Ftr 2026 fizyoterapi’de psikososyal sağlık
Post on 09-Aug-2015
42 Views
Preview:
Transcript
FTR 2026 FTR 2026 Fizyoterapi’de Fizyoterapi’de
Psikososyal SağlıkPsikososyal Sağlık
Doç.Dr.S.Ufuk YurdalanDoç.Dr.S.Ufuk Yurdalan
FTR 2026 Ders İçeriğiFTR 2026 Ders İçeriği
Sağlık Kavramı ve TanımlarSağlık Kavramı ve Tanımlar
Psikososyal SağlıkPsikososyal Sağlık
Biopsikososyal SağlıkBiopsikososyal Sağlık
Posttravmatik Stres BozukluğuPosttravmatik Stres Bozukluğu
Depresyon ve Başa Çıkma YollarıDepresyon ve Başa Çıkma Yolları
Psikososyal RehabilitasyonPsikososyal Rehabilitasyon
SAĞLIK KAVRAMISAĞLIK KAVRAMI Sağlık tanımı “ hasta olmama” anlamında,hastalıkSağlık tanımı “ hasta olmama” anlamında,hastalıkkavramı ile bağlantılı,negatif mesaj vermektedir.kavramı ile bağlantılı,negatif mesaj vermektedir.
Tıp bilimi ve teknolojisindeki gelişmeler, Tıp bilimi ve teknolojisindeki gelişmeler, hastalıklara ilişkin yoğun bilgi birikimi sağlamıştır.hastalıklara ilişkin yoğun bilgi birikimi sağlamıştır.
Sağlık hizmetleri de,büyük ölçüde “hastalıkların” Sağlık hizmetleri de,büyük ölçüde “hastalıkların” hatta “hasta olan kişilerin tedavisi” ile nedenihatta “hasta olan kişilerin tedavisi” ile nedenibilinen bazı hastalıkların önlenme çabalarıdır.bilinen bazı hastalıkların önlenme çabalarıdır.
Hastalık nedenleri açıklanıp tedavi edilse de “ yeni Hastalık nedenleri açıklanıp tedavi edilse de “ yeni
ölüm nedenleri” çıkmakta ve gelişmiş ülke insanları ölüm nedenleri” çıkmakta ve gelişmiş ülke insanları
bulaşıcı hastalıklardan değil;kalp-damar hastalıklarıbulaşıcı hastalıklardan değil;kalp-damar hastalıkları
kanserler,yaşam biçimlerine bağlı sorunlar,çevre kanserler,yaşam biçimlerine bağlı sorunlar,çevre
kirliliği veya yoksulluğa bağlı hastalıklardankirliliği veya yoksulluğa bağlı hastalıklardan
ölmektedir.ölmektedir.
Pek çok ülke”sağlık hizmetleri” kavramını gözden Pek çok ülke”sağlık hizmetleri” kavramını gözden
geçirmektedir.WHO herkesin sağlıklı yaşaması içingeçirmektedir.WHO herkesin sağlıklı yaşaması için
gerekli olan hedef ve stratejileri tanımlamıştır.gerekli olan hedef ve stratejileri tanımlamıştır.
En belirgin değişiklik “ sağlığın geliştirilmesi”En belirgin değişiklik “ sağlığın geliştirilmesi”
anlamında pozitif mesajlara yer verilmesidir.anlamında pozitif mesajlara yer verilmesidir.
““Sağlık” kavramı “ hastalık” kavramına bağımlı olarakSağlık” kavramı “ hastalık” kavramına bağımlı olarak
tanımlanamaz.Sağlık ve hastalık birbirinin simetriğitanımlanamaz.Sağlık ve hastalık birbirinin simetriği
olamaz.Pek çok hastalığa karşın tek bir olamaz.Pek çok hastalığa karşın tek bir sağlık vardır. vardır.
Hastalık nedenlerini bulmak ve tedavi etmenin yanıHastalık nedenlerini bulmak ve tedavi etmenin yanı
sıra ve daha önemlisi,sağlıklı olmanın temellerinisıra ve daha önemlisi,sağlıklı olmanın temellerini
tanımlamak ve sağlığı geliştirici çabalar harcamaktır.tanımlamak ve sağlığı geliştirici çabalar harcamaktır.
Yaygın olarak kullanılan WHO’nun kuruluşYaygın olarak kullanılan WHO’nun kuruluş
yasasında yer alan sağlık tanımıdır.yasasında yer alan sağlık tanımıdır.
Sağlık, sadece hastalık ve sakatlık halininSağlık, sadece hastalık ve sakatlık halinin
olmayışı değil;bedensel,ruhsal ve sosyalolmayışı değil;bedensel,ruhsal ve sosyal
yönden tam iyilik halidir.yönden tam iyilik halidir.
Sağlık kavramını iyi anlayabilmek için sağlığıSağlık kavramını iyi anlayabilmek için sağlığı
olumlu yönde destekleyen çeşitli etkenlerleolumlu yönde destekleyen çeşitli etkenlerle
((sağlıksağlık kaynaklarıkaynakları) olumsuz yönde etkileyen) olumsuz yönde etkileyen
koşullar ve etkenleri(koşullar ve etkenleri(sağlıksağlık riskleririskleri) tanımak) tanımak
gerekir.gerekir.
