11 ς 2015 3 28 ομ 6 μηνάς γιάγκου εντερικός βλεννογόνος

Ανοσοαποκρίσεις στον Εντερικό Βλεννογόνο. Ο Εντερικός Μικροβιόκοσμος και

ο Ρόλος των Προβιοτικών Μικροοργανισμών.

Μηνάς Γιάγκου Καθηγητής Ανοσοβιολογίας - Μοριακής Βιολογίας,

Τμήμα Βιολογίας,

Τομέας Γενετικής Ανάπτυξης και Μοριακής Βιολογίας,

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ

Γενότυπος

(Πολυμορφισμοί

Αλληλελπιδράσεις εσωτερικών & εξωτερικών

παραγόντων

Μεταβολισμός

Αντίσταση στο stress

Αντίσταση σε ασθένειες

Διατήρηση της λειτουργίας των

ιστών

Καταστροφή ιστών

Ευαισθησία στο stress

Επιρρέπεια σε ασθένειες

Ύφεση στη λειτουργία των

ιστών

ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ

Επίκτητοι

(Περιβάλλον)

Εξειδίκευση

Ετερογένεια

Μνήμη

Προσαρμογή

Διαφοροποιεί ανοσοκύτταρα

που αναγνωρίζουν & εξουδετρώνουν ξένα αντιγόνα

Ανοχικό στα αντιγόνα του περιβάλλοντος (Τροφές)

Καταστρέφει τα ανοσοκύτταρα

αυτοαναγνώρισης

ΤΟ ΈΜΦΥΤΟ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΌ

ΣΎΣΤΗΜΑ

ΒΑ

ΣΙΚ

Ές Λ

ΕΙΤ

ΟΥ

ΡΓ

ΊΕ

ς

ΑΝΑΓΝΏΡΙΣΗ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΏΝ

ΑΝΤΊΔΡΑΣΗ ΦΛΕΓΜΟΝΉς

ΕΠΊΚΤΗΤΗ ΑΝΟΣΊΑ

Μάρτυρας Φωσφολιπίδια κυτταρικής μεμβράνης

Φωσφολιπάσες

Αραχιδονικό οξύ

Προσταγλανδίνες

Προσταγλανδίνη

G2

κυκλοξυγενάσες (COX)

Θρομβοξάνες

Λιποξυγενάσες

Λευκοτριένια

C4, D4, E4

Συστολή

βρόγχων

PAF

Lyso-παράγοντας ενεργοποίησης

αιμοπεταλίων (Lyso-PAF)

Λευκοτριένιο

Α4

Χημειοτακτισμός

ουδετερόφιλων

Αγγειοσυστολή,

Συγκόλληση

αιμοπεταλίων

Λευκοτριένιο

B4

Διαπερατόττηα

αγγείων,

χημειοτακτισμός

ουδετερόφιλων

Συγκόλληση

αιμοπεταλίων,

ενεργοποίηση

ουδετερόφιλων

Φωσφολιπίδια κυτταρικής μεμβράνης

Φωσφολιπάσες

Αραχιδονικό οξύ

Προσταγλανδίνες

Προσταγλανδίνη

G2

κυκλοξυγενάσες (COX)

Θρομβοξάνες

Λιποξυγενάσες

Λευκοτριένια

C4, D4, E4

Συστολή

βρόγχων

PAF

Lyso-παράγοντας ενεργοποίησης

αιμοπεταλίων (Lyso-PAF)

Λευκοτριένιο

Α4

Χημειοτακτισμός

ουδετερόφιλων

Αγγειοσυστολή,

Συγκόλληση

αιμοπεταλίων

Λευκοτριένιο

B4

Διαπερατόττηα

αγγείων,

χημειοτακτισμός

ουδετερόφιλων

Συγκόλληση

αιμοπεταλίων,

ενεργοποίηση

ουδετερόφιλων

Πρόσληψη Θρεπτικών

Πρόσληψη Υγρών

Ανοχή στα τρόφιμα

Φραγμός

Γαστρεντερικός

Ουρογεννητικός

Ανανεώνεται περίπου150 φορές στη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου

Heel Inc., USA, Text: Alta Smit

Graphics: Andrew Mingione

Διαπερατότητα

Παραγωγή MHC (δείκτες ατομικότητας)

