Top Banner
22

ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3 स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

Feb 13, 2020

Download

Documents

dariahiddleston
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...
Page 2: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

2 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

“या क दद तषार हार धवला, या शभर वसतरा वता |

या वीणा वरदणड मडडत करा, या शवत पदमासना ||

या बरहमा अचयत शकर परभततभभ: दव: सदा वनददता |

सा माम पात सरसतवतत भगवतत तनिःशष जाडयापहा ||

परपर य छा र ए व छा राओ , जीवन सतर की मल अभिकरियाओ म परततयोगी परीकषाओ का आपक जीवन पर ववभिषट परिाव होता ह। परतयक छातर,छातरा अपन जीवन को उचच सतर एव सवोचच पद पर पदसत होन की अभिलाषा होती ह | हम जानत ह, की ववभिनन परततयोगी परीकषाय आपक सपनो को परण करन म परसपर सहायक होती ह। एव यही परततयोगी परीकषाय आपक जीवन का महतवपरण िाग ह, जजसम सफलता परापत कर आप अपन सपनो को साकार कर सकत ह। परतयक छातर छातराओ को एक उचच एव िासकीय पद को परापत करन हत परणतः आतमववशवास, एकागरता एव कठिन पररशरम करन की आवशयकता होती ह, इस परकार समसत इकाइयो को परण करन क पशचात सफलता आपक कदमो म होगी हमारा परयास िी आपकी परततयोगी परीकषा म सफलता परदान कराना ह हमार मागणदिणन स आपका िववषय उजजजजवल एव गौराजनवत हो। उजजजवल मागणदभिणका का उददशय आपको परततयोगी परीकषाओ की जानकारी व उनस जड ववषय सामगरी आपको उपलबध कराना ह।

“स भा व ना म ही सफलता का र ह सतय छ पा ह ।

क व ल परया श स ही स भा व ना की उ ततततप तत हो ती ह । ”

मा गग द भशग का का उ दध शय : -

वतणमान पररदरशय म परततयोगी परीकषाओ की तयारी क भलय परततयोगी परीकषा स जड हए ववषयो की ववभिषट पाठय सामगरी की आवशयकता होती ह हम आपकी सफलता का उदधशय भलय हए ववभिनन परततयोगी परीकषा जस upsc psc

post office ssc diffence railway व अनय राजजय व क दर स जडी पररकषाओ की जानकारी समबधधत ववषयो सरलतम रप उपलबध कराना व ववभिनन परततयोगी परीकषाओ स जड ववषय GK, GA, HINDI, SCIENCE, ENGLISH, MATHS,

HISTORY आठद ववषयो का ववभिषट सगरह नोटस उपलबध कराना मागणदभिणका का परमख उदधशय ह ।

आपका सहयोग व मागगदशगन हमार भलय सवोपरी ह।

Page 3: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

3 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

सव सव वनतरवकवलिएवसवwषवiवदलिवकीवनव पनतमवदपरीवलकतनीवहोतीवह – 25 समी लदवकोईववव लिवदपरवकीव सवतeओवकोवसवwषवiवनहीवदखवसकतावहवतोवउसकीवदलिवमवकौनव–सावदोषवहोगा – निकट

दनि लनकiवदलिवदोषवसवwीलितववव लिवको – दर की वस त ए द नदयी ी ि द दती लनकiवदलिवदोषवसवwीलितववव लिवकवचशवमवमवपरोगवलकावजातावह – अवतल ल स दपरवदलिवदोषवसवwील ितववव लिवको – निकट की वस त ए द नदयी ी ि द दती परा लमकवरगवह – व रग जो अन रग क नमरण स त उन ि ि द नक जी सकत परा लमकवरगवकौन-कौन वववसवह – लील, री व िीली wiवअ ावशरीरवकवअनव वआनवतररकवअगोवकवअनव षणवकवलिएवपर eकवतवतकनीकवएणविोसवकोwीव(Endoscopy)

आधाररतवह – उण ण आन तरिरक उरीवतणि उरिरटटिी उर wानीवकीवiकीवकोवऊwरवसवदखनवwरवकमवगहरीवलदखाीवदनवकावकारणवह – अउवतणि चiकावहआवकााचवचiकीिावपरतीतवहोतावह – उण ण आन तरिरक उरीवतणि क कीरण मरीलचकावएकवउदाहरणवह – परकीश क अउवतणि और उण ण आन तरिरक उरीवतणि की इनवाधनeषवलकतनवरगवलदखातावह – 7 हीरावचमकदारवलदखाीवदतावह – सीमन क आन तरिरक उरीवतणि क परकाशवकीवलकरणवकोवwपणणवआनवतररकवwरा तणनवकवलिएवलकससवगeजरनावहोतावह – कीदच स जल बाहयवअवतररकषवमवलकसीवअतररकषवातरीवकोवआकाशवलदखाीवदगा – कीली अलबनवदeकतावकावदोषवदपरवकरनवकवलिएवलकसविसवकावपरोगवकरनावचालहए – नसनलडरी ल स िमवwiणवलनमवलकससवसमवबलनधतवह – परदीनि आ रदणकविसव ासवत वमवकव ावहोतावह – त तल ल स आइनवसवiीनवकवE=mc2 समीकरणवमव‘c’ दयोतकवह – परकीश वग की सोलिमव ाषवwविमवwवपरा:वसिकवपरकाशवकवलिएवपर eकवतवहोतवह, कव ोलक – चमकदीर रोशिी दत लपरजवमव(Prism) मवपरकाशवकवल लिनवनवरगोवकावल िाजनवकहिातावह – परकीश की वण ण नवकषउण ा eमणवििवमवपरकाशवकवल सरणवकावकारणवह – धलकण चनवावसतहवwरवएकवपरकषकवको, लदनवकवसमवआाकाशवलदखाीवदगा – कीली एकवगोिाकारव ा eवकावबeिबeिावलकसीवकााचवकवieकिवमवअनवत:वसव ालwतवह।वउसवबeिबeिवसवगeजरतीवहईवपरकाशवकीव

लकरणवकवलिएव हवबeिबeिावलकसकीवतरहववव हारवकरतावह – अउसीरी ल स खतरवकवसकतोवकवलिएविािवपरकाशवकावपरोगवलकावजातावह, कव ोलक – इसकी परकीण णि सबस कम ोती समeावनीिावपरतीतवहोतावह – आकीश क उरीवतणि तथी जल क कण दवीरी परकीश क परकीण णि क कीरण असवतवहोतवसमवसप णविािवलकसवकारणवलदखाीवदतावह – परकीण णि इनवाधनeषवमवलकसवरगवकावल कषwणवअलधकवहोतावह – ब गिी तारवआकाशवमव ासवत वमवलजतनीवऊा चाईवwरवहोतवह, वउससवअलधकवऊा चाईवwरवपरतीतवहोतवह।वइसकीववव ाखव ाव

लकसकवदवारावकीवजावसकतीवह – वी मण डली अउवतणि लकसवगािीवकवअगरदीwवसवपरकाशवकावशलिशािीवसमानवतरवweजवwानवकवलिएवकव ावउwोगवमविानावचालहए –

अवतल दउणण दाढीवबनानवकवलिएवकामवमवितवह – अवतल ल स

Page 4: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

4 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

LOG.IN:- https://ujjwalmargdarshika.wordpress.com/ दपरवदलिवदोषवलन ारणवकवलिएवकामवमवितवह – त तल ल स कारवचिातवसमवअwनवwीछवकवाताातवकोवदखनवकवलिएवआwवलकसवपरकारवकवदwणणवकावउwोगवकरनाव

चाहग – त तल दउणण मान वआाखवकीवरलiनावwरवकसावपरलतलबमवबवबनतावह – वीस तनवक तथी त टी लकसीववव लिवकावwपरावपरलतलबमवबवदखनवकवलिएवएकवसमतिवदwणणवकीवनव पनतमवऊा चाईवहोतीवह – व नि की द ची

की आधी जबवकोईव सवतeवदोवसमानवतरवसमतिवदwणणोवकवबीचवरखीवजातीवह, तोवबनवहएवपरलतलबमवबवकीवसखव ावहोगी – अिन त लदवलकसीवऐनकवकविसवकावwा रव+2विाोपवiरवहो, तोवइसकवफोकसवकीवदपरीवहोगी – 50 समी परकाशवमवसातवरगवहोतवह।वरगोवकोवअिगवकरनवकावकव ावतरीकावह – नि टर स रग को अलग-अलग नक ी जी

सकती िािवकााचवकोवअलधकवताwवwरवगमणवकरनवwरव हवलदखाईवदगा – री परकाशवकावरगवलनलितवलकावजातावह – तरगदरध ण दवीरी सप णवकीवलकरणोवमवलकतनवरगवहोतवह – 7 लदव ा eमणवििवनवहोवतोवwथव ीवसवआकाशवलकसवरगवकावलदखाईवदगा – कीली फोiोगराफीवमवमeखव वरगवकौन-सवहोतवह – लील, िीली, री सबसवकमवतरगदरघव णव ािावपरकाशवहोतावह – ब गिी जबवपरकाशवकविाि, हराव वनीिावरगोवकोवसमानवअनewातवमवलमिाावजातावह, तोवwररणामीवरगवहोगा – सिद फोiोगरालफकवकमरवकावकौन-साविागवआाखवकीवरलiनावकीवतरहवका णवकरतावह – नि म कमरवमवलकसवपरकारवकाविसवउwोगवमविाावजातावह – त तल मान वकीवआाखव सवतeवकावपरलतलबमवबवलकसविागवwरवबनातीवह – कॉनिण ी आइररसवकावकव ावकामवहोतावह – आदय म जीि वील परकीश की मीतरी को नि नतरत करिी दलिवwiिव(Retina) wरवबनावपरलतलबमवबवहोतावह – वस त स टोटी लनकि त टी तनवतeवपरकालशकवसचारवमवसकतवलकसवरwवमवपर ालहतवहोतावह – परकीश तरग तारवलiमलiमातवह – अउवतणि क कीरण दपरबीनवकावआल षवकारवलकाव ा – गलीनल ो ि अ तिविसवपर eकवतवहोतावह, सeधारवहतe – निकट दनि दोष लदवएकववव लकतवदोवसमतिवदwणणवजोव600 कोणवwरवआनतवह, कवबीचवखिावहोवतबवउसवलकतनवपरलतलबमवबवलदखग –

5 धपwवकवचशवमवकीवकषमतावहोतीवह – 0 डी ोप टर लजसवलसरदानवतवwरवऑलपiकिवफाइबरवकामवकरतावह, हवह – उण ण आन तरिरक उरीवतणि लकषलतजवकवसमीwवसप णवए वचनवामावकवदीरणव तवताकारवलदखाीवदनवकावकारणवह – अउवतणि शव तवपरकाशवकोवनिीवमवकसवwदावकरतवह – तन त को गमण करक परकाशवमवसातवरगवहोतवह।वरगोवकोवअिगवकरनवकावकव ावतरीकावह – ए क नपरज म स रग को अलग-अलग नक ी

जी सकती हमव ासवतल कवसप ोदवसवकe छवलमनiवwप णवहीवसप णवलदखाीवदनवकावकारणवह – परकीश की अउवतणि लदवसाबeनवकवदोवलिनवन-लिनवनववव ासवकवबeिबeिोवकोवएकवनिीवदवारावएक-दपसरवकवसमवwकण वमविाावजाए, तोवकव ाव

