ZROZUMIEĆ POLITYKĘ UNII EUROPEJSKIEJ Energia

Energia Z R O Z U M I E
P O L I T Y K U N I I E U R O P E J S K I E J
„Zabezpieczenie pewnych dostaw energi i po przystpnej cenie jest jednym z najwanie jszych wyzwa, przed jak imi sto i obecnie Unia Europejska . Aby to uczyni , potrzebujemy jeszcze bl iszej integracj i naszych pol i tyk energetycznych oraz jednoci na arenie midzynarodowej” .
Günther Oett inger, komisarz UE ds . energi i
Zrównowaona, bezpieczna i dostpna
Kontekst Europejska polityka energetyczna . . . . . . .5
Czym zajmuje si UE Wspieranie konsumentów i stymulowanie sektora energetycznego . . .9
Prace w toku Perspektywa 2020 i dalsza przyszo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Dodatkowe informacje . . . . . . . . . . . 16
Komisja Europejska Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji Spoecznej Publikacje 1049 Bruksela BELGIA
Tekst uaktualniono w kwietniu 2014 r.
Zdjcie na okadce i na str. 2: © Digital Vision/Getty Images
16 str. — 21 × 29,7 cm ISBN 978-92-79-37987-1 doi:10.2775/66611
Luksemburg: Urzd Publikacji Unii Europejskiej, 2014
© Unia Europejska, 2014 Zezwala si na powielanie niniejszej publikacji. Wykorzystywanie lub powielanie pojedynczych zdj wymaga bezporedniej zgody posiadaczy praw autorskich.
Ta publikacja jest czci serii wydawniczej powiconej dziaaniom, jakie podejmuje Unia w rónych obszarach,
powodom ich podejmowania i osiganym wynikom.
Publikacje z tej serii mona pobra ze strony: http://europa.eu/pol/index_pl.htm
ZROZUMIE POLITYK
UNII EUROPEJSKIEJ
Jak dziaa Unia Europejska „Europa 2020” – europejska strategia na rzecz wzrostu
Zaoyciele Unii Europejskiej
Bezpieczestwo ywnoci Budet
Granice i bezpieczestwo Handel
Migracja i azyl Opodatkowanie
Przedsibiorstwa Rolnictwo
Rynek wewntrzny Sprawy zagraniczne i polityka bezpieczestwa
rodowisko Transport
Unia gospodarcza i walutowa oraz euro Zatrudnienie i sprawy spoeczne
Zdrowie publiczne Zwalczanie naduy finansowych
Owietlenie, ogrzewanie, transport i produkcja przemysowa: energia elektryczna jest niezbdna do sprawnego dziaania sektora usug, bez których ani my, ani nasze przedsibiorstwa nie bd mogy funkcjonowa. Kopalne surowce energetyczne Europy (ropa naftowa, gaz i wgiel) nie s jednak niewyczerpane. Trzeba nimi dobrze zarzdza, a nawet szuka ich nowych róde. Europa zuywa coraz wicej energii i coraz wicej jej importuje. Pastwa europejskie zdaj sobie spraw z tego, e w ich interesie ley podjcie spójnych dziaa w tej strategicznej dziedzinie. Europa wypracowaa wic wspólne zasady i moe prowadzi wspólne dziaania, by mie dostp do wystarczajcej iloci energii po przystpnej cenie, a przy tym jak najmniej zanieczyszcza rodowisko.
Dlaczego potrzebujemy unijnej polityki energetycznej
Wspólne interesy w strategicznej dziedzinie
Do produkcji i przesyu energii do odbiorcy kocowego niezbdne s znaczne rodki techniczne,
logistyczne i finansowe.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Zaleno od importu
ródo: Eurostat, kwiecie 2013 r .
IMPORT PALIW KOPALNYCH – UE-27 (1995–2012)
Trudny sektor
Wczenie komputera czy jazda samochodem wydaj si nam czym oczywistym, a jednak s to czynnoci bdce wynikiem zoonego procesu. Najpierw trzeba wydoby z ziemi surowce energetyczne, takie jak gaz, ropa naftowa i wgiel kamienny, albo te pozyska energi ciepln z drewna, a elektryczn z wiatru za pomoc wiatraków prdotwórczych, energi wodn − za pomoc zapór lub energi soneczn − za pomoc paneli sonecznych. Nastpnie trzeba t energi przesa, czasem z jednego kontynentu na drugi lub przez morze, a do miejsca, w którym bdzie wykorzystywana. Do tego potrzebne s elektrownie, które musz w sposób cigy dostarcza energi przez dziesitki lat. Wchodz wic tutaj w gr znaczne rodki techniczne, logistyczne i finansowe.
Sektor energetyczny jest sektorem strategicznym, poniewa nie moemy si obej bez energii. Jest ona niezbdna nie tylko do owietlania, ogrzewania oraz do przewoenia osób i towarów, ale jest take podstaw wszystkich innych sektorów gospodarki – rolnictwa, przemysu i usug – a nawet sektora bada naukowych. Zapewnienie wysokiej jakoci ycia wie si z duym zapotrzebowaniem na energi. To z kolei powoduje oczywicie zanieczyszczenie rodowiska (powietrza, wody, gleby i klimatu), które trzeba jak najbardziej ogranicza.
4 Z R O Z U M I E P O L I T Y K U N I I E U R O P E J S K I E J
Najwikszy importer na wiecie
Jeeli chodzi o dostawy energii, Europa jest w duej mierze zalena od dostawców zewntrznych. Unia Europejska, bdca drug pod wzgldem wielkoci gospodark na wiecie, zuywa jedn pit caej produkowanej na wiecie energii, a przy tym posiada bardzo niewiele wasnych rezerw. Na szczcie zasoby dostpne w Europie – czyli nasz „koszyk energetyczny” – s bardzo zrónicowane: austriackie tamy, polskie kopalnie, francuskie elektrownie atomowe, platformy wiertnicze na Morzu Pónocnym, duskie i holenderskie pola gazowe; kraje UE bardzo si od siebie róni i moe to by nasz atut. Oczywicie bdzie tak, dopóki pastwa europejskie bd solidarnie korzysta z tej rónorodnoci.
