AMBALAJ ATIKLARININ KONTROLÜ VE UYGULAMADA YAŞANAN SIKINTILAR

AMBALAJ ATIKLARININ KONTROLÜ VE

UYGULAMADA YAŞANAN SIKINTILAR

İhsan YÜKSELÇevre Yönetimi Şub. Müd.

4 Mart 2010

ESKİŞEHİR

İL ÇEVRE VE ORMAN

MÜDÜRLÜĞÜ

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

ESKİŞEHİR

Toplam Nüfus: 741.789

Toplam Nüfus

617.215

Odunpazarı

344.720

Tepebaşı

272.495

Toplam Konut

211.372

Tepebaşı

60.972

Odunpazarı

150.400

Toplam Mahalle

54

Odunpazarı

34

Tepebaşı

20

Toplam TAT

3

Tepebaşı

1

Odunpazarı

2

Toplam araç sayısı Toplam araç sayısı

Toplam konteyner sayısı Toplam konteyner sayısı

Toplam personel sayısı Toplam personel sayısı 262262

239 239

46 46

Toplama yapılan mahalle

Toplama yapılan mahalle

20082008 20092009

31

31

35

35

ToplamMahallesayısı

54 % 57.4

% 57.4

% 64.8

% 64.8

Toplama yapılan konut

Toplama yapılan konut

20082008 20092009

121.000

121.000

144.500 144.500

Toplamkonutsayısı

211.372

% 57.2

% 57.2

%68.3

%68.3

Toplanan ambalaj atığı miktarı (ton)

Toplanan ambalaj atığı miktarı (ton)

EVSELEVSEL ENDÜSTRİYELENDÜSTRİYEL

6.147 6.147 9.524

9.524

Toplam miktar15.671 ton

Toplam miktar15.671 ton

20082008

Toplanan ambalaj atığı miktarı (ton)

Toplanan ambalaj atığı miktarı (ton)

EVSELEVSEL ENDÜSTRİYELENDÜSTRİYEL

6.699 6.699 9.709

9.709

Toplam miktar16.408 ton

Toplam miktar16.408 ton

20092009

Toplanan ambalaj atığı miktarı ortalaması (ton)

Toplanan ambalaj atığı miktarı ortalaması (ton)

Evsel Endüstriyel

6.423 ton/ yıl 9.616 ton/yıl

Bölgede ki nüfus: : 617.215 kişiBölgede ki nüfus: : 617.215 kişi

Toplanması gereken miktar (evsel) : 14.352 ton/ yılToplanması gereken miktar (evsel) : 14.352 ton/ yıl

Ulaşılan nüfus: : 327.682 kişi (%53)Ulaşılan nüfus: : 327.682 kişi (%53)

Toplanan miktar (evsel) : 6.423 ton/ yılToplanan miktar (evsel) : 6.423 ton/ yıl

Başarı: % 44.7 Başarı: % 44.7

Ulaşılan mahalle : 35 (%64)Ulaşılan mahalle : 35 (%64)Ulaşılan konut : 144.500 (%68)Ulaşılan konut : 144.500 (%68)

Toplanan ambalaj atığı kompozisyonu

Toplanan ambalaj atığı kompozisyonu

Cam Metal Plastik Kağıt Komp. Diğer.

8 4 18 64 2 4

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Ambalaj Atıkları

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

recycleSon dönemde tüm çevre mevzuatı içinde üzerinde en çok tartışılan ve uygulamada en çok sorun yaşanan konulardan birisi tartışmasız ‘’ambalaj atıkları’’mevzuatıdır.

Kullanılmış ambalajların sahip oldukları ticari değerin bedelsiz hükmü ile başka bir kanala transferi sanayi kuruluşları ve satış noktaları nezdinde büyük bir memnuniyetsizlik yaratmıştır. Bedelsiz hükmü; kaynakta toplama maliyetlerinin desteklenmesi ve toplamanın cazip hale getirilmesi için getirilmiş, ancak konu üzerinde yaşanan sıkıntılar yasal süreci kaçınılmaz kılmış ve konu yargıya kadar götürülmüştür.

AAKY de ki bedelsiz hükmü uygulaması, beklentilere cevap vermemiş, aksine olumsuz uygulamaların gelişmesine neden olmuştur. Olumsuz gelişen bu süreç içerisinde en çok P.S ile TAT lar etkilenmiş olup, yaşanan hukuki süreçten dolayı da Bakanlığımız ve taşra teşkilatlarımız PS ile Belediye arasına sıkışıp kalmıştır.