रलiतवहोगा – टोटी ब लब ली और टोटी व बडी ब लब ली और बडी ो जीए गी wरा लतणतवपरकाशवमवऊजाण – आउति कोण उर निरणर ि द करती परकाशवकीवगलतवलकसकवबीचवसवजातवहएवनव पतमवहोतीवह – कीदच लकसीवतारवकवरगवसवwतावचितावह, उसक – तीउ की लकसीवअwारदशीव सवतeवकावरगवउसवरगवकवकारणवहोतावह, लजसव ह – उरीवनतणत करती

Page 5: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

5 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

LOG.IN:- https://ujjwalmargdarshika.wordpress.com/

wानीवमविiकाकरवबठवहएववव लिवकोवउसकावwरवमeिावहआवऔरवछोiावलदखाीवwितावह – अउवतणि क कीरण जबवएकवकामवwकवiवलिसवकव(CD) सप णवकवपरकाशवमवदखीवजातीवहवतोवइनवावधनeषवकवसमानवरगवलदखाीवदतवह।व

इसकीववव ाखव ावकीवजावसकतीवह – अउवतणि, नववतणि ए व उीरगमि की उरिरटटिी क आधीर उर चनवावगरहणवरलiतवहोतावह – उनण णमी क नदि सप णवगरहणवकबवहोतावह – परनतउदी (अमीवस ी) उलचतवरीलतवसवकiवहीरवकीवअसाधारणवचमकवकावआधारिपतवकारणवहवहवलक – तसकी अनत तच च अउवतणि

सचकीक ोती एकवलस रवचeमवबकवहमशावदशाणतीवह – त तर-त तर तथी दनकषण -दनकषण फिकवसवरनतावऔरवचeमवबकीवकषतरवकीवकषमतावकावअनewातवलकसवमाधव मवमवहोतावह, उसकी – उीरगम ती चeमवबकीवसeईवलकसवतरफवसकतवकरतीवह – त तर टरानवसफरमणरवकावलसरदानवतवआधाररतवह – नवदय त-च म बकी पररण क नसीन त उर टरानवसफामणरवकव ावह – AC वो टती को टटीि और बाीि म पर त ोती ल दयeतवधारावकावचeमवबकीवपरिा वस णपर मवअ िोलकतवलकावगा – ओरस टड दवीरी धरe ोवwरवनमणवकोणवकावमानवलकतनावहोतावह – 900 मeकवतवरwवसविiकीवचeमवबकीवसeईवकावअकषविौगोलिकवअकषवकवसा वकोणवबनातावह – 180 की मeकवतवरwवसवलनिलमबतवचeमवबकीवसeईवलकसवलदशावमवलiकतीवह – त तर-दनकषण नदशी चeमवबकीवकमवwासवकीवसeईवलकसवओरवइलगतवकरतीवह – च म बकी त तर व च म बकी दनकषण चeमवबकवचeमवबकीवwदा ोवजसविोहा, लनलकि, कोबालवiवआलदवकोवआकलषणतवकरतवह।व वपरलतकलषणतवकरवसकतवह –

परनतच म बकी उदीथथो को ल षe त वरखावwरवनलतवकोणवकावमानवहोतावह – 0 नडगरी एकसमानवचeमवबकीवकषतरवमवबिवरखाएावहोनीवचालहए – ए क-दसर क समीतर कौनवल दयeतवअचeमवबकीवह – तीदबी चeमवबकीवामव ोतवतरवऔरविौगोलिकवामव ोतवतरवकवबीचवकवकोणवकोवकहतवह – च म बकी नदकउीत एकवसव ततरवरwवसविiकावहआवचeमवबकवसद वठहरतावह – त तर-दनकषण नदशी म िानमोव(ल दयeतवजलनतर)वकवका णवकरनवकावलसरदानवत ववह – नवदय त -च म बकी पररीव लदवलकसीवचeमवबकवकावतीसरावधरe वहो, तोवतीसरावधरe वकहिातावह – उरिरण ीमी धर व wथव ीवएकवबहतवबिावचeमवबकवह।वइसकावचeमवबकीवकषतरवलकसवलदशावमवल सवततवहोतावह – दनकषण स त तर िोहावकावकव परीवताwवहोतावह – 780 नडगरी सनस स चeमवबकीवकषतरवकावमातरकवहोतावह – गौस लदवएकवचeमवबकवकोवदोविागोवमवल िकवतवकरवलदावजाएवतो – दोि रीग उथक -उथक च म बक बि जीत लकसीवचeमवबकवकीवआकषणणवशलिवसबसवअलधकवकहाावहोतीवह – दोि नकिीर उर लकसीवचeमवबकवकीवआकषणणवशलिवसबसवकमवकहाावहोतीवह – मरध म सव ाीवचeमवबकवबनावजातवह – इस उीत क असव ाीवचeमवबकवबनावजातवह – िमण लो क तााबावमeखव वरwवसवल दयeतवचािनवकवलिएवपरोगवलकावजातावहवकव ोलक – इसकी नवदय त परनतरोधकती निम ि

ोती शeषवकवसिवह – परीथनमक सल िोहवकवऊwरवलजकवकीवwरतवचढानवकोवकव ावकहतवह – ग विीइजशि ल दयeतवउwकरणवमवअ णव(Earth) कावउwोगवहोतावह – स रकषी क नलए लदवलकसीवतारवकीवलतरजव ावआाधीवकरवदीवजाएवतोवउसकावपरलतरोध – सोल ग िी ो जीए गी

Page 6: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

6 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

LOG.IN:- https://ujjwalmargdarshika.wordpress.com/

एकवसामानव वशeषवकवसिवमवल रeतवअwरi वहोतावह – अमोनि म लोरीइड शeषवकवसिव(बiरी)वमवलकनकावल दयeत वअwरi ोवकवरwवमवपरोगवहोतावह – अमोनि ी लोरीइड और नजक

लोरीइड लकरचरफवकावधारावलनमवआधाररतवह – जीण सरकषण उर 1व ोलवi, ल ि ानवतरवदवारावतव रलतवहोनवwरवएकवइिकवटररनवलजतनीवऊजाणवपरापवतवकरतावह, उसवकहतवह – 1 इल रॉि

वो ट जबवसाबeनवकावबeिबeिावआ लशतवलकावजातावह, तब – िलती िानमोवएकवमशीनवह, लजसकावकामवह – तच च वो टज को निम ि म उरिरवनतणत करिी लस रव दयeतवअ कषलwतवकावपरोगवलकसवलनलतरतवकरनवकवलिएवलकावजातावह – वी -परदषक टरानवसफरमणरवलकससवकामवकरतावह – कवल पर ीवतध धीरी स एकवलकिो ाiवरणवiाव(KWh) कावमानवहोतावह – 3.6 x 108 जल परतव ा तीवधारावकोवलदषवiवधारावमवबदिावजातावह – नदष टकीरी दवीरी शeषवकवसिवमवजोवऊजाणवसगरलहतवरहतीवह, हवह – रीसी निक जीण लदवलकसीवपरारwीवwदा णवकाव दयeतवपरलतरोधवलगरकरवशपनव वहोवजातावह, तोवउसवwदा णवकोवकव ावकहतवह –

अनतचीलक लदवलकसीवपरलतरोधकवतारवकोविमवबावलकावजाएवतोवउसकावपरलतरोध – बाती ल दयeतवमरकरीविमवwवमवरहतावह – कम दीब उर उीरी लबजिीवकवwखवकीवगलतवबदिनवकवलिएवपर eकवतवसाधनवह – रग लटर ल दयeतवबलवबवकावतनवतeवधारावपर ालहतवकरनवसवचमकनविगतावह, wरनवतeवतनवतeवमवधाराविवजानव ािवतारवनहीव

चमकतवइसकावकारणवह – तन त की परनतरोध तीर की अउकषी अनधक ोती परलतरोधव(Resistance) कावमातरकवह – ओम ररोवमविगवwख, बलवबवआलदविगवहोतवह – समीिीन तर रमम म सवतeओवकावआ शनवलकसकवसव ानानवतरणवकवफिसव रwवहोतावह – इल रॉि आwवकारवमवजावरहवह।वलदवआसमानवसवलबजिीवलगरनव ािीवहोवतोवसeरलकषतवरहनवकवलिए – कीर की नयडनक ीद

बन द कर लग सामानव त:वपरोगवमविाीवजानव ािीवपरलतदीलिवi पबिाइiवwरवकव ावअलकतवहोतावह – 6500K मान वशरीरव(शeषवक)वकवल दयeतवपरलतरोधवकवwररणामवकीवकोलiवकव ावह – 106 ओम ल दयeतवउतवwनवनवकरनवकवलिएवकौन-सीवधातeवकावउwोगवहोतावह – रनि म माइकाव(Mica) ह – ष मी और नवदय त दोि की क चीलक जितवहएवल दयeतवबलवबवकवतनवतeवकावताwवसामानव त:वहोतावह – 30000C स 35000C ऐलमwरवकव ावमाwनवकीवइकाईवह – नवदय त धीरी एकवकलतरमवउwगरहवमवल दयeतवऊजाणवकावसवतरोतवह – सौर बटरी ल दयeतवऊजाणवकोवालतरकवऊजाणवमवबदिनवकीव eलिवह – नवदय त मोटर लबजिीवसपविाईवकवमसवमवफपजवएकवसeरकषावउwकरणवकवरwवमविगावहआवहोतावह।वलबजिीवकवफपजवकवसमवबनवधवमव

कौन-सावक नवसहीवह – इसकी गलिीक निम ि ोती धातeएा वल दयeतवकीवसeचािकवहोतीवह, कव ोलक – तिम म त इल रॉि ोत अलतचािकवकाविकषणवह – तच च उीरगम ती इिलकटरकवकर iवकावपलनiवकौन-सावह – अगण आwसवमवजeिीवदोवआ लशतव सवतeवओवकवबीचवल दयeतवधारावनहीवबहतीवलदव वहोतीवह – समीि नवरव उर लबजिीवकवबलवबवकावलफनामनवiवलकसवततव वसवबनावहोतावह – टगस टि

Page 7: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

7 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

LOG.IN:- https://ujjwalmargdarshika.wordpress.com/

बलवबवकोवजोिनवwरवतजवआ ाजवहोतीवह, कव ोलक – ब ब क अन दर निवीणत म तजी स परवश करती लबजिीवकवबलवबवसवह ावwपरीवतरहवसवकव ोवलनकािवदीवजातीवह – टगस टि तन त क तउच ि को रोकि क नलए एकवल दयeतवसलकण iवमवएकवफपजवतारवकावउwोगवलकावजातावह – सनकण ट म परवीन त ोि वीली अनधक नवदय त

धीरी को रोकि क नलए फपजव(Fuse) कावलसरदानवतवह – नवदय त की ष मी पररीव फपजवतारव(Fuse Wire) लकससवबनतीवह – नटि और सीसी की नमर धीत शीशवकीवछिवजबविाwवमवरखीवजातीवह, इसकीविमवबाईवबढवजातीवwरनवतeवइसकीवचौिाई – अव वनसथत ोती िोिकवरल िाावगलमणोवमवसeसवतवकव ोवहोवजातीवह – लोलक की लम बी बा जीती नजसस इकी दोलि म लगी

सम बा जीती एकवधातeवकीवठोसवगदवकवअनवदरवकोiरवह।वजबवइसवधातeवकीवगदवकोवगमणवलकावजाएगावतोवकोiरवकावआतन –

