ฮอร์โมน จัดทำโดย กรมปศุสัตว์

ฮอรโมน

จดทำ โดยกรมปศสตว

สรรวทย ระบบสบพนธโคเพศเมย

สรรวทยา (Physiology) เปนวชาทกลาวถงระบบและกลไกการทำางานของอวยวะตาง ๆ ในรางกาย

ตอมไรทอ (Endrocrine gland)

ความรเรองตอมไรทอ(Endocrine gland) ไดมการศกษามาเปนเวลานาน ตงแต ค.ศ .3 2 2

ฮบโปรเครตส (Hippocrates) และอลสโตเตล(Aristotle) กลาวไววา “ภายในรางกายของคนเราจะตองมกลไกคอยควบคมหนาทตาง ๆ อยางแนนอน”

ค.ศ .1 9 0 2 เบรส(Bayliss) และ สตารง(Staring) ไดคนพบสารทสรางจากเยอบลำาไสเลก และเรยกสารนนวา ฮอรโมน

ตอมไรทอ (Endrocrine gland)

คอ ตอมทไมมทอ ซงสามารถสรางฮอรโมน เพอกระตนหรอยบยงใหอวยวะภายในรางกาย ทำาหนาท หรอเปลยนแปลงหนาท ตามชนดฮอรโมนนน ๆ

อวยวะสวนใดกตามทผลตฮอรโมน อวยวะสวนนนถอเปนตอมไรทอทงสน

ฮอรโมน (Hormone)

คอสารทสรางและหลงออกมาจากตอมไรทอ เขาสกระแสเลอดหรอนำาเหลองเพอไปยงอวยวะเปาหมาย และกระตนใหอวยวะเปาหมายทำาหนาทตามชนดของฮอรโมน นน ๆ

ฮอรโมน สามารถแบงได 2 แบบ ไดแก

1. แบงตามคณสมบตการละลาย

2. แบงตามโครงสรางทางเคม

แบงประเภทของฮอรโมน ตามคณสมบตการละลาย แบงไดเปน 2 ชนด คอ

- ละลายไดในนำาแตไมละลายในไขมน เชน โกรท ฮอรโมน (GH) เปนตน

- ละลายไดในไขมนแตไมละลายในนำา เชน เอสโตรเจน (estrogen) , โปรเจสเตอรโรน (progesterone) เปนตน

แบงประเภทของฮอรโมน ตามโครงสรางทางเคม แบงเปน 3 ชนด คอ

1 .ฮอรโมนทมโครงสรางเปนพวกโปรตน (Protein) หรอโพลเปปไทท (Polypeptide) เชน ฮอรโมนจากตอมใตสมอง , พาราไทรอยด , และตบออน

2 ฮอรโมนทมโครงสรางเปนพวก สเตอรอยด (Steroids) เชน ฮอรโมนเพศ ฮอรโมนจากตอมหมวกไตสวนเปลอก

(Adrenal cortex) เปนตน

3. ฮอรโมนทมโครงสรางเปนพวกฟนอล (Phenol group) เชน ฮอรโมนเพศ ฮอรโมนจากตอมหมวกไตสวนกลาง

(Adrenal medulla) เปนตน

กลไกการทำางานของฮอรโมน

1.ฮอรโมนโดยปกตจะไหลเวยนไปตามกระแสเลอดหรอนำาเหลองทวรางกาย

2.เมอฮอรโมนผานบรเวณทเปนจดรบ(Receptor site) ทมตวรบ(Receptor) ของฮอรโมนชนดนน ๆ อย ฮอรโมนจะจบกบตวรบ

3.ตวรบจะเปนเฉพาะชนดของฮอรโมน แตละชนด ไมซำากน

4. จะเกดการเปลยนแปลงทางชวเคม กระตนให องคประกอบตาง ๆ ในเซลทำาหนาท

ตอมไรทอทสำาคญในการสรางฮอรโมนทมผลตอระบบสบพนธ ไดแก

1.ไฮโปธาลามส (Hypothalamus)

2.ตอมใตสมองสวนหนา (Anterior Pituitary gland)

3.ตอมใตสมองสวนหลง (Posterior Pituitary gland)

4 .รงไข (Ovary)

5 .มดลก (Uterus)

6 .รก (Placenta)

7 .ตอมหมวกไต (Adrenal gland)

8 .ตอมไทรอยด (Thyroid gland)