Μόρια προσκόλλησης

Χημειόταξη ανοσοκυττάρων

Αντιμικροβιακή δράση

1014 ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΊ – ΒΙΟΜΆΖΑ 1 Kg

4 ΦΎΛΑ: FIRMICUTES (64%), BACTEROIDETES (23%), PROTEOBACTERIA (8%) ACTINOBACTERIA (3%). 1.800 ΓΈΝΗ 16.000 ΕΊΔΗ ΒΑΚΤΗΡΊΩΝ

ΚΥΡΊΩς ΑΥΤΌΧΘΟΝΕς, ΕΝΏ ΠΕΡΙΣΤΑΣΙΑΚΆ ΚΑΙ ΑΛΛΌΧΘΟΝΕς ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΊ

Ο ΘΑΥΜΑΣΤΌς ΑΌΡΑΤΟς ΕΝΤΕΡΙΚΌς ΜΙΚΡΟΒΙΌΚΟΣΜΟς – ΈΝΑ ΞΕΧΑΣΜΈΝΟ ‘ΟΡΓΑΝΟ

Στομάχι και Άνω

Λεπτό έντερο

Lactobacillaceae

Veillonellaceae

Staphylococcoveae

Streptococcaceae

Bacteroidaceae

Pasteurellaceae

Yeasts

κ.α.

Κάτω Λεπτό έντερο

& Παχύ έντερο

Bifidobacteriaceae

Bacteroidaceae

Eubacteriaceae

Enterococcaceae

κ.α

pH 4-5

102-104 CFU/ml

104 CFU/ml

pH5-6

106-108 CFU/ml

pH 7

107-1012 CFU/ml

1200 Είδη Μικροβίων/ >80% των ειδών του εντέρου δεν καλλιεργούνται

Λειτουργία

Βιοκοινότητας; Ποια είναι η απόκριση της Βιοκοινότητας στο περιβάλλον;

Σύγκριση Ακολουθιών DNA με Βάσεις Δεδομένων

Σύγκριση Ακολουθιών DNA με γονιδιώματα αναφοράς

Απομόνωση DNA

Ενίσχυση 16S RNA by

PCR και Αλληλούχιση Αλληλούχιση ολικού

DNA

Αποθήκευση όμοιων

ακολουθιών ως

OTUs

Σύγκριση των OTUs σε

Βάσεις Δεδομένων

Φασματοσκοπία Μαζών

Ανάστροφη Μεταγραφή

Πρότυπο Μεταβολιτών

Εκχύλισμα RNA, Πρωτεϊνη, Μικρά Μόρια

Μέτ

α-Π

ρω

τεο

μικ

ή

Μέτ

α-Μ

ετα

βο

λομ

ική

Ποιοι

Μικροοργανισμοί

είναι Παρόντες ;

Μέτ

α-μ

ετα

γρ

αικ

ή

Morgan XC: Trends Genet . 2013, 29: 51–58.

Δίκτυο αλληλεπιδράσεων που απεικονίζει ανθρώπινες ασθένειες

(φαινοτύπους) και ενεχόμενα γονίδια

D. Mavrogenis

Scouras Lab, 2013

Λειτουργία

Βιοκοινότητας; Ποια είναι η απόκριση της Βιοκοινότητας στο περιβάλλον;

Σύγκριση Ακολουθιών DNA με Βάσεις Δεδομένων

Σύγκριση Ακολουθιών DNA με γονιδιώματα αναφοράς

Απομόνωση DNA

Ενίσχυση 16S RNA by

PCR και Αλληλούχιση Αλληλούχιση ολικού

DNA

Αποθήκευση όμοιων

ακολουθιών ως

OTUs

Σύγκριση των OTUs σε

Βάσεις Δεδομένων

Φασματοσκοπία Μαζών

Ανάστροφη Μεταγραφή

Πρότυπο Μεταβολιτών

Εκχύλισμα RNA, Πρωτεϊνη, Μικρά Μόρια

Μέτ

α-Π

ρω

τεο

μικ

ή

Μέτ

α-Μ

ετα

βο

λομ

ική

Ποιοι

Μικροοργανισμοί

είναι Παρόντες ;

Μέτ

α-μ

ετα

γρ

αικ

ή

Morgan XC: Trends Genet . 2013, 29: 51–58.

Morgan XC: Trends Genet . 2013, 29: 51–58.

