BARBARA OSTASZEWSKA WPŁYW PROGRAMÓW UNII EUROPEJSKIEJ NA PODNOSZENIE JAKOŚCI PRACY PLACÓWEK OŚWIATOWYCH NA PRZYKŁADZIE SPECJALNEGO OŚRODKA SZKOLNO – WYCHOWAWCZEGO NR 1 W SUWAŁKACH
BARBARA OSTASZEWSKA
WPŁYW PROGRAMÓW UNII EUROPEJSKIEJ
NA PODNOSZENIE JAKOŚCI PRACY
PLACÓWEK OŚWIATOWYCH NA
PRZYKŁADZIE SPECJALNEGO OŚRODKA
SZKOLNO – WYCHOWAWCZEGO NR 1
W SUWAŁKACH
2
Spis treści:
Wstęp ................................................................................................................................................. 3
Rozdział I Programy Unii Europejskiej w polityce oświatowej państwa .......................................... 4
1.1 Polityka oświatowa państwa ........................................................................................................ 4
1.2 Wsparcie dla systemu oświaty w ramach PO KL ........................................................................ 8
Rozdział II Program Operacyjny Kapitał Ludzki w Specjalnym Ośrodku Szkolno –
Wychowawczym nr 1 w Suwałkach ................................................................................................ 12
2.1 Projekt „Szkoła marzeń” i jego wpływ na wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup
o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszanie różnic w jakości usług edukacyjnych ...... 12
2.2 Projekt „Szkoła marzeń” i jego wpływ na podnoszenie jakości pracy Specjalnego Ośrodka
Szkolno – Wychowawczego nr 1 w Suwałkach............................................................................... 17
Zakończenie ..................................................................................................................................... 19
Bibliografia ...................................................................................................................................... 22
3
Wstęp
Temat Unii Europejskiej pojawia się od dłuższego czasu w wielu aspektach życia
w Polsce. Na każdym niemal kroku widzimy naklejki z logo Unii informujące nas o tym,
że działanie/sprzęt zostało dofinansowane ze środków Unii Europejskiej. Spotykamy je
zarówno w placówkach zdrowia, przedsiębiorstwach, firmach, instytucjach, ale coraz
częściej również w szkołach i innych placówkach oświatowych.
Polska oświata w ostatnich latach nauczyła się pozyskiwać fundusze na rozwój. Na
samą modernizację oddziałów przedszkolnych przy szkołach podstawowych pozyskano
w ostatnich dwóch miesiącach ponad 50 mln euro, czyli ok. 200 mln zł z Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wiele projektów zostało napisanych w celu poprawy
jakości kształcenia, wyrównania szans edukacyjnych, zwiększenia dostępności do edukacji
i innowacyjnych programów. Poprzez te działania wiele osób może realizować się
w niedostępnym dotychczas dla siebie obszarze, a wiele z nich odnalazło swoje miejsce na
rynku pracy.
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie realizacji projektu „Szkoła marzeń”
realizowanego przez Stowarzyszenie Przyjaciół Dzieci „Jesteśmy razem” w partnerstwie
ze Specjalnym Ośrodkiem Szkolno – Wychowawczym nr 1 w Suwałkach. Projekt
realizowany jest od 1 września 2011, a zakończenie przewidziane jest na lipiec 2013r.,
w ramach priorytetu IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach. Wartość
projektu to 588 792,24 zł. W poniższej pracy przedstawię cały proces realizacji projektu.
Praca ma charakter teoretyczny. Dokonuję w niej analizy problemu na podstawie
dostępnej literatury oraz wytycznych Programu Operacyjnego Kapitału Ludzkiego.
Informacje zaczerpnięte są również z materiałów dostępnych na stronach internetowych,
m.in. na stronie Europejskiego Funduszu Społecznego. W drugiej części opisuję realizację
projektu, wykorzystując analizę wniosku konkursowego.
Przedstawię również strukturę projektu, uwzględniając jego wszystkie elementy.
Realizacja projektu wpływa zarówno na poprawę jakości kształcenia, ale również na
podnoszenie jakości pracy placówki, w której jest realizowany.
4
Rozdział I Programy Unii Europejskiej w polityce oświatowej państwa
1.1 Polityka oświatowa państwa
Unia Europejska pozostawia swoim członkom dużą swobodę w kreowaniu polityki
edukacyjnej państwa. Nie ma tym samym jednolitego modelu europejskiej edukacji,
uniwersalnego dla wszystkich państw. Istnieją natomiast wspólne działania zaplanowane
przez instytucje Unii, a realizowane są one w ramach programów wspartych środkami
finansowymi przeznaczonymi do wykorzystania przez poszczególne państwa. Unia
wspiera edukację i naukę w swoich krajach członkowskich poprzez:
politykę uznawania świadectw szkolnych i dyplomowych,
politykę uznawania dla celów akademickich okresów nauki za granicą,
programy wspierające wymianę uczniów i studentów (np: Erasmus czy Socrates
Comenius),
programy wspierające wymianę nauczycieli,
działania ułatwiające przepływ środków finansowych związanych
z kształceniem za granicą (stypendiów, pożyczek),
działania wymuszające przyznawanie zniżek (np: środki transportu, muzea,
biblioteki) dla wszystkich studentów bez względu na kraj uczenia się,
programy wspierające doszkalanie pracowników,
programy wspierające naukę języków obcych,
szczególnie programy nauki języka kraju zamieszkania, jeżeli język obowiązujący
jest inny niż język ojczysty,
wsparcie kultywowania i podtrzymywania języków mniejszości narodowych
i etnicznych,
wsparcie nowych technologii,
swobodę wyboru miejsca nauki,
swobodę podróżowania.1
1 http://pl.wikipedia.org/wiki/Polityka_edukacyjna_w_Unii_Europejskiej
5
System oświaty w Polsce w ciągu ostatniej dekady zmieniał się dynamicznie. Zaszło
wiele pozytywnych przemian, które mają korzystny wpływ na funkcjonowanie polskiej
szkoły i jej wizerunek w Europie. Istnieje jednak nadal wiele obszarów problemowych,
stanowiących wyzwanie dla polskiej edukacji.