ไฮโปธ ร มส(Hypothalamus)

ไฮโปธารามส (Hypothalamus)

เปนสวนหนงของสมอง ในระบบประสาทสวนกลาง

สรางฮอรโมน-โกนาโดรโธปน รรส ซง

ฮอรโมน(Gonadotropin releasing hormone) เรยกยอ ๆ วาจเอน อารเอช(Gn-RH)

-ออกซโตซน(Oxytocin)

หนาทหลกของจเอน-อารเอช คอ

กระตนหรอยบยงตอมใตสมองสวนหนา สรางและหลงโกนาโดรโทรปน (Gonadotropin

(Gn)) 2 ชนด ไดแก

1.ฟอลรเคล สตมเรตง ฮอรโมน (Follicle stimulating

hormone) เรยกยอ ๆ วาเอฟเอสเอช (FSH)

2.ลทไนซง ฮอรโมน (Luteinizing hormone) เรยกยอ ๆ วาแอลเอช (LH)

ตอมใตสมองสวนหน (Anterior Pituitary gland)

ตอมใตสมองสวนหนา (Anterior Pituitary gland)

สรางและหลงฮอรโมนทเกยวของกบระบบสบพนธ ไดแก

1.ฟอลรเคล สตมเรตง ฮอรโมน(Follicle stimulating hormone) หรอเรยกยอ ๆ วาเอฟเอสเอช(FSH)

ไปกระตนการเจรญเตบโตของฟอลลเคล(Follicle) บนรงไข

2.ลทไนซง ฮอรโมน(Luteinizing hormone) หรอเรยกยอ ๆ วาแอลเอช(LH))

ทำาใหเกดการตกไข (Ovulation)กระตนใหเซลบนรงไขเปลยนเปนกอนเนอเหลอง (Corpus luteum)

ในสตรทตงครรภ รกของสตรตงครรภสามารถสรางสารซง

1.ออกฤทธไดคลายกบลทไนซง ฮอรโมน(LH) 2สามารถนำามาใชแทนลทไนซง

ฮอรโมน(LH) เรยกวาฮวแมน โครรโอนค โกนาโดโทร

ปน(human chorionic gonadotropin) หรอ เอชซจ (HCG)

ตอมใตสมองสวนหลง (Posterior Pituitary gland)

ตอมใตสมองสวนหลง (Posterior Pituitary gland)

ไมมหนาทสรางฮอรโมนทเกยวกบระบบสบพนธ

มหนาทเกบสะสมและหลงฮอรโมนบางชนด ไดแก ฮอรโมนออกซโตซน (Oxytocin) ซงสรางจากไฮโปธารามส(Hypothalamus)

รงไข (Ovary)

รงไข (Ovary) มหนาท

-สรางไขเพอการผสมพนธ -สรางฮอรโมนตาง ๆ ทเกยวกบระบบ

สบพนธ

1.สรางฮอรโมนเอสโตรเจน (Estrogen)

2.สรางอนฮบน(Inhibin)

3.สรางแอคตวน (Activin)

4.สรางฟอลลสเตตน(Follistatin)

5.สรางฮอรโมนโปรเจสเตอรโรน(Progesterone)

6.สรางรแลคซน(Relaxin)

1.ฮอรโมนเอสโตรเจน (Estrogen)สรางจากเซลแกรนนโรซา (granulosa)

ซงเปนเซลทอยดานในของฟอลลเคล

เอสโตรเจน

เปนฮอรโมนททำาใหโคแสดงอาการเปนสด

ทำาใหโคมเมอกใสไหลจากชองคลอด

ระบบสบพนธทงระบบแขงขนและยดหยนมากขน

2.อนฮบน

สรางจากเซลแกรนนโรซา (granulosa)ซงเปนเซลทอยดานในของฟอลลเคล

ทำาหนาทยบยงจเอน-อารเอช

3.แอคตวน (Activin)

สรางจากเซลแกรนนโรซา ( granulosa cell) ของฟอลลเคล

กระตนการสรางและหลงฮอรโมนเอฟเอสเอช (FSH)

ยบยงการผลตฮอรโมนโปรเจสเตอรโรน (progesterone)

ปองกนการสรางเซลลเตยล (luteal cell) ของชองวางในฟอลลเคล

4.ฟอลลสเตตน (Follistatin)

