Đừng để nước đến chân mới nhảy - sachvui.comsachvui.com/sachvui-686868666888/ebooks/2017/pdf/Sachvui.Com-du… · ... , “Thiên tài là 1% là trí thông minh
Post on 24-Apr-2018
221 Views
Preview:
Transcript
ĐừngđểnướcđếnchânmớinhảyEbookmiễnphítại:www.Sachvui.Com
ThếgiớimàchúngtalàmviệcngàynaykhôngphảilàthếgiớicủaMichelangelo,MarieCurie,ErnestHemingway,haythậmchílàcủaPaulRand.Đólàmộtthếgiớimới,đượcchắpcánhbởihàngloạtcôngnghệmớiliêntiếptiếpramắtngườisửdụng–mộtthếgiớigiữchocánhcửasiêuhìnhphíatrướcluônrộngmở,nơibấtcứaicũngcóthểthìthầmvàotaichúngta,nơi“phòngriêng”khôngcòncónghĩalàhoàntoànmộtmình.
Ngàynaychúngtaphảiđốimặtvớidòngchảykhôngngừngnghỉcủatiếngcòihú,tiếngđộngcơ,tiếngbáotinnhắnhaynhắcnhở.Khiyêucầubứcthiếtđócuốnchúngtađitheohướngnàyhayhướngkhác,việctìmmộtkhônggiantậptrungvàcânbằngchosựsángtạocàngtrởnênkhókhăn.
Xemxéttháchthứcnày,Đừngđểnướcđếnchânmớinhảycủa99Utậphợpnhữnghiểubiếtxoayquanhbốntậpkỹnăngcốtlõicóthểgiúpbạntiếnđếnthànhcông:xâydựngthóiquenhàngngàyvữngchắc,thuầnhóacáccôngcụ(trướckhichúngchếngựbạn),tìmkiếmsựtậptrungtrongthếgiớinhiềuphântánvàmàisắctưduysángtạo.
Vớicáchtổchứcmỗichươngbànvềmộtlĩnhvựctrọngtâm,chúngtôiđãmờicácnhómchuyêngiavànhàsángtạodàydạnkinhnghiệm–SethGodin,StefanSagmeister,TonySchwartz,GretchenRubin,DanAriely,LindaStone,StevenPressfieldvànhiềungườikhác–chiasẻýkiếnchuyênmôncủahọ.Mụctiêucủachúngtôilàtiếpcậncácvấnđềvànhữngcuộcchiếnđấucủathếgiớicôngviệcmớitừnhiềugócđộ.
Vìmỗichúngtalàmộttậphợpnhữngưuđiểm,khuyếtđiểmvànănglựcthấuhiểuđộcnhấtnênviệcquyđịnhmộtcáchtiếpcậnduynhấtđểđạtkếtquảchotấtcảmọingườilàđiềukhôngthể.Giảiphápdànhchobạnsẽluônlàcủariêngbạn–sựkếthợpcácchiếnlượctheođặctínhriêngdựatrênyêucầucôngviệc,thóiquenvàsởthích.
Thayvìđặtramộthệthốngápdụngchotấtcảmọingười,chúngtôi
đemđếnmộtcuốnsáchgiảitrígồmnhữngbàithựchànhtốtnhấtđểtạonênthànhquảtuyệtvời.Chúngtôihyvọngnhữnghiểubiếtnàykếthợpcùngnhau,sẽgiúpbạnthayđổitưduy,xácđịnhlạitiếntrìnhcôngviệcvàthúcđẩyviệchoànthànhnhữngýtưởngđángkinhngạchơnnữa.
—JocelynK.Glei,Tổngbiêntập,99U
99Ulàgì?Từlâu,giớisángtạochỉtậptrungtạoraýtưởngmàquênthựchiện
cácýtưởngđó.NhưThomasEdison,nhàphátminhhuyềnthoại,từngnói,“Thiêntàilà1%làtríthôngminhvà99%laođộngcầncù.”Đểbiếnnhữngýtưởngthànhhiệnthực,chúngtaphảihànhđộng,thửnghiệm,thấtbại,rútkinhnghiệm,sửachửavàhọchỏitừnhữngđiềucơbảnhàngngày.
99UlànỗlựccủaBehancenhằmcungcấp“phầnchươngtrìnhcònthiếusót”đểthựctiễnhóaýtưởng.ThôngquatrangwebđoạtgiảiWebby,cácsựkiệnnổitiếngvànhữngcuốnsáchbánchạynhấtcủamình,chúngtôichiasẻnhữnghiểubiếtthựctếvàcótínhđịnhhướnghànhvicủacácnhànghiêncứuhàngđầuvànhàsángtạocótầmnhìn.
Ở99U,chúngtôikhôngđemđếnchobạnthêmýtưởngmàmuốntruyềnchobạnkhảnăngthựchiệnnhữngýtưởngbạnđãcó.
S
Trangbịlạichomộtkỷnguyênlàmviệcmới
ScottBelsky,nhàsánglậpBehance&tácgiảcủacuốnsáchBiếnýtưởngthànhhiệnthực
ẵnsàngtậptrungcaođộđểtiếpnhậncáchiểubiếtsâusắclàmộtquátrìnhkhaisángvàkhókhăn.Ítnhất,đólàkinhnghiệmcủariêngtôi.ViệcduyệtlạibảnthảobanđầucủaĐừngnướcđếnchânmớinhảyđãgợitrongtâmtrítôinhữngmốibậntâmrõràngvềhiệuquảcôngviệcvàvềnhậnthứccủachínhtôi.
Nhữngnhậnthứcmớimẻnàygiúptôinhậnraphầnlớnnănglượngquýgiánhấtcủamìnhđãbịlãngphíbởinhữngthóiquenxấumàkhônghềhaybiết.Việcthựchiệncáccôngviệchàngngàyđãrơixuốngtớiđiểmmàtôiphómặcbảnthânchomọithứxungquanh–tấtcảmọithứngoạitrừnhữngmụctiêuvàsởthíchthậtsựcủatôi.
Rõràngtôiđãbỏbêviệcquảnlýthờigiancủamìnhquálâutrongmôitrườnglàmviệcthayđổichóngmặt.Chỉtrongvàinămtrởlạiđây,nhiềuthứđãthayđổi:Lịchlàmviệcvàcáctàiliệucủatôitấtcảgiờđâyđềutanbiến.Tôicónhiềucôngcụ,ứngdụng,thiếtbịthôngbáo,nhắcnhởvàtiệníchhơnbaogiờhết.Khônghềđịnhtrước,kếtquảcôngviệccủatôiđãthayđổibởitôicóthểlàmviệctạibấtcứđâu.Đồngthời,tôibịmắckẹttrongtìnhtrạnglàmviệcquầnquậtnhưngkhôngbaogiờđánhgiácôngviệc.Nếubạntiếptụcmộttròchơimàkhônghềcómộtgiờnghỉgiảilao,bạnsẽbắtđầuchơitồiđi.
Tấtnhiên,nhàlãnhđạovĩđạinàocũngphảiđốimặtvớicơnácmộngcủamìnhvàchiếnthắngnó.Tôivẫnluônbiếtđiềunày,nhưngtôiđãkhôngnhậnracácvấnđềhiệntạicủachínhmình.Ngàynaycáccơnácmộngcàngtrởnênkhónhậnbiếthơn:Chúnglànhữngphiềnnhiễuhàngngày,nhữngđiềunhỏnhặtnhưngcóthểtướcđicủachúngtatiềmnăngthựchiệnnhữngcôngviệclớnlao.
Nhìnnhậnvấnđề
Tôiđãdànhphầnlớnsựnghiệpcủamìnhđểthúcđẩymạnhmẽhoạtđộngkinhdoanhtronglĩnhvựccôngnghiệpsángtạo.TrongsuốtcácchuyếncôngtácchoBehancevàtrongquátrìnhnghiêncứuđểtìmýtưởngchocuốnsáchBiếnýtưởngthànhhiệnthực,tôiđãtròchuyệnvớivôsốcánhânvàcácđộingũsángtạovềdựánvàsựnghiệpcủahọ.Cùngvớinhữngnhàthiếtkế,câybútvàdoanhnghiệpkhác,tôiđãủnghộviệcxôngxáotrongsảnxuấtvàkỹnăngquảnlýđểthúcđẩycácýtưởngđơmhoakếttrái.Châmngôncủatôiluônlà,“Vấnđềkhôngnằmởcácýtưởngmàởviệcbiếnchúngthànhhiệnthực”.
Tôithườngđượcmờiđếnphátbiểutạicáchộithảovàcáccôngtyvềchủđề“sángtạo”.Tôiluônđáplạihọbằngcâuhỏimởđầu,“Anh/chịcóýtưởnggìkhông?”.Câutrảlờihầunhưluônlà“Có,nhưng…”theosaulàhàngloạtnhữngtrởngạinhư:“Chúngtôilàmviệctrongmộtcôngtylớnvàthậtkhóđểtheođuổinhữngýtưởngmới”,“chúngtôibịquátảivớinhữngviệchàngngàyvàphảivậtlộnđểcôngviệcmớicótiếntriển”hay“Sếptôiđòihỏiphảicósángkiếnnhưnglạiluôncảntrởsángkiến.”
Khimọingườimuốnnóivềsángtạo,nhữnggìhọđangthựcsựtìmkiếmlàsựgiúpđỡđểthựchiện,cáchđểhànhđộnghiệuquảhơn.Mộtkhibảnchấtvấnđềtrởnênrõràng,tráchnhiệmnhanhchóngđượcquysangmôitrườnglàmviệc.Côngtynàyquálớnhoặcquánhỏ.Banquảnlýđanglàmhỏngmọithứ.Haylàdo“quytrình”cảntrở.
Đãđếnlúcchúngtaphảingừngđổlỗichomôitrườngxungquanhvàbắtđầunhậnlấytráchnhiệm.Khikhôngnơilàmviệcnàohoànhảo,nhữngtháchthứcnghiêmtrọngnhấtcủachúngtalạicơbảnvàcánhânhơnnhiều.Cáchthứclàmviệccủamỗicánhânhoàntoànquyếtđịnhchúngtalàmgìvàlàmđiềuđótốtnhưthếnào.Cụthểlàthóiquenhàngngày(hoặcthiếuđiềutrên),khảnănglàmviệcchủđộngthayvìphảnứngvàkhảnăngtốiưuhóacácthóiquenlàmviệcmộtcáchhệthốngtrongthờigiandài–tấtcảquyếtđịnhkhảnăngcủachúngtatrongviệcbiếnýtưởngthànhhiệnthực.
Đừngthựchiện,hãycảithiệnviệcbạnlàm!
Tôithườnghỏimộtnhómlớnvềlầncuốicùnghọcùngnhauthảoluậncáchlàmviệc.Ngoàimộtvàiđềcậpvềmộtcuộchọpgặpmặttrựctiếphàngnăm,tôithườngnhậnđượcnhữngcâutrảlờivôgiátrị.Tạisao?Mọingườiđềuquábậnrộnvớicôngviệcđểcóthểdừnglạivàthực
hiệnmộtsốthayđổitrongcáchhọtiếnhànhcôngviệc.Tôichưabaogiờthấymộtđộithểthaonàolạikhôngcómộtcuộchộiýriêngnhưngchúngtavẫntiếptụclàmviệchàngtháng,nếukhôngmuốnnóilàhàngnăm–vớicáckháchhàngvàđồngnghiệp–màkhôngbaogiờdừnglạimộtbướcđểnhậnđịnhtìnhhìnhvàcảithiệnphươngpháp.
Ởphươngdiệncánhân,chúngtathậmchícòntệhơn.Chúngtakhôngbaogiờcócuộchọptrựctiếpvớichínhmình.Hiếmkhitangừngviệcđanglàmđểsuynghĩvàđiềuchỉnhvềcáchmìnhthựchiện.Vấnđềlớnnhấtcủamộtthóiquenlàbạnthựchiệnnómàkhônghềcóýthứcgìvềnó.Cácthóiquenxấuthâmnhập,đặcbiệtkhichúngtacốgắngthíchnghimộtcáchtựnhiênvớimôitrườnglàmviệcthayđổichóngvánhvàcuốicùngchúngtaphómặcbảnthânchomọithứxungquanh.
Kỷnguyêncủaluồngcôngviệcđốiphó
Vấnđềlớnnhấtchúngtaphảiđốimặthiệnnaylà“luồngcôngviệcđốiphó”.Chúngtađãsốngmộtcuộcđờigặmnhấmtấtcảnhữnghộpthưđiệntửxungquanh,cốgắngduytrìsựsinhtồnbằngcáchđáplạivàđốiphóvớinhữngthứmớimẻnhất:e-mail,tinnhắn,tweet,v.v...
Thôngquamốikếtnốiliêntụcđó,chúngtangàycàngnghiêngtheohướngđốiphóvớinhữngthứxảyđếnvớimình,hơnlàchủđộngthựchiệnnhữnggìquantrọngnhất.Cungcấpthôngtinvàkếtnốiđãtrởthànhbấtlợibởicơnlốccôngnghệnàychiếmmấtkhônggiansuynghĩvàhànhđộng.
Trongcáccuộcthảoluận,bạnsẽthấycáclốitắtvàkếtquảdiệukìcủathờihiệnđạiluônphảitrảgiáđắt.Đểpháttriểntốttrongthờiđạicôngviệcmới,chúngtabuộcphảiđặtcâuhỏivềcácchuẩnmựcvàcáigọilàhiệuquả–cáiđãlấndầnvàocuộcsốnghàngngàycủachúngta.
Đãđếnlúctốiưuhóa
Chúngtacầnphảisuynghĩlạivềtiếntrìnhcôngviệccủamìnhtừcănbản.Cómộtnghịchlýlàchínhbạnnắmgiữvấnđềvàgiảiphápchocáctháchthứchàngngàycủamình.Bấtkểnơinàobạnlàmviệchayhệthốngcơcấukinhkhủngquấyrầycôngviệccủabạn,tâmtrívànănglượngcủabạnlàcủachínhbạnvàchỉcủariêngbạn.Bạncóthểhysinhnhữngthóiquenhàngngàyvàtiềmnăngcôngviệccủamìnhchonhững
gánhnặngđangbủavây.Hoặcbạncóthểkiểmtracáchlàmviệccủamìnhvànhậnlấytráchnhiệmsửachữanó.
Cuốnsáchnàymangđếnchobạnnhữngkiếngiảisâusắcvàgiátrịcủaviệctốiưuhóanhịpđiệuhàngngày.Bạnsẽthấyrằngthóiquenlàmviệccủamìnhđãbịphómặcđểthíchnghivớimôitrườngxungquanh,hơnlàđểđápứngsởthíchcủachínhbạn.Hãysửdụngcuốnsáchnàynhưmộtcơhộiđểđánhgiálạimọithứ.Hãydừnglạigiữadòngcôngviệckhôngngừngnghỉđểđánhgiácáchbạnthựchiệnnó.
Chỉbằngcáchcótráchnhiệmvớithóiquenhàngngàycủamìnhbạnmớicóthểthựcsựtácđộngtớinhữnggìquantrọngnhất.Tôichúcbạnxâydựngmộtthóiquentốtbằngcáchbướcrakhỏinó,tìmthấymụctiêucủamìnhbằngcáchvượtlênkhỏinhữngthứtạpâmkhôngdứt,màigiũanănglựcsángtạobằngcáchphântíchnhữnggìthựcsựquantrọngnhấtkhinóxảyđếnđểbiếnýtưởngcủabạnthànhhiệnthực.
Đ
1.XâydựngthóiquenvữngchắcLàmthếnàođểtổchức,điềuhòavàđưamụcđíchvàocôngviệchàng
ngày
ólàlýdotạisaorấtnhiềunhàsángtạonổitiếngtrungthànhvớimộtthóiquenhàngngày.Mỗingày,biênđạomúaTwylaTharpđềuthứcdậytừlúchừngđôngvàvẫymộtchiếctaxiđếnphòngtậpthểdục–mộtnềnếpmàcôgọilà“thờiđiểmkhởiđộng”.HọasĩRossBlecknerđọcbáo,suyngẫm,sauđóđếnxưởngvẽvàolúc
8giờsángđểcóthểlàmviệctrongkhônggianyêntĩnhbuổisớm.NhàvănErnestHemingwayviết500từmộtngày,bấtkểmọitrởngại.
Nhữngthànhtựusángtạothậtsựvĩđạiđòihỏihàngtrăm,nếukhôngkểlàhàngngàngiờlàmviệc.Chúngtaphảidànhrathờigiantrongtừngngàyđểtíchgópvàokhốithờigianấy.Thóiquengiúpchúngtalàmđiềunàybằngcáchlậpranhữngkỳvọngvềsựkhảthi,sắpxếptiếntrìnhcôngviệctheomứcnănglượngcủamìnhvàđặttâmtrívàomộtnhịpđiệuđềuđặncủacôngviệcsángtạo.
NNềntảngchomộtthóiquenhiệuquả
—MarkMcGuinness
ếubạnmuốntạorađiềugìđócógiátrịchocuộcsốngcủamình,bạncầnphảivạchragiớihạngiữađòihỏicủaxãhộivàthamvọngcủariêngbạn.Tấtcảchúngtađềucónhữnghóađơncầnthanhtoánvànghĩavụphảihoànthành.Nhưnghầuhếtmọingườiluôncómộtkhoảngtrunggiangiữanhững“phải”và
“muốn”trongcuộcsống.Nếubạnkhôngcẩnthận,khônggianđósẽtrànđầye-mail,cáccuộchộihọpvàyêucầutừngườikhác,khôngcònchỗchonhữngviệcmàbạnxemlàquantrọng.
Mộtcuốntiểuthuyếttuyệtvời,mộtthiếtkếgâykinhngạc,mộtphầnmềmthayđổicuộcchơi,mộtcôngtycáchmạnghóa–nhữngthànhtựunhưvậyđòihỏithờigian,tâmtrí,sựkhéoléovàlòngkiêntrì.Tacóthểthấyởbấtkìngàynào,nỗlựcthếnàykhôngbaogiờcóvẻcấpthiếtnhưbốnláthưđiệntửtrongvòngnửagiờtừkháchhàngXhoặcđồngnghiệpYyêucầuđiềuhoàntoàncóthểchờđợimộtvàigiờthậmchívàingày.
Khôngaithíchcảmgiácngườikhácđangsốtruộtchờhồiâmcủamình.Vàothờiđiểmkhởiđầumộtngàymới,khiphảiđốimặtvớimộthộpthưđiệntửđầyắp,mộtloạtcáctinnhắnthưthoạivàdanhsáchcácbướccầnlàmtiếptheotừcuộchọptrước,bạnbịcuốnvàonhữngđiềucòndởdangtrướckhibắtđầucôngviệccủachínhmình.Bạntựnhủsaukhiđượccậpnhậtthôngtin,bạnsẽdễdàngtậptrunghơn.
Rắcrốicủacáchnghĩnàynằmởviệcbạnmấtđikhoảngthờigianhiệuquảnhấttrongngàychocácưutiêncủangườikhác.Đếnthờiđiểmbạnbắttayvàocôngviệccủamình,giữatrưachẳnghạn,lúcnănglượngcủabạnxuốngthấpvànãobộhoạtđộngchậm.
“Chà,cóthểngàymaisẽkháhơn,”bạntựnhủ.Nhưngngàymailạicómộtnúie-mail,cáctinnhắnđiệnthoạivàdanhsáchcácviệccầnlàmkhác.Vànếucứtiếptụcnhưthế,bạnsẽdànhphầnlớnthờigiancủamìnhđểđốiphó–đápứngnhữngyêucầunhậnđượcvàtrảlờicáccâuhỏicủangườikhác.Vàbạnsẽkhôngbaogiờtạorađượcđiềugìthựcsựgiátrị.
Sángtạotrước,đáplạisau
Thayđổiquantrọngnhấtmàbạncóthểthựchiệntrongthóiquenlàmviệccủamìnhlàđảongượcthứtự:sángtạotrước,đáplạisau.Điềunàycónghĩalàmỗingày,bạndànhramộtlượngthờigianđángkểchocôngviệcsángtạovìưutiêncủachínhbạn.Hãytắthếtđiệnthoạivàhộpthưđiệntửđi!
Tôiđãtừnglàmộtcâyviếtthấtbại.Chuyểnđổinàyđãgiúptôitrởthànhmộtnhàvănthànhcông.Hiệntại,tôibắtđầumộtngàylàmviệcvớinhiềugiờsángtác.Nếucóthểtránhđược,tôikhôngbaogiờsắpxếpcáccuộchọpvàobuổisáng.Chodùbấtcứđiềugìkhácxảyđến,tôiluônhoànthànhđượcphầnviệcquantrọngnhấtcủamình.Vàkhinhìnlại,tấtcảnhữngthànhcônglớnnhấtcủatôiđềulàkếtquảcủasựthayđổiđơngiảnnày.
Tuynhiên,khôngcóngàynàotôingồiviếtmộtbàibáo,bàiblog,hoặcmộtchươngsáchmàkhôngcómộthàngnhữngngườichờtôitrởlạilàmviệcvớihọ.
Điềunàykhônghềdễchịuvànóvẫnsẽnhưthế,nhấtlàkhitôinhậnđượctinnhắnbắtđầubằng“Tôiđãgửichoanhmộte-mailtừhaigiờtrước...!”
Theođịnhnghĩa,phươngphápnàyđốinghịchvớinhữngkỳvọngcủangườikhácvànhữngáplựcmàhọđặtvàobạn.Cầnphảicósứcmạnhýchíđểđảongượcthếgiới,dùchỉtrongmộtgiờđồnghồ.Cảmgiácđóthậtkhôngdễdàngvàđôikhichúngtacảmthấymuộnphiền.Nhưnglàmmộtvàingườithấtvọngvìnhữngviệcnhỏnhặttốthơnviệctừbỏmơướccủamìnhchỉvìmộthộpthưđếntrốngkhông.Nếukhông,bạnsẽhisinhtiềmnăngcủamìnhvìảotưởngvềtínhchuyênnghiệp.
Nhữngnềntảngcủathóiquenhàngngàyhiệuquả
Cứxắntaylênlàmvàvàbỏquanhữngyêucầuphiềnnhiễunhưnglàmcáchnàobạncóthểlàmđượcviệcnàyhàngngày?
Hãybắtđầuvớinhịpnănglượngcủabạn.Cónhữngthờiđiểmnhấtđịnhtrongngàythuậnlợichosựtậptrungsángtạonhờsựphấnkhíchvàminhmẫntheonhịpsinhhọccủacơthểchúngta.Hãynhậnrathời
điểmmàdườngnhưbạncónhiềunănglượngnhấttrongngàyvàdànhthờigianquýgiáđóchocôngviệcsángtạo.Nếuđược,đừngbaogiờxếpmộtcuộchọpvàothờigianđó.Vàđừnglãngphíbấtkìgiâyphútnàochocôngviệchànhchính!
Kíchhoạtsựsángtạo.Gắnbóvớicáccôngcụkhôngđổi,môitrườngxungquanhquenthuộc,thậmchínghecùngmộtbảnnhạcnềnsẽtrởthànhnhữngliênkếtkíchhoạtbạnbướcvàovùngsángtạo.ĐâylàcáchStephenKingđãlàm:
Cónhữngđiềunhấtđịnhmàtôisẽlàmnếutôingồixuốngviết.Tôicómộtlynướchoặcmộttáchtrà,cómộtgiờnhấtđịnhkhitôingồi–từ8giờđến8giờ30.Tôiuốngvitaminvànghenhạc,ngồivàođúngchiếcghếđóvàcácgiấytờđềuđượcsắpxếpởcácvịtríkhôngthayđổi.Mụcđíchtíchlũytừviệccómộtlộtrìnhlàmviệcduynhấtchocácngàyđượcxemlàmộtcáchđểnóivớitâmtrírằngbạnnhấtđịnhsẽcóýtưởngsớmthôi.
Quảnlýdanhsáchnhữngviệccầnlàm.Giớihạndanhsáchviệccầnlàm.Mộttờgiấyghichúkhổ3”x3”làhoànhảo.Nếubạnkhôngthểghihếtmọithứtrongdanhsáchvàokhổgiấyđóthìlàmsaobạncóthểhoànthànhtấtcảtrongvòngmộtngày?Nếutrongngày,bạncứtiếptụcthêmvàodanhsáchđó,bạnsẽkhôngbaogiờhoàntấtđượcnóvàđộnglựcsẽmấtđinhanhchóng.Hầuhếtmọithứđềucóthểchờđợiđếnngàymai.Hãyđểchúngnhưthế.
Ghinhậnmọicamkết.Tậpghilạitấtcảcáccamkếtmàbạnđãđưara(vớibảnthânhoặcvớingườikhác)ởmọinơiđểchắcrằngbạnkhôngthểquênchúng.Điềunàysẽgiúpbạnđápứngcácyêucầuhiệuquảhơnvàgiúpbạntrởthànhmộtngườicộngtáctốthơn.Quantrọnghơn,nósẽgiúptâmtríbạnthanhthản.Khibạntựtinrằngtấtcảmọithứđãđượcghinhậnmộtcáchcẩnthận,lúcnàybạncóthểtậptrungvàonhiệmvụchính.
Thiếtlậpcácgiớihạnrõràngtrongngày.Thiếtlậpmộtthờiđiểmbắtđầuvàkếtthúcchongàylàmviệcngaycảkhibạnlàmviệcmộtmình.Dànhcáckhoảngthờigiankhácnhautrongngàychonhữnghoạtđộngkhácnhaunhư:côngviệcsángtạo,hộihọp,trảlờithưtừ,côngviệchànhchính,v.v....Nhữnggiớihạnrõràngnhưvậygiúpmộtnhiệmvụkhôngkéodàilâuhơnmứccầnthiếtvàlấnvàothờigiancủanhữngcôngviệcquantrọngkhác.Ngoàira,chúngcũnggiúpbạntránhđược
hộichứngnghiệncôngviệc–mộtchứnggâykémhiệuquảhơnhẳnsovớinhữnggìbạnnghĩ.
Mộtthóiquenthựcsựhiệuquảluônmangtínhcánhâncao.Đólàsựkếthợpđộcđáo,phùhợpvớitàinăngvàkhuynhhướngcủariêngbạn.Vìvậy,hãythửnghiệmcácyếutốvàtìmrasựkếthợpcungcấpchobạnnềntảngtốtnhấtđểlàmviệchiệuquả.Bạnsẽbiếtnóhiệuquảngaykhilịchlàmviệcmỗingàybắtđầuítgiốngmộtthóiquennhàmchánvàgầnhơnvớimộtnềnếpsángtạo.
“Tôikhôngchờđợicảmhứng.Sẽchẳngcógìđượchoànthànhnếubạnlàmvậy.Tâmtríbạnphảibiếtrằngđãđếnlúccầnbắttayvàolàm
việc.”
—PearlS.Buck
CKhaithácsứcmạnhcủasựđềuđặn
—GretchenRubin
húngtacóxuhướngđánhgiáquácaonhữnggìcóthểlàmtrongmộtthờigianngắnvàđánhgiáthấpnhữnggìcóthểlàmmộtcáchchậmrãi,đềuđặntrongmộtthờigiandài.AnthonyTrollope,nhàvăncủathếkỷXIX,mộttiểuthuyếtgiacónănglựcsángtácsungmãnđồngthờilàngườithựchiệncáchmạnghóahệthốngbưu
chínhcủaAnh,đãnhậnxét,“Mộtcôngviệcnhỏbéhàngngày,nếunóthậtsựđượcthựchiệnhàngngày,sẽđánhbạisứcmạnhnhấtthờicủaHercules.”Vềlâudài,sựđềuđặncủamộtthóiquennhàmchánsẽthúcđẩycảnăngsuấtcũngnhưsựsángtạo.
Làmộtnhàvăn,tôilàmviệcmỗingày,kểcảngàycuốituần,ngàylễvàcáckỳnghỉ.Tôithườngviếtnhiềugiờmộtngày,mặcdùđôikhicóthểmộtlầnchỉkéodàitrongmộtkhoảngthờigianngắnlà15phútvàkhôngbaogiờbỏquangàynào.Tôiđãpháthiệnrarằngcáchlàmviệcđềuđặnvớimứcđộsángtạocaonàycóthểgiúphoànthànhđượcnhiềuhơn.
Làmđềuđặnđểbắtđầudễhơn.Bắttayvàoviệcluônlàmộttháchthức.Bắtđầumộtdựántừgiấytrắngvàquaylạilàmviệcsaumộtgiờgiảilaolàmộtđiềukhókhăn.Bằngcáchlàmviệcmỗingày,bạngiữđượcđàtiếnlên.Bạnsẽkhôngcóthờigianđểthấytáchbiệtkhỏitiếntrìnhcôngviệc.Bạnsẽkhôngbaogiờquênvịtrícủamìnhvàlãngphíthờigianxemlạitốcđộcủamọithứhoặcnhớxembạnđãhoànthànhnhữnggì.Vìdựáncủabạnchưahềphaimờtrongtâmtrínênbắtđầutạiđiểmbạnđãdừnglạirấtdễdàng.
Làmviệcđềuđặngiữchoýtưởngluônmớimẻ.Cóthểbạnsẽpháthiệnracácmốiliênhệđángngạcnhiênvànhữngliênkếtmớimẻgiữacácýtưởng,nếutâmtríbạnvẫntiếptụcnghĩđếnchúng.Khitôiđặthếttâmtrívàomộtdựán,tấtcảmọithứtôitrảinghiệmđềudẫnđếnnómộtcáchđầyhứngkhởi.Thếgiớitrởnênthúvịhơn.Điềunàyrấtquantrọngbởitôicầnmộtcảmhứngdồidàovàkhitrởnênnhạycảmvớicácnguồnsángtáctiềmnăng,nhữngýtưởngnảynở.Ngượclại,làmviệckhôngthườngxuyênkhiếnbạnkhógiữđượctậptrung.Khiđóbạndễ
dànggiậmchântạichỗ,bốirối,phântán,hoặcquênđimụctiêumàmìnhhướngtới.
Làmviệcđềuđặngiảmđiáplực.Nếumỗituầnbạnchỉviếtđượcmộttrangsách,mộtbàibloghoặcmộtbáocáo,bạnkỳvọngnóphảithậttốtvàbắtđầubănkhoănvềchấtlượng.Tôicóbiếtmộtnhàvăn,ngườirấtkhóbuộcbảnthânsángtác.Khichịxoaysởđểgiữđượcmìnhngồitrướcmáytínhvớimộtnúicôngviệc,chịgặpphảimộtáplựcrấtlớnlàphảithậttàinăng.Chịđánhgiáthànhphẩmcủamỗiphânđoạnmộtcáchkhắtkhe.Chịkhônglàmđượcnhiềuviệcnênnhữnggìcốhoànthànhphảithậtsựrấtxuấtsắc.Bởitôilàmviệchàngngàynênkhôngngàynàocóvẻđặcbiệtquantrọng.Tôicónhữngngàyhiệuquảvànhữngngàykhông.Mộtsốngày,tôihầunhưkhônghoànthànhđượcgìcả.Nhưngkhônghềgì,bởitôibiếtmìnhđanglàmviệcđềuđặn.Kếtquảcủaviệckhôngâulođặttôivàomộttâmtrạngthưtháivàchophéptôithửnghiệmvàchấpnhậnrủiro.Nếumộtviệcnàođókhôngtiếntriển,tôivẫncórấtnhiềuthờigianđểthửmộtcáchtiếpcậnkhác.