„Przed systemem edukacji stoją nadal bardzo ważne wyzwania. Kontynuacja
reformy z jednej strony powinna przyczynić się do niwelowania nierówności w dostępie do
edukacji. W tym zakresie ważne będzie w szczególności likwidowanie barier w dostępie do
edukacji na szczeblu przedszkolnym, barier napotykanych przez utalentowanych uczniów
w przedmiotach szczególnie istotnych dla rozwoju gospodarki, barier dotykających
uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, barier tworzących się przed uczniami,
którzy wywodzą się ze środowisk dotkniętych problemem marginalizacji społecznej oraz
barier napotykanych przez osoby dorosłe. Z drugiej strony kluczowym wyzwaniem będzie
podnoszenie jakości usług edukacyjnych poprzez specjalne programy rozwojowe szkół,
uwzględniające zindywidualizowane formy pracy z uczniem (…), poprawę atrakcyjności
oferty szkolnictwa zawodowego i kształcenia ustawicznego, podnoszenie kompetencji
nauczycieli. System edukacji, w efekcie wprowadzanych reform, powinien lepiej
odpowiadać na zapotrzebowania nowoczesnej, mobilnej gospodarki opartej na wiedzy.”2
Pisząc projekt, w celu poprawy jakości pracy placówki oświatowej, szczególną
uwagę należy zwrócić na to, aby był on zgodny z polityką edukacyjną państwa. Zgodność
ta, to jeden z elementów definicji programu rozwojowego w rozumieniu Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki.
Przed rozpoczęciem każdego roku szkolnego minister edukacji narodowej ogłasza
kierunki realizacji polityki oświatowej na nadchodzący rok. W roku 2012/2013 minister
Krystyna Szumilas określiła następujące kierunki realizacji polityki oświatowej państwa:
Wspieranie rozwoju dziecka młodszego, w tym obniżenie wieku szkolnego do
6 lat,
Wzmacnianie bezpieczeństwa w szkołach i placówkach,
Podniesienie jakości kształcenia w szkołach.
2 Program Operacyjny Kapitał Ludzki. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007–2013, s. 53.
6
W roku szkolnym 2012/2013, monitoringowi zostanie poddany proces wdrażania
podstawy programowej kształcenia ogólnego i w zawodach, a nadzór pedagogiczny
obejmie ewaluację i kontrolę w kilku obszarach.3
Myślenie i działanie projektowe zatem zakłada postrzeganie rozwoju szkoły/
placówki przez pryzmat polityki oświatowej państwa i jej celów. Wartościami w polskim
systemie oświaty są:
dostarczanie wiedzy niezbędnej do aktywnego i twórczego udziału
w życiu społeczności i współczesnego świata,
kształtowanie wartości ważnych dla funkcjonowania społecznego
człowieka tj: tolerancja, poszanowanie praw itp.,
rozwijanie tożsamości narodowej,
rozwijanie umiejętności współpracy z innymi w społeczeństwie
i odpowiedzialności za swoje działania.4
Kształcenie w systemie szkolnym i poza nim powinno zapewnić każdej uczennicy
i uczniowi umiejętności podstawowe. Umiejętności te powinny wzmacniać szanse polskiej
młodzieży na europejskim i światowym rynku pracy. Są to:
umiejętność uczenia się,
umiejętność krytycznego myślenia,
znajomość dwu języków obcych,
umiejętność biegłego posługiwania się podstawami matematyki, wiedzy
o otaczającym nas świecie,
umiejętność komunikowania się,
umiejętność korzystania z dostępnych informacji.5
3http://www.men.gov.pl/index.php?view=article&id=3261
4 http://www.rpo.gov.pl/index.php?md=1149
5 http://www.rpo.gov.pl/index.php?md=1149
7
W systemie polskiej oświaty należy dążyć do takich standardów, które obowiązują
w Unii Europejskiej. Dzięki takiemu postępowaniu, tworzeniu projektów z zachowaniem
tych celów dają szansę na to, aby kwalifikacje zdobywane w Polsce były uznawane
w innych krajach wspólnoty na rynku pracy i w systemach kształcenia tych krajów.