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Temel sorunlar !!!

1-Bedelsiz uygulaması.

2-Kayıt altına alınamayan PS ler.

3-Kaynağında ayrı toplama maliyetlerinin karşılanamaması

4-Belediyelerle TAT lar arasında ki çıkara dayalı sözleşmeler

5-Geri kazanım oranları arasında ki dengesizlik

6- Ambalaj atıklarının Belediyenin toplama sisteme dahil edilmemesi

BelediyelerBedelsiz uygulaması

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Mülkiyet haklarının ihlali düşüncesi.

Ambalaj atığı üreticileri için ekonomik değeri olan atıklar, kayıp haline gelmiştir.

Bakanlık ile ambalaj atığı üreticileri arasında hukuki ihtilafa sebep olmuştur.

Toplanan ticari ambalajlarda kalite düşmesine neden olmuştur.

Bedelsiz hükmü ne tür sorunlar doğurmuştur?

Bedelsiz uygulaması

Kayıt altında ki PS Kayıt dışı PS

Avantaj

Avantaj

Belgelendirme masrafı Avantaj

Bedelsiz giden ambalaj

Bakanlık KOD masrafı

Kayıt altına almayı güçleştirmiş, kayıt altına alınamayanlara avantaj sağlamıştır.

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Bedelsiz uygulaması

TOBB verilerine göre 70.000 sanayi kuruluşu mevcut

Bakanlık kayıtlarında ki PS sayısı 5187

Kayıtdışılık

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

recycle

Sanayi Ticaret Bakanlığına, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığına müracaatlar sırasındaÇevre ve Orman Bakanlığından alınmış olan KOD numarası sorgulanabilir.

İthalat sırasında Dış Ticaretten Sorumlu Devlet Bakanlığı ve Gümrükler Kontrol Müdürlüğü tarafından ÇOB tarafından alınmış olan KOD numarası sorgulanabilir.

Çevre Kanunca Alınması Gereken İzinler yönetmeliği ile ilişkilendirilip bu yönetmelik kapsamında ki başvurular esnasında Piyasaya Süren KOD NO sorgulanabilir.

Nasıl kayıt altına alınabilir?

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Kayıtdışılık

2300

200

Toplam Belediye Sayısı Toplam Belediye Sayısı

AAYP onaylanan Belediye Sayısı AAYP onaylanan Belediye Sayısı

AAYP onaylanmış bölgelerde çalışan TAT lara karşı haksız rekabete yol açmıştır.

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Kayıtdışılık

Avrupa Birliğinde

Üretilen ambalaj atığı miktarı

Ülkemizde

165 kg/yıl kişi 28 kg/yıl kişi

% 56 % 116

Piyasaya Süren Sayısı : 5.187

AAYP onaylı belediye sayısı : 200

?

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Sanayi kuruluşlarının yoğun olduğu bölgede toplanan ambalaj atığı miktarı

% 95 sanayi

kaynaklı

% 5 evsel

kaynaklı

Bedelsiz uygulaması

Beklentilerin üstünde evsel kaynaklı ambalaj atığı toplanamamıştır.

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

TAT larda ki dengesiz dağılım

İl Sayısı 81

TAT olan il sayısı 35

Toplam TAT sayısı 171

98 tanesi 7 ilde

73 tanesi 28 ilde

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Bedelsiz uygulamasında durum analizi

AB deki Durum AB deki Durum

Bedelsiz hükmünün geçerli olmasına rağmen, rekabet kuralları ve serbest ticaretin getirileri yönünde yapılan pazarlıklar sonucunda sanayi kaynaklı ambalaj atığına bir bedel ödenerek toplama sistemine dahil edilmektedir

Bedelsiz hükmünün geçerli olmasına rağmen, rekabet kuralları ve serbest ticaretin getirileri yönünde yapılan pazarlıklar sonucunda sanayi kaynaklı ambalaj atığına bir bedel ödenerek toplama sistemine dahil edilmektedir

Olması gereken Olması gereken

Mevcut Durum Mevcut Durum

AB direktifinden uzaklaşmış ve yeni hukuki ihtilaflara boğulmuş bir sistem kaynağında toplamayı daha da çıkmaz bir hale sokacaktır.