Làmviệcđềuđặnkíchthíchsựsángtạo.Cóthểbạnnghĩ,“Phảilàmviệcthườngxuyên,dùcócảmhứnghaykhông,sẽbuộctôiphảihạthấpnhữngtiêuchuẩncủamình.”Theokinhnghiệmcủatôi,tácđộnglạihoàntoànngượclại.Thườngthìngườitacóđượcthànhquảtốtnhấtbằngcáchkhôngngừngtạorathànhphẩm.Sựsángtạonảysinhtừnhữngýtưởngtuônrakhôngngừngvàmộttrongnhữngcáchdễdàngnhấtđểkhuyếnkhíchýtưởngdồidàolàhướngtâmtrígắnchặtvàodựán.Khibạnlàmviệcthườngxuyên,nguồncảmhứngcũngđếnthườngxuyên.
Làmviệcđềuđặncủngcốchonhau.Nếubạnpháttriểnthóiquenlàmviệcthườngxuyên,bắtđầuvàhoàntấtviệcgìđósẽdễdànghơnnhiềungaycảkhithờigiancủabạnhạnhẹpvìbạnkhôngcầnphảimấtthờigianđểlàmquenvớiđiềuđó.Tôibiếtmộtnhàvăn,ngườikếthônvớimộthọasĩvàcôấyđãnóivớitôi,“chúngtahãynóivề‘quytắcmườiphút’.Nếucôngviệccủachúngtatiếntriểntốt,tacóthểbắttaycảithiệnmộtviệcgìđóvàkếtthúctrongvòngmườiphút.”Làmviệcđềuđặnchophépchúngtatậndụngnhữngkhoảngthờigianngắnnày.
Làmviệcđềuđặnthúcđẩyhiệuquả.Khôngcógìngạcnhiênkhibạncóthểhoànthànhnhiềuhơnnếubạnlàmviệcmỗingày.Điềuhiểnnhiênlàthànhquảcủamỗingàylàmviệcsẽgiúpcôngviệccủangàyhômsaudiễnrasuônsẻvàdễdànghơn.Khôngcógìhàilònghơnviệc
thấybảnthânđềuđặntiếnđếnmụctiêulớncủamình.Bạntiếnlênphíatrướctừngbướcmột.Đólàlýdotạisaotậpviếthàngngàyhoặcviếtnhậtkítrênblogcũngcóthểrấthữuích.Chínhđiềunàychobạnthấyrằngbạncókhảnănglàmcôngviệcđó.Ngàynàyquangàykhác,tiếnbộlàsựtrấnanvàtruyềncảmhứng,hoảngloạnvàtuyệtvọngthếchỗkhibạnthấymìnhkhônghoànthànhđượcgì.Mộttrongnhữngtrớtrêucủađờisốngcôngviệclànỗibấtandotrìhoãn,thậmchícònkhiếnngườitakhóthựchiệnviệcphảilàmhơntrongtươnglai.
Làmviệcđềuđặnlàcáchtiếpcậnthiếtthực.Làmviệcthườngxuyênrấthữuíchkhibạnđangtiếnhànhmộtdựánsángtạovớiáplựctừcácnghĩavụcôngviệchaynghĩavụgiađình.Thayvìliêntụccảmthấynảnlòngvìkhôngcóthờigianchodựán,bạnhãytựtạochomìnhthờigianvàomỗingày.Nếubạnlàmmộtítmỗingày,bạncóthểhoànthànhnhiềuviệcsauquátrìnhhàngthángvàhàngnăm(xemởtrên).Ngoàira,đềuđặnkhôngnhấtthiếtlàmỗingàybạnđềuphảithựchiện;điềuquantrọngnhấtchínhlàtínhnhấtquán.Tuynhiên,khoảngcáchgiữanhữnglầnthựchiệncàngcáchxa,nhữnglợiíchbạnthuđượccànggiảm.
Điềungượclạivớimộtchânlýthôngthườngcũngcóthểđúng.Trongkhilàmviệcđềuđặntrongmộtthờigiandàicónhiềuđiểmthuậnlợi,đôikhicũngrấtthúvịkhithửmộtcáchtiếpcậntáobạo:làmviệccườngđộcaotrongmộtkhoảngthờigiancựcngắn.TrongcuốnMakingComics(tạmdịch:sángtáctruyệntranh),ScottMcCloudgiớithiệucáimàônggọilàtruyệntranh24giờ:“Vẽtoànbộmộtcuốntruyệntranh24trangchỉtrongvòng24giờ.Khôngphácthảo.Khôngchuẩnbị.Khiđồnghồbắtđầuđếmgiờ,đừngngừnglạichođếnkhibạnđãhoàntất.Đâylàgiảiphápkinhngạcchoviệcgiữlạitrọnvẹncảmhứngmộtcáchsángtạo.”Tôithíchgắnbóvớicôngviệccủamìnhtừngchútmột,nhưngđôikhitiếnmộtbướclớnđầythamvọnghữuíchhơn.Bằngcáchgiảiquyếtnhiềuhơnthayvìíthơn,tôicảmnhậnsựdângtràocủanănglượngvàsựtậptrung.
Tôicómộtdanhsáchcác“BíQuyếtCủaSựTrưởngThành”–nhữngbàihọctôiđãđúckếtđượctrongquátrìnhtrưởngthànhcủamình,chẳnghạnnhư:“Mộtcôngviệckhôngđượcbắtđầugâymệtmỏihơn,”“Làmchomộtngàycủabạndàihơn,mộtnămsẽngắnlại,”và“Luônluônsẵnsàngđểtiếpnhậnđiềumới”.Mộttrongnhữngbíquyếthữuíchnhấtcủatôilà,“Việctalàmmỗingàyđángphảicânnhắchơnnhữngviệcthithoảng.”
Ngàyquangày,chúngtatổchứccuộcsốngcủamìnhvàtừngbướctạonênnhữngđiềuphithườngtừtrítưởngtượngcủamình.
“Talànhữngviệctalàmđilàmlại.Khiđó,sựxuấtsắckhôngphảilàmộthànhđộngmàlàmộtthóiquen.”
—ARISTOTLE
SCảithiệnthựchànhsángtạo
—SethGodin
ethGodinbiếtnhiềuđiềuvềviệchoànthànhcôngviệc.Ôngkhôngngừngđổimớivớitưcáchlàmộtdoanhnhân,mộtnhàvăn,mộtnhàgiáodục.Tấtcảnhữngvaitròtrêncùnglúctạonênmộtsốlượngcôngviệckhổnglồgồmnhữngdựánmangtínhđộtphánhư:DựánDomino,SquidoovàChươngtrìnhMBAthaythếvà
14cuốnsáchbánchạy.Chúngtôitròchuyệnvớiôngvềviệccảithiệnthóiquenhàngngàylàđiềukiệntiênquyếtđểgặtháithànhcôngnhưthếnào.
Phầnkhókhănnhấtđểmộtthóiquenhàngngàyđiđúnghướnglàgì?
Tấtcảnhữngailàmcôngviệcsángtạođềutừngphảitìmcáchđểđốiphóvớicơnácmộngcủamìnhvàhoànthànhcôngviệc.KhôngcóbằngchứngnàochothấydựnggiávẽgiốnghệtnhưVanGoghsẽgiúpbạnvẽtốthơn.Mỗichiếnthuậtcómộtphongcáchriêng.Nhưngcácchiếnlượcthìthườngphổbiến.Vàcórấtnhiềungườitàinăngkhôngthànhcôngtheocáchmàhọmuốnbởichiếnlượccóvấnđề.
Theotôi,chiếnlượcrấtđơngiản.Chiếnlượcphảicóphươngthứcvàcóphươngthứcnghĩalàthựchiệnmộtviệcgìđóthườngxuyênvàchắcchắnnhưmộtthóiquen.
Córấtnhiềucáchđểbáohiệuchochínhmìnhrằngbạnđangthựchiệntheocáchthứccủamình.Vídụnhưcónhữngngườichỉkhoáclênmìnhmộtchiếcáochoàngtrắnghoặcđeomộtcặpkínhhayluônlàmviệcởmộtnơicụthểvớinhữngviệclàmnày,họđangchuyênnghiệphóacôngviệcnghệthuậtcủamình.
Ýniệmrằngtôilàmcôngviệccủamìnhtạiđây,ngaybâygiờ,nhưthếnày,ngaycảkhitôikhôngthấythíchthúhayrấtquantrọng.Bởivì
córất,rấtnhiềungườitrởnênsángtạokhihọcảmthấyyêuthích,nhưngbạnchỉtrởthànhmộtngườichuyênnghiệpmộtkhibạnlàmđượcviệcngaycảtronglúckhôngcảmthấythíchthú.Vàviệcgạtcảmxúcsangmộtbênlàlýdovìsaođâylàcôngviệc,chứkhôngphảisởthích.
Ngườitađấutranhvớiđiềugìnhiềunhất,ngoàichămchỉthựchiệnthóiquenhàngngàycủamình?
Thựchànhlàmộtphầnđángkể.Điềuthứhaithựcsựcầnthiếtlànhậnthứcrằngtrởnênsángtạođồngnghĩavớiviệcbạnphảibánýtưởngcủamình.Nếubạnlàmộtngườichuyênnghiệp,bạnsẽkhôngnói“Ôichao,bâygiờtôibuộcphảiđibánýtưởng”.Bánýtưởnglàmộtphầncủacôngviệcsángtạobởinếubạnchỉgiữnóchoriêngmìnhthìsẽchẳngbaogiờcónghệthuật.Thậtkhôngcôngbằngkhichỉnhiệthuyếtvớimộtviệc,cònnhữngviệckhácthìcẩuthả.
Nếunóiđếnmộtnghệsĩbanđầukhônghềsởhữukhảnăngbánhàngấynhưngvềsaulạicóthểpháttriểnnó,ôngsẽnghĩđếnnghệsĩnào?
Tôichưabaogiờgặpbấtkìaigiỏibánhàngngaytừlúcsinhra.Tôinghĩrằngtấtcảnhữngaiđãkhámpháracáchbiếncôngviệcthànhmộtkếsinhnhaicũngđềuhiểuđiềutrênbởinórấtquantrọngvớibảnthânhọ,chứkhôngphảivìđiềunàylàhiểnnhiên.Nhưngngượclại,tôibiếthàngtángườitựgọimìnhlànghệsĩ,nhữngngườiđượcsinhravớitàinăngđóvàkhôngbaogiờphảithậtsựnỗlựcđểcóđượcnó.Họnghĩrằngmìnhcóquyềnkiếmsốngbằnglợithếnày,nhưnghọkhôngsẵnsàngđểlàmcôngviệckhókhănnhất,việcmàtấtcảmọingườiđềucảmthấykhóthựchiện–đólàbánhàng.
Đôikhichúngtanỗlựctrongngắnhạnnhưngvẫnkhôngthểđạttớimụctiêutổngthể.Làmthếnàođểcôngviệcngắnhạnphùhợpvớicácmụctiêulâudài?
Lýdobạngặpkhókhănvớithựchànhtrongdàihạnnếubạncóthểxâydựngmộtthựchànhtrongngắnhạnlàvìbạnlosợ.Nỗisợhãi,khángcự,luônâmỉ.Nókhôngđểlạinhiềudấuvân.Tuynhiên,mộtngườithựchiệnthànhcôngmộtđoạnphimngắn,khiếntấtcảngườixemchoángváng,nhưnglạikhôngthểkiếmđủkinhphíđểthựchiệnmộtbộphim
truyện,haymộtngườitìmđượccôngviệctựdotúctắcchỗnàymộtchút,chỗkiamộtchút,nhưngkhôngthểtìmracáchbiếnnóthànhmộtcôngviệctoànthờigian–ngườiấyđangthựchànhtựhủyhoại.
Nhữngngườinàytựhủyhoạimìnhbởilựachọnkháclàdấnmìnhvàothếgiớinhưmộtngườibiếtmìnhđanglàmgì.Họsợrằngnếuhọlàmthế,họsẽbịxemlàkẻlừađảo.Mộtaiđóđứnglêntạicuộchọphộiđồngquảntrị,mộthộithảo,haytrướccácđồngnghiệpvànói,“Tôibiếtcáchlàmviệcnày.Côngviệccủatôiđây.Tôiđãbỏramộtnămchonó.Nóthậtsựrấttuyệt”,làđiềurấtkhókhăn.
Việcđókhóthựchiệnvìhailýdo:(1)nóđemđếnchobạnnhữnglờiphêbình,(2)nóđẩybạnvàothếgiớinhưmộtngườibiếtmìnhđanglàmgì,điềunàyđồngnghĩavớingàymaibạncũngphảibiếtviệcmìnhlàmvàbạnvừakýcamkếtchocảmộtcuộcđờibiếtrõnhữnggìmìnhlàm.
Thanvãn,hủyhoạibảnthân,đổlỗichokháchhàng,hệthốngvànềnkinhtếdễdànghơnnhiều.Bạntrốntránh,bạnchorằngbạnkhôngđủgiỏi,rằngthếnàykhônghoànhảo,rằngmọisựđánglẽphảitốthơnthế.
“BạnkhôngthểCỐGẮNGlàmmọiviệc,bạnphảiLÀMchúng.”
—RAYBRADBURY
ZLồngkhoảngphụchồivàongàylàmviệc
—TonySchwartz
ekelàgiámđốcsángtạocủamộthãnglớn.Mộtngàylàmviệcmàôngmôtảtronglầnđầutiêngặpnhaulàkiểuđiểnhìnhcủacácnhàquảnlývàlãnhđạomàtôitừnggặptrongcácchuyếncôngtáccủamình.Saugiấcngủkéodài6hay6tiếngrưỡi,đồnghồbáothứccủaZekereovàolúc5giờ30sáng.Độngtácđầutiêncủaông
làcầmlấychiếciPhonetrênchiếcbànđầugiườngvàkiểmtrae-mail.Ôngtựnhủmìnhlàmthếphòngtrườnghợpcóchuyệnkhẩncấptrongđêmnhưngsựthậtlàvìôngkhôngthểcưỡnglạiđược.
Zekecốgắngđếnphòngtậpthểdụcítnhấthailầnmộttuầnnhưngôngthườngxuyênphảiđicôngtácvàkhivềnhàônghầunhưquámệtmỏikhôngthểlàmgìkhác.Khibắtđầulàmviệc–tầmkhoảng7giờ30vàohầuhếtcácngày–Zekeuốngvộimộttáchcàphê,ngồivàobànvàkiểmtrae-mailmộtlầnnữa.Lúcđó,cóđộítnhất25tinnhắnmớiđangchờđượcđọcnhưthườnglệ.Nếukhôngcócuộchọpsớm,ôngcóthểlướtquacáctrangwebmộttiếnghoặchơnmàkhôngmộtlầnrờimắtkhỏimànhình.
NgàylàmviệccủaZekechủyếulàhộihọp.Cácbuổihọpđượclênlịchsítsaovàkhônghềcóthờigiangiảilaoởgiữa.Kếtquảlàôngsẽlaovàocuộchọpkếtiếpmàchưakịptiêuhóanhữnggìvừangheởbuổihọptrước.
BữatrưacủaZekechỉlàthứgìđóqualoa.Ôngthườngtrởlạibànlàmviệcvớithứcăntừcăn-tinvàtiếptụcgiảiquyếttiếpcôngviệctrongkhiăn.Vàokhoảnghaihoặcbagiờchiều,tùythuộcvàođộdàigiấcngủđêmhômtrước,Zekebắtđầucảmthấysasút.Theoquyđịnhcủacôngty,mộtgiấcnghỉtrưangắnngủikhôngphảilàgiảipháp.Thayvàođó,đểnạpnănglượngnhanhchóng,ônglấymộtmiếngbánhsinhnhậtcònsótlạicủaaiđóhoặcđếnmáybánhàngtựđộngmuamộtthanhSnickers.
Vớivôsốcácyêucầucấpbách,Zekecóxuhướngchừalạibấtcứvấnđềgaygohaycầnsuynghĩthấuđáo.Tuynhiên,đếncuốingày,ônghiếmkhicònđủsứcđểgiảiquyếtnhữngviệcnày.Mặcdùvậy,ôngthấy
khólòngravềkhicònquánhiềuviệcchưahoànthành.Vàcuốicùngtớikhicóthểvề,thườnglà7giờ30hoặc8giờtối,ônghầunhưbịvắtkiệtsức.
Saubữatối,Zekecốgắngxemxétlạinhữngviệcôngđãgạtratrướcđó.PhầnlớnnhữngnỗlựcnàykếtthúcởviệcZeketrởlạikiểmtrae-mailhoặcchơigametrênmạng.Dùcóchuyệngìhaykhông,Zekecũngkếtthúcmộtngàycủamìnhbằngviệcđingủvàogiờmàôngbiếtlàkhôngnên.
Miêutảnàykhớpvớikinhnghiệmcủabạnđếnđâu?Ởmộtmứcđộnàođó,nógợinhắcđếnngàylàmviệccủabạn?Quantrọnghơn,bạncóthểhìnhdungđượccáchlàmviệcnàysẽkéodàitrongsuốt10hay20nămtớikhông?
Khảnăngcủabạnlàcógiớihạn
Mộttháchthứclàyêucầucủacuộcsốngngàycàngvượtquákhảnăngcủachúngta.Hãyxemkhảnăngnhưmộtchấtxúctácgiúptậndụngkỹnăngvàtàinăngcủabạnmộtcáchtrọnvẹn.Hầuhếtchúngtacóquanniệmkhôngđúngvềkhảnăngcủamìnhbởitronggầnsuốtcuộcđờimìnhchúngtađãbằnglòngvớimọithứ.
Nếucógìthayđổithìđólàcôngnghệkỹthuậtsốvàđộphứctạpgiatăng,cónhiềuthôngtinvàyêucầuđếnvớichúngtahơn,nhanhhơnvàthườngxuyênhơnbaogiờhết.
Tuynhiênkhônggiốngmáytính,conngườikhôngvậnhànhliêntụcvớitốcđộcaotrongthờigiandài.Thayvàođó,chúngtađượccấutạođểchuyểntiếpnhịpnhànggiữanhữngkhoảngtiêuhaovàtáitạonănglượng.Nãophátracácsóngđiệnvớitầnsốcaovàthấp.Timcothắttheonhữngphakhácnhau.Phổiphồnglênxẹpxuốngtùythuộcnhucầu.Cốgắnghítvàothôivẫnlàchưađủ.Trênthựctế,bạncànghítthởsâu,bạncàngđiềmtĩnhvàcónănglựchơn.
Nhưngthựctế,cuộcsốngcủachúngtathườngcódạngcủamộtđồthịsuygiảmthẳngtắpcủanguồnnănglượngdầnbịđốtcháysuốtcảngày.Nótươngtựnhưviệcrúttiềntừmộttàikhoảnngânhàngmàkhôngbaogiờgửitiềnvào.Tớimộtđiểmnàođó,bạnsẽphásản.
Tuynhiên,chúngtacóthểtácđộngvàocáchsửdụngnguồnnănglượngcủamình.Bằngcáchlàmviệccóphươngpháp,bạncóthểhoànthànhđượcnhiềuviệchơntrongthờigianngắnhơn,chấtlượngcaohơn,mộtcáchchắcchắnhơn.
Mộtvàipháthiệnkhoahọcquantrọngchỉrõlộtrìnhcầnthựchiện.Đầutiênlàngủquantrọnghơnăn.Bạncóthểkhôngcầnăntrongmộttuầnvàthứduynhấtbạnmấtđiđólàtrọnglượng.Còntừbỏgiấcngủtrongvàingày,cơthểbạnsẽhoàntoànbịrốiloạnchứcnăng.Mặcdùvậy,tấtcảchúngtađềusẵnlòngđánhđổimộtgiờngủvìquanniệmsailầmrằngnósẽbùđắpchomộtgiờtạorasảnphẩm.Thựctếlàviệcthiếungủdùchỉchútítcóthểlấyđiđángkểkhảnăngnhậnthứccủata.Quanniệmrằngmộtsốngườicóthểsinhhoạtbìnhthườngvớithờigianngủrấtítlàmộtchuyệnhoangđường.Chưađầy2,5%dânsố–tứccứ40ngườimớicó1ngườicảmthấyđượcnghỉngơiđầyđủvớigiấcngủkéodàichưađến7-8tiếngđồnghồ.
Pháthiệnquantrọngthứhailàcơthểchúngtahoạtđộngtheonhịpsinhhọcultradiankéodài90phút;vàocuốinhịpnàycơthểchúngtađạttớiđiểmgiớihạncủakhảnănglàmviệcvớicườngđộcaonhất.Tacóthểkéodàithờigianlàmviệcquakhỏi90phútđóbằngcàphê,chấtđường,hoặcbằngcáchtạoracáchoocmoncăngthẳngnhưngkhiđó,chúngtađangtướcđinhucầusinhlýcủacơthể–nghỉngơivàtáitạo.Cuốicùng,việcgìcũngcócáigiácủanó.
Thóiquenbaogồmcảkhoảngphụchồi
Điềugìsẽxảyranếubạngắnkếtthóiquenlàmviệchàngngàycủamìnhchặtchẽhơnvớinhịphoạtđộngtựnhiêncủacơthể–tứclà,nhậnraquátrìnhphụchồilàmộtkhíacạnhrấtquantrọnggópphầncủngcốtínhhiệuquảvàbềnvữngtrongmộtthếgiớicủanhữngnhucầukhôngngừngtănglên?
TrongtrườnghợpcủaZeke,điềuđầutiênôngthayđổilàthóiquenngủ.Trongnhiềunăm,ônghầunhưluônđingủsaunửađêm.Ngẫmnghĩlại,ôngnhậnrarằngkhôngcólýdochínhđángnàođểthứcmuộnnhưthế.Điềunàycũngđúngtrongviệcthứcdậyvàolúc5giờ30sáng.Ôngkhôngcầnphảibắtđầumộtngàycủamìnhsớmđếnvậy.Tấtcảchỉlànhữngviệcôngđãquenlàm.
Thayvìvậy,Zekebắtđầungảlưngthưgiãnvàokhoảng11giờđêmvàtắtđènđingủtrước11giờ30.Ôngcũngbắtđầuthứcdậymuộnhơnmộtgiờvàolúc6giờ30sáng,đảmbảorằngôngđãngủítnhấtlàbảytiếngđồnghồ.Thayvìvộivãđilàmnhưtrướckia,Zekengồilạidùngđiểmtâmvớivợvàhaicongái.Vìvậy,ôngrờikhỏinhàvớitâmtrạngtốthơn.
Zekecũngbắtđầugiảilaonăm,mườiphútgiữabuổisáng,ôngthườngnóichuyệnvớiđồngnghiệpvềmộtchủđềkhácngoàicôngviệc.Trongvòngmộttuần,ôngthấynănglượnglàmviệccủamìnhổnđịnhhơnvàkhảnăngtậptrungvàocácbuổisángcũngtăngđángkể.Ôngcònnhậnthấymìnhkhôngdễbịtácđộngnhiềunhưtrước.Trướckia,saubấtkỳcuộchọpgaygonào,ôngthườngcấptốcgửie-mailchobộphậnhayđộinhómkhiếnôngphậtý.Việcnàyhầunhưluônảnhhưởngtiêucựcvàhoàntoànphảntácdụng.Vớinhữnglợiíchtừviệcnghỉngơinhiềuhơn,ôngnhậnraôngcóthểkiềmchếcơnnónggiậncủamình.
Ngoàira,Zekebắtđầusắplịchcho30phútđibộrangoàiăntrưatrênthờigianbiểu.Ôngđểlạiđiệnthoạitạibànlàmviệcđểtránhnhữngcámdỗ.Nhữngcuộcđibộkhôngnhữngchoôngcơhộiđểphụchồinănglượng,màcònđemlạithờigianquýgiáđểsuyngẫmvềnhữngcuộchọpbuổisáng,cũngnhưmọiđiềukháctrongđầuông.
Lúcđầu,Zekelorằngviệcbắtđầulàmviệcmuộnhơnvàbỏthờigianđibộăntrưasẽlàmnăngsuấtcủaônggiảm.Nhưngngượclại,ôngnhậnthấymìnhlàmviệchiệuquảhơnmỗikhitrởlạivàhoànthànhđượcnhiềuviệchơnsaumộtngày.
Theothờigian,Zekecũngbắtđầuđưarachọnlựatốthơnvềnhữngviệcôngsẽgiảiquyết.Dotừngbắtđầucôngviệcvớicảmgiácmệtmỏisẵncó,ôngdànhnănglượngcủamìnhvàonhữngnhiệmvụđơngiản.Điềunàychophépôngcảmthấycókếtquảmàkhôngcầnmấtquánhiềunănglượng.Ôngdầnnhậnrađólàvìsựcânbằnglượngđườngtrongcơthể.Bạnsẽcảmthấyhàilòngkhihoànthànhmộtloạtnhữngnhiệmvụkháđơngiảnnhưngniềmvuikhôngkéodàiđượclâu.
Bâygiờ,Zekebắtđầungàycủamìnhbằngcáchgiảiquyếtnhữngviệcquantrọngnhấttrướctiên.Ôngtậptrungtừ60đến90phútchotháchthứcmàôngtinrằngcónhiềukhảnăngsẽgópphầnvàogiátrịlâudài.“Làmộtnhàlãnhđạo,đâylànhiệmvụtôiphảithựchiện,”ôngnói.“Chỉlàtrướcđâytôiđãkhôngnhậnrađiềunày.”
KhônghẳnZekeđãthấyđượcmọivấnđề.Vídụnhưnhữnglúcđicôngtác,đôikhiôngkhôngtuântheonhữngthóiquenđãlậpralúcởnhà.Sauđó,ôngphảiđấutranhvớichínhmìnhđểtrởlạinềnếplàmviệccũ.Hiệntạiônghiểurarằng,mọithứtrongcuộcsốngsẽvậnhànhtốthơnkhitachomìnhthờigianđểphụchồi–khitathiếtlậpmộtnhịpsốnghàihòa.
“Cáchbạnxửlýcôngviệclàthứđánhgụcbạnchứkhôngphảikhốilượngcôngviệc.”
—LENAHORNE
NTìmchỗchosựcôtịch
—LeoBabauta
ăm1845,HenryDavidThoreauchuyểnđếnsốngtạimộtkhurừngcạnhbờhồWaldenđểtìmsựcôtịchchonhữngsuytưvàsángtáccủamình.ÔngmuốnthoátkhỏinhữngbiếnđộngvàsựhuyênnáocủacuộcsốngthànhthịthếkỷXIX.Ôngviết:“Tôitìmđếnrừngvìtôimuốnsốngchậm,đểtrướcmắttôichỉcònlạinhữnghiệnthực
thiếtyếucủacuộcsống,đểxemtôikhôngthểhọcnhữngđiềumànótruyềndạyvànhậnrarằngmìnhđãthậtsựsốngtrướckhichếtđi.”
Nóicáchkhác,ôngđãđiđểhọchỏinhữngđiềumàsựcôtịchcủakhurừngdạyôngvềcuộcsống.
Ngàynay,tìmkiếmsựcôtịchđểhọchỏilàđiềurấtcầnthiết.Cáchđógiúptatìmđượcsựtĩnhtạiđểlắngnghetiếngnóibêntrongcủamình,tìmthấykhônggianchosựtậptrungvàsángtạođúngnghĩa.
Chỉmộtkhoảngthờigianngắntừ20phútđến1tiếngcôtịchmỗingàycũngcóthểtạonênkhácbiệtlớnlao.Lúcấytasẽcảmnhậnđượcsựthanhthảntĩnhtạikhitrínãochúngtađượctựdo.Sựthanthảnnàycủatâmtrígiúptanhậnranhữngvấnđểcốtlõivàlắngnghetiếngnóicủasựsángtạo,vốnrấtdễbịátđibởinhữngtạpâmcủacôngviệchàngngàyvàcáctươngtáctrựctuyến.
Tạorakhônggian
Ngaybâygiờhãyđặtramộtkhoảngthờigianchosựcôtịchcủabạnvàbiếnnóthànhmộtphầnkhôngthểthiếutrongthóiquenhàngngày.
Đốivớinhiềungười,thờigiancôtịchnhấtlàbuổisángsớm.Lũtrẻvẫnngủvàmọithứđềuyêntĩnh.Tôilàmviệctốtnhấtvàokhoảngthờigianđóvàđiềutuyệtvờilàkhôngcógìnảysinhvàobuổisớmkhiếnbạnbịgiánđoạn.
Nếubuổisángsớmkhôngđemlạihiệuquả,hãycốgắngtranhthủngaykhibạnđếnnơilàmviệc.Khitôilàmviệctạivănphòng,tôithích
đếnsớmhơnkhoảngnửatiếnghaymộttiếngchỉđểhoànthànhmộtsốcôngviệctrongkhônggianyêntĩnhtrướckhivănphòngbắtđầutrởnênồnào.Việclàngườiđầutiênluônmanglạituyệtvờibởisauđó,mọithứtrởnênhuyênnáovàkhônggiancôtịchcủabạnbắtđầubịphávỡ.
Lựachọntuyệtvờichonhữngngườithứckhuyalàsửdụngthìgiờtrongđêmvìsựtĩnhlặngvàkhônggiankhôngbịquấynhiễu.Nếubạnlàmviệctốtnhấtvàobuổitối,bạncóthểtìmsựcôtịchbằngcáchsắpxếpmộtkhoảngthờigianđểlàmviệcmộtmìnhsaukhimànđêmbuôngxuống.
Phươngthứcthựchànhcôtịchđơngiản
Hầuhếtmọingườikhôngthấythoảimáivớiýtưởngởmộtmìnhvìnócónghĩabạnphảiđốimặtvớibảnthânmìnhmàkhôngsaonhãng.Thựchànhcóthểkhiếnviệcnàybớtkhókhănvàsẽgiúpbạntrởnênthoảimáivớiýtưởngxemnónhưmộtđiềucơbảnthườngngày.