8
1.2 Wsparcie dla systemu oświaty w ramach PO KL
W dniu 28 września 2007 r. Komisja Europejska wydała decyzję w sprawie
przyjęcia do realizacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL). Dokument ten
został przyjęty w ramach pomocy wspólnotowej programu operacyjnego Europejskiego
Funduszu Społecznego (EFS). Program operacyjny został sporządzony przez
Rzeczpospolitą Polską, a jego przyjęcie stanowi potwierdzenie głównych kierunków
rozwoju i prowadzenia polityki prozatrudnieniowej rządu oraz umożliwia wykorzystanie
środków EFS w Polsce w latach 2007-2013.6
Celem Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki jest umożliwienie pełnego
wykorzystania potencjału zasobów ludzkich poprzez wzrost zatrudnienia i potencjału
adaptacyjnego przedsiębiorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia
społeczeństwa, zmniejszenia obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie budowy
struktur administracyjnych państwa. 7
Celem głównym Programu jest: wzrost zatrudnienia i spójności społecznej, a do
osiągnięcia tego celu przyczynia się realizacja sześciu celów strategicznych do których
należą:
podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób
bezrobotnych i biernych zawodowo, efektywniejszego wykorzystania zasobów
pracy,
zwiększania elastyczności rynku pracy i dostosowanie pracowników,
przedsiębiorstw i pracodawców do nowych warunków,
zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego,
upowszechnienie edukacji społeczeństwa na każdym etapie kształcenia, poprzez
rozwój wykształcenia i kwalifikacji,
poprawy efektywności zarządzania w administracji publicznej oraz jakości
świadczonych usług publicznych,
rozwój opieki zdrowotnej,
6 http://www.efs.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Strony/Oprogramie.aspx
7 Program Operacyjny Kapitał Ludzki, s. 11.
9
zapewnienie spójności stopnia rozwoju zasobów ludzkich w wymiarze
przestrzennym.8
W ramach PO KL realizowanych jest 10 priorytetów. Priorytety to najważniejsze
obszary problemowe POKL. Dziewięć priorytetów ma charakter "tematyczny", jeden
dodatkowy priorytet "Pomoc techniczna" ma na celu pomoc instytucjom zaangażowanym
w realizację Programu w jego sprawnym zarządzaniu i wdrażaniu:
„Priorytety PO KL realizowane centralnie:
I- Zatrudnienia i integracja społeczna
II - Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz
poprawa stanu zdrowia osób pracujących
III - Wysoka jakość systemu oświaty
IV - Szkolnictwo wyższe i nauka
V - Dobre rządzenie
Priorytety realizowane na szczeblu regionalnym:
VI - Rynek pracy otwarty dla wszystkich
VII - Promocja integracji społecznej
VIII - Regionalne kadry gospodarki
IX - Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach.”9
System edukacji w Polsce już od wielu lat podlega ciągłym zmianom. Po 1989 roku
nastąpił znaczny wzrost aspiracji edukacyjnych Polaków. Edukacja, wyższe wykształcenie
stały się wartością istotną w spostrzeganiu społecznym. W ramach reformy edukacji
wprowadzono wiele istotnych zmian, które zapoczątkowały procesy trwające do dzisiaj.
Wprowadzono gimnazja, zmieniono strukturę kształcenia ponadgimnazjalnego. Wszystkie
te zmiany wymagały i nadal wymagają ogromnych nakładów finansowych
8 Tamże, s. 11-12.
9 J. Szymańska, J. Zgierski, Program Operacyjny Kapitał Ludzki dla początkujących, 2011, s.29.
10
i tworzenia nowych rozwiązań. Przed systemem edukacji postawione zostały nowe
wyzwania. Założono, że celem reformy ma być między innymi zniwelowanie nierówności
w dostępie do edukacji, likwidacja barier w dostępie do edukacji przedszkolnej, pomoc
w zdobywaniu wykształcenia uczniom wywodzącym się ze środowisk dotkniętych
wykluczeniem. System edukacji powinien lepiej odpowiadać na współczesne
zapotrzebowanie na wiedzę, umiejętności i kwalifikacje.
Polityka Unii Europejskiej zakłada wsparcie oświaty polskiej w wielu aspektach.
Dostęp do edukacji i umożliwienie korzystania z usług edukacyjnych są podstawowymi
czynnikami określającymi przebieg ścieżki edukacyjnej, a w rezultacie sytuację danej
osoby na rynku pracy.
Już od wielu lat obserwuje się ogromne znaczenie edukacji przedszkolnej dla
perspektyw dalszego kształcenia. Projekty realizowane przy udziale środków Unii
Europejskiej mają przede wszystkim zapewnić równy dostęp wszystkim dzieciom do
wysokiej jakości usług przedszkolnych. Zapewnienie równego i szerokiego dostępu do
edukacji przedszkolnej przyczyni się do możliwie wczesnej diagnozy problemów
rozwojowych i zaburzeń.
Wdrażane w ostatnich latach zmiany w funkcjonowaniu sektora oświaty wpływają
pozytywnie na poprawę jakości kształcenia. Jednakże konieczność ciągłego
dostosowywania się do zmiennej rzeczywistości powoduje, że przed polskim systemem
oświaty nadal mnożą się wyzwania. W odpowiedzi na nie, podjęto realizację szeregu
projektów w ramach Priorytetu III i IX Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.
