WSPÓLNA POLITYKA
ROLNA
UNII EUROPEJSKIEJ
• Europa jest głównym eksporterem i największym światowym importerem żywności, głównie z krajów rozwijających się.
• Europejski sektor rolnictwa, w którym stosuje się bezpieczne, czyste i przyjazne dla środowiska metody produkcji, dostarcza produkty najwyższej jakości spełniające wymagania konsumentów.
• Europejska polityka rolna wspiera społeczności wiejskie. UE wspiera nie tylko produkcję żywności, ale także przyczynia się do promowania obszarów wiejskich jako miejsca zamieszkania, pracy i wypoczynku.
• Europejska polityka rolna jest tworzona na szczeblu unijnym przez przedstawicieli państw członkowskich i wcielana w życie na szczeblu lokalnym przez poszczególne państwa.
• Obszary wiejskie zajmują 90% terytorium UE, z czego ponad połowa przypada na gospodarstwa rolne.
Rolnictwo w Unii Europejskiej
• Zapewnienie obywatelom stałego zaopatrzenia w bezpieczną żywność po przystępnych cenach;
• Zapewnianie godziwego standardu życia europejskim rolnikom, przy jednoczesnym wsparciu modernizacji i rozwoju przemysłu rolnego;
• Wspieranie stabilizacji rynku produktów rolnych we wszystkich regionach UE.
• Poprawa jakości europejskich artykułów żywnościowych;
• Gwarantowanie bezpieczeństwa żywności;
• Dbałość o dobrobyt społeczności wiejskich;
• Ochrona środowiska naturalnego z myślą o przyszłych pokoleniach;
• Troska o zdrowie i godziwe warunki hodowli zwierząt.
Rola UE w zakresie rolnictwa
Główne produkty rolne UE – 2005 r.
• Wspólna polityka rolna powstała w latach 50-tych w Europie Zachodniej, której społeczeństwa bardzo ucierpiały na skutek wojny i borykały się z problemem braku żywności z powodu szkód, jakie wyrządziła ona w rolnictwie.
• Priorytetem wczesnej WPR było więc promowanie zwiększonej produkcji żywności, tak aby zapewnić konsumentom stałe zaopatrzenie po przystępnych cenach, a jednocześnie zagwarantować rentowność sektora rolniczego w UE.
• WPR zachęcała rolników do zwiększania produkcji, proponując dotacje i gwarantując im wysokie ceny zbytu.
• WPR z powodzeniem zrealizowała swój cel doprowadzając UE do samowystarczalności począwszy od lat 80-tych. Okazało się jednak, że w UE utrzymują się nadwyżki głównych produktów rolnych. Część z nich była eksportowana, pozostałe zaś musiały być magazynowane bądź zagospodarowywane wewnątrz UE. WPR musiała się zmienić.
Wspólna Polityka Rolna - początki
• Zasadniczym etapem zmian WPR była tzw. reforma MacSharry’ego, przyjęta w 1992 r. Reforma dotyczyła rynków zbóż, roślin oleistych i wysokobiałkowych, mleka, wołowiny oraz wprowadzała szereg działań strukturalnych, realizowanych przez kraje członkowskie w ramach programów wieloletnich.
• W wyniku przeprowadzonych zmian WPR rynki rolne stały się bardziej zrównoważone, a wielkość zapasów publicznych uległa znacznej redukcji, szczególnie w przypadku zbóż. Ceny produktów rolnych zbliżyły się do cen światowych. Ograniczenie wsparcia cen rynkowych oraz wprowadzenie płatności bezpośrednich spowodowało większą przejrzystość pomocy dla rolników, a przez to lepszą kontrolę wydatków na WPR. Istotną wadą przeprowadzonej reformy był brak spójności programów realizowanych w zakresie rozwoju obszarów wiejskich, co prowadziło do ich niskiej efektywności.
Reforma MacSharry’ego
• Dalsze przesłanki reformowania polityki rolnej wynikały z niekorzystnych prognoz rozwoju sytuacji na rynkach rolnych UE w nadchodzących latach. Unia ponownie stała przed problemem nadprodukcji towarów rolnych. Planowane rozszerzenie UE wymagało ponadto reformy budżetu unijnego i zasad finansowania kluczowych instrumentów unijnych, tzn. WPR i Funduszy Strukturalnych.
• Zmiana priorytetów WPR kładła nacisk na wzrost konkurencyjności europejskiego rolnictwa ale objęła również nowy, istotny element – politykę rozwoju wsi promującą rozmaite inicjatywy na obszarach wiejskich. Jednocześnie pomagano rolnikom w restrukturyzacji gospodarstw, różnicowaniu produkcji, a także poprawie marketingu produktów. Ustanowiony został też próg budżetowy gwarantujący podatnikom, że koszty WPR nie wymkną się spod kontroli. W roku 2003 postanowiono przeprowadzić kolejną, gruntowną reformę.
