Transcript
ĐAU ĐẦU CĂNG CƠ
TS LÊ VĂN TUẤN
BỘ MÔN THẦN KINH-ĐHYD TPHCM
Giới thiệu
1985: bảng phân loại đau đầu tiên của
HĐĐTG
1988: bảng cuối cùng có Đau đầu loại
căng thẳng (tension-type headache)
Là loại đau đầu tái phát mãn tính thường
gặp nhất
ảnh hưởng của bệnh
Sinh lý bệnh
Cả hai yếu tố: co cơ và tâm lý
Mục đích: xác định xem tiêm botulinum
toxin có hiệu quả giảm đau không
Về cơ bản: botulinum toxin giảm đau cơ
hiệu quả
Kết quả: sau 4, 8 và 12 tuần không có
hiệu quả rõ rệt so với giả dược
Kết luận: cơ chế ngoại biên như đau cơ
chỉ giữ vai trò tối thiểu
Dịch tễ học
Đau đầu chiếm 1-4% tất cả các trường
hợp nhập cấp cứu
Là nguyên nhân thứ 9 khi khám
90% các trường hợp được phân loại như
đau đầu căng cơ hoặc migraine
Một nghiên cứu ghi nhận tỉ lệ bệnh toàn bộ
của đau đầu tích lũy trong 30 năm:
3% migraine với tiền triệu
36% migraine không tiền triệu
29,3% đau đầu loại căng thẳng
Tỉ lệ nữ cao hơn nam
Bệnh thường ở người trẻ
60% khởi phát sau 20 tuổi
Tỉ lệ ít gặp ở người hơn 50 tuổi
Tỉ lệ trong nghiên cứu ở Trung Quốc
ở người già, không nên chẩn đoán loại
đau đầu này cho đến khi loại trừ nguyên
nhân khác
Bệnh sử
Khởi phát có thể có tính chất mạch đập
Bệnh thường khởi phát từ từ hơn migraine
So với migraine, đau thường thay đổi
nhiều về thời gian, hằng định hơn về tính
chất và kém nặng hơn
Bệnh nhân phải có ít nhất hai trong các đặc
điểm sau:
Đau như ép hay siết chặt (không kiểu
mạch đập)
Vị trí trán-chẩm
Đau hai bên-cường độ nhẹ đến vừa
Không tăng hơn khi hoạt động cơ thể
Bệnh sử ghi nhận:
Thời gian đau từ 30 phút đến 7 ngày
Không buồn nôn hay ói (có thể chán ăn)
Sợ ánh sáng và/hay sợ âm thanh
Tối thiểu 10 giai đoạn đau đầu trước đây
và ít hơn 180 ngày đau đầu trong năm
Đau hai bên và đau vùng trán 2 bên hay
chẩm-gáy
Đau được mô tả: đầy, căng, ép, nặng hay
như dãi băng
Có thể xuất hiện cấp nếu có rối loạn cảm
xúc hay lo âu nhiều
Mất ngủ
Thường xuất hiện khi đứng dậy hay ngay
sau đó
Căng cơ hay cứng cổ, chẩm, trán
75% bị đau hơn 5 năm
Khó tập trung
Không có tiền triệu
Tìm mối liên quan giữa đau đầu loại căng
cơ mãn tính và các yếu tố tâm lý
Khởi phát đau đầu mới ở người già nên
nghĩ đến nguyên nhân khác
Khám
Khám chủ yếu để loại trừ nguyên nhân
đau đầu khác
Sinh hiệu bình thường
Khám thần kinh bình thường
Có thể sờ đau da đầu hay cổ
Các vị trí đau tự phát ở người lớn
Các vị trí đau tự phát ở trẻ em
Vùng đau qui chiếu khi bị kích thích
Tiêu chuẩn chẩn đoán đau đầu loại
căng cơ từng hồi
Có ít nhất 10 cơn đau đầu lấp đầy tiêu chuẩn sau, ít hơn 15 cơn/tháng
Đau kéo dài 30 phút đến 7 ngày
Có ít nhất 2 trong các đặc điểm sau:
• Tính chất như ép hay siết chặt
• Cường độ nhẹ đến vừa
• Vị trí hai bên
• Không tăng khi hoạt động cơ thể
Tiêu chuẩn chẩn đoán đau đầu loại
căng cơ từng hồi
Có cả hai đặc điểm sau:
