Ο Δεκέμβρης του 1944 - Τέσσερα άγνωστα κείμενα

Ο laquoΔεκεμβρηςraquo τΟυ 1944

Drafts03_Dekemvris44_Sctnsindd 3 31114 951 πμ

copy TNA HS 5224 John Melior Stevens ςχέδιο-Πρόταση για την αποτροπή της κατάληψης της εξουσίας στην ελλάδα από το εΑμ-εΛΑς κατά τον τερματισμό της κατοχής του Άξονα

copy τΝΑ WO 2048312 23η τεθωρακισμένη ταξιαρχία επιχειρήσεις στην ελλάδα

copy Διεθνής ερυθρός ςταυρός Ιστορικά αρχεία ACIRC R G 004453-52 Αντιναυάρχου Δημητρίου Οικονόμου ςχετικά με την διαδρομή της φάλαγγας των ομήρων του εΛΑς που απελευθερώθηκε στο χωριό μπλέσσια-Αμυγδαλιές

copy TNA WO 204395 Πρακτικά της διάσκεψης με τους εκπροσώπους της κεντρικής επιτροπής του εΑμ στο ςτρατηγείο των Χερσαίων Δυνάμεων και του ςτρατιωτι-κού ςυνδέσμου στην ελλάδα (8-11 Ιανουαρίου 1944)

Φωτογραφίεςcopy τΝΑ WO 2048312 εξώφυλλο amp σχέδιο 23η τεθωρακισμένη ταξιαρχία επιχειρή-σεις στην ελλάδαcopy εταιρεία των Φίλων του Λαού Φωτογραφία Δ Οικονόμου

copy ΠετρΟς ςτ μΑκρης-ςτΑϊκΟς amp εκΔΟςεΙς ΙκΑρΟς 2014

ISBN 978-960-572-043-8

Drafts03_Dekemvris44_Sctnsindd 4 31114 951 πμ

ΠετρΟς ςτ μΑκρης-ςτΑϊκΟς

Ο laquoΔεκεμβρηςraquo τΟυ 1944

τ εςςερΑ Α γΝως τΑ κ εΙ μ εΝΑ

Ι κ Α ρ Ο ς

Drafts03_Dekemvris44_Sctnsindd 5 31114 951 πμ

Drafts03_Dekemvris44_Sctnsindd 6 31114 951 πμ

ΠερΙεΧΟμεΝΑ

ΠρΟΛΟγΟς 11

John Melior Stevens Σχέδιο - Πρόταση για την πρόληψη της κατάληψης της εξουσίας στην Ελλάδα από τον ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κατά τον τερματισμό της κατοχής του Άξονα 13

Η 23η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία στην Ελλάδα 26

Δημήτριος Οικονόμου Σχετικά με τη διαδρομή της φάλαγγας των ομήρων του ΕΛΑΣ που απελευθερώθηκε στο χωριό Μπλέσσια - Αμυγδαλιές 73

Τα πρακτικά της ανακωχής 85

ΠΑρΑρτημΑ

Βιογραφικό Σημείωμα JM Stevens 157 Σημείωμα για την 23η ΤΤ 16 1 Βιογραφικό Σημείωμα Δημητρίου Οικονόμου 165 Σημείωμα για τα Πρακτικά της ανακωχής 169

Drafts03_Dekemvris44_Sctnsindd 7 31114 951 πμ

Drafts03_Dekemvris44_Sctnsindd 8 31114 951 πμ

Στη μνήμη του Αλέξανδρου Αργυρίου

Drafts03_Dekemvris44_Sctnsindd 9 31114 951 πμ

Drafts03_Dekemvris44_Sctnsindd 10 31114 951 πμ

11

ΠρΟΛΟγΟς

μετά την επανάσταση του 1821 δεν υπάρχει άλλο ιστορικό γεγο-νός στην ελλάδα που να έχει λάβει τόσες ονομασίες και χαρακτηρι-σμούς όσο τα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 1944 O Μεγάλος Δεκέμ-βρης Ο Κόκκινος Δεκέμβρης Ο αιματοβαμμένος Δεκέμβρης Ο 2ος Γύρος του ΚΚΕ Η Μάχη των Αθηνών Η Δεκεμβριανή Επανάσταση Τα Δεκεμβριανά του 1944 Ίσως υπάρχουν και άλλοι που μου διαφεύγουν