1014 ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΊ – ΒΙΟΜΆΖΑ 1 Kg

4 ΦΎΛΑ: FIRMICUTES (64%), BACTEROIDETES (23%), PROTEOBACTERIA (8%) ACTINOBACTERIA (3%). 1.800 ΓΈΝΗ 16.000 ΕΊΔΗ/ΣΤΕΛΈΧΗ ΒΑΚΤΗΡΊΩΝ

ΚΥΡΊΩς ΑΥΤΌΧΘΟΝΕς, ΕΝΏ ΠΕΡΙΣΤΑΣΙΑΚΆ ΚΑΙ ΑΛΛΌΧΘΟΝΕς ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΊ

Εντερικός Μικροβιόκοσμος

Ανθρώπινο Γάλα

Αντιβιοτικά-Φάρμακα

Διατροφή

Μικροχλωρίδα Μητέρας

Ηλικία

Γονίδια

Περιβάλλον

Μέθοδος Γέννας

ΜΙΚΡΟΧΛΩΡΙΔΑ

Ισχυρά προσαρμοσμένη

Υψηλά εξατομικευμένη

Σταθερή στα υγιή άτομα

Δρα υπό συνθήκες συμβίωσης

Ενεργειακά Επίπεδα - Μεταβολισμός

Εξουδετέρωση Ξενοβιοτικών

Ανοσορύθμιση

Φραγμός

Προστασία από παθογόνα

ΣΥΜΒΊΩΣΗ Δυσβίωση ΣΥΜΒΊΩΣΗ Δυσβίωση

Επηρεάζει όλο το βλεννογόνο

Ασθένεια τοπική & συστεμική

Διαταραχή της ακεραιότητας του εντερικού βλεννογόνου

Φλεγμονή

Δερματοπάθειες

Αρθρίτιδα Αλλεργίες

Νόσος του Chron

(σε όλο τον εντερικό

σωλήνα)

Ελκώδης κολίτιδα

(κυρίως στο παχύ έντερο) Υγιές

• Actinobacteria

• .Bacteroidetes

.

Fusobacterium (καρκινικό ιστό)

Firmicutes

Bacteroidetes

• Αλλαγές στα βακτήρια που παράγουν Βουτυρικό

• Firmicutes,

Lentisphaerae & Verrucomicrobia;

• Proteobacteria, Fusobacteria & Spirochaetes.

• Firmicutes,

(Ruminococcus, Clostridium., &

Dorea

• Bifidobacterium & Faecalibacterium

Σπαστική Κολίτιδα

Ελκώδης κολίτιδα

Παχυσαρκία Καρκίνος παχέος Εντέρου

Human Microbiome Project (2008): Επέκταση του Human Genome Project Ο

άνθρωπος ως μετα-οργανισμός Metagenomics/γνώση της πρωτογενούς

σύστασης του ανθρώπου

Strachan (1986): Υπόθεση υγιεινής (hygiene hypothesis), αύξηση περιστατικών αλλεργιών και αυτοάνοσων ασθενειών του ανθρώπου με τη μειωμένη έκθεση του σε σημαντικούς μικροοργανισμούς ή προϊόντα τους.

Eli Metchnikoff (1908): “The prolongation of Life”, η κατανάλωση ζυμούμενων προϊόντων γάλακτος επιμηκύνει την διάρκεια ζωής

Ιπποκράτης (460 π.Χ): Η θετική Υγεία απαιτεί γνώση της πρωτογενούς σύστασης του ατόμου και των δυνατοτήτων διαφόρων τροφίμων

Ακριβής ταυτοποίηση

Ασφάλεια

Επιβίωση στο γαστρεντερικό σωλήνα

Ικανότητα παραμονής στο γαστρεντερικό σωλήνα

Αντιμικροβιακή δράση

Επιθυμητές τεχνολογικές ιδιότητες

Ακριβής ταυτοποίηση

Ασφάλεια

Επιβίωση στο γαστρεντερικό σωλήνα

Ικανότητα παραμονής στο γαστρεντερικό σωλήνα

Αντιμικροβιακή δράση

Επιθυμητές τεχνολογικές ιδιότητες

In vitro προσκόλληση

In vivo προσκόλληση

Ακριβής ταυτοποίηση

Ασφάλεια

Επιβίωση στο γαστρεντερικό σωλήνα

Ικανότητα παραμονής στο γαστρεντερικό σωλήνα

Αντιμικροβιακή δράση

Επιθυμητές τεχνολογικές ιδιότητες

Προβιοτικά

Δυσανοχή

Λακτόζης Τροποποίηση

μικροχλωρίδας εντέρου

Υπερευαισθησία (αλλεργία,

άσθμα)

