ความปลอดภัย “เส้นขนาน” ที่ตัด ......บก ได ประกาศแจ งกำหนดให ม การควบค

ดร.ศราวธ เลศพลงสนต

sarawutl@mtec.or.thหองปฏบตการยานยนต

หนวยวจยเทคโนโลยคอมพวเตอรชวย ศนยเทคโนโลยโลหะและวสดแหงชาต

ชวตสงคมเมองทเตมไปดวยความเรงรบทง ในดานการใชชวต รวมไปถงเรองการเดนทาง ประกอบกบภาวะวกฤตการณนำมนเชอเพลงม การปรบราคาสงขนอยางตอเนอง ทำใหผทตองเดนทางในเขตกรงเทพมหานคร และปรมณฑลจำนวนมากลดการใชยานพาหนะสวนตว และเลอก ทจะเดนทางโดยใชรถตบรการโดยสารสาธารณะกนมากขน

อบตเหตบนทองถนนทเกดขนกบรถตโดยสาร สาธารณะนำมาซ งความเสยหายตอทรพยสน และสญเสยชวตทไมอาจประมาณคาได บอยครง ทมคำถามเกดขนมากมายวาเหตการณเหลานสามารถ หลกเลยงไดหรอไม ผทเกยวของมมาตรการหรอแนว ทางอะไรทจะชวยเพมความปลอดภยใหเกดขนไดจรง กบการโดยสารรถต จ า ก ข อ ม ล เ บ อ ง ต น ท ผ เ ข ย น ม อ ย น นในดานระเบยบการบรหารจดการผทมสวนรบผดชอบ กพยายามเรงรดหาแนวทางอยางตอเนองและคาดวานาจะมความเคลอนไหวเพมเตมในอนาคตอนใกล บทความน จะนำเสนอแงมมดานเทคนค เก ยวกบแนวคดและการว เคราะห ด วยหลก พลศาสตรยานยนต(vehicledynamics)ถงสถานการณ ในการขบขทเปนอนตรายและอาจจะเกดขนไดกบรถตทไดรบการดดแปลงเพอเปนรถโดยสารโดยยกตวอยาง การวเคราะหจากกรณศกษารวมทงนำเสนอแนวทางเพอเพมความปลอดภยทสามารถนำมาปฏบตไดจรง

รถตโดยสารสาธารณะ กบ

ความปลอดภย

“เสนขนาน” ทตดกนได

DDesign&Manufacturing

กรกฎาคม - กนยายน 2554M T E C 9

รถตโดยสาร กบมาตรฐานทมอย (จรง) อ บ ต เ หต อ นน า สลดใ จก บ รถต โ ด ยสา ร สาธารณะ1 ไดทำใหผทมสวนเกยวของหลายฝาย กลบมาตระหนกถงความปลอดภยและคณภาพของ การใหบรการรถตโดยสาร หากพจารณาใหดแลวจะเรยกการกระทำแบบนวา “ววหายลอมคอก” เสยทเดยวกคงจะไมถกตองนก เพราะทผานมานน ผทมสวนรบผดชอบไดพยายามหามาตรการเพอหลก เลยงหรอลดอบตเหตจากการโดยสารรถตสาธารณะ มาอยางตอเนองไมวาจะเปนการทกรมการขนสงทาง บก ไดประกาศแจงกำหนดใหมการควบคมคณภาพ รถตบรการใหเปนประเภทมาตรฐาน2(จ)2ตงแตวนท

17 ธนวาคม 2551 ซงมมตใหรถตโดยสารทใชแกสธรรมชาตอด (CNG) เปนเชอเพลงควบคกบนำมนมสภาพอายการใชงานไมเกน10ปตองควบคมระยะ หางระหวางเกาอโดยสาร(ภาพท1)มการกำหนดใหใชรถทมหลงคาสง นอกเหนอจากน ยงมการควบคมการตรวจ สภาพรถทกๆ6เดอนเพอตรวจเชคระบบความปลอดภยระบบไฟสองสวาง ความแขงแรงของการยดทนง ผโดยสารกบตวรถหรอประตรถ และมการควบคม มลพษ ซงจากขอมลณ วนท 23 เมษายน 2553ทผานมานน ไดมรถตสวนบคคลมาจดทะเบยนจำนวนทงสนแลวกวา 9,000 คนแลว (ทมา:กรมการขนสงทางบก)

ภาพท 1 การควบคมระยะทนงผโดยสารตามมาตรฐาน 2 (จ) (ทมา: กรมการขนสงทางบก)