τα γεγονότα της περιόδου εκείνης έχουν πολλές πτυχές κυριό-τερη βεβαίως ανάμεσά τους είναι εκείνη που αφορά τους σκοπούς και τις επιδιώξεις του κκε σε συνδυασμό με το ερώτημα του κατά πόσον ωθήθηκε στο εγχείρημά του από τη ςοβιετική Ένωση μια δεύτερη πτυχή εξ ίσου σημαντική αποτελεί η βρετανική παρέμ-βαση η οποία ματαίωσε τα σχέδιά του μια τρίτη τέλος πτυχή α-φορά την εκτέλεση ή τον σφαγιασμό πολλών χιλιάδων laquoαστώνraquo από όργανα του κκε αλλά και την ομηρεία τουλάχιστον χιλίων άλλων υπάρχουν και άλλες πτυχές όπως πχ η αντιμετώπιση των γεγο-νότων από τις ηΠΑ και τη ςοβιετική Ένωση Όμως αυτές δεν έχουν σχέση με αυτό το βιβλίο

με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 70 χρόνων από τα γεγονότα εκείνα σκέφθηκα να επιλέξω και να δημοσιεύσω τέσσερα κείμενα μέσα από μια πλειάδα άλλων που έχω εντοπίσει σε σχετική μου έ-ρευνα Αυτά είναι τα ακόλουθα

bull John Melior Stevens Σχέδιο-Πρόταση για την αποτροπή της κα-τάληψης της εξουσίας στην Ελλάδα από το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κατά τον τερ-ματισμό της κατοχής του Άξονα (TNA HS 5224)

bull 23η τεθωρακισμένη ταξιαρχία Επιχειρήσεις στην Ελλάδα Οκτώ-βριος 1944-Ιανουάριος 1945 (τΝΑ WO 2048312)

Drafts03_Dekemvris44_Sctnsindd 11 31114 951 πμ

12

ο laquoδεκεμβρησraquo του 1944

bull Αντιναυάρχου Δημητρίου Οικονόμου Σχετικά με τη διαδρομή της φάλαγγας των ομήρων του ΕΛΑΣ που απελευθερώθηκε στο χωριό Μπλέσσια-Αμυγδαλιές (ACIRC R G 004453-52)

bull Πρακτικά της διάσκεψης με τους εκπροσώπους της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ στο Στρατηγείο των Χερσαίων Δυνάμεων και του Στρατιωτικού Συνδέσμου στην Ελλάδα (8-11 Ιανουαρίου 1944) (TNA WO 204395)

Από τα παραπάνω κείμενα το πρώτο και το τρίτο είναι τελείως άγνωστα το δεύτερο περιλαμβάνεται στις πηγές τουλάχιστον ενός βιβλίου (βλ γεώργιος Χ κατσιμήτρος Αντισυνταγματάρχης Πεζι-κού Η Μάχη των Αθηνών Αθήναι 1970) χωρίς όμως να δημοσιεύονται έστω αποσπασματά του ςχετικά με το τέταρτο κείμενο τέλος δεν έχω εντοπίσει οποιαδήποτε μετάφρασή του ή σχετική παραπομπή Έτσι τα χαρακτηρίζω όλα ως άγνωστα

ευχαριστώ θερμά τον Απόστολο κ Δοξιάδη για τη συμβολή του στην έρευνά μου ευχαριστώ επίσης τον laquoΊκαροraquo που πρόθυμα δέ-χθηκε να εκδώσει αυτό το βιβλίο