बागी जबवलकसीवबोतिवमवwानीविरावजातावहवऔरवउसवजमनवलदावजातावहवतोवबोतिवiपiवजातीवह, कव ोलक – उीिी जमि

उर िलती रासालनकवऊजाणवकावल दयeतवऊजाणवमवरwानवतरणवहोतावह – इल रोनलनसस दवीरी परतव ा तीवधारावकोवलदषवiवधारावमवwरर लतणतवकरनव ािीव eलिवकोवकहतवह – र टीिी र टरानवसफरमणरवपर eकवतवहोतवह – AC वो टज की तउच ि ी अउच ि करि क नलए परलतदीलिवनिीवमवस ाणलधकवसामानव त:वपरोगवहोनव ािीव सवतeवह – उीरी वीष उ तथी गणि तीनवलwनवलबजिीवकवपविगवमवसबसविमवबीवलwनवकोवजोिनावचालहए – आधीर नसर स दोवल दयeतवआ शोवकवबीचविगनव ािवबिवसवसमवबलनधतवह – कलॉम की नि म i पबविाइiव(Tube Ligt) मववव वऊजाणवकाविगिगवलकतनाविागवपरकाशवमवwरर लतणतवहोतावह – 60-70% समानवआ शोवमवहोतावह – नवकषणण िसीबिवलकसवनाwनवकवलिएवपरोगवमविाावजातावह – वीतीवरण म रध वनि ऐलमwरवकव ावनाwनवकीवइकाईवह – करन ट गवपरतव ासव तावगeणाकवकावSI मातरकवह – न टि/वगण मीटर मातरकोवकीवअनवतराणषवटरीवwरदलतवकबविागपवकीवगई – 1971 . खादयवऊजाणवकोवहमवलकसवइकाईवमवमाwवसकतवह – कलोरी ल दयeतवमातरावकीवइकाईवह – ऐनमउ र SI wरदलतवमविसवकीवशलिवकीवइकाईवकव ावह – डी ोप टर कणवििावमातरकवह – ज ोनत तीरती जपिवइकाईवह – जीण लव पमनवलकसकावमातरकवह – ज ोनत लकल स की ‘कव परी’ (Curie) लकसकीवइकाईवकावनामवह – रनड ोए नटव धनमणती दाबवकावमातरकवह – उीस कल का णवकावमातरकवह – जल परकाशव षणवइकाईवह – दरी की जितव वकावमाwवकव ावह – दरव मीि एगसवटरामवकव ावमाwतावह – तरगदरध ण लकसनवनव पiनवसवwप णवहीवबतावलदाव ावलकवसिीव सवतeएा वwथव ीवकीवओरवगeरतव ाकषणणवहोतीवह – बरहमग प त लदवएकवwिe िमवसवदोिनवकरनव ािीवरिीवकोवwथव ीवसवचनवामावwरविवजाएा , तोवरिीवहोगी – स स त परकाशव ोलवiीवसिवकवपरोगवसवसौरवऊजाणवकावरwानवतरणवकरनवसवलकसकावउतवwादनवहोतावह – परकीशी जीण

Page 8: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

8 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

LOG.IN:- https://ujjwalmargdarshika.wordpress.com/

तलितवचािाकवकावआल षवकारवलकसनवलका – ब जीनमि फर कनलि तलितवचािकवकावआल षवकारवलकसनवलका – तीदब क 100व रiव ािवएकवल दयeतविमवwवकावएकवलदनवमव10वरणवiवपरोगवहोतावह।वएकवलदनवमविमवwवदवारावलकतनीव eलनiवऊजाणव

उw eकवतवहोतीवह – 1 निट एकव100व ाiवकावलबजिीवकावबलवबव10वरणवiवजितावह, तोव5वरwवपरलतवपलनiवकीवदरवसवल रeतवखचणवहोगा – 5 रउ लकिो ाi-रणवiावलकसकीवइकाईवह – नवरवीन तर लबजिीवकवखwतवकावलबिवलकसकवमाwनवwरवआधाररतवहोतावह – वीटज फरािवकावलनमवसमवबलनधतवह – नवदय त अउटटि स एकवफपजवतारवकावउwोगवलकसकवलिएवहोतावह – अ नधक धीरी परवी क सम नवदय त उरिरउथ को तोडि क

नलए ररिपवल दयeत वउwकरणोवमवपर eकवतवसeरकषावफपजवतारवउसवधातeवसवबनीवहोतीवह, लजसका – गलिीक कम ो ल दयeतवफपजवमवइसवतमािवलकावजानव ािावwदा णवलiनवऔरवसीसावकावएकवलमशरवधातeवह।वइसवधातeवम – तच च

नवनशष ट परनतरोध ए व निम ि गलिीक ोिी चीन ए

जबवहमवरबिवकवगददव ािीवसीiवwरवबठतवहवावगददवwरविiतवहवतोवउसकावआकारवwरर लतणतवजातावह।वऐसवwदा णवमवwाीवजातीवह – नसथनतज जीण

उतवwिा कतावसवसमवबलनधतव जञालनकवह – आनकण नमडीज ा वमवआलशकवावwपणणत:विप बवहएवलकसीवठोसवदवारावपरापवतवउछािवकीवमातरावलनिणरवकरतीवह – ठोस दवीरी टी गए

दरव की मीतरी उर जिवwषवठवwरविोहवकवieकिवकवनवतरनवकावकारणवह – लो दवीरी नवस थीनउत जल की रीर लो क रीर स कम

ोती ग, स गवऔरवकोणीव गवकसीवरालशवह – सनदश रीनश अलदशवरालशवह – जीण बिवगeणनफिवह – दरव मीि और वरण की जबवकोईववव लिवचनवामावwरवउतरतावहवतोवउसकवशरीरवमवउwलस त – रीर टट जीती तथी मीतरी अउरिरवनतणत

र ती लकसीवलwणविवकवउसवगeणधमणवकोवकव ावकहतवहवलजससव हवसीधीवरखावमवल रामवावएकसमानवगलतवकीवलस लतवमव

लकसीविीवwरर तणनवकावल रोधवकरतावह – जड व नव पiनवकवwहिवलनमवकोवकहतवह – जड व की नि म wारसकव(Parsec) इकाईवह – दरी की ा eमणवििवकवबादिोवकवतरनवकावकारणवह – टित व समeावमवपवि नवकरतवआइसबगणवकावलकतनाविागवसमeावकीवसतहवसवऊwरवरहतावह – 1/10 जबवकोईवना वनदीवसवसमeावमवपर शवकरतीवहवतो – थोडी उर की ओर तठ जीती wानीवकावरनतव वअलधकतमवहोतावह – 4 नडगरी सनस स उर सवतeवकीवमातरावबदिनवwरवअwरर लतणतवरहगा – टि व तराकवकोवनदीवकवमeकाबिवसमeाीवwानीवमवतरनावआसानवकव ोविगतावह – सम दरी उीिी की टि व सीधीरण

उीिी स ज ीदी ोती लदवwथव ीवकावावव मानव हीवरहवऔरवलतरजव ाव1%वकमवहोवजाए, तबवwथव ीवकवतिवwरव‘g’ कावमान – 2% बा

जीए गी

Page 9: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

9 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

LOG.IN:- https://ujjwalmargdarshika.wordpress.com/

ऊा चाईवकीवजगहोवwरवwानीव100वलिगरीवसललससवकवनीचवकवताwमानवwरवकव ोवउबितावह – नक वी मण डली दीब कम ो जीती , अत: तबलि की नबन द िीच आ जीती

कोणीवस गवए वरखीवस गवकवअनewातवकीवल मावकव ावहोगी – M0L1T0 बनोिीवपरमवआधाररतवह – जीण सरकषण उर िोहवकीवसeईवwानीवकीवसतहवwरवतरतीवह।वइसवwरररiनावकावकारणवह – उष ठ तिीव बविालiगवwwरवदवारावसव ाहीवकवसोखनवमवशालमिवह – कनशकी अनरनरम ी उरिरटटिी लदवहमविपमधव वरखावसवधरe ोवकीवओरवजातवह, तोवg कावमान – बाती शरीरवकाव जन – धर व उर अनधकतम ोती एकवअवतररकषवातरीवwथव ीवतिवकीवतeिनावमवचनवावतिवwरवअलधकवऊा चीवछिागविगावसकतावह, कव ोलक – चन दर तल

उर ग र वीकषणण बल उव वी तल की त लिी म अ उ जबवएकवwतव रवकोवचाादवकीवसतहवसवwथव ीवwरविाावजातावह, तो – इसकी रीर बदल जीए गी, उरन त दरव मीि

ि द लकसीवलिफiवमवबठवहएववव लिवकोवअwनाविारवकबवअलधकवमािपमवwितावह – जब नललकट वरिरत गनत स उर जी

र ी ो एकववव लिवwपणणत:वलचवकनवबफण वकवकषलतजवसमतिवकवमधव वमवल रामवलस लतवमवह।वनव पiनवकवलकस/लकनव

लनम/लनमोवकावउwोगवकरकव हवअwनवआwकोवतiवतकविावसकतावह – तीसरी गनत नि म 20 लकिोगरामवकव जनवकोवजमीनवकवऊwरव1 मीiरवकीवऊा चाईवwरवwकिवरखनवकवलिएवलकावगावका णवह –

शन जल एकववव लिवएकवदी ारवकोवधकवकावदतावह, wरवउसवल सव ालwतवकरनवमवअसफिवरहतावह, तोव हवकरतावह – को

री की ण ि द wहािीवwरवचढतावएकववव लिवआगवकीवओरवझeकवजातावह, कव ोलक – शनि सरकषण त wीसावकीवऐलतहालसकवमीनारवलतरछीवहोतवहएविीवनहीवलगरवतीवह, कव ोलक – इसक ग र वकन दर स जीि वीली

रध वीणधर रयी आधीर स ोकर जीती एकवऊा चीवइमारतवसवएकवगदव9.8वमी/सकणवि2 कवएकसमानवतव रणवकवसा वलगराीवजातीवह।व3वसकणविवकवबादव

उसकाव गवकव ावहोगा – 29.4 मी/स एकव सवतeवकावावव मानव100वलकगरावहव(गeरतव जलनतवge = 10ms-1) अगरवचनवामावwरवगeरतव जलनतवतव रणवge/6वहवतोव

चनवामावमव सवतeवकावावव मानवहोगा – 100 नकगरी wा रव(शलि)वकावSI मातरकव‘ ाi’ (watt) लकसकवसमतeलव वह – नकगरी मी -2 स -3 िारहीनतावकीवअ सव ावमवएकवमोमबतवतीवकीवजव ािावकावआकार – व ी र गी एकवकशनिीवमवजिवकीवअwकषावएकवतरिवअलधकवऊा चाईवतकवचढतावह, इसकावकारणवह – तरल की उष ठ तिीव

जल की अउकषी अनधक गeरतव ाकषणणवकवसा णिौलमकवलनमवकावपरलतwादनवलकसनवलका – न टि ऊजाणवसरकषणवकावआशवहवलक – जीण की ि तो सजि ो सकती और ि ी नविीश wासवकिवइकाईवह – तीउमीि की 1 लकगरा/समी2 दाबवसमतeलव वह – 0.1 बीर क कव पसकवसवकव ावमाwावजातावह – जल की ब ीव लकसीवलwणविवकाविार – धर व उर सवीणनधक ोती एकवलिफiवमवलकसीववव लिवकावपरतव कषविारव ासवतल कविारवसवकमवहोतावह, जबवलिफiवजावरहीवहो – वरण क सीथ

