Biblioteca Nacional de España - t re i n ad s ucop ñ l. …...Folleto de la Exposición Otras Miradas Author Biblioteca Nacional de España Keywords Biblioteca Nacional de España,

Post on 09-Aug-2020

1 Views

Category:

Documents

0 Downloads

Preview:

Click to see full reader

Transcript

Chorographiasacra Brabantiae (1726-1727 )

·La Catedral de Saint Jacques

le Mineur (Lieja) (1846 )

·Museo de Belas Artes da Coruña

MUSEO DE BELAS ARTES DA CORUÑAz a l a e ta s /n · 1 5 0 02 a c o r u ñ a

http://museobelasartescoruna.xunta.es/

as we can deduce fromwhat remains ofhis interesting diary, in semi-exile as aresult of his criticisms of GeneralEspartero. In Paris his work was noticedbyCharles Baudelaire who, in his Salonde 1846, compares his Salón del trono(Throne Room) with similar workspainted by Roberts, finding the Spanishone to be ‘less fine in tone’ but ‘withmorestrength of colour’. ¶ Having returnedtoMadrid in 1844, after the fall ofEspartero, Villaamil became director ofthe San Fernando Academy for the finalperiod of his short life, having taken upthis post at only thirty-eight years of age.¶ In 1923, theMadrid-based Edicionesde la Esfinge dedicated an elegantmonograph to the painter, with text bythe critic AntonioMéndezCasal.Villaamil was to have a decisiveinfluence onCarlos Sáenz de Tejada inthe post-war years, a period in which theformer ultraist and graphic chronicler ofthe so-called ‘Crusade’ took pleasure in19th-century archaism, a themewe alsofind in certain phalangist literature ofthe time, particularly in Agustín de Foxáand Rafael SánchezMazas. However,Villaamil also aroused the interest, andverymuch so, of Juan AntonioGayaNuño, and of the painter andwriter LuisSeoane, an exile in Buenos Aires andauthor, in 1954, of amonographpublished on the occasion of thecentenary of his death, which wascommemorated with an exhibition at theMuseoNacional de Bellas Artes in theArgentinian capital. ¶ Thework in theMuseo de Bellas Artes de ACoruña thatwas selected for this dialogue follows aBelgian, not a Spanish theme. It is anextraordinaryGothic interior, that ofSaint-Jacques leMineur, in Liège. Thecanvas is accompanied by a preparatorywatercolour, painted in a lighter, Turner-like vein, that is owned by the same artgallery. The atmosphere prevailing inthis extraordinary painting, with its semi-darkness alleviated by the light from thestained-glass windows, is reminiscent ofthat prevailing in some of his interiors ofSpanish churches, such as that of San

Juan de los Reyes in Toledo, painted in1839. ¶ The capital of Belgium, a landformerly under Spanish rule that hadonly enjoyed independence for twelveyears, was the city where Villaamil livedduring part of the years from 1842 to1844. He producedworks about it andabout Antwerp, Louvaine and a fewtowns of lesser importance. Besidesthese two pieces held in ACoruña, Liègeserved as his inspiration for awatercolour of its Saint-Denis church,now kept at theMuseo LázaroGaldianoinMadrid, which organised the JenaroPérez Villaamil y la ‘España artística ymonumental’ exhibition in 2011 as areminder of the passion the art collectorfelt for Villaamil. The purpose ofVillaamil’s stay in Belgiumwas, in fact, toprepare a Belgian project similar to thisone, but it failed due to lack of funding.During those years the painter alsovisited neighbouring Holland. ¶ TheBibliotecaNacional piece that is onshow next to the painting and thewatercolour tells us of the BelgiumVillaamil travelled around: it is the thirdof the three volumes that comprise thesecond, posthumous, edition (the first isfromBrussels, 1659-1669), ofChorographia Sacra Brabantiae (TheHague, Christian van Lom, Bibliopolam,1726-1727), the great work by thetheologist and historian Antoon Sandersor Antonius Sanderus (Antwerp, 1586 –Affligem, 1664) containing etchings byJan-Baptist van Berterham, DavidCoster, Jacques Harrewyn, RenierHokhuysen andH. vanWel with religiousbuildings in Brabant, including those inAffligem itself, in Antwerp, Brussels,Louvaine andMechelen as their subject.The topographic precision of thoseetchings enables us to recall theNeoclassic beginnings of our Romanticartist while delighting in the way hetakes flight with a love of fantasy andmystery that are typically Romantic, sovery different from the previouslymentioned obsession with precision thatstimulated the illustrators of the 18th-century edition of the Sanders work.