Mộtcáchtuyệtvờiđểthựchànhlàmộtbuổithiềnđịnhđơngiảnmỗingàymộtlần.Thiềnkhôngphảilúcnàocũngthầnbíhayphứctạp:điểmmấuchốtchỉđơngiảnlàngồivàkhônglàmđiềugìkháctrongítnhấtmộtvàiphút.Thờiđiểmlýtưởngđểđưaviệcnàyvàothóiquenhàngngàylàngaysaukhibạntỉnhgiấc–rakhỏigiường,uốngmộtchútnước,sauđóngồivàthiềntrongnăm,mười,hoặcthậmchíhaimươiphúttrướckhibạnbắtđầungàymới.
Phảithiềnnhưthếnào?Hãytìmmộtkhônggianyêntĩnhvàngồixuống.Ngồithẳngngười,mắtmởnhưngkhôngtậptrungcụthểvàobấtcứđiềugìvàhítthởbằngmũi.Bắtđầubằngcáchchúýđếntưthếvàcơthểbạn.Sauđótậptrungvàohơithở,khiluồngkhôngkhívàovàrakhỏicơthểbạn.Nhậnthấycácsuynghĩcủabạnxuấthiện,nhậnbiếtchúngnhưngkhôngtậptrungvàochúng.Luônhướngsựchúýcủabạnvàohơithở.Hãytiếptụcthựchiệnđiềunàytrongítnhấtmộtvàiphútvàbạnđãhoànthành.
Mụcđíchcủaviệcngồithiềnlàgì?Khôngcómộtmụcđíchnào–việcngồichínhlàmụcđích.Bạnkhôngthựchiệnviệcnàyđểgiảmbớtcăngthẳng,đượcgiácngộ,hoặckhámpháthêmbảnthân–mặcdùtấtcảnhữngđiềunàycóthểxảyra,màchỉđểtậpngồi.Bằngcáchđó,bạnđangthựchànhcôtịchvàkhônglàmgìkhácngoàiviệcbạnđanglàm.
Đâylàđiểmcốtyếu.
Lúcđầu,thựchànhthiềnsẽkhôngdễdàng,nhưngbạnsẽdầntiếnbộ.Bạnsẽhiểuđượcrấtnhiềuvềbảnthân,bạnsẽchútâmtốthơnvàsẽthoảimáihơnkhitáchbiệtmìnhvớimọithứ.
Bạncũngsẽhọcđượccáchquansátsuynghĩcủamìnhvàkhôngđểchúngkiểmsoátbạn.Khitậpluyện,bạnsẽhọcđượcmộtkỹnăngcơbảnđểtậptrung:làmthếnàođểnhậnbiếtđượcsựthôithúckhiếnbạnthayđổicácnhiệmvụvàkhôngtuântheothôithúcấy,màchỉtậptrungsựchúýcủabạnvàoviệcđangthựchiện.Đólànhữnggìbạnhọcđượctừsựcôtịchvàđólàtấtcả.
BíquyếtbỏtúiXâydựngmộtthóiquenvữngchắc
•Việcquantrọngđặtlêntrướctiên
Khởiđầumộtngàylàmviệcbằngcôngviệcsángtạocóýnghĩanhấtvớibạnvàđể“việcđáplại”–nhưtrảlờie-mailhoặctinnhắn–vàolúckhác.
•Khởiđộngsựsángtạo
Thiếtlậpnhững“liênkếtkhởiđộng”,nhưnghecùngmộtbảnnhạchoặcsắpxếpbànlàmviệctheomộtcáchnhấtđịnh–điềunàykíchhoạttrínãobạnrằngđãđếngiờlàmviệc.
•Cảmnhậnsựđềuđặn
Camkếttiếnhànhdựáncủabạnvớikhoảngthờigiankhôngđổimỗingàyđểtạodựngtríócdẻodaivàđàtiếntheothờigian.
•Hếtmìnhvàngừngnghỉđúnglúc
Chuyểnđộngnhịpnhànggiữasựtiêuhaovàtáitạonănglượngbằngcáchlàmviệcthậtbùngnổtrong90phút,sauđónghỉgiảilao.
•Mộtmình
Hãychắcrằngbạndànhthờigianởmộtmìnhmỗingày.Đólàmộtcáchđểquansátcácthóiquen,quátrìnhtưduykhônghiệuquảvàgiúptâmtríthanhthản.
•Đừngchờđợicảmhứng
Hãythểhiệnbảnthân,dùbạncócảmhứnghaykhông.
T
2.Đitìmsựtậptrungtrongmộtthếgiớiphântán
Làmsaocảithiệnsựchúýđểtạoracôngtrìnhthậtsựcóýnghĩa?
rongnhữngthậpkỉkểtừsautuyênbốmangtầmnhìnchiếnlượccủaSimon,lượngthôngtinmàchúngtaphảiđốimặtmỗingàyđãtăngtheocấpsốnhân.Nhữngvănphòngbốtríkiểumởđưatiếngồntừhoạtđộngcủangườikhácvàokhônggianlàmviệccủachúngta.Internetcungcấpmộtnguồntácnhânvôtậngâymấttậptrung
ngaytrongtrạmlàmviệcchínhcủachúngta–cáimáytính.Vànhữngthôngtinmớiluônhiệndiệnmọilúc,mọinơitrongchiếcđiệnthoạithôngminh.
Bịbaovâygiữasựtràodângkhôngngừngcủathôngtin,sựchúýtrởthànhtàisảnquýgiánhấtcủachúngta.Đểsửdụngnómộtcáchkhônngoan,chúngtaphảihiểubiếtsâuhơnvềcáchvậnhànhcủasựcámdỗđếnđầuócchúngta,pháttriểncácchiếnlượcmớiđểnângcaosựtựchủvàdànhthờigianđểtậptrungvàonhữngnhiệmvụquantrọngvàsángtạo.
Trongmộtthếgiớiđầyphântán,sựchúýlàlợithếcạnhtranhcủachúngta.Hãyxemmỗingàynhưmộttháchthứcvàcơhộiđểtậptrung
TSắpxếpthờigianchotưduysángtạo
—CalNewport
ínhtừhômquađếngiờ,tôiđãnhậnđược86e-mail,phầnlớnđềucầnmộtcâutrảlờitốnthờigian.Chỉcóbốntrongsốđóliênquantrựctiếpđếnnhiệmvụchínhđúngvớicôngviệcgiáosưcủatôi:đưaranhữngýtưởnglớn,mớimẻ.
Sựchênhlệchnàyquảthậtlàmtôikinhngạc.Vàtôikhôngphảilàtrườnghợpngoạilệkinhquatrảinghiệmnày.Cácđầuócsángtạongàycàngbịđẩyrahaihướngđốilập.Chúngtôiđượcyêucầuápdụngvốntrítuệcủamìnhđểgiảiquyếtnhữngvấnđềhócbúa–mộtcôngviệcsángtạođòihỏisựtậptrungkhônggiánđoạn.Đồngthời,chúngtôiđượcyêucầuphảiliêntụcsẵnsàngtrảlờie-mail,tinnhắnvàdựcáccuộchọp.Nóicáchkhác,chúngtôiđượcyêucầuphảiđồngthờicưỡnglạivàcuốntheosựmấttậptrungđểpháttriểnsựnghiệpcủamình–mộttìnhthếlưỡngnankhógiải.
Hiệntượngnàyphầnnhiềulàdoviệcthiếucácsốliệurõràngtronglĩnhvựclaođộngtríóc.Hãyxemxétvídụvềmộtlậptrìnhviênmáytínhnhậndồndậpe-mail“khẩncấp”từmộtnhàquảnlý.Nghĩavụphảiliêntụctheodõihộpthưcủanhânviênlậptrìnhchắcchắnsẽlàmgiảmsốlượng,chấtlượngsảnphẩmvàgiátrịsảnxuấtcủacôngty.Nhữnggiátrịbịgiảmđinàykhónhậnbiếtvàđolườngchínhxác.Vìkhôngcóbằngchứngrõràngvềthiệthạinênngườiquảnlýkhóbịkhiểntráchvìnhữnge-mailgâyphântánchúýcủamình.
Trongmôitrườnglàmviệc,ngườitasẽcầuviệnđếnbấtcứđiềugìkhiếncuộcsốngcủahọdễdànghơn–nhưlàviệcdộihàngđốnge-mailxuốngcấpdướichođếnkhimộtngườiởvịtrícaohơnyêucầuhànhvicụthểđóphảidừnglại.Thậtkhóđểnhàquảnlýthựchiệnmộtyêucầunhưvậynếukhôngcóbằngchứngrõrệtvềthiệthạichínhxácmàhànhviấygâyrachotổchức.Vìthiếucácsốliệurõràng,chúngtađãrơivàocáibẫynăngsuất–nơimàsựtậptrungápdụngmộtthựchànhquảnlýmớichỉcócáilợitrướcmắt,chứkhôngcógiátrịlâudài.
Năm2009,nhàphêbìnhvănhọcJohnFreemanđãviếtmộtcuốn
sáchđầykhiêukhích:Thetyrannyofemail(Sựchuyênchếcủae-mail),trongđóôngchorằngcôngnghệtruyềnthônglợibấtcậphại.BàibìnhluậnvềcuốnsáchcủaFreemantrêntờNewYorkTimesđãthuhútmộtcuộctranhluậnvớinhữngýkiếnphêbìnhnhưsau:
“TheoquanđiểmcủaFreeman,việctôilàngườigửie-mailnhómkhiếntôitrởthànhmộtkẻxấuxa,”ngườibìnhluậnviết.Sauđóanhchỉvàomộte-mailcụthểvàđáp:“Nhưngvấnđềlàgì?Trongtrườnghợpnàytôiđặtmộtcâuhỏivànhậnđượcnhiềuphảnhồihữuích.”
NgườibìnhluậnbácbỏlậpluậncủaFreemanrằnggửie-mailnhómtiêuphímộtlượnglớnthờigiancủachúngta.Bằngviệcđảkíchrằngmớiđâyanhtachỉgửimộte-mailvànhậnlạinhiềuphảnhồihữuích.Đâylàbảnchấtcủatìnhtrạngnghiệnsựthuậntiệnmàchúngtađangmắcphải.Vìthiếucácsốliệurõràngchocáigiácủanhữnghànhvinày,nênchúngtakhôngthểsosánhcáilợivớicáihại.Dođó,bằngchứngvềbấtkỳlợiíchnàocũngđủđểbiệnhộchoviệctiếptụcsửdụngnó.
Đâyvấnđềmàtôiđãnghiêncứuvàviếttrongnhiềunăm.Tôiđãthấynhiềuđềxuấtkhácnhauvềcáchbảovệmộtcôngviệccầntậptrungtrongmộtlịchtrìnhbậnrộn.Trongcácchiếnthuậtđượcđềxuất,cómộtchiếnthuậtnổibậthẳnlêntheokinhnghiệmcủatôibởihiệuquảkhácthườngcủanó.Tôigọiđâylàphươngphápkhốitậptrungvàtrớtrêuthaynóhiệuquảnhờviệckhiếnbộmáyvănhóagâysaonhãngchốnglạichínhnó.
Sứcmạnhcủacáckhốitậptrunghàngngày
Phươngphápkhốitậptrungtậndụngkháiniệmcuộchẹnđãlênlịchmàchúngtakhôngcònxalạ.Nógiúpbạnđóngkhốimộtkhoảngthờigianđángkể,duytrìsựtậptrungvàocôngviệcsángtạo.Việclênlịchnhưvậythườngdiễnravàocuốituầncũhoặcđầutuầnmới.Bạnnênđánhdấuthờigiannàytrênlịchlàmviệcgiốngnhưđánhdấubấtkỳcuộchọpnào.Điềunàyrấtquantrọngnếucôngtybạnsửdụnghệthốnglịchchung.
Nếuaicốxếplịchchomộthoạtđộngnàođóvàokhoảngthờigiannày,bạncóthểdựavàophầnđãđượcđánhdấurõràngtrênlịch:“Xinlỗi,tôiđãcólịchtừ9đến12giờngàyhômđórồi.”Tươngtự,nếuaiđóphànnànrằngbạntrảlờichậmmộte-mail,hoặckhôngngheđiệnthoại,
bạnsẽcómộtlờibàochữa:“Cảbuổisángtôicólịchhẹnvàchỉmớivừathấytinnhắncủaanh/chị.”Mọingườihiểuhọkhôngthểđòihỏisựchúýcủabạntrongthờigianbạnđãcócuộchẹntrước.Phươngphápnàymangvềchobạnthêmthờigiantậptrung,màkhôngcầnđếnnhữnglờixinlỗihaygiảithíchthừathãi.
Tuynhiên,đóngkhốithờigianđểcóthểtậptrungkhônggiánđoạnchỉlàmộtnửatrậnchiến.Nửacònlạinằmởviệccưỡnglạinhữngcámdỗgâyphântán.Điềuđócónghĩalà:khônge-mail,khôngInternetvàkhôngđiệnthoại.Trênlýthuyết,việcnàycóvẻdễdàng,nhưngthựctếlạicựckỳkhókhăn.Nếunhiềunămtrước,bạnđãchìmtrongcácphântánnày,bạncầnđàoluyệnbảnthântrướckhicóthểlàmviệcsuốtthờigiandàimàkhôngcóchúng.Mộtvàilờikhuyêndướiđâycóthểgiúpbạnnỗlựchơn:
Bắtđầuvớicáckhốitậptrungngắn,sauđódầnđẩymìnhtiếnđếnnhữngkhoảngthờigianlớnhơn.Mộtnguyêntắclàkhởiđầumỗilầnmộttiếngđồnghồ,sauhaituầntăngthêm15phút.Tuynhiên,điềuquantrọnglàkhôngbaogiờchấpnhậncácphântán.NếubạnbỏcuộcvànhanhchóngkiểmtraFacebook,hãyhủycảkhốivàthửlạimộtlầnnữa.Tâmtríbạnkhôngbaogiờđượcchấpnhậnmộtchútphântántrongnhữngkhốitậptrungnày.
Giảiquyếtnhiệmvụriêngbiệt,đượcxácđịnhrõràng.Vídụ,nếubạnphảiviếtmộtbàibáo,hãytiếnhànhnghiêncứutừtrướcđókhitớikhốitậptrung,bạncóthểbậtứngdụngxửlývănbảnởchếđộtoànmànhìnhvàdồntoànbộsựchúýđểviếtbài.
Cânnhắcsửdụngđịađiểmkhácchocáckhốitậptrung.Chuyểnsangmộtcănphòngkhác,tớithưviện,hoặcmộtnơiyêntĩnhbênngoàiđểthựchiệncôngviệccầntậptrungcủabạn.Khicóthể,hãylàmviệcvớibútvàgiấyđểtránhkhảnăngbịphântánbởimạngInternet.
Cuộcchiếngiữatậptrungvàphântánlàvấnđềnghiêmtrọng–đốivớicảtínhcạnhtranhgiữacáccôngtycũngnhưvớisựcânbằngtrongchínhchúngta.Lượnggiátrịmấtđichoviệcsửdụngthiếukiểmsoátcáccôngcụtiệníchgâynênthóiquenlàmviệcmấttậptrung.Phươngphápkhốitậptrungmôtảởtrênkhôngkhắcphụcđượcvấnđềnàynhưngnómangtớichobạnmộtcáchđểchốnglạitìnhtrạngtồitệnhất,giúptạoracácsảnphẩmsángtạomộtcáchhệthống,ngaycảkhimôitrườnglàmviệccủabạnđượcthiếtkếđểngăncảnmụctiêuđó.
TGạtđanhiệmrakhỏikhovốn
—ChristianJarret
ácgiảJonathanFranzencócáinhìnnghiêmtúcvềsựcámdỗcủađanhiệmđếnđộkhiviếtcuốntiểuthuyếtănkháchTựdo(Freedom),ôngđãtựgiammìnhtrongmộtphònglàmviệcsơsài.NhưchiasẻvớitạpchíTime,ôngcònđixađếnmứctháobỏbộbắtsóngwifitrênchiếcmáytínhlâuđờicủamìnhvàpháhỏngluôncả
cổngkếtnốiEthernetbằngcưavàkeosiêudính.Sauđó,ônglậpramộtmôitrườnggiốngnhưổkénvớitainghechốngồn.
Franzenđãchothấymộtkiếngiảisắcsảovềkhảnăngphạmsailầmcủaconngười.Nhữngtríócsángtạorấtmẫncảmvớisựphântánvànhữngkếtnốimớitìmđượcthườngcósứccámdỗmạnhmẽđếnđộkhiếntấtcảchúngtalạchướngkhỏitrọngtâm.
Ngộnhậnvềđanhiệm
Nghiêncứuchothấyđầuócconngườichỉthựcsựcóthểlàmnhiềuthứcùnglúcvớinhữnghànhvicótínhtựđộnghóacao.Cònđốivớicáchoạtđộngđòihỏisựtậptrungcóýthức,khôngcócáiđượcgọilàđanhiệm,màchỉcóchuyểnđổinhiệmvụ–quátrìnhnhẹnhàngchuyểnsựtậptrungcủanãoqualạigiữacácnhiệmvụkhácnhau.Điềunàykhiếnchúngtacóvẻnhưđangthựchiệnhiệuquảcùnglúchaihaynhiềuviệc.Nhưngtrênthựctế,tachỉthựchiệnduynhấtmộtviệc,rồiquaytrởlạiviệccũ,vớiđộthuầnthụcvàchínhxácíthơnsovớikhitậptrungvàomộtviệctạimộtthờiđiểm.
Hãylấyviệcđọclàmvídụ.Khitacóthểbỏravàigiờđọcsách,sauđótìmkiếmcácmốiliênhệxãhội,nhữngcôngcụnhưInstantMessengercóthểcungcấpchotakhảnăngkìdiệulàmcảhaiviệccùnglúc.Thựctếlàgì?LauraBowmanvànhómnghiêncứutạiĐạihọcTrungtâmbangConnecticutthấyrằngmộtsinhviênsửdụngIMtronglúcđọcsáchgiáokhoamấtthêmkhoảng25%thờigian(khôngbaogồmthờigiandànhchoIM),sovớinhữngsinhviênchỉđọcđơnthuần.Bấtkểcáccôngviệccụthểđượcsắpxếprasao,đọckếthợpvớiIMhayviếtkếthợpvớixemtivi,kếtquảcuốicùngcũngđềunhưnhau–chấtlượnghoạtđộng
bịảnhhưởngvàtấtcảcáchoạtđộngđềukéodàihơnsovớikhithựchiệnmộtcôngviệcduynhất.
Cácphântánnền
Dĩnhiên,làmcùnglúchaiviệckhôngphảilànỗiphiềntoáiduynhấtcủachúngta.Nócònlàthóiquencamkếthờihợtvớicôngviệcđòihỏitậptrungtrongkhitrìnhduyệte-mailhoặctrangmạngxãhộivẫnmởtrênnền.Chỉmộtâmthanhvanglêntừmộttrongcácứngdụngnàycũngđủđểhứahẹnmộtcuộcđốithoạibấtngờthúvịvàkhiếnchúngtarờibỏcôngviệcmìnhđanglàm.
Khôngchỉmấtthờigiantrảlờitinnhắnkhinóđến;chúngtacònphảivậtlộntìmlại“luồngcảmhứng”đãthảhồnvàotrướckhibịxáotrộn.MinhhọaấntượngcholậpluậnnàylàtrongmộtthínghiệmtạicácvănphòngcủaMicrosoftkhitheodõi27nhânviênlàmviệctrongkhoảngthờigianhaituần.Bêncạnhviệctrảlờitinnhắngâychuyểnhướngtậptrungtrongkhoảngtrungbìnhmườiphút,cácnhânviêncóxuhướngsửdụngthờigiannghỉlàmcơhộiđểlướtquamộtloạtcácứngdụngkháctrướckhihọtrởlạinhiệmvụchính.Đôikhisựtrệchhướngnàykéodàiđếnhànggiờ.
Chúngtatựnhủchỉtrảlờinhanhmộte-mailhoặcgọimộtcúđiệnthoạingắn.Nhưngtrênthựctế,sựchuyểnđổinhiệmvụkhiếntarơivàomộthốsâukhôngđáy,kéosựtậptrungrakhỏicôngviệccầnưutiênlâuhơnsovớidựkiếnbanđầu.
Ngaycảkhibạncóýchísắtđá,chỉnộiviệcmạngInternettrênmáytínhđangsẵnsàngkhiếnbạnkhóchútâmvàocôngviệc.Hànhđộngcốgắngcưỡnglạicámdỗđãhútsựtậptrungvàđầuócbạntrởnêntrốngrỗng.Cácnhàtâmlýhọcđãchứngminhđiềunàytrongmộtnghiêncứuđượcthựchiệnnăm2011.NhữngngườithamgiathínghiệmtạiĐạihọcCopenhagenđượcyêucầuthựchiệnmộtnhiệmvụtrênmáytính.Trongthínghiệmnày,mộtsốđượcphépxemmộtđoạnvideohàihước,trongkhinhữngngườikháccốgắngkhôngnhấnnó(giốngnhưviệccưỡnglạikhôngxemmộtcliphấpdẫntrênYouTube).Khithựchiệnmộtnhiệmvụkhácsauđó,nhữngngườicưỡnglạimongmuốnxemđoạnvideothườngthựchiệnkémhơnnhữngngườiđượcphépxem.
Quyếttâmlờđicácphântánlàchưađủ.Chúngtaphảiđấutranhđể
loạibỏchúnghoàntoànkhỏimôitrườngtậptrung.Nếukhông,chúngtasẽphảisửdụngmộtnửanănglượngtrínãođểkhôngphávỡcácnguyêntắccủachínhmình.
Ảnhhưởngcủadưâm
Nãocủachúngtatincóthứtựưutiênriêngchotừngcôngviệc.Giảsửbạnđangviếtmộtdựánvàobuổisángvàđểtránhnhàmchán,bạnquyếtđịnhđểnólạivàchuyểnsangmộtcôngviệcsángtạohơnvàobuổitrưa.Điềunàycóvẻnhưmộtsựthayđổivôhạivềtiếnđộnhưngcôngviệcchưahoànthànhbuổisángcóthểlưulạitrongtiềmthứcbạnnhưmộtcảmgiácbứtrứtcủatâmtrí,ảnhhưởngxấuđếnchấtlượngcôngviệcsauđó–mộttácđộngmàcácnhàtâmlýhọcgọilà“dưâmchúý”.
Đểchứngtỏđiềunày,nhữngngườithamgiaphảilầnlượtthựchiệnhainhiệmvụkhácnhau:đoánôchữvàxemcácbảnsơyếulýlịch.Khingườithamgiabắtđầuxemcácbảnsơyếulýlịch,họđãchuyểnsuynghĩsangmộtnhiệmvụmới–đoánxemmộtchuỗicáckýtựcóphảilàtừcónghĩahaykhông.
Nhữngngườithamgiaphảibỏdởcâuđốôchữphảnứngnhanhhơnvớinhữngtừkhắchọahànhđộngđó,haynhữngtừphảnánhmụcđíchđó(vídụnhưtừ“giảiquyết”).Họchưahoànthànhnhiệmvụđầutiên,nênnhiệmvụđóvẫncònlưulạitrongtâmtrí.Dưâmđógâyảnhhưởngxấulênhiệuquảxemsơyếulýlịchcủanhữngngườinàysovớinhữngngườithamgiađượcphéphoànthànhcáccâuđốtừtrước.
Mặcdùviệctạmdừngmộtnhiệmvụđểchuyểnsangmộtnhiệmvụmớicóvẻdễdàng,songcácnghiêncứutrênđãnhắcnhởchúngtagạtbỏnhữngtháchthứcchưađượcgiảiquyếtlàđiềurấtkhókhăn.Chúngvẫntiếptụctiêuhaonănglựctrítuệngaycảkhichuyểnsựchúýsangthứkhác.Hơnthếnữa,nỗlựcđểbỏquasứckéotinhthầncònvắtkiệtchúngtahơnnữa.
Tốtnhấtlàtìmmộtđiểmdừnghợplýtrongdựán–điểmgiảiphóngtâmtríkhỏinhữngcâuhỏidaidẳngđểtạmngừngtrướckhichuyểnsangcôngviệckhác.Bằngcáchnày,bạnsẽhoànthànhvòngtròntinhthầnkhépkínvàtậptrungtoànbộnănglượngchothửtháchkếtiếp.
Tấtnhiên,cónhữngthờiđiểmtrongquátrìnhsángtạosựchuyểnđổinhiệmvụcóthểđemlạihiệuquả.Cácnhàtâmlýhọcđãchỉrarằng,khibạnđangtrongquátrìnhgiảiquyếtvấnđềhoặccầnphảiđưaraýtưởngmới,việctáchtâmtrírakhỏinhiệmvụmộtthờigianngắncóthểgiúptiềmthứccủabạntìmthấymốiliênkếtgiữacáckháiniệmriênglẻ.
Đâychỉlàmộtngoạilệcủanguyêntắc:Đanhiệmlàmộtlựccảntrongquátrìnhsảnxuấtmạodanhdướicáitênthúcđẩyhiệuquả.Khibạnnghĩracácýtưởngvàxácđịnhđượcconđườngphíatrướclàlúccầnlàmviệcvìđammêthậtsự.Vìvậysựtậptrungrấtcầnthiết.
“Sựngungốccănbảnnhấtcủaconngườilàquênmấthọđangnỗlựcđểđạtđượcđiềugì.”
—FRIEDRICHNIETZSCHE
DThấuhiểucáccưỡngép
—DanAriely
anArielylànhàkinhtếhọchànhvihàngđầu,giáosưvàtácgiảcủanhữngcuốnsáchănkhách.Ôngnghiêncứucácchủđềnhư:Tạisaochúngtalạiđưaranhữngquyếtđịnhtồi,tạisaochúngtagianlậnvàtạisaochúngtanóidốingaycảkhinhữngviệcnàykhônghẳnvìlợiíchcủachúngta.Ôngcũnglànhàsánglậpvàlà
giámđốccủamộttrungtâmmangtên-TrungtâmNhậnthứcmuộnCaocấp.Chúngtôiđãtraođổivớiôngvềlýgiảikhoahọcđằngsaunhữngthôithúcphilýdẫnchúngtađếnviệcphungphíthờigiantrongcôngviệcvàlàmthếnàođểchốngtrảnó.
Trongnghiêncứucủamình,ôngkhámphálýdotạisaochúngtađưaracácquyếtđịnhtồi.Ôngcóthểchobiếtviệcnàycótácđộngrasaođếncôngviệckhông?
Trướctiên,conngườitathườngcómộtthóiquenrấtxấulàbướcvàovănphòngvàkiểmtrae-mailtrướctiênvàobuổisáng.Đốivớinhiềungười,buổisánglàthờigianlàmviệchiệuquảnhất.E-mailrấthấpdẫn,nênhọthườnghisinhthờigianlàmviệchiệuquảnhấtcủamìnhchoe-mail.
Vấnđềthứhailàkhilàmnhưvậy,chúngtavẫnmuốncảmthấymìnhđangcótiếntriển.Nếubạnxóađượcmườie-mailtừhộpthưđến,bạnsẽcócảmgiácđãlàmđượcmộtviệcgìđó.Nhưngnếusuynghĩkỹthìthậtrabạnkhônghoànthànhđượcgìởviệcnày.
Điềukếtiếpphảnlạichúngtalàlịchlàmviệc.Chúngtathườngtheoxuhướngxếpcáccôngviệcphùhợptrongkhungthờigiankéodài30phúthoặc1giờđồnghồ.Cònnhữngnhiệmvụkéodàikhoảng50giờ–thờigianbạnphảibỏrađểhoàntấtmộtcôngviệcsángtạođầyýnghĩa
màkhôngđượcthểhiệntrênlịch.
Tiếpđếnlàchiphícơhội.Đólàviệcbạntiêuđi3đô-lachomộttáchcàphêlatte,nhưngkhôngthểtiêu3đô-lađóchomộtthứkhác.Thờigian,cũngcócơhộinhưngnóthườngkhóhiểuhơn.
Tạisaoe-maillàmộthệthốngcámdỗlớnđếnnhưvậy?
NhàtâmlýhọcB.F.Skinnerđãđưarakếtluậnvềkháiniệmcủngcốngẫunhiên.Đólàkhibạnđưachoconchuộtcáiđònbẩyvàcứsau100lầnnhấnđònbẩy,nósẽđượcchothứcăn.Đốivớiconchuột,điềunàythậthấpdẫn.Nhưngnếusốlầnlàmộtconsốngẫunhiênbấtkỳtừ1đến100cànghấpdẫnhơnnữa.Vàconchuộtvẫntiếptụclàmviệc,nhiềuhơnnữa,ngaycảkhibạnlấyđitoànbộphầnthưởng.
Tôichorằnge-mailvàmạngxãhộilàmộtvídụtuyệtvờivềsựcủngcốngẫunhiênnày.Thôngthường,khichúngtanhấnđònbẩykiểmtrae-mail,điềunàykhôngmấythúvị.Nhưngthỉnhthoảng,nólạirấthấpdẫn.Vàsựthíchthúnày,xảyratrongcáckhoảngthờigianngẫunhiên,khiếnchúngtagầnnhưluônquaylạikiểmtrae-mailcủamình.
Mộtđiềunữabạncầnhiểulàkháiniệmkiếntrúclựachọn,tứclàmôitrườngmàtrongđóchúngtađưaracácquyếtđịnhcóxuhướngảnhhưởngđếncácquyếtđịnhcủata.Dovậy,nếubạnđangtronghàngchờlấythứcăncủamộtbữatiệcbuffet,cáchbàybiệnthứcăn–tráicâytươivàsaladdễlấyhaynằmkhuấtsaunhữngmónhấpdẫnkhác–sẽxácđịnhcuốicùngbạnsẽăngì.
Thếgiớixungquanhchúngtabaogồmcảthếgiớitrênmáytínhlànhữngcámdỗkhiếnchúngtaphảilàmđiềugìđóngaylậptức.HãylấyFacebooklàmvídụ.Nócómuốnbạnlàmviệchiệuquảhơntrong25nămnữakểtừbâygiờkhông?Haynómuốnlấyđithờigian,sựchúývàtiềnbạccủabạnngaybâygiờ?ĐiềutươngtựcũngđúngvớiYouTube,báođiệntửvànhữngthứkhác.
Sựkếthợpcơbảncủabađiều:(1)thếgiớixungquanhcốgắngcámdỗchúngta;(2)chúngtabịtácđộngbởithếgiớiquanhmình(vídụnhưkiếntrúclựachọn);và(3)takhônggiỏicưỡnglạicáccámdỗ.Nếuđặttấtcảnhữngđiềunàylạivớinhau,bạncómộtcôngthứcchothảmhọa.
Vậychúngtanênlàmgì?
Mọingườichorằngkhisựcámdỗquyếnrũbạn,việccưỡnglạisẽvôcùngkhókhăn.Nếuđangtruycậpe-mailvànóthôngbáocómộttinnhắnđangchờ,bạnkhómàlờđiđược.Tâmtríbạnsẽtiếptụcsuynghĩvềnhữngđiềuthúvịđangchờđợi.Nếubạnkhôngbaogiờmởe-mail,bạnsẽlàmviệctốthơnnhiều.