Projekty realizowane w ramach III Priorytetu koncentrują się na podwyższaniu
jakości funkcjonowania oświaty, głównie poprzez wprowadzanie niezbędnych rozwiązań
systemowych oraz wspierających system oświaty, takich jak:
wykorzystanie badań edukacyjnych w procesie kształcenia do potrzeb rynku
pracy,
doskonalenie podstaw programowych, rozwój innowacyjnych programów
nauczania, pilotażowe wdrażanie innowacyjnych metod kształcenia,
ponadregionalne programy rozwijania kompetencji kluczowych uczniów,
11
wsparcie kadr systemu oświaty, modernizacja istniejących i rozwój nowych
form kształcenia nauczycieli (w tym innowacyjnych form doskonalenia
nauczycieli w przedsiębiorstwach),
rozwój systemu doradztwa edukacyjno-zawodowego,
rozwój kształcenia ustawicznego.
Wszystkie projekty realizowane w ramach Priorytetu III Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki służą podniesieniu jakości kształcenia oraz optymalnemu dostosowaniu
oferty edukacyjnej do potrzeb krajowego i międzynarodowego rynku pracy, co
w konsekwencji wpłynie na zwiększenie zatrudnienia i wzrost gospodarczy.
Priorytet IX jest wdrażany regionalnie przez samorządy poszczególnych
województw. Wsparcie w ramach tego Priorytetu kierowane jest do osób i placówek
realizujących proces kształcenia, a jego zasadniczy cel to stworzenie równych szans
w dostępie do edukacji dla osób, które napotykają w tym zakresie trudności. Projekty
w ramach tego priorytetu ukierunkowane są na:
upowszechnienie edukacji przedszkolnej, szczególnie na obszarach
wiejskich, poprzez tworzenie ośrodków wychowania przedszkolnego oraz
wsparcie ośrodków już istniejących,
wsparcie programów rozwojowych szkół, w tym m.in. obejmujących
dodatkowe zajęcia dydaktyczno–wyrównawcze i specjalistyczne,
programy skierowane do osób dorosłych, które umożliwią uzupełnienie lub
podwyższenie kwalifikacji, a także usługi doradcze i informacyjne
w zakresie kształcenia ustawicznego,
wsparcie stypendialne dla najzdolniejszych uczniów z rodzin najuboższych,
modernizacja kształcenia zawodowego wraz z dostosowaniem do potrzeb
rynku pracy w skali regionu,
studia podyplomowe i kursy doskonalące dla nauczycieli.10
10
Jas M., Łysak K. Fundusze unijne dla oświaty: jak budowad programy rozwojowe szkół, by edukacja była
skuteczna, przyjazna i nowoczesna, 2009, s. 47-54.
12
Rozdział II Program Operacyjny Kapitał Ludzki w Specjalnym Ośrodku Szkolno –
Wychowawczym nr 1 w Suwałkach
2.1 Projekt „Szkoła marzeń” i jego wpływ na wyrównywanie szans edukacyjnych
uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszanie różnic
w jakości usług edukacyjnych
Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy nr 1 jest jedynym ośrodkiem
w Suwałkach gdzie pomoc i wsparcie otrzymują osoby niepełnosprawne od urodzenia do
24 roku życia. Szeroki zakres oddziaływań, ciągłość, wielospecjalistyczność
i komplementarność zadań pozwala na skuteczną terapię, nauczanie
i wdrożenie do społeczeństwa osób niepełnosprawnych w różnym zakresie.
Cele, jakie sobie stawia Ośrodek często realizowane są wspólnie ze
Stowarzyszeniem Przyjaciół Dzieci „Jesteśmy razem”. Współpraca ta zapisana jest
w Statucie Ośrodka jako jedno z działań podejmowanych przez szkołę. Stowarzyszenie
powstało w 1990 roku jako inicjatywa rodziców i nauczycieli tegoż Ośrodka. Osobom tym
leżało i nadal leży na sercu rozwój, szczęście i dobre życie osób niepełnosprawnych.
Dzięki pozyskiwaniu funduszy m.in. ze środków Unii Europejskiej poprawiła się znacznie
jakość i ilość zajęć terapeutycznych i edukacyjnych, warsztatów umiejętności społecznych,
podniosły się kwalifikacje nauczycieli i rodziców poprzez warsztaty i szkolenia, a także
znacznie poprawiła się baza dydaktyczna szkoły. W dzisiejszym świecie, gdzie rozwój
nauki postępuje bardzo szybko, również szkoły, a szczególności ośrodki zajmujące się
osobami niepełnosprawnymi muszą wdrażać nowe rozwiązania i korzystać
z najnowocześniejszej wiedzy i bazy naukowej.
Od 1 września 2011 Stowarzyszenie Przyjaciół Dzieci „Jesteśmy razem”
w partnerstwie ze Specjalnym Ośrodkiem Szkolno – Wychowawczym nr 1 realizuje
projekt „Szkoła marzeń” w ramach priorytetu IX Rozwój wykształcenia i kompetencji
w regionach. Nazwa działania to: Wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewnienie
wysokiej jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie oświaty, a poddziałanie:
Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji
oraz zmniejszanie różnic w jakości usług edukacyjnych. Zasięgiem działania objęto
województwo podlaskie. Okres realizacji projektu przewidziany jest od 1września 2011 do
31 lipca 2013.
Główną potrzebą realizacji tego projektu był wzrost umiejętności edukacyjnych,
społecznych uczennic i uczniów oraz wzrost jakości świadczonych usług. Umiejętności,
13
o których jest mowa powyżej zawarte są w kompetencjach kluczowych. Termin ten składa
się z dwóch pojęć. Kompetencje określane są jako połączenie wiedzy, umiejętności
i postaw. Kompetencje kluczowe oznaczają te cechy, które niezbędne są, aby w pełni
samorealizować się, rozwijać swoje talenty, w taki sposób, aby stać się aktywnym
obywatelem środowiska społecznego. Środowisko społeczne rozumiane jest tutaj jako
szersza perspektywa. Osoba posiadająca kompetencje kluczowe realizuje się w pełni, bez
ograniczeń, bez wykluczenia z poszczególnych środowisk.