Uzalenienie Europy od dostaw energii ma powane konsekwencje dla naszej gospodarki. Kupujemy rop naftow od pastw OPEC (Organizacji Krajów Eksportujcych Rop Naftow) i od Rosji, a gaz − od Rosji, Norwegii i Algierii. Aby zapaci za ten import, Europa musi wyda ponad 350 mld euro rocznie. Koszty energii równie stale rosn. Nie mamy wyboru: Europa musi by skuteczna, solidarna i ambitna, by moga zdywersyfikowa swoje róda energii i jej dostaw.
Ograniczenia klimatyczne
wiatowej sawy eksperci obliczyli, e koszt zmian klimatu bdzie nadzwyczajnie wysoki, jeli wiat nie poradzi sobie z ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych. Dotyczy to bezporednio sektora energii, uzalenionego w ponad 80 proc. od paliw kopalnych. W procesie ich spalania wydziela si dwutlenek wgla (CO2), najwaniejszy gaz powodujcy efekt cieplarniany. Przyszo europejskiego sektora energetycznego zaley wic od ograniczenia stosowania paliw kopalnych i zwikszenia wykorzystywania róde energii o niskiej zawartoci wgla.
Europa musi dziaa razem
Pastwa europejskie zawsze przywizyway ogromn wag do sektora energii. Jego znaczenie zaczto dostrzega zaraz po drugiej wojnie wiatowej, a wyrazem tego bya wola „uycia rodków wojennych na rzecz pokoju”, jak uj to Jean Monnet, jeden z zaoycieli zjednoczonej Europy. Wgiel, stal i energia atomowa legy u podstaw pierwszych traktatów europejskich: Europejskiej Wspólnoty Wgla i Stali (EWWiS), któr wprowadzono do polityk europejskich w 2002 r., oraz traktatu EURATOM powiconego energii atomowej, który wci obowizuje.
W latach 60. XX wieku pastwa europejskie zrozumiay potrzeb solidarnego dziaania w przypadku problemów z dostawami energii. Doprowadzio to do stworzenia wspólnych strategicznych zapasów ropy naftowej i do opracowania wspólnej procedury reagowania w razie kryzysu. Równie i dzi polityka energetyczna ma wpyw na wiele innych sektorów: budownictwo, ochron rodowiska, transport, badania naukowe i innowacje, a nawet na stosunki zewntrzne.
Cele Europy
Unia Europejska ma uprawnienia i narzdzia niezbdne do wdraania polityki energetycznej, aby:
— zagwarantowa zaopatrzenie Europy w energi elektryczn,
— zapewni, e ceny energii nie bd stanowiy hamulca dla konkurencyjnoci Europy,
— chroni rodowisko, a w szczególnoci zapobiega zmianom klimatu,
— rozwija sieci energetyczne.
Pastwa czonkowskie mog nadal inwestowa w wybrane przez siebie róda energii. Musz jednak uwzgldnia europejskie cele zwizane z odnawialnymi ródami energii.
© N
Wspólny rynek liczy pó miliarda Europejczyków.
5 E N E R G I A
Kontekst
Obecnie Europa musi importowa ponad poow zuywanej przez siebie energii, poniewa jej zasoby s ograniczone. Musi równie zgadza si na ceny dyktowane przez wiatowe rynki, a nawet przez poszczególne kraje. Skutecznym sposobem zmniejszenia opat za energi jest ograniczenie jej zuywania. Wydaje si to oczywiste. Ale czy moemy zuywa jej mniej, równoczenie zachowujc nasz poziom ycia i moliwo korzystania z nowoczesnych urzdze?
Oszczdzanie energii
Ograniczenie zuycia energii nie bdzie atwe, jednake bdzie konieczne: zrobimy to, korzystajc z niej mdrzej i skuteczniej. Istnieje zoty rodek: mona ograniczy emisje CO2, moemy równie stworzy nowe miejsca pracy i zaoszczdzi, bardziej uniezaleniajc si od importu energii. Ponadto moemy eksportowa nasz wiedz fachow. Dlatego te efektywno energetyczna jest jednym z gównych celów, jakie Unia Europejska zamierza osign do 2020 r. Europejscy przywódcy postanowili, e do 2020 r. powinnimy obniy nasze cakowite zuycie energii o 20 proc. w stosunku do poziomu z 1990 r. Tak powane zmniejszenie poziomu zuycia odpowiadaoby wyczeniu ponad 400 elektrowni.
Aby osign ten cel, Unia Europejska musi zachci swoich czonków do zaprzestania marnowania energii wykorzystywanej w urzdzeniach elektrycznych, przemyle i transporcie. Moglibymy zaoszczdzi take na energii wykorzystywanej w budynkach – zuywaj one 40 proc. energii i emituj 36 proc. wszystkich gazów cieplarnianych w UE, z czego 80 proc. w formie ciepa.
Dyrektywa w sprawie efektywnoci energetycznej, przyjta w 2012 r., pomoe UE osign te cele i wykorzysta wszystkie moliwoci w zakresie efektywnoci energetycznej. Jest to prawo przekrojowe, wprowadzajce odpowiednie rodki do wszystkich gównych sektorów gospodarki, w tym nowe cele w zakresie energii i audytu energetycznego, odzyskiwania ciepa i efektywnoci energetycznej. W 2014 r. Komisja Europejska oceni, czy UE jest na dobrej drodze do osignicia celu w postaci 20 proc., oraz zaproponuje dalszy, odpowiedni kierunek dziaa.
Wszystkie kraje UE maj obowizek ustanowienia orientacyjnych krajowych celów w zakresie efektywnoci energetycznej na rok 2020, musz take sporzdzi plany okrelajce, w jaki sposób zamierzaj je osign. Biorc pod uwag trudn sytuacj gospodarcz, UE musi dooy wszelkich stara, jeeli ma równoczenie pobudzi inwestycje i przeprowadzi konkretne dziaania
Europejska polityka energetyczna
równoczesnym zachowaniu poziomu ycia.
