ถอดบทเรียน “เห็นทุกข์ สร้างสุข ... · 2015. 10. 20. · ใกลชิดกับผูปวยมากที่สุด

ทมหมอครอบครว เหนทกขสรางสขดวยจตอาสา

พมพครงท 1 30 กรกฎาคม 2558 จ านวน 200 เลม ทปรกษา ดร. เพลนตา พรหมบวศร เรยบเรยงโดย ชตสภางค ทพยเทยงแท กฤษณา เปรมวงค ทพวรรณ ผองศร ลขสทธ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร จดพมพเผยแพร วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร 84/21 ต. หนาเมอง อ.เมอง

จ.ราชบร 70000 โทรศพท 032-314603 โทรสาร 032-314605

ออกแบบปก นางสาวหทยรตน อรามศรรจเวทย พมพท บรษทจรลสนทวงศการพมพ จ ากด

ซ. เพชรเกษม 102/2 แขวงบางแคเหนอ เขตบางแค กทม.

ค าน า การดแลผปวยโรคเรอรงและผพการ รวมทงผปวยใกลตาย

เปนกลมเปาหมายทตองดแลตอเนองเพอปองกนปญหาแทรกซอน และเพอการมคณภาพชวตทดและตายอยางมศกดศร ตองใชทมสหสาขาวชาชพและจากภาคสวนตางๆ รวมกนดแลในทกระดบ โดยเฉพาะในระดบหมบาน ซงมความใกลชดผรบบรการมากทสด ตองไดรบการดแลอยางใกลชด ดจญาตมตร ดวยการใหค าแนะน าปรบเปลยนพฤตกรรมเพอลดโรค ลดเสยงการตดตอประสานงานกบหนวยงานภายนอก การเสรมแรง เสรมพลงทงแกผปวยและผดแล หนงสอเรอง เหนทกข สรางสข ดวยจตอาสา จดท าขนเพอเผยแพรองคความรและขอคนพบในการดแลผปวยโรคเรอรงและการปรบเปลยนพฤตกรรมลดโรค ลดเสยง ซงผเขยนไดรวบรวมและสงเคราะหจากการแลกเปลยนเรยนร การถอดบทเรยน และการสงเคราะหเอกสารและจากประสบการณในการท างานในพนทหม 1-7 ต าบลคบว รวมทงไดจากการสมภาษณเชงลกผเกยวของเพอตดตามประเมนผลกระทบจากากรใหบรการวชาการ ผเขยนหวงวาจะเกดประโยชนตอผทท างานดานสขภาพในชมชนและในการน าไปพฒนาทมหมอครอบครวตอไป

คณะผจดท า

30 กรกฎาคม 2558

สารบญ

บทน า 1 ความเขมแขงของชาวคบว:กวาจะมาถงวนน 2 เครอขายความรวมมอในการพฒนาชมชนใหเขมแขง 17 ผลงานเดนของบลากรสาธารณสขและแกนน าสขภาพคบว 21 ผลการตดตามประเมนผลกระทบจากการบรการวชาการ 32 ปจจยความส าเรจในการด าเนนงานดแลผปวยโรคเรอรง และคนพการทบาน

38

ปญหา อปสรรคและแนวทางการพฒนา 39 บทสงทาย 41 เอกสารอางอง 42

ความเจบปวยดวยโรคเรอรง และความพการเปนปญหาท

ตองไดรบการดแลชวยเหลออยางตอเนอง ผปวยบางรายนอกจากเจบปวยทางกาย ยงมปญหาความทกขทางใจ หรอทางเศรษฐกจ สงคม การดแลเพอใหกลมเปาหมายเหลาน สามารถด ารงชวตอยอยางมศกดศร ทามกลางขอจ ากดตางๆ จงตองอาศยความรวมมอ ความชวยเหลอจากเพอนบาน ญาตใกลชด และชมชน รวมทงหนวยงานตางๆ ทเกยวของ เพราะความเจบปวยเหลาน สงผลกระทบทงตนเอง และญาต หรอผดแลทตองปรบตวใหสามารถด ารงอยกบความเจบปวยเหลานนใหได การสนบสนนชวยเหลอจากทมเพอเพมศกยภาพผปวย ผดแลใหเกดพลงอ านาจ เกดขวญก าลงใจทจะเผชญกบความเจบปวยเหลานน และพงพาตนเองได จงเปนสงจ าเปน ดงนน การสรางทมทอยในระดบหมบาน ซงใกลชดกบผปวยมากทสด เพอใหสามารถเสรมเตมเตมสวนขาด และชวยประสานสงตอในยามฉกเฉนไดอยางเหมาะสม จงเปนทมาของทมหมอครอบครวของหมบานต าบลคบว อ าเภอเมอง จงหวดราชบร

บทน า

ทมหมอครอบครวของแตละหมบาน ไดรบการพฒนาศกยภาพอยางตอเนองยาวนานโดยมหนวยงานตางๆทสนบสนนการพฒนาศกยภาพทมหมอครอบครว โดยเฉพาะทผานมา วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร เปนหนงในหนวยงานทสนบสนนและพฒนาศกยภาพผน าชมชน อสม. รวมทงเจาหนาทสาธารณสขมาอยางตอเนอง

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร รวมกบ รพสต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว และ อบต.คบว ไดศกษาวจยเรองสภาวะสขภาพ ความสข ความเครยด และคณภาพชวตของประชากรต าบลคบว อ าเภอเมอง จงหวดราชบร ขนตอนการศกษาดงกลาว ไดสรางทมนกวจย ซงประกอบดวยนกวจยจากวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร ผน าชมชน อสม. และเจาหนาทสาธารณสขของ รพ.สต. เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว ใหมความรและสมรรถนะในเกบรวบรวมขอมล และใชขอมลเปนฐานในการตดสนใจแกไขปญหาสขภาพของประชาชนในพนท ซงเปน

