T uu rr kk ii ss hh lJJ oo uu rr nn aa l foo ff nHH oo ss ... · T uu rr kk ii ss hh lJJ oo uu rr nn aa l foo ff nHH oo ss pp ii tt aa ll II nn f ee cc tt ii oo n ss Dergisi Hastane

TTTT uuuu rrrr kkkk iiii ssss hhhh JJJJ oooo uuuu rrrr nnnn aaaa llll oooo ffff HHHH oooo ssss pppp iiii tttt aaaa llll IIII nnnn ffff eeee cccc tttt iiii oooo nnnn ssss

DergisiHastane İnfeksiyonları

www.bilimseltipyayinevi.com

CİLT/VOLUME 16 EK/SUPPLEMENT 1 YIL/YEAR 2012

ISSN 1301-3912

ÜRİNER KATETERİNFEKSİYONLARININ

ÖNLENMESİ KILAVUZU

TÜRK HASTANE İNFEKSİYONLARI ve

KONTROLÜ DERNEĞİ

2012

TÜR

KH

AS

TAN

E•N

FEKS•YONLARI ve KO

NTR

OL

ÜD

ER

NE

••

2000

Bu Ekte

Üriner Kateter ‹nfeksiyonlar›n›nÖnlenmesi K›lavuzu

KATETERLE ‹L‹fiK‹L‹ ÜR‹NER S‹STEM‹NFEKS‹YONLARI ve KORUNMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1

TANIMLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1

END‹KASYONLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2

KALICI KATETER‹ZASYONA ALTERNAT‹FYÖNTEMLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3

KATETER SEÇ‹M‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

KALICI KATETER TAKILMASI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

ÜR‹NER KATETER BAKIMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

KATETER‹N ÇIKARILMASI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

KURUMSAL POL‹T‹KANIN OLUfiTURULMASI . . . . . . . . . . . .8

KOMPL‹KASYONLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

KATETERLE ‹L‹fiK‹L‹ ÜR‹NER S‹STEM ‹NFEKS‹YONLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

KATETERLE ‹L‹fiK‹L‹ ÜR‹NER S‹STEM‹NFEKS‹YONLARININ ÖNLENMES‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14

HastaneİnfeksiyonlarıDergisi

Hastane ‹nfeksiyonlar› DergisiY›l: 2012, Cilt: 16, Ek: 1

Sahibi/Owner Bilimsel T›p Yay›nevi ad›na Osman ÇEV‹K

Yaz› ‹flleri Müdürü/Editorial ManagerDoç. Dr. Gül Ruhsar YILMAZ

Yay›nc› Kurulufl/Publisher

Bilimsel T›p Yay›neviBükrefl Sokak No: 3/20

Kavakl›dere-AnkaraTelefon: 0312 426 47 47 - 0312 466 23 11

Faks: 0312 426 93 93E-posta: [email protected]

Web sayfas›: www.bilimseltipyayinevi.com

Genel Koordinatör/General Coordinator Ecz. ‹brahim ÇEV‹K

Telefon (GSM): 0532 622 13 23E-posta: [email protected]

Bas›m Tarihi: ??

Yaz›flma AdresiHastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi

P. K. 130 Kavakl›dere - ANKARA

Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi’nde yay›nlanan yaz›lar, resim, flekil ve tablolaryay›nc›n›n izni olmadan k›smen veya tamamen ço¤alt›lamaz, reklam ya da tan›t›m

amaçl› materyallerde kullan›lamaz.Bilimsel makalelerde kaynak gösterilmek flart› ile al›nt› yap›labilir.

Dr. Dilek ARMANDr. Mehmet CEYHANDr. Metin ÇAKMAKÇIDr. Semra ÇALANGUDr. Mehmet DO⁄ANAYDr. Selma KARABEYDr. Volkan KORTEN

Dr. Hakan LEBLEB‹C‹O⁄LUDr. Mehmet Ali ÖZ‹NELDr. Emin TEKEL‹Dr. Kurtulufl TÖREC‹Dr. Sercan ULUSOYDr. Haluk VAHABO⁄LUDr. Recep ÖZTÜRK

Editörler Kurulu/Editorial Board

Dr. Halis AKALINDr. Ayhan AKBULUTDr. Firdevs AKTAfiDr. Emine ALPDr. Bilgin ARDADr. Hande ARSLAN Dr. Kemalettin AYDINDr. Gökhan AYGÜNDr. Mehmet BAKIRDr. Çi¤dem KAYACANDr. Semih BASKANDr. Kadir B‹BERO⁄LUDr. Nahit ÇAKARDr. Rahmet GÜNERDr. Mete ÇEKDr. Ahmet ÇOKERDr. Baflak DOKUZO⁄UZDr. R›za DURMAZDr. Atilla ENG‹NDr. fiaban ESENDr. Muzaffer F‹NCANCIDr. Suna GED‹KO⁄LUDr. Deniz GÜRDr. Dilara ‹NAN

Dr. Sad›k KILIÇTURGAYDr. ‹ftihar KÖKSALDr. Latife MAMIKO⁄LUDr. Lütfiye MÜLAZIMO⁄LUDr. Özcan NAZLICANDr. Cüneyt ÖZAKINDr. Onur ÖZGENÇDr. ‹lhan ÖZGÜNEfiDr. Mahir ÖZMENDr. Halit ÖZSÜTDr. M. Ceyhun ÖZYURTDr. Mehmet PARLAKDr. ‹skender SAYEKDr. Engin SEBERDr. Fatma SIRMATELDr. Ertu¤rul fiENERDr. Yeflim TAfiOVADr. Mehmet TAfiYARANDr. Eyüp Sabri UÇANDr. Onur URALDr. Gaye USLUERDr. Ömrüm UZUNDr. Ayfle WILLKEDr. A. Nevzat YALÇIN