िीच कौन-सीवऊ चाईविपलस रवउwगरहोवकीवह – 36,000 Km

Page 10: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

10 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

LOG.IN:- https://ujjwalmargdarshika.wordpress.com/

महान व जञालनकवआलकण लमिीजवलकसवदशवसवसमवबलनधतव – गरीस wानीवकीवबपादोवकावतिीवwषवठोवwरवनवलचwकनवकावकारणवह – आसजक बल की अरीव तeलव कारीवउwगरहवरपमतावह, wथव ीवकवलगदण – उनिम स उवण wलहवमवबाि-लबररगवकावका णवह – स थनतक टषणण को गनतज टषणण म बदलिी जिवकवआतनवमवकव ावwरर तणनवहोगावलदवताwमानव90 Cसवलगराकरव30C करवलदावजातावह – आ ति उ ल

टटगी और बीद म बागी एकवझीिवमवतरनव ािीवइमवwातवकीवना वकवलिएवना वदवारावल सव ालwतवwानीवकाविारवलकतनावह – िीव क तस

रीग क बरीबर जो झील क उीिी की सत क िीच लकसीवकािीनवकीवसफाईवकवलिएवलदवउसवछिीवसवwीiावजाए, तोवउसमवकौन-सावलनमविागपवहोवतावह – गनत की

उ ली नि म सिकवwरवचिनवकीवअwकषावबफण वwरवचिनावकलठनवह, कव ोलक – बिण म सडक की अउकषी टषणण कम ोती िोिकवकीवआ तणवकािव(Time Period) – लम बी क उर निरणर करती िोिकवरल िाावगलमणोवमवकव ोवसeसवतवहोवजातीवह – लोलक की लम बी बा जीती नजसस इकी दोलि म लगी

आ सम बा जीती लकसीवसरिविोिकवकीविमवबाईव4%वबढावदीवजाएवतोवउसकावआ तणकाि – 2% बा जीए गी लदविोिकवकीविमवबाईवचारवगeनीवकरवदीवजाएवतोविोिकवकवझपिनवकावसम – दोग िी ोती wिe िमवकोवचनवामावwरविवजानवwरवउसकीवसमा लध – बागी एकवकणवकावावव मानवm त ावस गवp ह।वइसकीवगलतजवऊजाणवहोगी – P2/2 m एकविप-उwगरहवअwनवककषवमवलनरनवतरवगलतवकरतावहव? हवअwकनवावबिवकवपरिा वसवहोतावह, जोवपरापवतवहोतावह –

उव वी दवीरी तउगर उर लगि वील ग र वीकषणण स रिीवकवलसपरगवमवििाररतवऊजाण – नसथनतज जीण ककषावमवअतररकषानवमविारहीनतावकीवअनeिपलतवकावकारणवह – ककषी म वरण बी री ग र वीकषणण क कीरण

वरण क बरीबर ोती नव पiनवकवगलतवकवतीसरवलनमवकवअनeसारवलिावत ावपरलतलिावसवसमवबरदवबि – मशी नरन ि-नरन ि वस त ओ

उर ी लग ोि चीन ए ”परतव कवलिावकवबराबरव वल wरीतवलदशावमवएकवपरलतलिावहोतीवह।” हवह – न टि की गनत नवष क तती

नि म जिवमवतरनावनव पiनवकीवगलतवकवलकसवलनमवकवकारणवसमवि वह – तती नि म दिदिवमवफा सववव लिवकोविiवजानवकीवसिाहवदीवजातीवह, कव ोलक – कषतरिल अनधक ोि स दीब कम ो जीती

बफण वकवदोवieकिोवकोवआwसवमवदबानवwरवieकिवआwसवमवलचwकवजातवह, कव ोलक – दीब अनधक ोि स बिण की

गलिीक टट जीती wथव ीवकवगeरतव ाकषणणवकावलकतनाविागवचनवामावकवगeरतव ाकषणणवकवसबसवनजदीकवह – 1/6 लकसीवलwणविवकवावव मानवत ाविारवमवअनवतरवहोतावह, कव ोलक – दरव मीि नसथर र ती , जबनक रीर

उरिरवतणिी ोती ”लकसीविीवलस रवावगलतशीिव स वतeवकीवलस लतवऔरवलदशावमवतबवतकवकोईवwरर तणनवनहीवहोतावजबवतकवउसवwरव

कोईवबाहयवबिवसलिवनवहो।” हवह – न टि की गनत नवष क परथम नि म कौन-सावलनमवइसवक नवकोव धवठहरातावहवलकवावव वकावनवतोवसजनवलकावजावसकतावहवऔरवनवहीवल नाश –

जीण सरकषण की नि म ऑiोमोबाइिोवमवपर eकवतवा चालितवबरकवएकवपरतव कषवअनeपरोगवह – उीस कल क नसीन त

Page 11: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

11 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

LOG.IN:- https://ujjwalmargdarshika.wordpress.com/

wदा णवकवस गवऔरव गवकवअनewातवसवकौन-सीविौलतकवरालशवपरापवतवकीवजातीवह – दरव मीि शपनव वमवसव ततरवरwवसवलगरनव ािीव सवतeओवकी/का – समीि वरण ोती दोव कवiरव(Vector) लजनकावमानवअिगवह – तिकी उरिरण ीमी शन ि द ो सकती तव रणवजञातवकरनवकावसहीवसपतरवकौन-सावह – रिवकीवwiरराावअwनव िोव(Curves) wरवलकसवकारणवसवझeकीव(bent) हईवहोतीवह – रलगीडी क रीर क कषनतज

टटक स आवश क अनरकन दरी बल परीप त नक ी जी सकती साइलकिवचिानव ािावमोिवितवसमवकव ोवझeकतावह – व झ कती तीनक ग र व कन दर आधीर क अन दर

बिी र , व तस नगरि स बचीए गी कोईवसाइलकिवस ारवलकसीवमोिवमवरपमतावह, तोव हवह – अदर की ओर झ कती िीमवसwरiरवमवदपधवमवसव सावकोवलकसवकारणवसवअिगवलकावजावसकतावह – अउकन दरी बल सप णवwरवऊजाणवकावलनमाणणवहोतावह – िीनरकी सल ि दवीरी सप णवकीवऊजाणवउतवwनवनवहोतीवह – िीनरकी सल ि दवीरी wानीवकवएकवलगिासवमवएकवबफण वकावieकिावतरवरहावह।वजबवबफण वलwरितीवहवतोवwानीवकवसवतरवwरवकव ावपरिा व

होगा – ततिी ी र गी wानीवसविरीविाiविगीवबोतिवजमनवwरवiपiवजाएगीवकव ोलक – जमि उर जल की आ ति बा जीती िमवwवकीवबतवतीवमवतिवचढतावह – कनउलरी नरम ी क कीरण साबeनवकवबeिबeिवकवअनवदरवकावदाब – वी मण डली दीब स अनधक ोती जबवशeरदवजिवमवलिiजiविािावजातावह, तोवwषवठवतना – टट जीती आलकण लमिीजवकावलनमवलकससवसमबलनधतवह – प लवि की नि म तिवजिवकवतिवwरवफिवजातावह, कव ोलक – तल की उष ठ तिीव जल स कम ा वकीवबपादवकीवआकलतवगोिाकारवहोनवकावकारणवह – उष ठ तिीव षाणवकीवबपादवगोिाकारवहोतीवह – सत ी तिीव क कीरण एकवा वबपादवकीवपरकलतवगोिवआकारविनवकीवहोतीवह, लजसकावकारणवह – उष ठ तिीव लस रवwानीवमवलमटटीवकावतिविािनवwरवमचवछरवकमवहोतवह, कव ोलकवह – लीवीण क सीस म बीधी डीलती wानीवसवलनकािनवwरवसल गवबरशवकवबािवआwसवमवलचwकवजातवह।वइसकावकारणवह – उष ठ तिीव लस रवगलतवसवजावरहीवखeिीवकारवमवबठावएकवबािकवगदवकोवह ावमवसीधवऊwरवफ कतावह।वगदवलगरतीवह – तसक

ीथ म जiवइजनवलकसवलसरदानवतवwरवका णवकरतावह – रनयक सवग क सरकषण की नसीन त दपधवसवमकवखनवलनकािविनवwर – दध की टि व टटती जबवलकसीव सवतeवकोवwथव ीवसवचनवामावwरविवजाावजातावह, तो – तसकी रीर टट जीती जबवएकवचिव सवतeवकीवगलतवदोगeनीवहोवजातीवहवतोवउसकीवगलतजवऊजाण – चौग िी ो जीती अतररकषवातरीवअतररकषवमवसीधवखिवनहीवरहवसकतव, कव ोलक – व ीद ग र वीबषणण ि द ोती स ातकवकमरवकीवछतवकवलनकiविगाएवजातवह, कव ोलक – सीदस म टोडी गरम वी उर तठती और व

बी र चली जीती ह ाईवजहाजवमवफाउनवiनवwनवसवसव ाहीवबाहरवलनकिवआतीवह, कव ोलक – द ची बाि स वी दीब म कमी आती

धकवका-सहवपरा:वसवiीिवकवबनावजातवह, कव ोलक – तसकी पर ीस थती अनधक ोती चनवामावwरव ा eमणवििवनहीवह, कव ोलक – स ण स परकीश उीती एकवहरसणवwा रव(H.P.) लकतनव ाiवकवबराबरवहोतावह – 746 वीट एकवकारवकीवगलतव36वलकमीवपरलतवरणवiावह।वइसवमीiरवपरलतवसकणविवमववव कवतवकर ग – 10 m/s

Page 12: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

12 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

LOG.IN:- https://ujjwalmargdarshika.wordpress.com/

तपफानवकीविल षव ाणीवकीवजातीवह, जबव ा eमणवििवकावदाब – स सी कम ो जीए अणविावमदeवजिवमविप बवजातावह, लकनवतeवनमकवकवसानवावरोिवमवतरतावह, कव ोलक – िमक क टोल की टि व

अण ड क टि व स अनधक ो जीती लकसीववव लिवकोवमeकवतवरwवसवरपणणनवकरवरहवरपणीवमचवwरवअwनीव(कोवणी)वचािवकमवकरनवकवलिएवकव ावकरनाव

चालहए – अउि ीथ बी र की तरि िली द 54वलकमी/रणवiावकव गवकावमानवह – 15 मीटर/सकण ड (54 X 1000 मीटर / 3600 सकण ड = 15) नव पiनवमीiरवमातरकवह – जीण की एकविपलस रवउwगरहवअwनीवककषावमवलनरनवतरवगलतवकरतावह।वहवअwकनवावबिवकवपरिा वसवहोतावह, जोवपरापवतवहोताव

ह – उ व वी दवीरी तउगर उर लगीि वील ग र वीकषणण स सव चालितवकिाईवरलिव ोवमवऊजाणवलमितीवह – बटरी स जबवकe एवसवwानीवकीवबालवiीवकोवऊwरवखीचतवहवतोवहमवमहसपसवहोतावहवलकवबालवiी – उीिी की सत स उर रीरी