ςεπτέμβριος 2014 Πέτρος ςτ Μακρής-ςταϊκος

Drafts03_Dekemvris44_Sctnsindd 12 31114 951 πμ

JOHN MelIOR STeveNS

ςΧεΔΙΟ-ΠρΟτΑςη γΙΑ τηΝ ΠρΟΛηψη της κΑτΑΛηψης της εξΟυςΙΑς ςτηΝ εΛΛΑΔΑ

ΑΠΟ τΟ εΑμ-εΛΑς κΑτΑ τΟΝ τερμΑτΙςμΟ της κΑτΟΧης τΟυ ΑξΟΝΑ

Drafts03_Dekemvris44_Sctnsindd 13 31114 951 πμ

Drafts03_Dekemvris44_Sctnsindd 14 31114 951 πμ

15

Ακρως ΑΠΟρρητΟ

1 Προϋποθέσεις

το σχέδιο αυτό βασίζεται στις ακόλουθες προϋποθέσεις (α) ότι θα είναι διαθέσιμα βρετανικά στρατεύματα 80000 ανδρών(β) ότι δεν θα πραγματοποιηθεί συμμαχική απόβαση στην ελλάδα(γ) ότι η εσωτερική κατάσταση στην ελλάδα δεν θα υποστεί ση-μαντικές αλλαγές

2 Αντικείμενο

η αποτροπή της κατάληψης της εξουσίας από το εΑμ-εΛΑς κατά τη λήξη της κατοχής του Άξονα

3 εν όψει των μικρών βρετανικών δυνάμεων που είναι διαθέσιμες στην ελλάδα δεν τίθεται θέμα επικράτησης εις βάρος του εΑμ- εΛΑς με τη χρήση βίας ούτε δε και μια τέτοια επιχείρηση θα ήταν πολιτικά επιθυμητή το σχέδιο λοιπόν αυτό βασίζεται στην πρό-ληψη και την εξουδετέρωση ενός πραξικοπήματος του εΑμ-εΛΑς

4 Γενική εκτίμηση

Ο εχθρός

ςήμερα οι δυνάμεις του εχθρού στην ελλάδα αποτελούνται από 9 γερμανικές και 3 βουλγαρικές μεραρχίες από τις οποίες 6 και 3 αντίστοιχα είναι μηχανοκίνητες

εκτιμάται ότι η κατοχή της χώρας θα λήξει στις ακόλουθες περι-πτώσεις (αναφέρονται με τη σειρά που πιθανολογούνται)

(α) εάν υπάρξει ανακωχή στην ευρώπη

Drafts03_Dekemvris44_Sctnsindd 15 31114 951 πμ

16

ο laquoδεκεμβρησraquo του 1944

(β) εάν καταρρεύσουν οι στάσιμες μονάδες μετά την αποχώ ρηση των υπόλοιπων από την ηπειρωτική χώρα ή

(γ) εάν υπάρξει εκούσια αποχώρηση

ςτις περιπτώσεις (β) και (γ) ο εχθρός δεν θα εγκαταλείψει τον έλεγχο σε όλη τη χώρα ταυτόχρονα ενώ η αποχώρηση μπορεί να γίνει χωρίς προειδοποίηση ιδίως στην περίπτωση (β) ςυνεπώς η ύπαρξη της δυνατότητας για την άμεση εφαρμογή του σχεδίου αυτού είναι σημαντική είναι επίσης σημαντικό το να υπάρξουν οι καλύ-τερες διαθέσιμες μέθοδοι ώστε να εξασφαλισθεί η προειδοποίηση

υπάρχουν βάσιμες ελπίδες ότι οι γερμανοί θα αμυνθούν εάν υπάρξει απόπειρα του εΛΑς να τους αφοπλίσει υπό την προϋπό-θεση ότι θα υπάρξουν διευκολύνσεις γιrsquo αυτούς ώστε να παραδο-θούν κατά μονάδες στις βρετανικές Αρχές Οι γερμανοί διατηρούν ζωντανή την εικόνα των Ιταλών και πιθανολογείται βάσιμα ότι κύ-ρια επιθυμία τους είναι να παραδοθούν κατά μονάδες στους βρε-τανούς και όχι στους Έλληνες ειδικά δε στον εΛΑς τον οποίο δεν εμπιστεύονται τούτο υπό την προϋπόθεση ότι οι βρετανοί θα τους αναλάβουν και δεν θα τους παραδώσουν στους Έλληνες Πρέπει λοιπόν να καταστρωθεί ένα σχέδιο για την απομάκρυνση των γερ-μανών από την ελλάδα με βρετανικές ρυθμίσεις