Dan›flma Kurulu/Editorial Advisory Board

Dr. Yeflim ÇET‹NKAYA fiARDAN Dr. F. fiebnem ERD‹NÇ

Dr. fiükran YAVUZDEM‹RDr. M. Arzu YETK‹N

Yay›n Yürütme Kurulu/Editorial Executive Board

Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi Türk Hastane ‹nfeksiyonlar› ve Kontrolü Derne¤i Taraf›ndan Bilimsel Olarak Desteklenmektedir.

Dr. Serhat ÜNAL

Editör/Editor in Chief

ÜR‹NER KATETER ‹NFEKS‹YONLARININ

ÖNLENMES‹ KILAVUZU

TÜRK HASTANE ‹NFEKS‹YONLARI ve KONTROLÜ DERNE⁄‹

2012

Yazar isimleri soyad›na göre alfabetik olarak s›ralanm›flt›r.

ÜR‹NER KATETER ‹NFEKS‹YONLARININ

ÖNLENMES‹ KILAVUZU

Türk Hastane ‹nfeksiyonlar› ve Kontrolü Derne¤i

2012

Prof. Dr. Mehmet BAKIR, Cumhuriyet Üniversitesi T›p Fakültesi,

‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, Sivas

Koordinatör

Türk Hastane ‹nfeksiyonlar› ve Kontrolü Derne¤i ad›na

Doç. Dr. Bilgin ARDA, Ege Üniversitesi T›p Fakültesi, ‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, ‹zmir

Prof. Dr. Kenan ATEfi, Ankara Üniversitesi T›p Fakültesi,‹ç Hastal›klar› Anabilim Dal›, Nefroloji Bilim Dal›, Ankara

Prof. Dr. Mehmet BAKIR, Cumhuriyet Üniversitesi T›p Fakültesi,‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, Sivas

Prof. Dr. Muhammet GÜVEN, Erciyes Üniversitesi T›p Fakültesi,‹ç Hastal›klar› Anabilim Dal›, Yo¤un Bak›m Bilim Dal›, Kayseri

Yrd. Doç. Dr. Emre KARAKOÇ, Çukurova Üniversitesi T›p Fakültesi,‹ç Hastal›klar› Anabilim Dal›, Yo¤un Bak›m Bilim Dal›, Adana

Prof. Dr. Mehmet Ali ÖZ‹NEL, Ege Üniversitesi T›p Fakültesi, T›bbi Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, ‹zmir

Doç. Dr. Arash P‹RAT, Baflkent Üniversitesi T›p Fakültesi,Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dal›, Yo¤un Bak›m Ünitesi, Ankara

Doç. Dr. Temuçin fiENKUL, GATA Haydarpafla E¤itim Hastanesi, Üroloji Servisi, ‹stanbul

KATETERLE ‹L‹fiK‹L‹ ÜR‹NER S‹STEM‹NFEKS‹YONLARI ve KORUNMA

Gerek hastane içinde gerekse hastane d›fl›ndaüriner kateterler çok yayg›n olarak kullan›lmakta-d›r. Hastalar›n %15-25’ine hastanede yatt›¤› süreiçinde en az bir kez üretral kateter uyguland›¤›tahmin edilmekte ve üretral kateter kullan›m s›kl›-¤›n›n son y›llarda artt›¤› bildirilmektedir (1-4).

Hastane kökenli üriner sistem infeksiyonlar›n›nyaklafl›k %60-80’i katetere ba¤l› olarak geliflmekte-dir. Ülkemiz için kateterle iliflkili üriner sistem in-feksiyonlar›n›n genel oran›n› vermek mümkün ol-mamakla birlikte; araflt›rmalarda bu infeksiyonla-r›n en s›k rastlanan hastane kökenli infeksiyonlaroldu¤u görülmektedir (5-9).

Ülkemizde yap›lan çok merkezli bir araflt›rma-da, üriner sistem infeksiyonlar›n›n yaklafl›k %65’iüriner kateterle iliflkili bulunmufltur (10). Gebeler-de, yafll›larda, beraberinde ciddi hastal›¤› olanlarve üriner sistem anomalisi bulunanlarda kateterleiliflkili bakteriüri geliflme riski daha fazlad›r (7,11-13). Kateter tak›ld›¤›nda günlük bakteriüri geliflmeolas›l›¤› %3-8’dir. Birinci haftan›n sonunda hastala-r›n %10-40’›ndan fazlas›nda bakteriüri geliflir. Birkez tak›l›p ç›kar›ld›¤›nda bakteriüri riski %1-5’tir(14-17). Katetere ba¤l› bakteriürilerin büyük ço-¤unlu¤u asemptomatiktir; ancak bakteriürili hasta-lar›n %10-30’unda semptomatik üriner sistem in-feksiyonu geliflir (14-21).

Bu k›lavuz çal›flmas›nda kateterle iliflkili ürinersistem infeksiyonlar›n›n tan›mlanmas›, korunmayöntemleri ve tedavi yaklafl›mlar› için önerilerdebulunmak amaçlanm›flt›r.