1 ลาสดรถตโดยสารขององคการขนสงมวลชนกรงเทพประสบอบตเหตบนทางยกระดบดอนเมองโทลลเวย เมอวนท 27 ธ.ค. 2553 สงผลใหมผเสยชวตรวม 9 คน หรอเหตการณเมอวนท 31 ตลาคม 2553 ทไดเกดอบตเหตรถตโดยสารรบจางทมผโดยสารเตมคน ชนหวเกาะบรเวณทางแยกและเสยหลก ตกจากทางพเศษลงไปบนถนนพระราม 62 หมายเหต : รถมาตรฐาน 2 (จ) หมายถงรถปรบอากาศชน 2 ขนาดกลางมระวางทนงระหวาง 10-11 ทนง มบรการในเสนทางหมวด 2

อบตเหตลดลง ความรนแรงไมลดตาม อะไรคอสาเหต? จ ากกา รท ห ล ายฝ า ยผล ก ด นม าตรกา ร ตางๆ เพอความปลอดภยใหแกผ โดยสารรถต สาธารณะอยางเขมขนผลปรากฏวาในปพ.ศ.2553 ท ผ า น ม า ไ ด เ ก ด อ บ ต เ ห ต ท ม ร ถ ต โ ด ย ส า ร สาธารณะเขาไปเกยวของทงหมด 1,253 ครงแมวาจะลดลงจากปพ.ศ.2552ไปรอยละ20(1,549ครง - ทมา: ศนยอำนวยความปลอดภยทางถนนกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวง มหาดไทย) นบวาเปนแนวโนมทดขน อยางไรกตามเป าหมายท แท จร งของแตละมาตรการย งคง

เปนการเลยงไมใหมอบตเหตเกดขน (active safe-ty) และลดความรนแรงในกรณทเกดอบตเหตขน แลว(passivesafety) โดยทวไปปจจยหลกทมผลกระทบโดยตรงตอ ความปลอดภยในการจราจรมดงตอไปน 1) มนษย - ประกอบดวยผขบข ผใชถนนและผโดยสาร พฤตกรรม วนย และมารยาทของ มนษยเปนปจจยสำคญทสดทมผลตอความปลอดภย บนทองถนน ไมว าจะเปนพฤตกรรมการขบข การเคารพกฎจราจรของผขบข หรอการตระหนก ถงความปลอดภยและไมประมาทของผโดยสารเชนการคาดเขมขดนรภย หรอไมโดยสารรถทมจำนวน ผโดยสารมากกวาทนงทมอยเปนตน

ระยะไมนอยกวา 67 ซม.

ระยะไมนอยกวา 67 ซม.

5 ซม.

ทนงคทนงแบบ 3 ทนงทนงแบบพบได

กรกฎาคม - กนยายน 2554M T E C10

2) ยานพาหนะ – นอกเหนอจากสภาพของ รถโดยสารทสมพนธกบอายการใชงานของรถ แลว การดดแปลงดวยการเพมทน งผ โดยสารและตดตงระบบแกสเชอเพลงมสวนทำใหนำหนกรวมและสมดลนำหนกของรถเปลยนแปลงไปจากเดม ซงมผลกระทบโดยตรงตอความปลอดภยในการขบข ในสถานการณตางๆเชนการเบรกรถบรเวณทางโคง ดวยความเรวสง หรอการเบรกกะทนหน เปนตน เพอเพมระดบความปลอดภยในการขบขของรถต ปจจบนผผลตหลายราย ไดทำการตดตงอปกรณ เพอเพมความปลอดภยหลายชนดเปนอปกรณพนฐาน หรอระบบควบคมเพอหลกเลยงอบต เหต อาทระบบเบรกปองกนลอลอก(Anti-LockBrakingSys-tem,ABS)หรอโปรแกรมควบคมเสถยรภาพการทรง ตวของรถ (ElectronicStability Program, ESP)หรออปกรณทจะชวยลดความรนแรงของอบตเหตตอผโดยสารอาท เขมขดนรภยหรอระบบถงลมนรภยเปนตน 3) สงแวดลอม - อกสาเหตหนงททำใหเกดความ ไมปลอดภยในการจราจร คอ สภาพของถนนทชำรดเปนหลมเปนบอมสงกดขวางการจราจรทำใหรถตอง ชะลอความเรวหรอเปลยนเสนทางโดยกะทนหนรวมถงสญญาณจราจรอาทปายจราจรเสนแบงทางเดนรถทไมชดเจน สงเหลานเปนชนวนสำคญททำใหเกด อบตเหตบอยครง ผทมสวนเกยวของทกฝายจะมอง ขามไมไดเปนอนขาด