THERE is no other painter likeJenaro Pérez Villaamil (El Ferrol,

1807 - Madrid, 1854) for taking us backto the way the Romantics viewed Spainand all things Spanish. ¶ The highlyprecocious future painter, whose fatherand first teacher was a topographerwho instilled in him a love of precision,beganmilitary studies in Santiago deCompostela while still virtually a child.At the early age of sixteen he enlisted,inMadrid, to fight against the Frenchtroops.Wounded in battle and takenprisoner in Seville, after convalescinghe went to Cádiz to further his artstudies. He continued these studies inMadrid and then went to live in Puerto

Rico from 1830 to 1832. ¶ Afterreturning to Spain, hemet his Scottishcolleague David Roberts in Seville in1833. This meeting was decisive andprovidential: a direct link with one ofthe key builders of SpanishRomanticism, to which other foreignerssuch as Eugène Delacroix, GustaveDoré, Théophile Gautier, Victor Hugo,Washington Irving, John FrederickLewis and ProsperMérimée alsocontributed, each in his own particularfield. ¶ In 1830sMadrid, Villaamilfrequented the Romantic circle knownas El Parnasillo in the gloomyCafé delPríncipe, as did, among others,Leonardo Alenza, Patricio de laEscosura, AntonioMaría de Esquivel,José de Espronceda, EnriqueGil yCarrasco, Juan Eugenio Hartzenbusch,

Mariano José de Larra, Federico deMadrazo, Ramón deMesoneroRomanos (who describes the place as a‘squalid hovel’ in his memoirs), Venturade la Vega and José Zorrilla, who, in1837, dedicated his beautiful poem Lanoche del invierno (‘Winter’s Night’) tohim, a poem that tells us of manyshared concerns. From 1835 onwards,Villaamil was professor of landscapeart at the San Fernando Academy ofFine Arts, and five years later wasappointed court painter toQueenIsabella II. ¶ The lithographs createdby Villaamil for España artística ymonumental (Paris, Hauser, 1842-1850)are impressive. This was a project

financed by the banker and artcollector Gaspar de Remisa, whoseartistic section included contributionsfrom other outstanding painters andwhose literary section was entrusted toPatricio de la Escosura, mentionedabove. The sheer volume of workcarried out is impressive, but moreimpressive still is the encyclopaedicambition and the capacity to list themajor monuments in our country withspecial attention (very Romantic) paidto those in theGothic style. Villaamildrew and, as was common at the time,his drawings were turned intolithographs by French artists. Althoughthe official reason for his stay in Paris –fromwhere he would end up going toBrussels, as we shall see later – was todirect this great work, he was, in fact,

17/07/2012 - 23/09/2012

nip

o:0

32-12

-00

4-8

.d.

l.:m

-237

52-2

012

e x p o s i c i ó n · e x h i b i t i o no r ga n i z a n · o r ga n i s e d by:

Biblioteca Nacional de España y Acción Cultural Española (AC/E)comisario · curator: Juan Manuel Bonet

d i s e ñ o e x p o s i t i vo · e x h i b i t i o n d e s i g n: Ricardo Sánchez Cuerda

mo n ta j e y t r a n s p o r t e · i n sta l l at i o n a n d s h i p p i n g: SIT

s e g u r o · i n s u r a n c e: AON · d i s e ñ o g r á f i c o · g r a p h i c d e s i g n: Alfonso Meléndez

Enel año de celebración del Tricentenario, las obras de laBibliotecaNacional de España salen al encuentro de museos nacionales yautonómicos; recorren el país, buscanotros visitantes, otros espacios,otras miradas. · Manuscritos, dibujos, grabados, lienzos, mapas,fotografías y libros entablan un diálogo con piezas de más de unatreintena de instituciones españolas. · La BNE y Acción CulturalEspañola (AC/E) han querido que quien no pueda acercarse a lasede de la Biblioteca Nacional pueda participar también de esteacontecimiento: 300 años dehistoria, que es de todos los ciudadanos.

