โครงการหมู่บ้านไร้มลพิษ E2-2

ผลการดาเนนงานโครงการความรวมมอไทย-จน หมบานไรมลพษ ตามพระราชดาร สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

บานถาหน และบานหวยคลม ตาบลสวนผง อาเภอสวนผง จงหวดราชบร (ตลาคม 2553- มนาคม 2554)

ความเปนมา สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระราชดารใหดาเนนงานพฒนาคณภาพชวตประชาชนในถนทรกนดารมาตงแต พ.ศ. ๒๕๒๓ โดยเรมตนการพฒนาทโรงเรยนแลวขยายไปสชมชน และนอกจากนนแลวสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ยงทรงทาโครงการรวมมอในการพฒนากบอกหลายประเทศ รวมทงสาธารณรฐประชาชนจนดวย โดยในป ๒๕๕๓ มพระราชดารใหสานกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร รวมมอกบกระทรวงอนรกษสงแวดลอมของสาธารณรฐประชาชนจนทาโครงการหมบานไรมลพษ เพอพฒนาชนบทของทงสองประเทศใหดขนโดยตระหนกถงการลดมลพษทจะสงผลกระทบตอสภาพสงแวดลอม โดยทางสาธารณรฐประชาชนจนไดคดเลอกหมบานในมณฑลยนนานเขาเปนหมบานไรมลพษ ในสวนของประเทศไทยนน ประชาชนในชมชน บานถาหน และบานหวยคลม ตาบลสวนผง อาเภอสวนผง จงหวดราชบร ไดพรอมใจกนเขารวมโครงการดงกลาว และตอมาในวนท ๒ มนาคม ๒๕๕๓ จงไดเชญรฐมนตรกระทรวงอนรกษสงแวดลอมของสาธารณรฐประชาชนจนพรอมคณะ เขาตรวจเยยมหมบานโครงการของไทย เพอใหคณะทางานผเกยวของไดมความเขาใจในสภาพชมชนและแนวทางการดาเนนงานโครงการหมบานไรมลพษของไทย ทงนบานถาหน และบานหวยคลม มลกษณะของชมชนทสงผลตอสภาพปญหามลพษในชมชน ดงน

๑.ขอมลชมชน สภาพภมประเทศ บานถาหนหมท ๕ และบานหวยคลมหมท ๖ ตงอยในตาบลสวนผง อาเภอสวนผง จงหวดราชบร ตงอยบรเวณชายแดนประเทศไทยกบสหภาพพมา มพนทประมาณ ๑๐๐ ตารางกโลเมตร มลาหวยขนาดใหญไหลผานกลางหมบาน พนทสวนใหญเปนภเขาสลบทราบเชงเขาเลกนอย ซงบรเวณเชงเขาสวนใหญเปนปาเสอมโทรมผสมกบปาไผ บนยอดเขาเปนปาเตง และปาดงดบ ประชากร บานถาหน มประชากรประมาณ ๘๕๗ คน หรอ ๒๐๔ ครวเรอน สวนใหญเปนชาวไทย ชาวไทยเชอสายกะเหรยง และชาวภาคใตทยายถนฐานมาประกอบอาชพทางการเกษตร อกทงยงมผพลดถนชาวพมาจานวนมากซงอาศยอยในศนยพกพงททางราชการจดไวให บานหวยคลม มประชากรประมาณ ๖๐๗ คน หรอ ๒๒๓ ครวเรอน สวนใหญเปนชาวไทย และชาวไทยเชอสายกะเหรยง อาชพ ประชาชนบานถาหนและบานหวยคลม สวนใหญประกอบอาชพทางการเกษตร ตลอดทง ๒ ฝงของลาหวย เชน การทาไรมนสาปะหลง สวนยางพารา สวนผลไม พชผกตางๆ และเลยงสตว เปนตน

บรการภาครฐ โรงเรยน มจานวน ๑ แหง คอ โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานถาหน เปดสอนระดบชนอนบาล-ประถมศกษาปท ๖ มเขตบรการทางการศกษาครอบคลมบานถาหนและบานหวยคลม โดยในปการศกษา ๒๕๕๒ มนกเรยน ๑๔๑ คน สถานอนามย มจานวน ๑ แหง คอ สถานอนามยบานถาหน ศนยพกพงชวคราว มจานวน ๑ แหง ตงอยตอนบนของหมบานซงเปนพนทตนนา โดยมผพลดถนชาวพมาอาศยอยรวมกนจานวนมาก

๒.สภาพปญหาของชมชน -สภาพแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรม มสาเหตจากการนาพนทปามาใชในการเกษตรเพม

มากขน อกทงการเผาทาลายเศษวสดแลวเกดลกลามเปนไฟปาไปทวทงพนท

หนา | ๒

-สภาพแวดลอมชมชนไมถกสขอนามย จากการทเปนชมชนทมพนทขนาดใหญประกอบกบมจานวนประชากรเพมมากขนจากการอพยพยายถนฐานอยางตอเนอง ทาใหการดแลจดสภาพแวดลอมชมชนไมทวถง