5 Το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ

το εΑμ-εΛΑς θα επιχειρήσει να καταλάβει την εξουσία με τη χρήση βίας τούτο θα λάβει τη μορφή επίθεσης του εΛΑς από τα βουνά εναντίον των πόλεων-κλειδιών σε συνδυασμό με εξεγέρσεις στις πόλεις αυτές οργανωμένες από το εΑμ

Οι μόνες δυνάμεις ικανές να αντισταθούν σε τέτοιες ενέργειες είναι οι αντάρτες του εΔες οι καπετάνιοι που περιορίζονται σε απομακρυσμένες

Drafts03_Dekemvris44_Sctnsindd 16 31114 951 πμ

17

JM StevenS ΣΧΕΔΙΟ-ΠΡΟΤΑΣΗ

περιοχές και τα τάγματα Ασφαλείας καθώς αυτά δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για δράση κατά του εΑμ πρέπει να οργανωθούν και να οπλισθούν τα ανοργάνωτα και άοπλα αντιεαμικά στοιχεία

επίσης το εΑμ-εΛΑς θα καταβάλει κάθε προσπάθεια για να αποκτήσει γερμανικά όπλα ςτις περιπτώσεις (α) και (β) μπορεί να έχει την ευκαιρία να αποκτήσει μεγάλες ποσότητες όπλων και βα-ρέως οπλισμού από επιθέσεις του εναντίον απομονωμένων γερμα-νικών μονάδων ςτην περίπτωση (γ) το εΑμ-εΛΑς δεν θα διστάσει να συνθηκολογήσει με τους γερμανούς ώστε να τους αφήσει να φύ-γουν ανενόχλητοι με αντάλλαγμα μερικά όπλα

Οποιαδήποτε απόπειρα του εΛΑς να καταλάβει την εξουσία αναμφίβολα θα προκαλέσει ενθουσιασμό μεταξύ ορισμένων ανταρ-τών και θα περάσει ένα χρονικό διάστημα έως ότου ο μέσος αντάρ-της αρχίσει να αντιλαμβάνεται ότι παραπλανήθηκε από τους ηγέ-τες του Θα αισθανθεί πολύ φοβισμένος ώστε να λιποτακτήσει μέ-χρι να βεβαιωθεί ότι η άλλη πλευρά κερδίζει Έτσι δεν πρέπει να αναμένεται πρόωρη διάσπαση του εΛΑς

6 Διαθέσιμες δυνάμεις

(α) Βρετανικέςτο παράρτημα laquoΑraquo περιέχει εκτίμηση των δυνάμεων που απαι-

τούνται και των τόπων όπου θα πρέπει να σταλούντα στρατεύματα αυτά πρέπει να αποτελούνται από λευκούς

κατά προτίμησιν Νεοζηλανδούς ή βρετανούς Δεν χρειάζεται να είναι πρώτης τάξεως πολεμιστές αρκεί να κάνουν φανερή την πα-ρουσία και την ισχύ τους

(β) Επιστρατευμένες εγχώριες δυνάμειςυπάρχει σημαντικός αριθμός ελλήνων ώστε να σχηματισθεί

Drafts03_Dekemvris44_Sctnsindd 17 31114 951 πμ

18

ο laquoδεκεμβρησraquo του 1944

αμέσως Χωροφυλακή στην ελλάδα Χρειάζονται 100 οπλισμό Οι ηγέτες τους πρέπει να επιλεγούν με εξαιρετική προσοχή από πρό-σωπα ακηλίδωτα από οποιαδήποτε σχέση με τον Άξονα ή τις κατο-χικές κυβερνήσεις κατά το παρελθόν

(γ) Τα Τάγματα Ασφαλείαςτα τάγματα Ασφαλείας δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν με τη

σημερινή τους μορφή Περιέχουν όμως έναν μεγάλο αριθμό φιλο-βρετανικών (και εχθρικών προς τον εΛΑς) στοιχείων που θα ήταν δυνατόν να ενταχθούν στη Χωροφυλακή της παρ (β)