Agenda 2000
W lutym 2006 roku przyjęto europejskie wytyczne strategiczne dotyczące polityki rozwoju obszarów wiejskich. Polityka rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007–2013 została oparta na trzech tematach i wpisana w trzy odpowiadające im osie określone w nowym rozporządzeniu dotyczącym rozwoju obszarów wiejskich, tj.: •poprawa konkurencyjności sektora rolnego; •poprawa stanu środowiska naturalnego;•wspieranie gospodarowania gruntami oraz poprawa jakości życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej.
Czwarta oś, zwana „Osią Leader”, opiera się na doświadczeniach inicjatywy wspólnotowej Leader i ma na celu wdrażanie lokalnych strategii rozwoju obszarów wiejskich w ramach partnerstw publiczno-prywatnych.
ODDZIELNY FUNDUSZ NA RZECZ ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH
• Obecnie dotacje dla rolników nie są związane z wielkością produkcji. Dzisiejszą WPR rządzi prawo popytu. Według zasad nowego systemu, rolnicy nadal otrzymują dopłaty bezpośrednie, które gwarantują stabilność ich przychodów, lecz nie są powiązane z produkcją.
• Ponadto rolnicy są zobowiązani do przestrzegania norm w zakresie ochrony środowiska, bezpieczeństwa produkcji żywności, stosowania środków ochrony roślin i właściwego traktowania zwierząt. Przeprowadzone reformy umożliwiły wytyczenie bardziej stabilnej wspólnej polityki rolnej, a także jej nakierowanie na kwestie istotne dla całego społeczeństwa.
• W następstwie przeprowadzonych reform UE zmniejszyła wykorzystanie dotacji do eksportu, a jednocześnie utrzymała, a nawet zwiększyła eksport produktów rolnych. UE jest jednak nadal ważnym importerem netto produktów rolnych, szczególnie z krajów znajdujących się na niższym poziomie rozwoju.
Wspólna Polityka Rolna dzisiaj
• Negocjacje finansowe w Radzie UE zakończyły się redukcją środków unijnych na II filar WPR. Propozycja Komisji w tym zakresie została zredukowana o ponad 21 proc. (z poziomu 88,8 mld € do 69 mld €).
• Spośród pozostałych postanowień dotyczących rolnictwa należy także odnotować rozszerzenie możliwości korzystania z modulacji. Pozostawiając w mocy rozwiązania przyjęte podczas reformy WPR w 2003 r., wprowadzono możliwość dobrowolnego podwyższenia stopy modulacji do 20% wydatków na I filar WPR.
• Ustalono, że Komisja Europejska przeprowadzi w 2008/2009r. całościowy przegląd, obejmujący wszystkie aspekty wydatków UE, w tym WPR.
Nowa perspektywa finansowa 2007-2013
W ciągu nadchodzących lat WPR ulegnie dalszym zmianom, tak aby:
•Pozostać żywo reagującą polityką, która wychodzi naprzeciw potrzebom i oczekiwaniom społeczeństwa UE;
•Wspierać zrównoważone rolnictwo oferujące bezpieczne produkty wysokiej jakości, chroniąc jednocześnie środowisko naturalne i dbając o właściwe traktowanie zwierząt;
•Wspierać wielofunkcyjną rolę, jaką odgrywają rolnicy dostarczając społeczeństwu dobra publiczne;
•Promować wzrost gospodarczy i tworzenie nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich;
•Wzmocnić konkurencyjność i innowację w sektorze rolnym tak, by było ono w stanie stawić czoła wyzwaniom rynku globalnego;
•Opierać się na prostych i przejrzystych regułach.
Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej
• Rolnictwo ze względu na swój specyficzny charakter powinno być nadal wspierane w UE i nie powinno być w pełni poddane zasadom rynkowym;
• Rolnictwo musi zachować swój wspólnotowy charakter (wspólne zasady funkcjonowania oraz finansowanie z budżetu UE).
• Powinno się zapewniać równe warunki konkurencji w poszerzonej UE oraz wspierać budowanie konkurencyjności rolnictwa europejskiego na rynkach światowych;
• Należy dążyć do uproszczenia istniejących instrumentów;
• Nie można ograniczyć wydatków na WPR.
• II filar odgrywa istotną rolę modernizacyjną i pro-rozwojową, należy więc dążyć do wzrostu znaczenia II filara, ale nie poprzez redukcję środków na I filar.
Polska wizja Wspólnej Polityki Rolnej
• W ramach systemu płatności bezpośrednich powinna obowiązywać jednolita stawka płatności na hektar we wszystkich krajach UE-27.
• Polska ma duży potencjał wzrostu produkcji mleka, dlatego będzie się domagać uzyskania w najbliższych latach zwiększenia krajowej ilości referencyjnej (kwoty mlecznej).
• W celu stabilizacji europejskiego rynku rolno-spożywczego Polska powinna zabiegać o jak najdłuższe utrzymanie refundacji eksportowych, zwłaszcza w sektorach, które są szczególnie narażone na ryzyko wynikające ze zmniejszenia ceł (zboża, mięso, mleko).
• Polska będzie się domagać modyfikacji zasad wparcia eksportu zbóż z wolnego rynku.