-โรคตดตอนาโดยแมลง เปนปญหาพนฐานทมอยในชมชน คอ โรคไขเลอดออก ประกอบกบมโรคตดตอทมากบผทอพยพยายถนฐาน เชน โรคชคนกนยา ซงตดตอจากคนชาวภาคใต และโรคมาลาเลย ซงตดตอจากผผลดถนชาวพมา -ขยะมลฝอย เนองจากชมชนมประชากรมาก และมพนทขนาดใหญ ทงยงมศนยพกพงชวคราวซงม ผพลดถนอาศยอยจานวนมาก ทาใหการจดเกบขยะไมสามารถทาไดอยางเตมประสทธภาพ สงผลใหมปญหาขยะสะสม ทงขยะมลฝอยจากครวเรอน เศษเหลอจากการเกษตร ขยะจากการทองเทยว และอนๆ

-ปญหาของเสยและสงปฏกลไหลลงสลานา ชมชนบานถาหนและหวยคลม นยมตงบานเรอนอยตดกบลานา โดยตลอดตงแตตนนาจนถงทายนาหวยคลมซงเปนแหลงนาหลกของชมชน อกทงมศนยพกพงชวคราวซงมการจดการขยะและของเสยทไมดพอตงอยตนนาเหนอทตงชมชนจงเกดของเสยไหลลงสลานา สงผลใหชมชนทอาศยอยตอนลางไดรบผลกระทบ -สารเคมตกคาง สบเนองจากประชาชนสวนใหญประกอบอาชพทางการเกษตรซงมการใชปยเคมและยาฆาแมลง จานวนมากมาอยางตอเนองยาวนาน จงอาจเกดปญหาสารเคมตกคางอยในพนทการเกษตร และมอกสวนหนงไหลลงสลานาหวยคลม -ความยากจน ประชาชนสวนใหญมฐานะยากจน ขาดความรพนฐานในการดารงชวต และประกอบอาชพ วตถประสงคเฉพาะ ๑ เพอสงเสรมการใชพลงงานทดแทน ๒ เพอสงเสรมการทาเกษตรอนทรยในชมชน ๓ เพอพฒนาสขาภบาลอนามยสงแวดลอม และการควบคมโรคตดตอ ๔ เพอปองกนและแกไขปญหาทางสงแวดลอม และการบรหารจดการนาเพอการอปโภคของประชาชน ๕ เพอการอนรกษทรพยากรปาไมของชมชน ๖ เพอรวบรวมวฒนธรรมดานการอนรกษ พนทโครงการ

๑ โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานถาหน หมท ๕ ตาบลสวนผง อาเภอสวนผง จงหวดราชบร ๒ ชมชน ในพนทชมชนหวย ๑๐ บานถาหน หมท ๕ และชมชนหวย ๘ บานหวยคลม หมท ๖ ตาบล

สวนผง อาเภอสวนผง จงหวดราชบร

แผนท แสดงทตงพนทโครงการ บานถาหน หมท ๕ และบานหวยคลม หมท ๖

หนา | ๓

แผนการดาเนนงาน แผนงานโครงการ มทงสน ๕ ดาน โดยมงพฒนาคณภาพชวตของคนชนบทใหมชวตความเปนอยทดขน ซงกระบวนการพฒนาจะเนนวธการทจะชวยลดมลพษทอาจเกดขน พรอมทงการเสรมสรางปจจยพนฐานทจาเปนแกการประกอบอาชพ โดยประชาชนยงสามารถดาเนนชวตอยไดอยางปกตและไมมการปรบเปลยนอาชพหรอวถชวต แตสงทจะถกเปลยนแปลงคอกระบวนการ โดยโครงการหมบานไรมลพษ จะชวยสนบสนนเครองมอหรออปกรณ และเสรมความรทเหมาะสมตางๆ รวมทงการลดรายจายและเพมรายไดเพอเปนเครอง จงใจในการเขารวมโครงการอกดวย ตารางแสดงกจกรรมภายใตแผนงานโครงการความรวมมอไทย-จน หมบานไรมลพษ

แผนงาน ดาเนนการในโรงเรยน ดาเนนการในชมชน

๑.ดานการสงเสรมการใชพลงงานทดแทน

สงเสรมการใช และใหความรเรองกาซชวภาพ และเตากาชชวมวล

สนบสนนบอหมกกาซชวภาพ และเตากาชชวมวล

สงเสรมการใชพลงงานทดแทน และการประหยดพลงงาน

จดทาชดความรทองถน เรอง พลงงาน -

๒.ดานการสงเสรมการทาเกษตรอนทรยในชมชน

สาธตการปองกนและกาจดศตรพชโดยชววธ สงเสรมการผลตพชอาหารปลอดภยและไปรบปรงบารงดน จดตงกลมเกษตรอนทรย