TANIMLAR

K›sa Süreli Kateterizasyon

Otuz güne kadar uygulanan üretral kateterizas-yon için kullan›lan bir tan›md›r. Genel olarak peri-operatif dönemde kullan›lan kateterler örnek veri-lebilir. Kateterler olgular›n üçte birinden daha faz-las›nda bir günden daha k›sa süre kal›rken, ortala-ma uygulama süresi 2-4 gündür (1,2,5-7).

K›sa süreli kateterizasyon s›kl›kla akut idrar re-tansiyonu, cerrahi süresince veya takip eden sü-reçte mesanenin boflalt›lmas› için uygulanmakta-d›r (8,9,22).

Uzun Süreli Kateterizasyon

Bu tan›mlama 30 günden daha uzun süreli ka-teterizasyon için kullan›lmaktad›r. Baz› olgulardakateter aylarca, hatta bazen y›llarca kalmaktad›r.Uzun süreli kateter uygulanan hastalarda genellik-le hareket k›s›tl›l›¤›na neden olan bas›nç ülseri, in-kontinans veya mesane boynu obstrüksiyonu gibiek sorunlar vard›r. Bu hastalar›n hepsinde bakteri-üri geliflir (5,7-9,11,12,22).

Piyüri

Santrifüj edilmemifl idrar›n mm3’ünde ≥ 10 lö-kosit varl›¤› piyüri olarak tan›mlan›r (23). Piyüri üri-

Hastane İnfeksiyonları Dergisi 2012;16(Ek 1):1-18 1

Üriner Kateter ‹nfeksiyonlar›n›nÖnlenmesi K›lavuzu

KILAVUZ

ner sistem inflamasyonunun bir göstergesidir.Semptomatik olgular›n hepsinde, asemptomatikolgular›n ço¤unda piyüri görülür. K›sa süreli ürinerkateteri olan olgularda %30-75, uzun süreli ürinerkateteri olan hastalarda ise %50-100 oran›nda pi-yüri vard›r. Uzun süreli üriner kateteri olan hasta-larda piyüri varl›¤› ve düzeyi semptomatik ürinersistem infeksiyonu tan›s› konulmas› için yeterlide¤ildir. Ancak semptomatik hastalarda piyürininolmamas› kayna¤›n üriner sistem d›fl›nda oldu¤u-nu düflündürmelidir (24).

Kateterle ‹liflkili Üriner Sistem ‹nfeksiyonu

Üriner kateteri olan veya son iki gün içinde ka-teteri ç›kar›lm›fl olan hastalarda geliflen üriner sis-tem infeksiyonlar› kateterle iliflkili olarak de¤er-lendirilir (23).

Semptomatik veya asemptomatik üriner sis-tem infeksiyonlar›na ba¤l› olarak bakteriüri görüle-bilir. Kateterle iliflkili bakteriüri genellikle asemp-tomatiktir. Üriner kateteri olan hastada, üriner sis-teme ait semptom ve bulgularla birlikte anlaml›bakteriüri varl›¤› kateterle iliflkili üriner sistem in-feksiyonu olarak tan›mlan›r (23).

Asemptomatik Bakteriüri

Üriner kateteri olsun veya olmas›n Üriner sis-tem infeksiyonunu düflündürecek herhangi birsemptom veya bulgusu olmayan ve idrar kültü-ründe ≥ 105 koloni/mL (en fazla iki tür mikroorga-nizma) üropatojen mikroorganizma üreme olma-s›d›r (23).

Bakteremik Üriner Sistem ‹nfeksiyonu

Üriner sistem infeksiyonunu düflündürecekherhangi bir semptom veya bulgusu olsun veya ol-mas›n idrar kültüründe ≥ 105 koloni/mL (en fazlaiki tür mikroorganizma) üropatojen mikroorganiz-ma üremesi ve kan kültüründe idrarda üreyenmikroorganizmalardan en az birinin üremesidir(23).

END‹KASYONLAR

Öneri: Kateter tak›lmas› endikasyonu aç›s›n-dan hasta de¤erlendirilir. Gereksiz kateter kulla-n›lmas›ndan kaç›n›lmal›d›r.

Aç›klama: Üriner kateterler sadece gerekli iseuygulanmal›d›r (Tablo 1). Çal›flmalar üriner katete-ri olan hastalar›n %21-31’inde kateterizasyon içinendikasyon olmad›¤›n› göstermifltir (5,6,25). Arala-

r›nda ülkemizden 12 hastanenin de yer ald›¤› 228hastaneyi içeren bir nokta prevalans çal›flmas›ndaen s›k üriner kateterizasyon nedenleri s›ras›yla;cerrahi giriflim, inkontinans, perioperatif takip veidrar ölçümü olarak tespit edilmifltir. Mesane kate-terizasyonu yap›lan hastalar›n %7.6’s›nda kateteruygulamas› için yeterli bir neden bulunamam›flt›r.Hastalar›n %31.3’ünde ise kateterizasyonun de-vam etmesine gerek olmad›¤› belirtilmifltir (26).