Ελκώδης κολίτιδα &

IBD

Οξεία γαστρεντερίτιδα

Στοματική Υγεία

Ουρογεννητική Υγεία

Υπερ-χοληστεριναιμία

Αντικαρκινική δράση

Έμφυτη Ανοσία

Διάρροια (Ταξιδιώτη)

Αρθρίτιδα

L. acidophilus (LA-5)

L. rhamnosus (LGG)

L. casei (shirota)

L. johnsonii (LA1)

L. reuteri

L. gasseri (PA 16/8)

Bifidobacterium

adolescentis

B. bifidum (MF 20/5)

B. breve

B. longum (BB536)

B. infantis

Lactobacillus Bifidobacteria

Ζύμες

Saccharomyces boulardii (Ultra

Levure)

S. cerevisiae

VSL#3

Synbiotic 2000

DC422 L. gasseri

DC418

DC429 L. ramnosus

DC424

DC415

DC411

DC412

DC215

DC205

L. paracasei

B112

DC423

DC421 L. reuteri

DC420

Isaatchenkia orientalis KK5Y3

KK6P Candida parapsilosis

KK6.5

KK4.1

KK3.1

KK2.5

Candida albicans

KK2.1

Saccharomyces boulardii KK1

Γαστρεντερικό

Σωλήνα βρεφών

2035

2022 L. plantarum

2012

Debaryomyces hansenii 414

Kluyveromyces marxianus 630

Kluyveromyces lactis 570

982

952

840α

832

Saccharomyces cerevisiae

746

Τυρί φέτα (Φ)