สรางจากเซลแกรนนโรซา (granulosa cell) ของฟอลลเคล

ฟอลลสเตตนจะทำางานจะตรงขามกบแอคตวน

มฤทธยบยงการสรางและหลงฮอรโมนเอฟเอสเอช (FSH)

ชวยใหเซลแกรนนโรซาเปลยนเปนลเตยล

ชวยใหเกดการเสอมสลายของฟอลลเคล

5.โปรเจสเตอรโรน(Progesterone)

สรางจากเซลลเตยล (Luteal cell) ของกอนเนอเหลอง (Corpus Luteum)

โปรเจสเตอรโรน เปนฮอรโมนททำาใหมดลกอยนง ๆ ไมเคลอนไหว

มดลกภายใตอทธพลของฮอรโมน โปรเจสเตอรโรนจะนมเหลว

โปรเจสเตอรโรนยงยบยงการหลงฮอรโมนแอลเอช(LH)ทสรางจากตอมใตสมองสวนหนา

6.รแลคซน (Relaxin)

สรางจากเซลลเตยล (Luteal cell)ของกอนเนอเหลอง (Corpus luteum)

เพอชวยใหกระดกเชงกรานและคอมดลกขยายตวขณะคลอด

มดลก (Uterus)

มดลก (Uterus)

สรางฮอรโมนทสำาคญไดแก พรอสตา แกรนดนเอฟทอลฟา (PGF2 )

PGF2 ทำาใหกอนเนอเหลองบนรงไข (Corpus luteum) เกดการสลายตว และทำาใหมดลกเกดการบบตว

รก (Placenta)

สามารถสรางฮอรโมนไดหลายชนดในแตละชวงของการตงทอง

ในระยะการตงทอง รกจะชวยกอนเนอเหลอง (Corpus luteum) สรางฮอรโมน โปรเจสเตอรโรน (Progesterone)

ชวงใกลคลอด รกจะสรางฮอรโมนเอสโตรเจน (Estrogen) และพจเอฟ ทอลฟา(PGF2 ) เพอใหมดลกบบตวขบลกออกไป

รกของคนยงสามารถสรางฮอรโมนเอชซจ (HCG) ซงออกฤทธคลายกบฮอรโมนแอลเอช (LH) แตมระยะเวลาออกฤทธนานกวา

รกมาจะสามารถสรางพเอมเอสจ (PMSG) หรอ อซจ (ECG) ซงออกฤทธคลายเอฟเอสเอช (FSH) แตมระยะเวลาออกฤทธนานกวา

สรปฮอรโมนทสำาคญ

โกน โดรโธปน รรสซง ฮอรโมน(Gonadotropin releasing hormone)

เรยกยอ ๆ วาจเอน อารเอช(Gn-RH)

สรางจากไฮโปธารามส(Hypothalamus)

หนาท

กระตนใหตอมใตสมองสวนหนา (Anterior Pituitary gland) สรางและ

หลงโกนาโดรโทรปน (Gonadotropin (Gn)) 2 ชนด ไดแก

-ฟอลรเคล สตมเรตง ฮอรโมน (Follicle stimulatin

g hormone) เรยกยอ ๆ วาเอฟเอสเอช (FSH)

-ลทไนซง ฮอรโมน(Luteinizing hormone) เรยกยอ ๆ วาแอลเอช (LH)

ฟอลรเคล สตมเรตง ฮอรโมน(Follicle stimulating hormone)

เรยกยอ ๆ วาเอฟเอสเอช (FSH)

สรางจากตอมใตสมองสวนหนา

หนาทกระตนการเจรญเตบโตของฟอลลเคล (Follicle) บนรงไข

ลทไนซง ฮอรโมน (Luteinizing hormone)

เรยกยอ ๆ วาแอลเอช(LH))

สรางจากตอมใตสมองสวนหนา

หนาท

ทำาใหเกดการตกไข (Ovulation)

หลงการตกไข ยงกระตนใหเซลบนรงไขเปลยนเปนกอนเนอเหลอง (Corpusluteum)

ออกซโตซน(Oxytocin)

สรางจากไฮโปธารามส (Hypothalamus) และสงมาเกบสะสมไวทตอมใตสมองสวนหลง

หนาทของออกซโตซน (Oxytocin) คอ กระตนใหมดลกมการบบตว และเตานมมการหลงนำานม

ฮอรโมนเอสโตรเจน (Estrogen)