สงเสรมการเลยงแมลงศตรธรรมชาต (ตวหา ตวเบยน) การใชเชอรา การใชเชอแบคทเรย ใ - การจดตลาดสนคาอนทรย

๓.ดานการพฒนาสขาภบาลอนามยสงแวดลอม และการควบคมโรคตดตอ

ควบคมปองกนโรค

สารวจลกนา และใหความรเรองวธปองกนโรคมาลาเรย

การทาลายแหลงเพาะพนธยงดวยวธชวภาพ

การปรบเปลยนพฤตกรรมการควบคมปองกนโรค

ฝกอบรมเกยวกบการจดการขยะมลฝอย

การลดปรมาณขยะ / คดแยกขยะ และนามาใชประโยชน

การใชขยะเปยก เพอทากาซชวภาพ

การจดตงธนาคารขยะ -

๔.ดานการปองกนและแกไขปญหาคณภาพนาเพอการอปโภคของประชาชน

พฒนาแหลงนาผวดน และ แหลงนาใตดน

ตงคณะบรหารจดการการใชนา

สรางฝายเกบนา ระบบกระจายนา และประปา

- สรางฝายเสรมระบบนเวศ

- เครอขายชมชนตรวจวดคณภาพนา

การอบรมการใชนาอยางรคา

การเปลยนพฤตกรรมการใชนา

- ระบบสาธตการจดการนาเสยสาหรบ

๕.ดานการอนรกษทรพยากร ไ

สงเสรมการจดตงปาชมชน

การอบรมใหความร และศกษาดงานดานปาชมชน

ปลกหญาแฝก อนรกษดนและนา

รวบรวมภมปญญาดานการอนรกษ และประเพณวฒนธรรม

นาภมปญญาทองถนมาสงเสรมการจดการชมชน และสรางรายได

หนา | ๔

สญลกษณ ความสมพนธโดยตรง สงผลตอการลดรายจาย ความสมพนธตอเนองถงกน สงผลตอการเพมรายได

ภาพผงกระบวนงานเชอมโยงแนวคดและกจกรรมในโครงการหมบานไรมลพษ

แรงจงใจ / มลคาเพม ทประชาชนในโครงการไดรบ

วฒนธรรมการอนรกษ

การปองกนกาจดศตรพชดวยชววธ

หมบานไรมลพษ

การเกษตรอนทรย

อนรกษพลงงาน

อนรกษปาไม

ปองกนการชะลางพงทลายของหนาดน พฒนาแหลงนาผวดน

พฒนาแหลงนาบาดาล

การจดการนาเสย

การจดการขยะ

อนรกษนา

เตากาซชวภาพ

เตาพลงชวมวล

ลานบานสะอาด

การทอผากะเหรยง / ทอพรม

เพมรายได

การรบรองคณภาพสนคาเกษตร

การปรบปรงดน ดวยชวภาพ

ลดรายจาย

ปองกนโรคตดตอ นาโดยแมลง

แบบปลอดสารเคม ปลกหญาแฝก

รกษาอนามยสงแวดลอม

ปาชมชน

ผกสวนครวรวกนได

หนา | ๕

ผลลพธทปรากฏ ๑) การสงเสรมการใชพลงงานทดแทน โรงเรยนและครอบครวตนแบบ มการใชพลงงานทดแทนจากกาซชวภาพ และเตากาซชวมวล โดย

โครงการเปนผใหการสนบสนน รวมทงสนบสนนหลอดประหยดไฟใหกบโรงเรยนและครวเรอนตนแบบทอาสาเขารวมโครงการ จานวน ๔ ครวเรอน พรอมทงใหความรดวยการอบรม คร นกเรยน และประชาชน เรองพลงงานชวภาพ และชวมวล การจดนทรรศการ การจดศกษาดงาน

โดยผลจากการทดลองใชทงในโรงเรยนและครวเรอนตนแบบ พบวาสามารถลดคาใชจายไดจรง และเหนผลอยางชดเจนจากการใชงานในโรงเรยนซงตองซอแกสมาใชประกอบอาหารเปนประจา รายละเอยดดงตาราง

ภาพบอกาซของโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานถาหน

ตารางแสดงผลการใชกาซชวภาพ และเตากาซชวมวล ของโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานถาหน กอนใชพลงงานทดแทน

(มกราคม ๒๕๕๔) หลงใชพลงงานทดแทน

(กมภาพนธ ๒๕๕๔ เปนตนมา) หมายเหต

ระยะเวลา จานวนแกส (ถง)

จานวนเงน (บาท)

ระยะเวลา จานวนแกส (ถง)

จานวนเงน (บาท)

๑.ประกอบอาหารกลางวนนกเรยน จานวน ๒๐–๒๒ วน ๒.นกเรยนบานไกล ประกอบอาหาร เชา–เยน จานวน ๓๐–๓๑ วน