W ramach odniesienia ustanowiono osiem kompetencji kluczowych:
1) porozumiewanie się w języku ojczystym,
2) porozumiewanie się w językach obcych,
3) kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne,
4) kompetencje informatyczne,
5) umiejętność uczenia się,
6) kompetencje społeczne i obywatelskie,
7) inicjatywność i przedsiębiorczość,
8) świadomość i ekspresja kulturalna.11
Dobre opanowanie kompetencji kluczowych jest niezbędną podstawą uczenia się.
W Ośrodku Szkolno – Wychowawczym nr 1 przed 2011 rokiem zaobserwowano niskie
postępy w edukacji 13 uczennic i 29 uczniów ze Szkoły Podstawowej nr 1 i 10 uczennic
i 28 uczniów z Gimnazjum nr 8 (dane uzyskane z analizy ocen postępów i ocen śród-
i końcoworocznych, a także z wniosków z ewaluacji wewnętrznej szkoły) wynikające
z nieskutecznego kształcenia. Wszystkie osoby to dzieci i młodzież niepełnosprawna i ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Niskie postępy skutkują niskim przyrostem
umiejętności w zakresie kompetencji kluczowych. Powodować może to trudności
w funkcjonowaniu w przyszłym życiu osobistym i zawodowym.
W Suwałkach nie było ofert zajęć pozalekcyjnych skierowanych do uczennic
i uczniów niepełnosprawnych i ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Rodzice,
11
Komisja Europejska Kompetencje kluczowe w uczeniu się przez całe życie. Europejskie ramy odniesienia.
2007, s. 3.
14
z którymi również przeprowadzono wywiady skarżyli się na brak wsparcia edukacyjnego
i specjalistycznej pomocy, która nie wymagałaby dużego nakładu finansowego.
W projekcie „Szkoła marzeń” zaplanowano więc zajęcia ukierunkowane na
kształtowanie wszystkich kompetencji kluczowych, ze względu na duże deficyty
występujące we wszystkich obszarach funkcjonowania grupy docelowej.
Grupa docelowa to 23 uczennice i 57 uczniów z dwóch szkół SOSW nr 1 (Szkoła
Podstawowa nr 1 i Gimnazjum nr 8) co stanowi 100 % uczennic i uczniów tych szkół.
Szczególnie starano się zrekrutować do projektu wszystkie uczennice, ponieważ sytuacja
kobiet niepełnosprawnych na rynku pracy jest znacznie trudniejsza od sytuacji mężczyzn.
Oprócz dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność, dotyka je również
niepełnosprawność ze względu na płeć (na podstawie danych ze Stowarzyszenia Kobiet
Niepełnosprawnych).
W ramach projektu zaplanowano kilka działań. Działania te nastawione są na
szeroko pojmowane środowisko szkolne. Pierwszym realizowanym zadaniem jest
prowadzenie dodatkowych zajęć (pozalekcyjnych i pozaszkolnych) w szkole podstawowej
i w gimnazjum. Zaplanowano cztery rodzaje zajęć:
Warsztaty umiejętności społecznych i komunikacyjnych,
Zajęcia przyrodniczo – techniczne,
Zajęcia informatyczno – medialne,
Zajęcia artystyczne.
Prowadzenie zajęć zostało powierzone osobom, które mają doświadczenie w pracy
z osobami niepełnosprawnymi. Zajęcia są ukierunkowane na rozwój kompetencji
kluczowych. Prowadzone są na podstawie innowacyjnych programów dostosowanych do
potrzeb i możliwości każdej uczennicy i ucznia. Zajęcia zostały zaprojektowane w taki
sposób, aby każdą grupę prowadziło dwóch nauczycieli, co powoduje wzrost motywacji do
nauki, ale również rozwój kreatywności i większą ciekawość zarówno uczniów jak
i nauczycieli. Praca w małej grupie powoduje, iż nauczyciel musi więcej czasu poświęcić
na metody aktywizujące, musi zintegrować uczestników, ale też ich zainteresować formułą
zajęć.
Warsztaty umiejętności społecznych i komunikacyjnych odbywają się w grupach
czteroosobowych. Osoby niepełnosprawne, w tym szczególnie osoby z autyzmem nie
rozwijają spontanicznie swoich zdolności komunikacyjnych i społecznych. Jest to bardzo
duży problem, gdyż stopień rozwinięcia tych umiejętności wpływa na poziom akceptacji
15
dziecka przez środowisko społeczne, w którym się znajduje. Podczas terapii należy
położyć duży nacisk na wypracowanie zachowań społecznie akceptowanych i wyuczenie
sprawności potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania w życiu codziennym. Podczas
tych zajęć zaplanowano tworzenie m.in. filmów pokazujących modelowe zachowania
w różnych sytuacjach społecznych. W programach zaplanowano również tematykę
związaną z trudnym tematem jakim jest asertywność, uświadomienie uczestniczkom
i uczestnikom sytuacji społecznych, które są dla nich bezpieczne, ale również sytuacji
zagrażających. Cele osiągane są poprzez gry i zabawy, dramę oraz symulację sytuacji
społecznych.