ความเขมแขงของชาวคบว: กวาจะมาถงวนน

พ.ศ. 2549 -2550

จดเรมตนของการใชขอมลส าหรบวางแผนงานแกไขปญหาสขภาพของพนท

ศกษาวจยสถานการณปญหาสขภาพของชาวคบว งบวจยจาก อบต.คบว

ใชขอมลจากการวจยมาวางแผน

แกไขปญหาของหมบาน วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร รวมกบ รพ.สต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว และ อบต.คบว ไดจดท าโครงการรวมพลงสรางสรรคนวตกรรมเพอการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยน(ประเดนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของผปวยโรคความดนโลหตสงและพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง) โดยไดรบงบประมาณสนบสนนจาก สสส. ในโครงการดงกลาวไดพฒนาทมนกวจย ซงประกอบไปดวย

พ.ศ. 2551-2552

นกวจยจากวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร เจาหนาทสาธารณสขของ รพสต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว ใหรวมทมศกษาปญหาความเจบปวยดวยโรคเบาหวานและความดนโลหตสงของผปวยในพนท เพอจะไดเขาใจปญหาและความตองการอยางแทจรงวาเปนเพราะอะไรผปวยเหลานถงไมสามารถควบคมโรคได และผปวยทสามารถควบคมโรคไดเปนเพราะอะไร รวมทงคนหาวธการ/ แนวทาง/นวตกรรมทจะชวยปรบเปลยนพฤตกรรม/สงเสรมใหสามารถดแลตนเองได ผลการศกษาดงกลาวท าใหไดขอคนพบทเปนประโยชนในการน าไปใชแกไขปญหาสขภาพของพนท ขณะเดยวกนท าใหเกดความเขมแขงของทมบคลากรสาธารณสขดวย

สรางทมวจย และรวมผลตผลงานทางวชาการรวมกนระหวาง

วพบ.ราชบร กบ ผน าชมชน และ จนท.สธ. ต าบลคบว

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบรรวมกบ รพสต.เฉลม

พระเกยรตฯ ต าบลคบว ศกษาวจยเรอง ผลการพฒนาศกยภาพครอบครวเพอการพงตนเองดานสขภาพ: การดแลผปวยโรคเรอรงโครงการวจยดงกลาวใชรปแบบการวจยเชงคณภาพเพอใหทมวจยซงประกอบดวยบคลากรสาธารณสขของ รพ.สต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว รวมทม ท าใหไดขอมลเชงลกในระดบครอบครว ซงเปนปจจยสาเหตทท าใหไมสามารถควบคมโรคได

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบรรวมกบ รพสต.เฉลม

พระเกยรตฯ ต าบลคบว จดอบรมและพฒนาศกยภาพ อสม. และผน าชมชนใหมความรและสมรรถนะในการปฐมพยาบาลเบองตนและการเขยนแผนงาน/โครงการ

พ.ศ. 2553

พ.ศ. 2554

ขณะเดยวกน รพ.สต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว ไดจดท า

1) โครงการอบรมเพอปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภค การออกก าลงกายและการจดการอารมณส าหรบกลมผปวย กลมเสยงโรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน ไขมนและโรคหวใจ

2) โครงการปรบเปลยนพฤตกรรม เพอลดความเสยงจากโรคความดนโลหตสงและเบาหวาน ตามแนวทางคลนกไรพง ( DPAC )

3) โครงการรณรงคชมชนรวมใจ ลดเอว ลดเสยงจากโรคในกลมเมตาบอลกของประชาชนอาย 30 ป ขนไปเปนตน ซงการจดท าโครงการตางๆ ดงกลาวน สงผลใหอสม. ผน าชมชน และผเขารวมโครงการเกดองคความร ทกษะและประสบการณในการดแลผปวยโรคเรอรงโดยเฉพาะเบาหวาน ความดนโลหตสง

ผลจากการท างานรวมกนในดานตางๆ ระหวาง รพสต. เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว และ อบต.คบวมาเปนระยะเวลาหนง และเพอใหทกองคกร มทศทางการท างานรวมกนอยางมเปาหมายและชดเจน จงไดก าหนดประเดนทจะพฒนารวมกนคอ ประเดน ปญหาผปวยโรคเรอรงและคนพการโดยไดท าบนทกขอตกลงรวมกนและจดท าแผนการบรการวชาการเพอเสรมสรางความเขมแขง:การดแลผปวยโรคเรอรงและคนพการ ตงแต ป พ.ศ.2554-2558

บนทกขอตกลงความรวมมอฯ

แผนการบรการวชาการ เพอสรางความเขมแขงฯ

ผลจาการด าเนนงานในป พ.ศ. 2554 พบวามแกนน าสขภาพทมภาวะผน าและเปนตนแบบดานสขภาพจ านวน 11 คน

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบรรวมกบ รพ.สต.

เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว และ อบต.คบว ไดจดท าโครงการกาวใหมเพอชมชนคบวเขมแขงและยงยน ซงวทยาลยฯ ใหความส าคญกบการมสวนรวมของพนท โดยเฉพาะ อบต. และ รพ

พ.ศ. 2555

สต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว รวมทงผน าชมชน ดวยการทบทวนการท างานทผานมา การปรบวธคด ปรบวธการท างานเพอใหเกดเปาหมายรวมในการแกไขปญหาสขภาพของพนท ยดหลกการรวมคด รวมท า และรวมรบผดชอบ เพอน าไปสความยงยนตอไป

รพสต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบวไดจดท าโครงการภาคเครอขายสขภาพใกลบานใกลใจเพอสขภาพดเรมทบานโดยใหความร อสม.ในการดแลผพการทบาน วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร ไดสนบสนนวทยากร เพออบรม อสม.ใหมความรและสมรรถนะในการเยยมบานผปวยโรคเรอรงและผพการ