๑ ป ๗๐ ๒๑,๐๐๐ ๑ สปดาห ๑ ๓๐๐ ๑ เดอน ๕ ๑,๕๐๐ คาดวา ๑ ป ๖๐ ๑๘,๐๐๐

คาดการณวา จะประหยดไดถง ๓,๐๐๐ บาท สวนในครวเรอนตนแบบ เตากาซชวมวลไดรบการตอบรบเปนอยางด เนองจากสอดคลองกบวถชวตของ

ชาวกะเหรยงทใชฟนในการประกอบอาหาร ซงจาการสมภาษณครวเรอนตนแบบ พบวาฟน ๑ ถงปย จากเดมเคยใชหงขาวได ๓ วน แตพอใชกบเตากาซชวมวล สามารถใชหงขาวไดนานกวา ๑ สปดาห ชวยลดการใชฟนจาก ปาธรรมชาตไดมากโดยนอกจากจะชวยลดการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดแลว ยงชวยประหยดเวลาในการหาฟนทาใหชาวบานมเวลาวางสาหรบทาอยางอนไดอก ซงเตากาซชวมวลมลกษณะ ดงน

เตากาซชวมวล เปนเตาทใชหงตมในครวเรอนเหมอนเตาองโลและเตาแกสทวไป แตมประสทธภาพในการเผาไหมสงกวาเตาทวไป โดยใชเชอเพลงทเปนวสดเหลอทงจากจากการเกษตร เชน กงไม ซงขาวโพด เหงามนสาปะหลง และกะลามะพราว โดยเปลยนเชอเพลงเปนกาซคารบอนมอนออกไซด กาซไฮโดรเจนและกาซมเทน จากกปฏกรยาการเผาไหมอยางตอเนอง ถง ๒ ครง นาไปใชเปนแกสหงตมแทนแกสแอลพจ และมควนนอยมากจงไมกอมลพษ

หนา | ๖

“กาซมเทน” ทไดสามารถนาไปใชในการหงตมไดทนท หลงจากใสเชอเพลงบรเวณดานบนของเตา เมอเกดการเผาไหมจะไดอณหภมสงถง 400 องศาเซลเซยส ปรมาณเชอเพลง 1 กโลกรม สามารถเปลยนเปนพลงงานใชไดนาน 30-45 นาท

ภาพการใชเตากาซชวมวลของครวเรอนตนแบบ ๒) การสงเสรมการทาเกษตรอนทรยในชมชน ๒.๑ การสาธตการปองกนและกาจดศตรพชโดยชววธ

มงพฒนาใหโรงเรยนเปนแหลงสาธตดานการกาจดศตรพชโดยชววธ โดยนานกเรยนชนประถมศกษา ปท ๔-๖ เขารบการถายทอดความรผานกระบวนการโรงเรยนเกษตรกรในโครงการเกษตรเพออาหารกลางวนตามพระราชดารสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ซงจะเนนการเรยนรดวยการปฏบตจรง โดยดาเนนการในแปลงเกษตรของโรงเรยนอยางตอเนองตลอดภาคการศกษา ใหผเรยนคดเปนทาเปน รจกรวมกนแกไขปญหาและตดสนใจรวมกน นอกจากน ยงจดเตรยมอาคารเพอจดทาเปนจดสาธตการปองกนและกาจดศตรพชโดยชววธดวย โดยมหองปฏบตการผลตและขยายเชอจลนทรยพรอมอปกรณ จานวน ๖ เรอง ประกอบดวย การสาธตการขยายเชอราไตรโคเดอรมา การขยายเชอแบคทเรย การขยายเชอบวเวอรเรย การสกดสารสะเดา การทาสวนแมลง และการเลยงตวหาตวเบยน

ภาพกจกรรมการเรยนรเรองปองกนและกาจดศตรพชโดยชววธ

หนา | ๗

ตารางแสดงการจดการเรยนรสาหรบนกเรยน วน เดอน ป กจกรรมหลก หรอ กจกรรมเสรม สปดาหท ๑

- ความคาดหวงของนกเรยน ขอตกลงรวม /แบงกลมยอย - Ballot box ทดสอบความรกอนเรยน - ปฏทนการปลกพช/ทบทวนการปฏบตการปลกผก - มอบหมายกลมรบผดชอบแปลงผก/เตรยมแปลง

สปดาหท ๒

- การควบคมศตรพชโดยวธผสมผสาน/ระบบนเวศพนฐาน - การทดสอบความงอกของเมลดพนธ - ปลกผกในแปลงสาธต

สปดาหท ๓

- สารวจและวเคราะหระบบนเวศ ครงท ๑ - การผลตเชอราไตรโคเดอรมา - การปรบปรงบารงดน

สปดาหท ๔

- สารวจและวเคราะหระบบนเวศ ครงท ๒ - การขยายเชอ B.T. และการใช - การทาสวนแมลง

สปดาหท ๕ - สารวจและวเคราะหระบบนเวศ ครงท ๓ - การจาแนกศตรพช ศตรธรรมชาตและแมลงทเปนกลาง