สรางจากเซลแกรนนโรซา(granulosa) ของ ฟอลลเคล(follicle) ของรงไข

ทำาใหโคแสดงอาการเปนสด

เอสโตรเจน(Estrogen) ปรมาณนอย ๆ จะชวยกระตนการสรางและหลงฮอรโมนเอฟเอสเอช(FSH)

ฮอรโมนเอสโตรเจน (Estrogen) ปรมาณมาก ๆ จะยบยงการสรางและหลงฮอรโมนเอฟเอสเอช (FSH)

อนฮบน(Inhibin)

สรางจากเซลแกรนนโรซา(granulosa cell) ของฟอลลเคล ของรงไข

หนาท ยบยงจเอน-อารเอช(Gn-RH) ทมตอเอฟเอสเอช(FSH) ทำาใหเอฟเอสเอช(FSH) ลดลง

แอคตวน (Activin)

สรางจากเซลแกรนนโรซา (granulosa cell) ของฟอลลเคล ของรงไข

หนาท

กระตนการสรางและหลงฮอรโมนเอฟเอสเอช (FSH)

ยบยงการผลตฮอรโมนโปรเจสเตอรโรน (progesterone)

ปองกนการสรางเซลลเตยล (lutealcell)

ฮอรโมนโปรเจสเตอรโรน (Progesterone)

สรางจากเซลลเตยล (Luteal cell) ของกอนเนอเหลอง (Corpus Luteum) ของรงไข

หนาท

ควบคมการตงทอง โดยทำาใหมดลกอยนง ๆ ไมเคลอนไหว

ยงยบยงการหลงฮอรโมนแอลเอชทสรางจากตอมใตสมองสวนหนา

พรอสต แกรนดนเอฟทอลฟ (PGF2 )

สรางจากมดลก

หนาททำาใหกอนเนอเหลองบนรงไข(Corpus

luteum) เกดการสลายตว

ทำาใหมดลกเกดการบบตว

ตอมหรออวยวะ สร งฮอรโมน หน ทหลกของฮอรโมน

Hypothalamus

Gonadotrophin releasing

-hormone(Gn RH)

กระตนใหมการสรางและหลง FSH และ LH

Prolactin releasing hormone (PRF)

กระตนใหมการสรางและหลง Prolactin

ตอมหรออวยวะ

สร งฮอรโมน หน ทหลกของฮอรโมน

Anterio r pituitar y

Follicl e stimulating

hormone(FSH)

กระตนให Follicleเจรญการสราง Estrogen

Luteinizing hormone

(LH)

กระตนใหเกดการตกไขทำาให Corpu s Luteum เจรญ

และทำาหนาทสรางฮอรโมน

Prolactin กระตนใหเกดการการสรางและหลงนำานม

Adrenocorticotrophic hormone (ACTH)

กระตนใหมการสรางและหลง Glucocorticoids

ตอมหรออวยวะ

สร งฮอรโมน หน ทหลกของฮอรโมน

Posteri or

pituitary

Oxytocin (สรางจาก Hypothalamus)

เกดการคลอดการหลงนำานม

Vasopressi n หรอ

Antidiureti c hormone

(ADH) (สรางจาก Hypothalamus)

กระตนใหเกด การดดนำากลบ

ทไตมากขน

ตอมหรอ

อวยวะ

สร งฮอรโมน หน ทหลกของฮอรโมน

Ovary Estrogen(estradiol)

การแสดงอาการเปนสด

Progesterone

การตงทอง การเจรญของเตานม ขดขวาง LH

Relaxin การขยายใหญของ pelvisการขยายของ Cervix

ตอมหรอ

อวยวะ

สร งฮอรโมน

หน ทหลกของฮอรโมน

Placenta

EstrogenProgesteroneRelaxin

(เหมอนรงไข)

Uterus Prostagla ndin F2

2(PGF )

การคลอด การสลาย CL

ก รเจรญของไขในรงไข

รงไข ทำาหนาทในการสรางไข (ovum)และสรางฮอรโมนทเกยวของกบระบบสบพนธ

หากนำารงไขออกมาจากตวโค และดดวย ตาเปลา จะพบวารงไข สวนใหญ มถงนำาใส ๆ

ใบเลก ๆ อยเปนจำานวนมาก

บางรงไข มถงนำาใส ๆ ใบใหญ

ถงนำาใส ๆ ทเหนนน เรยกวา ฟอลลเคล(Follicle)