HASTALIK HALİHASTALIK HALİ
Tıp bilimi açısından;vücuttaki çeşitli organlara Tıp bilimi açısından;vücuttaki çeşitli organlara ilişkin ölçülebilen;objektif bazı belirti ve bulgularla ilişkin ölçülebilen;objektif bazı belirti ve bulgularla tanımlanabilen bozukluklardır.tanımlanabilen bozukluklardır.
Kişi açısından;subjektif bir durumdur ve bedenKişi açısından;subjektif bir durumdur ve bedenya da ruhsal durumdaki olağandışı değişiklik ve ya da ruhsal durumdaki olağandışı değişiklik ve hisleri,rahatsızlıkları tanımlar.hisleri,rahatsızlıkları tanımlar.
Hastalık,kendini hasta hisseden, ya da hekim Hastalık,kendini hasta hisseden, ya da hekim tarafından hastalık tanısı konulmuş olan kişidentarafından hastalık tanısı konulmuş olan kişidenbeklenen davranış biçimi,bir tür sosyal roldür.beklenen davranış biçimi,bir tür sosyal roldür.
Hastalık Kavramının Kişi Açısından ÖnemiHastalık Kavramının Kişi Açısından Önemi
Kişinin sağlık hizmetinden yararlanabilmesi için onuKişinin sağlık hizmetinden yararlanabilmesi için onu
hizmet aramaya yönelten normal dışı bir durumunhizmet aramaya yönelten normal dışı bir durumun
olması gereklidir.Her insanın kendisini bir algılamaolması gereklidir.Her insanın kendisini bir algılama
biçimi,buna uygun olarak da sağlık ve hastalık anlayışıbiçimi,buna uygun olarak da sağlık ve hastalık anlayışı
vardır.İnsanların anormal fiziksel ya da ruhsal belirtilerevardır.İnsanların anormal fiziksel ya da ruhsal belirtilere
gösterdikleri tepkiler bulunduğu kültürün sağlık vegösterdikleri tepkiler bulunduğu kültürün sağlık ve
hastalık anlayışı,sağlık konusundaki bilgi düzeyine hastalık anlayışı,sağlık konusundaki bilgi düzeyine
bağlı farklıdır.bağlı farklıdır.
Hasta Olma Kararı-Hizmet TalebiHasta Olma Kararı-Hizmet TalebiHer kültürde kendisini iyi hissetmeyen insan önceHer kültürde kendisini iyi hissetmeyen insan önce
iyilik halini bozan belirti ya da bulgunun nedeniniiyilik halini bozan belirti ya da bulgunun nedenini
kendi kendine açıklamaya çalışır.kendi kendine açıklamaya çalışır.
İkinci aşamada yakın çevresinden güvendiği kişiyeİkinci aşamada yakın çevresinden güvendiği kişiye
açılır ve onun görüşünü alır.açılır ve onun görüşünü alır.
Üçüncü aşamada normal olmayan durumunun bu Üçüncü aşamada normal olmayan durumunun bu
konuda uzman bir kişiden yardım istemeyi gerek-konuda uzman bir kişiden yardım istemeyi gerek-
tirdiği sonucuna varırsa,hekime başvurur.tirdiği sonucuna varırsa,hekime başvurur.
Hastalık Davranışı ModeliHastalık Davranışı ModeliNe oldu?Ne oldu?Belirti ve bulguları tanımlama çabasıBelirti ve bulguları tanımlama çabası
Neden oldu?Neden oldu?Etyolojiyi anlama çabasıEtyolojiyi anlama çabası
Neden bana oldu?Neden bana oldu?Kişinin rahatsızlığı ile davranışları,genetikKişinin rahatsızlığı ile davranışları,genetikyapısı,beslenmesi gibi özellikleri arasındayapısı,beslenmesi gibi özellikleri arasındailişki kurma çabasıilişki kurma çabası
Neden şimdi oldu?Neden şimdi oldu?Rahatsızlığın zamanlamasını anlama çabasıRahatsızlığın zamanlamasını anlama çabası
Hastalık Davranışı Modeli-2Hastalık Davranışı Modeli-2
Eğer hiç bir şey yapmazsam bana ne olur?Eğer hiç bir şey yapmazsam bana ne olur?Olası tehlikeleri anlama çabasıOlası tehlikeleri anlama çabası
Eğer hiç bir şey yapmazsam çevremdeEğer hiç bir şey yapmazsam çevremdene gibi sonuçlar ortaya çıkar?ne gibi sonuçlar ortaya çıkar?Kişinin sorumluluklarının ve ilişkilerinin ne Kişinin sorumluluklarının ve ilişkilerinin ne şekilde etkileneceğini anlama çabasışekilde etkileneceğini anlama çabası
Ne yapmalıyım,kimden, nasıl yardım almalıyım?Ne yapmalıyım,kimden, nasıl yardım almalıyım?Yeni durum karşısında strateji belirleme çabasıYeni durum karşısında strateji belirleme çabası
Etkenler ve Hasta HissetmeEtkenler ve Hasta Hissetme
Farklı etkenler tek tek etkili olabileceği gibi birkaçıFarklı etkenler tek tek etkili olabileceği gibi birkaçı
etki ederek sağlığın bozulmasına ve kişinin kendinietki ederek sağlığın bozulmasına ve kişinin kendini
hasta hissetmesine neden olabilmektedir.hasta hissetmesine neden olabilmektedir.