ो ग िारहीनतावहोतीवह – ग र वीकषणण की शन नसथनत एकवनदीवमवचितावहआवजहाजवसमeावमवआतावहवतबवजहाजवकावसवतर – थोडी उर आए गी िोहवकीवकीिवwारवमवकव ोवतरतीवह, जबलकवहवwानीवमविप बवजातीवह – लो की टि व उीिी स अनधक तथी

उीर स कम जबवएकवठोसवलwणविवकोवwानीवमविe बोावजातावह, तोवउसकविारवमवहरासवहोतावह।वहवहरासवलकतनावहोतावह –

नवस थीनउत उीिी क रीर क बरीबर बफण वwानीवमवतरतीवह, wरनवतeवऐि वकोहरिवमविप बवजातीवह, कव ोलक – बिण उीिी स की ोती तथी ऐ को ॉल

स रीरी ोती चितीवहईवबसवजबवअचानकवबरकविगातीवह, तोवउसमवबठवहएवातरीवआगवकीवलदशावमवलगरतवह।वइसकोवलकसकव

दवारावसमझाावजावसकतावह – न टि की उ ली नि म ररकiवकीवका ण-परणािीवलकसवलसरदानवतवwरवआधाररतवहोतीवह – सवग सरकषण अशव वलदवएकाएकवचिनावपरारमविवकरवदवतोवअशव ारोहीवकवलगरनवकीवआशकावकावकारणवह – नवरीम जड व लिकiवकावलखिािीवतजीवसवआतीवहईवबरिवकोवकव ोवअwनवहा वकोवwीछवखीचकरवwकितावह– बॉल नवरीम की

नसथनत म आ सकती परशरवकe करवमवखानावजलवदीवwकतावह, कव ोलक – इसस उीिी की वथिीक बा जीती ा eदाबमाwीवकीवरीलिगवमवअचानकवलगरा iवइसवबातवकावसकतवहवलकवमौसम – तिीिी ोगी हाइडरोजनवसविरावहआवwरलि ीनवकावएकवगeबवबारावwथव ीवकवतिवसवछोिावजातावह।व ा eमणवििवकवऊा चाईवwरवजानव

स – ग ब बीर क आमीउ म वन ोगी एकवधा कविमवबीवछिागविगानवसवwहिवकe छवदपरीवतकवदौितावह, कव ोलक – टलीग लगीत सम तसक शरीर

की गनत जडती तसको ज ीदी दरी त करि म मदद करती लिनवनवलिनवनवावव मानवकवदोवwतव रोवकोवएकवि नवकवलशखरवसवएकवसा वलगराावजातावह – दोि उ थर जमीि

उर ए क सीथ उ दचत शव ानतावकीवइकाईवह – प वीइज परकाशवकावरगवलनधाणररतवहोतावह, इसकी – तरगदरध ण स wानीवमवह ावकावबeिबeिाव सवहीवकामवकरगा, जसवकरतावह – अवतल ल स हमवwथव ीवकवwषवठवwरवसप णवकावपरकाशवपरापवतवकरतवह।ववपरकाशवकवलकसवपरकारवकवलकरणweजवह – समीन तर माधव मवकवताwमानवमव लरदवकवसा वपरकाशवकीवगलत – वसी ी र ती परकाशवछोi-छोiवकणोवसवलमिकरवबनावह, लजसवकहतवह – िोटॉि

Page 13: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

13 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

LOG.IN:- https://ujjwalmargdarshika.wordpress.com/ परकाशवतरगवलकसवपरकारवकीवतरगवह – अि परस थ तरग परकाशवकावतरगवलसरदानवतवलकसकवदवारावपरवसव ालwतवलकावगाव ा – ीइगन स क दवीरी अw तणकवदपरबीनवमवकव ावहोतावह – असमीि िोकस दरी क दो त तल ल स आकाशवमवनीिावरगवपरकiवहोनवकवसा वसमवबलनधतवपरकाशवकीवwरररiनावह – परकीण णि जबवपरकाशवलकरणवएकवमाधव मवसवदपसरवमाधव मवमवजातीवह, तोवइसकी – आवनि समीि बिी र ती आकाशवकावरगवनीिावपरतीतवहोतावह, कव ोलक – टोटी तरगदरध ण वीली परकीश बडी तरगदरध ण वील परकीश की

अउकषी वी मण डल म िीली परतीत ोती लकसवगeणधमणवकवकारणवwानीवसविरवबतणनवमविe बोईवगईवछिीवमeिीवहईवपरतीतवहोतीवह– अउवतणि wपणणवआनवतररकवwरा तणनवहोतावह, जबवपरकाशवजातावह – ीर स कीदच म इनवाधनeषवबननवकावकारणवह – वी मण तल म स ण की नकरण की जल बदद क दवीरी उरीवतणि मगतषवणाव(Mirage) उदाहरणवह – उण ण आन तरिरक उरीवतणि की परकाशवमवधरe णवकीवरiनावसववहवलसरदवहोतावहवलकवपरकाशवतरगवह – अि परस थ परकाशवल लकरणवकीवपरकलतवहोतीवह – तरग ए व कण दोि क समीि तरणवतािव ासवतल कवगहराईवसवकमवगहरावलदखाीवदतावह।वइसकावकारणवह – अउवतणि एकवतािाबवकवलकनारवएकवमछe आरावमछिीवकोविािवसवमारनवकीवकोलशशवकरवरहावह, तदनeसारवउसवलनशानाव

कसविगानावचालहए – ज ीद मटली नदयी ी द तसक उर कwिोवकोवधोतवसमवहमवनीिवकावपरोगवकरतवह, उसकी – स ी वण ण स ोजि क कीरण wीिवरगवकावwपरकवरगवह – िीली अनवतदणशीव(Endoscop) कव ावह – आ ीरिील क रीतर दयि क नलए पर त ए क परकीनशक तर माोलwावसवकव ावतातवw णवह – निकट दनि दोष हाइwरमटरोलwाव(Hypermetropia) कावअ णवह – दर दनि दोष एकवआदमीव10वमीiरवसवअलधकवदपरीवकीव सवतeवसवwषवiवनहीवदखवwातावह।व हवलकसवदलिदोषवसवwील ितवह –

मी ोनउ ी एकवमनeषव व1वमीiरवसवकमवदपरीवकीव सवतeवकोवसवwषवiवनहीवदखवसकतावह।व हववव लिवलकसवदोषवसवwील ितवह – दर

दनि लव पमनवएककवह – ज ोनत लकल स की दपरबीनव(Telescope) कव ावह – दर की वस त दयि की तर सप णवकवपरकाशवकोवधरतीवकीवसतहवwरवwहाचनवमविगनव ािावसमवह, िगिग – 8.5 नमिट परकाशवकीवगलतवह – 3 x 108 m/S सप णवगरहणवकवसमवसप णवकावकौन-साविागवलदखाीवदतावह – नकरीट (कोरोिी) wपणणवसप णवगरहणवकावअलधकतमवसमवहोतावह – 250 सकण ड सप णवगरहणवतबवहोतावह, जब – स ण और उव वी क बीच चन दरमी ो परकालशकवतनवतeवकवआकारवकवबा जपदवपरकाशवउनमवपरगामीवहोतावह, कव ोलकव हवऐसावतरवहवलजससवसकतोवकोव

एकवजगहवसवदपसरीवजगहवसव ानातररतवलकावजावसकतावह।वहवलकसवwरररiनावwरवआधाररतवह – परकीश की उण ण आतरिरक उरीवतणि

परकाशव ा eवकीवअwकषावकााचवमवमनवदवगलतवसवचितावह, कव ोलक – वी की अउवतणिीक कीदच क अउवतणिीक स कम ोती

जबवपरकाशवकीवतरगव ा eवसवकााचवमवहोकरवगeजरतीवह, तबवकौनवसवwरर तव णवपरिाल तवहोग – कवल तरगदरध ण तथी वग

Page 14: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

14 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

LOG.IN:- https://ujjwalmargdarshika.wordpress.com/

जबवएकववव लिवतीवरवपरकाशवकषतरवसवअधरवकमरवमवपर शवकरतावह, तोवउसवकe छवसमवकवलिएवसवwषवiवलदखाीवनहीवदतावह, बादवमवधीर-धीरवउसवचीजवलदखाीवदनविगतीवह।वइसकावकारणवह – आदय की अन धर क परनत क ट सम म अि कनलत ोिी

लनकiवदलिवदोषवदपरवकरनवकवलिएवकौन-साविसवउwोगवमविाावजातावह – ितोदर / अवतल(Concave) अ तिविसवहमशावलकसवपरकारवकावपरलतलबमवबवबनातवह – आरीसी परनतनबम ब साबeनवकवwतिवझागवमवचमकदारवरगोवकावबनावलकसवwरररiनावकावwररणामवह – ब नलत उरीवतणि और

व नतकरण कारवमवदशव ा िोकनवकवलिएवलकसवपरकारवकवशीशवकावपरोगवहोतावह – त तल दउणण लदवएकवलनकi-दलिगरसवतवनतरवकावसeदपरवलबनवदeव200वसमीवहवतोविसवकीवकषमतावकव ावह – – 0.5D ENT िरकवiरोवदवारावपरोगवलकावजानव ािावहिवलमररवकावपरकारवहोतावह – अवतल नतरदानवमवदातावकीवआाखवकवलकसवलहसवसवकोवपरलतरोलwतवलकावजातावह – कॉनिण ी मनeषव वकीवआाखवमवपरकाशवतरगवलकसवसव ानवwरवसवना eवउदवगोवमवwरर लतणतवहोतीवह – रनटिी स अतव लधकवशीतवऋतeवमवwहािोवwरवwानीवकीवwाइwविाइनवफiवजातीवह।वइसकावकारणवह – उीइउ म उीिी जमि उर

िल जीती दोवरिवwiररोवकवमधव वजोिवwरवएकवछोiावसावसव ानवकव ोवछोिावजातावह – नक धीत गमण करि उर िलती

तथी ठण डी ोि उर सक नचत ोती लकसीवझीिवकीवसतहवwरवwानीवबसवजमनवहीव ािावह।वझीिवकवअध:सवतिवमवजिवकावक व ावताwमानवहोगा – 40C बफण वबनीवझीिवकवअनवदरवमछलिाावजील तवरहतीवह, कव ोलक – झील की तली उर बिण ि द जम उीती बफण वwरवदाबवबढानवसवउसकावगिनाकव(m.p.) – टट जी गी ा वताwमाwीवकीवअwकषावगसवताwमाwीवअलधकवस दीवहोतावह, कव ोलकवगस – दरव की अउकषी अनधक परसीर करती

दपरवकीव सवतeओवजसवसप णवआलदवकावताwवलकसवताwमाwीवकवदवारावमाwावजातावह – उण ण नवनकरण त तीउमीउी दवीरी ठिवदशोवमवwारावकवसव ानवwरवऐलवकोहरिवकोवताwमाwीवा वकवरwवमव रीतावदीवजातीवह, कव ोलक – ऐ को ॉल

की दरवीक निम ितर ोती मोकwिव(ताw eगवमक)वऐलवकोहरिवदवारावकव ोवबनाावजातावह – ऐ को ॉल उीरी स अनधक सस ती ोती सप णवकावताwवमाwावजातावह – उीइरोमीटर तीउमीउी दवीरी ऊषवमाव(Heat) एकवपरकारवकीवऊजाणवहवलजसवका णवमवबदिावजावसकतावह।वइसकावपरतव कषवपरमाणवसबसवwहिवलकसनव