สปดาหท ๖

- สารวจและวเคราะหระบบนเวศ ครงท ๔ - การสกดและใชสารสะเดา - การปรบปรงบารงดน

สปดาหท ๗ - สารวจและวเคราะหระบบนเวศ ครงท ๕ - การผลตขยายบวเวอรเรยและการใช

สปดาหท ๘

- สารวจและวเคราะหระบบนเวศ ครงท ๖ - ผลกระทบของสารเคม

สปดาหท ๙

- สารวจและวเคราะหระบบนเวศ ครงท ๗ - การเปรอะเปอนสารเคม - การแพรกระจายของโรคพช

สปดาหท ๑๐

- สารวจและวเคราะหระบบนเวศ ครงท ๘ - การบรโภคผกใหปลอดภย - ballot box ทดสอบความรหลงเรยน

ทกสปดาห ในวนพธ

ทบทวนความรและฝกปฏบต ณ จดสาธตการปองกนและกาจดศตรพชโดยชววธ

๒.๒) การสงเสรมการผลตพชอาหารปลอดภยและไดมาตรฐาน ไดคดเลอกเกษตรกรในพนท จานวน ๑๐๔ คน เขารวมฝกอบรมตามแผนการถายทอดความรแก

เกษตรกรเพอมงผลตพชเกษตรอนทรยใหไดมาตรฐาน GMP โดยสงเสรมการผลตและขยายเชอราไตรโคเดอรมา เชอแบคทเรย เชอบวเวอรเรย การสกดสารสะเดา ขยายพนธตวหาตวเบยน สาหรบนาไปใชปองกนและกาจดศตรพชในแปลงของเกษตรกรทดแทนการใชสารเคม ในสวนของการจดสถานทเรยนร ไดกาหนดไว ๒ แหง คอ บานหวยคลม หมท ๖ ทอาคารธนาคารปยอนทรยซงหนวยบญชาการทหารพฒนาเปนผกอสราง และ บานถาหน หมท ๕ อยบรเวณจดรวบรวมผก

หนา | ๘

นอกจากนยงไดรวมสงเสรมการสรางชมชนใหนาอย โดยใหชาวบานปลกผกเปนแนวรวบาน ไดแก ชะอม และผกหวาน และการปลกผกสวนครว ไดแก ผกกนใบ ผกกนผล ในภาชนะตางๆ สาหรบตงหรอแขวนในบรเวณบาน ซงเปนการลดรายจายและเพมรายไดใหกบชมชนอกทางหนง

ภาพอาคารทจะใชเปนศนยการเรยนรเกษตรอนทรยในชมชนพรอมอปกรณ ตารางแสดงการจดการเรยนรสาหรบประชาชน

วน เดอน ป กจกรรมหลก หรอ กจกรรมเสรม ครงท ๑

- การควบคมศตรพชโดยวธผสมผสาน/ระบบนเวศพนฐาน - บรรยายการสกดและใชสารสะเดา - ปฏบตทาปฏทนการปลกพช/ทบทวนการปฏบตการปลกผก

ครงท ๒

- บรรยายการทดสอบความงอกของเมลดพนธ - ฝกปฏบตการสกดและใชสารสะเดา - ฝกปฏบตการทดสอบความงอกของเมลดพนธ

ครงท ๓

- บรรยายการผลตเชอราไตรโคเดอรมา - บรรยายการปรบปรงบารงดน - ฝกปฏบตสารวจและวเคราะหระบบนเวศ

ครงท ๔

- บรรยายการทาสวนแมลง - ฝกปฏบตการผลตเชอราไตรโคเดอรมา

ครงท ๕

- การจาแนกศตรพช ศตรธรรมชาต - บรรยายการขยายเชอ B.T. และการใช - ฝกปฏบตการทาสวนแมลง

ครงท ๖

- บรรยายการปรบปรงบารงดน - บรรยายการแพรกระจายของโรคพช - ฝกปฏบตการขยายเชอ B.T. และการใช

ครงท ๗

- บรรยายการผลตขยายบวเวอรเรยและการใช - บรรยายการเปรอะเปอนสารเคม - สาธตการแพรกระจายของโรคพช

ครงท ๘

- บรรยายผลกระทบของสารเคม - บรรยายเกษตรดทเหมาะสมสาหรบการผลตพช - ฝกปฏบตการผลตขยายบวเวอรเรย

วนพฤหสบด และศกร ทกสปดาห

ทบทวนความรและฝกปฏบต ณ จดสาธตการปองกนและกาจดศตรพชโดย ชววธ ของชมชนบานถาหน และบานหวยคลม

หนา | ๙

๓) การพฒนาสขาภบาลอนามยสงแวดลอม และการควบคมโรคตดตอ ๓.๑) การปองกนควบคมโรคตดตอนาโดยแมลงแบบปลอดสารเคม