“Healthcare Infection Control Practices Advi-sory Committee (HICPAC)” 2009 k›lavuzunda kal›c›kateter endikasyonlar›; akut idrar retansiyonu,obstrüksiyon, ürolojik ya da genitoüriner sistemekomflu yap›lara cerrahi giriflim, cerrahinin uzunsürmesi, operasyonda yüksek miktarda infüzyonyap›lan ya da diüretik alan hastalar, idrar ç›k›fl mik-tar›n›n do¤ru saptanmas› gereken ciddi hastalarveya operasyon süresince izlenmesi gereken has-talar, aç›k sakral ya da perineal yaras› bulunan in-kontinan hastalar ve uzun dönem hareketsiz kal-mas› gereken hastalar (torakal ve lumbal omurilikinstabilitesi ya da pelvik k›r›klar› bulunan hastalargibi) olarak tan›mlanm›flt›r (27). “Infectious Dise-ase Society of America (IDSA)” 2010 k›lavuzunda,bas› yaras› bulunan hastalarda yara bak›m› ama-c›yla rutin idrar kateteri kullan›m› önerilmemekte-dir (28).

Hastane İnfeksiyonları Dergisi 2012;16(Ek 1):1-182

Üriner Kateter ‹nfeksiyonlar›n›n Önlenmesi K›lavuzuArda B, Atefl K, Bak›r M, Güven M, Karakoç E,

Özinel MA, Pirat A, fienkul T.

Tablo 1. Üriner kateterizasyon endikasyonlar›

Akut idrar retansiyonu

‹nfravezikal obstrüksiyon

Ürolojik ya da genitoüriner sisteme komflu yap›lara cerrahi giriflim

Cerrahinin uzun sürmesi

Operasyonda yüksek miktarda infüzyon yap›lan ya da diüretik alan hastalar

‹drar ç›k›fl miktar›n›n do¤ru saptanmas› gereken ciddihastalar

Operasyon süresince izlenmesi gereken hastalar

Aç›k sakral ya da perineal yaras› bulunan inkontinan hastalar

Uzun dönem hareketsiz kalmas› gereken hastalar

Mesane içi ilaç uygulamalar›

Mesanenin tan› amaçl› doldurulmas›

KALICI KATETER‹ZASYONA ALTERNAT‹FYÖNTEMLER

Öneri: Kateter takma endikasyonu varsa önce-likle alternatif yöntemler de¤erlendirilmelidir.

Aç›klama: Kateter komplikasyonlar› nedeniyleuygunsa, aral›kl› kateterizasyon ve kondom kate-ter gibi alternatif yöntemler uygulanmal›d›r.

Aral›kl› Kateterizasyon

Öneri: Kal›c› üriner kateter yerlefltirilmesininzorunlu olmad›¤› ve di¤er alternatif yöntemlerinuygulanamad›¤› her durumda aral›kl› kateterizas-yon öncelikle tercih edilmelidir. Aral›kl› kateteri-zasyon hastane ortam›nda mutlaka aseptik teknik-le uygulanmal›d›r.

Aç›klama: Aral›kl› kateterizasyonun, kal›c› ka-teterizasyonla k›yasland›¤›nda, komplikasyon ora-n›n›n daha az oldu¤u bilinmektedir (3,29,30). Ara-l›kl› kateterizasyon temiz ve aseptik olmak üzereiki farkl› yöntemle uygulanmaktad›r. Steril aral›kl›kateterizasyon uygulamas›n› Guttman ve Frankel1966 y›l›nda ilk kez nörojenik mesaneli hastalardatan›mlam›fllard›r (31). Daha sonra Lapides, temizaral›kl› kateterizasyonun komplikasyon oran›n›ndüflük oldu¤unu göstermifltir (32).

Aseptik teknikte tek kullan›ml›k steril kateter,steril eldiven, steril örtü ve tek kullan›ml›k jel kul-lan›lmal›d›r. Hastane d›fl›nda steril ya da temiz ka-teterizasyon uygulamas›n›n, kateterle iliflkili bak-teriüri ya da kateterle iliflkili üriner sistem infeksi-yonu riski bak›m›ndan fark oluflturmad›¤› raporedilmifltir. Kullan›lan kateterin tek kullan›ml›kolup olmamas› ya da tekrar kullan›labilen kateter-lerin günlük ya da haftal›k de¤ifltirilmesi de sonu-cu etkilememektedir (33-37).

Randomize ve kontrollü çal›flmalar olmamas›nakarfl›n, spinal kord yaralanmal› hastalar›n iflemesorunlar›n›n yönetiminde temiz aral›kl› kateteri-zasyon standart uygulama olarak kabul edilmekte-dir. Temiz aral›kl› kateterizasyon, atonik mesanelive ifleme için yard›m gereken yafll› hastalarda das›kça kullan›lan bir yöntem haline gelmifltir. Bece-ri, zaman ve özen gerektirmesi, duyarl› hastalardarahats›zl›k yaratabilmesi nedeniyle k›sa dönemkateterizasyon için yayg›n olarak temiz aral›kl› ka-teterizasyon uygulanmamaktad›r (6).

Kal›c› üretral kateterizasyonun temiz aral›kl›kateterizasyon ile karfl›laflt›r›ld›¤› randomize kont-

rollü çal›flmalar›n meta-analizinde, kal›c› üretralkateterizasyonun kateterle iliflkili bakteriüriye da-ha s›k neden oldu¤u gösterilmifltir (38,39).