Kendisini “ hasta hisseden” her insanın tıbbiKendisini “ hasta hisseden” her insanın tıbbi
anlamda hasta olması gerekmediği gibi,” sağlıklıanlamda hasta olması gerekmediği gibi,” sağlıklı
hisseden her insanın da tıbbi açıdan sağlam olmasıhisseden her insanın da tıbbi açıdan sağlam olması
gerekmemektedir.gerekmemektedir.
Psikososyal SağlıkPsikososyal Sağlık
Psikolojik Sağlık TanımıPsikolojik Sağlık Tanımı
Psikoloji :Ruh bilimiPsikoloji :Ruh bilimi
Psikolojik sağlık :Ruh sağlığıPsikolojik sağlık :Ruh sağlığı
Sosyal Sağlık TanımıSosyal Sağlık Tanımı
İnsanın toplumla uyumlu ilişkiler kurabilmesi,İnsanın toplumla uyumlu ilişkiler kurabilmesi,kendi koşulları içinde başarılı olabilmesi,yaşam-kendi koşulları içinde başarılı olabilmesi,yaşam-da karşılaştığı streslere karşı dayanma gücüda karşılaştığı streslere karşı dayanma gücügösterebilmesi,sosyal çevresine uyumlugösterebilmesi,sosyal çevresine uyumluolabilmesi,yaşam sevinci duyabilmesi,insanlarıolabilmesi,yaşam sevinci duyabilmesi,insanlarısevmesi,sayması,değer vermesi,insanın dürüst,sevmesi,sayması,değer vermesi,insanın dürüst,kendi ve başkalarının haklarına saygılı,çalışkan,kendi ve başkalarının haklarına saygılı,çalışkan,özverili ve olgun olabilmesiözverili ve olgun olabilmesi
Psikolojik Sağlığın İçeriğiPsikolojik Sağlığın İçeriği
Ruh sağlığına akıl sağlığı da denebilir.AnlamRuh sağlığına akıl sağlığı da denebilir.Anlam
kuvvetlendirmek için akıl ve ruh sağlığı kuvvetlendirmek için akıl ve ruh sağlığı
olarak da söylenebilir.Günümüzde kullanılanolarak da söylenebilir.Günümüzde kullanılan
““ruh sağlığı” dır.ruh sağlığı” dır.
Sosyal Sağlığın İçeriğiSosyal Sağlığın İçeriği
İnsanın yaşadığı sosyal çevresinde sağlığınıİnsanın yaşadığı sosyal çevresinde sağlığını
bozabilecek olumsuzlukların olmamasıdır.bozabilecek olumsuzlukların olmamasıdır.
Trafik kargaşası,çevre kirliliği,insanlarınTrafik kargaşası,çevre kirliliği,insanların
eğitimsizliği,bilgisizliği,görgüsüzlüğündeneğitimsizliği,bilgisizliği,görgüsüzlüğünden
kaynaklanabilecek türlü sıkıntıların bulunma-kaynaklanabilecek türlü sıkıntıların bulunma-
ması halidir.ması halidir.
Psikososyal SağlıkPsikososyal Sağlık
Ruhsal ve sosyal sağlığın birlikte söylenmesiRuhsal ve sosyal sağlığın birlikte söylenmesi
Biri olmadan diğeri olmaz.Biri olmadan diğeri olmaz.
Bedensel sağlık da psikososyal sağlık ile birBedensel sağlık da psikososyal sağlık ile bir
bütün oluşturur.bütün oluşturur.
EmosyonEmosyonE-motion ( İng) :Dışa doğru hareketE-motion ( İng) :Dışa doğru hareket
Dış dünyadan gelen uyaranlara veya vücuduDış dünyadan gelen uyaranlara veya vücudumuzdaki dürtülere doğuştan gelen,türe özgümuzdaki dürtülere doğuştan gelen,türe özgübelirli reaksiyonlardır.belirli reaksiyonlardır.
Emosyonlar uyaranlara tek bir cevaptan çokEmosyonlar uyaranlara tek bir cevaptan çokbirçok cevabın toplamını tanımlar.Emosyonubirçok cevabın toplamını tanımlar.Emosyonuortaya çıkartan uyaran,ya organizmanınortaya çıkartan uyaran,ya organizmanınçevreyle etkileşimi sonucu dışarıdan bir obje/çevreyle etkileşimi sonucu dışarıdan bir obje/durumla karşılaşmak,bir anının hatırlanması veya durumla karşılaşmak,bir anının hatırlanması veya iç ortam değişikliğini yansıtan bir durum olabilir.iç ortam değişikliğini yansıtan bir durum olabilir.
Bazı emosyonlar ani başlar,hızla yoğunlaşırBazı emosyonlar ani başlar,hızla yoğunlaşırve aynı hızla sürer.Öfke,korku,şaşkınlık veve aynı hızla sürer.Öfke,korku,şaşkınlık vetiksinti.tiksinti.
Bazı emosyonlar yavaş başlar,uzun sürer ve Bazı emosyonlar yavaş başlar,uzun sürer ve Yavaş sonlanır.Bir anının hatırlanması.Yavaş sonlanır.Bir anının hatırlanması.
Acı ve haz ise emosyon değil,bazıAcı ve haz ise emosyon değil,bazıemosyonları tetikleyen durumlardır.emosyonları tetikleyen durumlardır.
