«O‘QITUVCHI» БАСМА-ПОЛИГРАФИЯЛЫК ЧЫГАРМАЧЫЛЫК °Й° TАШКЕНT – 2019 Жалпы орто билим бер¯¯ч¯ мектептеринин 1- классы ¯ч¯н окуу китеби Кайра иштелген жана толукталган бешинчи басылышы ¤збекстан Республикасынын Элге билим бер¯¯ министрлиги тарабынан тастыкталган TEXНОЛОГИЯ И. Маннопова, Р. Мавлонова, Н. Ибрагимова http:eduportal.uz
80
Embed
TEXНОЛОГИЯeduportal.uz/Umumiyfiles/darsliklar/1/texnologiya_1...3 С¯р£тк£ кунт коюп кара! Шаар к£ч£л£р¯н£н бири с¯р£тт£л - г£н.
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
«O‘QITUVCHI» БАСМА-ПОЛИГРАФИЯЛЫК ЧЫГАРМАЧЫЛЫК °Й°
TАШКЕНT – 2019
Жалпы орто билим бер¯¯ч¯ мектептеринин 1- классы ¯ч¯н окуу китеби
Кайра иштелген жана толукталган бешинчи басылышы
¤збекстан Республикасынын Элге билим бер¯¯ министрлиги тарабынан тастыкталган
ор на менттин композициясы берилген. Салыштыр. Кайсы бири сага жакты? Эмне ¯ч¯н?
Композиция — с¯р£тт££н¯ бири-би-ри не карата белгил¯¯ тартип те жай-лаш тыруу.
http:e
dupo
rtal.u
z
12
Орнамент т¯з¯¯ ¯ч¯н жалбырак-тар ды тандап ал жанa кандай жай-
лаш ты рууну ойлоп к£р.
Эстеп кал! Жалбыракты кайчы ме - нен кыркпа, анын керект¯¯ фор ма-да гысын танда. Чаптоодо желим ди жалбырактын тамырларына с¯рт. Жу-мушту б¯тк£нд£н кийин ¯ст¯н£ нер - се коюп кургат.
1 2
3 4
1 2 3
http:e
dupo
rtal.u
z
13
¤з¯¦ жасоого аракеттенип к£р.
4 -сабак. ЖАЛБЫРАКТАРДАН КУШТУН ФИГУРАСЫН ЖАСОО
1 2 3
4 5 6
http:e
dupo
rtal.u
z
14
ТАБИГЫЙ МАТЕРИАЛДАРДАН КУШТУН ФИГУРАСЫН ЖАСОО
1
43
2
5http:e
dupo
rtal.u
z
15
1 2
4 5
С¯р£тт£ эмне к£рс£т¯лг£н? Ал кан-дай б£л¯кт£рд£н турат? Кођн жасоо ¯ч¯н сага кандай формадагы жал-бырактар керек болот? Жасоонун удаа -лаштыгын байка жанa £з¯¦ да жаса.
3
5 -сабак. ЖАЛБЫРАКТАРДАН ЖАНЫБАР ФИГУРАСЫН ЖАСОО
http:e
dupo
rtal.u
z
16
САЛЫШТЫР
http:e
dupo
rtal.u
z
17
6-сабак. ЖАЛБЫРАКТАРДАН КУШТАРДЫ ЖАСОО
1 2 3
1 2
3 4http:e
dupo
rtal.u
z
18
7-сабак. ТАБИГЫЙ ЖАНA T°РД°° МАТЕРИАЛДАРДАН
КУШТАРДЫ ЖАСОО
1 2
43
¤з¯¦ жасап к£р.
http:e
dupo
rtal.u
z
19
8-сабак. ТАБИГЫЙ ЖАНA T°РД°° МАТЕРИАЛДАРДАН
КОМПОЗИЦИЯ Т°З°°¤с¯мд¯кт£р табияттын бир б£л¯г¯.
Алар с¯р£тч¯-усталардын чыгарма ла-ры ¯ч¯н ар т¯рд¯¯ материалдарды бе - рет. С¯р£тч¯-усталар ¯ч¯н табият кан - дай материалдарды берет? Aйтып бер.
К£¦¯л бур! Бутак, жалбырактарды дарактан ¯зб£ жанa сындырба. Жерге т£г¯лг£н¯н гана ал. Табиятты aсыра! htt
p:edu
porta
l.uz
20
Жай жанa к¯зд£ £с¯мд¯кт£рд£ урук пайда болот. С¯р£тт£ берилген урук-тар кайсы £с¯мд¯кт£рд¯н уругу эке - нин тап.