นอกจากนยงไดมการจดท าโครงการวจยเรองการประเมนผลโครงการพฒนาศกยภาพแกนน าอาสาสมครสาธารณสข ประจ าหมบานในการดแลทางจตสงคมของคนพการการจดท าโครงการดงกลาว ไดมการอบรมให อสม. มความรและทกษะในการดแลคนพการ และไดมการวจยตดตามประเมนผล พบวา อสม.มศกยภาพเพมมากขนในการดแลคนพการ

ทบทวนความรวมมอทผานมา

และรวมก าหนดทศทางกาวตอไป อบรม อสม.ใหมสมรรถนะในการ

ดแลคนพการ นอกจากน เจาหนาทสาธารณสขของ รพสต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว ผน าชมชนและ อสม. ประเมนตนเอง และพบวา ผใหญบานของหม 5 และ อสม.หม5 บานตะโก มความพรอมและมศกยภาพทจะเปนตนแบบในการขบเคลอนแกปญหาสขภาพของหมบาน เพอเปนหมบานจดการสขภาพ โดยมผใหญบานของหม 5 เปนแกนน าหลก จดท าโครงการบานตะโกสบายใจ ปลอดภยจากโรคเรอรงดวยการออกก าลงกายไดรบงบประมาณสนบสนนจากกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพผลจากการท าโครงการดงกลาวท าใหผใหญบาน หมท 5 ไดรบการยอมรบเปนบคคลตนแบบในการเปนผน าทางดานสขภาพ และไปถายทอดความรและประสบการณในการบรหารจดการโครงการใหผน าชมชนและอสม.ทงในและนอกพนทหมบาน

จากความรวมมอทผานมา พบวา อสม.หลายคนยง

ประเมนตนเองวาขาดความมนใจในการเยยมบาน เพราะความร ขอมลตางๆ ทจ าเปนส าหรบน าไปใชเพอใหค าแนะน าปรบเปลยนพฤตกรรมไปสสขภาวะนน มการเปลยนแปลงอยางรวดเรวดงนนเพอใหความรแกกลมเปาหมายในการลดโรค ลดเสยง รพสต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว จงไดจดท าคมอการดแลตนเองเพอลดโรคลดเสยง เนอหาในคมอประกอบดวยความรทจ าเปนและแบบบนทกการเยยมบาน สวนวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร ไดจดอบรมเพอเพมศกยภาพของ อสม.ในการเยยมบาน ผลจากการอบรมดงกลาว ท าให อสม.เหนความส าคญของโรคเรอรงในชมชน มการปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานอาหารหวาน มน เคม และมความมนใจเพมขนในการดแลกลมเปาหมายในพนทรบผดชอบของตน

พ.ศ. 2556

นอกจากโครงการดงกลาวแลว รพสต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว รวมกบวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร จดท าโครงการสนบสนนชมชนต าบลคบวเพอการปรบเปลยนพฤตกรรมลดโรคลดเสยงโดยน านโยบายลงสการปฏบตตามมาตรการสรางสขภาพลดโรคไมตดตอเรอรง หรอโรควถชวต 5 โรค คอ โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง และโรคมะเรง การขบเคลอนโครงการดงกลาว ม อสม.เปนเสาหลกในการด าเนนงาน จงสงผลใหอสม.เกดความรและสมรรถนะเพมขนในการใหค าแนะน าเพอปรบเปลยนพฤตกรรมลดโรค ลดเสยง และมเจตคตทดตอการดแลคนพการ

ผลประเมนการสรางเสรมความเขมแขงในการดแลผปวยโรคเรอรงและคนพการในป 2556 ทผานมาพบวา หมท 1-7 มกลไกการพฒนาตนเองทตอเนอง และคงไวซงอตลกษณ คอ ความรวมมอ รวมแรง รวมใจ ความสามคค และการนบถอความอาวโส และจากการท าเวทประชาคม พบวา ผน าชมชน อสม.และเจาหนาทสาธารณสข มความคดเหนรวมกนวา ปญหาการเกดโรคเรอรง โดยเฉพาะโรคเบาหวานและความดนโลหตสง รวมทงปญหาคนพการ เปนปญหาของต าบลคบวชมชนมความตองการใหมการแกไขปญหานอยางตอเนอง โดยเนนการสรางทมท างานรวมกนระหวางภาคสวนตางๆ และสรางองคความรทจ าเปนตอการน าไปใชเพอปรบเปลยนพฤตกรรมลดโรค และลดเสยง ดวยแนวคด/วธการตางๆ ทสอดคลองกบบรบทของพนท น าไปสการพงตนเองในดานการดแลผปวยโรคเรอรงและคนพการอยางยงยนตอไป

จากผลการประเมนและขอเสนอแนะดงกลาว งบประมาณ 2558 วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร ไดรวมกบ รพ.สต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว และ อบต.คบว จดท าโครงการสนบสนนชมชนต าบลคบวเพอการปรบเปลยนพฤตกรรมลดโรคลดเสยง โดยมกจกรรมดงน

การเสรมสรางความเขมแขงต าบลคบว พ.ศ. 2557

กจกรรมท 1 คนขอมล จดรประชมคนขอมลผลการด าเนนงานทผานมา ปญหา

อปสรรคและแนวทางการพฒนาของปงบประมาณ 2556 ใหชมชนเพอน าเขาสการวางแผนการด าเนนงานและสรางความรสกรวมเปนเจาของปญหาโดยใชเวทการประชมซงเปนการประชมตามปกตของสมาชก อสม.และผน าชมชน เพอลดความซ าซอนและประหยดงบประมาณและเวลาในการด าเนนงาน