AB direktifinden uzaklaşmış ve yeni hukuki ihtilaflara boğulmuş bir sistem kaynağında toplamayı daha da çıkmaz bir hale sokacaktır.

Yapılan incelemeler sonucunda; Avrupa’nın hiçbir ülkesinde ülkemizdeki gibi BEDELSİZ uygulamasına rastlanılmamıştır.

Yapılan incelemeler sonucunda; Avrupa’nın hiçbir ülkesinde ülkemizdeki gibi BEDELSİZ uygulamasına rastlanılmamıştır.

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Ambalaj Atıkları

Temel sorunun, sanayi tesislerinden kaynaklanan ambalaj atıklarının belediyenin toplama sistemine bedelsiz verilmesidir.

Ülke geneline bakıldığında “Bedelsiz” uygulamasından zarar gören ve kaldırılmasını isteyen firma sayısı, “bedelsiz” uygulamasının devamını isteyen firma sayısından çok daha fazladır.

Görüş 1: Görüş 1:

Görüş 2: Görüş 2:

Görüş 3: Görüş 3:

Yaşanan sorunlar, hukuki ihtilaflar, bu konudaki çözümün “bedelsiz” uygulaması olmadığını göstermektedir. Toplama maliyetlerinin başka bir şekilde karşılanması gerekmektedir. Toplama maliyetleri başka bir şekilde karşılanırsa zaten BEDELSİZ hükmüne de gerek duyulmayacaktır.

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Ambalaj Atıkları

Oluşan tüm ambalaj atıklar bedelsiz olarak sisteme dahil edilebilse bile, mevcut koşullarda sanayinin olmadığı bölgelerde kaynakta ayrı toplama operasyonlarının başlatılabilmesi mümkün gözükmemektedir. Bedelsiz hükmü, ancak sanayinin yoğun olduğu bölgeler için bir çözüm alternatifi olabilmektedir

Görüş 4: Görüş 4:

Görüş 5: Görüş 5:

Ülke genelinde ki lisanslı TAT’ lar dan alına bilgilere göre toplanan 2.000.000 ton atığın % 10 u, yani 200.000 ton’luk kısmının kaynakta ayrı toplandığı bilinmektedir.

Belediyeler kaynakta ayrı toplama sürecinin içerisinde yer almadığı sürece PS ne bedel öderse ödesin, kaynakta ayrı toplama miktar olarak artmayacaktır.

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Ambalaj Atıkları

Rekabet Kanunu’na uygun olması

AB 94/62/EC direktifineuygun olması

Sistemin sürdürülebilir olması için mevzuatta ya da uygulamada ne yapılırsa yapılsın, yapılan şeyin herşeyden önce,

Sistemin sürdürülebilir olması için mevzuatta ya da uygulamada ne yapılırsa yapılsın, yapılan şeyin herşeyden önce,

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Ambalaj Atıkları

KAYNAKTA AYRI TOPLAMA MALİYETLERİ NASIL KARŞILANABİLİR?

KAYNAKTA AYRI TOPLAMA MALİYETLERİ NASIL KARŞILANABİLİR?

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Kaynakta toplama maliyetleri nasıl artırılabilir?

Kaynakta ayrı toplama; bölgenin fiziksel yapısına, gelişmişlik durumuna, sanayisinin yoğunluğu, atığın özelliği, o bölgedeki çalışma süresi, yazlık kışlık nüfus farklılığına göre değişkenlik gösterdiği için bir toplama maliyeti standardizasyonu sağlamak mümkün görülmemektedir.

1 ton ambalaj atığının toplama maliyeti 120 – 300 TL/ton arasında değişkenlik göstermektedir.

Bu kadar zarar ettiği iddia edilen bir uygulamaya firmaların neden devam ettiği sorulduğunda,

1-Hiçbir firmanın sistem dışında kalmak istemediği 2-Zararın, sanayiden toplandıkları atıklar ile sübvanse ederek sürekliliği

sağlamayı tercih ettikleri 3-Bazı firmaların zarar bile etmediklerini iddia etmesi maliyetlerin standardize

edilemeyeceğinin ayrı bir göstergesi olarak değerlendirilmiştir.

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Kaynakta toplama maliyetleri nasıl artırılabilir?