9 -сабак. УРУКТАРДЫ ЖЫЙНОО ЖАНA САКТОО
Эстеп кал! Уруктарды сейилге чык-канда жыйнап кел, мыктылап жуу жанa кургат. Андан кийин идиште сакта.htt
p:edu
porta
l.uz
21
10-сабак. УРУКТАРДАН ОРНАМЕНТ ЖАСОО
Т¯ст¯¯ картондон туурасы 3 см, узу ну 9 см болгон тик бурчтуктун фор-ма сын кыркып ал, аны калем менен те¦ б£л¯кт£рг£ б£л¯п чык. Анын ичи-не орнаментти чий, андан кийин же-лим же пластилин менен уруктарды орнаменттин ¯ст¯н£ чаптап чык.
1
2
3
4http:e
dupo
rtal.u
z
22
¤З°¨ ЖАСАП К¤Р
http:e
dupo
rtal.u
z
23
11-сабак. БАЛЫКТЫН ФИГУРАСЫН ЖАСОО
¤з¯¦ жасап к£р.
1 2
3 4
http:e
dupo
rtal.u
z
24
12-сабак. РОМАШКА Г°Л°Н ЖАСОО
¤з¯¦ жасап к£р.
1 2 3
http:e
dupo
rtal.u
z
25
¤З°¨Д° ТЕКШЕР
Мугалими¦ди жанa ата-эне¦ди ку-бандырууга аракеттен. Аларга эмне ни билиши¦ди жана аткара алышы¦ды к£рс£т. Tуура жоопту танда.
Табигый материалдар менен ишт££ - д£ кандай аспаптарды иштетеси¦?
Табигый эмес материал эмне?
Кайсы с¯р£тт£ орнамент туура жасал ган?
Классташтары¦ менен жоопторду тал куу га алгыла.htt
p:edu
porta
l.uz
26
Кагаз — бул бизге ар дайым керек боло турган материал.
Сен кагаздан иштелген кандай бу-юм дарды билеси¦? С¯р£тк£ кунт коюп кара. Бул буюмдар кимге жанa эмне ¯ч¯н керек?
Картонду т¯ст¯¯ кагаздары¦дын ара сынан тап. Кандай oкшоштук бар? Ар т¯рд¯¯ кагаздарды кармап к£р. Эм не ни байкады¦? Кагаздын £зг£ч£-л¯кт£р¯н айт.
КАГАЗ ЖАНA КАРТОН МЕНЕН ИШТ¤¤
http:e
dupo
rtal.u
z
27
13-сабак. КАГАЗ ЖАНA АНЫН Т°РЛ¤Р°
Жазуу кагазы. Газета кагазы.
Картон. С¯р£т кагазы.
С¯р£т дептери
DЕПTЕR
Белекти ороочу кагаз.http:e
dupo
rtal.u
z
28
КАГАЗ МЕНЕН ИШТ¤¤
°лг¯н¯н негизинде белгил££.
Oроо.
Сен кандай ойлойсу¦, кагаз менен дагы эмне жасоого болот?
Кыркып алуу.
Жыртуу.
Кыркуу.
http:e
dupo
rtal.u
z
29
Б¯кт£. Кырк.
КАГАЗДЫ Б°КТ¤¤Н°Н ЖАНA КЫРКУУНУН УСУЛДАРЫ
Б¯кт£ Кырк.
Б¯кт£. Кырк.
Б¯кт£. Oро.
1
2
3
4http:e
dupo
rtal.u
z
30
Ж£нд£м¯¦д¯ ишке салып, берилген
фигуралардан к£р¯н¯ш жасап к£р.Т£м£нк¯л£р эмнеге окшойт?
«KИЧИНЕКЕЙ УСTA» OЮНУ
Кооздукту чогуу жаратабыз.Сен ̄ ч¯н т£м£нк¯л£р керек болот:
Эми сен кагаз менен ишт££н¯н эре желерин билип алды¦.
Кагаздан нерсе жасагандa алардан пайдалан.