• Không buồn nôn hay ói
• Không sợ ánh sáng và âm thanh hoặc chỉ
bị một
Loại trừ nguyên nhân đau đầu thứ phát
Tiêu chuẩn chẩn đoán đau đầu loại
căng cơ mãn tính
Có ít nhất 15 cơn đau đầu/tháng, ít nhất 6
tháng
Có ít nhất 2 trong các đặc điểm sau:
• Tính chất như ép hay siết chặt
• Cường độ nhẹ đến vừa
• Vị trí hai bên
• Không tăng khi hoạt động cơ thể
Tiêu chuẩn chẩn đoán đau đầu loại
căng cơ mãn tính
Có cả hai đặc điểm sau:
• Không ói
• Không nhiều hơn một triệu chứng: buồn
nôn, sợ ánh sáng hay âm thanh
Loại trừ nguyên nhân đau đầu thứ phát
Đau đầu loại căng cơ
Không thường
Xuyên
1<tháng hay
<12ng/năm
Đau
đầu
Căng
Cơ
cơn
Đau đầu dạng căng cơ
mãn tính có nhạy
ấn đau quanh sọ
Thường xuyên
>1 nhưng <15/ tháng
>12 nhưng<180/năm
Đau đầu dạng căng cơ
mãn tính không có
nhạy ấn đau quanh sọ
Đau
đầu
dạng
Căng
Cơ
Mãn
tính
Nguyên nhân
Stress hay lo âu
Tư thế cơ thể sai
Trầm cảm
Chẩn đoán phân biệt
Các nguyên nhân đau đầu khác
Cận lâm sàng
Cận lâm sàng thường bình thường hay
thay đổi không đặc hiệu
CT scan hay MRI não chỉ cần thiết khi:
• Mẫu đau đầu mới thay đổi
• Thầy thuốc không thể xác định đau đầu
này là loại nguyên phát
• Khám thần kinh phát hiện bất thường
Chỉ định hình ảnh học ở bn đau đầu
Điều trị
Không dùng giảm đau có opioid cho đến
khi có chẩn đoán rõ
Tránh lạm dụng thuốc
Điều trị nâng đỡ
Điều trị các bệnh lý kèm theo
Đau đầu dạng căng cơ rất phổ biến và
bệnh nhân thường tự dùng thuốc và ít đi
khám bệnh khi mức độ nhẹ.
Họ thường đi khám khi cơn đau bất
thường về tần số và mức độ cơn tăng
Họ đến phòng khám thần kinh khi đó họ
đã trải qua các đợt điều trị không hiệu
quả.
Điều trị cắt cơn
Nhằm cắt cơn hoặc làm giảm độ nặng của mỗi
cơn đau.
Thuốc điều trị đau đầu cấp nên dùng càng sớm
càng tốt.
Chọn lựa loại điều trị cần dựa vào độ nặng và tần
xuất cơn đau đầu, các triệu chứng kèm theo,
các điều trị trước đó, bệnh lý kèm theo.
Thuốc dãn cơ eperisone (myonal) được
dùng khi bn có tình trạng co cơ quanh sọ,
đặc biệt là cơ ở vùng cổ vai
Amitriptyline là thuốc chống trầm cảm duy
nhất cho thấy có hiệu quả trong phòng
ngừa migraine và đau đầu căng cơ mãn
tính
SSRI không cho thấy hiệu quả
3 thử nghiệm nhỏ dùng venlafaxine cho
thấy có hiệu quả
Điều trị không dùng thuốc
Liệu pháp tâm lý
Luyện tập thư giãn
Liệu pháp hành vi
Xoa bóp liệu pháp
Cas đau đầu
Trường hợp 1
Bn nữ, 32 tuổi, đến khám vì đau đầu.
Bệnh sử đau đầu 1 năm, đau âm ỉ, cảm
giác như có dãi băng vùng trán chẩm
Thời gian đau: khoảng nửa ngày
Đau không kèm buồn nôn, hay nôn
Không có triệu chứng sợ ánh sáng, tuy
nhiên khi nghe tiếng động lớn thì bn rất
khó chịu
Bn có triệu chứng ngủ khó
Khoảng vài tháng gần đây, bn có triệu
chứng uể oải, không cảm thấy vui vẻ,
giảm hứng thú trong cuộc sống, chán nản
Khám thần kinh: bình thường
Chẩn đoán?