CólẽcácnhàquảnlýđếnbộphậnCNTTvàyêucầuchặne-mailtrongkhoảngthờigian8-11giờsáng.Cáchgiaotiếp24/7vớimọingườikhôngthựcsựlàmộtýtưởnggiúptốiđahóanăngsuất.
Ôngcónghĩrằngkhảnăngtựchủđểcưỡnglạicámdỗcógiớihạnkhông?
Tựchủbaogồmhaiyếutố.Đólàvấnđềtựchủvàcácgiảipháptựchủ.Tấtcảcácvấnđềtựchủchỉxoayquanhcâuhỏi“bâygiờhaysaunày”.
NghiêncứucủaRalphKeeneychothấyrằngnếubạnướctínhtỷlệphầntrămtửvongdocácquyếtđịnhsailầm,consốnàychiếmkhoảng10%đốivớinhữngngườisốngcáchđây100năm.Cònnếutrongthờiđạingàynay,consốnàysẽlàhơn40%.Tạisao?Bởikhichúngtaphátminhracôngnghệmới,chúngtacũngtạonênnhữngcáchthứcmớiđểgiếtchínhmình.Hãynghĩđếnbệnhbéophì.Hãynghĩđếnthuốclá.Hãynghĩđếnviệcnhắntinkhiđangláixe.Tấtcảđềulàvấnđềtựkiểmsoát.
Cácgiảipháptựkiểmsoátlàtấtcảnhữngviệcchúngtacốgắngthựchiệnnhằmgiữchomìnhhànhxửtốthơn.Nếunghĩrằngchúngtabỏnhiềutiềnvàocácphòngthểdục,cảmgiáctộilỗisẽthôithúcchúngtađếnđóthườngxuyênhơn.Việcnàychỉrarằngcảmgiáctộilỗimanglạihiệuquả,nhưngchỉtrongthờigianngắn.Rốtcuộc,cảmgiácđócũngmấtđi.
Chúngtanêntậptrungvàođiềugìđểquảnlýthờigiantốthơn?
Tôinghĩrằngmộttrongnhữngyếutốquantrọngnhấtlàdấuhiệucủasựtiếntriển.Trongnhiềuvấnđề,thậtkhóđểnhậnthấybạnđãtiếntriểnđếnđâu.Khibạntrảlờimộtngàne-mail,bạnsẽthấytấtcảcáce-mailmìnhđãtrảlời.Khibạnđangsuynghĩvềmộtvấnđềkhókhăn,điều
nàycóvẻnhưbạnđanglãngphíbamươigiờđồnghồvànửagiờcuốicùngtrởnênhữuích–vìcácýtưởngdườngnhưđãđếnvớibạn.
Sựtiếntriểnkhôngdiễntiếntheomộtđườngthẳngvàkhôngcómộtchiềuhướngtiếntriểnnhấtđịnh.Vìvậy,câuhỏilớncầnđặtralà:làmthếnàođểchúngtacảmthấymìnhđangtiếnbộ?Nếuchúngtacóthểtiếntriển,rấtnhiềuthứkhácchỉlànhữngràocảnnhỏ.
Nếubạnlàmviệcvớimộtcâybút,bạncóngaybằngchứngvềtấtcảnhữngđiềumìnhlàm.Bạncóthểthấyđượclộtrìnhcủamình.Nhưngnếubạnlàmviệctrênmáytính,tấtcảchỉlàtìnhtrạnghiệntạicủacôngviệcvàkhôngcócácphiênbảncủaquátrìnhtrướcđó.
Nếuđólàvấnđề,bạncóthểnghĩramộtsốthủthuậtnhắcnhởbảnthânvềsựtiếnbộ.Cólẽchúngtanênviếtmộtquyểnnhậtkíhaygiữlạinhữngphiênbảncũthểhiệncácnỗlực?Hoặcmỗingàychúngtatạomộtbảndữliệumớichonhữnggìlàmđượcđểcómộthồsơrõràngvềtiếntrìnhlàmviệc?
LHọccáchsángtạotronghỗnloạn
—ErinRooneyDoland
eighMichaels,mộtnhàvănvớihơn80tiểuthuyếtlãngmạn,từngnói“chờđợicảmhứngđểviếtnhưđứngởsânbaychờtàu.”Cácđiềukiệnđểsángtạomộttuyệttácítkhilýtưởngvàchờđợimọithứphảihoànhảohầunhưluônlàcáchtrìhoãn.
Nhạcsĩcócôngviệcbanngày,nhàthơlàgiáosưvàcácnhàlàmphimkiêmviệcthựchiệnquảngcáothươngmại.Nếuchúngtamuốnngừngchạyđuagiữacácnhiệmvụvàchốnglạicácphântánkhôngmongmuốnđểthựcsựtáchmình,chúngtaphảihọccáchsángtạogiữasựhỗnloạn.
Phântántíchcực
Cácphântántiêucựcgâytrởngạichoviệcsángtạocóthểxuấthiệndướinhiềuhìnhthức:tivi,côngviệcnhàchưahoànthành,cácphươngtiệntruyềnthôngxãhội,e-mail,đồngnghiệpmuốntángẫu,cácnỗiloâu,sựnghingờbảnthân.Trênlýthuyết,táchbiệtbảnthânkhỏitoànbộnhữngcanthiệpnàylàhoàntoàncóthể–khuYaddothậtsựđãcungcấpmộtnơiẩndậttạmthời,khôngphiềnnhiễuchohàngtrămnghệsĩlớn–nhưnggiảiphápnàykhôngkhảthichohầuhếtchúngta.Hơnthếnữa,từbỏtráchnhiệmởnhàvànơilàmviệctrongkhirútluivàokhunghỉdưỡngcủagiớinghệsĩlàđiềukhôngthựctếvàcóvẻvôtráchnhiệm.Bêncạnhđó,sựthậtkhóchịulàloâuvànghingờbảnthâncóthểnhânlênkhiđượctiếpsứcbởiimlặngvàthừathãithờigian.
Trongthậpniên1970,cácnhànghiêncứutạiĐạihọcStanfordđãpháthiệnramộttrongnhữngcáchtốtnhấtđểchốnglạicácphântántiêucựclàhãyđitheocácphântántíchcực.Chúngtacóthểchốnglạiphântántiêucựcbằngcáchmấttậptrungmộtcáchtíchcực.
TrongnghiêncứucủaStanford,cácemnhỏđượcquyềnchọnănngaymộtviênkẹodẻo,hoặcchờđợivàiphútvàsẽđượchaiviên.Nhữngtrẻcókhảnăngtrìhoãnviệctậnhưởngngaylậptứcđãsửdụngcáckỹthuậtphântántíchcựcđểthànhcông.Mộtsốtrẻhát,sốkhácđáchân
vàobàn,cácemđơngiảnlàlàmbấtcứviệcgìcầnthiếtđểhướngtâmtrívàomộtđiềugìđókháckẹodẻo.
Cónhiềucáchđểsửdụngkỹthuậtphântántíchcựcvìnhữngmụcđíchkháchơnlàcưỡnglạinhữngviênkẹodẻo.Đặtbộđếmgiờvàđuavớiđồnghồđểhoànthànhnhiệmvụ.Đưaranhữngphầnthưởngkhôngliênquanđểhoànthànhnhiệmvụnhư:uốngmộtchútởphòngnghỉ,hoặcđăngnhậpvàomạngxãhộitrongvòngbaphútsaukhiđạtđếnmộtcộtmốcquantrọng.Hãyviếtranhữngsuynghĩđangkhiếnbạnbậntâmhaynhữngphântántiêucực,lênlịchxemxétchúngtrongkhoảng10phút,sauđógạtchúngkhỏitâmtríngaytrongngày.
Tựchủ
Tuynhiên,tacũngcầntựchủcaođểlàmviệctrongmộtmôitrườnghỗnloạnbằngcáchgạtbỏcácphântántiêucựcđểtậptrungvàocáchoạtđộngưathíchcầnnănglượngvàsựnhanhtrí.TrongcuốnsáchWillpower(tạmdịch:Sứcmạnhýchí),nhàtâmlýhọcRoyBaumeisterđãphântíchnhữngpháthiệntừhàngtrămthínghiệmđểxácđịnhlýdotạisaomộtsốngườicóthểduytrìsựtậptrunghànggiờ,trongkhisốkháckhôngthể.Ôngpháthiệnthấy,sựtựchủkhôngphảilàdoditruyềnhaycốđịnh,màdomộtkỹnăngcóthểpháttriểnvàcảithiệnbằngviệcluyệntập.
Baumeistergợiýnhiềuphươngthứcđểtăngcườngsựtựchủ.Mộttrongnhữngcáchthứcđólàpháttriểnmộtthóiquencóvẻkhôngliênquan,nhưcảithiệntưthế,haynói“vâng”thayvìậmừ,hoặcdùngchỉnhakhoamỗiđêmtrướckhiđingủ.Điềunàycóthểcủngcốýchícủabạnởcáclĩnhvựckháctrongcuộcsống.Ngoàira,khithóiquenmớiđãănsâuvàcóthểthựchiệnmàkhôngcầnnhiềunỗlựchaysuynghĩ,nănglượngđócóthểđượcchuyểnsangcáchoạtđộngkhácđòihỏinhiềusựtựchủhơn.Cácnhiệmvụđượcthựchiệnmộtcáchtựđộngkhôngngốncủachúngtanhiềunănglượngdựtrữhơnlàcácnhiệmvụphảithựchiệnmộtcáchcóýthức.
Cáchoạtđộnggiảitrínhưcáctròchơichiếnlượcđòihỏisựtậptrungvàcóquyluậtchơithayđổikhilênmứccaohơn,nghesáchnói,haymộthoạtđộngcũngcầntậptrungđểtheodõitìnhtiếtchuyệncóthểđượcsửdụngđểtăngkhảnăngtậptrung.Thậmchícáchànhviđơngiảnnhưthườngxuyênngủngongiấccũngđượcxemlàmộtcáchcải
thiệnkhảnăngtậptrungvàtựchủ.
Côngviệccầnchútâmvớicôngviệckhôngcầnchútâm
Dùđượcchúngtavunđắpđếnđâu,tựchủvẫncógiớihạn.Vìvậychúngtacầnphảikếthợpphươngphápnàyvớicácchiếnlượckhác.HainhànghiêncứutạiĐạihọcCalifornia,bangDavis–tiếnsĩKimberlyElsbachvàAndrewHargadon–đãpháthiệnrarằngsựsángtạovàhiệuquảcóthểđượctăngcườngtrongsuốtthờigianngườilaođộngluânphiênthayđổigiữacáchoạtđộngcầnchútâmvớihoạtđộngkhôngcầnchútâm.Hãyhìnhdungtâmtríconngườiphùhợpvớihìnhthứcchạynướcrúthơnlàmarathon.
BáocáocủahainhànghiêncứunàytrongtạpchíOrganizationScienceđãxácđịnhcáchoạtđộngnhư:“côngviệcđơngiảntrêndâychuyềnsảnxuất(đổđầythùngnguyênliệu),sửdụngmáyphotocopy,côngviệclàmvệsinhđơngiản(vídụ,làmsạchthiếtbịphòngthínghiệm),thựchiệnnhiệmvụbảotrìđơngiản,côngviệcphânloạihoặcđốichiếuvàcôngviệcdịchvụđơngiản(vídụ,mởbaobìvàcấttrữtàiliệu)”lànhữngcôngviệc“khôngcầnchútâm”.Ngượclại,cácnhiệmvụcốtlõicủahoạtđộngcanthiệpvàgiảiquyếtvấnđềliênquanđếncôngviệchoặccôngcuộcđeođuổisángtạocủamộtngườilại“cầnchútâm.”Chuyểntừcôngviệc“cầnchútâm”sang“khôngcầnchútâm”giúpnãocóthờigianxửlýcácvấnđềphứctạptrongtrạngtháithoảimáivàkhôiphụcnănglượngcầnthiếtcholượtcôngviệccầnchútâmtiếptheo.
Thờigianlàmviệctrướckhinăngsuấtvàhiệuquảbắtđầugiảmcủamỗingườikhácnhauvàcũngcóthểthayđổitùytheocáckhoảngthờigiantrongngày.Theodõisựtănggiảmnănglượngsẽgiúpbạnxácđịnhmộtlịchlàmviệcxenkẽgiữacáchoạtđộngcầnvàkhôngcầnchútâm.Mộtkhicácmứctănggiảmđượcxácđịnh,chúngtacóthểdùngmộtbộđếmgiờđểtheodõivàđiềuhướngnhữnglầnchuyểntiếpđểtránhtìnhtrạngkiệtsứcvàlãngphíthờigian.
Vớitấtcảnhữngviệctheodõivàtậpluyệnnhưtrên,bạnsẽphảilàmộtnhàkhoahọchaymộtvậnđộngviênmớicóthểthựcsựxuấtsắctrongcôngviệcsángtạo.Bấtkìsựxuấtsắcnàocuốicùngcũngđòihỏikhảnăngquansát,sựtinhtế,thíchứngvàđộbền.HãynghenhàvănnổitiếngHarukiMurakaminóivềsựtựchủmàôngphảiđềrađểhoànthànhcôngviệccủamình:
Khitôiđangtrongquátrìnhviếtmộtcuốntiểuthuyết,tôidậytừlúc4giờsángvàlàmviệctrongkhoảng5đến6tiếng.Buổitrưa,tôichạybộmườicâysốhoặcbơiởcựly15-100mét(hoặccảhai),sauđótôiđọcsáchvànghenhạcmộtchút.Tôiđingủlúc9giờtối.Vàtôigiữlịchtrìnhnàymỗingàykhônghềthayđổi.Chínhsựlặplạitrởthànhđiềuquantrọng.Tôithôimiênbảnthânmìnhđểđạtđượcmộttrạngtháitâmtrísâuhơn.Nhưngđểlặplạinhưvậytrongsuốtthờigiandài–từsáuthángđếnmộtnăm–tôiphảicósứcmạnhtolớnvềtinhthầnvàthểchất.Theohướngnày,viếtmộtcuốntiểuthuyếtdàicũngnhưrènluyệnbảnthânđểsốngcòn.Sứcmạnhthểchấtcũngcầnthiếtnhưtrựcgiácnghệthuật.
Giốngnhưmộtcầuthủbóngrổthựchiệncúnémtựdotrênsânđốithủ,anhtaphảirènluyệncơthểđểthựchiệncúnémbấtchấpđámđôngđanglahét,mộtđầuócsángtạocũngphảihọccáchrènluyệnsựtậptrungvàdẫndắtnguồnnănglượngsángtạocủamìnhtrongnhữngđiềukiệnhỗnloạnnhất.
“Hãychotôibiếtbạnchútâmđếnđiềugì,tôisẽbiếtbạnlàai.”
VHướngvềbảnthân
-ScottBelsky
iệcđầutiênbạnlàmkhitanhọphaytanlớplàgì?Khibạnchờgiữacáchộinghị?Khibạnđứngtronghàngđợi?Nhữngkhoảnhkhắctrunggiannàyđượcxemlàcơhộiđểdừnglạivàsuyngẫm.Ngàynay,chúngtaháohứcnhảyvàodòngthôngtinliênlạc,hướngrathếgiớithayvìhướngvềbảnthânmình.
Thậmchíchúngtachưatừngsuynghĩvềcáigiácủaviệcnày.Sẽthếnàonếubạnbỏraítphútkiểmtratinnhắn?Bạncóthểđểthờigiantrôiđibằngcáchnhấcđiệnthoạihoặcdànhravàikhoảnhkhắcđểnhìnngắmxungquanhvàsuyngẫm,đúngchứ?Vậy,sựkhácbiệtởđâylàgì?
Việcđắmmìnhvàothiếtbịlôicuốntôi.Bấtkểtôiđangtraođổivớingườikháchaykiểmtraconsốthốngkêtruycậptrênwebsiteđềulàhoạtđộngcóchủđíchvàđemlạimộtkếtquảcụthể.Ngượclại,khônglàmgìtrongkhoảngthờigianchếtđóđưađếncảmgiácthiếumụcđích.Đólàmộthànhđộngkhôngtậptrung,vớikếtquảkhôngrõràngtrongthờiđiểmđó.
Tôixinnóirằngdànhthờigianđểtrảinghiệmmặtcònlạicủacáchoạtđộngkếtnốicóchủđíchđểđạtđượchiệuquảlàmviệcsángtạo.Hãyxemđâylàcách“khỏalấpkhoảngtrống”nhưnhàthơkiêmhọasĩJuliaCameronđãtừngviết.Khitắtđimộtdạngkíchthích,tasẽgiảiphóngmộtdạngkhác.
Khôiphụcmốiquantâmvềchínhmình
Nhiềunămtrướcđây,khivẫncònđihọc,tôiđãthamgiamộtkhóahọccótênlàMoutainSchoolởVermont.Mỗihọcsinhthựchiệnmộthànhtrìnhđơnđộctrongbangàygiữathiênnhiênhoangdãlàmộtphầntrảinghiệmcủakhóahọc.Ngườitasẽcungcấpchobạnmộttấmvảidùvàcácđồvậtthiếtyếu,sauđóbạnsẽphảiđibộđườngdàiđếnmộtđiểmcắmtrạitrêndãyGreenMountains.Cómộtvàiquytắcbắtbuộcnhư:khôngâmnhạc,khôngthiếtbịđiệntửvàkhôngbạnđồnghành.
Chẳngcógìngạcnhiênkhingàyđầutiênởmộtmìnhcủatôivôcùngbuồnchán.Khôngcóaiđểnóichuyện,khôngcógìđểđọchayxem.Tôichỉngồiđóvàđểđầuóctrốngrỗng.Nhữngkíchthíchkhôngngớttừbênngoàimàtôidựadẫmvàobaolâunaybỗngnhiênchấmdứt.Tâmtrítôikhôngbiếtphảilàmgìvớinó.
Sangngàythứhai,sựthayđổixuấthiện.Đầuóctôiđộtnhiênlinhhoạttrởlại.Tôibắtđầunhậnthứcđượcmôitrườngxungquanh:sựtĩnhmịchcủamộtcơnmưatuyếtvàođầuthángTư,vẻhùngvĩcủanhữngcâycổthụ,thờigiantrôinhanhhơn.
Nhữnggìtôithấyđượctừkinhnghiệmđơnđộccủamìnhlàsựthayđổivềtưduy–sựsángtạovàtrítưởngtượng–khichặnđượckíchthíchtừbênngoài.Khibạnđồngđiệuvớichínhkhoảnhkhắchiệntại,bạnbắtđầunhậnrathếgiớiquanhmìnhvàtiềmnăngthựcsựcủatâmtrí.
Giữgìnkhoảngthờigiantựdo
KhôngaitrongthờiđạikỹthuậtsốnổitiếngnàycókếhoạchdàihạnhơnJeffBezos–nhàsánglậpkiêmCEOcủaAmazon.Trongnhữngngàyđầucủacôngty,BezoscốgắnggiữcholịchlàmviệccủamìnhmởtừthứHaiđếnthứNăm.Bezosdànhramộtkhoảngthờigianhiệuquảnhấttrongtuầnchỉđểkhámphá,tìmhiểuvàsuynghĩ,thayvìcốgắngđểcânbằngdoanhsốhaytuântheolịchlàmviệccủamộtCEOđiểnhìnhvớicáccuộchọpnốitiếpnhau.ÔnglướtquacáctrangtrênAmazonvàdànhthờigianchonhữngcôngviệcmàôngkhôngbaogiờlàmtheocáchthôngthường.
BezosđãgiảithíchtrongphầntiểusửcủamìnhtrêntạpchíWIRED:“tôithơthẩnloanhquanhvànóichuyệnvớimọingười,hoặcsắpxếpcáccuộchọpkhôngnằmtronglịchlàmviệcthôngthườngcủabảnthân”.Việcdànhrathờigiankhônglênkếhoạchđểsốngtrọnvẹnởthờiđiểmhiệntại–đểtìmraphươnghướngchungchotổchứchayhoàntoànđắmchìmtrongsuynghĩriêng–chắcchắnđãgiúpBezospháttriểncácchiếnlượclâudàicủaAmazonmộtcáchđắclực.
Hầuhếtchúngtacảmthấykhôngcóthờigianchonhữngpháthiệnngẫunhiên,làmtheonhữngýmuốnbấtchợt,hoặcnghĩnhữngđiềulớnlao,nhưngkhảnănglàmđượcnhữngviệcnàylàmộtlợithếcạnhtranhtolớntrongthờiđạikếtnốikhôngngừngnghỉ.Cóthểchúngtakhông
thểbỏracảngàychobảnthânnhưBezos,nhưngdànhranhiềukhoảngngắnđểthoátlykhỏithếgiớibênngoàivàtạorathayđổilớn.
Mởcửachocơhội
Cáccuộcchạmtrántìnhcờcũngcóthểđemlạilợiíchtolớnchocácdựánvàcuộcsốngcủabạn.Tỏrathânthiệntronghàngchờmuacàphêtạimộthộithảocóthểdẫnđếnmộtcuộctròchuyện,traođổidanhthiếpvàkiếmđượckhoảnđầutưđầutiênchocôngtyvàithángsauđó.Ngườingồicạnhtròchuyệncùngbạntronggiờgiảilaotạimộtbuổihòanhạccóthểtrởthànhkháchhànglớnnhấtcủabạn.Haingườixalạngồitrongmộttiệmlàmmóngchiasẻchuyệngiađìnhcóthểdẫnđếnmộtcuộchẹngiấumặtvàcuộchẹnnàycóthểdẫnđếnmộtcuộchônnhân.
Tôiluônchàothuavàkinhngạcbởicóđượcsựsángtạovànhữnglĩnhhộinhờmaymắn.Tấtnhiên,nhữngcơhộinàychỉcógiátrịkhibạnnhậnravàtheođuổichúng.Điềunàykhiếnbạntựhỏi:cóbaonhiêucơhộimàchúngtathườngxuyênbỏlỡ.Khidồntoànbộtâmtrívàothiếtbịdiđộngtrongthờikhắctrunggian,chúngtađangđểnhữngcơhộivuộtkhỏitầmtay.
Giátrịlớnnhấtcủabấtkỳtrảinghiệmthườngnằmởsựtiếpnốicủanó.Lợiíchlớnnhấtcủamộthộinghịthườngkhôngnằmởđiềudiễnratrênsânkhấu.Phầnthưởngthựcsựtừviệcđếntiệmlàmmóngcóthểnhiềuhơnmộtbộmóngtaymới.
Khibạnđánhgiáđượcsứcmạnhcủavậnmay,bạnbắtđầuchúýđếnnóngaylậptứctrongcôngviệc.Hãynhớcấtchiếcđiệnthoạithôngminhvàolầntớikhibạnđangxếphànghaykẹttrongmộtđámđông.Hãychúýđếnmộtnguồngiátrịbấtngờtrongnhữngtrườnghợpnhưvậyvàpháttriểnphươngphápđểtiếpnhậncáccơhộisắptới.
Ưutiênchohiệntại
Tháchthứccủathờiđạingàynaylàduytrìsựtậptrung,bảovệsựlinhthiêngcầnthiếtcủatâmtríđểsángtạovàtácđộngđếnnhữnggìquantrọngnhất.Điềunàychỉđạtđượckhibạntậndụngtriệtđểnhữnglợithếtừthựctại.Đểthựchiện,hãythaythếthờigiancủakếtnốibằngthờigianhiệnhữuthậtsự:
Nhậnthứcđượccáigiáphảitrảchosựkếtnốiliêntục.Nếubạnluôntậptrungvàonhữngthứkhác–đểthỏamãnsựthèmkhátthôngtinvàsựcôngnhậntừbênngoài–bạnsẽbỏlỡcơhộikhaitháctiềmnăngtrongtâmtrícủachínhbạn.
Nhậnrakhibạnbịcuốnvàodòngchảyđóvìmụcđíchsailầm.Chúngtathườngtìmđếncácthiếtbịđểcóđượccảmgiácantâm.Bạnnênchúýđếnsựbấtanđóvìchínhnóđãkéobạnrakhỏihiệntại.Bạnsẽkhôngthểhìnhdungđượcđiềugìsắpxảyđếnnếuvẫnkhôngngừngbậntâmvàoviệcvốnđãxảyrarồi.
Dànhkhoảngthờigiantrongngàyđểtáchmìnhkhỏikíchthích.Biếnkhoảngthờigiannàythànhbấtkhảxâmphạmvàdùngnóđểtậptrungvàomộtdanhsáchriêngbiệtgồmhaihoặcbađiềuquantrọngvềlâudài.Sửdụngthờigiannàyđểsuynghĩ,chiêmnghiệmnhữngđiềubạnhọcđượcvàlênkếhoạch.
Nghetheosựmáchbảocủatrựcgiácnhiềunhưlắngnghengườikhác.Trướccácnguồnthôngtinvàkhuếchđạimới,đừngđểbảnthânbịthuyếtphụcbởisốđông.Khôngđiềugìđượcphépquantrọnghơntrựcgiáccủariêngbạn.
Mởcửachocơhội.Cáckếtnốiquantrọngnhấtvớiconngười,ýtưởng,hoặcnhữngsailầmđưađếncáclĩnhngộthườngbắtnguồntừnhữngtìnhhuốngbấtngờ.Bằngcáchthậtsựhiệndiệntạinơichốnhiệntại,bạnđangđểcơhộilàmnênđiềukỳdiệucủanó.
Bạnlàngườitổchứccáctiềmnăngcủariêngmình.Cácnguồnlựcbêntrongvàxungquanhchỉđượckhaitháckhibạnnhậnragiátrịcủachúngvàpháttriểnphươngcáchsửdụng.Chodùcôngnghệtươnglaicónắmgiữđiềugì,cácnhàlãnhđạovĩđạinhấtsẽlànhữngngườicóýthứcvềbảnthânvàbiếtkhaithácsứcmạnhtưduycủamìnhnhất.
Bíquyếtbỏtúi•Bảovệthờigiansángtạo
Sắpxếpthờigiantrênlịchchokhốitậptrungvàtôntrọngnhữngkhoảngthờigiannàynhưthểbạncóhẹnvớikháchhàng.
•Tậptrungkhitrànđầynănglượng
Giảiquyếtnhữngvấnđềđòihỏi“sựchuyêntâm”trướcnhất.Sựtựchủ–khảnăngchốnglạicácphântáncủachúngta–giảmdầntrongngày.
•Loạibỏtiếngồnxungquanh
Tắtđiệnthoại,e-mailvàbấtkỳứngdụngnàokhôngliênquanđếncôngviệccủabạn.Ngaycảsựhiệndiệncủacáchoạtđộngtrênmànhìnhnềncũngcóthểbònrútsựtậptrungcủabạn.
•Nhậnthứcvềsựtiếntriển
Nhậnthứcvềsựtiếntriểnlàyếutốtạođộnglựctolớnchocácdựándàihạn.Hãylàmchothànhquảhàngngàycủabạncóthểnhậnthấyrõràngbằngcáchlưulạicácphiênbảncôngviệc,đánhdấucáccộtmốcquantrọng,hoặcghichépnhậtkícôngviệc.
•Đểnãonghỉngơi
Xenkẽcôngviệcsángtạođầythửtháchvớinhữngnhiệmvụ“ítcầnchútâm”đểnãocóthờigiannghỉngơivàphụchồi.
•Tậndụngnhữngkhoảnhkhắcchuyểntiếp
Hãyngừngkiểmtrađiệnthoạitrongthờigianchuyểntiếpvàmởcánhcửachocáckhảnăngvàcơhội.
Thuầnhóacôngcụ
Quảnlýcôngnghệmớiuyểnchuyểnđểluồngcôngviệcsuônsẻvàluôncócảmgiácviênmãn
Mốiquanhệhiệntạicủachúngtavớicôngnghệđangởtìnhtrạngđầyứ.Chúngtacảmthấychoángngợpvàmấtkhảnăngkiểmsoát.Chúngtamơthấymìnhtuyênbố“phásảne-mail”hay“trậtrakhỏimạng”.Nhưngchúngtacũngnghiệnvàbịnómêhoặc–chúngtaliêntụcđăngnhập,chiasẻmọisuynghĩ,hìnhảnhvàýkiến.
Đổlỗichocôngcụthìđơngiản,nhưngquảthậtvấnđềthậtsựlà
chínhchúngta.Thayvìvôcớbiếncáccôngcụmớithànhácquỷ,haymùquángtunghôchúng,chúngtaphảibắtđầunhậnthứctinhtếhơn.
Chúngtaphảiđặtranhữngcâuhỏikhónhằnnhư:Tạisaochúngtalạibịthôithúcphảisửdụngcáccôngcụmộtcáchcưỡngépnhưvậy?Tiếpcậne-mailvàcácphươngtiệnmạngtruyềnthôngxãhộimộtcáchcẩntrọngcónghĩalàgì?Việcgắnchặtvớicácthiếtbịcótácđộngnhưthếnàođếncơthểcủachúngta–cũngnhưtrítưởngtượngcủachúngta?
Trongkỷnguyêncôngnghệmớinày,đặtcâuhỏivềcáchthứclàmviệctứchànhvinàocólợivàhànhvinàocóhạilàmộtphầnthiếtyếucủaquátrìnhsángtạo.
Khiếne-mailtrởnênquantrọng
—AaronDignan
Hộpthưđến0[thư].Ngheđượcđấychứ?Vàtạisaolạikhông–ngàynaychúngtađanggửivànhậne-mailnhiềuhơnbaogiờhếtvàkhốilượngđótiếptụctănglênmỗinăm.MộtnghiêncứugầnđâycủaViệnToàncầuMcKinseypháthiệnthấyrằng,trungbìnhmộtlaođộngtríthứcdành28%tuầnlàmviệcđểviết,đọchoặctrảlờie-mail.Bấtkểbạnđanglàmcôngviệcgì,nhiềukhảnănglàbạnđangbỏquánhiềucôngsứcchohộpthưđến.