Кагаздын барагынан эмнелер алын -ды?
http:e
dupo
rtal.u
z
31
КАЙЫКЧА ЖАСОО
1
4
56 7
8 9 10
2 3
http:e
dupo
rtal.u
z
32
14 -сабак. КИТЕП °Ч°Н Ч¤ПКАТ ЖАСОО
1
2 3 4 5http:e
dupo
rtal.u
z
33
1 2
65
3 4
7
Ч£пкат эмне максатта жасалат?Ал сага эмне ̄ ч¯н керек болот?htt
p:edu
porta
l.uz
34
15-сабак. КАГАЗДАН К°Ч°К ЖАСОО
1 2
54
3
6
7 8
Кагазды б¯кт££ техникасынын неги-зин де фигура жасоо £н£р¯н£ оригами дейилет.
http:e
dupo
rtal.u
z
35
ЖА¨Ы ЖЫЛ °Ч°Н ОЮНЧУК ДАЯРДОО
1-январдан Жа¦ы жыл башталат. Майрам оюнчуктарын жасап, класс б£л м£¦д¯ кооздо.
1 2
3
4 5
1 2 3 4
http:e
dupo
rtal.u
z
36
16 -сабак. МАЙРАМДАР °Ч°Н БЕТКАП ДАЯРДОО
1 23
4
5 6
Коёндун беткабын жасоо
http:e
dupo
rtal.u
z
37
Аюунун беткабын жасоо
Кагазды эки б¯кт£п, ̄ лг¯н¯н неги-зин де аюунун баш б£л¯г¯н чийип ал.
Сызыкты бойлой чий. Арасын ач, калемде каштары менен тумшугун чий жанa бођ.
http:e
dupo
rtal.u
z
38
Aрмиябыз – тынчтыгыбыз сакчысы. K¯чт¯¯, эр ж¯р£к жоокерлерибиз жерде, сууда, абада кызмат кылышат.
Алардын кызматы кандай техника менен байланыштуу?
°й-б¯л£¦£рд£ кызмат кылган же кыз мат кылып жаткандар барбы? Алар ¯ч¯н белек даярда.
14-январь — «Мекен коргоочуларынын к¯н¯»
http:e
dupo
rtal.u
z
39
17 -сабак. КАГАЗДАН ОЮНЧУК ЖАСОО
1 2 3
4 5 6
7 8
Жасаган кеме¦ден сен кандайча пай даланмакчысы¦? Аны кимге бe лек - ке бер¯¯г£ болот?htt
p:edu
porta
l.uz
40
Учуучу планер жасоо
1 2
3 4
5
76http:e
dupo
rtal.u
z
41
1
3
5 6
7
2
4
http:e
dupo
rtal.u
z
42
18-сабак. КЫШ ПЕЙЗАЖЫНАППЛИКАЦИЯ УСУЛУНДА
ЖАСОО
1
2
http:e
dupo
rtal.u
z
43
3
4http:e
dupo
rtal.u
z
44
5
6
http:e
dupo
rtal.u
z
45
19 -сабак. Т°СТ°° КАГАЗДАН ЖАНЫБАРЛАРДЫН ФИГУРА-
СЫН КУРОО-ЖАСОО
1 2 3
4 5
6 7http:e
dupo
rtal.u
z
46
2
1
43
http:e
dupo
rtal.u
z
47
20-сабак. КАГАЗДАН T°ЛК° ФИГУРАСЫН КУРОО-ЖАСОО
1 2
43
5http:e
dupo
rtal.u
z
48
1 2 3
4 5 6
7 8
9 10
КАГАЗДАН МЫШЫКТЫН ФИГУРАСЫН КУРОО-ЖАСОО
http:e
dupo
rtal.u
z
49
21 -сабак. МОЗАИКА Ж¤Н°НД¤ Т°Ш°Н°К
Maйдa кагаз б£л¯кч£л£р¯н кандай тартипте чаптоого болот?
Куштар кандай с¯р£тт£лг£н? Эмнеси менен окшош?
Мозаика — майда б£л¯кч£л£рд£н куралган орнамент жанa с¯р£т.
Ойлоп к£рч¯, мозаика жасоо ¯ч¯н кандай кагаз алган о¦? Жукa ка газ-дыбы же калы¦ кагаздыбы? Кагаз-дын б£л¯кч£л£р¯н кантип чаптоо ке-рек экен? htt
p:edu
porta
l.uz
50
22-сабак. МОЗАИКА УСУЛУН-ДА ЖАШЫЛЧАЛАРДЫН ФИГУРАСЫН ЖАСОО
50
http:e
dupo
rtal.u
z
51
Кагаз салфетканы майда кыркып, тоголок формага сал жанa аны чийип алган фигура¦дын ¯ст¯н£ бир ка лыпта чапта.
http:e
dupo
rtal.u
z
52
23-сабак. ДИЗАЙНЕРЛИК KЕСИБИ
Дизайн — бул oйлоо, чий¯¯, дол-боор лоо.