Điều trị?
Có nên đa trị liệu?
Thuốc cắt cơn
Thuốc ngừa cơn
Điều trị khi có bệnh lý kèm theo?
Các yếu tố nguy cơ ảnh hưởng thế nào?
Cas thứ 2
Bn nữ, 15 tuổi, đến khám vì đau đầu.
Bệnh sử ghi nhận đau đầu khoảng 9
tháng, một tháng đau vài ngày, đau vùng
trán, chẩm, cảm giác nặng đầu, mức độ
đau vừa, thỉnh thoảng buồn nôn, nhưng
không nôn, không triệu chứng sợ ánh
sáng hay âm thanh
Đau thường khi bé phải học nhiều
FO: bình thường
Khám thần kinh: bình thường
Bn trước đây đã được chụp MRI não với
kết quả bình thường
Chẩn đoán?
10-72% ở trẻ em (khoảng 30%)
Trong một nghiên cứu ghi nhận tiền căn
gia đình 40%
Nguy cơ và tần số cao hơn ở người
migraine
Khó khăn khi chẩn đoán ở trẻ em:
Thường có chuyển dạng đau đầu
Thay đổi theo tuổi và giới tính
Cùng tồn tại với migraine
Khó giao tiếp
Không lấp đầy tiêu chuẩn chẩn đoán
Các đặc điểm cảnh báo:
Bệnh sử không rõ
Bn không hợp tác đầy đủ
Nhỏ hơn 5 tuổi
Các cơn đau ngắn hay cực ngắn
Có triệu chứng thần kinh cục bộ
Các đặc điểm cảnh báo:
Thay đổi nhân cách
ảnh hưởng nhiều đến học tập
Vị trí đau ở vùng chẩm
Đau nặng khi ho hay gắng sức
Đau đánh thức trẻ dậy và thường xuất hiện vào buổi sáng
Các triệu chứng kèm theo ở cổ và lưng
Điều trị?
Chọn thuốc nào sau đây:
Amitriptyline
Gabapentin
Topiramate
Mirtazapine
Venlafaxine
Magnesium
Melatonin
Cas 3
Bn nữ, 51 tuổi, đến khám vì đau đầu vùng
trán 2 bên, đau âm ỉ, cảm giác nặng đầu
Tiền căn: bn có đau đầu từng cơn, mức
độ vừa, đau vài giờ mỗi lần, đau vài lần
trong một tháng, không tăng khi gắng sức
Hiện tại bn gần như đau mỗi ngày
Trước đây do cơn đau tái phát nên bn thường dùng thuốc giảm đau, về sau khi chớm đau hoặc nghi ngờ cơn đau xuất hiện, bn hay dùng các thuốc giảm đau.
Thuốc giảm đau thường dùng là paracetamol hoặc ibuprofen. Bn dùng khoảng 5-6 ngày trong tuần đã nhiều tháng nay
Khám thần kinh hoàn toàn bình thường
Chẩn đoán?
Medication overuse headache
Tỉ lệ khoảng 1-1,4% dân số
Tỉ lệ cao nhất ở nữ, lứa tuổi 50 (5%)
Điều trị?
Ngưng thuốc giảm đau
Triệu chứng khi ngưng thuốc
Đau đầu do cai thuốc (withdrawal
headache)
Buồn nôn, ói
Lo âu
Nhịp tim nhanh, hạ huyết áp
Mất ngủ
Phác đồ điều trị
Ngưng thuốc giảm đau đang bị lạm dụng
Truyền Nacl 9% 1-1,5l
Diazapam 5-15mg/ng
Corticoid IV (dexamethasone 4mg x 2l/ng)
Thuốc chống nôn metoclopramide
10mg/ng IV
Nếu đau đầu rất nặng
Chỉ 1 liều thuốc được cho phép dùng:
Triptan 1viên/ng
Aspirin 1g/ng
Thuốc giảm đau phải khác với thuốc đang
dùng
Phòng ngừa đau đầu sau đó
Topiramate
Valproate
Flunarizine
Amitriptyline
Propranolol
Cám ơn quí đồng nghiệp đã theo dõi
top related