คนขอมล ทบทวน และวางแผนกาวตอไป

กจกรรมท 2 สนบสนนชมชนเพอการปรบเปลยนพฤตกรรมโดยบรณาการกบรายวชาการพยาบาลครอบครวและชมชน 1 น ารองทหม 1 เพอสรางโอกาสใหนกศกษาพยาบาลและอาจารยจากวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร ไดเรยนรเกยวกบการบรการวชาการ และไดมโอกาสในการถายทอดความรและประสบการณทฝงอยในตวไปใชเตมเตมในการดแลผปวยโรคเรอรงและผพการทบาน เพอใหกลมผรบบรการมความรและ

สมรรถนะในการดแลตนเอง และเปนตนแบบในการน าความรและประสบการณของตนไปถายทอดหรอไปชวยเหลอผอนตอไป

เสรมสรางความเขมแขงครอบครว: การดแลผปวยโรคเรอรงและคนพการ ใหปรบเปลยนพฤตกรรม ลดโรค ลดเสยง และเปนตนแบบดานสขภาพ

ประชมแลกเปลยนเรยนรและคนขอมลการดแลผปวยโรคเรอรงและ คนพการสแกนน าทมหมอครอบครวของหมบาน หม 1-7 วนท 30 มนาคม2558 ณ รพสต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว

กจกรรมท 3 ถอดบทเรยน และคนองคความรสชมชน เปนกจกรรมทชวยใหทมหมอครอบครวในระดบหมบานได

มโอกาสแลกเปลยนเรยนรรวมกน และวเคราะหหาจดเดน จดทควรพฒนาเพอใหการท างานหมอครอบครวมประสทธภาพเพมมากขนผลจากการถอดบทเรยน ท าใหคนพบองคความรและเกดแนวทางการพฒนาเพอใหทมหมอครอบครวมศกยภาพเพมมากขนตอไป

ประชมถอดบทเรยน แลกเปลยนเรยนรการดแลผปวยโรคเรอรงและ คนพการและการปรบเปลยนพฤตกรรมลดโรค ลดเสยง

ของทมหมอครอบครวของหมบาน วนท 10 มถนายน 2558 ณ รพ.สต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว

ผลจากการถอดบทเรยน แลกเปลยนเรยนร ท าใหแกนน าทมหมอครอบครว ไดรบความรเพมเตม ซงเปนการเตมเตมความรใหแกกนและกน (Tacit knowledge) และท าใหเกดขวญ ก าลงใจ และภาคภมใจในการท างาน รวมทงผลจากการถอดบทเรยนครงน ท าใหไดแนวทางการพฒนาตอยอดเพมมากขนดวย

องคการบรหารสวนต าบลคบว เปนหนวยงานหลกทไดรวมท าบนทกขอตกลงความรวมมอ

พฒนาชมชนคบว โดยไดมขอตกลงความรวมมอกบวทยาลยฯ และ รพสต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว มาตงแต ป 2554 ทผานมา

เครอขายความรวมมอในการพฒนาชมชนใหเขมแขง

ไดสนบสนนงบประมาณในการพฒนาศกยภาพ อสม. และสนบสนนงบประมาณเพอใชในการแกไขปญหาของพนทมาอยางตอเนอง เชน คดกรองโรคความดนโลหตสง/เบาหวานและปรบเปลยนพฤตกรรม หนวยงานทรบผดชอบ รพสต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว และโครงการภาคเครอขายสขภาพใกลบานใกลใจหนวยงานทรบผดชอบ รพสต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบวเปนตนโครงการดงกลาว ท าให อสม. และผน าชมชน มขอมลในการแกปญหาและเปนการสรางโอกาสให อสม.และผน าชมชน ไดใชศกยภาพของตนเองในการแกปญหาสขภาพของชมชนในพนทรบผดชอบ

ศนย กา ร เร ยนร ด าน เ วชศาสตรครอบคร ว เ ขต 5

(โรงพยาบาลราชบร) ไดน าแนวคดการใชสมาธสงการรกษาโรคและความ

เจบปวยมาใช เปนทางเลอกเพอการปรบเปลยนพฤตกรรม ลดโรค ลดเสยง รวมถงรกษาโรคและความเจบปวยตางๆ โดยการเปด คลนกศาสนาพทธคอค าตอบทางการแพทย เพอสอนคนไขใหใชสมาธส งการควบคมโรคและความเจบปวยดวยตวเอง เชน โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง อาการปวดเมอย ขอเขาเสอม ฯลฯ ทงนวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร ไดรวมสนบสนนการเผยแพรแนวทางการใชสมาธสงการ

รกษา ผลการด าเนนงาน ท าใหผปวยมทางเลอกในการดแลตนเองเพมมากขน ขณะเดยวกน อสม.และเจาหนาทสาธารณสขของ รพ.สต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว มองคความรทจะไปใหค าแนะน าแกผปวยหรอกลมเสยงอนๆ ซงเปรยบเหมอนการสอนคนไขใหเปนหมอเพอรกษาตนเอง เมอท าไดแลวกจะเปนอาจารยหมอเพอสอนคนไขคนอนๆ ใหเปนหมอเพอรกษาตวเองตอไปเรอยๆ ในทสดประชาชนจะสามารถดแลสขภาพตวเองไดอยางยงยน ซงเปนค าตอบของระบบบรการสขภาพปฐมภม และเปนหมอครอบคร วต วจร ง ตอบโจท ยการลดความแออดในโรงพยาบาล แกปญหาบคลากรทางการแพทยไมเพยงพอ ลดการใชยาในผปวยทกประเภท ลดงบประมาณประเทศดานการรกษาพยาบาล ซงตอบสนองนโยบายสาธารณสข ประเทศชาต จนถงระดบอาเซยน