Temel Emosyon ÖrnekleriTemel Emosyon Örnekleri
MutlulukMutluluk
ÜzüntüÜzüntü
ÖfkeÖfke
KorkuKorku
TiksinmeTiksinme
ŞaşkınlıkŞaşkınlık
““Tüm kültürlerde evrensel olarak vardır.”Tüm kültürlerde evrensel olarak vardır.”
Emosyon SınıflamasıEmosyon Sınıflaması
Primer emosyonlarPrimer emosyonlar
Sekonder emosyonlarSekonder emosyonlar
Arka plan emosyonlarıArka plan emosyonları
Primer EmosyonlarPrimer Emosyonlar
Başta amigdala ve ant.singulatın bulunduğuBaşta amigdala ve ant.singulatın bulunduğu
limbik devreden kaynaklanır.Doğuştan varlimbik devreden kaynaklanır.Doğuştan var
olan,önceden düzenlenmiş cevaplardır.olan,önceden düzenlenmiş cevaplardır.
““Kaç ya da savaş” Kaç ya da savaş”
Sekonder EmosyonlarSekonder Emosyonlar
Bilinçli ve sistemli fikirlerle başlar,bunlar Bilinçli ve sistemli fikirlerle başlar,bunlar
düşünce sürecinde verbal veya nonverbaldüşünce sürecinde verbal veya nonverbal
zihinsel imgelerle anlamlandırılır ve ilişkininzihinsel imgelerle anlamlandırılır ve ilişkinin
bilişsel değerlendirmesi yapılır.Bilinçdışıbilişsel değerlendirmesi yapılır.Bilinçdışı
düzeyde,prefrontal korteksde bulunan düzeyde,prefrontal korteksde bulunan
devreler,imgelerin işlenmesi sonucu ortayadevreler,imgelerin işlenmesi sonucu ortaya
çıkan sinyallere istemdışı cevap verirler.çıkan sinyallere istemdışı cevap verirler.
Sekonder Emosyon MekanizmasıSekonder Emosyon Mekanizması
Yaşamda önceden edinilmiş,o kişiye özel Yaşamda önceden edinilmiş,o kişiye özel
deneyimler prefrontalde temsil edilmektedir.deneyimler prefrontalde temsil edilmektedir.
Prefrontal yönlendirici temsillerin verdiği Prefrontal yönlendirici temsillerin verdiği
cevap,amigdala ve ön singulata sinyallerle cevap,amigdala ve ön singulata sinyallerle
ulaştırılır.Sonuçta o emosyonu oluşturanulaştırılır.Sonuçta o emosyonu oluşturan
uyarana karşılık gelen vücut hali ortaya uyarana karşılık gelen vücut hali ortaya
çıkar.çıkar.
Daha kompleks olan sekonder emosyonlar,Daha kompleks olan sekonder emosyonlar,
primer emosyon mekanizmalarını kullanır.primer emosyon mekanizmalarını kullanır.
Sekonder emosyonlar birden fazla primerSekonder emosyonlar birden fazla primer
emosyonun biraraya gelmesiyle ortayaemosyonun biraraya gelmesiyle ortaya
çıkar.Utanç,kıskançlık,suçluluk vb.çıkar.Utanç,kıskançlık,suçluluk vb.
Arka Plan EmosyonlarıArka Plan Emosyonları
Genellikle “ nasılsın?” sorusuna verilen Genellikle “ nasılsın?” sorusuna verilen
““iyiyim” veya “ kötüyüm” şeklindeki geneliyiyim” veya “ kötüyüm” şeklindeki genel
Bir duygusal durumu ifade eder.Bir duygusal durumu ifade eder.
Duygusal BeyinDuygusal Beyin
Eski Görüş : Emosyonel uyaranın önce Eski Görüş : Emosyonel uyaranın önce
Talamus yoluyla kortekse ulaştığı,buradaTalamus yoluyla kortekse ulaştığı,burada
işlenerek beynin ve vücudun diğer bölgeleriişlenerek beynin ve vücudun diğer bölgeleri
ne gönderildiği yolundadır.ne gönderildiği yolundadır.
Eski Görüşün MekanizmasıEski Görüşün Mekanizması
Talamusa gelen bir emosyonel uyaran,daha kortekseTalamusa gelen bir emosyonel uyaran,daha kortekseulaşmadan önce Talamo-Amigdaloid yolla amigdalayaulaşmadan önce Talamo-Amigdaloid yolla amigdalayaulaşmakta,amigdalanın uyarılmasıyla,uyaranın cinsineulaşmakta,amigdalanın uyarılmasıyla,uyaranın cinsinebağlı ve türe özgü,doğuştan gelen önceden programlan-bağlı ve türe özgü,doğuştan gelen önceden programlan-mış set davranış kalıpları uyaran daha bilince ulaşmadanmış set davranış kalıpları uyaran daha bilince ulaşmadanönce vücutta belli bir iç ortam değişikliğine nedenönce vücutta belli bir iç ortam değişikliğine nedenolmaktaydı.olmaktaydı.