บางรงไขอาจพบกอนเนอนนขนมาจากผวรงไข มสเหลองแดง เรยกกอนเนอนนวากอนเนอเหลอง (Corpus luteum)

ทก ๆ ฟอลลเคล(Follicle) จะมไขออน(Oocyte) อยภายใน

แตละฟอลลเคลจะมไขออนเพยง 1ฟองถกบรรจอย

ถาฟอลลเคลมการพฒนาเจรญเตบโต ไขออนทอยภายในกจะมการพฒนาเจรญเตบโตไปดวย

การพฒนาเจรญเตบโตของฟอลลเคล เรมจาก

ไพรมอเดยล ฟอลลเคล(Primordial follicle)

ไพรแมร ฟอลลเคล(Primary follicle)

เซกนดาร ฟอลลเคล(Secondary follicle)

โกอง ฟอลลเคล หรอดเวลลอปป ง ฟอลลเคล(Growing follicle หรอ developing

follicle)

เมททว ฟออลเคล หรอ กราเฟยน ฟอลลเคล(Mature follicle หรอ Graafian

follicle)

การพฒนาของฟอลลเคล

ไพรมอเดยล ฟอลลเคล(Primordial follicle) จะขยายขนาดเปนไพรแมร ฟอลลเคล(primary follicle)

ไพรแมร ฟอลลเคล(primary follicle) จะมเซลแบน ๆ เพยง 1 ชนหมรอบไขออน

ไขออน (Primary oocyte) ทอยภายในไพรแมร ฟอลลเคล จะมการเจรญโดยมการขยายขนาดมากขน

เซลแบน ๆ ทหมรอบไขออนจะเปลยนเปนเซลแกรนนโรซา (granulosa cell)

เซลแกรนนโรซา (granulosa cell) จะมการเจรญโดยมการแบงตวเพมจำานวน

ทำาใหเซลทหมรอบไขออนมจำานวนมากขนและมชนมากขน เรยกวา เซกนดาร ฟอลลเคล (Secondary follicle)

เซลแกรนนโรซา (granulosa cell) ทหมรอบไขออน จะมการหลงสารประกอบจำาพวกโปรตน มาลอมรอบไขออน เรยกวาโซนา เพลลซดา(Zona pellucida) หรอเปลอกไข

โซนา เพลลซดา(Zona pellucida) หรอเปลอกไขมประโยชนคอ

1.ในการปองกนไขออน จากอนตราย2.ปองกนการเขาผสมของอสจ

มากกวา 1 ตว

เซลแกรนนโรซา (granulosa cell) ทหมรอบไขออนน จะมการแบงตวเพอเพมจำานวนเซลมากขน จนเกดเปนชองวางระหวางเซล (Antrum)

ภายในชองวาง (Antrum) จะมของเหลวทผลตจากเซลแกรนนโรซา (granulosa cell) บรรจอย

พบวาของเหลวดงกลาวประกอบ ดวยฮอรโมนเอสโตรเจน , อนฮบน , แอคตวน ,ฟอลลสเตตน

เรยกฟอลลเคลทมการพฒนา จนมชองวางระหวางเซล (Antrum) นวา

-โกอง ฟอลลเคล

-หรอดเวลลอปป ง ฟอลลเคล

(Growing follicle หรอ developing follicle)

เมอเซลทลอมรอบไขออนมการเจรญมากขน และชองวาง (Antrum) มขนาดใหญขน จะดนไขออนใหไปอยบรเวณขอบ ทำาใหเหนเหมอนเปนตงยนออกมาทามกลางถงทประกอบไปดวยของเหลว เรยกวาตงทยนนวา เจมฮลล (Germ hill)

เรยกฟอลลเคลทพบวาไขออนถกดนไปอยดานขาง จนเกดสงทเรยกวาเจมฮลลวา เมททว ฟออลเคล หรอ กราเฟยน ฟอลลเคล (Mature follicle หรอ Graafianfollicle)

เมอมการกระตนดวยฮอรโมนจนผนงของฟอลลเคลฉกขาด

ไขจะตกลงไปสทอนำาไขเรยกวาเกดการตกไข (Ovulation)

ไขจะตกลงไปบนปากแตรของทอนำาไข

ไขจะถกโบกพดโดยขนเลก ๆ ทอยใน ทอนำาไขและกลไกการทำางานของทอนำาไข

ใหไขเคลอนไปตามทอนำาไข

วงรอบการเปนสดของโค (Estrus cycle)