Είδος Στέλεχ

ος Πηγή απομόνωσης

Tzanetakis et al. 1996,

Andrighetto et al. 2000, Psomas et al. 2001; 2003

μεγάλη

μεγάλη

μικρή

μεγάλη

μεγάλη

μεγάλη

μικρή

μικρή

μέτρια

μέτρια

μεγάλη

μεγάλη

μέτρια

μεγάλη

μέτρια

μικρή

μέτρια

μικρή

Μείωση

χοληστερόλης

+ - +/- + + KK5Y3 Isaatchenkia

orientalis

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Αντιβακτηριακή

δράση

+ +/- + + KK6Ρ

+ +/- + + KK6.5

+ - + + CBS1954

Candida

parapsilosis

+ +/- + + KK2.5

+ +/- + + KK2.1 Candida

albicans

+ +/- + - 414

+ - + - NCYC9 Debaryomyces

hansenii

+ + + + 630

+ + + + 570 Kluyveromyces

lactis

- + + + UL

- + + + KK1 Saccharomyces

boulardii

- + + + 982

- - - + 952

- +/- + + 840α

- +/- + + 832

- +/- + + 746

- + + + NCYC 167

Saccharomyces

cerevisiae

Προσκόλληση Αντοχή

σε pH 3,0

Αντοχή σε

χολικά άλατα

Ανάπτυξη

στους

37°C

Στέλεχος

Είδος

- - + + +

- + + +

+ - + + +

- μέτρια - + + +

+ μικρή - + + +

- μικρή - + + +

+ - + + +

- - + + +

+ - + + +

+ μέτρια - + + +

- μέτρια - + + +

- μέτρια - + + +

- μέτρια - + + +

- μέτρια - + + +

- μικρή - + + +

- μικρή - + + +

μικρή

μικρή

μέτρια

μέτρια

μέτρια

μικρή

μικρή 2012

L. plantarum

2022

2035

420

L. reuteri 421

423

B112

L. paracasei

DC205

DC215

DC412

DC411

415

424 L. ramnosus

429

418 L. gasseri

422

L. acidophilus

NCFB

1748 + + + + μέτρια -

- - - - - - 1549 L. helveticus

Μείωση

χοληστερόλης

Αντιβακτηριακή

δράση Προσκόλληση

Αντοχή

σε pH 3,0 Αντοχή σε

χολικά άλατα

Ανάπτυξη

στους

37°C

Στέλεχος Είδος

Συσσώρευση κυττάρων

Διατήρηση των εκκριμάτων -

ανοσοαπόκρισης

Μηχανικός φραγμός-

προσομοιάζει τον εντερικό φραγμό

L. acidophilus DC412

DC412 DC412 DC412

Είδος Στέλεχος

Ανάπτυξη

στους

37°C

Αντοχή σε

χολικά

άλατα

Αντοχή

σε pH

3,0

Αντιβακτηριακή

δράση

Μείωση

χοληστερόλης

Saccharomyces

cerevisiae

NCYC 167 + + + - μικρή

746 + + +/- - μέτρια

832 + + +/- - μικρή

840α + + +/- - μέτρια

952 + - - - μεγάλη

982 + + + - μέτρια

Saccharomyces

boulardii

KK1 + + + - μεγάλη

UL + + + - μεγάλη

Kluyveromyces

lactis

570 + + + - μέτρια

630 + + + - μέτρια

Debaryomyces

hansenii

NCYC9 - + - - μικρή

414 - + +/- - μικρή

Isaatchenkia

orientalis KK5Y3 + + +/- - μεγάλη

Candida

albicans

KK2.1 + + +/- - μεγάλη

KK2.5 + + +/- - μεγάλη

Candida

parapsilosis

CBS1954 + + - - μικρή

KK6.5 + + +/- - μεγάλη

KK6Ρ + + +/- - μεγάλη

Αυξημένος

αριθμός

ΠΜΠ

Αυξημένη

φαγοκ/ση

Παραγωγή

κυτοκινών

-

-

- - -

-

- - -

+++ +++ +

+++ +++ +

++

+ +++ +

++ +++ +

-

-

-

-

-

-

-

-

Είδος Στέλεχος

Ανάπτυξη

στους

37°C

Αντοχή σε

χολικά

άλατα

Αντοχή

σε pH

3,0

Αντιβακτηριακή

δράση

Μείωση

χοληστερόλης

L. acidophilus 1748 + + + - μέτρια

L. plantarum

2012 + + + - μικρή

2022 + + + - μέτρια

2035 + + + - μέτρια

L. reuteri

DC420 + + + - μέτρια

DC421 + + + - μικρή

DC423 + + + - μικρή

L. paracasei

B112 + + + - μικρή

DC205 + + + - μικρή

DC215 + + + - μικρή

DC412 + + + - μέτρια

DC411 + + + - μέτρια

DC415 + + + - μέτρια

L. ramnosus DC424 + + + - μέτρια

DC429 + + + - μέτρια

L. gasseri

DC418 + + + - μικρή

DC422 + + + - μικρή

L. helveticus 15009 - - - - -

Αυξημένος

αριθμός

ΠΜΠ

Αυξημένη

φαγοκ/ση

Παραγωγή

κυτοκινών

+++ + +

-

-

+++ + +

- - -

+++ + +

+ - -

+/- - +

+/- +/- +/-

+/- - +/-

+++ + +

-

-

-

+++ + +

-

-

- - -

In vitro προβιοτικές ιδιότητες

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΦΛΕΓΜΟΝΗΣ

μάρτυρας

ζύμη

ζύμη

ζύμη

ΣΤΕΛΕΧΟΣ

S. cerevisiae

982

S. bulardi

KK1

K. lactis

630

L. plantarum

2035

L. leuteri

DC421

L. ramnosus

DC429

L. paracasei

DC412

IgA + + + + + + +

TNF-α + + + - - - +

IFN-γ + - - + + + +

IL-5 + + + + + + +

IL-6 + + + + + + +

IL-10 + + - + + + +

IL-12 + + + - - - -

TLR-2 + + + + + + +

TLR-4 + - + + + + +

TLR-6 + + + - - - -

TLR-9 + - - - + + -

COX-1 - - - - - - -

COX-2 - - - - - - -

IFN-γ

IL-12

TLR2

TLR4

TLR6

TLR9

S. cerevisiae

982

Th1

IL-5

IL-6

IL-10

TLR2

TLR6

S. boulardii

KK1

Th2/Treg

IL-5

IL-6

IL-12

?