Дизайнер — долбоорчу с¯р£ткер.Дизайнерлик кесиби — £н£р жай
эстетикасы боюнча адис с¯р£ткер.Дизайнерлик – кызыктуу кесип. Бул
кесиптин адамдары дайыма жа¦ы буюмдарды ойлоп табышат. Алар ¯й эмеректери, кийим, техника аспапта ры, жана башка буюмдар болушу м¯мк¯н. С¯р£тт£г¯ буюмдардын т¯з¯ л¯ ш¯ ме-нен кооздолушундагы айырманы тап.
С¯р£тт£ кандай жаныбарлар к£рс£-т¯лг£н? Аларды жасоо ¯ч¯н сен кан - дай формадагы кагаздардан пайда-ланууга тийишси¦?
http:e
dupo
rtal.u
z
60
27 -сабак. ГЕОМЕТРИЯЛЫК ФОРМАДАГЫ КАГАЗДАРДАН МАШИНА КУРОО-ЖАСОО
1
2 3
5
67 8 9
4
http:e
dupo
rtal.u
z
61
БАЙКОО Ж°РГ°З ЖАНA ЖАСАП К¤Р
С¯р£тт£ кандай машиналар к£рс£-т¯лг£н? Бул с¯р£тт£рг£ карап, маши-нанын фигурасын £з алды¦ча жасап к£р.
http:e
dupo
rtal.u
z
62
28-сабак. СИММЕТРИЯЛУУ ФИГУРАЛАРДАН M¤М¤ ЖАНA
ЖАШЫЛЧАЛАРДЫ ЖАСОО
С¯р£тк£ кунт коюп кара. Кагаз экиге б¯кт£л г£нд£н кийин кандай иш атка-рылат?
Алманын фигурасын кагазды экиге б¯кт££ жолу менен даярда.
Узун кагаздан алмуруттун фигурасын чий.
Кагазды б¯кт£п, чиенин фигурасын даярда.
1
1
1 2 3 4
2
2
3
3 4
http:e
dupo
rtal.u
z
63
Даярдаган м£м£л£р¯¦д¯ тали¦кеге сал.
http:e
dupo
rtal.u
z
64
29-сабак. КУРУУЧУЛУК КЕСИБИ
K£ч£г£ чыкса¦, ¯й , мектеп, бакча жанa д¯к£нд£рд¯ к£р£с¯¦. Бул има рат тар-ды куруудa кыш кыноочу, шыбакчы, жыгаччы, бођкчу жанa башкa кесип-тердин ээлери чогуу эмгек тенишкен.
Aйтчы, ким кандай жумуш аткарып жатат?
Алардын кесиби кандайча аталат?http:e
dupo
rtal.u
z
65
°ЙЧ¤Н°Н МАКЕТИН КУРОО-ЖАСОО
1 2
3
5
4
6
7http:e
dupo
rtal.u
z
66
Жасоого аракеттенип к£р.
1
4
7 8
5 6
2 3
http:e
dupo
rtal.u
z
67
30-сабак. КАГАЗДАН «СЕБЕТТЕГИ Г°ЛД¤РД°»
КУРОО-ЖАСОО
1
3
5
2
4
6 7http:e
dupo
rtal.u
z
68
1 2
3 4
5 6
7 8http:e
dupo
rtal.u
z
69
1 2 3
6
7
54
31-сабак. КАГАЗДАН Б°КТ¤¤ УСУЛУНДА ЖАНЫБАР ЖАНА
КУШТАРДЫН ФИГУРАЛАРЫН ЖАСОО
http:e
dupo
rtal.u
z
70
ТЕКШЕР°° ИШИ °Ч°Н °ЛГ° TАПШЫРМАЛАР
1 2
54
3
6
7http:e
dupo
rtal.u
z
71
1
2
3
5 6
4
http:e
dupo
rtal.u
z
72
5
1 32
4 5 6
12 3 4
http:e
dupo
rtal.u
z
73
Орнамент деп, aрхитектурa жанa кол донмо к£рк£м £н£р чыгармаларын-дагы негизги элементтердин бирине айтылат. Ал сызыктар менен т¯ст£р-д£н турган болуп, имарат жанa буюм-дардын бетин бођо, чег¯¯ жанa oюп ишт££ жолу менен жаратылат.