ส านกงานสาธารณสขจงหวดราชบร ส านกสาธารณสขอ าเภอ

เมอง ราชบร ไดรวมกนพฒนาศกยภาพบคลากรสาธารณสขและ อสม. ใหม

ความรและสมรรถนะ อยางตอเนอง

Social media : Line กลม จตอาสาเฉลมฯ คบว

เปนชองทางการแลกเปลยนเรยนร เสรมพลง เสรมแรง สรางพลงใหเกดแกสมาชกกลม รวมทงเปนชองทางการตดตอสอสารขอมล ความรตางๆ ท าใหรวดเรว ประหยดคาใชจาย เพราะทกหมบานมแกนน าทมหมอครอบครว เปนสมาชกในกลม นอกจากน ยงมนายกองคการบรหารสวนต าบล ก านน ผน าชมชน แพทยเวชปฏบตครอบครว รพศ ราชบร อาจารยจากวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร และบคลากรของ รพ.สต.เฉลมพระเกยรตฯ คบว เปนสมาชกอยดวย

1. โครงการ Social Credit

บคลากรทางสขภาพ ของ รพ.สต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว ไดจดท าโครงการ Social Credit การบนทกความดผลจากการท าโครงการดงกลาว อสม. ประเมนตนเองวา ตนเองมศลธรรม จรยธรรม ความฉลาดดานการคดและใชเหตผล การเปดโอกาสใหอกฝายไดแสดงความคดเหน อยในระดบมาก

2.แกนน าสขภาพชมชน

แกนน าสขภาพของแตละหมบาน มความเขมแขง สามารถทจะน าความรและประสบการณไปใชในการแกไขปญหาสขภาพของตนเองภายใตการสนบสนนจาก รพสต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว รวมกบ อบต.คบว ไดสนบสนนใหทม อสม.และผน าชมชนในแตละหมบานไดน าความรและประสบการณไปใชในการแกปญหาสขภาพของพนท เชน

ชมชนหม 1 บานตากแดดจดท าโครงการบานตากแดดรวมใจสรางสขภาพดอยางยงยน งบกองทนต าบล 47,000.00 บาทผรบผดชอบโครงการคอ ผใหญบาน หม 1

ผลงานเดนของบลากรทางสาธารณสข และแกนน าสขภาพคบว ประจ าป 2557-2558

ชมชนหม 4 บานใต จดท าโครงการบานใตรวมใจดแลสขภาพผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง งบกองทนต าบล 20,500.00 บาทผรบผดชอบโครงการ ประธาน อสม.หม 4

ชมชนหม 6 บานสระโบสถ จดท าโครงการบานสระโบสถรวมใจออกก าลงกายสรางสขภาพด ขอสนบสนนงบกองทนต าบล 24,700.00 บาทผรบผดชอบโครงการ ประธาน อสม.หม 6

3. ทมหมอครอบครวของหมบาน

จากการถอดบทเรยนแลกเปลยนเรยนรเมอวนท 10 มถนายน 2558 คนพบวาหมท 1-7 ต าบลคบว อ าเภอเมอง จงหวดราชบร มทมหมอครอบครวทมศกยภาพ จตอาสา ดแลกลมเปาหมายดจญาต โดยทมหมอครอบครวของแตละหมบานแตละทม ประกอบดวย

1. ผใหญบาน ประธาน 2. ผชวยผใหญบาน 2 คน 3. ส.อบต. จ านวน 2 คน 4. อสม.ของแตละหมบาน 5. แกนน าจตอาสาหมบานละ 1-2 คน 6. เจาหนาทสาธารณสข รพ.สต.เฉลมพระเกยรตฯ ต.คบว

1-2 ทาน/ทม

ตารางท 1 ทมหมอครอบครวของหมบาน และกลมเปาหมายจ าแนกตามหมบาน

หมท

ชอหมบาน สมาชก ทมหมอครอบ ครว

กลมเปาหมายทใหการดแล รวม ผ

พการ ผสงอาย ตดบาน

ผปวยตดเตยง ผปวยระยะสดทาย

ผสงอาย

ยกเวนผสงอาย

1 บานตากแดด 14 6 5 2 1 1 15 2 บานระหนอง 10 6 1 0 2 0 9 3 บานหนองขนธ 11 8 2 3 0 0 13 4 บานใต 15 5 4 2 0 0 11 5 บานตะโก 10 3 1 0 0 0 4 6 บานสระโบสถ 10 6 1 2 0 0 9 7 บานใหม 14 8 4 2 0 0 14

รวม 84 42 18 11 3 1 75 ทมา:รายงานทมหมอครอบครว ป 2558สถานอนามยเฉลมพระเกยรต 60 พรรษา นวมนทราชน ต.คบว อ. เมอง จ.ราชบร

การจดตงทมหมอครอบครวของหมบาน ทมหมอครอบครวของแตละหมบาน เกดมาจากการท

เจาหนาทสาธารณสข อสม. ผน าชมชน ไดเรยนรวาการแกปญหาสขภาพและความเจบปวยของชาวบาน ไมสามารถท างานตามล าพงได ดวยขอจ ากดตางๆ มากมาย แตการท างานรวมกนทกภาคสวนอยางบรณาการ ท าใหประหยดทรพยากรลดภาระงาน

และชวยเตมเตมซงกนและกน ท าใหเกดเปนพลงทยงใหญ รวมกบมนโยบายจากรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขทตองการใหมทมหมอครอบครวในทกพนท ดงนน ทกฝายจงไดรวมกนสรางทมหมอครอบครวของหมบานขน

การเตรยมความพรอมของทมหมอครอบครว ทมหมอครอบครว ไดรบการเตรยมความพรอมกอนลงปฏบตการเยยมบาน ดงน

1. จดอบรม อสม. แกนน าจตอาสา และผน าชมชนของแต ละหมบาน โดยจดอบรมทละหมจดอบรมในพนทของแตละหมบาน เพอใหทมหมอครอบครวไดมความร ความเขาใจเกยวกบจดมงหมายและการปฏบตในการเยยมบาน

2. คณกฤษณา เปรมวงค พยาบาลเวชปฏบตของ รพสต. เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว พรอมเจาหนาทสาธารณสขทรบผดชอบในหมบานนน คดเลอกกรณศกษาตวอยางในแตละหมบานและประสานทมหมอครอบครวใหลงเยยมบานโดย เจาหนาทสาธารณสขสาธตใหเปนตวอยาง

3. คณกฤษณา เปรมวงค พยาบาลเวชปฏบตของ รพสต.

เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบวจดเตรยมรายชอกลมเปาหมายทตองไดรบการเยยมจากทมหมอครอบครว

4. มอบหมายใหทมหมอครอบครวเลอกประธานหรอ หวหนาทมเอง และวางแผนการไปเยยมแตละรายเอง

ทมหมอครอบครวทานหนงไดกลาววา “มเจาหนาทสาธารณสข ลงไปเยยมเยอนดวยโดยเฉพาะในการลงไปครงแรกเพอเพมความมนใจใหทมหมอครอบครว รวมทงจดเตรยมแบบฟอรมบนทกขอมล รวมกบจดเตรยมทะเบยนรายชอกลมเปาหมายทจะใหทมหมอครอบครวไดตดตามเยยมดวย”

บทบาทของทมหมอครอบครว ทมหมอครอบครวในระดบหมบานมบทบาทดงน

1. ใหสขศกษาส าหรบเพอนบานและชมชนอยางใกลชด รวมทงการรบทราบปญหาครอบครว สงคม สงแวดลอม เพอการปรกษาและการแกปญหาในชมชน

2. มสวนรวมในการวเคราะหปญหาดานสขภาพของชมชน เพอท าแผนสขภาพ

3. ด าเนนกจกรรมดานการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคในชมชน

4. ใหความรวมมอกบเครอขายหนวยบรการสขภาพในกจกรรมการเยยมบาน

5. สอสารขอมลระหวางชมชนกบเจาหนาทสาธารณสขและทองถนเพอการปรกษา สงตอ

6. ส ารวจและจดท าขอมลผดอยโอกาส รวมกบเจาหนาทสาธารณสข

7. เปนแบบอยางทดและเปนแกนน าสขภาพดานการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพเพอการเรยนรของคนในชมชน

8. ระดมทรพยากรและภมปญญาทองถนในการแกปญหาและใชกระบวนการมาตรการทางสงคม

การวางแผนและด าเนนการเยยมบาน ทมหมอครอบครววางแผนและด าเนนการเยยมบาน

กลมเปาหมายทกเดอน ๆ ละ 2 ราย โดยมผใหญบาน (หวหนาทม) เปนผประสานสมาชกทม และบนทกผลการเยยมในแบบฟอรมท รพสต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบวจดท าไวดงค ากลาวของหวหนาทมหมอครอบครว กลาววา “การไปเยยมเยอนโดยทมหมอครอบครวนน. ประธาน(หวหนาทม) จะเปนผประสานงานกบสมาชกทมและแบงบทบาทวาใครมหนาทอะไร อยางไรบางโดยแบงตามความรความสามารถและความถนดของแตละคน อสม. มบทบาทหลกในเรองการจดบนทกและวดความดนโลหต ดเรองการกนยา. ประธาน(หวหนาทม)จะดเรองความเปนอย ถามทกขสขของผปวยและผดแล ปญหา/ความตองการทซบซอนจะสงตอใหทมหมอในระดบต าบล ปญหาทตองการประสานงานเพอขอความชวยเหลอจากหนวยงานภายนอก ประธานจะชวยประสานงานให แกนน าจตอาสาและสมาชกทมทเหลอจะชวยดแลและชวยเสรมเตมเตมในสวนขาด”

4. เทคนคการปรบเปลยนพฤตกรรม ลดโรค ลดเสยง

โรคเรอรง โดยเฉพาะเบาหวาน และความดนโลหตสง นบวนจะมผปวยเพมมากขน การสงเสรมศกยภาพ ดแลตนเอง ปรบเปลยนพฤตกรรมเพอลดปจจยเสยง จงเปนสงส าคญ ขณะเดยวกน กลมเสยง กจ าเปนตองมการปรบเปลยนพฤตกรรมเชนเดยวกน จากการถอดบทเรยน แลกเปลยนเรยนรรวมกนระหวางบคลากรสาธารณสข แกนน าสขภาพ ทมหมอครอบครว ไดคนพบองคความร ดงน

รพสต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว อบต.คบว และวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร ไดรวมกนศกษาวจยเพอคนหาองคความรในการปรบเปลยนพฤตกรรมลดโรค ลดเสยง รวมทงจดท านวตกรรม/ โครงการตางๆ เพอปองกน ควบคมโรคเรอรง ด าเนนการมาอยางตอเนอง โดยสรปดงน

1. กลมปวย คนหาสาเหตทผปวยไมสามารถควบคมโรคได โดยการศกษาวจย และแลกเปลยนเรยนร

2. กลมเสยง คนหาแนวทาง นวตกรรมทจะปรบเปลยนพฤตกรรมลดโรค ลดเสยง โดยการศกษาวจย และแลกเปลยนเรยนร

3. อบรม อสม. ผน าชมชน ใหมความร และสมรรถนะในการตรวจคดกรอง และใหค าแนะน าเพอปรบเปลยนพฤตกรรม ลดโรค ลดเสยง

4. สงเสรมบรรยากาศ หรอสรางพนทใหเออตอการปรบเปลยนพฤตกรรม เชน - ชมชนหม 1 บานตากแดดจดท าโครงการบานตาก

แดดรวมใจสรางสขภาพดอยางยงยน งบกองทนต าบล 47,000.00 บาทผรบผดชอบโครงการ ผใหญบาน ม.1

- ชมชนหม 4 บานใต ท าโครงการบานใตรวมใจดแล สขภาพผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง งบกองทนต าบล 20,500.00 บาทผรบผดชอบโครงการ ประธาน อสม.หม 4