Yeni GörüşYeni Görüş
Duyusal KorteksDuyusal Korteks
Yüksek YolYüksek Yol
Kısa YolKısa Yol
Duyusal Talamus AmigdalaDuyusal Talamus Amigdala
Emosyonel Uyaran Emosyonel CevaplarEmosyonel Uyaran Emosyonel Cevaplar
Talamo-amigdalaoid ve talamo-kortiko-amigdaloid yol Talamo-amigdalaoid ve talamo-kortiko-amigdaloid yol (LeDoux 2002)(LeDoux 2002)
Yeni Görüşün MekanizmasıYeni Görüşün Mekanizması
Araştırmaların sonucunda özellikle şartlı korkudaAraştırmaların sonucunda özellikle şartlı korkuda
amigdalanın temel rol oynadığı görüldü.Amigdalanınamigdalanın temel rol oynadığı görüldü.Amigdalanın
prefrontal bölge ile kurduğu bağlantılar ilginçtir.prefrontal bölge ile kurduğu bağlantılar ilginçtir.
Prefrontalden amigdalaya gelen aksonlar,amigdaladan Prefrontalden amigdalaya gelen aksonlar,amigdaladan
prefrontale gidenlerden çok daha azdır.Yani amigdalaprefrontale gidenlerden çok daha azdır.Yani amigdala
bir kere uyarıldığında artık prefrontalin amigdalabir kere uyarıldığında artık prefrontalin amigdala
üzerindeki inhibe edici etkisi ortaya çıkmamaktadır.üzerindeki inhibe edici etkisi ortaya çıkmamaktadır.
Bu mekanizmaya örnek; aslında mantıksız olduğunuBu mekanizmaya örnek; aslında mantıksız olduğunu
bildiğimiz halde, fobilerin etkisi altında kalmamızbildiğimiz halde, fobilerin etkisi altında kalmamız
verilebilir.verilebilir.
STRESSTRES
Stres ile amigdala vd beyin bölgeleri,hipotalamikStres ile amigdala vd beyin bölgeleri,hipotalamik
nöronları uyararak,hipofiz terminallerinden kortiko-nöronları uyararak,hipofiz terminallerinden kortiko-
tropin salıcı faktörün (CRF) salınmasına yol açarlartropin salıcı faktörün (CRF) salınmasına yol açarlar
Bu da hipofizdeki ACTH salınımını uyararak,adrenalBu da hipofizdeki ACTH salınımını uyararak,adrenal
bezlerden kortizol salınımını arttırır.Kortizol kan yo-bezlerden kortizol salınımını arttırır.Kortizol kan yo-
luyla vücuda yayılır ve beyinde özellikle hipokam-luyla vücuda yayılır ve beyinde özellikle hipokam-
püsteki reseptörlere bağlanır.püsteki reseptörlere bağlanır.
STRESSTRES
Hipokampüsteki reseptörler,yeterli miktardaHipokampüsteki reseptörler,yeterli miktarda
kortizol bağlandığında,hipotalamus üzerindekortizol bağlandığında,hipotalamus üzerinde
negatif feedback etkisi yaparak,kortikotropinnegatif feedback etkisi yaparak,kortikotropin
salıcı faktörün salınımını inhibe eder.Bu yollasalıcı faktörün salınımını inhibe eder.Bu yolla
hipokampüs,kortizolü belli seviyede tutarak,hipokampüs,kortizolü belli seviyede tutarak,
amigdalanın tetiklediği stres cevabını regüleamigdalanın tetiklediği stres cevabını regüle
eder.eder.
STRES CEVABISTRES CEVABI
Bedenin tehlikeyle mücadele etmede imkanlarınıBedenin tehlikeyle mücadele etmede imkanlarını
kullandığı faydalı bir araçtır.kullandığı faydalı bir araçtır.
Hipokampüs yeterli oranda işlev görebiliyorsa stresHipokampüs yeterli oranda işlev görebiliyorsa stres
reaksiyonu durdurulabilir.Ancak uzamış stres,hipo-reaksiyonu durdurulabilir.Ancak uzamış stres,hipo-
Kampusün işlevlerini bozabilir.Kampusün işlevlerini bozabilir.
Uzamış Stresin EtkisiUzamış Stresin Etkisi
Hipokampüsteki dendritleri büzdüğü ve sonuçta hücreHipokampüsteki dendritleri büzdüğü ve sonuçta hücreölümüne sebep olduğu gösterilmiştir.Örn:Belleği ciddiölümüne sebep olduğu gösterilmiştir.Örn:Belleği ciddibozar.bozar.
Prefrontal fonksiyonları da bozar.Örn:DepresyondaPrefrontal fonksiyonları da bozar.Örn:Depresyondayakın hafıza bozulur,dikkat dağılır,karar verme,planyakın hafıza bozulur,dikkat dağılır,karar verme,planyapma ve idari fonksiyonlar bozulur.yapma ve idari fonksiyonlar bozulur.
Tehlikeye YanıtTehlikeye Yanıt
Beyin sapındaki seratonin ve norepinefrin hücreleriBeyin sapındaki seratonin ve norepinefrin hücreleriaktive olur ve salınımı artar.Norepinefrin ve seratoninaktive olur ve salınımı artar.Norepinefrin ve seratoninkendileri bir etki oluşturmaz,daha çok nöromodulasyonkendileri bir etki oluşturmaz,daha çok nöromodulasyonsağlarlar.Tehlike anında septum ve hipokampus aktifsağlarlar.Tehlike anında septum ve hipokampus aktifolduğu için,seratonin ve norepinefrin sinaptik süreciolduğu için,seratonin ve norepinefrin sinaptik süreciarttırarak,uyanıklık,dikkat artışı ve anksiyeteye sebeparttırarak,uyanıklık,dikkat artışı ve anksiyeteye sebepolur.olur.