“หลดโคงทายปดลอลอกไถล” ของรถตเกดขนไดอยางไร กรณศกษาในทนจะนำตวอยางรถตดดแปลงตาม ประเภทมาตรฐาน2(จ)มาพจารณาและเสนอแนะแนวทางแกไขปรบปรงทเปนไปไดเพอเพมสมรรถนะ ในการขบขและความปลอดภยในการโดยสารรถตให มากยงขนโดยกำหนดให • จำนวนคนขบและผโดยสารในรถรวมทง หมด15คน • ผโดยสารมนำหนกเฉลย 68 กโลกรม ตอคน •จำนวนถงแกสCNGขนาด90ลตรทตดตง ในหองสมภาระทงหมด2ถง •ปรมาณแกสทบรรจประมาณครงถง •การตดตงระบบเชอเพลงโดยใชแกสธรรมชาต นนไดคณภาพผานขอกำหนดแลว ซงถอวาเปนขอกำหนดทสำคญตอความปลอดภยจากการตดตงไมเกยวของกบสมรรถนะของรถ สำหรบการวเคราะหสมรรถนะในการขบขนนผลกระทบโดยตรงทเกดขนจากการดดแปลงในกรณน คอ ปรมาณนำหนกรวมและสมดลนำหนกของรถท เปลยนแปลงไปโดยสามารถเปรยบเทยบนำหนกของ รถตโดยสารโครงสรางเดมและแบบทมการดดแปลง ไดดงตารางท1

ตารางท 1: เปรยบเทยบนำหนกรถตโดยสารกอนและหลงการดดแปลง

ประเดนเปรยบเทยบ รถตโครงสรางเดม รถตทมการดดแปลง ตามมาตรฐาน 2 (จ)*

จำนวนเบาะทนง 12ทนง 15ทนง

นำหนกรถตวเปลา 2,110กโลกรม 2,120กโลกรม

นำหนกคนขบและผโดยสาร 12คนx68กโลกรม 15คนx68กโลกรม

นำหนกเฉลย68กโลกรมตอคน =816กโลกรม =1,020กโลกรม

นำหนกถงแกสศกษากรณทมการตดตงดงน ไมม จำนวนถงแกสx(นำหนกถง+นำหนกแกส)

-ใชถงแกสCNGขนาด90ลตร2ถง =2ถงx(90+15)กโลกรม

บรรจทหองสมภาระ

-นำหนกถง90กโลกรมตอถง =210กโลกรม

-นำหนกแกส15กโลกรมตอถง

นำหนกรถรวม 2,926กโลกรม 3,350กโลกรม

กรณทมผโดยสารเตมคน

กรกฎาคม - กนยายน 2554M T E C 11

ภาพท 2 สดสวนนำหนกทเพลาหนาและหลงของรถตททำการศกษา กอนและหลงดดแปลงตดตงถงแกส

จากตารางขางตนแสดงใหเหนวารถตทดดแปลง จะมนำหนกของรถถง 3,350 กโลกรม ซงมนำหนก เพมจากประเภททไมไดดดแปลงประมาณ 400กโลกรมโดยนำหนกสวนใหญทเพมขนจะอยทสวนทาย ของรถ(ภาพท2)ซงสงผลใหสดสวนของการกระจาย นำหนกหรอแรงกดของเพลาหนาและเพลาทายของรถต รวมถงสมรรถนะของรถในการออกตว การเรงหรอการเบรกทงทางตรงและทางโคง กอนและหลงการดดแปลงนนแตกตางจากเดมไป

โดยรถทยงไมไดรบการดดแปลงรอยละของ แรงกดในแนวตงฉากกบพนท เพลาหนาตอแรง กดทเพลาทายเปน 60:40 แตหลงจากทดดแปลงม สดสวนเปน53:47ซงหมายความวาสดสวนแรงกดทลอหนาทงสองลอตอนำหนกรวมจะลดลงไปกวาเดม จากขอมลนจะสามารถวเคราะหผลกระทบตอความ ปลอดภ ย ระหว า งการข บข ไ ด เ ป นกรณ ต า งๆดงตอไปน