1- Yasal olarak belediyelerin destek vermek için önlerinde hiçbir engel bulunmamaktadır. (Konteyner, poşet, eğitim gibi…)

2- Kaynakta ayrı toplamanın maliyeti ancak kirleten öder prensibi ile yola çıkıldığında ve tüketicilerin de sisteme zorunlu olarak dahil edilmeleri ile mümkün olabileceği bir gerçektir. ( belediyelerin teşviki…)

Belediyelerce toplanan Ç.T.V ile söz konusu maliyetler karşılanabilir mi?

OSB ler o ilde ki lisans almış TAT lara serbest olmalı.

Can you believe it?

Recycling one aluminium drink can save

enough energy to boil a kettle 3 timesEskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Kaynakta toplama maliyetleri nasıl artırılabilir?

Belediyeler mi? Ambalaj Üreticileri mi?

Piyasaya Sürenler mi?

Satış Noktaları mı? Son kullanıcılar mı..?

Kirleten öder prensibine göre kimler kirlenmeye neden oluyor?

Kirleten öder” prensibine göre değerlendirdiğinde, kirletenin kim olduğunu doğru tariflemek gerekir.

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Kirleten öder

Belediyeler: Çevre Kanununda, sorumlulukla ilgili paydaşların tarifinde, “kirleten veya

bozunmaya neden olan” ifadesi yer almaktadır. Belediyeler kirleten ve

bozunmaya neden olan unsur olmadıkları için bu kapsama girmemektedir.

Dolayısı ile “Kirleten Öder Prensibine” göre yerel yönetimlerden destek beklemek

doğru olmadığını düşünmektedir.

Ambalaj Üreticileri, Piyasaya Sürenler, Satış Noktaları :

Hiçbir firma ürünlerini zor kullanarak tüketicilerinin evlerine koymadığı dikkate

alındığında kirletenin ambalaj atığı üreticisi, Piyasaya süren ve Satış Noktası

olmadığı tarzda yaklaşımlarda söz konusu olabilmektedir.

Son kullanıcılar: ………

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Attıkça öde…

Attıkça öde prensibi; çöpe gidecek nihai atığın ağırlığına ya da hacmine göre ücret alınmasıdır.

Bu yaklaşım tüketicileri, ellerindeki geri kazanım imkanlarını daha iyi kullanmaya sevk etmektedir.

Attıkça Öde prensibi toplama maliyetlerine katkı sağlanabilir mi?

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Çevre teşvikleri

Çevre Kanunu’na göre, çevre yatırımları destek kapsamındadır Çevre Kanunu’ nda yer alan teşviklerden geri kazanım sektörünün de faydalanabilmesi önemli bir destek olabilecektir.

Hazine Müsteşarlığı’da bu konuda destek verebilir.

İşletme maliyetleri ile ilgili elektrik tüm lisanslı firmalar için önemli bir işletme kalemidir. Mazot Teşviki, SGK Prim indirim teşviki de bu kapsamdadeğerlendirilebilir..

Çevre teşvikleri ile destek sağlanabilir mi?

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Ambalaj Atıkları

Toplamada üçlü sisteme geçilmesi (Cam, kâğıt, Plastik + metal + kompozit) verimi artırarak, maliyetlerin düşmesini sağlanabileceğini belirtmiştir. .

Kaynakta ayrı toplama faaliyetleri sonucunda toplanan ancak geri dönüştürülmesi mümkün olmayan atıklarının, Büyükşehir Belediyesi düzenli depolama sahalarına ücretsiz dökülmesi maliyetlerin azaltılması yönünde destekler arasında yer almasında büyük fayda görülmektedir.

Kaynakta toplama maliyetlerini karşılamak için….

Ambalaj Atıkları

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Kaynakta ayrı toplama oranı çok düşük olduğundan konutlardan toplanacak ambalaj atığına ait belgenin değerli olması gerekmektedir.

Bu durumda kaynakta ayrı toplama ülke genelinde yaygınlaşacaktır.

Bunun için TAT girişlerinin sadece konutlardan yapılan toplamalarına ait belgelerin PS için belgeleme olarak kabul edilmesi gerekmektedir.

Konutlardan toplanacak ambalaj atığına ait belgenin değeri…

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Ambalaj Atıkları

Dünya da hiçbir ticari faaliyette kar garantisi yoktur. O nedenle çalışmayı, karı nasıl sağlayabiliriz diye planlamanın bir anlamı bulunmamaktadır.