Chínhbởithế,nhiềungườitrongchúngtaphảigánhtrênvaisứmệnhthườngtrựclàgiảmtảikhốilượngcôngviệcxửlýe-mailvàviệcnàybiếnthànhmộtcơnloạnthầnvềhiệuquảe-mail.Khaokhátnàylạiđượctrợsứcbởihàngtrămcôngcụ,kỹthuật,dịchvụ,tiệníchcàiđặtsẵnvàtiệníchmởrộngnhằmgiúpbạnquảnlýe-mailcủamình.Kếtquảlà“cácthựchành”e-mailtốtnhấtkhiếnbạnphảirãrờichạytheo.Theocácnhàtưtưởnghàngđầuvềnăngsuất,đểquảnlýe-mail,bạncầnlàmnhữngviệcdướiđây:
*Dánnhãne-mailđểtìmlạie-mailnhanhhơn
*Lậpracácquytắcđểe-mailcóthểtựphânloại
*Lưutrữngoàitấtcảcácemaiđểcóthểtậptrung
*Đánhmãmàuchoe-mailđểbáohiệubằngthịgiácnhữnge-mailcầnưutiên
*Sửdụngcôngcụnhắcnhớđểnhữngchuỗie-mailquantrọngnổilên
*Biếne-mailthànhcácnhiệmvụđểkhôngviệcgìtrượtquacáckhehở
*Theovếte-mailđểcóthểthấye-mailđãđượcđọckhinào/ởđâu
*Tạomẫue-mailphúcđápđểtrảlờinhanhcácthưthôngthường
*Thườngxuyênhủyđăngkýcácthưbáogửidồndập
*Giớihạne-mailcủabạntốiđatrong5câu
*Sửdụngcáctiệníchxãhộicàiđặtsẵnđểthấyđượcnhữnggươngmặtvàthôngtinẩnsaue-mail
Làmthếnàoe-mailcóthểbànhtrướngđếnmứcđộnày?Tạisaoe-maillạilàkênhtruyềnthôngphứctạpđếnvậy?Bởie-mailđãtrởthànhcơchếthôngtinđầuvào/đầurachínhchocáccuộctraođổi,ýtưởng,nhắcnhớ,thôngtin,sựkiện,video,hìnhảnhvàtàiliệucủachúngta.Khichúngtavắngmặt,nólàđạidiệnkỹthuậtsốcủachúngta,mộtđịađiểmthườngtrựcđểtấtcảmọingườitrongthếgiớiđặtnhucầucủahọxuốngchânchúngta.
Chínhvìthế,e-mailđạidiệnchomộtdạngmởrộngkỹthuậtsốcủađầuócchúngta.Hẳnnhiên,cácphươngtiệnmạngtruyềnthôngxãhộivàdiđộngđãchiếmđượcphầnnàosựchúývàdungtíchnãođó,nhưngđiềuđókhônglàmthayđổithựctếrằngmỗichúngtasẽluônduytrìmộthộpthưkỹthuậtsốởđâuđóvàđósẽlànơihànhđộng.Nútthắtcổchaixuấthiệnbởiconngườikỹthuậtsốcủachúngtacóthểxửlýnhiềuthôngtinđầuvàohơnconngườixươngthịt.Vànếukhôngcósựtăngtrưởngmạnhmẽcủatríthôngminhnhântạo,chúngtasẽcầnđitìmgiảiphápchonhữngcáitôikhácbiệtcủamình.
Khitôicoihộpthưđếnnhưmộtmởrộngcủabộnão,kháiniệmhộpthưđếnbằng0trởnênýnghĩahơnvàcũngkhónắmbắthơn.Vộivàngtìmđếnmộthộpthưtrắngtrơncóthểlàmtôicảmthấytrốngrỗng,nếubảnthâncáce-mailkhôngthúcđẩycácýtưởngvàmụctiêucủatôipháttriểnvàtiếntriển.Nóiđơngiảnhơn,tôikhôngmuốnchốngtrảlạie-
mailcủamìnhmỗingàynhưmộtkẻthùvuvơ.Tôimuốnđảmbảorằng,thờigianmìnhdànhchoe-mailsẽlàmtăngtiếnđiềugìđó–rằngnósẽgiúptôiđạtđượcnhiềuthànhtựuhơn.Nóichocùng,tạisaongaytừđầutôilạiđọcvàviếte-mailnày?!
Vớimỗie-mailđến,luôncómộtkhoảnhkhắcbạnphảiquyếtđịnhnênbốicảnhhóanộidungthôngđiệprasao:Đócóphảilàthứtôicầnbiếtkhông?Đócóphảilàthứđòihỏitrảlờikhẩncấpkhông?Đócóphảilàthứtôicầnxemlạisauđókhông?Đócóphảilàthứmàmộtngườibạncóthểthấythíchthúkhông?Đócóphảilàthứđòihỏihànhđộngkhông?Đócóphảilàthứđòihỏisuynghĩvàchiêmnghiệmkhông?Vànócóliênquanđếne-mail,ýtưởng,nhiệmvụvàdựánnàokhácđãđangđượcthựchiện?Đểpháthuytốiđahiệuquảcủahộpthư,tôikhuyênbạnnênthựchiệnbabướcđơngiảnsau:
Hiểurõcácmụctiêuphứctạpcủamình
Nhiềungườichúngtaluôncómộtdanhsáchthậtdàinhữngđiềumàchúngtamuốnhoànthànhvàđaphầnlànhữngcôngviệcgiảnđơn.Dọnbàn.ViếtthưtraođổivớiFredvềthờihạn.Gửihóađơn.Trêndanhsáchđólàmộtdanhsáchkhác,ngàycàngmởrộng,gồmcácmụctiêu,kếhoạchvàkhátvọngmàchúngtamỗilúcmộtkhótậptrungvàobởichúngđòihỏiphảitriểnkhainhữnghànhđộngphứctạpvàliênquanđếnnhiềumốcthờigian.
Nhữngmụctiêuphứctạpnàykhónắmbắtvàdễchịutácđộngcủasựlênxuốngthấtthườngcủathờigian,côngsứcvàcơhội.Mộtsốtrongchúngtamuốnviếtsách.SốkháclạimuốnđiPeruchơi.Sốkhácnữalạimuốngặpthầntượng.Cáccôngviệc,hoạtđộngtừthiệnvàthậmchícảcácmốiquanhệtươnglaiđềulạclốiởnơivôđịnhhìnhđó,đơngiảnlàvìtrongchuỗinhữngcôngviệcriênglẻngàyquangày,việcthựchiệnnhữngmụctiêunàykhôngdễdàng.Đểhộpthưtrởthànhchấtxúctácgiúpbạnthựchiệnchúng,bạnphảiđưachúngvàotầmmắtcủamình.Thôngthường,khoảngbốnthángmộtlần,tôisẽxácđịnhhaihoặcbamụctiêuphứctạpvàdándanhsáchliệtkêchúnglênbànlàmviệcđểliêntụcnhắcmìnhnhớ.
Kếtnốicácchấmđiểm
Bấtcứe-mailnàobạnnhậnđượccũngcóthểlàviênđálótđường
chomụctiêucủabạn,tùytheotiêuđềthưvàngườigửi.Bằngviệchiểurõcácmụctiêuphứctạpcủamìnhvàluônđặtchúngởtrước,tạivịtrítrungtâmtrongtâmtrí,bạncóthểbắtđầuxemxétnhữngmốiquanhệvàtiềmnăngpháttriểntrongnộidung,cũngnhưconngườivàcáccơhộiđanggõcửahộpthưcủamình.
Đừngàoquahộpthưcủabạn–hãydànhchomỗithưthêmmộtphútxemxétcẩntrọngđểxemthưđócóliênquanthếnàođếnmụctiêutổngthểcủabạn.Bạncóthểchiasẻnóvớiai?Bạncóthểlàmgìđểđẩybónglăn?Đâycóphảilàcơhộiđểxingiúpđỡhoặcxinlờikhuyênkhông?Đócóphảilàngườicóthểủnghộbạnkhông?Vớisuynghĩđótrongđầu,bạncóthểgắnnhãn,lưuhồsơ,chuyểntiếp,phảnhồivàlưutrữthưvớimụcđíchmới.
Buôngbỏ
Nếubạngiốngtôi,bạnsẽcóquánhiềuthứmuốnlàm,đọc,xem,thửnghiệmvàtrảinghiệm.Hộpthưcủabạnsẽlàmộtkhotàngcáctriểnvọng.Đốivớimộtđầuócsángtạo,điềunàyquảthậthấpdẫn.Nếubạnlàmộtngườilạcquan,bạnsẽrấtdễgiữlại50,100hoặcthậmchíhàngnghìne-mailvớihivọng,mộtngàynàođómìnhsẽcódịpdànhchomỗicơhộimộtkhoảngthờigianquýgiámànóxứngđángđượchưởng.Nhưngbạnbiếtgìkhông?Điềuđósẽkhôngbaogiờxảyra.
Khibạnsửdụnghộpthưđểthựchiệncácmụctiêucủamình,nguyêntắcquantrọngnhấtlàcáccơhộiphântánchúýphảihisinhđểnhữngmụctiêuquantrọngnhấttồntại.Nếumộtýtưởnghoặcmộtcơhộiđậpvàomắtbạnvàđòihỏisựchúýcủabạnkhibạnkiểmtrathư,hãysuynghĩthậtkỹvềkhảnăngtheođuổinócógiúpbạnđạtđượccácmụctiêuphứctạpkhông.Nếukhông,hoặcnếubạnkhôngchắc,hãynhẹnhàngtừchốivàtiếptụcchiếnđấu.Nếunóthậtsựlàcơhộithayđổicuộcchơinhưkhẳngđịnhcủatiếngnóilạcquanbêntrongbạn,nhiềukhảnănglàmộtngàynàođónósẽtáixuấttrênconđườngcủabạn.
“Sựkhácbiệtgiữangườithànhcôngvàngườirất,rấtthànhcônglàởchỗ:ngườirất,rấtthànhkhôngnói‘không’vớigầnnhưtấtcảmọi
thứ.”
—WarrenBuffett
Sửdụngmạngtruyềnthôngxãhộimộtcáchcẩntrọng
—LoriDeschene
Bạncóthểdùngnóđểmởrộngmốiquanhệhoặccôngviệc.Bạncóthểdùngnóđểthểhiệnchuyênmôn,chiasẻkiếnthức,hoặchọchỏitừnhữngngườimàbạnngưỡngmộvàtôntrọng.Bạncóthểdùngnóđểcậpnhậtthôngtin,giảitrívàkếtnối.Bạnthậmchícóthểtìmthấycảmhứngtrongchưađầy140kýtự.
Theocácnhàtâmlýhọc,sởdĩmạngtruyềnthôngxãhộicósứchút
vớinhiềungườinhưvậylàvìnóđápứngđượccácnhucầucơbảnnhấtcủachúngta,baogồmcảmgiácthuộcvềvàlòngtựtôn.Chúngtacầncảmthấymìnhlàmộtphầncủađiềugìđólớnlaohơnbảnthânvàđềumuốntinrằngnhữngviệcmìnhlàmlàquantrọng.
Tuynhiên,dùgiúpchúngtathamgiavàmởrộngthếgiớicủamìnhhơnbaogiờhết,mạngtruyềnthôngxãhộicũngđưađếnnhiềutháchthứcmới.Cũngnhưvớibấtkỳcôngcụnào,chúngtaphảicẩntrọngkhisửdụngmạngtruyềnthôngxãhộisaochocólợi,thayvìlàmtổnhạibảnthân.
Đăngnhậpcóchủđích
Hànhđộngcómụcđíchđòihỏinhữngchủđíchrõràng.Tuynhiên,tấtcảchúngtathườngđăngnhậpvàomạngxãhộimàkhôngcónhữngchủđíchnhưthế.Cóthểlúcđóchúngtađangtrìhoãnvàmuốntìmmộtthứgâysaonhãng,hoặcchúngtađangcảmthấygiậndữ,khóchịu,hoặcthấtvọngvàmuốntìmnơigiảitỏabứcxúc.Cácnghiêncứuchothấy,cómộtđợttăngendorphin–nhữnghóachấtsảnsinhtrongnãobộkhichúngtahoànthànhmộtbàitậpcăngthẳngkhichúngtanhậnđượcthưmới.Nóivềbảnthâncũngkíchhoạttrungtâmtưởngthưởngtrongnão,khiếnviệckểlạicáchoạtđộnghàngngàythêmhấpdẫn.
Chúngtaluônkếtnối,luônsẵnsàngkhámphá,tiêuthụvàchiasẻthôngtin.Nếucóthứgìđóđangtrởthànhxuhướng,chúngtasẽmuốntìmhiểuvềnó.Nếucóaichiasẻđiềugìđó,chúngtamuốnnhìnthấynó.Vànếumộtlúcnàođóchúngtalãngrakhỏixuhướngchủđạotrongchốclát,chúngtasẽcảmthấyáplựcphảibắtkịpmọithứnặngnềhơnkhiquaytrởlại.
Vớiđôimắtdánchặtvàocácứngdụngtiệních,chúngtakhôngthểchúýđầyđủđếnnhữnggìxuấthiệntrướcchúngta–điềuđócónghĩalàchúngtabỏlỡcácchitiếtcủacuộcsống,mỉamaithayvàođúnglúcchúngtaphảnứngvớinỗilosợbỏlỡấy.
Đốivớinhiềungườitrongchúngta,hờihợtlàtrạngtháimặcđịnh.Sựthậntrọngvớimạngtruyềnthôngxãhộimộtcáchchủđộngthayvìbịđộngphảnứng,đòihỏichúngtaphảicónỗlựcphốihợp.Khichúngtathậntrọng,chúngtaýthứcđượctạisaomìnhđăngnhậpvàchúngtacóthểngắtkếtnốikhihoànthànhýđịnhcủamình.Chúngtacóthểtham
giamộtcáchđíchthựcvàcóýnghĩa,màkhôngphụthuộcvàokếtnốiđếnđộlàmgiảmhiệuquảvàýthứcvềsựhiệndiện.
Trởnêntỉnhthứchơn
Đểthayđổimốiquanhệvớimạngtruyềnthôngxãhội,chúngtacầnhiểu,chúngtabịthôithúcsửdụngchúngnhưthếnàovàtạisao.Thiếusựtựnhậnthức,chúngtaphómặcchomànhìnhvàtrangcấptin,chúngtahướngđếnchúngvìsựhàilòngtứcthời,dùcónhữnglựachọnkháccóthểđápứngtốthơncácnhucầuthựcsựcủachúngta.
Chúngtacóthểbắtđầupháttriểnsựtựnhậnthứcbằngcáchxáclậpranhgiớivềcáchthứcvàthờigiansửdụngcôngnghệ,sauđóđăngnhậpvớiýđịnhrõràngkhicảmthấyrõsựthôithúcphảisửdụngchúngtheocáchkháctrước.Điềunàyđồngnghĩavớiviệcchỉđăngnhậpvàonhữngthờigianđịnhtrướcvàtựđặtchomìnhnhữngcâuhỏichủchốtnếucảmthấybịcácthiếtbịlôicuốnngoàinhữngkhoảngthờigianđó.Nhữngcâuhỏinàycóthểlà:
Tôicócầnthiếtphảichiasẻđiềunàykhông?Nócótăngthêmgiátrịchocuộcsốngcủatôivàngườikháckhông?
Tôicóthểchiasẻkinhnghiệmnàysau,cònbâygiờchỉtậptrungtậnhưởngnókhông?
Cóphảitôiđangmongchờđượccôngnhậnkhông?Tôicóthểlàmgìđểcôngnhậnbảnthânmình?
Cóphảitôiđanglảngtránhviệccầnlàm,thayvìgiảiquyếtcâuhỏitạisaotôikhôngmuốnlàmviệcđókhông?
Cóphảitôiđangcảmthấychánkhông?Tôicóthểlàmviệcgìkhácđểcảmthấycómụcđíchvàbậnrộnhơnkhông?
Cóphảitôiđangcảmthấycôđơnkhông?Ngàyhômnay,tôicótạocơhộichonhữngkếtnốicóýnghĩakhông?
Tôicósợbỏlỡkhông?Sựvuivẻkhichịuthuanỗisợđócóđángđểtôibỏlỡnhữnggìđangdiễnratrướcmìnhkhông?
Cóphảitôiđangkhiếnmìnhbịngợp,cốgắngbắtkịpkhông?Tôicóthểbỏquacuộcnóichuyệnngàyhômquavàthamgiavàocuộcnóichuyệnhômnaykhông?
Tôicóthểsửdụngthờigiannàyđểđơngiảnhiệnhữu,thayvìtìmkiếmviệcgìkhácđểlấpđầynókhông?
Cóphảitôichỉmuốnvuivẻmàkhôngcầnchúýgìnhiềutrongchốclátkhông?
(Điềucuốicùnghoàntoànxácđáng–miễnlàchúngtabiếtmìnhđanglàmgìvàchúngtalựachọnlàmviệcđómộtcáchcóýthức).
Mụcđích,giátrịvàkếtnốicóýnghĩa
Mộtphầncủasựthậntrọngkhisửdụngmạngtruyềnthôngxãhộilànhậnravàxửlýnhucầubảnnăngcủachúngta,đểsửdụngnómộtcáchcưỡngép.Phíacònlạicủaphươngtrìnhlàlựachọnsửdụngnómộtcáchcóýthứcđểthựchiệntấtcảnhữngnhucầumàbảnnăngcủachúngtamuốnđápứng–vìngườikhácvàvìchínhbảnthânmình.
Nếumạngtruyềnthôngxãhộiquantrọngvớicôngviệccủabạn,nhưđốivớinhiềungườikhác,sựthamgiacủabạncóthểtậptrungquanhnhiềumụctiêukhácnhau.Nếubạnđangthấynảnlòngvớitiếnđộthựchiệnmụctiêucủamình,bạnsẽrấtdễbịdẫndụtậptrungvàonhữngđiềungườikhácđãđạtđượccònbạnthìchưa,ámảnhvềsốngườitheodõi[trênmạngxãhội],vềsựthamgia,lưulượngtruycập,hoặcbấtkỳchuẩnđốisánhnàokhác.Thựctếlàkhôngphảilúcnàocácconsốcũnglàthướcđothànhcôngvàchắcchắnchúngkhôngphảilàmộtyêucầucầnthựchiện.
Trongnhữngngườithànhcôngnhấtmàtôibiết,cómộtsốchỉtậptrungnuôidưỡngnhữngmạnglướinhỏ,chuyêntâm,gồmnhữngngườimanglạigiátrịđángkểchonhau.Tấtcảnhữngngườithànhđạtnhấtmàtôibiếtđềutậptrungvàochấtlượng,hơnlàsốlượngkếtnối.Họưutiênvénmởconngườiđíchthựctrongmình,thayvìcốgắngxâydựngvàduytrìmộtcátính.Họđưacáckếtnốicủamìnhlênnhữngcấpđộsâusắchơnquasựhợptáctrựctuyến,gặpgỡtạicácsựkiệnbênngoàivàdànhchonhữngngườinàytoànbộsựchúýkhikếtnối.Vàhọnhớrằng,ẩnsaumỗisứmệnhnghềnghiệplàmộtmụcđíchcánhân.
Chúngtathườngcảmthấymãnnguyệnnhấtvàdođóhoạtđộnghiệuquảnhấtkhiđápứngcácnhucầucốtlõicủamìnhvàgiúpngườikháchoànthànhnhucầucốtlõicủahọ.Tấtcảnhữngsựthamgiacóýnghĩa,vìlợiíchđôibênđềugiúpchúngtacủngcốlòngtựtôn,cảmgiácthuộcvềvàýthứcmụcđích,từđótạođiềukiệnchosựtăngtrưởngvàkếtnốisâuhơnnữa.Điềunàytrởthànhmộtchukỳtựtồn.
Đểlàmđượcđiềunày,bạncầntháchthứcnhữnglolắngđangđẩybạnvàothếphảnứngcưỡngép,thayvìthamgiamộtcáchcóýthức:nỗilosợrằngbạnbỏlỡcáckếtnốihoặcthôngtinđanghiệndiệnởnơinàođó;quanngạirằngngườikháckhôngthựcsựnghethấybạn;hoặcsựnghingờrằngngườikhácđangbằngcáchnàođólàmtốthơnbạnvàbạnbịtuộtlạiđằngsau.
Thựctếlàtấtcảchúngtađềuđangngồitrêncùngmộtconthuyền.Tấtcảchúngtađềuđangsửdụngngàycàngnhiềucáccôngcụtrựctuyếncósẵn,tấtcảchúngtađềucólúccảmthấyngợpbởiđámngườixungquanh,cũngnhưnhữngđợtthôngtindồndậpmàchúngtacầnquảnlýmỗingày.Tấtcảchúngtacũngđềuđangtìmhiểunênxáclậpranhgiớinhưthếnàovàởđâu,hoặcthậmchínghỉngơihoàntoànđểlàmmớivànạpđầynănglượngchomình.Vàtấtcảchúngtađềuđangkhámphárarằng,mạngtruyềnthôngxãhộimangđếnvôsốcơhộichosựpháttriểncánhânvànghềnghiệp.
Mạngtruyềnthôngxãhộicóthểtácđộngsâusắcđếncuộcsốngcủabạntheoýbạn–nhưngsứcmạnhcủabấtkỳcôngcụnàocũngnằmởýđịnhcủangườisửdụng.
“Bạncóthểlàmbấtcứđiềugì,chứkhôngphảitấtcảmọiđiều.”
—DavidAllen
Cânnhắclạiviệckếtnốikhôngngừng
vớiTiffanyShlain
Làmộtnhàlàmphim,tronghaichụcnămqua,TiffanyShlainkhôngngừngđàosâutìmhiểutácđộngcủacôngnghệvàsựkếtnốiđếnvănhóa,mốiquanhệvàbộnãocủachúngta.Làngườitiênphongtronglĩnhvựckỹthuậtsố,chịđãsánglậpraGiảithưởngWebbyvàgiớithiệukháiniệm“làmphimđámmây.”Mặcdùlàngườiđầutiênđánhgiácaosức
mạnhtolớncủaweb,nhưngchịcũnglàngườiủnghộngắtkếtnốimộtcáchkhônngoan.Chúngtôiđãtròchuyệnvớichịvềnhữnglợiíchsángtạocủaviệc“khởiđộnglạibộnão.”
Chịtừngnói:“Chúngtatạoramộtmôitrườnglàmviệcphảnchiếuluồngýthứccủamình.”Chịcóthểgiảithíchrõhơnýcủamìnhtrongcâunóinàykhông?
Tấtcảnhữngdạngthứctruyềnthôngnàyđềulànhữngmởrộngcủachúngta.TrởlạivớiMarshallMcLuhan[triếtgianhìnxatrôngrộngcủalýthuyếttruyềnthông]:mọithứđềulàmộtmởrộngchokhaokhátkếtnốicủachúngta.Khôngthểnhìnxa,chúngtaphátminhrakínhviễnvọng.Muốnliênlạctừxa,chúngtaphátminhrađiệnthoại.Rồi,chúngtamuốnkếtnốivớitấtcảmọingườivàchiasẻtấtcảcácýtưởngvàchúngtaphátminhraInternet.Chúngtađãtạorabộnãotoàncầulàmộtmởrộngcủabộnãochúngta.Vàbởivìnólàmộtmởrộngcủachúngta,nênnóvừatốt,vừaxấu–bởivìchúngtacũngvừatốt,vừaxấu.Chúngtavừatậptrung,vừasaonhãng.Vìvậy,tôichorằngvấnđềthậtsựkhôngphảilàcôngnghệ.Tôinghĩchúngtacầntiếnđếnchỗbiếtkhinàocầntắtnóđi.
Chịthườngxuyênthựchànhrútphích,mộtdạng“shabbatcôngnghệ”.Chịcóthểmôtảlạinhữngviệcchịlàmkhông?
Chồngtôivàtôitừngcốgắngrútphíchnhiềulầntrongmốiquanhệcủamình,nhưngchúngtôichưabaogiờhoàntoànlàmđượcviệcđó.Sauđó,khichatôiquađời,tôibắtđầusuynghĩnghiêmtúcvềthờigianvàgiađình–làmsaođểthựcsựhiệndiện–vàđiềuđóđãkhiếntôimuốnrútphíchmộtcáchnghiêmtúc.Vìvậy,chúngtôiđãramộtquyếtđịnhnhưlàquyếtđịnhcủacảgiađìnhrằngchúngtôisẽthựchiệnviệcnàymỗituần.
Chúngtôikhôngphảilànhữngngườimộđạolắm,nhưngvìlàngườiDoThái,nêntuầnnàochúngtôicũngtổchứcngàylễShabbat–ngàythứBảylàngàynghỉngơicủangườiDoThái.Vìvậy,tốithứSáuchúngtôitắtmọimànhìnhtheomộtcáchđầytínhnghilễ.Khibắtđầungàylễ,chúngtôithắpnến,tắttấtcảđiệnthoại,TVvàmáytính.Chúngtôikhôngtruycậpmạngsuốtcảngàythứbảychođếnkhimặttrờilặn.
Shabbatlàmộtýtưởngxưacũ.Nếubạnthậtsựtìmhiểunhữnggìmàmộtsốhọcgiảxaxưaviếtvềnó,bạnsẽthấycứnhưthểhọđangnói
vềthờinay.Ýtưởnglàmỗituầnbạncầndừnglàmviệcvàhướngtâmtrísangmộttrạngtháikhác.Mỗituần,tríócvàtinhthầncủabạncầnđượcnghỉngơi.
Khởiđộnglạitâmhồnlàmộtẩndụtuyệtvời.
Việcđógiốngnhưlàbậtnútkhởiđộnglạiýthứccủatôivềsựcânbằng.Nóđãthayđổicuộcsốngcủatôimộtcáchsâusắc.Tôikhuyêntấtcảnhữngngườiquencủamìnhthửápdụng.Tôicảmthấyhãnhdiệnhơnvớinhữngngườimàtôiquantâmvàcũngtrởnênthựctếhơnvàsángtạohơn.
Chịcóquytắcnàokhácliênquanđếnviệcsửdụngcôngnghệkhông?
Trướckhitôitiếnhànhcáckỳshabbatcôngnghệ,cứtốiđếnlàđầutôicăngra.Suốtmộtthờigiandài,tôidùngđiệnthoạidiđộngđểlàmđồnghồbáothức,nhưngrồiviệcđókhiếntôidễdàngkiểmtranhữngthứkhác.Bâygiờ,tôikhôngdùngbấtkỳmónđồcôngnghệnàotrongphòngngủnữa.Bạnkhôngnênkiểmtrae-mailtrướckhiđingủ.Nãocủabạnsẽbịkíchthíchquámức.Bạncầnđểđầuóccủamìnhđượcthưgiãn.
Tôicũnglàmộttínđồlớntinvàoviệclựatuyểnnhữngngườimàmìnhtheodõitrênmạngtruyềnthôngxãhội.Nhữngngườiđóbướcvàođầuócvàgâyảnhhưởngđếnsuynghĩcủabạn.Tôithậmchícònmơvềmộtsốngườimàtôitheodõi.Chúngtacầnthậtsựsuyxétkỹvớinhữngngườibướcvàoluồngýthứccủachúngta.
ChịđãdùngmộtcâunóicủaSophocles–“Chẳngcóthứgìtolớnbướcvàocuộcsốngcủangườiđãchếtmàkhôngmangtheotaiương”–đểnóivềtácđộngcủaInternet.
Chatôivốnlàmộtnhàvănvàôngđãsửdụngcâunóinàyđểnóivềkhảnăngđọcviết.NhưngtôimuốndùngnóđểmôtảInternet.Đólàmộtcôngnghệvĩđại,kếtnốimọiđầuóctrênhànhtinhnày.Nóvừacónhữngmặttíchcựcvừacónhữngmặttiêucực.
Đólàlýdotạisaotấtcảcácdựáncủatôiđềuthậtsựgiúpmọingườidừnglạichốcláttrongcuộcsốngbậnrộncủahọvàchỉnóivềtaiươngvànhữngđiềutốtđẹp.Giốngnhưnhiềungườitrongchúngtachorằng
côngnghệsẽhủyhoạinềnvănminhnhưngsốkháclạicoiđólàđiềutốtđẹpnhấttrênthếgiới.Tôinghiêngvềgiữa.Tôicảmthấygiốngnhưnócótấtcảnhữngđiềutuyệtvờivàcócảnhữngthứkhiếnphảitôilolắng.Hãynóivềnhữngđiềuchúngtalolắng.Tôitinrằngkhichúngtabắtđầunóichuyệnđó,cáchthứcchúngtahànhđộngsẽkhácđi.
“Ýđịnhcủachúngtalàxácnhậncuộcsốngnày,chứkhôngphảithiếtlậptrậttựtừhỗnloạnhaygợiýnhữngcảitiếntrongsángtạo...mà
đơngiảnlàđánhthứccuộcsốngmàchúngtađangsống.”
—JohnCage
Nhậnthứcrõvềtínhtoáncóýthức
—LindaStone
Quátảithôngtin.Thậtư?Đổlỗichothôngtinkhônglợilộcgìcho
chúngta.Cóvẻnhưchúngtađangtiêuthụthôngtinquáđộthìđúnghơn.Trongnhiềulĩnhvựcđờisống,chúngtađãhọccáchlọcthôngtinmộtcáchcóýthức.Tuynhiên,trongmốiquanhệthểlýcủachúngtavớicôngnghệ,chúngtavẫncònnontrẻvàthiếukinhnghiệm.
Mốiquanhệhiệntạicủachúngtavớicácthiếtbịlàmộtcâuchuyệnutốivàquanhcocủanhữngcơnstressmãntính,hệthầnkinhphógiaocảmvàhítthởsuygiảm.Lẽranócóthểtốthơnnhưvậynhiều.Chúngtađangsửdụngcáccôngnghệnhưbộphậnthaythếchotríóccủamìnhvànhữngcôngnghệnàyđangnắmgiữcơhộitrởthànhphầngiảthaythếchochínhconngườichúngta.
Mộttrongnhữngthayđổiđángkểnhấtvềphongcáchsốngtronghaimươinămqualàsựgiatăngthờigiancủamỗichúngtatrướccácloạimànhình:tivi,gamevideo,máytính,thiếtbịdiđộng.Theocácthôngtinthuthậpđược,trungbìnhmộtngườitrưởngthànhngồitrướcmànhìnhmáytínhhơn8tiếngmộtngày.
Dữliệukhảosátthuđượctrongnăm2008chothấy,tổngcộngthờigianxemtivicủangườitrưởngthànhlà9,8tỷgiờmộtnăm.Trongcácnghiêncứusâuhơn,sửdụngcácbảngbiểucủabênbảohiểm,cácnhànghiêncứuxácđịnhmộtngườitrưởngthànhtrên25tuổimất21,8phúttuổithọchomỗigiờxemtivi.MộtbàiviếttrêntờNewYorkTimesvềnghiêncứunàychobiết,“mộtngườitrưởngthànhbỏratrungbình6giờmộtngàyđểxemTVcóthểsẽgiảm4,8nămtuổithọsovớimộtngườikhôngxemTV.Kếtquảnàythậmchíđúngcảvớinhữngngườithườngxuyêntậpthểdục.”
Theocácnhànghiêncứu,khichúngtangồimộtchỗ,cáccơbámkhungxương,đặcbiệtlàcơchântay,khôngco,dođócórấtítnhiênliệuđượctiêuhao.Việcngồimộtchỗkhiếnbạchhuyếtvàmáucủachúngtaứđọngnhiềuhơn.Đólàlýdotạisaoviệcđứngdậylàmnhữngviệclặtvặt,tìmcơhộiđứnglênhoặcđilạitrongngàycóthểgópphầncủngcốmộtphongcáchsốngkỹthuậtsốlànhmạnhhơn.