लदा – रमिोडण मान वशरीरवकावताwमानव60F होतावह।वसललससवसवकिवwरवहवलकतनावहोगा – 370C ऊषवमावकावसबसवअचवछावचािकवह – चीददी लकसीव सवतeवकावताwवलकसकावसपचकवह – तसक अण ओ की औसत गनतज जीण की सप णवकीवऊषवमावwथव ीवwरवलकसवपरकारवकवसचारवमाधव मवसवआतीवह – नवनकरण कलल नवमानवसवमान वशरीरवकावसामानव वताwवह – 310 लकतनावताwमानवहोनवwरवwाठ ाकवसललससवऔरवफारनहाइiवताwमालwोवमवएकवहीवहोग – (-400) नव पनतमवसमवि वताwवह – (-2730C ) ”अचवछवउतवसजणकवअचवछवअ शोषकवहोतवह”, हवलनमवह – नकरचॉि की नि म मणसवफिासवकवमवऊषवमावकावकषवरोकावजावसकतावह – चीलि, सव ि व नवनकरण स मणसवफिासवकवकीवआनवतररकवदी ार वचमकीिीवहोतीवह – नवनकरण दवीरी ोि वीली ष मी ीनि को रोकि क

नलए

Page 15: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

15 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

LOG.IN:- https://ujjwalmargdarshika.wordpress.com/

लदनवकवसमवwथव ीवसमeावकवजिवकीवअwकषावबहतवजलवदीवगमणवहोवजातीवह, कव ोलक – जल की नवनशष ट ष मीधीरिरती कीिी अनधक ोती

मोiरगािीवकवरलिiरवकोवठणविावकरनवकवलिएवwानीवकाववव हारवलकावजातावहवकव ोलक – उीिी की नवनशष ट ष मी अनधक ोती

एकवमनeषव वकावताwिमव600C ह, तोवउसकावताwिमवफारनहाइiवमवकव ावहोगा – 1400 F लकसीवमनeषव वकवशरीरकावसामानव वताwिमवहोतावह – 980F तपवतवजिवकव िोवमवजिवकावपरोगवलकावजातावह, कव ोलक – इसकी नवनशष ट ष मी अनधक धातeवकीवचादालनोवमविकिीवकवहििवकव ोविगवहोतवह – लकडी ष मी की क चीलक ोती जबवगमणवwानीवकोवमोiवकााचवकवलगिासवकवऊwरवलछिकावजातावहवतोव हवiपiवजातावह।वइसकावकारणवह – अचीिक

ी नगलीस नवस तीरिरत ो जीती wानीवकावरनतव वलकसवताwवwरवअलधकतमवहोतावह – 40C उर सप णवल वलकरणवकावकौन-साविागवसोिरवकe करवकोवगमणवकरवदतावह – अवर त नकरण शीतकािवमवकwिवहमवगमणवरखतवह, कव ोलक – शरीर की ष मी को बी र जीि स रोकत wानीवकबवउबितावह – जल की नसथ ती वीष उ दीब वीतीवरण ी दीब क बरीबर ोती ा ोवत ावगसोवमवऊषवमावकावसव ानानवतरणवलकसवल लधवदवारावहोतावह – सव ि wानीवसविरवलगिासवमवबफण वकावएकवieकिावतरवरहावह।वieकिवकवwपरावलwरिवजानवwरवलगिासवमवwानीवकावति –

अउरिरवनतणत र ती आलण कवसरiनवकवदवारावऊषवमावकावसमवपरषणवकव ावकहिातावह – सव ि दाबवबढनवसवलकसीवा वकावकव नाक – बागी िाwवसवहा वअलधकवजितावह, अwकषाकतवउबिनव ािवजिवसवकव ोलक – रीउ म ग प त ष मी ोती बफण वकवदोवieकिोवकोवआwसवमवदबानवwरवieकिवआwसवमवलचwकवजातवह, कव ोलक – दीब अनधक ोि स बिण की

गलिीक टट जीती कािव सवतरोवकवमeकाबिवशव तव सवतरवशीतिवकव ोवहोतवह – तिक उीस जो री परकीश उ दचती तस व उरीवनतणत

करत ऊनीवकwिवसपतीव सवतरोवकीवअwकषावगमणवहोतवह, कव ोलकव – तीउ क अच ट रोधक ोत बोिोमीiरव(Bolometer) एकवतरवहवजोवमाwतावह – ष मी नवनकरण ठणविवकवलदनोवमविोहवकवगeiकवऔरविकिीवकवगeiकवकोवपरात:वकािवमवछe एा वतोविोहवकावगeiकावजव ादावठणविाव

िगतावह, कव ोलक – लकडी की त लिी म लो ी ष मी की अच टी चीलक किवजािवमवझीिवकीवसतहवलहमशीलततवहोवजातीवह, लकनवतeवउसकवतिवमवजिवा वअ सव ावमवबनावरहतावह।वहव

लकसवकारणवसवहोतावह – जल की सटिती 40C उर अनधकतम ोती लजसवताwवwरवकोईवठोसवwदा णवऊषवमावwाकरवा वमवwररलणतवहोतावह, कहिातावह – गलिीक लजसवताwवwरवकोईवा वऊषवमावwावकरव ाषवwवमवबदितावह, कहिातावह – वथिीक जबवबफण वकोव00C सव100 C तकवगमणवलकावजातावह, तोवजिवकावआतन – उ ल कम ोती और तसक बीद

बाती रफरीजरiरवमव मोसवiiव(Thermostat) कावका णवह – ए कसमीि तीउमीि बिी रयिी ऊषवमागलतकीवकावपर मवलनमवलकसवअ धारणावकीवweलिवकरतावह – जीण सरकषण लनमवनताwीवइजनोव(Cryogenic engine) कावअनeपरोगवहोतावह – रॉकट परौदयोनगकी म नव पनवताwामानोव(Cryogenics) कावअनeपरोगवहोतावह – अन तरिरकष ीतरी, च म बकी परो थीउि ए व दरनमनत म परशरवकe करवमवचा िवजलवदीवwकतावह, कव ोलक – तच च दीब जल क वथिीक को बाी दती

Page 16: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

16 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

LOG.IN:- https://ujjwalmargdarshika.wordpress.com/

मनeषव वआाणतावसवwरशानीवमहसपसवकरतावह।वइसकावकारणवकव ावह – उसीि की आदरणती क कीरण वीनषउत ि द ोिी

लकसीवा वकावउसकवकव नाकवसवwप णवउसकव ाषवwवमवबदिनवकीवपरलिावकोवकव ावकहतवह – वीष उीकरण wहािोवwरवwानीवलकसवताwमानवwरवउबिनविगतावह – 100 नडगरी सनस स स कम सप णवकीवसतहवकावताwवहोतावह – 6000K जबवwानीवमवनमकवलमिाावजातावह, कौन-सावwरर तणनवहोतावह – वथिीक बाती और जमीव नबन द टटती गमणवमौसमवमवwखावचिानवसवआरामवमहसपसवहोतावह, कव ोलक – मीरी उसीिी तजी स वीष उीकत ोती कमरवकोवठणविावलकावजावसकतावह – सम उीनडत गस को टोडि स कोईवलwणविवऊषवमावकावसबसवअलधकवअ शोषणवकरतावह, जबव हवहो – कीली और य रदरी लकसवलबनवदeवwरवफारनहाइiवताwिमवसनवiीगरिवताwिमवकावदोगeनावहोतावह – 1600F माणमीiरोवमवआमतौरवwरवwारदवकावपरोगवलकावजातावह, कव ोलकवइसम – तच च चीलकती ोती अशeलरदोवकवकारणवा वकावकव नाकव(B.P) – बा जीती एकवसव सव वमनeषव वकवशरीरवकावताwवहोतावह – 37 नडगरी सनस स परशरवकe करवमवखानावकमवसमवमवwकितावह, कव ोलक – अनधक दीब क कीरण तबलत उीिी की तीउ बा

जीती गमणवकरनवसवल सवतारण – उदीथण की टि व टटी दती गलमणोवमवसफदवकwिवwहननावआरामदहवह, कव ोलक – अउि उर उडि वीली सरी ष मी को उरीवनतणत

कर दत खानावwकानवकवबतणनोवमविकिीवअ ावबकिाइiवकावहििवहोतावह, कव ोलक – लकडी और बकलीइट ष मी क

यरीब सवी क (चीलक) ोत लदवलकसीवसव ानवकवताwमानवमवसहसाव लरदवहोतीवहवतोवआwलकषकवआाणता – टटती सललससवमवमाwवकावकौन-सावताwिमव300 K कवबराबरवह – 270C मोसवiiव हवतरवहवजो – नकसी निकी की तीउरमम स वनि नतरत करती ऊा चीवwहाल िोवwरवलहमwातवकव ोवहोतावह – द ची उ ीन ड उर तीउमीि न मीक स कम ोती , अत: जलवीष उ

जमकर बिण बि जीती w णतोवwरवआचवछालदतवलहमवसप णवकीवगमीवदवारावएकवसा वनवलwरिनवकावकारणवह – स ण स परीप त अनधकीश

ष मी को उरीवनतणत कर दती wहािवकीवचोलiोवwरवआिeओवकोवwकानवमवअलधकवसमविगतावहवकव ोलक – वी मण डली दीब कम ोती तजवह ाव ािीवरालतरवमवओसवनहीवबनतीवह, कव ोलक – वीष उीकरण की दर तज ोती ठोसवकwपरवसवकwपरव ाषवwवबनानवकीवपरलिावकोवकहतवह – रध वणउीति 00C wरवजिवऔरवबफण वलिसवiिवसामव ा सव ावमवहोतवह।वजबवइसवपरणािीwरवदाबवपर eकवतवलकावजातावहवतब – बिण की

अनधक रीग जल बि जीती लमटटीवकवरिवमवलकसवलिावकवकारणवजिवठणविावरहतावह – वीष उीकरण 00C wरवएकवलगिासवकावwानीवबफण वमवनहीवबदिता।वइसकावकव ावकारणवह – नगलीस क उीिी को जमीि क नलए

तसम स क ट मीतरी म ष मी निकील दिी आवश क परशरवकe करवमविोजनवतजीवसवwकतावह, कव ोलकव ा eदाबवमव लरद – वथिीक को बाी दती एकव माणमीiरवजोव2000C माwनवहतeवउw eकवतवहो, हवह – उण ण नवनकरण उीइरोमीटर

Page 17: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

17 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

LOG.IN:- https://ujjwalmargdarshika.wordpress.com/

जबवसीिवलबसवकe iोवकोव ोिीवदरवकवलिएवलफरजवकवअनवदरवरखावजातावहवतोव हवकe रकe रवहोवजातवह, कव ोलक – नफरज क अन दर आदरणती कम ोती और इसनलए अनतरिर त िमी अवशोनषत ो जीती

शीतवकािवमवएकवमोiीवकमीजवकीवअwकषावदोवwतिीवकमीजवजमवअलधकवगरमवकव ोवरखवसकतीवह – दो कमीज क बीच वी की उरत रोधी क मीरध म क रउ म कीम करती

ाषवwवइजनवमवउबितवहएवजिवकावताwमानवलकसवकारणवसवउचवचवहोवसकतावह – बॉ लर क अन दर तच च दीब ोती

शीतकािवमवहिwमवwवकावwानीवगमणवहोतावह, कव ोलक – उव वी क रीतर तीउमीि वी मण डल क तीउमीि स अनधक ोती