No ano de celebración do tricentenario da Biblioteca Nacional de España,assúasobrassaenaoencontrodemuseosnacionaiseautonómicos;percorreno estado, buscan outros visitantes, outros espazos, outras miradas. · Ma-nuscritos, debuxos, gravados, lenzos, mapas, fotografías e libros traban undiálogoconpezasdemáisdunhatrintenade instituciónsespañolas. · ABNEe Acción Cultural Española (AC/E) quixeron que aquelas persoas que nonse poidan achegar á sede da Biblioteca enMadrid poidan participar taménneste acontecemento: 300 anos de historia, que é de todos os cidadáns.

Thisyearmarksthe300thanniversaryof theBibliotecaNacionaldeEspaña(BNE). Works from its collections are being displayed in national andregionalmuseumsaroundSpain. Theywill thus reach newpublics, be seenin freshcontextsand inspiredifferent viewpoints. · Manuscripts, drawings,prints, paintings, maps, photographs and books will establish a dialoguewith works from the collections of more than thirty Spanish institutions. ·The intentionoftheBNEandofAcciónCulturalEspañola(AC/E) is toensurethat those who cannot visit the Library in Madrid will participate in an

event thatmarks 300 years of a shared cultural history.

jen

ar

op

ér

ez

vil

la

am

ilIn

teri

orde

Sain

tJa

cque

sle

Min

eur

(Lie

ja),

184

2- 1

84

3A

cuar

ela

391x210_LA_CORUN?A_Especif_OK.qxp:Maquetación 1 26/6/12 14:44 Página 1

secuencia das súas críticas ao xeneralEspartero. En París fixouse na súa obraCharles Baudelaire, quen no seu Salonde 1846 compara o «Salón do trono» deVillaamil con obras similares de Roberts,encontrando ao español «de tonmenosfino» pero «de cormáis firme». ¶ En1844, tras a caída de Espartero, Villaamilregresou aMadrid, onde foi duranteo último período da súa breve vida direc-tor daAcademia de San Fernando,cargo ao que accedeu con só trinta eoito anos. ¶ En 1923 asmadrileñasEdiciones de la Esfinge dedicáronlle aopintor unha coidadamonografía, contexto do crítico AntonioMéndezCasal.Villaamil influiría decisivamente sobre oCarlos Sáenz de Tejada da posguerra,época en que o antigo ultraísta e cronis-ta gráfico da chamada «Cruzada» secomprace no arcaísmo oitocentista, liñaque tamén atopamos en certa literaturafalanxista coetánea e especialmente enAgustín de Foxá eRafael SánchezMazas.

Pero Villaamil tamén lle interesou, emoito, a JuanAntonioGayaNuño, asícomo a un exiliado en Bos Aires, o pintore escritor Luís Seoane, autor en 1954dunhamonografía publicada conmotivodo centenario do seu pasamento, con-memorado por unhamostra noMuseoNacional de Belas Artes da capitalarxentina. ¶ Aobra doMuseo de BelasArtes coruñés elixida para este diálogonon é de temática española senón bel-ga. Trátase dun extraordinario interiorgótico, o de Saint-Jacques leMineur, deLiège. Acompaña o lenzo unha acuarelapreparatoria, dunha levidade turnerianae propiedade damesma pinacoteca.A atmosfera reinante neste extraordina-rio cadro, de penumbra animada polaluz das vidreiras, recorda a reinantenalgúns dos seus interiores de igrexasespañolas, por exemplo nun de 1839, oda toledana de San Juan de los Reyes.¶ A capital de Bélxica, terra antanoespañola, foi a cidade de residencia de

NINGÚN otro pintor como Jenaro Pérez Villaamil (El Ferrol, 1807 -Madrid, 1854) para retrotraernos a la visión de España y de lo espa-