Tehlikeye Yanıt Mekanizması-1Tehlikeye Yanıt Mekanizması-1
Amigdala gibi emosyonel süreçlerle ilişkili sistemlerAmigdala gibi emosyonel süreçlerle ilişkili sistemlertehditkar bir durum belirledikleri zaman,işleyen belleğintehditkar bir durum belirledikleri zaman,işleyen belleğinbu konunun üzerine yoğunlaşmasına sebep olur.Bubu konunun üzerine yoğunlaşmasına sebep olur.Budurumda işleyen bellek,diğer kortikal ağlardan ve durumda işleyen bellek,diğer kortikal ağlardan ve hafıza siteminden bu olaya ilişkin informasyon alarakhafıza siteminden bu olaya ilişkin informasyon alarakyapacağı eylem hakkında karar verir.yapacağı eylem hakkında karar verir.
Tehlikeye Yanıt Mekanizması-2Tehlikeye Yanıt Mekanizması-2
İşleyen bellek, mevcut stimulusun hangi çerçevede yer İşleyen bellek, mevcut stimulusun hangi çerçevede yer
aldığını,içeriğini ve onunla ilgili geçmiş deneyimlerinialdığını,içeriğini ve onunla ilgili geçmiş deneyimlerini
değerlendirmek için hipokampusla etkileşime girer.Budeğerlendirmek için hipokampusla etkileşime girer.Bu
yüzdendir ki hipokampus stres oluşturan durumlarda yüzdendir ki hipokampus stres oluşturan durumlarda
aktif hale gelir.aktif hale gelir.
Tehlikeye Yanıt Mekanizması-3Tehlikeye Yanıt Mekanizması-3
Organizma, işleyen bellek aracılığı ile tehdit altındaOrganizma, işleyen bellek aracılığı ile tehdit altında
olduğunu düşünürse,ortaya çıkan yeni durumu olduğunu düşünürse,ortaya çıkan yeni durumu
tanımlamakta zorlanırsa veya hangi eylemi yapacağıtanımlamakta zorlanırsa veya hangi eylemi yapacağı
konusunda kararsızlığa düşerse ANKSİYETE halikonusunda kararsızlığa düşerse ANKSİYETE hali
ortaya çıkar.ortaya çıkar.
Stresle Mücadele YöntemleriStresle Mücadele Yöntemleri
Solunum egzersizleriSolunum egzersizleriKassal gevşemeKassal gevşemeDüzenli beslenmeDüzenli beslenmeDuyguları açık veya uygun şekilde paylaşmaDuyguları açık veya uygun şekilde paylaşmaZamanı iyi kullanmaZamanı iyi kullanmaSosyal destek almaSosyal destek almaİletişim becerilerini güçlendirmeİletişim becerilerini güçlendirmeProblem çözme becerilerini güçlendirmeProblem çözme becerilerini güçlendirme
Posttravmatik Stres BozukluğuPosttravmatik Stres BozukluğuTravma Sonrası Stres BozukluğuTravma Sonrası Stres Bozukluğu
KişininKişinin gerçek bir ölüm ya da ölüm tehdidi,ağır bir gerçek bir ölüm ya da ölüm tehdidi,ağır bir
yaralanma ya da fiziksel bütünlüğüne yönelik bir tehdityaralanma ya da fiziksel bütünlüğüne yönelik bir tehdit
yaşaması veya başka bir kişinin ölümüne,ölüm tehdidiyaşaması veya başka bir kişinin ölümüne,ölüm tehdidi
altında kalmasına,yaralanmasına,fiziksel bütünlüğü-altında kalmasına,yaralanmasına,fiziksel bütünlüğü-
ne tehdit oluşturan bir olaya tanıklık etmesi,ne tehdit oluşturan bir olaya tanıklık etmesi,
Ailesinden biri veya bir başka yakınının beklenmedikAilesinden biri veya bir başka yakınının beklenmedik
ölümü,şiddete maruz kalarak öldürülmesi,ağırölümü,şiddete maruz kalarak öldürülmesi,ağır
yaralanması,ölüm ya da ölüm tehdidi altında kaldığını yaralanması,ölüm ya da ölüm tehdidi altında kaldığını
öğrenmesi üzerine yoğun korku,çaresizlik ya daöğrenmesi üzerine yoğun korku,çaresizlik ya da
dehşet ile tepki vermesidir.dehşet ile tepki vermesidir.
Çocuklarda TSSBÇocuklarda TSSB
Travmaya maruz kalan çocukların %30’undaTravmaya maruz kalan çocukların %30’unda
oluşmaktadır.oluşmaktadır.
Cinsiyet Açısından TSSBCinsiyet Açısından TSSB
Kadınlarda cinsel tecavüz ve fiziksel taciz;erkeklerde Kadınlarda cinsel tecavüz ve fiziksel taciz;erkeklerde
silahlı saldırı ve çatışma etkenleri ağırlıklıdır.silahlı saldırı ve çatışma etkenleri ağırlıklıdır.