(δ) Ο Βασιλικός Ελληνικός Στρατόςγενικά ο βασιλικός ελληνικός ςτρατός τώρα στο κάιρο δεν θα

πρέπει να χρησιμοποιηθεί λόγω αμφιβολιών για τις πολιτικές του προτιμήσεις εξαίρεση ενδεχομένως θα μπορούσε να γίνει για ο-ρισμένες τεχνικές υπηρεσίες ειδικά για τις διαβιβάσεις εάν ήταν δυνατόν να οργανωθούν νομιμόφρονες μονάδες πυροβολικού και βαρέων όλμων θα ήταν πολύ χρήσιμο Ο μέσος αντάρτης του εΛΑς τρομοκρατείται εύκολα από το πυρ του πυροβολικού και των όλμων Από πλευράς ηθικού λοιπόν το αποτέλεσμα της κατοχής τους από δυνάμεις αντίθετες προς τον εΛΑς θα είναι τεράστιο

Ίσως θα μπορούσαν να σταλούν σύντομα στελέχη στην ελλάδα ως βάση για την ανασύσταση του ελληνικού ςτρατού

7 Σκοποί

με τις διαθέσιμες βρετανικές δυνάμεις ο έλεγχος ολόκληρης της χώρας είναι αδιανόητος Πάντως θεωρώ ότι ο σκοπός μπορεί να επιτευχθεί με τον στρατιωτικό έλεγχο των κυρίων λιμανιών (της ηπειρωτικής ελλάδας) που θα επιλεγούν από τον ςυμμαχικό ςτρα-τιωτικό ςύνδεσμο (AMl) δηλαδή ο Πειραιάς η Θεσσαλονίκη ο βό-

Drafts03_Dekemvris44_Sctnsindd 18 31114 951 πμ

19

JM StevenS ΣΧΕΔΙΟ-ΠΡΟΤΑΣΗ

λος η Πρέβεζα η Πάτρα η καλαμάτα και ο Ισθμός της κορίνθου η επικοινωνία θα γίνεται από τη θάλασσα κάτι για το οποίο η ελλά-δα προσφέρεται ςε κάθε περίπτωση οι επικοινωνίες από την ξηρά είτε θα παρεμποδίζονται από τους γερμανούς ή τα σήματα θα περ-νούν πάνω από βουνά που ελέγχονται από τον εΛΑς

8 Ο παράγων χρόνος

Ο παράγων χρόνος είναι εξαιρετικά σημαντικός εάν δεν λη-φθούν μέτρα άμεσα έτσι ώστε να παρεμποδισθεί το εΑμ-εΛΑς τότε το πρόβλημα θα λάβει τη μορφή της εκδίωξής του με τη χρήση βίας δηλαδή της εμπλοκής των βρετανικών μονάδων στον εμφύλιο πόλεμο μιας φιλικής δύναμης με όλα τα εγγενή της προβλήματα

9 Προτεινόμενο σχέδιο

Αυτό χωρίζεται σε τρεις φάσεις Φάση 1η ndash Πριν από την απελευθέρωσηΦάση 2η ndash κατά την απελευθέρωσηΦάση 3η ndash μετά την απελευθέρωση

10 Φάση 1η

κατά τη διάρκεια της φάσης αυτής σκοπός θα είναι να υπάρ-ξει άμεση ειδοποίηση για τη φάση 2 και η προετοιμασία γιrsquo αυτήν

είναι φανερό πως όσo λιγότερη βοήθεια δίνεται τώρα στον εΛΑς τόσο πιθανότερη γίνεται η επιτυχία του σχεδίου Ο μόνοι λόγοι για την παροχή ενίσχυσης θα πρέπει να είναι η εξασφάλιση της επιτόπου παραμονής των Αξιωματικών του ςυμμαχικού ςτρατιωτικού ςυνδέ-σμου και η διεξαγωγή των αναγκαίων στρατιωτικών επιχειρή σεων στις περιοχές του εΛΑς

Drafts03_Dekemvris44_Sctnsindd 19 31114 951 πμ