© Fotolia
6 Z R O Z U M I E P O L I T Y K U N I I E U R O P E J S K I E J
w dziedzinie efektywnoci energetycznej. Nawet jeeli inwestycje w efektywno energetyczn szybko staj si rentowne i przycigaj dalsze inwestycje, w pierwszej kolejnoci naley udostpni rodki finansowe. Unia Europejska moe pomóc swoim czonkom w finansowaniu planów na rzecz efektywnoci energetycznej, wykorzystujc do tego swój budet oraz instytucje finansowe. W okresie 2014–2020 znaczna cz rodków finansowych UE bdzie dostpna na zwikszenie inwestycji w efektywno energetyczn (23 mld euro z samych tylko funduszy strukturalnych UE). Efektywno energetyczna jest te coraz waniejszym obszarem bada naukowych i innowacji w ramach nowego programu „Horyzont 2020” (zob. poniej).
Prawdziwy europejski rynek energii
Elektryczno i gaz mog z zasady swobodnie przepywa przez sieci, które pokrywaj terytorium Europy. Na jednolitym europejskim rynku energii wszyscy producenci i dostawcy konkuruj ze sob. Oznacza to, e teoretycznie moliwe jest nabywanie i sprzeda elektrycznoci i gazu w dowolnie wybranym miejscu – celem tego jest uzyskanie energii wysokiej jakoci po najbardziej konkurencyjnej cenie. Jednake ten 500-milionowy rynek nie funkcjonuje jeszcze w peni – utrudniaj to przepisy krajowe, hamujce rozwój transgranicznego handlu energi. Przykadem s ustalane przez rzdy pastw ceny gazu ziemnego i energii elektrycznej dla przedsibiorstw. Niektóre podmioty maj nawet z nieuzasadnionych powodów uprzywilejowany dostp do sieci. W konsekwencji inwestorzy wstrzymuj swoj dziaalno, poniewa klimat nie jest dla niej sprzyjajcy. Moe to skutkowa take opónieniem regeneracji przestarzaych
elektrowni. Dlatego te naley wspiera konkurencj oraz wprowadzi wspólne zasady dotyczce sprawiedliwego korzystania z sieci. Tutaj Unia Europejska ma do odegrania zasadnicza rol, poniewa to ona ustala zasady i ma szerokie uprawnienia w zakresie kontrolowania rynków, dziki którym moe uniemoliwi niektórym podmiotom nieuczciwe wykorzystywanie monopolistycznej pozycji na rynku.
Nowoczesne sieci energetyczne
Trzeba te modernizowa i rozwija sieci energetyczne – zarówno po to, by sprosta coraz wikszemu zapotrzebowaniu na energi, jak i po to, by zdywersyfikowa istniejce róda i usprawni przepyw energii na rynku. W cigu najbliszych dziesiciu lat konieczne bd nadzwyczaj due nakady na sieci energetyczne, rzdu biliona euro. Take i w tym zakresie UE moe pomóc swoim czonkom, poniewa w interesie ich wszystkich ley rozbudowywanie linii wysokiego napicia i midzynarodowych gazocigów, jak równie magazynowanie energii. Elektryczne sieci wysokiego napicia, pierwotnie budowane w celu poczenia wielkich elektrowni z najbliej pooonymi obszarami zuycia, musz równie by dostosowane do pracujcych nieregularnie elektrowni wytwarzajcych prd z odnawialnych róde energii. Wreszcie sieci przesyowe musz umoliwia bardziej elastyczne korzystanie z energii, aby mona byo lepiej zarzdza obcieniami szczytowymi lub dostosowa si do indywidualnej produkcji na niedu skal (np. z paneli sonecznych).
Cigle jeszcze jednak zbyt dugo trwa uzyskiwanie niezbdnych pozwole dla projektów sieci. W zwizku z tym Unia Europejska zachca do budowania
Europejskie gospodarstwa domowe, instytucje publiczne i firmy musz mie moliwo korzystania z bezpiecznych i niezawodnych dostaw energii.©
F ot
ol ia
7 E N E R G I A
i modernizacji sieci energetycznych w celu przyspieszenia budowy wszelkich „brakujcych ogniw”, szczególnie w Europie Wschodniej. Rola Unii Europejskiej nie powinna sprowadza si jedynie do ogólnej koordynacji; w niektórych przypadkach UE moe wspiera finansowo niektóre projekty, które s konieczne, lecz pocigaj za sob zbyt due ryzyko ekonomiczne dla przedsibiorstw i krajów dziaajcych samodzielnie.
Przede wszystkim – konsumenci
Fundamentalnym celem polityki energetycznej UE jest przynoszenie korzyci konsumentom, niezalenie od tego, czy s to osoby prywatne, czy mae lub due przedsibiorstwa. Konsumenci maj swoje prawa i powinni by ich wiadomi, aby w peni korzysta z moliwoci, jakie oferuje wewntrzny rynek energii. Musz oni mie moliwo swobodnego wyboru dostawcy, otrzymywania przejrzystych i zrozumiaych rachunków i ofert, dowiedzenia si, z jakiego róda pochodzi wykorzystywana przez nich energia, oraz staego dostpu do informacji na temat wielkoci swojego zuycia. Informatyka i telekomunikacja bd zajmoway coraz waniejsze miejsce w sektorze energii, aby umoliwi jak najwiksze zaangaowanie konsumenta w rynek energii. Jedynie przepisy na poziomie europejskim zapewni wszystkim konsumentom równ pozycj i korzyci skali wynikajce z produkcji przemysowej. Europa musi wic wdroy konieczne przepisy, w szczególnoci dotyczce ochrony danych pochodzcych z liczników gazowych i elektrycznoci. Konsumenci musz równie mie dostp do jak najoszczdniejszych urzdze i zna swój rzeczywisty poziom zuycia energii, by dokonywa zakupów z pen wiadomoci rzeczy. Przedsibiorstwa musz by w stanie kupowa najtasz energi w najbezpieczniejszy moliwy sposób. Jedynie realna konkurencja moe spowodowa, e ceny bd odpowiednie, a nie sztucznie zawyane lub zaniane, aby da impuls do inwestycji w produkcj energii.