การเปนสด (Heat) หมายถง การทสตวยอมรบการผสมพนธ (Sexual receptivity)

โคเพศเมย จะเรมเปนสดเมอถงวยสาว (puberty)

เฉลยอายเมอเรมเปนสดครงแรก

-โคนมจะประมาณ - 810 เดอน -โคเนอจะประมาณ 20 เดอน

การถงวยสาวของโคจะเรวหรอชา ขนกบ- สายพนธ- การจดการดานอาหาร- สภาพรางกาย- สงแวดลอม

เมอโคเรมเปนสด จะมวงรอบการเปน สดเกดขน

วงรอบการเปนสดของโค หมายถงชวงเวลาทโคเปนสดรอบหนงจนถงเปนสดรอบถดไป

รอบการเปนสดจะกนเวลาตอรอบ ประมาณ 18-24 วน ( เฉลย 21 วน)

โดยจะมฮอรโมนจากสมองสวนกลาง ตอมใตสมองสวนหนา รงไข และมดลก ฯลฯ

มาควบคมใหเกดการเปลยนแปลง ตาง ๆ

โคเปนสตวทสามารถเกดการเปนสดได ทงป ไมมฤดการผสมพนธ

โคทเปนสด รงไขขางใดชางหนง จะตองมฟอลลเคล(Follicle)

คลนฟอลลเคล (Follicular waves)

ป ค.ศ 1960 นกวทยาศาสตร ชอราจาคอสก(Rajakoski) พบวา

การเจรญของฟอลลเคล(follicle ) ชนดตาง ๆ บนรงไข ในรอบการเปนสดรอบหนง ๆ ของวงจรการเปนสดของโค มลกษณะเปนคลน

ในรอบการเปนสดรอบหนง ๆ อาจมฟอลลเคลหลาย ๆ ใบเจรญขนมาและฝอสลายไป

หลงจากนน จะมฟอลลเคลอกหลาย ๆ ใบเจรญขนมาอก แลวสวนใหญจะฝอสลายไป แตฟอลลเคลบางใบจะมการตกไข

การเจรญและฝอสลายไปของฟอลลเคล จะเกดเปนชด ๆ หรอเปนกลม ๆ

ใน 1 รอบของการเปนสด อาจมฟอลลเคลเจรญและฝอสลายไป 2 3 4, , ชด กได ไมมความแนนอน

ฟอลลเคลทเจรญและฝอสลายไป 1ชด เรยกวา 1 คลน

สวนใหญแลวพบวาเปน 2 คลน

แมโคทรอบการเปนสดมคลนฟอลลเคล 2 คลน

-คลนแรกจะเรมเกดประมาณวนท - 14 ของวงจรการเปนสด

-คลนท 2 จะเรมเกดประมาณวนท - 1112 ของวงจรการเปนสดหรอ

ประมาณกลางรอบ

ชวงเวลาตงแตคลนแรกถงคลน 2 จะ หางกน 10.0±0.6 วน

ชวงเวลาตงแตคลนท 2 ถงคลนถดไป ประมาณ 10.2±0.6 วน

ทก ๆ คลนจะมฟอลลเคลบางใบมขนาดใหญ ทสามารถเกดการตกไขได เรยกวา โดมแนนท ฟอลลเคล (Dominant follicle)สวนใบ อน ๆ จะเปนฟอลลเคลขนาดเลกทจะฝอสลายไป

คลนฟออลเคลคลนใดจะมการตกไขหรอไมนน สงเกตจาก

ชวงทมโดมแนนทฟอลลเคล เปนชวงทยงมกอนเนอเหลอง (Corpus luteum) อยบนรงไขหรอไม

หากกอนเนอเหลองยงอย คลนนนจะไมมการตกไข หากกอนเนอเหลองสลายไป คลนนนจะมการตกไข

กอนเนอเหลอง(Corpus luteum) บนรงไข สรางฮอรโมนโปรเจสเตอรโรน(progesterone)

ฮอรโมนโปรเจสเตอรโรน จะยบยงการสรางและหลงฮอรโมนแอลเอช(LH)

กลไกของฮอรโมนทเกยวของกบรอบการเปนสดของโคโดยยอ

สมองสวนไฮโปรธารามส(Hypothalamus) สรางและหลงฮอรโมนโกนาโดโทรปน รรสซงฮอรโมน (Gonadotropin releasing hormone) หรอ จเอนอารเอช(Gn-RH)