กรณท 1) รถตหลดโคง การทรถหลดโคงขณะเลยวเปนอบตเหตทเกดขนบอยโดยอาจเกดขนจากหลายๆปจจยเชนการทนำหนก หรอแรงกดทลอหลงมมากกวาลอหนาในปรมาณมาก (ภาพท 2) ตามทฤษฏพลศาสตรยานยนตกลาววา ในกรณทรถมการกระจายนำหนกทลอหลงมากกวา ลอหนาขบเลยวเขาโคงดวยความเรวสง(หรอทเรยกวา“การเลยวเรว”) หรอการทคนขบหมนพวงมาลย ดวยองศาทแคบกวาวงรศมโคงของถนนระหวาง การขบขในทางโคง จะเรยกปรากฏการณทเกดขนวา“อนเดอรสเตยรง” (understeer ing) หรอ“การหลดโคง”ซงมแนวโนมจะเกดขนไดงายกบรถยนต ประเภทขบเคลอนลอหลง หรอรถทมสดสวนนำหนก สวนทายมากกวาสวนหนา ปรากฏการณ “อนเดอรสเตยรง” (ภาพท 3)ในขณะทเรมเลยวเขาโคงนนสามารถอธบายไดจากการทสวนทายของตวรถพยายามทจะเคลอนทตอไปใน ทศทางเดมกอนทจะเขาโคง โดยทสวนหนาของตว

รถไดถกบงคบเลยวจากการหกเลยวของพวงมาลย ผลท เกดขนกบสมรรถนะของรถโดยทผขบขกจะ สามารถรสกไดคอ ชวงทายรถจะมลกษณะหนวงฝนทศทางการเลยว ในกรณฉกเฉนนน การแกไขปรากฏการณ“อนเดอรสเตยรง” หรอ “การหลดโคง” สามารถ ทำไดโดยผขบขจะตองบงคบพวงมาลยในทศทาง เขาโคงใหมากยงขนไปจากเดม เพอบงคบดงใหตวรถ ทงคนเลยวเขาสรศมความโคงทตองการ ซงเปน การแกไขไดดวยผขบขเองและถอวามความอนตราย นอยกวาพฤตกรรมของรถแบบ “โอเวอรสเตยรง” (oversteering)หรอ“การเกดทายปด”ซงมแนวโนม จะเกดขนไดบอยกบรถประเภทขบเคลอนลอหนา สามารถอธบายไดจากสถานการณทสวนทายของรถนน ถกหมนปดในทศทางททำใหรถเสยการทรงตวเปนมม มากกวารศมความโคงของถนนในขณะทสวนหนาของ รถบงคบเลยวปกต(ภาพท4)

กรกฎาคม - กนยายน 2554M T E C12

ภาพท 3 ปรากฏการณอนเดอรสเตยรง หรอ การหลดโคงของรถ

กรณท 2) ลอหนาลอกไถลระหวางเบรกทางตรง

force) กบคาสมประสทธแรงเสยดทาน (frictioncoefficient) คาของสมประสทธแรงเสยดทานนจะ ขนอยกบปจจยตางๆเชนสภาพความขรขระของถนนความชนของพนถนน หนาผวสมผสของยางรถยนตแรงดนลมของลอรถเปนตน

ภาพท 4 ปรากฏการณโอเวอรสเตยรง หรอ การเกดทายปดของรถ

การวเคราะหสมรรถนะของการเบรกของรถทางตรงนน สามารถนำทฤษฏแรงเสยดทานมาใช พจารณาได โดยแรงเบรกท ล อรถน นจะเปน แรงเสยดทาน(friction)ทเกดขนระหวางยางรถทงสลอกบพนถนนเพอตานการเคลอนทแรงเสยดทานจะเปน ผลคณระหวางนำหนกหรอแรงกดทลอนนๆ(normal