- ชมชนหม 6 บานสระโบสถ ท าโครงการบานสระโบสถ รวมใจออกก าลงกายสรางสขภาพด ขอสนบสนนงบกองทนต าบล 24,700.00 บาทผรบผดชอบโครงการ ประธาน อสม.หม 6

- เปด คลนกศาสนาพทธคอค าตอบทางการแพทย เพอสอนคนไขใหเปนหมอสงการควบคมโรคและความเจบปวยดวยตวเอง โดยการใชสมาธสงการควบคมโรคตางๆ เชน โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง ปวดเมอย ขอเขาเสอม ฯลฯ

งานบรการวชาการแกสงคม รวมกบ งานเครอขายบรการวชาการไดตดตามประเมนผลความเขมแขงของต าบลคบว โดยใชวธการสมภาษณผเกยวของ ไดแก นายกองคการบรหารสวนต าบลคบว ผอ านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลเฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว เจาหนาทสาธารณสข รพสต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว ผใหญบานหม 1-7 ส.อบต และ อสม. รวมทงตวแทนผรบบรการ เกบรวบรวมขอมลตงแตเดอนมนาคม - มถนายน 2558 ไดขอคนพบ สรปดงน ผลจากการเยยมบานของทมหมอครอบครว ท าใหเกดผลดตางๆ มากมาย ทงแกตวทมเยยมและผรบบรการ รวมทงในระดบหนวยงานตางๆ ทเกยวของ ตวอยางเชน ดานผรบบรการ

ผปวย ผดแล และสมาชกครอบครวรสกเหมอนไมไดถกทอดทง ใหตองเผชญความทกขยากตามล าพง แตไดรบการเยยมเยอนจากทมหมอครอบครว. ดจการเยยมญาต ปญหาบางอยางไดรบการแกไข หรอไดรบการชวยเหลออยางรวดเรว เชน ปญหาความตองการรถเขน เตยง ออกซเจน

ผลการตดตามประเมนผลกระทบจากการบรการวชาการ

ผรบบรการไดรบการชวยเหลอเรองความเปนอย บางรายไดรบการชวยเหลอเรองสรางงาน สรางรายได

ผรบบรการมการปรบเปลยนพฤตกรรมดวยการออกก าลงกาย การเลยงเคม หวาน มน บางรายรสกซาบซง ตนตน ทไดรบการเยยมจากทมหมอครอบครว รสกตนตนจนน าตาคลอ และอยากใหมทมหมอครอบครวลงไปเยยมตอเนอง เพราะท าใหรสกไมเดยวดาย และมทพงจนถงวาระสดทายของชวต

ดานผใหบรการ ทมหมอครอบครวรสกดใจ. ปต อมเอมใจ วาตนสามารถท าใหกลมเปาหมายมความสข ไดเหนรอยยม ไดเหนน าตาแหงความซาบซง.

ทมหมอครอบครวบางคน ยงบอกวา “ไมนาเชอเลย เราท าไดดวย เเคพวกเราลงไปเยยมเยอนเนย ท าใหเขาดใจ มความสขไดมากมายขนาดน กเพราะมทมหมอครอบครวเนยเลยท าใหเราไดมโอกาสลงไปท าสงดๆ แบบน ถารวาจะเกดผลดมากมายอยางน คงจะท ามานานแลว”

ดานหนวยงานอนๆ หนวยงานภาคทเกยวของ เชน อบต.คบวโดยเฉพาะทาน

นายกฯ. ทานใหความส าคญกบทกขของชาวบาน ทานลงไปเยยมเยอนและชวยแกทกข ผปวยทมปญหาการเดนทาง ทานยงชวยจดหารถ รบ-สงผปวยไปรบการรกษา ท าใหผดแลหรอญาตไมตองเสยเงนไปเชารถรบ-สง ลดทกขของชาวบาน

นอกจากน อสม. และบคลากรของ รพ.สต. ยงไดรบรางวลตางๆ อาท

อสม.ของหม 1-7 ไดรบคดเลอกเปน อสม.ดเดนในระดบอ าเภอ และไดรบ รางวลชมเชยในระดบจงหวด ถง 3 สาขา ไดแก 1.สาขาการจดการสขภาพชมชน 2.สาขาภมปญญาทองถนดานสขภาพ 3.สาขาคมครองผบรโภคฯ

นอกจากนเจาหนาทสาธารณสข ยงไดรบรางวลมากมาย เชน นางกฤษณา เปรมวงค ไดรางวลขาราชการพลเรอนดเดน ประจ าป 2557 ของส านกงานสาธารณสขอ าเภอเมองราชบร

นางอารยา หยดหยอดไดผานการคดเลอกเปนลกจางประจ า ดเดนของส านกงานสาธารณสขอ าเภอเมองราชบร

ความยงยนในการแกปญหาสขภาพ

ผลจากการตดตามความรและสมรรถนะของเจาหนาทสาธารณสข ของ รพสต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว พบวา สามารถเปนพเลยงใหกบ อสม.และผน าชมชน ในการวางแผนงานเพอแกไขปญหาสขภาพของพนท และ อบต.คบว ตระหนกถงความส าคญของสขภาพและสงเสรมสนบสนนใหความรวมมอในการแกไขปญหาสขภาพ โดยรวมในการคดแผนงาน การวางแผนงานและสนบสนนงบประมาณในการแกไขปญหาสขภาพ โดยใชงบประมาณจากกองทนสขภาพต าบลในปงบประมาณ 2558 มโครงการทไดรบการสนบสนนและขบเคลอนโดยผน าชมชนและ อสม.ดงน

ชมชนหม 1 บานตากแดดจดท าโครงการบานตากแดดรวมใจสรางสขภาพดอยางยงยน งบกองทนต าบล 47,000.00 บาทผรบผดชอบโครงการคอ ผใหญบาน หม 1

ชมชนหม 4 บานใต จดท าโครงการบานใตรวมใจดแลสขภาพผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง งบกองทนต าบล 20,500.00 บาทผรบผดชอบโครงการ ประธาน อสม.หม 4