Bezpieczestwo – rzecz najwaniejsza dla Europejczyków
Europejska polityka energetyczna musi równie przynosi korzyci obywatelom, gwarantujc im, e produkcja i przesy energii bd bezpieczne. Rzdy krajów UE s wiadome, e w ich interesie ley skoordynowanie, a nawet ujednolicenie na poziomie europejskim norm dotyczcych bezpieczestwa najwaniejszych instalacji energetycznych. Katastrofa w elektrowni jdrowej w japoskiej Fukuszimie w tragiczny sposób uwiadomia wszystkim wag bezpieczestwa jdrowego. Dlatego te Unia Europejska musi zapewni bezpieczestwo europejskich elektrowni jdrowych i zarzdzania
odpadami promieniotwórczymi przez przestrzeganie najwyszych moliwych norm. Ustalane na poziomie wspólnotowym europejskie normy dotyczce ochrony ludnoci i pracowników sektora jdrowego przed promieniowaniem radioaktywnym s ju stosowane w caej Europie. Europa musi nadal gwarantowa, e wykorzystywanie materiaów jdrowych w obrbie jej granic nie doprowadzi do nielegalnego handlu lub rozprzestrzeniania broni jdrowej.
Liderzy technologii niskoemisyjnych
Aby produkowa energi bez emisji CO2, Europa bdzie musiaa dokona rewolucji technologicznej. W 2013 r. Komisja Europejska zaproponowaa aktualizacj unijnego planu strategicznego na rzecz niskoemisyjnych technologii energetycznych. W celu sprostania nowym wyzwaniom na wiatowym rynku energii Unia Europejska okrela swoje priorytety w zakresie bada i innowacji w dziedzinie energii, tak aby zapewni wczenie technologii niskoemisyjnych do systemu energetycznego oraz aby wprowadzi na rynek nowe produkty w sposób efektywny pod wzgldem kosztów.
Celem tych dziaa jest doprowadzenie do nawizania wspópracy midzy przedstawicielami przemysu z zainteresowanych sektorów i udzielenie im unijnego wsparcia. Niektóre inicjatywy przemysowe dotycz produkcji energii i jej róde, takich jak np. biopaliwa, energia wiatru, energia jdrowa oraz ogniwa paliwowe i technologie wodorowe. Inne dotycz lepszego zarzdzania energi w „inteligentnych miastach”, wychwytywania i podziemnego skadowania CO2, a take elektrycznych sieci przyszoci. Celem jest spowodowanie, by te nowe technologie byy dostpne i rentowne, aby w przyszoci mogy zastpi obecne technologie i zmniejszy emisj CO2 przez europejski sektor energetyczny. Zwizane z tym znaczne koszty oznaczaj, e cele te mona osign jedynie poprzez skoordynowane, ogólnoeuropejskie dziaanie.
Dyplomacja energetyczna
Europa, najwikszy rynek regionalny wiata, musi dba o swoje interesy na scenie midzynarodowej, aby zapewni sobie bezpieczne dostawy energii. Wielko tego rynku, a take jego zaleno od wiata zewntrznego nie pozostawiaj innego wyboru, szczególnie w chwili, gdy wiatowy wycig o zasoby energetyczne coraz bardziej nabiera tempa. Problem polega na tym, e krajom europejskim zawsze byo trudno mówi jednym gosem. Niemniej jednak pastwa UE musz tworzy wspólny front, aby by w stanie wywrze jeszcze wikszy wpyw na najwaniejsze pastwa wytwarzajce i zuywajce energi. Europa musi
8 Z R O Z U M I E P O L I T Y K U N I I E U R O P E J S K I E J
zapewni bezpieczny transport energii od swoich dostawców gazu i ropy naftowej. Energia musi by równie czci europejskiej polityki zewntrznej, w tym polityki w zakresie pomocy rozwojowej, handlu oraz dwustronnych umów o wspópracy. Jest to te sposób na wspieranie eksportu zaawansowanych technologii europejskich.
Demokratyczny proces podejmowania decyzji
Polityka energetyczna UE wpywa na ycie wszystkich Europejczyków. Prawodawstwo europejskie ma znaczny wpyw na przepisy krajowe, szczególnie te dotyczce energii. Parlament Europejski (wybierany bezporednio raz na pi lat przez obywateli UE) i Rada Ministrów Unii Europejskiej (reprezentujca rzdy pastw czonkowskich) wspólnie przyjmuj europejskie przepisy w zakresie energii, z wyjtkiem przepisów dotyczcych energii jdrowej i opodatkowania energii, poniewa te dwie kwestie Rada Ministrów reguluje samodzielnie. Rzdy krajowe s zaangaowane w opracowywanie prawa UE na wczesnym etapie, w ramach komitetów ekspertów krajowych. Organizacje zawodowe i spoeczestwo obywatelskie uczestnicz w tym
OPEC
LNG (*)
Tradycyjni dostawcy strategiczni
Nowi dostawcy strategiczni
(*) Nowi dostawcy strategiczni .
ródo: Komisja Europejska .
przejrzystym procesie, poniewa mog przedstawi swoje opinie na rónych etapach konsultacji spoecznych.
9 E N E R G I A
Unia Europejska zapewnia europejskim konsumentom wyjtkowo wysoki poziom ochrony: chroni konsumentów szczególnie naraonych na oszustwa, zwiksza uprawnienia regulacyjne organów nadzorczych i ich moliwoci nakadania sankcji, ponadto wprowadzia przepisy, dziki którym rachunki, które otrzymuj konsumenci, s bardziej zrozumiae. Jednak najbardziej rewolucyjne zmiany dotycz „inteligentnych” liczników i sieci, dziki którym, zgodnie z oczekiwaniami, konsumenci stan si bardziej aktywni. Faktury nie tyko bd oparte na rzeczywistym zuyciu, ale te klienci bd mogli w kadej chwili sprawdzi poziom swojego zuycia, a tym samym móc je kontrolowa. Unia Europejska wprowadza konieczne zabezpieczenia, by zapewni poszanowanie ycia prywatnego podczas gromadzenia informacji za porednictwem inteligentnych liczników.