Önemli olan verimliliği artırmaktır !!!

Poşetli toplama maliyeti artıran ciddi bir faktördür. Poşetten, konteyner ile toplamaya geçildiğinde maliyet konutlarda % 30 düşebilir.

Ambalaj atığı toplama araçların trafiğe çıkış saatlerinin sınırlandırılması, kaynağından ayrı toplama verimliliğini düşürmektedir.

Farklı düşünceler……… !

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

“Ekonomik İşletmeler” tanımını netleştirmek gerekir mi?

Ambalaj

Piyasaya Süren

Ambalaj üreticisi

Satış Noktaları

Tüketici

Ekonomik İşletmeler

Ambalaj

Piyasaya Süren

Ambalaj üreticisi

Satış Noktaları

Tüketici

AAKY AB Direktifinde

Y.K ( ÇEVKO) un TAT lara verdiği destek nasıl olmalı?

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

ÇEVKO tarafından verilen yardımların ayni değil nakti yapılması TAT lar nefes aldıracaktır. Ancak TAT lar tarafından alınacak olan bu nakti yardımların da sisteme altyapı desteği olarak aktarılması gerekmektedir.

ÇEVKO tarafından kaynakta ayrı toplama çalışmaları için temin edilen ayni desteklerin (kutu, konteynır, kumbara, vb.) kullanım hakkı sözleşme yapılan TAT’lar ve belediyelere, mülkiyet hakkı ise yine YK’ya aittir.

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Belgelendirmede kullanılan evrak sınırlandırılabilir mi?

Kaynağında toplama maliyetlerinin karşılanabilmesi, TAT ların yapmış oldukları belgelendirme miktarlarını daha yüksek rakamlarla daha çok piyasaya sürmelerine bağlıdır.

Çevko nun toplama ağı olmadığı için düşük fiyatlara yaptığı belgelendirmeler, lisanslı TAT ları kendi illerinde sıkıntıya sokmaktadır.

Bunun için:• ÇEVKO’nun Türkiye ‘de piyasaya sürülen ambalaj atığın belirli bir

oranının üzerinde ( örnek % 20) belgelendirme yapması sınırlandırılabilir.• Ya da bir ilde TAT varsa ÇEVKO’ nun o ilde piyasaya sürülen ambalaj

atığın belli bir oranının üzerinde ( örnek % 50) belgelendirme yapması kotalandırılabilir.

• Belgelendirme rakamları yükseltilerek sabit tutulabilir

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Sözleşmeler ve Uygulamalardan Kaynaklanan Sıkıntılar

1- AAYP larının TAT veya YK tarafından hazırlanmış olması..

2- Belediyelerin bedel talep etmeleri ve tek taraflı fesh olayı

3- Standart sözleşme modelinin olmaması farklı uygulamaların doğmasına sebep olmaktadır.

4- O ilde ki TAT sayısının azlığı ya da fazlalığı.

5- Sözleşme sürelerinin kısa tutulması.

6- Belediye denetimlerinin yetersizliği

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Sözleşme Formları

Bu sorunların çözümlenmesi ve Belediyeler ile lisanslı TAT lar arasında ki çıkarların zedelenmemesi için AAYP gibi yine Bakanlık tarafından onaylı tek tip Sözleşme Formlarının oluşturulması ve tüm taraflarca uygulanmasının sağlanması gerekmektedir.

Standart sözleşmelerin tarafları arasında mutlaka İl Müdürlüklerinin de yeri olmalı ve İl Müdürlüklerinin onayı olmadan toplama faaliyeti başlamamalıdır. ( Komisyon marifetiyle sağlanabilir)

Sözleşmeler ve Uygulamalardan Kaynaklanan Sıkıntıların çözümü

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Ulusal Atık Taşıma Formu Diyagramı

B

Atık Üreticisi

ADTaşıyıcı

Valilik Bakanlık

Bertarafçı

D

A

C

A

Eskişehir

Çevre ve Orman Müdürlüğü

Ambalaj Atığı Toplama Sistemi

AmbalajAtığı

Taşıma Formu

İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER

İhsan YÜKSELİl Çevre ve Orman Müdürlüğü

Çevre Yönetimi Şube Müdürü

yuksel_ihsan@hotmail.com

TEŞEKKÜRLER