Tuynhiên,tácđộngtiêucựccủaviệcngồimộtchỗchỉlàphầnnổicủatảngbăng.Thờigianngồitrướcmànhìnhcũnglàmtăngthêmcáivòngstressluẩnquẩntheocáchmàhầuhếtchúngtathậmchíkhônghềnhậnra.
Ảnhhưởngđángngạcnhiêncủahiệntượngngưngthởtrướcmàn
hình
Tháng2năm2008,saubảythángnghiêncứu,tôiđãviếtvềmộthiệntượng,gọilàngưngthởtrướce-mailhoặcngưngthởtrướcmànhình.Ngưngthởtrướcmànhìnhlàhiệntượngngưngthởtạmthờihoặcthởnôngtrongkhingồitrướcmànhìnhmáytính,mànhìnhdiđộnghaymànhìnhtivi.Tôiđãquansáthơn200ngườisửdụngmáytínhvàđiệnthoạithôngminhtrongcácvănphòng,ngôinhàvàquáncàphê.Phầnđađềugiữhơihoặcthởrấtnông,đặcbiệtlàkhitrảlờie-mail.Khôngchỉvậy,tưthếcủahọkhingồitrướcmáytínhcũngkhôngtốt,kiểungồiđóchỉlàmhạnchếhơithởcủahọ.
Đểtìmhiểuảnhhưởngcủahànhvinày,tôiđãgọichoTiếnsỹMargaretChesney,TiếnsỹDavidAnderson,sauđólàViệnSứckhỏeQuốcgiaHoaKỳ.NghiêncứucủaChesneyvàAndersonchothấy,giữhơilàtácnhânđángkểgâyracáccănbệnhliênquanđếnstress.Cơthểtrởnêndưaxit;thậnbắtđầutáihấpthụNatri,sựcânbằngOxy,CarbondioxidevàNitricoxidegiảm,dođólàmrốitungquátrìnhsinhhóatrongcơthể.
Hóara,Nitricoxide(xinchớnhầmvớinitrousoxide–thuốctê–đượcdùngtrongcácphòngnha)cóvaitròquantrọngđốivớisứckhỏecủachúngta.TrongmộttàiliệusơlượcchoHiệphộiHoànggiacáccâybútkhoahọcAnhquốc,PearceWrightđãviết:“Hệmiễndịchsửdụngnitricoxideđểchốnglạicácbệnhtruyềnnhiễmdovirus,vikhuẩn,kýsinhtrùngvàcáckhốiugâyra.Nitricoxidetruyềnthôngtingiữacáctếbàothầnkinhvàliênquanđếnquátrìnhhọctập,ghinhớ,ngủ,cảmgiácđauvàtrầmcảm.”Nócũnglàchấtđiềuhòachứngviêm,mộtchứnggópphầngâyrabéophì.
Khinghiêncứutàiliệuvàtròchuyệnvớicácbácsĩvànhànghiêncứuvềviệcgiữhơi,tôicũngpháthiệnthấymốiquanhệvớitếbàothầnkinhphếvị.Tếbàothầnkinhphếvịlàmộttrongnhữngtếbàothầnkinhsọnãoquantrọng,cónhiệmvụđiềuhòahệthầnkinhphógiaocảmbaogồmhệthầnkinhgiaocảm(phụtráchphảnứng“chốnglạihaybỏchạy”)vàhệthầnkinhđốigiaocảm(“nghỉngơivàtiêuhóa”).
Thởsâuvàđềuhaythởbằngbụnggiúpđiềuhòahệthầnkinhgiaocảmvàchophéphệthầnkinhđốigiaocảm–hệthầnkinhkiểmsoátcảmgiácđóivàantoàn,phảnứngthưgiãnvànhiềukhíacạnhkháctrongcácchứcnănglànhmạnhcủacáccơquan–chiếmưuthế.
Ngượclại,thởnông,giữhơivàthởquánhanhhoặcquásâusẽkíchhoạthệthầnkinhgiaocảmchuyểnsangtrạngtháichốnglạihoặcbỏchạy.Ởtrạngtháinày,nhịptimcủachúngtatăng,cảmgiácantoàngiảmvàcơthểlêntinhthầnchuẩnbịchohoạtđộngthểlýphảnứngchốnglạihaybỏchạy.Tuynhiên,khingồimộtchỗvàtrảlờie-mail,chúngtarơivàomộtkiểutrạngthái“ănbậnchocốchẳngvìmụcđíchgì.”
Cơthểchúngtađiềuchỉnhsangtrạngtháihốithúcvàcưỡngépkhichốnglạihaybỏchạy.Chúngtacũngđượcđiềuchỉnhđểtiêuthụquáđộ.Ởtrạngtháinày,chúngtanhậnthứckémhơnvềđóivàno.Chúngtanắmlấymọithứtrongtầmtay,từthứcănđếnthôngtin,cứnhưthểđólàcơhộicuốicùngcủamình–chúngtaliêntụcrútđiệnthoại,kiểmtrae-mail,tinnhắn.
NghiêncứucủaViệnNghiêncứuKhoahọcSứckhỏevàCuộcsốngởBồĐàoNhađưaralờigiảithíchkhảdĩnhưsau:stresskéodàikhiếnchúngtaphảicầuđếnnhữngthônglệquenthuộc.Khichúngtabịstressmãntính,phầnnãoliênquanđếnquátrìnhraquyếtđịnhvàcáchànhviđịnhhướngtheomụctiêugiảm,cònvùngnãoliênquanđếnsựhìnhthànhthóiquentăng.
Từđâychúngtasẽtớiđâu?
Hãyghinhớ:Vấnđềcốtlõiởđâykhôngphảilà“cáigì”–côngnghệ.Màlà“nhưthếnào”–chúngtađangsửdụngcôngnghệđórasao?
Mộtnhạccôngmớichơisẽthấyngượngnghịuvớinhạccụvàkhôngbiếtlàmsaođểthởđúng,ngồiđúnghoặcđứngđúngkhichơinhạc.Mộtnhạccôngcókinhnghiệmthườngbiếtcáchdùnghơithởvàtưthếđểkiểmsoátnhạccụchuẩnxác.Trongcáccuộcđiềutracủamìnhtrongnăm2008,tôinhậnthấy,cácnhạccông,vũcông,vậnđộngviênvàphicôngthửnghiệmmáybayquânsự–nhữngngườihọcđượccáckỹthuậtthởkhilàmviệc–đềukhôngmắcphảichứngngưngthởtrướcmànhình.
Cáckỹthuậtthởbằngbụng,thởButeyko(1),tậpvõvàyoga(pranayama)đềucókhảnăngxoadịu,kíchhoạthệthầnkinhđốigiaocảmchiếmưuthếvàgiúpcơthểchúngtaduytrìđượcphảnứngphógiaocảmlànhmạnh,cânbằng.
Tôigọitậpkỹnăngmớimàchúngtacầnhọcđể“nhậpthân”khisửdụngcôngnghệlàTínhtoáncóýthức.Chúngtacầnhiểusinhlýhọccôngnghệvàcủngcốtậpkỹnăngmớiliênquanđếntưthếvàhítthở.Khinhậpthân,chúngtacóthểgiànhlạinănglựckiểmsoátchúý,tưduyrànhmạchvàsángtạovàtrànđầynănglượngđểthamgiahếtmình.
“Hãynhìnvàotừresponsibility(tráchnhiệm)–Respone–ability(nănglực–phảnhồi)–đólànănglựclựachọnphảnứngcủabạn.”
—StephenCovey
Khôiphụclòngtựtrọng
—JamesVictore
Nhiềunămtrướccómộtcuốnsáchrấtđượcưathíchmangtựađề
Realmendon’teatquiche(tạmdịch:Đànôngđíchthựckhôngănbánhtrứng).Cuốnsáchtựquảngcáolà“cẩmnangchotấtcảnhữngailànamgiớiđíchthực.”Lờikhuyênduynhấtmàtôivẫncònnhớtừcuốnsáchnàylà“Đànôngđíchthựckhôngdùngmáytrảlờitựđộng–nếuchuyệnquantrọng,họsẽgọilạichobạn.”Mụcđíchcủacuốnsáchlàgâycườivàthểhiệnbảnlĩnhtrượngphu,nhưngchâmngôncủacuốnsáchlạichothấy,ngàynaylòngtựtrọngđãbiếnmấttrongmốiquanhệcủachúngtavớicôngnghệvàcáccôngcụcủanó.Chúngtahânhoanvàniềmnởchàođóncôngnghệbướcvàocuộcsốngcủamìnhđếnđộchúngtakhôngcònthờigianđểdừnglạivàđặtdấuhỏivềmốiquanhệđó.
Nhữngmónđồdiđộngđượcthiếtkếđẹpmắtvàthúvịbámmócsâuđếnđộkhiếnchúngtathayđổicungcáchứngxửvàvănhóacủamình.Chúngtakhôngcòncoicáccuộcgọiđiệnthoại,IMhaytiếng“ping”nhắntinlàsựxâmphạmthờigianvàkhônggianriêngtưcủamìnhnữa.Phòngtậpthểdụcvàcôngviênkhôngcònlànơiđểpháttriểncánhânhoặcsuytưchiêmnghiệm,màchỉnhưmộtnơiđánhdấusựhiệndiệnnhưbaonơikhác.Ngheđiệnthoạitrênbànăntốihoặctrongnhàvệsinhtừngbịcoinhưlàứngxửtồihoặcmộtdấuhiệubấtthườngvềthầnkinh,giờlạiđượccoilàbìnhthườngvàcóthểchấpnhậnđược.Lòngtựtrọngvàphéptắcứngxửbịgạtrakhỏicuộcsốngcủachúngtavàthếvàođólàsựkếtnốitiệnlợi.Ngaycảcôngviệccũngkhôngcònranhgiớithờigianhaykhônggianrõràng,chúngđổtrànracảđờisốngriêngtưcủachúngta.Chúngtatinvàoýtưởngnhầmlẫnrằnglàmviệcởnhà,haytồitệhơn,làmviệctrongkỳnghỉ,đểhỗtrợmộtkháchhàngđangvộivãlàmộtviệctốt.Chúngtađượckỳvọngphảiluônđápứngvàsẵnsàngvớimọingười.Chúngtacũngbịbuộcvàonhữngcấptrênxấutính,kháchhànghayđòihỏivànhữngngườibạnbuồnchánbằngnhữngcápnốiđiệntửvôhình.
Đỉnhđiểmcủavấnđềlàchúngtamấtđiranhgiớiphânđịnhđiềucấpthiết,điềuquantrọng–giờđâytấtcảmọithứđềuđượcdồnđốngtrongchồngviệckhẩncấp.Vàlàmnhữngviệc“cấpthiết”đơngiảnhơnlàmnhữngviệcquantrọng.Tuynhiên,khilựachọnthứcấpthiết,thayvìđiềuquantrọng,chúngtađangchọnưutiêncủangườikhác,hơnlàưutiêncủabảnthânmình.Tấtcảnhữnge-mailmớiđổvềhòmthưkhiếnchúngtatrởthànhnhữngchiếclá,hưởngứngbấtkỳcơngiórốitungnào.Chúngtanhanhchónggạtmốiquantâmcủamìnhsangmộtbênđểthamdựvàomốiquantâmcủangườikhác.Côngviệcbậnrộnlôikéosựchúýcủachúngtarakhỏicôngviệccóýnghĩa–haydànhthờigianđểsuynghĩ,chiêmnghiệmvàmườngtượng.Chúngtakhôngbiếtrằng
chínhnhữngkhoảngngừngđókhiếncuộcsốngcủachúngtatốtđẹphơnvàđặtnềnmóngchonhữngthànhtựutolớnnhấtcủamình.
Khôngcólốitắt.Bấtkỳlốitắtnàođượccôngnghệhỗtrợcũngsẽkéochúngtarakhỏicôngviệc.Gầnđây,mộtngườibạnchuđáonóiđếnmộtứngdụngcóthểgiúptôithựchànhthiền.TôiluôncốgắngcởimởvớicácýtưởngmớinhưngviệcnàynghechẳngkhácnàobảotôiphảichọngiữachơitròAnhhùngchơighi-tavàthựcsựcầmcâyghi–talênchơi.Cóthểviệcpháttriểnmộtthựchànhthiềntốtxứngđángđiềuđó.Cóthểđólàvấnđềchínhyếu.Cũngcóthểcónhữngkỹnăngmàtôicóthểpháttriển–màkhôngcầnsựtrợgiúpbênngoài–sẽkhiếntôimạnhmẽhơn.Tạisaophảivờiđếnmộtcáinạngchỉđểcáccơcủachúngtateođi?Tạisaophảilừamịbảnthânchúngtavềnỗlựcđó.Côngviệc,quátrìnhlàmụctiêu.Nóxâydựngnhâncáchvàgiúpchúngtatrởnêntốtđẹphơn.
Sửdụngcôngnghệhàngngàylàmộtđiềutươngđốimớimẻ.Nóhiệndiệnởkhắpnơi,đángtinvàchúngtangàycàngdựadẫmnhiềuvàonó.Đikèmvớicôngnghệmớilànhữngthóiquenmới,dùxấuhaytốt,chúngtacũngcầnphảithậntrọng.Cũngnhưviệcchúngtaphảitheodõilượngcaffeine,kẹo,cồnnạpvàocơthểmỗingàyđểđảmbảomìnhkhôngbịnghiện,chúngtacũngcầnpháttriểnmốiquanhệlànhmạnhvớicáccôngcụmộtcáchcóýthức–nếukhông,chúngtasẽmấtdấuviễncảnhvàtrởthànhnôdịchchochúng.NhưMarchalMcLuhanđãlýthuyếthóa:“Chúngtađịnhhìnhcôngcụcủamình,rồisauđócáccôngcụđólạiđịnhhìnhchúngta.”Chúngtađãđểcáccôngcụvượtlêndẫndắtchínhmìnhbởiđólàlốiđiítchônggainhất.Nhưngởmỗilốiđidễdàngluônsẵncómộtcáibẫy.
Chúngtađangdầntintưởngcôngnghệđếnmứcmấtniềmtinvàobảnthânvàbảnnăngvốncó.Cónhiềuphầntrongcuộcsốngkhôngcầnsửdụngcôngnghệđể“tốthơn”.Điềuquantrọnglàbạnthôngminhhơnchiếcđiệnthoạicủabạn.Nóicáchkhác,trênđờinàycónhiềuthứhơnnhiềunhữnggìbạncóthểmơđếntrongthếgiớiGooglecủamình.Sailầmlàmộtphầncủacuộcsốngvàthườnglàconđườngđưađếnnhữngkiếngiảimới,sâusắchơn–vậythìtạisaophảicốloạibỏchúnghoàntoàn?Lạclốikhiláixehaykhiđếnthămmộtthànhphốmớitừnglàmộtcuộcthámhiểmvàmộtcâuchuyệnhay.Còngiờđây,chúngtachỉđơngiảnđitheoGPS.
“Hãybiếtmình”làmộtcôngcuộcgiantruân.Giantruânhơnnữalà
tinrằngbạnvàtấtcảnhữngkhiếmkhuyếtcủabạnlàđủ–bạnkhôngcầnđánhdấuhiệndiện,cậpnhậtthôngtinhaychiasẻảnhnhưmộtbằngchứngchosựhiệnhữucủabạnđểcóđượcsựthôngquacủahàngloạtngườidõitheobạn.Mốiquanhệlànhmạnhvớithiếtbịliênquanmậtthiếtđếnviệcnắmquyềnsởhữuthờigianvàđầutưvàocuộcsống.Tôikhôngkêugọibấtkỳmộtphongtràocấptiến,Ludditekiểumớinàoởđây.Tìmthờigianchomìnhcũngdễdàngnhưviệclàmmộtviệcgìđó:Dắtchóđidạo,đưaconđitảnbộ,hẹnhò–trongtaykhôngcầmđiệnthoại.Lòngtựtrọng,sựưutiên,cungcáchứngxửbặtthiệpvàthóiquentốtkhôngphảilànhữnglýtưởnglỗithờiđểđổilấycácxuhướng.
Khôngphảiaicũngcókhảnănggáchváctráchnhiệmcánhânnày,haylàtấmgươngmẫumựcchocontrẻ.Hãydấnbước!
Bíquyếtbỏtúi
•Duytrìtầmnhìndàihạn
Dáncácmụctiêudàihạnvàphứctạplênca-binlàmviệcđểchúngluônhiệndiệntrướcnhấttrongtâmtríbạnkhibạncầnxácđịnhưutiênchocácnhiệmvụ.
•Ýthứcvềdảibăngthôngcủabạn
Tậpbuôngbỏnhữngcuộctraođổie-mailvàmạngtruyềnthôngxãhộinhấtđịnh.Cơhộiluônnhiềuhơnnhữnggìbạncóthểthựcsựnắmlấy.
•Tựkiểmtrahaytựpháhỏng
Phânbiệtgiữahànhvicưỡngépvàhànhvicóýthức.Bạncóhànhđộngvìchánnản,vìthóiquenmùquángkhicóthểthựchiệnmụctiêucaohơnkhông?
•Nhấnnútkhởiđộnglại
Thườngxuyênthựchiệnnghithứcrútphích.Tắtmọithứgiốngnhưnhấnnút“khởiđộnglại”tríócbạn–nóchophépbạncómộtkhởiđầumới.
•Đừnggiữhơi
Hiểucơthểcủabạn.Thởsâuvàđềucóthểgiúpbạngiảmstressvàranhữngquyếtđịnhtốthơn.
•Hãytinvàonănglựctưởngtượng
Đừngtinvàocôngnghệmàbỏquabảnnăngvàtrítưởngtượngriêngcủabạn.Làmnhữngviệcbậnrộnthìđơngiản,làmnhữngviệctốtnhấtthìkhókhăn.
Màisắcócsángtạo
Làmsaovượtquacáckhốicảnsángtạo
đểnhữngkhoảnhkhắc“aha”tiếptụcxuấthiện
Nhưngchúngtakhôngthểquênmặttráicủa99%đó–chúngtakhôngthểgiảiquyếtmọivấnđềchỉbằngsứcmạnhýchí.Chúngtacũngphảidànhthờigianchơiđùa,thưgiãnvàkhámpháđểcóđượckiếngiảisángtạo,giúpchúngtapháttriểnýtưởnghiệncóvàbắttaythựchiệncácdựánmới.Thườngthì,điềunàyđồngnghĩavớiviệctạorathóiquennghỉngơitừlịchtrìnhthườnglệcủabạn,thựchiệnnhữngdựánphụmangtínhkhámpháchỉđểchovui,hoặctìmkiếmnhữngcáchthứcđểkhởiđộngnóngviễncảnhvềvấnđềtrongtríócbạn.Điềuđócũngcónghĩalàhọccáchkhiếnconngườiphêbìnhbêntrongbạnimlặng,gạtbỏxuhướngcầutoànvàvượtquanhữngtrởngạisángtạomanglạicảmgiácloâu.
Đểsungsứcmộtcáchsángtạo,chúngtaphảigiữchotâmtríluônbậnrộnvàhoạtđộng–bởikẻthùlớnnhấtcủasángtạokhônglàgìkháchơnngoàiđứngim.
Sángtạochobạn,vàchỉchobạnmàthôi
—ToddHenry
“Lầncuốicùngbạnlàmramộtthứmàkhôngaitrảcôngvàđứngsaudõitheođểchắcrằngbạnhiểuđúnglàkhinào?”Khitôihỏicácchuyêngiasángtạođiềunày,câutrảlờimàtôithườngxuyênnhậnđược
là“Tôikhôngnhớ.”Sángtạorấtdễtrởthànhmộtphươngtiệnđểđạtđếncáiđíchthựctiễn-đượctrảlươngvàlàmkháchhànghoặccấptrênhàilòng.Nhưngkiểucôngviệcđóchỉdùngđếnmộtphổnănglựcrấtnhỏ.Đểthậtsựvượttrội,bạnphảitiếptụctạorađiềugìđóchovịkhángiảquantrọnghơntấtthảy:bảnthânbạn.
TrongcuốnsáchCáchthứccủangườihọasĩ(TheArtist’sWay),JuliaCameronđãnóiđếnmộtthựchànhhiệnđangrấtphổbiếnmàchịgọilà“nhữngtrangviếtsángmai”.Theochị,viếtbatrangnhữngsuytưởngtựnhiênùađếntrongbuổisớmlàmộtcáchđểkhaitháccácýtưởngtiềmtàng,chọcthủnghàngràotiếngnóikiểmduyệttrongđầuvàđểdòngnhựasángtạotrôichảy.Mặcdùcáchlàmnàykhôngmanglạithựctiễnhayhiệuquảtứcthì,songCameronchorằng,đốivớiphầnlớnnhữngngườiđangthựchànhnónhưmộtnghithức,nólàchìakhóakhaimởnhữngkiếngiảisángsuốt.
Tôiđãnhìnthấynhữnglợiíchtươngtựcủakiểu“Sángtạovuvơ”nàytrongcuộcđờinhữngnhàsángtạochuyênnghiệptrongbangiámđốc.Từlàmvườn,tớivẽbằngmàunước,tớidầnkhaiphácuốntiểuthuyếtMỹtuyệtvờitiếptheotrongngàycuốituần,dườngnhưởviệcthamgiavàohànhđộngsángtạotheocungcáchriêngđãcómộtđiềugìđógiúpgiảiphóngngọnlửađammêvànhữngkiếngiảitiềmẩn.
Tôitinsángtạovuvơlàđiềuthiếtyếuđốivớibấtkỳailàmcôngviệctríóc.
Sángtạovuvơchobạntựdokhámphánhữngkhảnăngmớivàđitheonhữngđiềukỳlạphithựctế.Trongnhữngnhàsángtạochuyênnghiệpdễnảnlòngnhấtmàtôitừnggặpcómộtsốluônmongđợicôngviệchàngngàysẽchophéphọbộclộđầyđủsựsángtạovàthỏamãnsựhiếukỳcủahọ.Họphảnđốicácranhgiớimànhàquảnlýhaykháchhàngđặtravàkhôngngừngthanphiềnrằngcôngtrìnhtuyệtvờinhấtcủahọsẽkhôngbaogiờtìmđượcđườngđivàosảnphẩmcuốicùngbởinhữnggiớihạnvàthỏahiệp.Mộtcuộckhảosátnăm2012doAdobetàitrợđãpháthiệnrarằnggần75%ngườilaođộngởMỹ,Anh,Đức,PhápvàNhậtcảmthấyhọkhôngđượcthỏasứcsốngvớitiềmnăngsángtạocủamình.
Cómộtkhoảngcáchgiữanhữnggìmànhiềunhàsángtạothậtsựlàmmỗingàyvớinhữnggìmàhọcảmthấymìnhcókhảnăngthựchiệnnếucóthêmnhiềunguồnlựcvàítthủtụccứngnhắc.Nhưngnhữnggiới
hạnnàykhôngthểthayđổitrongbốicảnhcủamộttổchức,nơikhôngcónhiềusựdungthứchorủirovànguồnlựcthìkhanhiếmhơnmọithứ.Nếucácnhiệmvụcôngviệcthườngngàylàcôngviệcduynhấtbạnthựchiện,bạnsẽnảnlòng.Đểphávỡguồngquayđó,hãylênmộtdanhsáchcầnlàmgồmnhữngdựánmàbạnmuốnthửsứctrongthờigianrảnhrỗivàdànhramộtkhoảngthờigiancụthểmỗituần(hoặcmỗingày)đểtiếntừngbướctrêndanhsáchđó.Đôikhiviệcnàysẽkhiếnbạncócảmgiáckhônghiệuquả,đặcbiệtlàkhicóquánhiềuưutiênkhẩncấpkhácđanggàothétđòibạnphảichúý,nhưngnócóthểcóýnghĩaquantrọngtrongviệcđảmbảonănglượngsángtạocủabạntrôichảytrongcôngviệcthườngngày.
Bạncũngsẽmuốncómộtcuốnsổtayghilạinhữngcâuhỏimàbạnmuốntheođuổi,nhữngýtưởngbạnđangấpủ,hoặcnhữngthửnghiệmbạnmuốnthửsức.Sauđó,bạncóthểsửdụngthờigianSángtạovuvơđượcxácđịnhtừtrướcđểthửnghiệmnhữngýtưởngnày.NhưSteenJohnsonđãgiảithíchtrongcuốnsáchKhởinguồncủanhữngýtưởnghay(Wheregoodideascomefrom),“Mộtýtưởnghaylàmộtmạnglưới.Mộtnhómcácneuroncụthể–vớiconsốlênđếnhàngnghìn–cùnglúcbùnglêntrongnãobạnvàýtưởngthìnhlìnhbậtraởvùngýthức.Ýtưởngmớilàmộtmạnglướicáctếbàokhámphánhữngkhảthểliềnkềmàchúngcóthểliênkếttrongnãobạn.”
Khibạnthườngxuyênchophépmìnhkhámphákhảthểliềnkềmàkhôngđặtragiớihạnvềđíchđến,bạnđãgiatăngkhảnăngđộtphásángtạotrongmọilĩnhvựccủađờisốngvàcôngviệc.
Sángtạovuvơchophépbạnmạohiểmvàpháttriểnnhữngkỹnăngmới,màsauđóbạncóthểápdụngvàohoạtđộngsángtạotheoyêucầucôngviệc.Bạnđãbaogiờcócảmgiácnhưmìnhđangsốngmòn?Cólẽđólàdobạntiếptụcnghiềnngẫmnhữngýtưởngcũ,tìmtớinhữngnguồncảmhứngcũ,hoặcmởnhữnghộpcôngcụcũmỗikhiphảigiảiquyếtmộtvấnđề.Côngcụcủabạncóthểđãcùnmònvàgiácquancủabạnđãtêcứngkhibạnchỉápdụngnhữngphươngphápcũ.Tuynhiên,đúnglàkhôngdễgìhọchỏinhữngphươngphápmới,haypháttriểnnhữngkỹnăngmớikhibạnđangbơigiữabểcôngviệccầnlàmvìbạnđượctrảcôngđểđưaranhữngkếtquảđượcmongđợi.
TrongcuốnsáchTráitimphấnchấn(Theheartaroused),nhàthơngườiAnhDavidWhyteđãviết:“Hãydấnbướchướngtớisốmệnhcủachúngtathôngquahànhđộngsángtạo(việcđócóthểchỉđơngiảnnhư
cầmcâybútđưatrêntranggiấytrắng)vàbằngtrựcgiác,chúngtabiếtrằngmìnhsẽtừbỏbấtkỳlớpvỏđãcónào.”Hànhđộngsángtạotựbảnchấtđãlàmạohiểmbởinóđòihỏibạnphảibướcravàđivàovùngđấtmơhồ.KhibạndànhthờigianchoSángtạovuvơ,bạnđãtạoramộtkhônggianantoànđểthửnghiệmnhữngcáchthứclàmviệcmới.Bạncóthểthửnghiệmvàthấtbạimàkhônggâyranhữnghệquảkinhkhủngnào.Bạncóthểtạoranhữnggìxuấthiệntrongđầumình,thayvìđiềuchỉnhnhữnggìxuấthiệnởđótheokỳvọngcủangườikhác.
NhữnghànhđộngSángtạovuvơnàygiúpbạnthêmtựtinkhitựbiểuđạtvànhữngkỹnăngmàbạnpháttriểnđượctrongsuốtquátrìnhsẽtrởthànhnhữngcôngcụmớitronghộpđồnghềmàbạncóthểsửdụngchocôngviệchàngngày.Sángtạovuvơmởradiễnđànđểbạntheođuổitiếngnóibêntrongvàlàthứnhắcnhớrằngbạnkhôngphảilàtổnghòacủanhữnggìbạnlàmra.Bạnvàtôikhôngphảilànhữngcáimáy.Dùchúngtabắtđầulàmcáccôngviệctuyệtvờihiệuquảrasao,chúngtavẫncầnnhữngnhắcnhớthườngxuyênvềnănglựcđónggópđiềugìđóđặcbiệtcủamình.Chúngtacầngiữmốiliênhệvớikhaokhátbảnnăngđểnỗlựcvì“cáitiếptheo”đangchèoláitiếntrìnhquanămtháng.
NhàhuyềnhọccủathếkỷXX,ThomasMerton,đãviết:“Cóthểngườitasẽvôvùngcốchấpkhiphảiđitheongườikhác.Mọingườivộivàngkhuếchđạibảnthânbằngcáchbắtchướcnhữnggìphổbiến–họquálườibiếng,khôngthểsuynghĩđượcđiềugìhayhohơn.Sựvộivànghủyhoạicảnhữngvịthánhcũngnhưcáchọasĩ.Họmuốnthànhcôngnhanhchóngvàhọcuốngquýtcóđượcnóđếnđộkhôngthểdànhthờigianđểlàchínhmình.Vàkhisựđiêncuồngđổậpxuống,họlạiviệnlýrằngsựcuốngquýtlàmộtloạiliêmchính.”
Mertonnhãnhặnchỉrarằng,áplựccủathếgiớisángtạotheoyêucầucóthểkhiếnchúngtangoảnhsangnhìnbạnbèvàđốithủ,thayvìnhìnvềphíatrước.Quátrìnhkhámphávàxácđịnhchấtgiọngriêngcủabạnrấtmấtthờigian.Sángtạovuvơchobạnkhônggianđểkhámphánhữngnăngkhiếuđộcđáovàđammêcủamìnhthôngquamộtquátrìnhthửnghiệm,sửasaivàhànhđộngmàbìnhthườngbạnsẽkhôngthểcóđược.Khởiđộngmộtdựánmàkhôngcóthamsốvàkỳvọngtừngườikháccũngsẽbuộcbạnphảihiểubảnthânđểhọccáchlắngnghevàlàmtheotrựcgiác.Cảhaiđềulànhữngkỹnăngtốiquantrọngđểkhámpháchấtgiọngcủariêngbạn.
Chẳngcógìlạnếubạncósuynghĩ:“Nhưngđợichút–tôigầnnhưchẳngcóthờigianđểthởvàgiờthìanhlạimuốntôinhétthêmviệckhácvàolịchcủamình,chỉvìsựvuithíchcủariêngtôithôisao?”ĐúnglàmọiquyếtđịnhđâulànơinênđầutưthờigianđềuchứatrongnóchiphícơhộivàviệcdànhthờigianSángtạoVuvơdườngnhưlàlựachọnhếtsứcthiếuhiệuquả.Quảthật,nókhônghiệuquả.
Tuynhiên,hãyxemxétchiphícơhộikhibạnchỉdànhcuộcđờimìnhchonhữngthứthựctế.Bạndànhthờigianđểlàmhàilòngngườikhácvàđápứngkỳvọngcủahọ,nhưngbạnkhôngbaogiờngónghiêngxungquanhđểkhámphánhữngthiênhướngsâuxahơncũngnhưnănglựcsángtạocủabảnthân.Chẳngcógìxứngđángnhưthế.