Założono, iż po realizacji projektu uczestniczki i uczestnicy będą przygotowani do
aktywnego uczestniczenia w różnych formach życia społecznego, pełnienia różnych ról
społecznych, wdrożeni do kulturalnego, społecznie akceptowanego sposobu bycia.
Zajęcia przyrodniczo – techniczne, informatyczno – medialne oraz artystyczne
prowadzone są metodami aktywnymi. Uczestniczki i uczestnicy mogą zdobywać
doświadczenia poprzez korzystanie z najnowocześniejszego sprzętu audiowizualnego
(aparaty, kamery, mikroskopy itp.). Uczą się autoprezentacji, twórczego rozwiązywania
problemów i konfliktów, a także poruszania się we współczesnym świecie pełnym
informacji i Internetu. Poprzez te zajęcia uczą się przede wszystkim rozwijania swoich
talentów i samorealizacji. Zdobyte umiejętności mogą być wykorzystane jako atut
w przyszłym poszukiwaniu pracy (obsługa komputera i kompatybilnych urządzeń,
wyszukiwanie informacji w Internecie, umiejętności dekoratorskie i plastyczne).
Aby sprawdzić wiedzę uczestniczek i uczestników w praktyce, zgeneralizować ich
umiejętności społeczne i komunikacyjne zaplanowane wycieczki edukacyjne. Wycieczki
okazały się doskonałą formą sprawdzenia umiejętności, a przede wszystkim pokazały, iż
nabyta wiedza procentuje i będzie wykorzystana przez uczestniczki
i uczestników w przyszłości.
Poniżej przedstawię dane dotyczące realizacji głównych celów projektu
z uwzględnieniem wartości docelowej.
1. Dostosowanie programu kształcenia do potrzeb i możliwości uczennic
i uczniów Szkoły Podstawowej nr 1 oraz Gimnazjum nr 8 ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi i niepełnosprawnych w czasie trwania projektu.
Na chwilę rozpoczęcia projektu nie było wdrożonych programów kształcenia.
Docelowo zaplanowano i częściowo już zrealizowano 17 programów
kształcenia. Zaplanowano również, iż wzrost zadowolenia z prowadzonych
16
zajęć w wyniku wdrożenia innowacyjnych programów kształcenia nastąpi
ogółem u 41 osób. Informacje te potwierdziły się już w trakcie trwania projektu
(wiadomo to z przeprowadzonych ankiet u uczestników projektu).
2. Zwiększenie motywacji do nauki uczennic i uczniów ze Szkoły Podstawowej
nr 1 i Gimnazjum nr 8 ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
i niepełnosprawnych w czasie trwania projektu.
Docelowo wykazano, iż u 41 osób wzrośnie motywacja do nauki. Na chwilę
obecną stwierdzić można, iż uczennice i uczniowie chętniej biorą udział
w ciekawych, innowacyjnych zajęciach. Proponowane na nich treści są lepiej
i chętniej przyswajane ze względu na zastosowanie najnowocześniejszego
sprzętu, a także dobrze dobranych metod pracy.
3. Wzrost kompetencji w zakresie kompetencji kluczowych ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi i niepełnosprawnych w czasie trwania projektu.
Zaplanowano, iż u 41 uczestniczek i uczestników projektu wzrosną
kompetencje kluczowe, 18 weźmie udział w zajęciach pozalekcyjnych
przyrodniczo – technicznych, informatyczno – medialnych, artystycznych)
w szkole podstawowej i 24 w gimnazjum. Liczba uczniów, którzy wezmą
udział w warsztatach umiejętności społecznych to 52.
17
2.2 Projekt „Szkoła marzeń” i jego wpływ na podnoszenie jakości pracy Specjalnego
Ośrodka Szkolno – Wychowawczego nr 1 w Suwałkach
Ciągłe podnoszenie jakości kształcenia i edukacji, wpływanie na wzrost
umiejętności społecznych i komunikacyjnych, związane jest nie tylko z pracą
wykwalifikowanej kadry i innowacyjnymi programami nauczania. Aby dostrzec postępy
uczennic i uczniów potrzebne jest narzędzie do ich zaobserwowania, zmierzenia,
porównania, przedstawienia w formie graficznej. Już wiele lat temu pani wicedyrektor
Ośrodka -Hanna Dąbrowska myślała o stworzeniu takiego arkusza/narzędzia. W momencie
tworzenia projektu, plany te mogła urzeczywistnić.
Kolejnym działaniem realizowanym w projekcie (po zajęciach pozalekcyjnych
i pozaszkolnych) jest poprawa jakości kształcenia, ale również poprawa jakości pracy
szkoły dzięki stworzeniu innowacyjnego programu oceny postępów dla szkoły
podstawowej i gimnazjum. Zadanie to ma zapewnić kompleksowość i trwałość projektu.
Uzyskane wyniki przyczynią się do poprawy jakości pracy całej placówki. Do
opracowania programu zatrudnieni zostali specjaliści z doświadczeniem w kształceniu
i diagnozowaniu potrzeb uczennic i uczniów niepełnosprawnych i ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi.