กรกฎาคม - กนยายน 2554M T E C 13

ในกรณทคาสมประสทธแรงเสยดทานคงท แรงเบรกทลอจะแปรผนตรงกบแรงกดทลอจากภาพท5 ในขณะทการเบรกรถทความเรวใดๆ แรงฉดหรอ แรงหนวงทเกดขนจะกระทำทจดศนยถวงของรถ ทำใหเกดแรงกดทลอหนา และแรงยกทลอหลงของ รถเปนปรมาณทเทากนสงผลใหนำหนกหรอแรงกด ทลอทงสขางเปลยนแปลง (แรงกดทลอหนาเพมขนแรงกดลอหลงทลดลง) หากคำนวณแรงเบรกตามวธการขางตนจะพบวาจากแรงกดทลอหนาทเพม ขนนนจะทำใหแรงเบรกของรถทถกสรางทลอหนานน เพมขน ในขณะทแรงเบรกของรถทลอหลงถกสราง ไดนอยลง สำหรบกรณรถตดดแปลง ทมนำหนกททายรถ เพมขนประมาณ400กโลกรมหรอเทยบไดกบแรงกด ประมาณ3,924นวตนดวยแรงกดทเพมขนจากนำหนก ถงแกส หมายความวา ลอหลงทงสองขางของ รถจะสามารถสรางแรงเบรกไดมากขนกวารถทไมไดรบ การดดแปลง ซงเปนขอดทเกดขนในกรณททายรถ หนกขนเพอใหสามารถใชขอดนใหไดประสทธภาพสง ขนและปลอดภยมากขนผผลตรถยนตหลายรนได ทำการตดตงระบบควบคมการกระจายนำมนเบรกไป ยงลอตางๆ ของรถ หรอแบงสดสวนแรงเบรกทลอหนาและหลงของรถใหเหมาะสมกบนำหนกทบรรทก (หรอทเรยกวา “Electronic Brake Distribution,EBD”) ซงเปนการเสรมเขากบระบบปองกนการลอก ของลอ สามารถเพมประสทธภาพในการเบรก ตามนำหนกบรรทก ปองกนการลอกของลอและไถล เสยหลกของรถได

สำหรบรถตโดยสารสาธารณะทไมไดมอปกรณ ควบคมทงสองแบบดงทกลาวขางตนแมวาในทางทฤษฏ ทลอหลงสามารถสรางแรงเบรกไดมากขนจากการท ทายรถมนำหนกมากขนแตในทางปฏบตยงสรางแรง เบรกไดตามทระบบเบรกทางกลแบบเดมไดถก ออกแบบมาซงมขอเสยคอเมอทผขบขเหยยบแปนเบรกนำมนเบรกยงคงกระจายไปท ลอหนา เชนเดม ในขณะทความตองการแรงเบรกลอหนาลดลงเพราะปรมาณแรงกดทลอหนาลดลงทลอหลงเพมขนส งผลใหล อหน าล อก หรอไมหมนไดช วขณะและจะไถลไปกบพนถนนสถานการณ“ลอหนาลอก”นจะทำใหผขบขไมสามารถบงคบทศทางการเลยวรถ ได(unsteerable)เนองจากเปนการเบรกรถททางตรงการทผ ขบขปลอยและสมผสแปนเบรกอกคร งจะทำใหลอหมนระหวางการเบรกจงสามารถควบคม การบงคบเลยวไดอกครง ถอวาเปนสถานการณทยง ไมอนตรายมากนก

กรณท 3) รถเสยหลกระหวางเบรกทางโคง จากทไดกลาวในหวขอท2)แลวนนแนวโนมของ รถทชวงทายมนำหนกมากคอการทรถจะมพฤตกรรม“อนเดอรสเตยรง” ซงผขบขสามารถแกไขไดโดยการ หมนพวงมาลยไปในทศทางการเขาโคงเดมใหมากยงขน เพอดงใหตวรถกลบสองศาการเลยวโคงเดม แตใน ระหวางทมการเบรกอยางกะทนหนระหวางการเลยว โคงนน สถานการณทเปนอนตรายอยางมากกคอการลอกของลอ ทเกดขนจากการทผขบขเหยยบแปน เบรกดวยความแรงและรวดเรว สงผลใหจานเบรก

ภาพท 5 แรงเบรกและแรงกดทลอหนาและหลงระหวางการเบรกของรถ

แรงเบรกลอหนา แรงเบรกลอหลง

กรกฎาคม - กนยายน 2554M T E C14

ถ กกดมากจนล อท ถ ก เบรกไมหมนไปช วขณะ เรยกวา“ลอลอก”หรอหยดหมนไปชวขณะและไถล ไปกบพนถนนในระหวางนลอจะไมสามารถสรางแรง ตานแรงกระทำภายนอกใดๆ ทเกดขนในเวลานนไดและหากมแรงมากระทำจากดานขาง (เชน ลมพด)กจะทำใหรถเสยการทรงตวหรอการไถลออกจากรศมเลยวโคงของถนนทตองการทนทสถานการณทเกดขนสามารถแยกเปนสองกรณดงตอไปน 3.1 กรณลอหนาลอกและไถล การทลอหนา ของรถลอก จะทำใหผขบขไมสามารถบงคบเลยวรถไดชวขณะ แตเนองจากทลอหลงยงหมนไปไดทำใหสามารถสรางแรงตานแรงภายนอกดานขาง (lateralforce) ได ซงทำใหเกดโมเมนตตานการปดทายของ รถ ปองกนไมใหรถเสยการทรงตวกรณทถกแรง กระทำอนๆจากดานขางนอกจากนถาผขบขสามารถ ควบคมการเบรกดวยการปลอยแปนเบรกไดอยางรวดเรวจะสามารถรกษาเสถยรภาพของรถได