TSSB Risk FaktörleriTSSB Risk Faktörleri
Ailede psikiatrik hastalık öyküsüAilede psikiatrik hastalık öyküsü
Yüksek nörotizm ve düşük özgüven gibi kişilikYüksek nörotizm ve düşük özgüven gibi kişilik
özellikleriözellikleri
Aileden erken ayrılma, boşanmaAileden erken ayrılma, boşanma
Ailede antisosyal kişilik özelliğinde üye bulunmasıAilede antisosyal kişilik özelliğinde üye bulunması
Çocuklukta davranım bozukluğuÇocuklukta davranım bozukluğu
TSSB Risk FaktörleriTSSB Risk FaktörleriDüşük eğitim seviyesiDüşük eğitim seviyesi
Ek stres veren yaşam olaylarıEk stres veren yaşam olayları
Kadın olmaKadın olma
Fazla miktarda alkol alıyor olmaFazla miktarda alkol alıyor olma
Önceden anksiyete bozukluğu veya depresyon geçirmeÖnceden anksiyete bozukluğu veya depresyon geçirme
Önceden travma ile karşılaşmış olmaÖnceden travma ile karşılaşmış olma
TSSB TanılamaTSSB Tanılama
Klinik olarak “travmatik nevroz” olarak bilinen klinikKlinik olarak “travmatik nevroz” olarak bilinen klinik
şekli olayın sık sık yeni baştan yaşandığı düşünceler veşekli olayın sık sık yeni baştan yaşandığı düşünceler ve
düşlerle kolayca tanınır.Ayrıca altta yatan bir organikdüşlerle kolayca tanınır.Ayrıca altta yatan bir organik
beyin bozukluğu olup olmadığı dikkatle incelenmelidir.beyin bozukluğu olup olmadığı dikkatle incelenmelidir.
TSSB ‘de Gidiş ve SonlanışTSSB ‘de Gidiş ve Sonlanış
Travmatik olaydan birkaç saat,gün hatta ay sonra ortayaTravmatik olaydan birkaç saat,gün hatta ay sonra ortayaçıkabilir.Kendiliğinden birkaç hafta veya ay da düzelir.çıkabilir.Kendiliğinden birkaç hafta veya ay da düzelir.
Uygun tedavi ve rehberlikle hasta kısa sürede normalUygun tedavi ve rehberlikle hasta kısa sürede normalyaşama döner.yaşama döner.
Yetersiz kişilik gösteren,uzun süre hareketsiz yataktaYetersiz kişilik gösteren,uzun süre hareketsiz yataktakalan ya da suç davaları olanlarda hastalık süreklilikkalan ya da suç davaları olanlarda hastalık süreklilikkazanabilir.kazanabilir.
TSSB’de TedaviTSSB’de Tedavi
Bireysel psikoterapiBireysel psikoterapi
Grup psikoterapisiGrup psikoterapisi
Çocuklarda tedaviÇocuklarda tedavi
(aile,davranışsal,bilişsel,psikofarmakolojik)(aile,davranışsal,bilişsel,psikofarmakolojik)
DepresyonDepresyon
Temelde daha önceden isteyerek ve severek yaptığıTemelde daha önceden isteyerek ve severek yaptığı
günlük aktivitelere karşı isteksizlik ve hayattan zevkgünlük aktivitelere karşı isteksizlik ve hayattan zevk
alamama durumudur.alamama durumudur.
Depresyon BelirtileriDepresyon Belirtileri
Hemen her gün ve günün büyük bir kısmında gözlenenHemen her gün ve günün büyük bir kısmında gözlenençökkün bir duygu-durum haliçökkün bir duygu-durum haliKendini mutsuz,ağlamaklı,kederli hissetmeKendini mutsuz,ağlamaklı,kederli hissetmeHemen her gün ve yaklaşık gün boyu tüm ya da çoğuHemen her gün ve yaklaşık gün boyu tüm ya da çoğuetkinliğe karşı ilgi ve zevk almada azalmaetkinliğe karşı ilgi ve zevk almada azalmaÖnceden zevk alınan aktivitelerden hoşlanmama,bıkkın-Önceden zevk alınan aktivitelerden hoşlanmama,bıkkın-lık,cinsel isteksizlik lık,cinsel isteksizlik Diyete rağmen kilo alma veya vermeDiyete rağmen kilo alma veya vermeBir ay içinde VA’nın %5’inden fazla azalma ya daBir ay içinde VA’nın %5’inden fazla azalma ya daartmasıartmasıHemen her gün uykusuzluk ya da aşırı uyku haliHemen her gün uykusuzluk ya da aşırı uyku hali
Hemen her gün uykusuzluk ya da aşırı uyku haliHemen her gün uykusuzluk ya da aşırı uyku hali
Hemen her gün olağan beyinsel ve vücutsal işlevsellik,hareketlilikHemen her gün olağan beyinsel ve vücutsal işlevsellik,hareketlilikhalinde azalma ya da huzursuzlukhalinde azalma ya da huzursuzluk
Hemen her gün halsizlik,yorgunluk hisleri, daha önceki günler Hemen her gün halsizlik,yorgunluk hisleri, daha önceki günler kadarkadar
enerjik hissedememeenerjik hissedememe
Hemen her gün kendini değersiz hissetme,küçük görme,kendini Hemen her gün kendini değersiz hissetme,küçük görme,kendini beğen-beğen-
meme,suçlu ya da günahkar hissetme hali.meme,suçlu ya da günahkar hissetme hali.