“Mộtnhàsángtạochỉcầnmộtngườihăngháibiệnminhchomình.”
—ManRay
Đàoluyệntâmtrísẵnsàngchokiếngiải
—ScottMcDowell
“Giốngnhưtấtcảnhữngngườimớikhởiđầu,tôinghĩbạncóthểđánh,đấmvàđậpchoraýtưởng,”RayBradburyviết.“Tấtnhiên,vớikiểuđốiđãinhưvậy,bấtkỳýtưởngtửtếnàocũngsẽgiươngmóng,quaylưng,giươngmắtchừngchừngvàchết.”Vậybạnsẽlàmgìkhiphảisángtạomàýtưởnglạichưachịuđến?
Bradburyđãtìmramộtcách.“Hồimớichừng20,tôithườngngụplặntrongmộtquátrìnhliêntưởngtừ,theođómỗisáng,tôibướcrakhỏigiường,tớibànlàmviệcvàviếtrabấtkỳtừhaymộtloạtnhữngtừnàoxuấthiệntrongđầumìnhkhiđó.”
Hồnước.Đêm.Condế.Khenúi.Gácmái.Tầnghầm.Cửalật.Embé.Đámđông.Tàuđêm.Tiếngdế.Liềmhái.Hộihè.Chèchén.Chúlùn.Mêcunggương.Khungxương.
“Sauđó,tôibắtđầuphảnbáchoặcbảovệtừđóvàlậpmộtbảngphânhạngcácđặcđiểmđánhgiátừđóvàchotôithấyrõýnghĩacủatừđótrongcuộcsốngcủamình.Mộthoặchaigiờsauđó,trướcsựngạcnhiêncủatôi,mộtcâuchuyệnmớisẽbắtđầuvàđượchoànthành.”Nhữngbộócsángtạothànhcôngnhấtkhôngngừngđặtnềnmóngđểcácýtưởngcóthểnảymầmvàpháttriển.Họluôncảitiếnphươngphápriêngđểđánhchiếmcácconlộthầnkinhtrongnão,pháttriểnbộcôngcụgồmcácchiêutròđểtâmtrílóelênnhữngtiasángnhưtialửatrênthép.
Cởibỏ,langthangvànghỉngơi
Khibạngiảiquyếtmộtvấnđềkhókhăn,giảiphápthườnglàcởibỏ.LờikhuyêncủaHenryMillerchocáccâyviếtkháclàhãykhámphánhữngkhuvựcxalạcủathànhphốtrênchiếcxeđạp.NhàsoạnnhạcSteveReichthìlạithườngđitàuđiệnngầm,đâylàmộtkiểulangthangkhác.
JoelGascoign,nhàsánglậpBuffer,mộtứngdụngchiasẻtruyềnthôngxãhội,lạichămchútcáimàanhgọilà“thóiquencởibỏ”.Trongbàiviếtđăngtrênblog“6điềutôilàmđểluônhạnhphúc,”Joelviết:“Tôiđidạolúc9.30tối,dọctheotuyếnđườngmàtôitừngqualạinhiềulần.Bởituyếnđườngđãđượcquyếtđịnhsẵnvàlầnnàocũngynhưvậy,nêntôichỉđơngiảnbướcđivàkhônglàmgìkhác.Điềunàythúcđẩytôisuytưởngvàthưgiãn.”
NhàsoạnnhạcvànhàsảnxuấtBrianEnolạirấtchútrọngđếnsựnghỉngơi,đểcácmốiliênkếtmớicóthểnảysinh:
Khókhăncủaviệcluôncảmthấyrằngmìnhcầnlàmgìđólàởchỗbạnthườngcoinhẹthờigiandườngnhưmìnhkhônglàmgì,trongkhichúnglạilànhữngkhoảngthờigianquantrọng.Nótươngđươngvớithờigianmơmộngtrongcuộcsốnghàngngày,thờigiankhimàmọithứđềuđượctháogỡvàtổchứclại.Nếubạnkhôngngừngýthứcvềcôngviệc,bạnsẽkhôngchophépđiềuđóxảyra.Mộttrongnhữnglýdokhiếntôiphảiđặtranhữnggiờnghỉrõràngkhilàmviệclàđểđàpháttriểncủamộthướngđicụthểđixuống,đểđàkháccóthểnổilên.
Trongsuốtsựnghiệpcủamình,Enođãsửdụngmộtbộgồmđủcácphươngphápkhuyếnkhíchsángtạo:cốýkếthợpcácýtưởngkháchẳnnhau,sửdụngnhữngcôngcụxalạvàpháttriểnmộtloạtcáclờinhắcsángtạo.“Cónhiềucáchmàbạncóthểcanthiệpvàkhiếnnóhiệuquảhơn,”Enonói.
Giớihạnvàràocản
Đôikhibámtheogiớihạnlạilàconđườnghaynhấtđểtiếnlên.GeorgeHarrisonđãởBảycâysồi–ngôinhàgỗcủachamẹôngởmộtlàngquênướcAnh,khiôngviếtnhữnggiaiđiệubấthủchoBeatles:
Tôiđãviết“WhileMyGuitarGentlyWeeps”(Khichiếcghi-tanhẹnhàngkhóc)tạinhàmẹtôiởWarrington.TôiđãnghĩđếncuốnsáchtiếngTrungIChing,Cuốnsáchvềcácthayđổi...kháiniệmĐôngphươngđóchorằng,bấtkỳđiềugìxảyrađềucóýnghĩavàrằngchẳngcógìlàngẫunhiên–mọithứnhỏbéxuấthiệnởđâyđềucómụcđíchcủanó.“WhileMyGuitarGentlyWeeps”làmộtnghiêncứuđơngiảndựatrênlýthuyếtđó.Tôiquyếtđịnhviếtmộtbàihátdựatrênthứđầutiêntôinhìnthấykhimởbấtkỳmộtcuốnsáchnào–bởivìnóliênquanđếnkhoảnhkhắcđó,thờigianđó.Tôingẫunhiênnhặtlênmộtcuốnsách,mởnóravànhìnthấydòngchữ“gentlyweeps”(nhẹnhàngkhóc),rồiđặtcuốnsáchxuốngvàbắtđầuviếtbàihát.
Tươngtự,nhiềugiámđốc,nhàthiếtkếvàkiếntrúcsưsángtạothườngnói,côngtrìnhxuấtsắcnhấtcủahọxuấtpháttrựctiếptừnhữnggiớihạncụthểmàphíakháchhàngđưara.Cómộttậpcácthôngsốcụthểsẽđặtbộnãovàotrạngtháigiảiquyếtvấnđề;cóthứgìđóđểbámvào.Nghethìcóvẻlạ,nhưngmộtsânchơiquárộnglớncóthểsẽlàm
xáotungkếtquả.
FrankLloydWrightquảquyếtrằng,cácràocảnluônlàmbungtràntrítưởngtượng.“Loàingườivươnlêntầmvóckìvĩnhấtkhimàcácgiớihạnlênđếncựcđiểmvàdođó,khimàhầuhếtđềuphảipháthuytốiđatrítưởngtượngđểdựngxây.”
Bấtkểlàdokháchhàngbênngoàihaychínhbảnthânbạntạora,tậpcácgiớihạnthườnglàchấtxúctácchotrísángtạotựdocấtcánh.
Sựđĩnhđạcvàđiềmtĩnh
Thếcònmốiquanhệcủacơthểvớikiếngiảisángtạothìsao?Bằngchứngtừcácgiaithoạichothấy,việckiểmsoátvàbổsungthêmnănglượngcóthểdẫntớikhảnăngsángtạolớnhơn.Nhiềubộócthôngminhnhấtcủachúngtađãdùngđếnmộthìnhthứckếthợpchuẩnbịtinhthầnhoặcthểchấthàngngàynào.NhiếpảnhgiaWilliamWegmanđạpxekhoảng20dặmmỗingàytrongkhingườithắnggiảiSáchQuốcgiaJohnIrvingvẫntậpvậtởtuổi70.
Tậptànhthểdụcgiúpbộnãohoạtđộngnhạybén,bàiviếttrêntờNewsweekkhẳngđịnh:“Hầunhưmọichiềukíchnhậnthứcđềutănglênsau30phúttậpaerobicvàtrísángtạokhôngphảilàngoạilệ.Kiểutậpkhôngquantrọngvàsựtăngtiếnnàykéodàiítnhấtlà2giờsauđó.”
Ngủđềugiấccũngcólợi.TheomộtnghiêncứucủaHarvard,vớimộtgiấcngủvàấpủđủ,“khảnăngmọingườicóthểsuyramốiliênkếtgiữanhữngýtưởngcómốiliênhệxatăng33%.”
Thựchànhthiềnmỗingàycũnglàmộtkiểuchuẩnbịkhác.DiễnviênđoạtgiảiOscar,JeffBridgesvànhạcsĩgiànhgiảiGrammy,Moby,đềuthườngxuyênthựchànhthiền.Lợilạcnhấtthìthiềnsẽđàoluyệnchotâmtríbạnbiếtchúývàtậptrungvàngườitathườngchorằng,thiềncòncókhảnănggiảmstress.Theothờigian,thiềncóthểdẫnđếnviệcsửdụnghiệuquảhơncáckhunăngtrongnão,manglạiýthứclớnlaohơnvềtìnhthươngvàsựnhạycảmhơnvớicáckếtnốivốncógiữacácýtưởng.TrongcuốnsáchBắtcálớn(Catchingthebigfish),nhàlàmphimDavidLynchgợiýrằngcáccôngtycóthểgiảiquyếtbàitoántăngnăngsuấtbằngcáchủnghộnhânviêntậpthiền.
Thayvìngấmngầmgâysợhãi,nếucôngtyđưaramộtcáchthứcđể
mọingườitrongcôngtyđắmmìnhtrongthiền–vớimụcđíchkíchthíchnănglượngvàtrítuệ–mọingườisẽlàmthêmgiờmiễnphí.Họsẽsángtạohơnrấtnhiều.Vàcôngtysẽcóbướcnhảyvọtvềtrước.Đâylàcáchthứccó-thể.
Vềcơbản,khôngcócáchnàochắcchắnsẽtạorakiếngiải.Mọichuyệnphụthuộcvàotìnhhuốngvàđâulàthứhiệuquảvớibạn.Tuynhiên,điềumàchúngtôibiếtchắclàbấtkỳkhinàobộnãocủabạncóýthứcvềmộtkhuônmẫuvàbắtđầucảmthấyquáthoảimái,trísángtạosẽđìnhtrệvàđólàlúccầnthửđiềugìđómớimẻ.
Cuốicùng,toànbộquátrìnhchuẩnbịchokiếngiảiđềuliênquanđếnsựkiêntrì,độtngộtngừngcôngviệchếtlầnnàyđếnlầnkhácvàluônđitrướcsựthỏamãncủabảnthânmộtbước.
“Tríócsẽgiảiđáphầuhếtcácthắcmắcnếutahọccáchthưgiãnvàchờđợicâutrảlời.”
—WilliamS.Burroughs
Dẫndụtríócvàomiềnsángtạo
—vớiStefanSagmeister
NhàthiếtkếvànhàsángtạokiểuchữStefanSagmeisternổitiếnglàngườicóphươngphápsángtạodịthường.Dùlàviếtthôngđiệptrênmộtquảngtrườngbằng250.000đồngxu,haynghỉphépcảmộtnămdàisaumỗibảynămlàmviệc,Sagmeisterđềumangvàotácphẩmcủamìnhmứcđộtỉmẩnvàchutoàncómộtkhônghai.NhưchứngtỏquacuốnsáchNhữngđiềutôihọcđượctrongcuộcsốngchođếnnay(ThingsIhavelearnedinmylifesofar),anhcũngthíchrútracácbàihọctừkinhnghiệmsốngcủamình.Chúngtôiđãtròchuyệnvớianhvềviệclàmthếnàocáccuộchacknãocóthểdẫnchúngtatớinhữngkhoảnhkhắcahavàtạisaokhôngcógìquantrọnghơnviệcsắpxếpcácdựánsángtạovàongaylịchbiểuhàngngày.
Mỗingày,anhđềuphảitạoramộtcôngtrìnhsángtạothúvị.Anhcótuântheobấtkỳnghithứcnàođểtìmranhịpsángtạokhông?
Tôicốgắnghoànthànhnhữngviệckhókhănnhấtvàobuổisángsớm.Nếutôibắtđầutừnhữngviệcdễdàng,cónghĩalànếutôibắtđầumộtngàybằngviệckiểmtravàtrảlờie-mail,sauđótôisẽrấtkhóthuyếtphụcbảnthânlàmviệcnhữngviệckhóhơn.
Anhsẽlàmgìkhicầnmộtsựđộtphá?
Mộtchiêumàtôithườnghaysửdụnglàxemxétvấnđềtừmộtgócđộhoàntoànkhác.ĐólàkỹthuậtcủaEdwarddeBôn,mộttriếtgiaởMalta.Ônglàtácgiảcủanhiềucuốnsáchvềbảnchấtcủatưduyvàcáchtưduytốthơn.
Ýtưởnglàbạnsẽnắmlấyđiểmkhởiđầukhôngliênquangìđếndựán.TôiđãsửdụngkỹthuậtnàychobộnhậndạngmàchúngtôithiếtkếchotrungtâmâmnhạcBồĐàoNha–CasadaMusica.Nóxuấtpháttừđiểmnhìncủamộtchiếcxe.Tôiđứngtừkhunhàmìnhnhìnrangoàivàtôithấymộtchiếcxe,rồitôibắtđầunghĩvềbộnhậndạngtừgócđộcủamộtchiếcxe.Nóchuyểnđộng.Nóđangchuyểnđộng,ồ,nócóthểđitừđiểmnàysangđiểmkhác.Gócđộlàmthayđổibộnhậndạng,đạiloạivậy.Tấtnhiên,cuốicùng,khôngaicóthểbiếtCasadaMusicalạicógốcgáctừnhữngchiếcxe.
LýdokhiếndeBônnghĩrằngcáchnàyhiệuquảlàvìbộnãocủachúngtacựckỳgiỏisuynghĩlặplại.Nếubạnmuốnđưaramộtýtưởngmới,việcđầutiênbạncóthểlàmbấtkỳlúcnàolànghĩvềđiềugìđómàbạnđãthựchiệntrướcđó,hoặcđiềugìđóbạnđãnhìnthấytrướcđó.Vìvậy,bắtđầuvớiaiđókhác,hoặcnơinàođókhácvềcơbảnlàmộtchiêuđểláibộnãobạnrakhỏilốimòn.
Thếcòncácràocảnsángtạothìsao?Theoanh,chúngcóíchlợigìkhông?
Tôichorằngbấtkỳloạigiớihạnnàocũngcóích.Bấtkỳloạigiớihạnnàorõràngvàxuấthiệnngaytừđầu.BrianEnocómộttríchdẫnrấthayvềchiếcghi-tađiện.Anhnói,ghi-tađiệntrởthànhnhạccụchủđạotrongthếkỷ20đơngiảnlàvìnólàmộtthứnhạccụngớngẩn.Nóchẳngcótácdụnggìmấy.Nhưngmộtsốviệcítỏimànólàmđượcthìlạiđượclàmrấttốtvàvìvậynóchophépbảntínhconngườipháttriểntớitậncùngranhgiớicủakhảthể.
AnhđanglàmbộphimtàiliệucótênBộphimhạnhphúc(Thehappyfilm).Anhcóchorằng,việckhámphámộtmôitrườngmớinhưphimảnhcóbồiđắpcôngviệcthiếtkếcủamìnhtheonhữngcáchhữuíchkhông?
Tôicảmthấyhàilòngnhấtkhilàmnhữngdựánmànửatôibiếtmìnhđanglàmgì,nửakhôngbiết.Nếutôiphảidấnquásâuvàomộthướng,cónghĩalànếutôibiếtquáítvềđiềugìđó,tôisẽloâu.Vànếutôibiếtquánhiều,tôisẽthấybuồnchán.
Làmsaoanhtìmđượcthờigianđểlàmphimgiữatấtcảnhữngdựánmàanhđanglàmchokháchhàng?
TôicóngàythứSáuđượcdànhriêngnhưlàngàylàmphim.Tuynhiên,côngviệcnàyrấtkhóbắtkịp,nhấtlàởgiaiđoạnđầuthựchiện,bởikhôngcómộtcấutrúcthậtsựnàovàcũngkhôngcóđàtiếnnàongoàitôinghĩvềnó.Bâygiờthìmọiviệcdễdànghơnbởicónhiềungườithamgiavàcónhữngthứcầnđượchoànthành–bấtkểtôicóthíchhaykhông.
Khiphảilàmviệcmộtmình,làmsaoanhgiữđượcđộnglựclàmviệc?
Từnhữngkỳnghỉcủamình,tôibiếtmìnhphảicắtramộtkhoảngthờigianvàthờigianđóphảinguyênvẹnbấtkểthếnào.Đượcthôi,tôisẽlàmphimvàothứSáu.Vàthếlà,tôimởlịchravàgạchtấtcảcácngàythứsáuvàmỗimộttuầnsẽcómộtngàylàmphim.Khitôiphảilênlịchchomộtviệctrướcbốntháng,haycóaiđómuốngặptôivàothứSáu,tôicóthểnói“Không,tôikhônggặpvàothứSáuđược,anhcóthểgặptôivàothứNăm.”Bâygiờnghĩlại,tôithấyviệcnàykhágiốngvớiBíkípgốiđầugiườngvềlậpkếhoạch.Anhđặtnhữngviệcmàanhthậtsựmuốnlàmlênlịch.
Cómộtcâuchuyệnrấthayvềmộtbậcthầykinhdoanh...Mộttậpđoànmờiôngnóichuyệnvềviệclậpthờigianbiểu.Ôngđứngtrướccảnhóm,trêntaycầmmộtchiếcbìnhthủytinhvànói:“Tấtcảnhữnggìcóthểnóivềviệclậpthờigianbiểu,tôisẽchocácbạnthấytrong2phút.”Sauđó,ônglôiramộtvốcsỏivàthảchúngvàochiếcbình,đểchúngđầylêntậnmiệng,rồiônglạilấyramộtvốcđádămnhỏvàthảchúngvàobình,sauđóôngđổcátvàcuốicùngôngđổnước–vànhưthếmọithứđềunằmgọntrongbình.Câuchuyệnhếtsứcrõràng,chúngtaphảiđặtnhữngviênđálớntrướctiên;nếukhôngsẽchẳngcònchỗchonhữngthứkhác.
Vậytrongtrườnghợpnày,viênđálớncóphảilàdựánsángtạolớnkhông?
Chínhxác,đóphảilàviệcanhmuốnlàm.Nếuanhkhôngđặtnhữngviệcnàylênlịchvàchặnthờigianđó,việcđósẽkhôngbaogiờđượchoànthành.Tấtcảnhữngviệclặtvặtsẽchiếmchỗvàkhôngcònchỗtrốngnữa.Nếuanhmuốnthựchiệnnhữngdựánmàmìnhyêuthích,anhphảinhậnthứcrõviệcthựchiệnchúngsẽkhókhănrasao.Suốtmộtthờigiandài,tôikhônglàmdựánnào,tôichỉnghĩ,mìnhsẽlàmchúngnếucóthờigian.Rồitôicóthờigian,nhưngtôivẫntránhchúng
vìtôicầnlàmnhữngviệckhác,nhưkiểmtravàtrảlờie-mail.Vàviệckiểmtravàtrảlờie-mailthìdễhơnnhiềusovớiviệcngồixuốngvàsuynghĩ.
Tôinghĩchúngtacầncósựtựnhậnthứcđó.Rằngchúngtakhôngbaogiờcóthờigianvìkhôngcóthờigianthìsẽtiệnhơn,bởicóthểchúngtakhôngmuốnthửtháchbảnthânmình.
“Ngườinghệsĩchỉtậptrungvàosựtoànhảoởmọithứsẽchẳngđạtđượcsựtoànhảotrongbấtcứ
điềugì.”
—EugeneDelacroix
Buôngbỏsựcầutoàn
—ElizabethGraceSaunders
“Emkhôngthểnàolàngườicầutoànvìchẳngcóthứgìemlàmrahoànhảo,”làcâutrảlờikhônghiểumìnhlắmcủatôikhimộtngườimàtôicoinhưngườithầynóirằng,cóthểtôicókhuynhhướngcầutoàn.
Trongsuốtbảynămkểtừkhinhậnđượcnhậnxétđó-vàhiểurằngthậtrangườiđóđãbắtđúngbệnhcủamình-tôiđãvậtlộnkiểmsoátnhững“khuynhhướng”nàyđểchúngkhôngpháhoạikhảnăngsángtạocáctácphẩmthúvịcủamình.
Tôikhámphárarằng,bấtkểtrướcđâychúngtacómẫuhànhvinhưthếnào,chúngtađềucóthểchọnhànhđộngkhácđitronghiệntại–vàrằngmộtquyếtđịnhcóýthứclàkhôngđểsựcầutoànkiểmsoátchúngtasẽtạorasựkhácbiệttolớntrongkhảnăngvượtrakhỏicácgiớihạnvàtậnhưởngquátrìnhsángtạo.
Trongtrườnghợpbạnbănkhoănkhôngbiếtmìnhcómắccùngthứbệnhđãquấyrầytôisuốthàngchụcnămhaykhông,thìdướiđâylàmộtsốđịnhnghĩavềcầutoàn:
Khuynhhướngtínhcáchđặctrưngởcánhâncốgắngđạtđếnsựhoànmỹvàxáclậptiêuchuẩnhoạtđộngquácao,đikèmtheođólàtựđánhgiáphêbìnhcôngkhaivànhữnglolắngliênquanđếnsựđánhgiácủangườikhác.
Khuynhhướngcoibấtcứthứgìthiếuhoànhảolàkhôngthểchấpnhậnđược.
Cóđịnhnghĩanàoquenthuộcđếnkỳlạkhông?
Haiđịnhnghĩatrênđềunhấnmạnhvàohaimẫutâmthầnchủđạo,chủnghĩalýtưởngvàsựphánxét,cảhaiđềudẫntớihaitrạngtháicảmxúctrungtâm:losợvàtựhào.Từquanđiểmcủamộtngườicầutoàn,nếubạnthànhcôngtrongviệcbuộcbảnthânphảisángtạoởcấpđộnhưbạnhìnhdungtrongđầu,bạnsẽcảmthấymìnhđangđứngtrênđỉnhcaocủathếgiới.Nếubạnkhôngthểđápứngnhữngtiêuchuẩnđó,bạnsẽbịbópnát.
Phảithừanhậnrằng,cốgắngnàycóthểdẫntớinhữngcôngtrìnhđầybấtngờ.Cáchọasĩ,nhàvănvànhàthiếtkếđãtạoranhữngtácphẩmgâychoángvángnhờtheođuổilýtưởngkhôngbiếtmệtmỏi.Nhưngcáigiáởđâylàgì?
Chútrọngtháiquáđếnsựhoànhảocóthểdẫnđếnstresscựclớn(hãynghĩđếnnhữngcơngiậndữhaynhữnggiọtnướcmắtbộtphát).Đỡhơnthìnócóthểkhiếnbạndodựkhôngbiếtnênthamgiamộtdựán
mớikhông.Tồitệnhấtlàmẫuhànhvinàycóthểkhiếnbạntừbỏnhữngcuộcđeođuổisángtạobởinhữngmấtmátmàchúngsẽgiángxuốngbạnvềmặtthểchất,tinhthầnvàcảmxúc.
Trớtrêulàsựcầutoàncũngcóthểcảntrởkhảnăngpháthuytốiđatiềmnăngcủabạn.Nếubạntừchốiđặtmìnhvàomộttìnhhuốngmàbạncóthểthểhiệnkhônghoànhảo,bạnsẽngănmìnhnhậnnhữngphảnhồi,đầuvàovàđịnhhướngđúngđắncầnchosựpháttriểnhơnnữa.
Đểgiúpbạnđạtđượcnhữngđộtphátrongnhữnglĩnhvựcmàsựcầutoànđangkiềmchânbạn,tôisẽvạchrahaiphươngpháptráingượcmàbạncóthểápdụngởtừnggiaiđoạncủaquátrìnhsángtạo.Phươngphápsángtạocầutoàncóthểgiúpbạnxácđịnh,liệusựcầutoàncóngángđườngpháttriểncủabạnkhông.Trongkhiđó,phươngphápsángtạothựctiễnsẽchứngtỏlàphươngthứctiếnhànhhiệuquảhơn.
Trongtấtcảcáctrườnghợp,bạnsẽvàovai“tôi,”côngtrìnhsángtạoquantrọngcủabạnsẽlà“tácphẩm,”vàkhảnăngquyếtđịnhcáchthứctiếnbướcsẽnằmtrongsựkiểmsoátcủabạn.Hãylựachọnkhônngoan!
Salầyngaytừđầu
Phươngphápsángtạocầutoàn:Tôikhôngthểbắtđầumộttácphẩmmớinếuthờikhắclýtưởngchưađến,tứclàtôicầncómộtkhoảngthờigianrộngdàikhôngđứtquãng,khôngcóyếutốnàokhácgâyphântánchúý,mộtđộnglựcmạnhmẽđểthựchiệnvàmộtkếhoạchlýtưởngvềcáchthứctốiưuhóatoànbộquátrình.Điềunàythườngđồngnghĩavớiviệcrốtcuộctôisẽchẳnglàmgì–vàcảmthấyhếtsứctộilỗivìđãtrìhoãn–chođếnkhikhôngcólựachọnnàokhácngoàiviệcbắtđầu.Phươngphápnàybuộctôiphảitiếnhànhdựánvớitốcđộđiêncuồng,thứcthâuđêmsuốtsángvàbỏbêgầnnhưtấtcảmọiđiềukhác.Tôithậtlòngthấynảnbởitôibiếttôicóthểlàmtốthơnnếubắtđầusớmhơn.
Phươngphápsángtạothựctiễn:Tôibiếttôisẽkhôngbaogiờcóđượcthờikhắclýtưởngđểbắtđầu,vìvậytôidànhthờigianđểbắttaythựchiệnphầnnàotiếntrình.Khiđếnthờikhắclýtưởng,bấtkểlàtôithíchcôngtrìnhđó,haydườngnhưcôngtrìnhđólàưutiênkhẩnthiếtnhấtcủatôilúcnày,tôiđãbắttayvàolàmnhữnggìcóthể.Cuốigiaiđoạnkhởiđầu,tôiquyếtđịnhkhinàosẽtiếptụctiếnbướcvớidựán.Tôi
hiểurằng,giaiđoạnđầutiênbắttaythựchiệntácphẩmrấtlộnxộnvàrằngdựánchắcchắnsẽkéodàilâuhơnvàphứctạphơnnhiềusovớidựliệubanđầucủatôi.Nhưngmọichuyệnsẽổnbởitôicóthờigianđểthíchnghivàđiềuchỉnhkếthoạchcủamình,màvẫnthựchiệnđượcmụctiêucũngnhưtạoratácphẩmtốt.
Lạclốigiữachừng
Phươngphápsángtạocầutoàn:Chắcchắnlàtôibịámảnhbởimọichitiếtcủatácphẩm,bấtkểcóaichúýđếnnóhaykhông.Điềunàykhiếntôiphảitựxemlạivàđiềuchỉnhtừngbướcmột,thayvìchophépmìnhtungrabảnnhápđầutiênnhiềusaisót.Ngoàira,bấtcứkhinàonghiêncứuchotácphẩm,tôiđềuchìmđắm,cốgắnghọchỏinhiềuhếtsứccóthểvềchủđề,dùcónhữngthôngtintôikhôngthậtsựcầnvàcóthểkhôngbaogiờsửdụngđến.Điềunàydẫnđếnviệctôidànhthậtnhiều,thậtnhiềuthờigianchotácphẩmcủamình,nhưnglạithuđượcnhiềukếtquảhữuhìnhđểchứngtỏnỗlựccủamình.
Cuốicùngtôicũngcảmthấyngợpbởitôibiếtquánhiềuđếnđộtôikhótậptrungvàthuhẹpvàonhữngkhảnăngmàmìnhcóthểtheođuổi.Điềunàycónghĩalàtôithườngmấtquánhiềuthờigianvàsựchúýchitiếtchophầnđầucủadựánsángtạo.Sauđó,tôigầnnhưchỉlướtquatrênmặtcủanhữngviệccầnlàmchophầncònlạicủatácphẩmkhithờihạngấprútcủadựánsắpđến.
Phươngphápsángtạothựctiễn:Tôixácđịnhcáckếtquảcóýnghĩacuốicùng,rồibắtđầuvạchrõcácbướctrunggianđểtạorachúng.Tôitínhtoánxemmìnhcóbaonhiêuthờigiantínhtừthờiđiểmhiệntạitớingàykếtthúcdựán.Từ“thờigian”ởđâyvừacónghĩalàsốtuầnlàmviệc,vừacónghĩalàsốgiờlàmviệctrongtuầnđểđẩydựántiếnbước.Sauđótôiphânbổquỹthờigiancủamìnhchocácbước,theothờigiantốithiểumàbướcđócầnđểhoànthànhcácthànhphần,cũngnhưtheotầmquantrọngcủathànhphầnđóvớithànhcôngtổngthểcủadựán.
Sauđó,trongquátrìnhthựchiện,tôibuộcbảnthânphảitheonhịpvớicácmụctiêuđãđặtra,hoànthànhtốtcôngviệctrongquỹthờigianmàtôiđãđặtravàđếnphútcuốinếuvẫncòndưthờigian,tôicóthểquaylạiràsoát.Cáchnàyđảmbảotôikhôngđầutưquámứcvàonhữnghạngmụckémquantrọngvàrồilàmhỏngthànhquả.
Phủnhậnthànhquả
Phươngphápsángtạocầutoàn:Nếutôicóthểnghĩrathêmbấtkỳđiềugìgiúpcảithiện,chauchuốthoặcbổsungchotácphẩm,tứclàtácphẩmchưahoànthành.Nếungaytừđầutácphẩmkhôngđạtđếncấpđộlýtưởngnhưđãđịnhsẵntrongđầutôi,khôngthểnóilànóđãxong.
Phươngphápsángtạothựctiễn:Tôiđịnhnghĩa“hoànthành”làítnhấtđãđápứngcácyêucầutốithiểuđốivớitácphẩmvàlàbiếtrằngtôiđãlàmhếtsứcmìnhtrongkhuônkhổthờigianvànguồnlựcdànhchodựán.Nóiđiềugìđóhoànthànhkhôngcónghĩarằngnókhôngthểđượccảitiếnhayđượcchauchuốtthêmtrongtươnglai.Điềuđóchỉcónghĩalàtôicóthểnộpnóvàchuyểnsangcôngviệckhác.