Wprowadzone w Unii Europejskiej etykietowanie energetyczne oznacza, e konsumenci otrzymuj teraz pene informacje na temat urzdze elektrycznych, które kupuj. Jest ono ju stosowane w przypadku wielu elektrycznych artykuów gospodarstwa domowego i urzdze biurowych. Zachcio to producentów do opracowywania bardziej energooszczdnych produktów, co spowodowao zmniejszenie rachunków, poniewa tak naprawd na cakowity koszt danego produktu skada si nie tylko jego cena zakupu, ale równie koszty eksploatacji.
Zmniejszenie opat za energi
Koniec monopoli na rynku elektrycznoci i gazu umoliwia wszystkim konsumentom dokonanie wyboru swojego dostawcy energii. W niedawno przeprowadzonym badaniu oszacowano, e dziki moliwoci zmiany dostawcy elektrycznoci i gazu rocznie mona by zaoszczdzi ponad 13 mld euro, tj. 100 euro rocznie na kade gospodarstwo domowe. Jako pierwsze swoich dostawców mogy wybiera przedsibiorstwa. Energia stanowi znaczn cz kosztów produkcji w najwaniejszych europejskich sektorach przemysu, zarówno w przypadku duych, jak i maych przedsibiorstw. Wprowadzenie konkurencji wród dostawców energii przyczynio si do poszerzenia oferty, podniesienia ogólnego poziomu jakoci obsugi i utrzymania ceny na jak najniszym poziomie.
UE spowodowaa powoanie nowych organów krajowych w kadym pastwie czonkowskim, zwanych regulatorami energii, aby zapewni uczciw konkurencj. Ich zadaniem jest nadzorowanie systemu oraz zapewnienie, e przedsibiorstwa energetyczne bd przestrzega przepisów. Organy te maj szerokie uprawnienia do nakadania sankcji za praktyki sprzeczne z zasadami konkurencji, aby umoliwi konsumentom dokonywanie jak najlepszego wyboru. Organy regulacyjne ustalaj stawki za przesy energii na jak najkorzystniejszym poziomie, aby z jednej strony zapewni odpowiednie wynagrodzenie operatorom sieci i zachci ich do inwestowania, a z drugiej strony unikn zawyania rachunków dla odbiorców kocowych. Niemniej jednak ceny energii niekoniecznie spadn, poniewa w pewnym zakresie zale od cen paliw, ropy naftowej, wgla i gazu na wiatowych rynkach, na które nie mamy wpywu. Bardzo skutecznym sposobem zmniejszenia rachunków za energi elektryczn jest wic ograniczenie jej zuycia. Jeli uda nam si osign europejskie cele w zakresie oszczdnoci energii do 2020 r., kade europejskie gospodarstwo domowe oszczdzi rocznie okoo 1000 euro.
Czym zajmuje si UE
Dziki etykietowaniu energetycznemu mamy
najbardziej odpowiedniego urzdzenia.
10 Z R O Z U M I E P O L I T Y K U N I I E U R O P E J S K I E J
Zabezpieczenie dostaw energii dla Europy
W obecnych czasach powane przerwy w dostawach energii elektrycznej w Europie zdarzaj si rzadko. Jest to równie wynik wspópracy, jak operatorzy sieci nawizali z inicjatywy Unii Europejskiej. Pamitajmy jednak o tym, e 67 proc. europejskiego gazu stanowi import, czsto z bardzo odlegych miejsc. Przerwa w dostawach z powodów niezalenych od Europy moe mie powane konsekwencje. Na wypadek deficytu Unia Europejska dysponuje kompleksowym mechanizmem solidarnoci, który umoliwia wykorzystanie rezerw gazu ziemnego i ropy naftowej. Oczywicie zawsze jednak lepiej jest zapobiega, ni leczy. Dlatego te UE powoaa swoje wasne obserwatorium rynku energii, a nawet wprowadzia mechanizm wczesnego ostrzegania obejmujcy Rosj i innych duych dostawców, jak i kraje tranzytowe.
Ramy w zakresie klimatu i energii na okres do 2030 r .
Komisja Europejska przedoya nowe unijne ramy dotyczce klimatu i energii na rok 2030. Wniosek Komisji przewiduje zmniejszenie poziomu emisji gazów cieplarnianych o 40 proc. poniej poziomu z 1990 r., ogólnounijny wicy cel polegajcy na zwikszeniu wykorzystania energii ze róde odnawialnych do co najmniej 27 proc. cakowitego zuycia, nowe cele w zakresie polityki efektywnoci energetycznej, nowy system zarzdzania oraz szereg nowych wskaników w celu zapewnienia bezpiecznych i konkurencyjnych dostaw energii.
Stymulowanie sektora energetycznego
Konkurencja midzy operatorami energii elektrycznej i gazu wstrzsna sektorem energii. Pojawiy si nowe zawody (traderzy, konsultanci, audytorzy), natomiast sama brana jest coraz blisza sektorowi technologii informacyjno-komunikacyjnych. Nowi operatorzy weszli na rynki krajowe, obecnie wielu z nich dziaa na poziomie europejskim. Zdobywanie nowych klientów wymaga innowacyjnoci w tworzeniu nowych produktów po konkurencyjnych cenach, a co za tym idzie – zwikszenia efektywnoci. Unia Europejska wdroya zachty i ustanowia priorytety, by wybiera nowe róda energii do produkcji elektrycznoci, biopaliw i ciepa, a take do produkcji czonej ciepa i elektrycznoci.
Boom na odnawialne róda energii
Inny cel UE polega na wykorzystaniu odnawialnych róde energii do produkcji 20 proc. zuywanej w Unii Europejskiej energii do 2020 r. Popularyzowanie tego celu w caej Europie doprowadzio do znacznego wzrostu w zakresie zdolnoci produkcyjnych energii ze róde odnawialnych. W 2011 r. na caym wiecie zainstalowano panele soneczne o cznej mocy ponad 100 GW, z czego 70 proc. z nich w UE. Produkcja energii ze róde odnawialnych w UE przyczynia si do ograniczenia importu paliw kopalnych w wielkoci odpowiadajcej ok. 400 mld euro rocznie.