• W przypadku sektora skrobi ziemniaczanej, Polska powinna postulować o utrzymanie kwotowania w tym sektorze, jednocześnie zabiegając o zwiększenie przysługującej jej kwoty skrobi z ok. 145 tys. t do 180 tys. t. Powinno zachować się możliwość częściowego powiązania wsparcia bezpośredniego (tj. płatności bezpośrednich) z produkcją skrobi.
Uwagi szczegółowe Polski
• Polska powinna postulować o zachowanie wszystkich dotychczasowych instrumentów interwencji w dotychczasowym kształcie.
• W sektorze biopaliw należy zwiększyć tzw. wspólnotową powierzchnię gwarantowaną objętą płatnościami do powierzchni roślin energetycznych.
• Polityka rozwoju obszarów wiejskich jest kluczowym elementem, obok polityki spójności, dla procesu rozwoju i doganiania (catching-up) państw EU-15. Polska opowiada się za sposobem przyznawania środków na II filar WPR, który uwzględni te potrzeby.
• Polska opowiada się za utworzeniem nowoczesnego i skutecznego systemu ubezpieczeń w pełni odpowiadającego skali problemów, przed jakimi stoi europejskie rolnictwo i gospodarka żywnościowa.
• Jeśli instrumenty interwencji rynkowej ulegną silnej redukcji, powinny powstać lub poszerzyć się instrumenty zarządzania kryzysami: mechanizm prywatnego przechowalnictwa, instrument nadzwyczajnych środków wsparcia, wsparcie grup producentów itp.
Uwagi szczegółowe Polski
Źródła informacji o Wspólnej Polityce Rolnej Materiały w języku polskim
1. Portal EUROPA
•Komunikat Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego Przygotowania do oceny funkcjonowania reformy WPR, COM(2007) 722 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2007:0722:FIN:PL:PDF
•Objaśnienie wspólnej polityki rolnej, Bruksela 2007 http://ec.europa.eu/agriculture/publi/capexplained/cap_pl.pdf
•Przygotowanie do oceny funkcjonowania reformy WPR, 20.11.2007 http://ec.europa.eu/agriculture/healthcheck/pres_pl.pdf
•Komunikat Komisji Reformowanie budżetu, zmienianie Europy: dokument dotyczący publicznych konsultacji w sprawie przeglądu budżetu w okresie 2008-2009, SEC(2007) 1188 http://ec.europa.eu/budget/reform/library/issue_paper/consultation_paper_pl.pdf
2. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej
•Reformy Wspólnej Polityki Rolnejhttp://www.ukie.gov.pl/www/serce.nsf/0/F1EBF407F4AB1A54C1257188004CC84D?Open
Źródła informacji o Wspólnej Polityce RolnejMateriały w języku polskim
3. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
•Polska wizja Wspólnej Polityki Rolnej wobec wyzwań oceny funkcjonowania WPR http://bip.minrol.gov.pl/FileRepozytory/FileRepozytoryShowImage.aspx?item_id=26466
•Stanowisko Rządu RP w odniesieniu do Komunikatu Komisji - Przygotowania do oceny funkcjonowania reformy WPR, przyjęte przez KERM w dniu 5 lutego 2008 http://bip.minrol.gov.pl/FileRepozytory/FileRepozytoryShowImage.aspx?item_id=29566
•Strona internetowa Ocena funkcjonowania WPRhttp://bip.minrol.gov.pl/DesktopDefault.aspx?TabOrgId=1680&LangId=0
4. FAPA – Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa
•Kierunki Reformy Wspólnej Polityki Rolnej w ramach przeglądu zaplanowanego na lata 2008/09 r. – z perspektywy Polski, dokument konsultacyjny, raport FAPA – Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa http://www.fapa.com.pl/gfx/saepr/dokument_konsult_na_www.pdf •Modulacja w Polsce – wyliczenia szacunkowe, sierpień 2007 http://www.fapa.com.pl/gfx/saepr/Wyliczenie_modulacji.pdf
Źródła informacji o Wspólnej Polityce Rolnej Materiały w języku angielskim
1. Portal EUROPA•Prospects for agricultural markets and income 2007-2014Strona z linkami do poszczególnych części raportu http://ec.europa.eu/agriculture/publi/caprep/prospects2007b/index_en.htm
•Executive summary http://ec.europa.eu/agriculture/publi/caprep/prospects2007b/summary.pdf
2. Parlament Europejski•Núñez Ferrer J., Kaditi E. A.: The EU added value of agricultural expenditure – from market to multifunctionality – gathering criticism and success stories of the CAP, Brussels 2007 (raport przygotowany na zlecenie Parlamentu Europejskiego) http://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/dv/200/200802/20080227_cap_study_en.pdf
3. Institute for European Environmental Policy•Towards the CAP Health Check and the European budget review. The proposals, options for reform, and issues arising. A paper commissioned by the German Marshall Fund, September 2007http://www.ieep.eu/publications/pdfs/2007/health_check_12_10_07.pdf
Dziękuję za uwagę
Zdzisław Czucha