ऊषवमावकावपलनiवह – जल ताwवकावSI मातरकवह – कनवि जिपरwातवकवअधसवतिवwरवजिवकावताwमानवऊwरवकीवअwकषावअलधकवहोनवकावकारणवह – नगर र जल की गनतज

जीण ष मी म बदल जीती जबवलकसीवा वकीव1वलकगरावमातराअwनवकव नाकवwरवा वसव ाषवwवमवwरर लतणतवहोतीवह, तोवइसमवअ शोलषतवहोनव

ािीवऊषवमावकोवकव ावकहतवह – वीष उीकरण की ग प त ष मी बविकवबरिीवलकसकवल लकरणवकोवअ शोलषतवकरवसकतीवह – कवल तच च तरगदरध ण शीतवऋतeवकवलदनोवमवहम, मौसमवलकसवपरकारवकावहोनवwर, जव ादावठणविवमहसपसवकरतवह – सीि मौसम धव लनवकावतारतव व(Pitch) लकसवwरवलनिणरवकरतावह – आवनि शरवव वwररसरवमवधव लनवतरगोवकीवआ लिवकव ावहोतीवह – 20 Hz स 20,000 Hz wराधव लनकवल मानवउितवह – रध वनि की चील स अनधक चील स चमगादिवअधरवमवउिवसकतीवह, कव ोलक – व अनत तीर रध वनि तरग उदी करती जो तसकी नि तरण करती

धव लनवतीवरतावकीविसीबिवमव हवअलधकतमवसीमावलजसकवऊwरववव लिवसeनवनहीवसकता – 95 Db wराशरवव वतरगवमनeषव वदवारा – ि द स िी जी सकती wराशरवव वतरगोवकोवसबसवwहिवलकसनवसीiीवबजाकरवउतवwनवनवलकाव ा – गी टि ि लशकार, wरिलकषोवावबाधाओवकावwताविगानवकवलिएवचमगादिवअ ाविरललफनवलकसवwरररiनावकावपरोगव

करतवह – परनतरध वनि की निधीणरण नजदीकवआतीवरिगािीवकीवसीiीवकीवआ ाजवबढतीवजातीवहवजबलकवदपरवजानव ािीवरिगािीवकवलिएवहवरiतीव

जातीवह।वहवरiनावउदाहरणवह – डॉप लर पररीव की 100विसीबिवकावशोरवसवतरवलकसकवसगतवहोगा – नकसी मशीि की द कीि स आि वीली शोरग ल लकसवतरगवकावपरोगवरालतरवदलिवउwकरणवमवलकावजातावह – अवर त तरग धव लनवतरगोवकीवपरकलतवहोतीवह – अि दरध ण िगिगव200C कवताwिमवwरवलकसवमाधव मवमवधव लनवकीवगलतवअलधकतमवरहगी – लो ी रलिोवकावसमसव रणवसवiशनवउदाहरणवह – अि वीद जबवलकसीवसव ानवwरवदोविाउिसवwीकरवसा -सा वबजतवह, तोवलकसीवसव ानवल शषवwरवबठवशरोतावकोवइनकीवधव लनव

नहीवसeनाईवदतीवह।वइसकावकारणवह – व नतकरण सवwषवiवपरलतधव लनवसeननवकवलिएवwरा तणकवतिव वधव लनवसरोतवकवबीचवनव पनतमवदपरीवहोनीवचालहए – 30 मीटर जबवसनावweिवकोवwारवकरतीवहवतोवसलनकोवकोवकदमवसवकदमवलमिाकरवनवचिनवकावलनदशवलदावजातावह,

कव ोलक – उर स त उन ि रध वनि क अि िीद क कीरण उ ल टटि की यतरी र ती हमवरलिोवकीवरeणविीवरeमाकरवल लिनवनवसवiशनोवकवका णिमवसeनतवह।वहवसमवि वह – अि िीद क कीरण लकसीवधव लनवसरोतवकीवआ लिवमवहोनव ािवउतार-चढा वकोवकहतवह – डॉप लर पररीव

Page 18: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

18 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

LOG.IN:- https://ujjwalmargdarshika.wordpress.com/

िरपविरवपरिा वसमवबलनधतवह – रध वनि स wासवआतीवहईवरिगािीवकीवसीiीवकीवआ लिवावतीकषवणतावबढतीवजातीवह, ऐसावलकसवरiनावकवकारणवहोतावह –

डॉप लर पररीव धव लनवतरगवलकसकवकारणवपरलतधव लनवउतवwनवनवकरतीवह – उरीवतणि सवi ोसवकोwवधव लनवकवलकसवलसरदानवतवwरवका णवकरतावह – उरीवतणि परलतधव लनवतरगोवकवकारणवउतवwनवनवहोतावह – उरीवतणि सोनारव(Sonar) अलधकाशत:वपरोगवमविाावजातावह – िौसचीलक दवीरी एकवजiव ा eानव2वमकवकव गवसवह ावमवउिवरहावह।वजबवधव लनवकाव गव332वमी/सवहवतोव ा eानवकीवचािवलकतनीव

ह – 664 मी/स िगिगव200C कवताwिमवwरवलकसवमाधव मवमवधव लनवकीवगलतवअलधकतमवहोगी – लो ी एकवज वwरदलतवलजसमवwराशरवव वधव लनवकावउwोगवलकावजातावह – सोिोगरीिी कौन-सीवतरगवशपनव वमवसचरणवनहीवकरवसकती – रध वनि लदवva, vw, त ावvs िमश:व ा e, जिवए वइसवwातवमवधव लनवकाव गवहोवतो – va < vw < vs धव लनवनहीवगeजरवसकती – निवीणत स हवउwकरणवजोवधव लनवतरगोवकीवwहचानवत ावऋजeरखनवकवलिएवपर eकवतवहोतावहवकव ावकहिातावह – सोिीर wराधव लनकवल मानवकौन-सीवपररातीवतरगवwदावकरतवह – उरीरव तरग इकोवसाउलणिगवपरोगवहोतावह – सम दर की ग री मीउि क नलए चनवामावकवधरातिवwरवदोववव लिवएक-दपसरवकीवबातवनहीवसeनवसकत, कव ोलक – चन दरमी उर वी मण डल ि द लचलविातवसमववव लिवहमशावह िीवकोवमeाहवकवसमीwवरखतवह, कव ोलक – तस नसथनत म रध वनि जीण नसिण ए क

नदशी म इनगत ोगी िसीबिवइकाईवकावपरोगवलकावजातावह – रध वनि की तीरती क नलए धव लनवावधव लनवपरदपषणवमाwावजातावह – डसीबल म ा eवमवधव लनवकीवचािव332वमीiरवपरलतवसकणविवहोतीवह।वलदवदाबवबढाकरवदोगeनावकरवलदावजाएवतोवधव लनवकीवचािव

होगी – 332 मी/सकण ड धव लनवसबसवतजवातरावलकसमवकरतीवह – स टील म बादिोवकीवलबजिीवकीवचमकवकवकाफीवसमवबादवबादिोवकीवगजणनवसeनाीवदतीवह।वइसकावकारणवह – परकीश

की चील रध वनि की चील स ब त अनधक ा eवमवधव लनवकाव गवहविगिग – 330 मी/स धव लनवकव गवकावमानवसबसवकमवहोतावह – गस म लजसवततव वकवwरमाणeवमवदोवपरोiरन, दोवनव पटररनवऔरवदोवइिकवटररनवहो, उसवततव वकावावव मानवसखव ावलकतनीवहोतीव

ह – 4 नालिकवकावआकारवह – 10-15 मी wोलजटररनव(Positron) कीवखोजवलकसनवकीव ी – ए ण डरसि हाइडरोजनवwरमाणeवकवनव पलकिसवमवपरोटररनवकीवसखव ावह – ए क इिकवटररनवकीवखोजवकीव ी – थॉमसि लकसीवततव वकीवwरमाणeवसखव ावह – िीनरक म परोरॉि की सख ी सप णवwरवऊजाणवकावलनमाणणवहोतावह – िीनरकी सल ि दवीरी लकसमवऋणातवमकवआ शवहोतावह – ß कण नालिकीवररएकवiरवऔरवwरमाणeवबमवमवहवअनवतरवहवलक – िीनरकी रिरए टर म रयली अनरनरम ी नि नतरत

ोती

Page 19: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

19 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

LOG.IN:- https://ujjwalmargdarshika.wordpress.com/

ऐलवफावकणवकवदोवइकाईवधनवआ शवहोतवह।वइसकावावव मानविगिगवबराबरवहोतावह – ीनल म क ए क उरमीण क

कोबालवi-60वआमतौरवwरवल लकरणवलचलकतवसावमवपर eकवतवहोतावह, कव ोलकवहवउतवसलजणतवकरतावह – गीमी नकरण wरमाणeवकवनालिकवमवहोतवह – परोटॉि व न रॉि नव पटररनवकीवखोजवकीव ी – चडनवक िजरव(LASER) बीमवसदावहोतीवह – अउसीरी बीम परकाशवलकरणवweजवजोवअतव नवतवलदलशकवहो, कहिातीवह – लसर wरमाणeवमवपरोiरनवरहतवह – िीनरक क रीतर इिकवटररनव हनवकरतावह – ए क निट ऋण ीवश समसव ालनकवwरमाणeओवम – परोटॉि की सख ी समीि ोती समसव ालनकव(Isotopes) होतवह, लकसीवएकवहीवततव वकवwरमाणeवलजनका – उरमीण रीर नरन ि नकन त उरमीण

रममीक समीि ोती लकसीवwरमाणeवनालिकवकावआइसोiोwव हवनालिकवह, लजसम – परोटॉि की सख ी व ी ोती , उरन त न रॉि

की सख ी नरन ि ोती ऐसवदोवततव ोवलजनमवइिकवटररनोवकीवसखव ावलिनवन-लिनवनवहो, wरनवतeवलजनकीवावव मानवसखव ावसमानवहो, कोवकहतव

ह – समरीरिरक ऐसवwरमाणeवलजनकवwरमाणeविमाकवसमानवwरनवतeवwरमाणeवावव मानवलिनवन-लिनवनवहोतवह, कहिातवह –

समस थीनिक नालिकीवसिनवकोवताwवनालिकीवअलिलिाविीवकव ोववकहतवह – सल ि म कीिी ष मी उदी ोती रलिोवकाबणनविलiगवकीवउमरवजञातवकरनवकवलिएवपर eकवतवलकावजातावह – जीवीश म को wरमाणeवररएकवiरवकव ावह – रीरी उीिी की तीलीब wथव ीवकीवआ eवकावलनधाणरणवलकसवल लधवदवारावलकावजातावह – रनि म नवनध wरमाणeवwाइिवकावपरोगवकहाावहोतावह – तीउ िीनरकी सल ि क परचीलि म कव परीवलकसकीवइकाईवकावनामवह – रनड ोऐनटव धनमणती नालिकीवररएकवiरोवमवऊजाणवउतवwनवनवहोतीवह – नि नतरत नवयण डि दवीरी िाोिव हवपर eलिवहवजोवधारावको – ए क नदशी म परवीन त ोि दती िाोिवसवधारावलकतनीवलदशाओवमवबहतीवह – ए क नदशी म लसलिकरनव(Silicon) ह – समीकड टर टरालजसवiरवकवसल रचनवमवलकसव सवतeवकावपरोगवहोतावह – नसनलकॉि एकीकतवwररw वमवपर eकवतवअरदणचािकवलचwवबनीवहोतीवह – नसनलकॉि स ऑiोवहानवनवअणeबमवकीवखोजवलकसवलसरदानवतवकवआधारवwरवही – रनि म नवयण डि िजरवएकव eलिवह, लजसकवदवारावउतवwनवनवलकावजातावह – वण णनवकषनउत नवनकरण लनमवनताwीवइजनोव(िाोजलनकवइजन)वकावअनeपरोगवलकावजातावह – रॉकट म ल दयeतवउतवwनवनवकरनवकवलिएवकौन-सीवधातeवकावउwोगवहोतावह – रनि म तारवअwनीवऊजाणवलकसवपरकारवपरापवतवकरतवह – िीनरकी स ोजि क िलस वरउ सप णवकीवऊजाणवउतवwनवनवहोतीवह – िीनरकी सल ि दवीरी जबवTV कावलस चवऑनवलकावजातावह, तो – दश त रन त परीरम र ो जीती , लनकि रव बीद म स िी दती