TLR2

TLR4

TLR6

K. lactis

630

Th1 –

Th2/Treg

DC421

IL-5

IL-6

IL-10

IFN-γ

TLR2

TLR4

TLR9

DC429

Th2/Treg

2035

IFN-γ

IL-6

IL-10

TLR2

TLR4

Th1/Th2

DC412

Αυτοάνοση ασθένεια

Περιβαλλοντικοί Παράγοντες

Γλοιαδίνη Σιτηρών

Διαταραχές Λεπτό Έντερο

Ατροφία Λαχνών

Υπερτροφία

Κρυπτών

Ενδοεπιθηλιακά Τ-λεμφοκύτταρα

Αντι-TG-2 (ΙgA)

Th1 απόκριση

Πρότυπο-Κυτοκινών

Γενετική προδιάθεση

DQ2/D8

G- G+ G+/KK1

G+/DC421 G+/2035 G+/DC423

0

20

40

60

80

100

120

IgA

CO

X2

INF

γ

TN

Fα

IL-1

0

IL-1

5

TG

-2

GFD

GD

KK1

DC205

DC412

Αρ

ιθμ

ός θ

ετι

κώ

ν κ

υττ

άρ

ων

Είδος Στέλεχος

Πρ

οέλευ

ση

Ιστο

λο

γικ

ή

εικ

όνα

Απ

οδ

όμ

ησ

η

κλα

σμ

άτω

ν

γλο

ιαδ

ίνη

ς

TG

2

IgA

IFN

γ

TN

Fα

IL10

IL15

L. paracasei DC411

Έντερ

ο β

ρεφ

ών + α/γ - - - -

L. reuteri

DC421 ++ α/γ -

DC423 + γ - - - -

L. plantarum 2035

Τυ

ρί

Φέτα

+ α/γ

α β γ

α β γ

Ο προσδιορισμός των προβιοτικών ιδιοτήτων ενός μικροβιακού στελέχους με in vitro μεθοδολογίες δεν συνδυάζεται με την ανοσοτροποποιητική δράση του ίδιου μικροβιακού στελέχους in vivo.

Το μοντέλο του ραχιαίου αεροθύλακα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μία αξιόπιστη μέθοδος για μία γρήγορη αρχική επιλογή μικροοργανισμών με πιθανή ανοσοστροποποιητική δράση στο έντερο.

Κάθε ένα από τα στελέχη που απομονώθηκαν επάγει ξεχωριστό πρότυπο κυτοκινών που φαίνεται να ρυθμίζεται από την ενεργοποίηση συγκεκριμένων TLR υποδοχέων

Τα στελέχη ΚΚ1 και DC423 επάγουν Th2/Treg τύπου ανοσοαπόκριση, αποδομούν τις γλοιαδίνες και βελτιώνουν έτσι τα κλινικά συμπτώματα της εντεροπάθειας από γλουτένη και αξίζει να διερευνηθούν περαιτέρω.

Καθ. Τζανετάκης Ν

Καθ. Λιτοπούλου Ε.

Γιαννάκη Ε.

Monteiro R.

Τμήμα Γεωπονίας ΑΠΘ

Μονάδα Γονιδ. & Κυτ. Θεραπεία -Νοσ. Παπανικολάου

INSERM UNIV. PARIS-FRANCE

Λ. Χατζηπέτρου-Κουρουνάκη

Papaconstantinou J.

HBC&G UNIV. TEXAS- USA

Καθ. Σκούρας Ζ.

Καθ. Αρσενάκης Μ.

Τομέας Γενετικής, Ανάπτυξης & Μοριακής Βιολογίας, Τμήμα

Βιολογίας, ΑΠΘ

Πάπιστα Χ.

Γερακόπουλος Β.

Κακαγιάννη Μ.

Ζήνωνος Ε.

Χρηστίδου Α.

Χρίστογλου Ν.

Σάκουλα Δ.

Κωνσταντινίδης Δ.

Κουρελής Α.

Κοτζαμανίδης Χ

Τέστα Θ

Κοντάνα Α.

Παπαδοπούλου Α.

Βασιλειάδου Κ.

Πανταζίδης Γ.

Η ομιλία σε φιλμάκι

Ομιλία Μηνά Γιάγκου youtube

https://www.youtube.com/watch?v=geUz69rX44k

http://www.biosyn-oelmek.org/ Ιστοσελίδα Συνδέσμου Βιολόγων ΟΕΛΜΕΚ

http://www.biosyn-oelmek.org/?page_id=352

facebook Βιολόγων https://www.facebook.com/groups/670297819664373/