Tekrar kullan›labilen kateterlerin infeksiyonriskini art›rd›¤›na dair hiçbir veri olmamas›na kar-fl›n, baz› hastalar›n bu kateterleri temiz tutmay› zorbulmalar› ya da estetik olmad›¤›n› düflünmelerisebebiyle kullanmad›klar› da bildirilmifltir (28).Efllik eden hastal›klar veya rahats›zl›k hissi nede-niyle hastalar›n gönülsüzlü¤ü, darl›k, yanl›fl pasajya da mesane boynu darl›¤› gibi üretra anomalile-rinin varl›¤› uygulaman›n di¤er k›s›tlamalar›d›r.Servikal spinal kord yaralanmalar›, baflka neden-lerle oluflan üst ekstremite bozukluklar›, obeziteve spastisite temiz aral›kl› kateterizasyon uygulan-mas›n› zorlaflt›ran durumlard›r (28). Hastane orta-m›nda temiz aral›kl› kateterizasyon uygulamas› vi-rülans› yüksek, antibiyotiklere dirençli mikroorga-nizmalarla kolonizasyon ve infeksiyon riskini art›-r›r. Bu nedenle aral›kl› kateterizasyon mutlakaaseptik teknikle uygulanmal›d›r.

Cochrane gözden geçirmesinde, kaplanm›fl(hidrofilik ya da suda eriyen jelle önceden kay-ganlaflt›r›lm›fl) ya da kaplanmam›fl kateterlerinkullan›m› hakk›nda yap›lm›fl randomize kontrollüçal›flmalar da de¤erlendirilmifltir (40). Hidrofilikkateterler polimer kapl› bir katman içerir ve bukatman suyu katetere ba¤lay›p, yerlefltirme esna-s›ndaki sürtünmeyi azaltarak üretral inflamasyo-nu en aza indirir (41). Prostat büyümesi olan has-talarda yap›lan bir karfl›laflt›rmal› çal›flmada hid-rofilik kateterlerin kateterle iliflkili bakteriüri vekateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu riskiniart›rmad›¤› gösterilmifltir (36). Hidrofilik kateter-lerle kaplanmam›fl kateterleri kateterle iliflkiliüriner sistem infeksiyonuna neden olma riski aç›-s›ndan k›yaslayan genifl hasta say›l› çal›flmalardaise, hidrofilik kateter kullanan hastalarda daha azinfeksiyon (%64’e karfl› %82) görüldü¤ü bildiril-mifltir (40,42). Ancak bu araflt›rmada de¤erlendir-meye al›nan 123 hastan›n yaln›zca %46’s› 12 ayl›ktakibi tamamlayabilmifltir. Eldeki veriler aral›kl›kateterizasyon uygulanan hastalarda bakteriüri,infeksiyon ve üretral travma riskinin azalt›lmas›amac›yla hidrofilik kateter kullan›m›n› destekle-memektedir (40,43). Sonuç olarak, aral›kl› katete-rizasyon uygulamas› için hidrofilik kapl› kateterkullan›lmas› zorunlu de¤ildir.


Arda B, Atefl K, Bak›r M, Güven M, Karakoç E,Özinel MA, Pirat A, fienkul T. Üriner Kateter ‹nfeksiyonlar›n›n Önlenmesi K›lavuzu

Aral›kl› kateterizasyon uygulanan hastalardabakteriüri nedeninin, kateterin ekzojen bakteriler-ce kolonizasyonundan ziyade üretrada kolonizeolan bakterilerin mesane içerisine ilerletilmesi ol-du¤u düflünülmektedir. Bununla birlikte, tekrarkullan›labilir kateterlerin çeflitli flekillerde y›kan›ptemizlenmesinin bakteriyel kontaminasyonuazaltt›¤›n› gösteren çal›flmalar vard›r (44-49). Kate-tere ve idrar toplay›c› sisteme hastan›n dokunma-dan uygulad›¤› yeni aral›kl› kateterizasyon tekni¤i-nin (el de¤meden), kateterin bakteriyel kontami-nasyonunu azaltt›¤› gösterilmifltir (50). Bu tekni¤inkateterle iliflkili bakteriüri ve kateterle iliflkili üri-ner sistem infeksiyonu riskini irdeleyen çal›flmalarise henüz mevcut de¤ildir.

Kondom Kateter

Öneri: ‹drar retansiyonu veya mesane ç›k›mobstrüksiyonu olmayan erkek hastalarda eksternalkateterler kal›c› kateterlere bir alternatif olarakdikkate al›nmal›d›r.

Aç›klama: Eksternal kondom kateterler erkek-lerde kateterizasyon için etkin bir alternatif yön-temdir. ‹fleme sonras› art›k idrar hacmi fazla olma-yan hastalarda kondom kateter, kateterle iliflkilibakteriüri geliflme riski aç›s›ndan k›sa süreli kal›c›kateterizasyona üstün gibi görünmektedir. Çal›fl-malar art›k idrar miktar›n› genellikle iki ard›fl›k öl-çümde 100 mL’den az olarak kabul etmektedir.

Kondom kateterli hastalarla kal›c› kateterizas-yon uygulanan hastalar› karfl›laflt›ran çal›flmalar›nbirço¤unda kateterle iliflkili bakteriürinin daha azgörüldü¤ü rapor edilmifltir (3,51-53). Kondom ka-teter kullanan hastalar daha konforlu olduklar›n›ve daha az a¤r› duyduklar›n› bildirmifllerdir. Kon-dom kateteri aral›kl› kateterizasyonla k›yaslayanileriye dönük çal›flma ise henüz yoktur.