ñol que tenían los románticos. ¶ El precocísimo futuro pintor, cuyo padrey primermaestro era topógrafo y le inculcó el amor por la precisión, inició,siendo casi un niño, estudios militares en Santiago de Compostela. A latemprana edad de dieciséis años se alistó, en Madrid, contra los 100.000hijos de San Luis. Herido en combate y preso en Sevilla, tras convaleceramplió estudios artísticos en Cádiz. Prosiguió esos estudios en Madrid,pasando luego a residir durante los años 1830-1832 en Puerto Rico. ¶Regresado a España, en 1833 conoció en Sevilla a su colega escocés DavidRoberts. Este fue un encuentro decisivo y providencial: hilo directo conuno de los principales constructores de la España romántica, a la cualcontribuyeron también, cada cual en su especialidad, otros forasteros comoEugèneDelacroix, GustaveDoré, Théophile Gautier, Victor Hugo,Washing-ton Irving, John Frederick Lewis o Prosper Mérimée. ¶ En el Madrid delos años treinta Villaamil frecuentó la tertulia romántica del Parnasillo,en el oscuro Café del Príncipe, al igual que, entre otros, Leonardo Alenza,Patricio de la Escosura, Antonio María de Esquivel, José de Espronceda,EnriqueGil y Carrasco, JuanEugenioHartzenbusch,Mariano José deLarra,Federico de Madrazo, Ramón de Mesonero Romanos –en sus memoriascalifica el local de «miserable tugurio»–, Ventura de la Vega o José Zorri-lla, que en 1837 le dedicó al pintor su hermoso poema La noche delinvierno, que nos habla de muchas inquietudes compartidas. De 1835 enadelante Villaamil fue catedrático de Paisaje en San Fernando, siendonombrado cinco años más tarde pintor de cámara de Isabel II. ¶ Impre-

sionan las litografías de Villaamil para laEspaña artística y monumental(París, Hauser, 1842-1850), proyecto financiado por el banquero y colec-cionista Gaspar deRemisa, a cuya parte artística contribuyeron otros desta-cados pintores, y cuya parte literaria corrió a cargo del citado Patricio dela Escosura. Impresiona el volumen de trabajo realizado, pero más todavíala ambición enciclopédica, y la capacidad para hacer el recuento de losprincipalesmonumentos de nuestro país, con especial atención,muy román-tica, a los góticos. Villaamil dibuja, y como era frecuente en aquel tiempo,esos dibujos son pasados a litografía, por artistas franceses. Aunque elmotivooficial de su estancia en París –de donde como luego se verá terminaríapasando a Bruselas– fue el de dirigir esta magna obra, en realidad, y comocabe deducir de lo que se conserva de su interesante diario, se encontrabaen un semi-exilio, consecuencia de sus críticas al general Espartero. EnParís se fijó en su obraCharles Baudelaire, que en suSalon de 1846 comparasu Salón del trono con obras similares de Roberts, encontrando al español

1842-1850), proxecto financiado polo ban-queiro e coleccionistaGaspar de Remisae no que contribuíron outros destacadospintores no referente á parte artística,mentres que a literaria correu a cargo docitado Patricio de la Escosura. Impresionao volume de traballo realizado, peromáisaínda a ambición enciclopédica e acapacidade para facer o reconto dosprincipais monumentos do noso país, conespecial atención –moi romántica–aosgóticos. Villaamil debuxa e, como era fre-cuente naquel tempo, os seus debuxosson pasados a litografía, neste caso porartistas franceses. Aínda que omotivooficial da súa estadía en París –de onde,como logo se verá, acabaría pasando aBruxelas– foi o de dirixir estamagnaobra, en realidade, tal e como cabe dedu-cir do que se conserva do seu interesantediario, encontrábase nun semiexilio, con-