Hemen her gün düşünme ya da konsantrasyon yeteneğinde azalmaHemen her gün düşünme ya da konsantrasyon yeteneğinde azalmaDikkat verememe ya da kararsızlık haliDikkat verememe ya da kararsızlık hali
Depresyon NedenleriDepresyon Nedenleri
Olumsuz yaşam olayları ile karşılaşmaOlumsuz yaşam olayları ile karşılaşma
Büyük üzüntülere neden olabilecek kayıplar ve yasBüyük üzüntülere neden olabilecek kayıplar ve yas
İş yaşamında sorunlarİş yaşamında sorunlar
Partner,evlilik,aile sorunlarıPartner,evlilik,aile sorunları
Hamilelik ve loğusalık süreciHamilelik ve loğusalık süreci
Kalıtsal yatkınlıkKalıtsal yatkınlık
Fazla alkol alımıFazla alkol alımı
Kr.Hastalıklar (Ca,MS,Epilepsi, AIDS)Kr.Hastalıklar (Ca,MS,Epilepsi, AIDS)
Bazı ilaçlar (Kardiyak, antihipertansif vb)Bazı ilaçlar (Kardiyak, antihipertansif vb)
Menopoz-andropoz dönemiMenopoz-andropoz dönemi
Mevsim değişiklikleriMevsim değişiklikleri
Ülke,şehir değiştirme ve yeni yaşam koşullarıÜlke,şehir değiştirme ve yeni yaşam koşulları
Majör DepresyonMajör DepresyonAğır DepresyonAğır Depresyon
ErgenlerdeErgenlerde
Doğum sonrasıDoğum sonrası
ÇocuklardaÇocuklarda
Mevsimsel Mevsimsel
Depresyon TedavisiDepresyon Tedavisi
İlaç Tedavisiİlaç Tedavisi
Seratonin ve4 noradrenalin üzerinden etki yapanSeratonin ve4 noradrenalin üzerinden etki yapan
antidepresanlarantidepresanlar
PsikoterapiPsikoterapi
Bilişsel olumsuzluk ve öğrenilmiş çaresizliklerinBilişsel olumsuzluk ve öğrenilmiş çaresizliklerin
giderilmesigiderilmesi
Depresyonun BoyutlarıDepresyonun Boyutları
DuygusalDuygusalDüşünselDüşünselFiziksel*Fiziksel*
**Uykusuzluk,vücud ağırlığında artma/azalma,enerji Uykusuzluk,vücud ağırlığında artma/azalma,enerji kaybı,hareketsizlikkaybı,hareketsizlik
Depresyonda Solunum EgzersizleriDepresyonda Solunum Egzersizleri
Kardiyak fonksiyonlar,termoregulasyon otonomikKardiyak fonksiyonlar,termoregulasyon otonomik
faaliyetlerdir. Ancak egzersiz ile bu organ vefaaliyetlerdir. Ancak egzersiz ile bu organ ve
fonksiyonlar kısmen veya bütünüyle kontrol fonksiyonlar kısmen veya bütünüyle kontrol
altına alınabilir.Otonom faaliyetleri kontrol etmeye altına alınabilir.Otonom faaliyetleri kontrol etmeye
“ “ solunumu kontrol etmek” ten başlanmalıdır. Doğru solunumu kontrol etmek” ten başlanmalıdır. Doğru
ve derin solunum, gevşeme açısından da gereklidir.ve derin solunum, gevşeme açısından da gereklidir.
Depresyonda Gevşeme Depresyonda Gevşeme EgzersizleriEgzersizleri
Derin GevşemeDerin Gevşeme Otojenik eğitimOtojenik eğitim Aşamalı gevşemeAşamalı gevşeme MeditasyonMeditasyon BiyofeedbackBiyofeedbackHızlı GevşemeHızlı Gevşeme Derin solunumDerin solunum Olumlu zihinsel canlandırmaOlumlu zihinsel canlandırma Fiziksel farkındalıkFiziksel farkındalık
Depresyonda Beynin GörüntülenmesiDepresyonda Beynin Görüntülenmesi
SPECT SPECT :Korteks görüntüleme:Korteks görüntüleme
PET PET :Beynin glikoz ve oksijen metabolizmasının :Beynin glikoz ve oksijen metabolizmasının
radyoaktif işaretlenmiş maddelerle haritalanmasıradyoaktif işaretlenmiş maddelerle haritalanması
MR,BTMR,BT: Yapısal değişikliklerin görüntülenmesi: Yapısal değişikliklerin görüntülenmesi
EEGEEG: Beynin elektriksel faaliyetlerinin kaydedilmesi: Beynin elektriksel faaliyetlerinin kaydedilmesi
İlaç Biyoduyarlılığının Tesbitiİlaç Biyoduyarlılığının Tesbiti
Tedavi öncesi alınan biyoelektrik harita tedavi boyuncaTedavi öncesi alınan biyoelektrik harita tedavi boyunca
1.5,3,6.aylarda tekrarlanarak normal dışı değişikliklerin1.5,3,6.aylarda tekrarlanarak normal dışı değişikliklerin
düzelip düzelmediği gözlenir.düzelip düzelmediği gözlenir.
Depresyonun GeleceğiDepresyonun Geleceği
WHO ve Harvard Üniversitesi raporlarına göre 2020’deWHO ve Harvard Üniversitesi raporlarına göre 2020’de
kalp hastalıklarından sonra yaşamı ikinci derecedekalp hastalıklarından sonra yaşamı ikinci derecede
etkileyen hastalık olması öngörülmektedir.etkileyen hastalık olması öngörülmektedir.
top related