Kondom kateterin di¤er bir avantaj› da üretraltravmaya neden olmamas›d›r. Buna karfl›l›k kon-dom kateter penis derisini tahrifl ederek skar olu-flumuna da neden olabilir. Penisi k›sa veya penisderisi ülsere olan hastalarda kondom kateter birseçenek olmamal›d›r (28). Spinal kord travmas›naba¤l› nörojenik mesaneli hastalarda, kondom ka-teter kullan›m›n›n güvenli¤i aç›s›ndan ürodinamikinceleme mutlaka yap›lmal›d›r. Bu hastalarda det-rüsör sfinkter dissinerjisi varl›¤›nda kondom kate-terin uzun süre kullan›lmas› böbrek ifllevlerini

olumsuz yönde etkileyebilir (54,55). Halen kad›n-larda kullan›labilecek uygun bir eksternal katetermevcut de¤ildir.

Suprapubik Kateterizasyon

Ameliyathane ortam›nda, anestezi uygulanarakkar›n duvar›ndan perkütan giriflimle mesaneye ka-teter yerlefltirilmesidir. Kateterle iliflkili bakteriüriolas›l›¤›n›n daha az olmas›, üretral travma ve dar-l›k s›kl›¤›n›n azalmas›, hastan›n normal iflemeyideneme flans›n›n olmas› bu yöntemin önemli üs-tünlükleridir (28). Cochrane gözden geçirmesinde14 randomize ya da yar› randomize çal›flmada cer-rahi sonras› k›sa süreli kal›c› kateter ve suprapubikkateter uygulamas› karfl›laflt›r›lm›flt›r. Bu çal›flma-larda kal›c› kateterizasyonun daha fazla bakteriüri-ye, tekrar kateterizasyona ve rahats›zl›k hissineneden oldu¤u ortaya konmufltur (39).

Randomize, kontrollü bir çal›flmada, ürojineko-lojik ameliyat geçiren 248 kad›n hastada, temiz ara-l›kl› kateterizasyon ile suprapubik kateterizasyonkarfl›laflt›r›lm›fl ve kateterle iliflkili bakteriüri gelifl-me riski iki grupta da benzer bulunmufltur. Ancaktemiz aral›kl› kateterizasyon grubunda daha fazlaisteksizlik ve ifllem güçlü¤ü rapor edilmifltir (56).

Suprapubik kateterizasyonun bu üstünlükleri-ne ra¤men yayg›n kullan›lmad›¤› bilinmektedir.Çünkü ifllem invazivdir ve kanama ya da organ ya-ralanmalar›na neden olabilir. Kateter de¤iflimi içindeneyimli personel gereklidir. Suprapubik kate-ter, inkontinans› olan hastalarda üretradan idrars›zmas› sorununa çözüm olamaz (28). Suprapubiktekni¤in di¤er kateterizasyon yöntemleriyle karfl›-laflt›r›ld›¤› daha genifl serili çal›flmalara gereksinimvard›r.

Üretral Stent ve Protez

Nörojenik mesane disfonksiyonu, üretra darl›¤›ve idrar retansiyonu tedavisi amac›yla prostatiküretraya stent veya protez yerlefltirilebilir. Strestarz› idrar kaç›rmada yaklafl›k %50 olguda yeterlibir kontrol sa¤lar (57). Ancak üretraya yerlefltirilenfarkl› ayg›tlar›n bakteriüri ya da semptomatik üri-ner sistem infeksiyonuna neden olmas› aç›s›ndandi¤er idrar drenaj yöntemleriyle k›yasland›¤› iyiplanlanm›fl çal›flmalara ihtiyaç vard›r.

KATETER SEÇ‹M‹

Öneri: Hastaya ve uygulamaya özel olarak enuygun çapl› kateter seçilmelidir. Lateks, hidrojel




veya silikon kateterlerin, kateterle iliflkili ürinersistem infeksiyonu riskini azaltt›¤›n› gösteren ye-terli kan›t yoktur.

Aç›klama: Kateter yabanc› cisim etkisiyle üret-ra ve mesanede inflamasyona neden olabilir. Has-taya ve uygulamaya uygun olan en küçük çapl› ka-teter seçilmelidir. Gere¤inden daha genifl kateter-ler komplikasyon riskini art›r›r. Kad›nlar için 12-14Ch (1 Charriere unit = 0.33 mm), erkekler için ise14-16 Ch kateterler uygundur. 12 Ch’lik bir kateter-den günde 100 L idrar geçebilir. ‹drar çok konsant-re ve bulan›k olmad›kça daha genifl çapl› kateter-lerin tak›lmas›na gerek yoktur. Böyle durumlarda18 Ch’lik kateter; kan p›ht›s› ya da doku parças›varsa 22 Ch’lik kateter önerilmektedir. Özel du-rumlar d›fl›nda 10 mL hacimli balonlu kateterlerkullan›lmal›d›r. Baz› özel ameliyatlardan sonra, ba-s›nç uygulamas› gerekli olan hastalarda büyük ba-lonlu kateterler kullan›l›r. Balonun içi steril su ve-ya serum fizyolojikle doldurulmal›d›r (2,3,12,58-62). Allerji oluflturmayan ve irritasyon yapmayanbir kateter tercih edilir (63,64).

Üriner kateter materyalleri oldukça farkl›l›kgöstermektedir. Standart üriner kateterler polivi-nil klorid, plastik, lateks, teflon, slikon elastomer,saf slikon hidrojel ve hidromerden üretilebilmek-tedir.