ThéophileGautier, Victor Hugo,Washington Irving, John Frederick Lewisou ProsperMérimée. ¶ NoMadrid dosanos trinta Villaamil frecuentou o fala-doiro romántico do Parnasillo, no escuroCafé del Príncipe, ao que asistían, entreoutros, LeonardoAlenza, Patricio de laEscosura, AntonioMaría de Esquivel,José de Espronceda, EnriqueGil yCarrasco, Juan EugenioHartzenbusch,Mariano José de Larra, Federico deMa-drazo, Ramón deMesonero Romanos–que nas súasmemorias cualifica o localde «miserable tugurio»—, Ventura de laVega ou José Zorrilla, quen en 1837 llededicou ao pintor o seu fermoso poema«La noche del invierno», que nos fala demoitas inquietudes compartidas. De 1835en diante Villaamil foi catedrático dePaisaxe en San Fernando e cinco anosmáis tarde foi nomeado pintor decámara de Isabel II. ¶ Impresionan aslitografías deVillaamil para a obra Espa-ña Artística yMonumental (París, Hauser,

j u a n m a n u e l b o n e t

«de tonomenos fino», pero «de colormás firme». ¶ Regresado aMadriden 1844, tras la caída de Espartero, durante el último período de su brevevida Villaamil fue director de la Academia de San Fernando, cargo al cualaccedió con treinta y ocho años tan sólo. ¶ En1923 lasmadrileñasEdicio-nes de la Esfinge le dedicaron al pintor una cuidada monografía, contexto del crítico AntonioMéndez Casal. Villaamil influiría decisivamentesobre el Carlos Sáenz de Tejada de la posguerra, época en que el anti-guo ultraísta y cronista gráfico de la llamada «Cruzada» se complace enel arcaísmo ochocentista, línea que también encontramos en cierta lite-ratura falangista coetánea, y especialmente en Agustín de Foxá y RafaelSánchez Mazas. Pero Villaamil también interesó, y mucho, a Juan Anto-nio Gaya Nuño, o a un exiliado en Buenos Aires, el pintor-escritor LuisSeoane, autor, en 1954, de unamonografía publicada conmotivo del cente-nario de su fallecimiento, conmemorado por una muestra en el MuseoNacional de Bellas Artes de la capital argentina. ¶ La obra del MuseodeBellas Artes coruñés elegida para este diálogo, no es de temática espa-ñola, sino belga. Se trata de un extraordinario interior gótico, el de Saint-Jacques le Mineur, de Lieja. Acompaña al lienzo una acuarelapreparatoria, propiedad de lamisma pinacoteca, y de una levedad turne-riana. La atmósfera reinante en este extraordinario cuadro, de penum-bra animada por la luz de las vidrieras, recuerda la reinante en algunosde sus interiores de iglesias españolas, por ejemplo en uno de 1839, el dela toledana de San Juan de los Reyes. ¶ La capital de Bélgica, tierraantaño española, fue, durante parte de los años 1842-1844 –el país llevabasólo doce años siendo independiente–, la ciudad de residencia de Villaa-

mil. Tiene obras sobre ella, y sobre Amberes, Lovaina y algunas loca-lidades demenor importancia. Lieja, además de estas dos obras coru-ñesas, le inspira una acuarela sobre su iglesia de Saint-Denis,conservada en elMuseo Lázaro Galdiano deMadrid, que recordandola pasión villaamiliana del coleccionista, en 2011 organizó la mues-tra Jenaro Pérez Villaamil y la ‘España artística y monumental’.Precisamente el propósito de la estancia belga de Villaamil era lapreparación de un proyecto belga similar a este, y que fracasaría porfalta de financiación. Por aquellos años el pintor también visitó lavecina Holanda. ¶ De esa Bélgica recorrida por Villaamil nos hablala pieza de la Biblioteca Nacional que se expone junto al cuadro y ala acuarela: el tercero de los tres volúmenes de que consta la segundaedición, póstuma (la primera es de Bruselas, 1659-1669), de Choro-graphia Sacra Brabantiae (La Haya, Christiam van Lom, Bibliopo-lam, 1726-1727),magna obra del teólogo e historiador Antoon Sanderso Antonius Sanderus (Amberes, 1586 - Affligem, 1664), con graba-dos de Jan-Baptist van Berterham, David Coster, Jacques Harrewyn,Renier Hokhuysen y H. van Wel, sobre las edificaciones religiosas deBrabante, entre ellas de la propia Affligem, de Amberes, Bruselas,Lovaina y Malinas. Por su precisión topográfica, esos grabados nospermiten recordar los inicios neoclásicos de nuestro romántico, a lavez que apreciar sumanera de alzar el vuelo con un amor por la fanta-sía y el misterio típicamente románticos, bien distintos del aludidoafán precisionista que anima a los ilustradores de la edición sete-centista del Sander.