Szybki rozwój unijnego rynku energii ze róde odnawialnych spowodowa znaczne obnienie kosztu odnawialnych technologii: np. w cigu ostatnich siedmiu lat koszt paneli sonecznych spad o 70 proc.
© European U
ogranicza ryzyko deficytu gazu lub przerw
w dostawach elektrycznoci.
11 E N E R G I A
Energia ze róde odnawialnych take stanowi cz prnie rozwijajcego si sektora technologii ekologicznych, w którym zatrudnienie znajduje coraz wicej mieszkaców Europy. W 2011 r. 1,2 mln osób wykonywao prac zwizan z odnawialnymi ródami energii. Szacuje si, e do 2020 r. sektor odnawialnych róde energii i efektywnoci energetycznej bdzie zatrudnia ponad 4 mln ludzi w caej UE.
Energia odnawialna jest fundamentem europejskiej dugoterminowej strategii energetycznej, poniewa przyczynia si do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych i umoliwia zmniejszenie importu energii, dziki czemu Europa jest bardziej niezalena. Ten szybko rozwijajcy si sektor gospodarki sprawia, e Europa zajmuje pozycj lidera w wiecie technologii, dziki czemu kraje UE i ich regiony mog tworzy ekologiczne miejsca pracy i prowadzi wysoce korzystn dziaalno eksportow.
Efektywno energetyczna: obiecujcy rynek
Inwestowanie w wiksz efektywno energetyczn stymuluje wzrost gospodarczy. Ocieplanie lokali mieszkalnych, instalacja nowych, energooszczdnych urzdze, odnawianie budynków, przeprowadzanie kontroli: to wszystko stymuluje dziaalno gospodarcz. Obliczono, e realizacja europejskich celów w zakresie oszczdnoci energetycznej mogaby przyczyni si do stworzenia 2 mln miejsc pracy do 2020 r. Przy rocznych wydatkach o wartoci 24 mld euro, przeznaczonych na inwestycje w ocieplenie, zarzdzanie energi i systemy kontroli, mona by obniy europejski rachunek za energi o okoo 38 mld euro w latach 2014–2020.
Cel UE w odniesieniu do wszystkich nowych budynków polega na praktycznym braku zuywania energii do koca dekady, co pozwoli na znaczne zmniejszenie zuycia energii i obnienie rachunków za energi. Wykorzystanie energii odnawialnej zaspokoi potrzeby energetyczne tych budynków o niskim zuyciu energii, a tym samym przyczyni si do zmniejszenia emisji.
Dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków wymaga od pastw czonkowskich ustanowienia systemu wiadectw charakterystyki energetycznej budynków, cznie z zaleceniami dotyczcymi wikszej efektywnoci energetycznej. Te etykiety budynków s zasadniczo podobne do unijnych etykiet efektywnoci energetycznej „A–G”, umieszczanych na takich urzdzeniach jak np. lodówki, przy czym „A ” oznacza najbardziej oszczdn klas zuycia energii. wiadectwa charakterystyki energetycznej informuj konsumentów, jak wysokie bd ich rachunki za energi, oraz umoliwiaj im
porównanie ofert i wynegocjowanie lepszych cen wynajmu. Wykazano, e poprawa efektywnoci energetycznej (np. o jedn klas – z G na F) podnosi cen domu lub mieszkania co najmniej o 4 proc.
Ponadto zwikszenie wskanika renowacji budynków równie w duym stopniu przyczynioby si do tworzenia miejsc pracy i konkurencyjnoci w sektorach budownictwa i usug energetycznych. Renowacja istniejcych budynków równie stanowi istotn okazj do stymulowania innowacji.
Od tej chwili dostawcy energii bd musieli równie generowa oszczdnoci energetyczne dla swoich klientów. Gospodarczy model przedsibiorstw wiadczcych usugi energetyczne bdzie móg rozszerzy si na ca Europ. Polega on na tym, e danemu przedsibiorstwu powierza si dostaw usug energetycznych (owietlenie, ogrzewanie, klimatyzacja, zasilanie elektryczne), a po stronie tego dostawcy ley inwestowanie w wydajne urzdzenia, aby zapewni sobie wynagrodzenie w postaci uzyskanych oszczdnoci energii.
Realizujc europejskie cele w zakresie oszczdnoci energetycznych, do 2020 r. mona by stworzy
2 mln miejsc pracy.
© Lisa F. Young/iStock/Thinkstock
12 Z R O Z U M I E P O L I T Y K U N I I E U R O P E J S K I E J
UE dy do obnienia zuycia energii równie za pomoc wymogów dotyczcych ekoprojektu obejmujcego szeroki zakres urzdze, w tym lodówek, telewizorów, zmywarek do naczy, pralek, wentylatorów, zamraarek, lamp i wielu innych. Najbardziej radykaln i dostrzegaln zmian byo zastpienie, na skal masow, tradycyjnych arówek arówkami energooszczdnymi, które wykorzystuj do piciu razy mniej energii.
Oprócz etykiety energetycznej logo „Energy Star”, które mona znale na rónych urzdzeniach biurowych, jest widocznym dowodem, e Unia Europejska zachca do sprzeday energooszczdnych produktów. Od 2001 r. na podstawie porozumienia ze Stanami Zjednoczonymi za pomoc etykiety mona zamieszcza informacje dotyczce efektywnoci energetycznej na rónych produktach (takich jak komputery, kserokopiarki, drukarki, monitory komputerowe i inne). Etykieta efektywnoci energetycznej i logo „Energy Star” s cennymi informacjami dla wadz publicznych dokonujcych zakupów hurtowych.
Zwikszenie efektywnoci energetycznej poprzez dziaania w zakresie bada naukowych i innowacji
Rozmowa z Patrickiem Lambertem, dyrektorem Agencji Wykonawczej ds. Maych i rednich Przedsibiorstw (EASME)
Jakie dziaania prowadzi kierowana przez Pana agencja w dziedzinie energii?