Sợphảnhồi
Phươngphápsángtạocầutoàn:Nếucóaiđóchỉramộtlỗisai,đưaramộtýkiếnkhác,đềcậpđếnđiềutôikhôngđưavào,haycóbấtkỳđiềugìkhácngoàinhữngđiềuthậttíchcựcđểnóivềtácphẩm,tôisẽcảmthấyxấuhổvàtoànbộtácphẩmdườngnhưđãthấtbại.Tôilosợrằngngườitasẽđặtdấuhỏivềchuyênmônvàsựtrọngvọngdànhchotôivàngườitasẽnghĩrằngtôiyếukémvàlàkẻlừađảo.
Phươngphápsángtạothựctiễn:Tôiđánhgiácaophảnhồibởinógiúptôikiểutravàđiềuchỉnhlạicôngviệccủamình.Tôicóthểđồngýhoặcphảnđốithôngtinđưaravàtôicóthểchọncáchđáplạinó.Nếutôikhôngcởimởđónnhậnkiếngiảicủangườikhác,tôicóthểbỏlỡmấtđiềugìđóthậtsựtuyệtvời.Tácphẩmcủatôiđượccảithiệnvàthếgiớicủatôiđượcmởrộngnhờvàothôngtintừngườikhác.
Lưuýcuốicùngvềviệcbuôngbỏ
Bảnthânlàmộtngườicầutoànđangthayđổi,tôihoàntoànhiểurằngnhữnggìtôimôtảlàPhươngphápsángtạothựctiễnnghenhưmộtsựthỏahiệp(hổnhển!).Đốivớimộtngườicầutoàn,thỏahiệpcòntệhơnlàkhônghoànthànhtácphẩm,đâylàlýdotạisaongườicầutoàncórấtíttácphẩm.Nhưngquảthật,tôirấtmuốnbạnxemxétthậtkỹnhữngvídụnàyvàthửnghiệmchúngtrongquátrìnhsángtạocủabạn.Tôiđoánrằng,bạnsẽthấymìnhlàmđượcnhiềuhơn,đạtđượcnhữngkếtquảtốthơn,vớimứcđộstressíthơnkhihướngđếnnhữngthứbất
toàn.Phươngphápnàychophépbạnlấylạinănglượngmàbạnthườnglãngphívàonhữngcơnbộcphátcảmxúc,đểbạncóthểtậptrungvàonhữngthànhtốquantrọngnhấtcủaquátrìnhsángtạo.
“Sángtạokhôngphảilàmộttàinăng.Nólàmộtphươngthứcvậnhành.”
—JohnCleese
Thoátkhỏibếtắc
—MarkMcGuinness
TiểuthuyếtgiaVikramSethtừngcólầnthấymìnhrơivàobếtắcsaukhiviếtxong100trangđầutiêncủamộtcâuchuyệnlấybốicảnhởẤnĐộsauđộclập.Dùôngcốgắnghếtsứcđẩycâuchuyệnđitiếp,nhưngcâuchuyệnvẫnlìlợmchốngcự,chođếnmộtngàyôngnhậnramìnhđãkhôngnhậnravấnđềthậtsự:Đơngiảnlàôngkhôngcóđủhiểubiếtvềgiaiđoạnđó.
Khihiểurađiềunày,Sethtạmngừngcôngviệcviếtlách,chuyểnsangnghiêncứu.Ôngđọcnhữngtờbáocũ,đếnthămcácđịađiểmquantrọngvàphỏngvấnnhữngngườitừngsốngởđó.Việcnàymanglạichoôngnhiềuchấtliệuđếnđộtiểuthuyếttheodựkiếncủaôngpháttriểnthànhmộtcuốnsáchđồsộ,dài1500trang,cóthểdùngđểchặncửa.ThànhphẩmChúrểtốt(Asuitableboy),theolờiđồn,đãmanglạichoông1,1triệuUSDtiềntạmứngbảnquyềnvàđưaônglênvịthếsiêusaoviếtlách.
Vớitôi,câuchuyệnnàycótácdụngkhíchlệvìhailýdo:Thứnhất,nếubạnđangđánhvậtvớimộttrởngạisángtạo,nósẽnhắcbạnrằngngaycảnhữngngôisaocũngcólúcbịkẹt;thứhai,nóchothấygiảiphápcóthểđơngiảnđếnkhôngngờkhibạnhiểuđúngvấnđề.
Khiđốimặtvớitrởngại,việctiếptụcđặtdấuhỏivềnănglựccủabảnthân,haytiếptụchúcđầuvàonó,vớiSeth,đềurấtdễdàng.Nhưnghóarachẳngcógìkhôngổnvớitàinăngviếtláchcủaôngvàviệccứhúcđầuvàođátảngsẽkhôngđưaôngtớiđâu.Ôngđơngiảnlàkhôngbiếtđủnhiều,vìvậyôngcầnhọchỏithêmnữa.Khiônglàmđượcviệcđó,câuchuyệnbắtđầutuônchảytrởlại.
Lầntới,khibạngặpmộttrởngạisángtạo,hãychốngcựlạicámdỗnghivấnbảnthân,haynỗlựchơnnữatrongđiểmmù.Hãydừnglạivàtựhỏimìnhđanggặpphảiloạitrởngạinào.Khibạnbiếtrõbảnchấtcủavấnđề,việcgiảiquyếtnósẽdễdànghơn.Đểgiúpbạnbắtđầu,sauđâytôisẽtrìnhbàyloạitrởngạisángtạophổbiếnnhất,kèmtheođólàcácgiảiphápchotừngloại.
Cạnnguồncảmhứng
Khitiếnhànhmộtdựánsángtạolớn,bạncóthểđạttớiđiểmmàtạiđócảmhứngbanđầucủabạncạnkiệt.Bạnthấymỗilúcmộtkhóhướngbấtkỳsựhứngthúnàovàocôngviệc,chứchưanóiđếnýtưởngbanđầu.
CuộcphiêulưucủaTomSawyer(TheAdventuresofTomSawyer)đượccoilàmộttrongnhữngcuốntiểuthuyếtvĩđạicủaMỹ,nhưngtừngcóthờiđiểmtácgiảmấthếthivọnghoànthànhnó.TrongTựthuật,MarkTwainđãkểlạiviệcđếnmộtđiểmmàôngcảmthấymìnhkhôngthểtiếptụcđượcnữa:“Kétcủatôicạnkhô.”Ôngbỏxóbảnthảotrong
hainămvàtậptrungtâmtríchoviệckhác.Cuốicùngkhiôngcầmbảnthảotrởlại,ôngđãcó“pháthiệnvĩđại”rằng“két”tưởngtượngcủaôngđãtựnạpđầytrongsuốtthờigianđóvàôngcóthểhoànthànhcâuchuyệncủamình.PháthiệnnàylàbướcngoặttrongsựnghiệpviếtláchcủaMarkTwain:ônghọccáchquansátthờiđiểmđóởnhữngcuốnsáchsau,thờiđiểmkhikétcạnvàdừnglạinghỉmộtthờigian,rồimớihoànthiệncuốnsách.
HãyhọctheoMarkTwain!Hãynhìnrangoài,tìmkiếmnhữngdấuhiệuchothấykétcủabạnđãrỗngvàsửdụngchúnglàmdấuhiệuđểnghỉngơivàđểvôthứccủabạnđượcthảlỏng.Hãythưgiãnhoặcthamgiavàomộtkiểudựánhoàntoànkhác.Bạnkhôngthểgạtdựánsangmộtbêntronghainămnếuthờihạnđangtreotrướcmặt,nhưngmộtđợtnghỉngắncũngcóthểlàmnênđiềukỳdiệukhibạnđangcạnnguồncảmhứng.
Ràocảncảmxúc
Ócsángtạocóthểmãnhliệt.Khiđốimặtvớimộtđiềukhônghaybiết,bạncóthểsợnhữngđiềumàmìnhsẽkhámphárahoặcnhữngđiềusẽtiếtlộvềbảnthânbạn.Cóthểvấnđềcủabạnchạmđếnnỗiđau,gâyracảmgiácxấuhổhoặchếtsứckỳcục.Bấtkểbạncốtránhđiềugì,kếtquảcuốicùngduynhấtvẫnlàsựtrìhoãn.
Hồitôicònđihọc,tiểuthuyếtgiaJohnFowesđãcóbuổinóichuyệnởtrườngtôi.Khicóngườihỏi,liệuôngcólờikhuyênnàochonhữngcâyviếttrẻ,ôngđãnóiđếncảmgiácxấuhổvềnộidungtìnhdụctrongmộtsốtiểuthuyếtcủamìnhkhihìnhdungracảnhchamẹmìnhsẽđọcchúng.Cuốicùng,ôngphátungràocảnđóbằngcáchhétvanglêntrongđầu“Chếttiệt!”rồibắtđầungồixuốngviết.
Hãychophépmìnhviết,vẽhoặcthểhiệnbấtcứđiềugìnảyratrongđầu–vàhiểurằngmìnhsẽkhôngcôngbốnó,ítnhấtlàtrướcmắt.Sựriêngtưsẽkhiếnviệchoànthànhbảnnhápđầutiêntrởnêndễdànghơn.Sauđó,hãynghỉngơitrướckhiquyếtđịnhliệubạncómuốnchokhángiảbiếtđếntácphẩmđókhông.
Độnglựckếthợp
Cónhữngbằngchứngchothấyđộnglựcbênngoài–nhưtiềnbạc
vàdanhtiếng–cótácđộngtiêucựcđếnócsángtạo.Chỉkhibạntậptrungvàocácđộnglựcnộitại–nhưsựhứngthúcủabạnvớichấtliệuhaysựvuithúmàbạncóđượckhitạorachấtliệu,bạnmớicóthểthựchiệntácphẩmtuyệtvờinhất.
Điềunàygiảithíchchohiệntượngphổbiến,đượcbiếtđếnvớicáitên“khủnghoảngnămhai”ởcácbannhạc.Khithảlỏngtrongphòngthuâmđểthựchiệnalbumđầutiên,cácnhạccôngchỉmangtheosựhàohứngvớicơhộilàmnhạctheocáchhọluônmongmuốn.Nhưngnếualbumđómanglạithànhcông,nósẽmangtheocảniềmvuisướng–họđangtrênlưngngựa,họcódanhtiếngvàphongcáchsốngcầngiữgìn–điềunàykhiếnhọnhiềukhảnăngsẽphêbìnhlạibảnnăngcủamình.
Khihợpđồngđượckýkếtvàthươngvụkếtthúc(dùđólàalbum,thỏathuậnvớikháchhàng,haymộttácphẩm),hãygạtmọisuynghĩvềphầnthưởngrakhỏitâmtrívàtậptrungkhôngngừngnghỉvàobảnthâncôngviệc.Cóthểsẽtốtnếubạncómộtphòngthuhoặcmộtkhônggiankhácchuyêndànhchocôngviệcsángtạo–mộtnơimàbạnkhôngbaogiờ“tậpnhiễm”bởinhữngcâuchuyệnvềcôngviệc,haynhữngmơmộngvẩnvơvềthànhcông.
Vấnđềcánhân
Ócsángtạođòihỏisựtậptrungvàthậtkhótậptrungnếubạnđangtrongquátrìnhhoàntấtcácthủtụclydị,bậnbịuchămsóckhiconsốtvìmọcrăng,vậtlộnvớimộtcơnnghiện,cãinhauvớingườibạnchíthân,đaulòngkhimấtđimộtngườiđặcbiệt,chuyểnnhàhoặcsalầytrongcuộctranhchấpvớihàngxóm.Nếumaymắn,bạnsẽchỉphảiđươngđầuvớitừngvấnđềmột–nhưngrắcrốithườngnảysinhkhihai,bachuyệnxảyracùnglúc.
FridaKahlođãsốngmộtcuộcđờiđầyđaukhổ.Khicònnhỏ,Fridabịbạiliệt,đếntuổivịthànhniên,bàlạigặpphảimộttainạnkhủngkhiếp,khiếnbàgặpphảinhữngvấnđềsứckhỏemạntính.Suốtmộtthờigiandài,bàsốngtrongcôđộcvàđauđớn.Cuộchônnhânsónggió–lydịrồitáihôn–vớihọasĩngườiMexico,DiegoRivera,mangđếncảchuỗivấnđềmới,trongđócósựthiếuchungthủyvàđốiđịchtrongnghề.Kahlochuyểnsangvẽtranhkhibàốmliệtgiườngsauvụtainạnvàsựchuyêntâmchonghệthuậtcủabàtiếpdiễnkhôngngừngnghỉgiữanhữngđaukhổcủacuộcsốngriêngtư.Bàđãbiếnnỗiđaucôđộcthànhnghệthuật:
“Tôitựvẽmìnhvìtôithườngcôđơnquáđỗivàvìtôilàchủđềmàtôibiếtrõnhất.”
Hãycoitácphẩmcủabạnnhưmộtnơitrúẩn–mộtốcđảochophépbạnkiểmsoátvàthỏamãnsángtạogiữanhữngđiềutồitệ.Đừngngượcđãibảnthânnếubạnkhôngbừnglênngọnlửasángtạomỗingày–hãycôngnhậnbảnthânnếubạntiếptụclàmviệcvàcóđượcnhữngbướctiếndùnhỏbé.Khibạnbuôngtayxuốngcuốimỗingày,bạncóthểnhìntìnhhuốngcủamìnhvớiconmắtkhác.
Sựnghèokhó
Đâykhôngđơnthuầnlàvấnđềtiềnbạc,mặcdùthiếutiềnlàvấnđềthườngtrựcvớinhữngngườilàmcôngviệcsángtạo.Bạncũngcóthểtúngthiếuthờigian,trithức,cómộtmạnglướinghèonàn,hoặcthiếuthiếtbịcũngnhưnhữngphươngtiệncầnthiếtkhácđểhoànthànhcôngviệc.SamuelJohnsonnổitiếngvìđãviếtcuốnsáchRasselastrongmộttuầnđểcótiềnchitrảchođámtangcủamẹ.ShaneCarruthđãviết,làmđạodiễn,nhàsảnxuấtvàthamgiadiễnxuấttrongbộphimđểđờiPrimer;ôngquaybộphimtrongnămtuầnvàcốgiữchiphíkhôngvượtquáconsố7.000đô-labằngcáchmờibạnbèvàngườithânthamgiadiễnxuấtvàtựlàmmọiviệc.Tậndụngthànhcôngcủacácđĩahátđơntrêncácbảngxếphạng,bannhạcBeatlesđãghiâmliềnmộtlúcmườibàiháttrongmộtngàyvớichiphí400đô-lađểhoànthànhalbumramắt,PleasePleaseMe.
Hãytậndụngnhữngtìnhthếbấtđắcdĩvàđặtchobảnthântháchthứcsángtạolàđạtđượcnhiềuhếtsứccóthểtừnhữnggìhiệncó.Nếubạnvẫnngờvực,hãyxemhaitậpđầutiêncủabộphimbatậpStarWarsvàtựđặtchomìnhcâuhỏi:Cóphảilúcnàonguồnlựcnhiềuhơncũngluôntươngđươngvớikếtquảtốthơnkhông?
Vấnđềthểhiện
Năm1976,sựnghiệpcủaIggyPoplaodốckhôngphanh.BannhạcStoogescủaônggiảitántronghỗnloạnvàôngdùngmatúyquáđộđếnnỗiphảinhậpviệntâmthần.Sauđó,ngườibạnDavidBowieđãmờiônglàmkháchmờichochuyếnlưudiễnStationtoStation;PopấntượngmạnhkhithấybộmáymarketingvàtổchứcchươngtrìnhlưudiễncủaBowievậnhànhêmxuôi.NămsauđóBowiesảnxuấthaialbumcủaPop
làTheidiotvàLustforlifevàcùngôngđilưudiễnđểquảngbáalbum.HaialbumnàyđãtrởthànhnhữngbảnsolonổitiếngnhấtcủaPop.BowieluônngưỡngmộtàinăngviếtnhạcvàbiểudiễncủaPop,nhưngđểthếgiớirộnglớnhơnngồibậtdậyvàchúýđếnthìcầnđếncảmộtbộmáysảnxuấtvàmarketing.
Nếubạnbỏranhiềunămrángsứcchămsócnhómkhángiảhoặcdanhsáchkháchhàngítỏicủamình,cóthểbạnsẽbắtđầuthắcmắctạisaomìnhlạiphiềnlòng.Bạncóthểkhôngcoimìnhnhưmộtnhàmarketingbẩmsinh,nhưngđôikhimộtsốcúchuyểnmìnhtrongmànthểhiệncủabạncóthểtạonênsựkhácbiệttolớnlêntácđộngmàbạngâyravàphầnthưởngmàbạngặtháiđược,đổilại,nhữngđiềunàycóthểgiúpbạnhứngthútrởlạivớicôngtrìnhcủamình.
Đâychínhlànơiócsángtạohòatrộnvớikỹnăngtruyềnthông.Bạncầnhiểuvàgâyảnhhưởnglênđúngđốitượng.Điềunàycónghĩalàbạnphảităngcườngkỹnăngthểhiện,marketingvàxâydựngmạnglướicủamình.Việcbạnhayngạingùng,haylàngườihướngnộikhôngquantrọng.Nếubạnmuốnthànhcông,bạncầnlàmtruyềnthông.Và“dàymặt”.Hãychỉchotôimộtchuyêngiasángtạochưatừnggặpthấtbạihayphảinhậnphảnhồitệhạivàbạnsẽthấyngườibạnđangchỉkhôngphảilàmộtsiêusao.
Mann,Fowles,Kahlo,Twain,Pop...nếubạncảmthấybếtắcvànảnlòng,hãylấylạilòngcanđảmtừthựctếrằngbạncónhữngngườiđồnghànhđángnể.Khôngmộtaitrongnhữngconngười“vĩđại”trênmiễnnhiễmtrướccácràocảnsángtạo.Thựctếlàmộttrongnhữngđiềulàmchohọtrởnênvĩđạilạichínhlàsựbềnbỉcủahọkhiđốidiệnvớisựhoàinghibảnthân,chỉtríchvàchốibỏ.Tôikhôngnóibạnnênnhắmtìmnhữngđiềunày,màchỉnóibạnchớnênnétránhchúng.Nếubạnchấpnhậnrằngchúngđơngiảnlàmộtrủironghềnghiệpđốivớingườilàmcôngviệcsángtạo,bạnđãđiđượcbướcđầutiênthoátkhỏibếtắcvàtrởlạivùngsángtạo.
Bíquyếtbỏtúi
•Tậpsángtạovuvơ
Sửdụngcácdựánsángtạođểkhámphánhữngámảnh,kỹnănghoặccáchthứclàmviệcmớitrongmôitrườngítáplực.
•Rongruổimộtmìnhnhưmâylangthang
Dànhthờigianđểtâmtrívàcơthểlangthangkhibạnbếtắc.Tạmlánhxavấnđềsẽchophéptiềmthứccủabạnthựchiệnphầnviệccủamình.
•Xácđịnh“thànhphẩm”ngaytừđầu
Kiểmsoátconngườicầutoànbêntrongbạnbằngcáchđịnhnghĩathànhphẩmngaytừkhibắtđầudựán.Vàkhiđạtđếnđó,hãydừnglại!
•Đừngsửdụngchếđộláitựđộng
Sựlặplạilàkẻthùcủakiếngiải.Hãysửdụngcácphươngphápkhôngchínhthống-thậmchílậpdị-đểgiảiquyếtvấnđềkhókhănnhấtvàchờxemđiềugìsẽxảyra.
•Tìmnguồncảmhứng
Khinguồncảmhứngkhôcạn,đừngtráchmìnhthiếutàinăng.Cáctrởngạisángtạothườngcưỡitrênlưngcácvấnđềkhác.Hãyxemliệubạncóthểxácđịnhrachúng.
•Hãyyêucácgiớihạn
Hãyxemcáctrởngạilàlợiích,thayvìlàràocản.Chúngkíchthíchtưduysángtạocủachúngtabằngcáchtungphầnđặtcược.
Lờikêugọihànhđộng
Thôngđiệpchiatay:Hãytiếnlênnấctiếptheo!
Bạncóthểchuyênnghiệpđếnđâu?
—StevenPressfield
Khicòntrẻ,chúngtalàmviệcnhưnhữngtaymơ,chúngtachẳnggiúpđượcgìchomìnhcũngnhưchongườikhác-ítnhấtlàtrongviệcthựchiệnsốmệnhcủachúngta,hoànthànhviệcgìđó.
Ởcấpđộtaymơ,nhữngkỹnăngkhánhấtmàchúngtasởhữulàkỹnănglàmrơibóng,cưxửthiếulýtrí,sợhãitrướccơhội,quáhùnghổ
khẳngđịnh“cácquyền”củamìnhvànhìnchunglàtựngángđườngmình.
Khichúngtatrởthànhngườichuyênnghiệp,tấtcảđiềuđóđềuthayđổi.
Nhưngtrởthànhngườichuyênnghiệpkhôngphảilàchuyệnmộtlầnrồixong.Cónhiềucấpđộ(nấcthang)chuyênnghiệp.Tôitinrằng,điềuquantrọnglàphảinắmđượckháiniệmcủaStevenPressfieldvềnhữngcấpđộnàyngaytừđầu.Tầmnhìndàihạn.Chúngtađangđẩymìnhvàođâukhinói“Tôimuốnvẽ,”“Tôimuốnxâydựngmộtcôngtykhởinghiệp,”“Tôimuốnlàmphim”?
Sauđâylàlộtrìnhcủatôi,bởivìtôiđãthựchiệnnhữngbướcnàytrongcuộcđờimình.Giaiđoạnđầutiênđơngiảnlàcókhảnăngngồixuốngvàlàmviệc,dùchỉlàtrongmộtgiờ.Đừngvộicười.Cứ100ngườithìcó99ngườikhôngthểlàmđượcviệcđó.Đâylàgiaiđoạnvỡlòng.Làvườntrẻ.Tuyvậy,tôiphảithúnhậnrằngtôiphảimấtbảynămmớiđạtđếngiaiđoạnnày,đólàmộtđêmtrongcănphòngthuêlạiởManhattancáchđâyrấtlâu.
Giaiđoạntiếptheolàcókhảnănglặplạigiờđó.Chúngtacóthểlàmviệctrởlạivàongàyhômsaukhông?Chúngtacóthểduytrìnócảngàykhông?Chúngtacóthểduytrìnócảtuầnkhông?Ởgiaiđoạnnày,chúngtagiốngnhưnàngtiêncátrongbộphimhoạthình,nổilêntừmặtbiểnnguyênsơ,bướctừngbướcđầutiênkhónhọcbằngđôichânmáichèotrênmặtđấtkhô.Khoảnhkhắcđórấtlớnlao.Nóthậttrọngđại.NhưngchúngtavẫnchỉlàmộtconcávâytayởkỷCambribòvớitốcđộ0,0001dặmmộtgiờvàthởbằngmang.
(Tiệnđây,cũngxinnói,ởgiaiđoạnnày,chúngtathậmchíchẳnghềnghĩđếnchấtlượng.Ýtưởngrằngbạnvàtôicuốicùngcóthểtạorađiềugìđó-mộtcuốnsách,mộtbộphim,haymộtcôngtykhởinghiệp–xứngđángnhậnđượcsựchúýcủamộtconngườikhác...chuyệnđóquáxaxôi,chúngtathậmchíkhôngthểmườngtượngnổi).
Nhữnggìchúngtađanglàmlàhọccáchkiểmsoátcảmxúccủamình,kiểmxoátsựthôithúctựpháhoạivàtiếptụchợptácvớiđốithủ(tựđàoluyện,bởichẳngcómộtkhóahọcnàovềchuyệnnàyởtrườngWhartonhayhộithảocácnhàvănIowa).
Giaiđoạnbalàbăngquavạchđích.Bắtđầuvới“A”thìđơngiản.Nhưngchúngtaliệucóthểcứthếmàtới“Z”không?Chúngtaliệucóthểđánhchữ“XONG”vàthựcsựcóthứgìđótừkhoảnggiữatrồilênkhông?(Tínhtừkhoảnhkhắcđầutiêntrênconđườngtrởthànhchuyênnghiệp,tôiđãphảimấtbốnnămmớiđạtđếnmốcnày).
Nếuchúngtacóthểviếtmộtchương,chúngtaliệucóthểviếtcảmộttruyệnngắnkhông?Nếuchúngtalàmphimchomộtdựánnhỏ,chúngtacóthểtậphợpđểlàmmộtbộphimtruyệnkhông?Ởgiaiđoạnnày,chúngtakhôngcònthởbằngmang.Lúcnày,chúngtađãcóphổi;chúngtađangđứngthẳngtrênđôichâncủamìnhvànóinhữngcâuhoànchỉnh.Vàchúngtabắtđầuchútrọngđếnchấtlượng.Chúngtatíchlũycácngónnghề,kinhnghiệmvàkỹnăng.Chúngtachorađờimộtsảnphẩmdùngđược,manglạigiátrịchongườikhácvàcóthểtựđứngvữngtrênthịtrường.Nhưngchúngtađãphảilàngườichuyênnghiệpchưa?
Đãvàchưa.
Chúngtalàmmột,nhưngchúngtacóthểchorahaikhông?TôiđịnhnghĩaKhángcựlàlựctựctạo,tựnuôi,vôhình,khôngmangtínhcánhân,khôngbiếtmệtmỏi,cómụcđíchduynhấtlàngănchúngtathựchiệncôngviệccủamình,ngănchúngtatrởthànhnhữngchúngtatốtnhấtvàngănchúngtavươnđếncấpnănglực,liêmchínhvàcaothượngcaohơn.
Lựcđókhôngbaogiờbiếnmất.Thựctếlàmỗilúcnólạibiếnđổivàranhmãnhhơnkhichúngtatiếnlêntrênnấcthangchuyênnghiệp.Nósẽtìmcáchgiếtchếtchúngtatứcthì,giữacôngviệcsố1vàcôngviệcsố2.Nósẽtấncôngchúngtabằngcáchkhiếnchúngtatrởnênngạomạn.Chúngtasẽtrởthànhnhữngkẻtựmãn,tựhuyễn.Đồngthời,nósẽlàmchúngtalunglaybằngcảmgiácsợhãi.Nósẽnóivớichúngtarằng,chúngtalàthiêntàimộtbản,mộtkẻnổilênnhấtthời.
QuátrìnhđitừThànhcông1tớiThànhcông2làmộtcuộcphiêulưutrọngđạikhác.ĐólàHànhtrìnhAnhhùngcủachúngta.Trongvòngthửtháchđó,chúngtađồngthờihọcđượccáchtựlựcvàtựquyphục.
Lúcnày,chúngtađangnóivềsựnghiệp.
Nếubạnlàngườicầmbút,liệubạncóthểhìnhdungramộtgiásáchtrênđóxếpđầynhữngcuốnsáchcótênbạntrêngáykhông?Nếubạnlà
nhàlàmphim,liệubạncóthểmườngtượngradanhsáchcácbộphimcủamìnhtrêntrangIMDbkhông?Nếubạnlàmộtnghiệpchủ,bạncóthểpháttriểnvàtáiđầutưbảnthânquaKhởinghiệp1đếnThấtbại6,từTrotàn9đếnBomtấn12vàxahơnthếkhông?
Bạncóthểxửlýthànhcông?Bạncóthểtựđứngdậysauthấtbại?Bạncóthểủythác?Bạncóthểthuêngoài?Bạncóthểlàmviệcvớingườikhác?Bạncóthểquaylạivàgiúpthếhệtiếptheođangxuấthiệnsaulưngbạn?Đạođứclàmviệccủabạncóchịuthuadướisứcépcủaáplực?Bạncócốthỏamãn,bạncóphảnlạinguyêntắccủamìnhkhông?Tớikhithếgiớithayđổivàcáccuốnsách/bộphimvàcácdựánnhânđạotấtcảđềudorobotsảnxuấtthìsao?BạncóthểchuyểntớiSaoHỏavàbắtđầulại?Khibạnđiquacácbướctrongcuộcđời,hãybiếnđiềusauthànhmụctiêu:dõimắtvàocảchiếcbánhdonut,chứkhôngphảikhoanhtrònởgiữa.
Nhưngchiếcbánhdonutởđâylàgì?
Nócóphảilàtiềnkhông?Haylàquyềnlực,tìnhdục,vinhquang,haytaitiếng?Nócóphảilàdịchvụkhông?Haylàsựvịtha?Chúngtacóthậtsựnắmđược“thôngđiệp”màmìnhmuốngửiđikhông?
Nóichocùng,thếnàolàmộtngườichuyênnghiệp?
Mộtngườichuyênnghiệplàngườicóthểduytrìnỗlựcvàđạođứclàmviệccao,bấtkểđiềugì–dùxấuhaytốt–đangdiễnraquanhhoặcbêntrongmình.
Ngườichuyênnghiệpxuấthiệnmỗingày.
Ngườichuyênnghiệpcóthểchịuđượckhổsở.
Ngườichuyênnghiệpkhôngxemxétthànhcônghaythấtbạiởgócđộcánhân.
Cuốicùng,đốivớitôi,mọisựrútlạiởbảnthâncôngviệc.Mộtngườichuyênnghiệpngàymộttrẻtrungvàngâythơhơnkhitiếnlênquatừngnấcthangchuyênnghiệp.Đólàmộtnghịchlý,chúngtabắtđầuthấychuachátvàhoàinghi,nhưngchúngtacũnglạibòđếngầnđiềukỳdiệuhơn.Chúngtaphảitiếptụcbò,nếukhôngchúngtasẽkhôngthểđitiếp.Bấtkỳđộnglựcnàokháccũngsẽvắtkiệtbạn.
Bạnpháttriểnmộtphươngphápthựchànhvàphươngphápthựchànhđó,theothờigian,sẽngàycàngđơngiảnvàíttựđịnhhướnghơn.Chúngtavượtquacácnấcthangchuyênnghiệpnhờmộtquátrìnhquyphục.Chúngtaquyphụcnăngkhiếucủamình,bấtkểđólàgì.Chúngtaquyphụcnữthầnvàquátrình.
NhưShakespear,haySappho,hayBruceSpringsteentiếnbộquatừngtácphẩm,nhưngluôngiữđượcchấtShakespear,chấtSapphovàchấtSpringsteen,bạnvàtôicũngphảitiếptụcthayđổitheonhịpđiệuchỉvanglêntrongtaichúngta.Mỗicấpđộsẽkhódầnlênvàmỗingưỡnglạiđòihỏinhiềuhơn.
Đócóphảilàconđườngmàbạnmuốnđikhông?Cóphảicóaiđótừngnóinódễdàng?Bạncóquyềnlựachọnkhông?
“Cảmhứnglàchonhữngtaymơ,nhữngkẻcònlạitrongchúngtađơngiảnlàxuấthiệnvàxắntaylàm.”
—ChuckClose
99Ulàgì?
top related