Do¤al kauçuklar ile kateter iliflkili lokal infla-matuvar yan›t ve doku nekrozu en çok görülürken,lateks ve silikon kateterler ile bu olaylar›n görül-me s›kl›¤› azal›r. Lateks kateterler ucuz olmaklaberaber, irritasyon ve allerjik reaksiyonlar olufltu-rabilir. Silikon kateterler lateks ürünlere göre biyo-lojik uyumluluk aç›s›ndan üstündür. Tortu birikimiriskinin azalt›lmas›nda uzun süreli kateterizasyonihtiyac› olan ve s›k obstrüksiyonu olan hastalardasilikon kateterler tercih edilebilir. Mesane irrigas-yonunun yap›labildi¤i üç yollu kateterler ise ge-nellikle güçlü bir materyal olan polivinil kloriddenoluflmaktad›r. Farkl› tipteki bu kateterlerin seçimiklinik endikasyona, maliyete, ulafl›labilirlik ve kifli-sel faktörlere göre yap›lmal›d›r (65).

Antimikrobiyal Kaplanm›fl Kateterler

Öneri: Rutin olarak önerilmemektedir.

Gümüfl ‹yon Kapl› Kateterler

Kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu h›z›-n›n düflürülmesine yönelik kapsaml› stratejilerin

uygulanmas›na ra¤men infeksiyon h›z› azalm›yor-sa, gümüfl alafl›ml› kateterlerin kullan›m› düflünü-lebilir. Uzun dönemli kateterizasyon ihtiyac› olanhastalarda infeksiyon riskini azaltt›¤›n› gösterenyeterli bilgi yoktur.

Cochrane gözden geçirmesinde incelenen ça-l›flmalar›n ço¤unda üriner infeksiyon tan›s› için sa-dece bakteriüri kriter olarak al›nm›flt›r. Çal›flmalar-da bakteriüri düzeyi de farkl›l›k göstermektedir.Baz› çal›flmalarda tan› kriteri belirtilmemifltir. Ça-l›flmalarda hasta gruplar›n›n farkl›l›k göstermesi vekontrol gruplar›nda kullan›lan kateterlerin de¤iflikolmas› da sonuçlar›n genellenmesini güçlefltir-mektedir (66). Gümüfl kapl› kateterlerle ilgili çal›fl-malar, gümüfl oksit ve gümüfl alafl›m olmak üzereiki ayr› materyalle yap›lm›flt›r. Gümüfl oksit kapl›kateterler kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyo-nu önleyememektedir. Riley ve arkadafllar›n›nyapt›¤›, çok say›da hastay› içeren randomize kont-rollü çal›flmada, gümüfl oksit kapl› kateterlerinbakteriüri riskini beklenenin aksine art›rd›¤› gös-terilmifltir (67). Gümüfl alafl›m ve gümüfl oksit kap-l› kateterlerin karfl›laflt›r›ld›¤› Cochrane de¤erlen-dirme sonuçlar›na göre, gümüfl kapl› kateterler er-ken dönemde (bir hafta) asemptomatik bakteriüririskini azaltmaktad›r (66). Kachmer ve arkadafllar›-n›n yapt›¤› randomize çal›flmada, servis hastalar›n-da gümüfl alafl›m kapl› kateterin infeksiyon riskinive maliyeti azaltt›¤› görülürken, yo¤un bak›m has-talar›nda bir fark bulunamam›flt›r (68).

Johnson ve arkadafllar›n›n yapt›¤› meta-analiz-de, gümüfl alafl›m kapl› kateterlerde lateks kate-terlere göre infeksiyon oranlar›n›n daha düflük ol-du¤u görülmektedir (69). Sonuç olarak, gümüfl ala-fl›m kapl› kateterlerin kullan›m› k›sa süreli katete-rizasyonda bakteriüri riskini azaltabilir, uzun süre-li kateterizasyondaki yarar›yla ilgili yeterli bilgiyoktur.

Antibiyotik Kapl› Kateterler

Antimikrobiyal kapl› kateterler k›sa süreli kate-terizasyonda bakteriüri riskini azalt›r ancak semp-tomatik üriner sistem infeksiyonunu azaltt›¤›n›gösteren yeterli çal›flma yoktur. Kateterle iliflkiliüriner sistem infeksiyonu h›z›n›n düflürülmesineyönelik kapsaml› stratejilerin uygulanmas›na ra¤-men infeksiyon h›z› düflmüyorsa, antimikrobiyalkateterlerin kullan›m› önerilebilir (27).



KALICI KATETER TAKILMASI

Öneri: Üriner kateter sadece do¤ru teknik veaseptik yöntemleri bilen ve bak›m›n› yapabilene¤itimli kifliler taraf›ndan uygulanmal›d›r.

Aç›klama: Bu konuda yap›lan ileriye dönük ça-l›flmalar›n az say›da olmas› ve hastanelerde çokluantibiyotik direncine sahip mikroorganizmalar›nyayg›n olmas› nedeniyle, IDSA fikir birli¤i panelikal›c› kateterlerin tak›lmas› esnas›nda aseptik tek-ni¤in ve steril malzemenin kullan›lmas›n› öner-mektedir (28). Kateterin operasyon odas›nda tak›l-mas›n›n, hasta odas› ya da acil serviste tak›lmas›-na oranla kateterle iliflkili bakteriüri riskini anlam-l› olarak azaltt›¤› gösterilmifltir (70,71).