P.L.: Od stycznia 2014 r. jestemy odpowiedzialni za realizacj zaprosze do skadania wniosków dotyczcych efektywnoci energetycznej w ramach programu „Horyzont 2020” (2014–2020), bdcego nastpc programu ramowego w zakresie bada naukowych i rozwoju. Bdziemy promowa i wspiera projekty w caym cyklu bada naukowych i innowacji, w tym dziaania rynkowe w celu uatwienia wdraania polityki, dziaania na rzecz podnoszenia poziomu umiejtnoci i mobilizacji inwestycji w efektywno energetyczn. Bdziemy równie nadal prowadzi projekty wspierane w ramach programu „Inteligentna energia dla Europy” (2007–2013) na rzecz efektywnoci energetycznej i energii pochodzcej ze róde odnawialnych. Kulminacyjnym punktem naszych dziaa informacyjnych jest doroczny Europejski Tydzie Energii Zrównowaonej.
Czy naprawd chcecie zmieni mentalno ludzi w cigu jednego tygodnia?
P.L.: Podczas tego tygodnia w caej Unii Europejskiej odbywa si kilkaset wydarze, z czego okoo stu w samej Brukseli. Chcemy uwiadamia obywateli i przedsibiorstwa oraz wywoywa efekt „kuli nienej”, zachcajc do naladowania udanych projektów i rozpowszechniania dobrych praktyk w caej Europie. Przyznawana przez nas co roku nagroda dla projektu dotyczcego zrównowaonej energii jest najlepszym symbolem naszych dziaa, stanowi równie bodziec, który zachca wszystkich do jeszcze wikszych stara.
Samo prawodawstwo nie wystarczy?
P.L.: Wprowadzanie przepisów jest wane, ale trzeba te prowadzi dziaania w terenie, aby przepisy nie pozostay jedynie martw liter. Na przykad europejskie przepisy w zakresie charakterystyki energetycznej budynków nie bd mogy przeoy si na rzeczywisto, jeli podmioty zuywajce energi, w tym konsumenci, nie bd wystarczajco wiadome w tym zakresie.
Logo „Energy Star” umoliwia uytkownikom rozpoznanie
sprztu o doskonaej wydajnoci energetycznej.
13 E N E R G I A
Unia Europejska bierze udzia w wielu programach wspópracy midzynarodowej, które umoliwiaj rozpowszechnianie jej know-how w zakresie odnawialnych róde energii.©
E ur
op ea
n U
ni on
Przeciwdziaanie zmianom klimatu
W ramach midzynarodowych negocjacji na temat klimatu UE zobowizaa si, e do 2020 r. ograniczy emisj gazów cieplarnianych o 20 proc. w stosunku do poziomu z 1990 r., a do 2050 r., przy spenieniu pewnych warunków, wskanik ten osignie poziom 85, a nawet 95 proc. Sektor energetyczny bdzie musia wykona najwikszy wysiek, poniewa to on wytwarza 80 proc. gazów cieplarnianych emitowanych w Unii Europejskiej. Jeeli UE w dalszym cigu bdzie realizowa swoje cele w obecnym tempie, przecignie obecny cel dotyczcy ograniczenia o 20 proc. emisji gazów cieplarnianych i do 2020 r. osignie redukcj w wysokoci 25 proc.
Wdroenie europejskiej polityki dotyczcej energii i klimatu dotyczy wszystkich poziomów decyzyjnych: lokalnego, regionalnego, krajowego i europejskiego. Dlatego te w 2009 r. Unia Europejska wystpia z inicjatyw Porozumienia Burmistrzów. Miasta sygnatariusze zobowizuj si do osignicia lepszych rezultatów ni okrelone cele europejskie. Takich miast s ju dzisiaj 4 tys. (ponad 160 mln mieszkaców), a ich potencja w zakresie ograniczenia emisji CO2 wynosi 164 mln ton, co stanowi równowarto cznych emisji Wgier, Szwecji i Portugalii.
Miejsce Europy na arenie midzynarodowej
Unia Europejska zainicjowaa stay dialog dotyczcy kwestii energetycznych z jej gównymi dostawcami – Norwegi, Rosj, pastwami rejonu Zatoki Perskiej i OPEC – oraz z innymi krajami lub regionami odgrywajcymi wan rol w sektorze energii na skal wiatow, takimi jak Brazylia, Chiny, Indie, Stany Zjednoczone, Afryka i kraje basenu Morza ródziemnego. Uruchomia ponadto wiele programów wspópracy i pomocy w dziedzinie energii na caym wiecie. Aktywnie wspópracuje z organizacjami takimi, jak Midzynarodowa Agencja Energii, Midzynarodowa Agencja Energii Atomowej oraz Midzynarodowe Forum Energetyczne. UE przyczya si do inicjatywy na rzecz zrównowaonej energii dla wszystkich, zaproponowanej w 2011 r. przez Organizacj Narodów Zjednoczonych. Polega ona na tym, eby do 2030 r. umoliwi kolejnym 500 mln osób w krajach rozwijajcych si dostp do zrównowaonej energii. Ponadto UE podpisaa Traktat o Wspólnocie Energetycznej, aby stopniowo zintegrowa rynki energetyczne Europy Poudniowo-Wschodniej, Modawii i Ukrainy na podstawie przepisów UE dotyczcych ochrony rodowiska, energii i konkurencji. Energia jest równie zasadniczym elementem unijnej polityki ssiedztwa obejmujcej kraje poudniowej i wschodniej Europy, w której kadzie si specjalny nacisk na efektywno energetyczn oraz zwikszenie wykorzystania energii pochodzcej ze róde odnawialnych.