จเอนอารเอช ทหลงออกมา จะไปกระตนให ตอมใตสมองสวนหนา (Anterior

Pituitary) สรางและหลงฮอรโมนเอฟเอสเอช (FSH (Follicle Stimulating hormo

ne))

ฮอรโมนเอฟเอสเอช(FSH) ทหลงออกมาน จะไปกระตนใหฟอลลเคลชดแรก ซงเปนคลนฟอลลเคลคลนท 1 เรมเกดขน

เมอฟอลลเคลชดท 1 เจรญไดระดบหนง

จะเกดชองวางภายในฟอลลเคล ซงภายในมฮอรโมนเอสโตรเจนและอนฮบน

ฮอรโมนเอสโตรเจน(Estrogen) ปรมาณนอยสรางจากเซลแกรนนโรซาของฟอลลเคลเอง จะชวยใหมการหลง เอฟเอสเอช(FSH) มากขน ฟอลลเคลจงเจรญเรวขน

ฮอรโมนอนฮบน ซงสรางจากเซล แกรนนโรซาของฟอลลเคลเอง มายบยงฟอลลเคลใบเลก ๆ ทโตไมทนไมใหเจรญและฝอสลายไป

สวนฟอลลเคลทโตมากแลว จะไมถกยบยงและเจรญตอไป จนกลายเปนโดมแนนทฟอลลเคล

โดมแนนทฟอลลเคล จะสามารถผลตฮอรโมนเอสโตรเจน (Estrogen) จากเซลแกรนนโรซา

หากฟอลลเคลมขนาดใหญ เอสโตร เจนกจะมปรมาณมาก

เอสโตรเจนทมปรมาณมาก จะไปยบยง (Negative feedback) ตอมใตสมองสวนหนา (Anterior Pituitary)

ทำาใหการสรางและหลงฮอรโมนเอฟเอสเอช (FSH) ลดลง เมอฮอรโมนเอฟเอสเอชลดลง ฟอลลเคลจงหยดการเจรญ

เมอฟอลลเคลชดท 1 เจรญไดระดบหนง แตไมมการตกไข

เนองจากคลนท 1 ไมมฮอรโมนแอลเอช (LH) เพราะยงมกอนเนอเหลองบนรงไขสรางฮอรโมนโปรเจสเตอรโรน (progesterone) ทคอยยบยง แอลเอช

ฟอลลเคลชดท 1 จะคอย ๆ สลายไปทงหมด

เมอฟอลลเคลชดท 1 เรมสลายไป ฮอรโมนเอสโตรเจน (Estrogen) ทถกสรางจากฟอลลเคล จะลดลงหรอหายไปดวย

เมอฮอรโมนเอสโตรเจนลดลงมาก เหลอปรมาณนอย จงกระตนใหมการหลงฮอรโมนเอฟเอสเอช (FSH) ของตอมใตสมองสวนหนา

ตอมใตสมองสวนหนาจงสามารถสรางและหลงฮอรโมนเอฟเอสเอชอก

เมอฮอรโมนเอฟเอสเอชเพมปรมาณมากขน ฟอลลเคลชดท 2 กจะเจรญ และเจรญดวยหลกการเดยวกนกบคลนท 1

โดมแนนทฟอลลเคล จะสรางฮอรโมนเอสโตรเจน

ทำาใหโคแสดงอาการเปนสด

ระดบของอาการเปนสดจะเปนไปตามระดบของฮอรโมนเอสโตรเจน

เอสโตรเจนนอย อาการเปนสดจะนอย เอสโตรเจนมาก อาการเปนสดจะเดนชดจนถงขนยนนงใหตวอนปนทบ

ฟอลลเคลชดท 2 จะเกดการตกไข เนองจาก

เมอฟอลลเคลโตเตมท จะพอดชวงเวลาทกอนเนอเหลองบนรงไขสลาย

ปรมาณของฮอรโมนโปรเจสเตอรโรนทสรางจากกอนเนอเหลองลดลง

เมอไมมฮอรโมนโปรเจสเตอรโรนคอยควบคม ฮอรโมนแอลเอช จงมากขน

ฮอรโมนแอลเอชทำาใหฟอลลเคลแตก เกดการตกไข

เมอไขตกไปสทอนำาไขแลว รงไขบรเวณทฟอลลเคลแตกไป จะกลายเปนแองหรอรอง

เซลตรงบรเวณแองหรอรอง จะถกกระตนโดยฮอรโมนแอลเอช(LH) ใหเจรญตอไปเปนลเตยลเซล

ซงเซลลเตยลจะเจรญตอเปนกอนเนอเหลอง (Corpus luteum)