Praca nad programem trwała rok. W tym czasie stworzono kryteria funkcjonowania
we wszystkich kompetencjach kluczowych i we wszystkich obszarach funkcjonowania
człowieka. Na chwilę podejmowania realizacji projektu takie narzędzie nie istniało, więc
działanie miało charakter innowacyjny. Praca nad programem polegała przede wszystkim
na tym, iż należało zebrać wszystkie umiejętności funkcjonalne oraz określić zakres ich
opanowania przez uczennice i uczniów. Specyfika pracy szkoły specjalnej wymaga, aby te
umiejętności, których uczymy były jak najbardziej użyteczne i możliwe do wykorzystania
zarówno w życiu społecznym, jak i też w trakcie przyszłej pracy zawodowej. Aby program
był możliwy do wykorzystania na wszystkich etapach edukacyjnych, pracowali nad nimi
terapeuci i specjaliści z każdego poziomu nauczania.
Dla ułatwienia organizacji i analizy wyników zaplanowano, iż narzędzie będzie
w formie elektronicznej jako program komputerowy. W tym celu zakupiono netbooki, na
których to program funkcjonuje. Każda klasa ma swoją bazę danych oraz zawarte są tam
wszelkie niezbędne informacje potrzebne do opracowywania oceny postępów każdego
18
ucznia, po każdym semestrze roku szkolnego. Opracowane oceny postępów można
wydrukować w celu przedstawienia ich na zespole problemowo – wychowawczym, dla
rodziców czy do zaplanowania dalszej pracy edukacyjno – terapeutycznej. W programie
komputerowym opracować można również informację o tym, w jakiej sferze uczeń
poczynił znaczne postępy, a w jakiej mniejsze.
Narzędzie to w znacznej mierze przyczyni się do poprawy jakości pracy placówki
i nauczycieli. Po raz pierwszy nauczyciele otrzymali kompletny program, który po
wprowadzeniu danych, opracuje je bez konieczności tworzenia dodatkowej dokumentacji.
Każdy uczeń będzie miał swój własny „pakiet”, który w trakcie jego nauki należy
aktualizować. Znajdą się tam wszystkie informacje dotyczące dziecka od początku jego
edukacji w szkole.
Podczas realizacji projektu zakupiono wiele materiałów do prowadzenia zajęć.
Zajęcia mogą być przeprowadzane w bardzo atrakcyjnej formie, dzięki zakupom takim jak:
materiały papiernicze, kamera cyfrowa ze statywem, lupy, lornetki, cyfrowy mikroskop,
program do cyfrowej obróbki zdjęć, urządzenie wielofunkcyjne i wiele innych. Całe
wyposażenie po zakończeniu projektu pozostaje na terenie placówki i w dalszym ciągu
będzie służyło uczniom.
Zakupiony został również specjalistyczny sprzęt do prowadzenia zajęć
technicznych: przyrządy pomiarowe, narzędzia ślusarskie i stolarskie, drewno, sklejka,
kleje itp.. Są to narzędzia, które jeszcze przez wiele lat będą stanowiły wyposażenie
pracowni technicznej i przyczynią się do poprawy jakości pracy placówki.
Efekty projektu i jego wpływ na podnoszenie jakości pracy można definiować
w dwóch aspektach. Efekty materialne to wszystkie przedmioty, sprzęty, narzędzia itp.
Nowoczesne wyposażenie sprawia, że Ośrodek jest miejscem, gdzie młodzież jest
przygotowywana do samodzielnego funkcjonowania i podejmowania pracy zawodowej.
Nasi absolwenci potrafią obsługiwać ksero, laminarki, bindownice, komputer, aparat
fotograficzny, drukować zdjęcia. Wciąż rosnące wymagania rynku pracy powodują, że
nasi uczniowie muszą wciąż nabywać nowych umiejętności, aby w przyszłości móc
sprostać oczekiwaniom pracodawcy.
19
Zakończenie
Realizacja projektów w naszym Ośrodku jest jego bardzo istotnym działaniem.
Pozyskiwanie funduszy zarówno z POKL, jak i inny źródeł finansowania sprawia, iż
placówka rozwija się, wyposaża sale, ale również kształci dzieci i młodzież na europejskim
poziomie. Projekt „Szkoła marzeń” nie jest jedynym projektem realizowanym na terenie
Ośrodka. Od września 2012 roku funkcjonuje projekt „Razem w dorosłość” (realizowany
jest przez Stowarzyszenie Przyjaciół Dzieci „Jesteśmy razem” w partnerstwie z Miastem
Suwałki), w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 – 2013, Priorytet IX
Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach, Działanie 9.2 Podniesienie atrakcyjności
i jakości szkolnictwa zawodowego. Jego celem jest rozwinięcie kompetencji kluczowych
i zawodowych oraz zwiększenie szans na przyszłe zatrudnienie uczniów Szkoły
Przysposabiającej do Pracy ze Specjalnego Ośrodka Szkolno – Wychowawczego nr 1
w Suwałkach. Zajęcia są prowadzone na podstawie innowacyjnych programów,
dostosowanych do potrzeb, możliwości uczennic i uczniów. Część uczniów realizuje
praktyki zawodowe poza szkołą. Współpracę ze Stowarzyszeniem podjęły dwa
przedsiębiorstwa: Em – Meble s.c. Zakład Stolarski Mazalewski Z.,
Ejsmont S. w Suwałkach oraz Hotel „Logos” w Suwałkach. Projekt będzie trwać do
31.07.2014 r., a wartość projektu to 484 797,12 zł.