14 Z R O Z U M I E P O L I T Y K U N I I E U R O P E J S K I E J
Prace w toku
W skali midzynarodowej przyszo przebiega bdzie pod znakiem dostosowania si do nowej sytuacji, w której dostp do surowców mineralnych planety bdzie coraz trudniejszy. Na przykad ropa naftowa bdzie duo drosza i trudniejsza do wydobycia. Istniej wprawdzie nowe rezerwy ropy naftowej i gazu upkowego, ale ich wydobycie wie si z ograniczeniami rodowiskowymi. Do wydobycia surowców konieczne bd coraz wiksze iloci energii, poniewa w kopalniach wystpuje coraz mniejsze stenie zó. Geopolityka bdzie miaa jeszcze wikszy wpyw na dostp do róde energii. Nowy porzdek wiatowy bdzie wymaga cakowitego przeformuowania kwestii bezpieczestwa dostaw energetycznych dla Europy. Dlatego te w ubiegych latach Europa mocno inwestowaa w zrónicowanie dostaw energii i tras jej przesyu. Jednym z takich projektów jest poudniowy korytarz gazowy, który powinien otworzy Europie dostp do znacznych zasobów gazu w regionie Morza Kaspijskiego. Decyzja o budowie rurocigu z Azerbejdanu do Grecji i Woch zostaa podjta pod koniec 2013 r. Rurocig umoliwi Europie dostp do nowych dostaw gazu, poczwszy od 2019 r.
Przewidywalna, dugofalowa polityka energetyczna
Europa znajduje si w skomplikowanej sytuacji w zwizku z potnym wyzwaniem – polega ono na potrzebie zabezpieczenia dostpu do róde energii importowanej na jak najkorzystniejszych warunkach, dostarczaniu mieszkacom Europy energii po najbardziej konkurencyjnych cenach i równoczesnej ochronie rodowiska naturalnego. Zgodnie ze swoimi zobowizaniami midzynarodowymi Unia Europejska ju dziaa na rzecz stworzenia niskoemisyjnego spoeczestwa do 2050 r. Jej program na okres do 2050 r. wywoa debat na temat najlepszych sposobów sprostania rosncemu zapotrzebowaniu na dostawy energii po przystpnych cenach, przy jednoczesnym emitowaniu jak najmniejszej iloci gazów cieplarnianych. Biorc jednak pod uwag, e ogromna liczba starszych elektrowni bdzie musiaa zosta zamknita w cigu najbliszych 30–40 lat, UE musi zdoby nowych inwestorów poprzez zapewnienie im wyranych i przewidywalnych ram regulacyjnych. Obecny scentralizowany system, charakteryzujcy si duymi jednostkami produkujcymi energi, bdzie musia zosta zastpiony systemem skadajcym si z wikszej liczby maych zdecentralizowanych jednostek produkcyjnych. Europa musi zacz przygotowywa si na te zmiany ju teraz.
Perspektywa 2020 i dalsza przyszo
© European U
Unia Europejska wspópracuje z krajami, które licz si na midzynarodowej
arenie energetycznej, w szczególnoci z Chinami.
15 E N E R G I A
Strategia dugoterminowa: ramy na okres do 2030 r .
Jeeli UE chce zmieni swoje spoeczestwo w niskoemisyjne, potrzebuje jasnej i dugoterminowej wizji. Dlatego te Komisja Europejska przedstawia nowe cele w zakresie klimatu i energii na rok 2030. Celem owej dugofalowej strategii jest zapewnienie wyszego poziomu bezpieczestwa inwestorom, zwaszcza w przypadku dugoterminowych projektów infrastrukturalnych, opracowanie wytycznych, które pomog rzdom pastw UE w ksztatowaniu polityki krajowej, a take wsparcie UE w konstruktywnym udziale w negocjacjach dotyczcych nowego midzynarodowego porozumienia w sprawie klimatu w 2015 r. Kolejnym celem bdzie zmniejszenie naszej zalenoci od importowanych paliw kopalnych, zwikszenie efektywnoci europejskiej gospodarki pod wzgldem wykorzystania energii i zasobów (a tym samym zmniejszenie emisji dwutlenku wgla) oraz zwikszenie inwestycji w gospodarce UE, tworzenie nowych sektorów, opracowywanie nowych technologii i tworzenie nowych miejsc pracy.
Bardziej zintegrowana polityka energetyczna
Tylko integracja europejska pozwoli stawi czoo tym dugoterminowym wyzwaniom. Skutki decyzji podejmowanych przez jedno pastwo UE odczuwamy wszyscy. Wyzwania finansowe, zarówno w zakresie modernizacji systemu energetycznego, jak i opracowywania nowych rozwiza technologicznych, s znaczce. Tylko wspópraca na szczeblu europejskim pozwoli, by rodki publiczne przeznaczane byy na inwestycje w technologie przyszoci, które na razie s zbyt ryzykowne dla pojedynczych inwestorów. W tym okresie przejciowym, kiedy wiat zmierza do wikszej dbaoci o rodowisko naturalne, kraje UE musz porozumie si w sprawie swoich priorytetów energetycznych, aby skuteczniej koordynowa swoje dziaania w tej dziedzinie oraz sprawi, e UE bdzie przemawia na arenie midzynarodowej jednym gosem. Krótko mówic, prawdziwie wspólna europejska polityka energetyczna jest jedynym trwaym rozwizaniem na przyszo.
© S
Miasto przyszoci bdzie niskoemisyjne, a rosncej liczbie mieszkaców bdzie zapewniao usugi lepszej jakoci.
16 Z R O Z U M I E P O L I T Y K U N I I E U R O P E J S K I E J
N A-02-14
-53 4
EUROPEJSKIE STATYSTYKI DOTYCZCE ENERGII X Najwaniejsze dane liczbowe: http://ec.europa.eu/energy/observatory/countries/doc/key_figures.pdf X Centrum Monitorowania Rynku Energii: http://ec.europa.eu/energy/observatory/countries/countries_en.htm
EUROPEJSKA STRATEGIA ENERGETYCZNA X Strategia 2020: http://ec.europa.eu/energy/energy2020/index_en.htm X Ramy na lata do 2030 r .: http://ec.europa.eu/energy/2030_en.htm X Plan na lata do 2050 r .: http://ec.europa.eu/energy/energy2020/roadmap/index_en.htm
EUROPEJSKA POLITYKA ENERGETYCZNA X Komisja Europejska – DG ds . Energii: http://ec.europa.eu/energy/index_en.htm
Kontekst
Prace w toku
Dodatkowe informacje