, नक रध वनि परकीश की अउकषी कम वग स चलती नव पनतमवताwमानवwदावकरनवकवलिएवलकसवलसरदानवतवकावपरोगवलकावजातावह – अनतचीलकती लसतारोवमवअकषवऊजाणवकवसरोतवकावकारणवह – ीइडरोजि की ीनल म म उरिरवतणि

Page 20: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

20 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

LOG.IN:- https://ujjwalmargdarshika.wordpress.com/

कौन-सीवधातeवअरदणचािकवकीवतरहवटरालजसवiरवमवपरोगवहोतीवह – जमनि म एकवiी ीवसiवकोवचिानवकवलिएवलकसकोवiी ीवररमोiवलनतरणवइकाईवदवारावपरोगवलकावजातावह – सकष म तरग दपरदशणनवकवसकतवएकवलनलितवदपरीवकवबादवनहीवलमिवसकतवकव ोलक – उव वी की सत वरमीकीर iिील जनवलसगवनिवएकवल लशषवiवदपरीवकवबादवसामानव तावiी ीवसiवदवारावगरहणवनहीवलकवजातवह, इसकावकारणव

ह – उव वी की वरमती रिारवकावउwोगवलकसलिएवलकावजातावह – ज ीज , वी ीि आनद को ढदढिी ए व मीगण निदश करि क नलए लतरल मीवलचतरवलकसकवदवारावलिावजातावह – ोलोगरीिी िसरवबीमवकावउwोगवहोतावह – ग द की नचनक सी म िसरवअ ावलकसीवससकवतवपरकाशवसरोतवसवलनकिीवदोवपरकाशवलकरणोवकववव लतकरणवसवलतरल मीवपरलतलबमवबव

बनानवसवसमवबन वधवस लतवकहिातीवह – ोलोगरीिी िसरवलकरणवहोतीवह – कवल ए क रग की wरमाणeवलजनमवपरोiरनोवकीवसखव ावसमानवwरनवतeवनव पटररनोवकीवसखव ावलिनवन-लिनवनवरहतीवह, कव ावकहिातवह –

समस थीनिक एकविारीवनालिकवकवदोवहलवकवनालिकोवमवiपiनवकीवपरलिावकोवकहतवह – िीनरकी नवयण डि हाइडरोजनवबमवआधाररतवह – िीनरकी नवयण डि उर सबसवwहिावनालिकीवररएकवiरवबनााव ा – िमध wरमाणeवबमवकावलसरदानवतवआधाररतवह – िीनरकी नवयण डि उर स णपराचीनवशिवसमपहवकीवआ eवआाकीवजातीवह – K-Ar नवनध स नालिकीवररएकवiरवमविारीवजिव(D2O) कावपरोगवलकसवरwवमवलकावजातावह – मदक ावव मान-ऊजाणवसमवबनवधवलकसकावलनषवकषणवह – सीउकषती की सीमीन नसीन त एकवपरकाशवल दयeतवसिवwरर लतणतवकरतावह – परकीश जीण को नवदय त जीण म बररमवएकवउw eकवतवरwवमवरोलगोवकोवwiवकवएकवसवलकरणवwरीकषणवसवwप णवलखिाावजातावह, कव ोलक – बरिर म

ए स नकरण की ए क अच टी अवशोषक और इसस नचतर म उट की (अन कषतर की त लिी म) स उष टती स दयि म स ी ती नमलती

कप लिजवनलिकावकावपरोगवकव ावउतवwनवनवकरनवकवलिएवलकावजातावह – ए क स नकरण X-लकरणवलकसकोवwारवनहीवकरवसकतीवह – अनसथ अलतचािकतावलकसवताwमानवwरवअतव लधकवआल णकवमहतव वकीवहोवसकतीवह, लजससविाखोवरwवकीवबचतवहो –

सीमीन तीउमीि उर एकवस-लकरणोवकीवबधनवकषमतावलकसकवदवारावबढाईवजावसकतीवह – कथोड और ए िोड क बीच नवरवीन तर

बाीकर wहिवताwालनकवबलवबवकावआल षवकारवलकसनवलकाव ा – ज. ए . लकलनमग ि इिकवटररनवकावावव मानवMeV मवहोतावह – 51 MeV एकवमाइिरनवमवलकतनवमीiरवहोतवह – 10-6 एकवजपिवमवलकतनीवकिोरीवहोतीवह – 24 1 माइिोमीiरवबराबरवहोतावह – 10-3 मीटर िानमोवमवऊजाणवwरर तणनवहोतावह – ीनतरक जीण स नवदय त जीण म रासालनकवऊजाणवकोवल दयeतवऊजाणवमवwरर लतणतवकरतावह – बटरी तिवकावएकवबरिविगिगवलकसकवबराबरवह – 159 लीटर कौन-साव जञालनकवअwनवबiोवकवसा वनोबिवweरसवकारवकावसहल जताव ा – नवनल म िरी बरग छहवफe iविमवबववव लिवकीवऊा चाईवननोमीiरवमवकसववव कवतवकीवजाएगी – लगरग 183 x 107 ििोमीटर

Page 21: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

21 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

LOG.IN:- https://ujjwalmargdarshika.wordpress.com/

एकवपरकाशव षणवमवलकतनीवदपरीवहोतीवह – 46 x 1012 km एकवननोमीiरव(Nanometer) बराबरवहोतावह – 10-7 cm 1वलकिोवकिोरीवऊषवमावकावमानवहोतावह – 2 x 103 जल 1वमगा ाiवरणवiाव(MWh) बराबरवहोतावह – 6 x 109 जल 1 जपिवबराबरवहोतावह – 107 अगण एकवननोवसकणविवमवहोतवह – 10-9 s एकवएगवसवटरामवमवलकतनवमीiरवहोतवह – 10-10 m एकवअशव शलिव(HP) मवहोतवह – 746 W रलकiफारवकावपरोगवलकावजातावह – AC को DC म बदलि क नलए इिकवटररलनक ववकमवपव पiरवकावआल षवकारवलकसनवलका – डॉ. अलीि ए म. टरिरग मोसवiiवकावपरोजनवकव ावह – तीउमीि को नसथर रयिी ररकरिण वकरनवऔरवररकरिण वकीवहईवलिकवiशनवकोवweन:वररपरोि पशवकरनवकवलिएवपर eकवतवउwकरणवकोवकहावजाताव

ह – नड टीिोि साइकविोटररनवएकवऐसीव eलिवह, जो – आवनशत कण को जीण परदीि करती कषवणवलछाव(Block Hole) लसरदानवतवकोवपरलतwालदतवलकाव ा – ए स. चन दरशयर ि परकाश-ल दयeतवसिवबदितावह – परकीश जीण को नवदय त जीण म 1 खगोिीवइकाईवऔसतनवबराबरवहोतीवह – उव वी और स ण की दरी क एकवमाइिोनवलकसकवबराबरवहोतावह – 001mm एकवलकिोगरामवरालशवकाव जनवह – 8 न टि एकवपरकाशव षणवलकसकवस ाणलधकवसमीwवह – 1015 m लन ाणतवमवपरकाशवकीवचािवहोतीवह – 3 x 108 मीटर/ सकण ड पविाकवलनताकवकावमानवलकतनावहोतावह – 6.6 x 10-34 जल सकण ड एकवमाइिोनवबराबरवह – 1/1000 mm एकवwीकोगरामवबराबरवहोतावह – 10-12 g 1वलकिोमीiरवदपरीवकावतातवw णवह – 1000 m 1 नरलiकिवमीिवबराबरवहोतावह – 1.85 Km 1 फदमवबराबरवहोतावह – 1.80 Km 1 मीिवबराबरवहोतावह – 1.61 Km 1 बरिवमवलकतनवलिiरवहोतवह – 159 1 बारवबराबरवहोतावह – 105 Pa तारोवकवमधव वदपरीवमाwनवकीवइकाईवह – परकीश वषण iलकरनवसवतातवw णवह – परकीश की गनत स तीर गनत वील कण िौलतकीवमवचतe णवआामवकावwररचवलदा – आइन स टीि ि सप णवकीवलकरणोवकीवतीवरतावमाwनव ािवउwकरणवकोवकव ावकहतवह – ए नटओमीटर उितवहएवचकवकवकीवपरलतवसकणविवरपणणनवलकससवमाwीवजातीवह – स रोबोस कोउ रिारवउwोगवमवआतावह – रनड ो तरग दवीरी वस त ओ की नसथनत ञातीत करि म कौन-सावउwवकरणवलचलकतवसकोवदवारावइसवतमािवलकावजातावह – स टथोस कोउ चनवाावएकवसवरवदपरबीनवकावनामवलकसव जञालनकवकवसमवमानवमवरखावगा – ए स. चन दरशयर साइकविोटरानवलकसकोवतव ररतवकरनवकवलिएवपर eकवतवलकावजातावह – उरमीण wाइरोमीiरवलकसवमाwनवमवपरोगवमविाावजातावह – तच च तीउमीि

Page 22: ujjwal margdarshika...ujjwal margdarshika 3  स्व स्व वनेत्रवDेवलि>वस्वwष्वiवदृलिवी ...

ujjwal margdarshika

22 www.ujjwalmargdarshika.wordpress.com

WEBSITE:- WWW.UJJWALMARGDARSHIKA.WORDPRESS.COM

उजजवल मागग द भशगका पढन क भल य धदयवाद

ujjwal margdarshika.com

AUTHOR’S

सिी परततयोगी परीकषाओ म आपकी सफलता सतनजशचत करना ही हमारा परमख उदधशय ह सवोततम मागणदिणन व भिकषा का तनरतर परवाह ही सफलता का मल मतर ह सपरण परीकषाओ क भलय सवणशरषि पाठय सामगरी की उपलबध कराना हमारा परथम परयाि ह

इनही कामनाओ क साथ आपका िववषय उजजजवल BY TEAM

UJJWAL EDUCATION उजजवल मागगदभशगका

कपया अपन बराउजर क बकमाकग पर वबसाइट सव कीनजय

आपका सहयोग व मागगदशगन हमार भलय सवोपरी ह

कपया POST को LIKE SHARE एव आपक महततवपणग सझाव COMMENT BOX पर हम भलख

अधधक जानकारी क भलय उजजवल मागगदभशगका क FB PAGE टवीटर पर अपन सझाव दीनजय