อบรมใหความรแกนกเรยนและประชาชนในพนทโครงการใหมความรความเขาใจ และปรบเปลยนพฤตกรรมการปองกนควบคมโรคตดตอนาโดยแมลงอยางถกตอง ซงมกจกรรมการรณรงคปองกนควบคมโรคตดตอนาโดยแมลงโดยวธทางชวภาพ ดงน ธนาคารปลากนลกนา โดยการใชปลาหางนกยงกาจดลกนายงพาหนะ ซงไดสงเสรมการเพาะเลยงปลาหางนกยง เพอแจกจายใหกบประชาชนเปาหมายใหคลอบคลมทงพนท และปลอยปลาหางนกยงลงในแหลงนาในการควบคมลกนายงพาหะ ธนาคารตะไครหอมไลยง โดยสงเสรมใหประชาชนปลกตะไครหอมไวประจาบานเพอไลยง และนามาทานามนตะไครหอม

ภาพการใชปลากนลกนายง และการใชตะไครหอมไลยง ๓.๒) แผนการจดการขยะมลฝอยของชมชน

ผลพวงจากการพฒนาพนทเพอการเกษตรและการทองเทยว พฤตกรรมการบรโภคและวถชวตของคนสวนผงทเปลยนแปลงไป ตลอดจนการบรหารจดการขยะมลฝอยทไมมประสทธภาพเทาทควร ลวนสงผลใหปรมาณขยะมลฝอยในพนทอาเภอสวนผงเพมขนอยางรวดเรว จนมแนวโนมทจะสงผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและคณภาพชวตของคนในพนทมากยงขน รวมทงพนทบานถาหนและบานหวยคลม ซงปญหาขยะเรมมแนวโนมทจะทวความรนแรงมากขน และจากการเกบขอมลองคประกอบขยะมลฝอยพบวา องคประกอบขยะมลฝอยของทง ๒ หมบาน สวนใหญเปนขยะอนทรยรอยละ ๔๐ รองลงมาคอ ขยะทวไปรอยละ ๓๖ ขยะทสามารถนาไปใชประโยชนไดรอยละ ๑๘ และ ขยะอนตรายรอยละ ๖ ซงขยะเหลานสวนใหญถกกาจดดวยการเผาและการเทกอง โดยไมมการคดแยกขยะเพอนาไปใชประโยชนแตอยางใด

ภาพสถานทกาจดขยะมลฝอย องคการบรหารสวนตาบลสวนผง

หนา | ๑๐

การจดการขยะตนทาง โดยการเสรมสรางความรความเขาใจและจตสานกในการ “ลด” และ “คดแยก” ขยะ ใหแกชาวบานในพนทโครงการ ผานกระบวนการฝกอบรมและดงานการจดการขยะมลฝอยครวเรอน ตลอดจนสงเสรมใหชาวบานทาปยหมกโดยใชเศษอาหารในครวเรอนและเศษกงไมใบไมเปนวตถดบ ซงนอกจากจะชวยลดปรมาณขยะอนทรย ทมมากถงรอยละ ๔๐ แลว ยงชวยลดปญหาการเผาขยะไดอกทางหนงดวย

การจดการขยะกลางทาง โดยการจดตงธนาคารขยะรไซเคล ณ โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานถาหน ใหเปนชองทางหนงทจะชวยลดปรมาณขยะทใชประโยชนไดซงมปรมาณรอยละ ๑๘ ทงยงทาใหเหนถงมลคาทไดจากการคดแยกขยะ โดยนามาฝากกบธนาคารขยะซงจะมเงนคาตอบแทนใหเมอนาขยะไปขาย อกทงเปนเครองกระตนใหนกเรยนและประชาชนมแรงจงใจทจะเขารวมโครงการ

ภาพกจกรรมธนาคารขยะทโรงเรยน ปจจบนธนาคารขยะโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานถาหน มสมาชกทงหมด ๖๐ คน โดยรบฝากขยะรไซเคลประเภทตางๆ เชน พลาสตกทกชนด ขวดแกว เหลก สงกะส กระดาษ ลงกระดาษ ซงปจจบนมผนาขยะชนดตางๆ มาฝาก แลวดงน ๑.พลาสตก จานวน ๗๒.๒ กก. ๔.กระดาษ จานวน ๙๕.๙ กก. ๒.ขวดแกว จานวน ๓๑๑.๕ กก. ๕.ลง จานวน ๕๐.๙ กก.