กอนเนอเหลอง (Corpus luteum) จะเหนเปนตมสเหลองแดง

บางสวนนนขนมาจากผวรงไข

บางสวนจมลกเขาไปในเนอรงไข

กอนเนอเหลอง

ความแขงมากขนเรอย ๆ ขนาดจะใหญขนเรอย ๆ

จนวนท 12-14 หลงการตกไข กอนเนอ เหลองจะมขนาดใหญทสดและแขงทสด จาก

นนขนาดและความแขงจะคอย ๆ ลดลง

ขณะทกอนเนอเหลองเจรญ คลนฟอลลเคลคลนตอ ๆ มา กยงเกดขนตามปกต

หากไมมปญหาทรงไข คลนฟอลลเคล จะเกดวนไปเรอย ๆ เกดขนแลวฟอลลเคลกจะสลายไปวนเวยนเปนเชนนเรอยไป แมกระทงโคทอง

ไขทตกลงไปททอนำาไขไมไดรบการผสม หรอผสมไมตด

พอครบวงรอบการเปนสด เยอบดานในของมดลก (Endometrium) จะลอกสลาย เมอเยอบดานในของมดลกลอกสลาย

เกดฮอรโมนพจเอฟ ทอลฟา(PGF2 )

ฮอรโมนพจเอฟ ทอลฟา(PGF2 )มหนาทสลายกอนเนอเหลอง กอนเนอเหลอง (Corpus luteum) กจะสลายไป

เมอกอนเนอเหลองสลายไป กอนเนอเหลองสรางฮอรโมนโปรเจสเตอรโรน(Progesterone)

ฮอรโมนโปรเจสเตอรโรนจงลดลง

ตอมใตสมองสวนหนาจะหลงฮอรโมนแอลเอชออกมา

เมอฮอรโมนแอลเอชหลง หากมโดมแนนทฟอลเคลในรอบหรอคลนตอ ๆ มา จะทำาใหเกดการตกไข

หากไขทตกจากรงไขมสภาพสมบรณ ไดผสมกบตวอสจทแขงแรง เรยกวาเกดเฟอตไรทเซชน(Fertilization) และมดลกมความปกตดวยแลว

ตวออนกจะเคลอนตวจากทอนำาไขมาฝงตวทปกมดลกเกดการตงทอง

เมอตวออนมการฝงตวทปกมดลก พอครบวงรอบการเปนสด

เยอบดานในของมดลก (Endometrium) จะไมมการลอกสลาย

ไมเกดฮอรโมนพจเอฟ ทอลฟา (PGF2 )

กอนเนอเหลอง (Corpus luteum) กจะคงอยตอไปและสรางฮอรโมนโปรเจสเตอรโรน (Progesterone) ตลอดการตงทอง

วนท 0

วนท 2

วนท 3

วนท 4

วนท 5

วนท 6

วนท 7

วนท 9

วนท 14

วนท 15

วนท 16

วนท 20

วนท 21

ระยะของวงจรก รเปนสดของโค

ในวงรอบการเปนสดรอบหนง ๆ กนเวลา ประมาณ 21 วน นกวชาการ ไดแบงเปน2

ระยะ คอ

1.ระยะลเตยล (Luteal phase)

2.ระยะฟอลลคลา (Follicular phase)

1.ระยะลเตยล (Luteal phase)ไดแก ระยะทมเซลลเตยล บนรงไขจะพบ

กอนเนอเหลอง เปนระยะทฮอรโมนโปร เจสเตอรโรนทำางาน

ระยะลเตยล แยกยอยออกไดอกเปน 2ระยะ คอระยะ หลงเปนสด (Metestrus)และระยะสงบ (Diestrus)

2.ระยะฟอลลคลา (Follicular phase)ไดแกเปนระยะทไมมเซลลเตยล และบน

รงไขจะพบโดมแนนทฟอลลเคล

ระยะฟอลลคลา แยกยอยออกไดอกเปน 2 ระยะ ระยะกอนเปนสด (Proestrus) และ

ระยะเปนสด (Estrus)

ขอขอบคณ

กรมปศสตวกระทรวงเกษตรและสหกรณ