Накш болсо ар бир буюм, эмерек, ¯йл£рг£ оюп жанa бођп салына турган г¯л эсептелет. °йл£рг£, т¯рд¯¯ буюм жа нa эмеректерге оюу менен иштеген жанa т¯ст¯¯ бођктор менен кооздогон с¯р£ткерге наккаш дейилет.
¤збекстанда наккаштык к£рк£м £н£-р¯ байыртадан £н¯г¯п келген. Кооз эстеликтер азыркыга чейин £з¯н¯н сулуулугун жоготпогон. Жалпысынан алганда, накш г¯л менен кооздоо деген маанини билдирет.
КЕСИП УСТАЛАРЫ МАЕК КУРУШАТ
ОРНАМЕНТ ЖАНA НАКШ
http:e
dupo
rtal.u
z
74
Mектепти кагазсыз элестет¯¯ £т£ кыйын. Дептер, китеп, клас стык жур-нал, к¯нд£л¯к дептер да кагаз дан да ярдалат. Кагаз турмушу буз да аябай чо¦ роль ойнойт Бир ба рак ка газ даярдоо ¯ч¯н эченде ген адам дардын эмгеги талап кылынат. Кагаз ды би-ринчи болуп кытайлык Цай Лун балык кармоочу тордон даярдаган. Бул маанил¯¯ ачылыш Кытай ¯ч¯н гана эмес, ошондой жалпы адам зат ¯ч¯н чо¦ мааниге ээ болду. ¤з бек стан-да Teмурийлердин бийлиги тушун да кагаз £нд¯р¯¯г£ £зг£ч£ к£¦¯л бурул-ган. Ошондуктан да Самарканд дын кагазы Oрто кылымдын Чыгыш кал-лиграфтарынын арасында жогору баа-ланган, белгил¯¯ б£л¯г¯ чет £л к£г£ да таралган. Кагаз £нд¯р¯¯н¯н техноло-гиясы ми¦ жылдан ашуун тарыхка ээ болсо да, ал алиге чейин £н¯г¯¯н¯н жолунда.
КАГАЗ
http:e
dupo
rtal.u
z
75
Aрхеологдор тарабынан урандылар-дан табылган кайчы э¦ байыркы кай-чылардан болуп, анын жашы 3–4 ми¦ жылга туура келет. Бул кайчы баштап адамдын £з¯н£ кызмат кылуу ¯ч¯н эмес, койдун ж¯н¯н алуу ¯ч¯н ойлоп табылган.
Ал £зг£р¯шс¯з эки ми¦ жылдан к£-б¯ р££к убакыт бою иштетип келинген.
Ошондон кийин, болжол менен 1000 жылча илгери, кол £н£рч¯л£р эки бы-чак ты мык менен бириктирип жанa алардын туткасын алкактарга айлан-ды рып, кайчыны ы¦гайлуу к£р¯н¯ш к£ келтиришкен. Kийинчерээк, кайчы нын т¯ з¯л¯ш¯ £рк¯нд£п отуруп, ал чач та-рачтар менен дарыгерлердин эмгек шай манына айланган. Ар бир уста £з¯ н¯н кайчысын £рк¯нд£т¯п отурган. Ошентип атайын кайчылар пайда бол-гон. Mисалы: бакчы, чачтарач, тиг¯¯ч¯, хирургдун кайчысы жанa башкалар.
КАЙЧЫ
http:e
dupo
rtal.u
z
76
Аппликация латин тилинде «бирик-тирме» деген маанини билдирет. Ал к£рк£м £н£рд¯н байыркы т¯рл£р¯н£н бири саналат. Аппликация кагаз, кар-тон же кездемеден, кургатылган г¯л жанa жалбырактардан чаптоо аркылуу жасалат. Ар бир элдин аппликациясы формасы, т¯с¯ жанa £з¯н£ м¯н£зд¯¯л¯г¯ менен бири-биринен айырмаланат.
Оригами «б¯г¯¯ жанa б¯кт££» деген маанини билдирет. Бул технологиядa кайчы иштетилбейт. Оригами £н£р¯ Япониядa кагаз £нд¯р¯¯ доорунан баш - тап £н¯г¯п келген. Oрто кылымдарда ал япон ак с££кт£р¯ маданиятынын бир б£л¯г¯н£ айланган. Учурдa орига-ми технологиясы менен алектен¯¯ Япония да гана эмес, ошондой эле б¯тк¯л д¯йн£д£ адамдардын кызыктуу эс алуу машыгуусуна айланган.