ชมชนหม 6 บานสระโบสถ จดท าโครงการบานสระโบสถรวมใจออกก าลงกายสรางสขภาพด ขอสนบสนนงบกองทนต าบล 24,700.00 บาทผรบผดชอบโครงการ ประธาน อสม.หม 6

1. ความมจตอาสา ความรวมแรง รวมใจ ความสามคค

ความมงมน ตงใจ และความเปนน าหนงใจเดยวระหวางทมผน าชมชน อสม. และบคลากรทางสาธารณสขท าใหสามารถดแลผปวยโรคเรอรงและผพการไดอยางตอเนอง ครอบคลมทกหมบาน

2. การจดระบบและกลไกการท างานของทมบคลากรทางการแพทย รพ.สต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว มความชดเจน บรณาการและสอดคลองกบความร ความสามารถ ความถนด ความเชยวชาญเฉพาะดานของแตละคน ท าใหการท างานไมซ าซอน ประหยดงบประมาณ และลดภาระงาน

3. การพฒนาตนเองอยางตอเนอง สม าเสมอของบคลากรทางสาธารณสข อสม. และผน าชมชน ท าใหเกดการพฒนาคณภาพงานและคณภาพการดแลผปวยและกลมเสยง

4. การสนบสนนจากองคกร หนวยงานภายนอก เชน อบต.คบว โรงพยาบาลศนยราชบร ส านกงาน

ปจจยความส าเรจในการด าเนนงานดแลผปวยโรคเรอรงและผพการทบาน

สาธารณสขอ าเภอเมองราชบรวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร และส านกงานสาธารณสขจงหวดราชบร อยางตอเนอง และสม าเสมอท าให รพสต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบ ว และทมงาน สามารถใหบรการไดอยางมคณภาพและประสทธภาพ

ปญหาอปสรรค การดแลผปวยโรคเรอรงและผพการโดยเฉพาะผรบบรการบางราย ทมปญหาซบซอนและมหลายมตทตองไดรบการแกไข ทมหมอครอบครวในระดบหมบาน มความมงมน จตอาสาและเตมใจทจะชวยเหลอผรบบรการเหลานน แตดวยขอจ ากดในเรองความร ความช านาญเฉพาะทาง รวมทงขาดแคลนในเรองงบประมาณ หรอวสดครภณฑทจ าเปนเพอการด ารงชพของผปวย รวมทงขาดการตดตอประสานงานกบหนวยงานภายนอกอนๆท าใหการชวยเหลอผรบบรการไมไดครอบคลมทกมตของการดแล

ปญหา อปสรรคและ แนวทางการพฒนา

แนวทางการพฒนา ทมหมอครอบครวระดบหมบานมความตองการชวยเหลอสนบสนน/แนวทางพฒนาตอ ไดแก 1. การพฒนาศกยภาพทมหมอครอบครวใหสามารถดแลกลมเปาหมายไดดยงขน เชน การสอสารทมประสทธภาพ การคนหาทกข เปนตน 2.การสนบสนนจากหนวยงานภายนอก เชน การจดการสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ การจดหาสงจ าเปนส าหรบการด ารงชพใหแกผปวย 3. การจดหาสงจ าเปน/ปจจยเออเพอใหทมหมอครอบครวใชส าหรบการดแลผปวยตอไป

การดแลผปวยโรคเรอรงและผพการของหมท 1-7 ต าบลคบว อ าเภอเมอง จงหวดราชบร ไดรบการตดตามดแลชวยเหลอมาอยางตอเนอง ทงจากเจาหนาทสาธารณสขประจ า รพ.สต.เฉลมพระเกยรตฯ ต าบลคบว องคการบรหารสวนต าบล.คบว วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร รวมทงศนยการเรยนรดานเวชศาสตรครอบครวเขต 5 (รพ.ราชบร) ดวยการสรางและพฒนาทมหมอครอบครวในระดบหมบาน ใหมความพรอมและศกยภาพในการแกไขปญหาทสอดคลองกบความตองการและบทบาทหนาทของตนดวยจตอาสา สงผลท าใหปญหาความเจบปวยและความทกขของผรบบรการแตละรายไดรบการชวยเหลอ บางรายมปญหาทซบซอนไดรบการสงตอไปรบการรกษาทตอเนอง บางรายทสมาชกในครอบครวหรอผดแลสามารถชวยเหลอดแลไดบางสวน จะไดรบการเตมเตมจากทมหมอครอบคร วและบคลากรสาธารณสขในพนท สงผลใหคณภาพชวตของผรบบรการดขนและพงตนเองไดมากขนตอไป

บทสงทาย

เอกสารอางอง รายงานการตรวจเยยมสถานอนามยเฉลมพระเกยรต 60 พรรษา นวมนทราชน ป 2557 จดท าโดยสถานอนามยเฉลมพระ เกยรต 60 พรรษา นวมนทราชน ต าบลคบว อ าเภอเมอง จงหวดราชบร รายงานการตรวจเยยมสถานอนามยเฉลมพระเกยรต 60 พรรษา นวมนทราชน ป 2558 จดท าโดยสถานอนามยเฉลมพระ เกยรต 60 พรรษา นวมนทราชน ต าบลคบว อ าเภอเมอง จงหวดราชบร รายงานสรปผลการด าเนนงานโครงการสนบสนนชมชนต าบลคบว เพอการปรบเปลยนพฤตกรรมลดโรคลดเสยง วทยาลย พยาบาลบรมราชชนน ราชบร,2558. รายงานสรปผลการด าเนนงานโครงการกาวใหมเพอชมชนคบว

เขมแขงและยงยนวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร,2557.

รายงานสรปผลการด าเนนงานโครงการพฒนาศกยภาพ อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในการดแลทางดาน จตสงคมคนพการทบาน วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร,2555.