๓.เหลก จานวน ๒๒.๕ กก. ๖. สงกะส จานวน ๒๐.๔ กก. การจดการขยะปลายทาง ดวยการเพมประสทธภาพการบรหารจดการขยะมลฝอย โดยการฝกอบรม

เชงปฏบตการใหกบผบรหารและเจาหนาองคกรปกครองสวนทองถน ใหมความรความเขาใจในแนวทางการบรหารจดการขยะมลฝอย

๔) การปองกนและแกไขปญหาคณภาพนาเพอการอปโภคของประชาชน ๔.๑) การอนรกษฟนฟแหลงนาพรอมระบบกระจายนา

เปนการเสรมสรางปจจยพนฐานทจาเปนในการดารงชวตและการประกอบอาชพใหกบชมชนในโครงการหมบานไรมลพษ โดยทาการพฒนาแหลงนาผวดน และการพฒนาแหลงนาใตดน รายละเอยด มดงน การพฒนาแหลงนา ไดจดทาโครงการอนรกษฟนฟแหลงนาและระบบกระจายนาสาหรบโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานถาหนและชมชน ซงจะมการกอสรางฝายเกบกกนา พรอมทงวางแนวทอสงนาของระบบกระจายนาสงเขาสพนทชมชนตามวตถประสงค และโครงการกอสรางฝายเสรมระบบนเวศหวยคลม จานวน ๘ แหง เพอชะลอการไหลของนาตลอดลาหวย อกทงไดตงคณะกรรมการบรหารจดการการใชนา และใหความรกบชมชนดวย

หนา | ๑๑

ภาพการใหความรแกชมชนและมสวนรวมในการสรางฝาย และการบรหารจดการนา อกทง การสนบสนนการพฒนาแหลงนาผวดน สาหรบโรงเรยนตระเวนชายแดนบานถาหน ประกอบดวย การกอสรางถงเกบนา (คสล.ฝ.๙๙) และการขดลอกลานาเดม ขนาด ๑๕ x ๓๐๐ x ๓ ม. เพอปรบเปนแหลงนาใชและเลยงปลาในโครงการเกษตรเพออาหารกลางวน และการขดเจาะบาดาลนาลก บรเวณหวย ๘ บานหวยคลม สาหรบใชอปโภค และเพอการเกษตร

ภาพการพฒนาแหลงนาใหกบโรงเรยนและชมชน ๔.๒) การจดการคณภาพนาและนาเสย มการดาเนนงาน ๓ กจกรรมหลก ประกอบดวย การจดการนาเสยสาหรบบานเรอน การเสรมสราง

ความรความเขาใจเรองการจดการนาเสย และการตดตามตรวจสอบคณภาพนาลาหวยคลมและตรวจหาแหลงทมาของปญหามลพษทางนา อกทงการสรางเครอขายภาคประชาชนเฝาระวงคณภาพนา สภาพทวไปของลาหวยคลม เปนลมนายอยของลมนาลาภาช ครอบคลมเนอท ๒๔๓ ตารางกโลเมตร เปนลาหวยขนาดเลกไหลผานชมชนหมท ๕ บานถาหน หมท ๖ บานหวยคลม และ หมท ๔ บานบางขนแสน แลวไหลลงสแมนาลาภาช เปนแหลงนาสาหรบใชเพอการเกษตร และการอปโภคและบรโภค ตลอดความยาวของลาหวยจะไหลผานพนททาการเกษตรทมการใชปยเคมและสารเคมกาจดศตรพชคอนขางมาก ผานชมชนทมการตงบานเรอน และสถานประกอบการประเภทรสอรทอกหลายแหง

หนา | ๑๒

คณภาพนา จากการตรวจสอบคณภาพนา ในชวงเดอนกรกฎาคม ๒๕๕๓ และพฤศจกายน ๒๕๕๔ ตงแตตนนาบรเวณศนยพกพงชวคราวบานถาหนจนถงทายนากอนลงสแมนาลาภาชบรเวณบานบางขนแสน ผลการตรวจสอบจานวน ๒ ครงทผานมา ประเมนไดวา ลาหวยคลมมคณภาพอยในเกณฑพอใชจนถงด จดทมความเสยงตอสภาวะความเสอมโทรมของแหลงนาไดแก บรเวณชมชนหมท ๖ บานหวยคลม ซงเปนแหลงชมชน พบวามแนวโนมทคณภาพนาจะเสอมโทรมกวาบรเวณอน โดยอาจมสาเหตมาจากนาทงจากครวเรอนไหลลงสลาหวยและสะสมความสกปรกอยในบรเวณนน ภาพแหลงนา และการตรวจสอบคณภาพนา เครอขายเฝาระวงคณภาพนาภาคประชาชน ถอไดวาเครอขายเฝาระวงคณภาพนาภาคประชาชนน จะเปนเครองมอหนงทจะสรางความตะหนกในความสาคญของแหลงนาและความจาเปนในการรวมมอกนอนรกษแหลงนาเพอใหมคณภาพนาทดขนตอไป โดยโครงการหมบานไรมลพษ จะใหความรแกประชาชน พรอมทงจดหาชดตรวจวดคณภาพนาอยางงาย เพอสงเสรมใหประชาชนเขามามบทบาทมสวนรวมในการตรวจสอบและเฝาระวงคณภาพนาในทองถนของตนเอง