ภาพท 6 การลอกของลอหลงและเสยหลกระหวางการเบรกของรถ

3.2 กรณลอหลงลอกและไถล สถานการณ นถอวาเปนสถานการณท เปนอนตรายอยางย ง โดยเฉพาะรถท มน ำหนกหรอแรงกดท ล อหล ง มากอยางรถตโดยสารสาธารณะในกรณศกษาทเบรก กะทนหนจากความเรวสง การทนำหนกทลอหลงจาก การบรรทกนนเพมขนแนวโนมทลอหลงของรถจะลอก เนองจากแรงเบรกทลอหลงถกสรางไดเปนปรมาณ มากกเพมขนดวยผลทเกดขนจากการลอกของลอหลง คอ ในกรณทมแรงภายนอกมากระทำจากดานขาง ( เชน แรงลม) ลอหลงทหยดหมนไปช วขณะจะไถลไปในทศทางตามแรงกระทำนนซงโมเมนตจาก ลอหนาทแมจะไมไดลอกกไมสามารถตานทศทางการ หมนนไดสงผลใหลอหลงปดรถเสยการทรงตวและ เกดอบตเหตไดในทสด(ภาพท6)

กรณท 4) ความลาของตวถงและแชสซ จากสำรวจเบองตน รถตรนทนยมนำมาดด แปลงเปนรถโดยสารสวนใหญในประเทศไทยไดรบการออกแบบสำหรบนำหนกสงสดประมาณ 3,200กโลกรม (ทมา: http://www.toyota.com, Toyota Hiace specifications) หากเปรยบเทยบกบ

นำหนกของรถตกรณทมผโดยสารเตมคนแลวนน (ตารางท 1) จะมนำหนกรวมประมาณ 3,350กโลกรมซงมากกวานำหนกสงสดทไดรบการออกแบบ ถง 150 กโลกรม การบรรทกนำหนกเกนขอกำหนดของผผลตเชนน ผลทตามมายอมกอใหเกดความเสย หายตอตวแชสซหรอตวถงของรถในสวนทรบนำหนก

กรกฎาคม - กนยายน 2554M T E C 15

ไดทงในระยะสน (กรณทไดรบแรงกระแทก เชนตกหลม ตกบอในถนน ขณะทรถแลนทความเรวสง)และระยะยาว (กรณทไดรบแรงสนสะเทอนตอเนอง สะสม)ซงสงผลตออายการใชงานและความปลอดภย ของผโดยสาร สถานการณเสยงในบทความนสามารถเกดขน ไดกบรถยนตทกประเภทโดยเฉพาะกบรถตโดยสารใน กรณศกษาหากถามวาจะสามารถปองกนหรอหลกเลยง ไดหรอไมนนตามทฤษฏแลวสามารถทำไดหากเรมตน

แกไขตรงทปจจยหลกๆสามประการดงทกลาวไปแลวแตทางปฏบตในความเปนจรงนน ยอมไมใชเรองงาย อยางแนนอน สำหรบแนวทางปฏบตเพอหลกเลยงอบตเหตและเพมความปลอดภยของการโดยสารรถตบรการโดยเฉพาะกบสถานการณเสยงทง 4 เหตการณตามทไดวเคราะหในเบองตนแลวนน ผเขยนจะนำเสนอ ในบทความฉบบตอไป

ขอมลและภาพประกอบอางอง1. กรมการขนสงทางบก 2. ศนยอำนวยความปลอดภยทางถนนกรมปองกนและบรรเทา สาธารณภย กระทรวงมหาดไทย3. HeiBing, Bernd; Ersoy, Metin: Fahrwerkhandbuch - Grundlagen, Fahrdynamik, Komponenten, Systeme, Mechatronik, Perspektiven. Wiesbaden: Vieweg/Teubner, 2008.