a n to n i u s s a n d e r u sChorographia sacra Brabantiae,sive celebr. aliquot in ea provincia abbatiarumCoenobior, Monaster... descriptio... et imaginae neis illustrata, 1726-1727[S.l] : [s.n.], (Hagae Comitum) :Christianum Van Lom

jen

ar

op

ér

ez

vil

la

am

ilLa

Cat

edra

lde

Sain

tJa

cque

sle

Min

eur(L

ieja

),18

46

Óle

oso

bre

lienz

o

NINGÚNpintor como Jenaro PérezVillaamil (Ferrol, 1807 - Madrid, 1854)

para nos retrotraer á visión de España edo español que tiñan os románticos. ¶Oquehabía ser precocísimopintor–cuxopai e primeiromestre, topógrafo, inculcounel o amor pola precisión– iniciou, sendocase un neno, estudosmilitares en San-tiago deCompostela. Á temperá idadede dezaseis anos alistouse enMadridcontra osCenMil Fillos de San Luís. Feri-do en combate e preso en Sevilla, trasconvalecer ampliou os seus estudosartísticos enCádiz. Proseguiunos enMadrid e posteriormente pasou a residir,durante os anos 1830-1832, en PuertoRico. ¶ De regreso en España, en 1833coñeceu en Sevilla o seu colega escocésDavid Roberts. Foi este un encontro deci-sivo e providencial: fío directo cun dosprincipais construtores daEspaña román-tica, á cal contribuíron tamén, cadaquénna súa especialidade, outros forasteiros,comoEugèneDelacroix, GustaveDoré,

Villaamil durante parte dos anos 1842-1844, cando o país levaba só doce anossendo independente. Ten obras sobreela, e tamén sobre Anveres, Lovaina ealgunhas localidades demenor impor-tancia. Liège inspíralle, ademais destasdúas obras coruñesas, unha acuarelasobre a súa igrexa de Saint-Denis con-servada noMuseo LázaroGaldiano deMadrid, o cal, recordando a paixónvillaamiliana do coleccionista, organi-zou en 2011 amostra Jenaro PérezVillaamil y la ‘España Artística yMonu-mental’. Precisamente o propósito daestancia en Bélxica deVillaamil era apreparación dun proxecto belga simi-lar a aquel, mais ao cabo fracasaríapor falta de financiamento. Poraqueles anos o pintor tamén visitou aveciñaHolanda. ¶ Desa Bélxicapercorrida por Villaamil fálanos a pezada BibliotecaNacional que se expónxunto ao cadro e a acuarela: o terceirodos tres volumes de que consta a

segunda edición, póstuma (a pri-meira é de Bruxelas, 1659-1669), deChorographia Sacra Brabantiae(AHaia, Christiam van Lom, Biblio-polam, 1726-1727), magna obra doteólogo e historiadorAntoon San-ders ouAntonius Sanderus (Anveres,1586 - Affligem, 1664), con gravadosde Jan-Baptist van Berterham,DavidCoster, Jacques Harrewyn,Renier Hokhuysen eH. vanWel,sobre as edificacións relixiosasde Brabante, entre elas da propiaAffligem, de Anveres, Bruxelas,Lovaina eMalinas. Pola súaprecisión topográfica, eses gravadospermítennos lembrar os iniciosneoclásicos do noso romántico eapreciar asemade o seu xeito dealzar o voo cun amor pola fantasía epolomisterio tipicamente romántico,ben distinto do aludido afán preci-sionista que anima os ilustradoresda edición setecentista do Sander.

391x210_LA_CORUN?A_Especif_OK.qxp:Maquetación 1 26/6/12 14:44 Página 2

top related