การจดการนาเสยชมชน ไดเสรมสรางความรความเขาใจใหกบประชาชนเรองการจดการนาเสยในชวตประจาวน และระบบบาบดนาเสยครวเรอนทถกสขลกษณะ ทงยงใหแนวปฏบตทดในการจดการนาเสยกบผประกอบการรสอรท และเสรมสรางศกยภาพการจดการสงแวดลอมใหองคการบรหารสวนตาบลสวนผง

ภาพการใหความรแกชมชน และผประกอบการรสอรท เรองการจดการนาเสย

การตดตงระบบสาธตสาหรบบาบดนาเสยเครวเรอน ทถกสขลกษณะและสามารถปองกนการปนเปอน

หรอระบายนาเสยในชวงฤดฝน เพอไมใหสงผลกระทบตอลาหวยคลม โดยจะตดตงระบบบาบดนาเสยใหกบครวเรอนตนแบบ จานวน ๔ หลง ซงไดออกแบบไว ๒ ชนด โดยใชกลไกทางชวภาพในการบาบดทงยงคานงถงบรเวณบานซงมมาก-นอย ตางกน ซงชดพชบาบดมลกษณะ ดงน

หนา | ๑๓

พชทใชปลกในชดพชบาบด เชน พทธรกษา ยงสามารถตดดอกไปใชหรอจาหนายสรางเปนรายไดเสรมไดเสรมไดอกทางหนง ๕) การอนรกษทรพยากรปาไมของชมชน ๕.๑) การพฒนาการมสวนรวมของประชาชนในการอนรกษทรพยากรปาไม ไดคดเลอกผแทนชมชนเขาฝกอบรม หลกสตร “การบรหารจดการพนทโดยการสนบสนนจากภาครฐ” เพอสรางความเขาใจในการบรหารจดการปาและพฒนาอาชพปาไมใหแกผแทนชมชน ทงยงเสรมสรางใหผแทนชมชนสามารถพฒนาภมปญญาและศกยภาพของชมชนในการจดการปาใหตอบสนองดานการอนรกษและเออประโยชนตอความเปนอยทดขน อกทงการจดตงคณะกรรมการปาชมชนพรอมดวยการสรางความเขาใจใหกบชมชน เพอเตรยมความพรอมของชมชนกอนจะขอใชพนทในการจดตงเปนปาชมชนตอไป

หนา | ๑๔

ภาพการใหความรเรองปาชมชน

๕.๒) การปลกหญาแฝกอนรกษดนและนาเพอรกษาสงแวดลอม สงเสรมการปลกหญาแฝก โดยมกจกรรมสงเสรมการปลกหญาแฝกในพนทเสยงหรอลาดชนเพออนรกษดนและนา ทงหมด ๓๐๐,๐๐๐ กลา

ภาพพนทปลกแฝกอนรกษดนและนา ๕.๓) หมบานรกษวฒนธรรม โครงการหมบานรกวฒนธรรม ไดสงเสรมใหชมชนในโครงการเปนแหลงรวบรวมวฒนธรรมดานการอนรกษ แหลงเรยนรดานการสบทอดวฒนธรรม และภมปญญาทองถน ตลอดจนเปนศนยรวมของคนในชมชน ม ๓ กจกรรม คอ ลานบานสวยดวยมอเรา สงเสรมการทอผาและแปรรปผาทอกะเหรยง และสรางแหลงเรยนรทางประวตศาสตรและสงแวดลอมทศาสนสถาน ซงประชาชนในโครงการลวนมความตองการทจะรวมรกษาสงแวดลอมของชมชน โดยไดใหความสาคญในการปรบปรงภมทศนในชมชนเปนอยางด มการจดทารวบานในแบบรวกนได ทาความสะอาดบรเวณลานบาน และรวมกนสบคนประวตชมชน และภมปญญาชมชนดานการอนรกษ เพอจะไดเผยแพรและสบทอดตอไป สภาพหมบานกอนเขารวมโครงการ สภาพหมบานหลงเขารวมโครงการ

หนา | ๑๕

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กรมควบคมมลพษ กรมปาไม จงหวดราชบร สานกงานจงหวดราชบร สานกงานพลงงานจงหวดราชบร สานกงานเกษตรจงหวดราชบร ศนยวจยและพฒนาการเกษตรราชบร สานกงานสงแวดลอมภาคท ๘ สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดราชบร สานกงานทรพยากรนา ภาค ๗ สานกงานพฒนาทดนจงหวดราชบร สานกงานวฒนธรรมจงหวดราชบร สภาวฒนธรรมจงหวดราชบร สานกงานปองกนควบคมโรคท 4 จงหวดราชบร สานกงานสาธารณสขจงหวดราชบร อาเภอสวนผง องคการบรหารสวนตาบลสวนผง กานนตาบลสวนผง ผใหญบาน หมท ๕ และ หมท ๖ ตาบลสวนผง ผนาศาสนาในชมชนหวย ๘ และ หวย ๑๐ และ ศนยบรหารศตรพชจงหวดสพรรณบร สานกวชาการพลงงานภาค ๔ ตารวจตระเวนชายแดนท ๑๓๗