Projekty finansowane ze środków unijnych zakładają realizacja sześciu celów
strategicznych do których należą:
podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób
bezrobotnych i biernych zawodowo,
zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego,
poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw do zmian
zachodzących w gospodarce,
upowszechnienie edukacji społeczeństwa na każdym etapie kształcenia przy
równoczesnym zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym
powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy,
zwiększenie potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk
i świadczenia usług wysokiej jakości oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa,
20
wzrost spójności terytorialnej.12
Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy nr 1 w Suwałkach wraz ze
Stowarzyszeniem Przyjaciół Dzieci „Jesteśmy razem” podjęło trud wdrożenia tych celów
w obszarach funkcjonowania szkoły. Nasze uczennice i uczniowie przygotowywani są do
przyszłej pracy zawodowej, ale również do podejmowania różnych ról społecznych. Dzięki
temu zmniejsza się wykluczenie społeczne osób niepełnosprawnych intelektualnie oraz
zwiększa się ich udział w życiu społecznych. Każdy z nich ma prawo do pełnego
uczestnictwa w społeczeństwie, a naszym zadaniem jest im to umożliwić i nauczyć tego co
jest niezbędne do realizacji tego zadania.
Dobrze zaplanowane i prowadzone projekty w szkole są podstawą sukcesu
uczniów, a także nauczycieli. To, że nasi uczniowie odnieśli sukces, i odczuwają
satysfakcję z wykonywanych zadań niech potwierdzą ich wypowiedzi:
Łukasz –fajnie jest na zajęciach.
Podobają się nam- dodaje Marcin. Rozmawiamy tu o tym co potrafimy robić najlepiej.
Robiliśmy swoje portrety- wtrąca Milena.
Stworzyliśmy „Aleje Gwiazd” i okazało się że każdy z nas jest w czymś najlepszy, jest
mistrzem- mówi Szymon, oprócz tego malowaliśmy farbami, zrobiliśmy kontrakt czyli
zapisaliśmy zasady które obowiązują na naszych zajęciach. Wykonaliśmy swoje wizytówki.
Na Warsztatach poznajemy lepiej samych siebie, teraz wiemy w czym jesteśmy dobrzy a co
wychodzi nam słabiej.
Justyna: „Na zajęciach pisałam imię i nazwisko. Sama pisałam. Na komputerze. Umiem
wydrukować, zrobić ksero i zalaminować. Mam teczkę, są w niej moje dokumenty.”
Marlena: „Na zajęciach pisaliśmy na komputerze dane osobowe. Uczyliśmy się robić
zdjęcia. Były to portrety każdego z nas, wszystkich z naszej grupy. Potem poznaliśmy taki
specjalny program Power Point i zrobiliśmy z tego prezentację pt. „Nasza grupa”.
Mówiliśmy o sobie, o koleżankach i kolegach z grupy. Zostało to nagrane na dyktafonie,
słyszałam swój glos, jak mówię, i bardzo mi się to podobało - śmiałam się, inni też.
Szymon: „Najbardziej podobało mi się zakładanie skrzynki mailowej i utworzenie konta
na Facebooku. Już od dawna chciałem kontaktować się z innymi ludźmi przez Internet.
Teraz będziemy mogli do siebie pisać i przesyłać rożne fajne linki, zdjęcia, umieszczać
12
http://www.efs.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Strony/Oprogramie.aspx
21
posty. Może poznam nowych fajnych znajomych i będę mógł z nimi rozmawiać na czacie i
przez kamerkę internetową.”
Krzysztof: „Kilka razy wchodziłem już sam na Facebooka, który założyliśmy na zajęciach.
Dostaliśmy tez pendrive, przenosimy na nich różne pliki, np. zdjęcia, dokumenty. Na koniec
będziemy mogli zabrać je do domu. Cieszę się, bo nie mam własnego, a to naprawdę
bardzo potrzebna rzecz.”
Anna: „Na zajęciach dużo piszemy na komputerze. Uczymy się korzystać z programu
Microsoft Office Word. Coraz lepiej sobie radzę z pisaniem, robię już mniej błędów.
Ćwiczyliśmy przepisywanie tekstów z książek, czasopism, pisaliśmy własne dane osobowe,
adresy koleżanek i kolegów. Nauczyłam się też robić zdjęcia aparatem cyfrowym,
przegrywać je na komputer, a potem obrabiać w programie Piccasa.13
13
http://jestesmy-razem.pl/projekty-unijne/projekt-razem-w-doroslosc/chce-wam-powiedziec
22
Bibliografia
1. J. Szymańska, J. Zgierski, Program Operacyjny Kapitał Ludzki dla początkujących,
2011,
2. Jas M., Łysak K., Fundusze unijne dla oświaty: jak budować programy rozwojowe
szkół, by edukacja była skuteczna, przyjazna i nowoczesna, 2009,
3. Komisja Europejska, Kompetencje kluczowe w uczeniu się przez całe życie.
Europejskie ramy odniesienia, 2007,
4. Program Operacyjny Kapitał Ludzki,
5. Program Operacyjny Kapitał Ludzki. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia
2007–2013.
Strony internetowe:
http://www.efs.gov.pl
http://pl.wikipedia.org
http://jestesmy-razem.pl
http://www.men.gov.pl
http://www.rpo.gov.pl