Kateter, e¤itimli bir kifli taraf›ndan aseptik tek-nik ve steril malzeme kullan›larak tak›lmal›d›r. Ste-ril tüm malzemeleri içinde bar›nd›ran haz›r kateterseti kullan›lm›yorsa uygulay›c›n›n yan›nda bir yar-d›mc› bulunmal›d›r. Kateter tak›lmas›nda uygula-nacak ifllem afla¤›da maddeler halinde yaz›lm›flt›r:

a. El hijyeni sa¤lan›r, steril eldiven giyilir.

b. Steril aletle tamponlar tutulup antiseptik so-lüsyonla uygulama alan› silinir. Kateter takma setikullan›lm›yorsa, antiseptik solüsyonu yard›mc›n›nvermesi gerekir.

c. Steril örtü ile uygulama alan› örtülür.

d. Kateter haz›rlan›r (haz›r kateter takma setiyoksa, yard›mc›n›n paketi açarak steril kateteri uy-gulay›c›ya vermesi gerekir), kateterin balonunu fli-flirmek için kullan›lacak steril s›v› enjektöre çekilir,kapal› drenaj torbas› katetere ba¤lan›r.

e. Tek kullan›ml›k kayganlaflt›r›c› jel üretrayas›k›l›r.

f. Kateter üretraya yerlefltirilir, idrar›n geldi¤iizlenir. Kateterin mesanede oldu¤u düflünülüyor,buna karfl›n idrar gelmiyorsa hafif suprapubik bas›yaparak idrar›n gelip gelmedi¤i kontrol edilir. Yineidrar gelmiyorsa, mesane steril serum fizyolojikleirrige edilerek, kateter ucunun mesanede oldu¤ukontrol edilir.

g. Balonlu kateterlerde 8-10 mL steril s›v› ilebalon fliflirilir, kateter yavaflça geri çekilerek mesa-ne boynuna oturtulur.

h. Steril örtü kald›r›l›r.

i. Kateter takma s›ras›nda perinede kirlenmeolduysa, antiseptik solüsyonla temizlenir.

j. Drenaj sisteminin bükülüp t›kanmad›¤› kont-rol edilir. ‹drar torbas›n›n ve toplay›c› sisteminmesane düzeyinin alt›nda tutulmas› gerekti¤i ha-t›rlat›l›r.

k. Eldiven ç›kar›l›r, el hijyeni sa¤lan›r.

El hijyeni tekni¤ine uygun olarak antimikrobi-yal katk›l› ya da katk›s›z sabun ve suyla y›kama yada su gerektirmeyen alkol bazl› el antiseptikleriy-le sa¤lan›r. Türk Hastane ‹nfeksiyonlar› ve Kontro-lü Derne¤i taraf›ndan yay›nlanan el hijyeni k›lavu-zuna göre di¤er invaziv ifllemlerde oldu¤u gibi üri-ner kateter tak›lmas› s›ras›nda da el hijyeni sa¤-lanmas›n›n gerekli oldu¤u belirtilmektedir (72).

Kateter Kayganlaflt›r›c›lar›n Kullan›m›

Kateter tak›l›rken kayganlaflt›r›c› kullan›m›n›nyarar›n› gösteren kan›t düzeyi düflük çal›flmalarmevcuttur (73,74). Antiseptik içeren kayganlaflt›r›-c›lar ile içermeyen kayganlaflt›r›c›lar› karfl›laflt›rançal›flmalarda infeksiyonu önlemede arada anlaml›bir fark olmad›¤› gösterilmifltir. Çapraz kontami-nasyonu engellemek amac›yla her hasta için tekkullan›ml›k kayganlaflt›r›c› jel kullan›lmas› gerekli-dir.

ÜR‹NER KATETER BAKIMI

Rutin Bak›m

Öneri:

• ‹drar drenaj› için kapal› bir sistem kullan›lma-l› ve sistemin bütünlü¤ü bozulmamal›d›r. Kateterve kapal› drenaj sisteminin bütünlü¤ü bozuldu-¤unda ikisi de de¤ifltirilmelidir.

• Düzenli aral›klarla kateter veya drenaj sis-temlerinin de¤ifltirilmesi önerilmemektedir. ‹nfek-siyon veya obstrüksiyon durumunda kateter vedrenaj sistemi de¤ifltirilmelidir.

• Obstrüksiyonlar önlenerek sürekli idrar ak›m›sa¤lanmal›d›r.

• Drenaj sistemi yere dokunmadan mesane se-viyesinin alt›nda tutulmal›d›r.

• Meatusta kir birikimi varsa kontaminasyonuönlemek için su ve sabunla temizlenmelidir. Peri-yodik y›kama veya antiseptiklerle silmenin infek-siyonu önlemede faydas› yoktur.

• Üriner sistem infeksiyonlar›n›n önlenmesin-de rutin sistemik antibiyotikler veya üriner anti-septikler kullan›lmamal›d›r.




• Prostat veya mesane cerrahisi sonras› kanama-lar d›fl›nda mesane irrigasyonu önerilmemektedir.

• ‹drar torbalar›n›n boflaltma muslu¤u olmal›-d›r. Torba boflalt›lmas› s›ras›nda çapraz kontami-nasyonu önlemek amac›yla her hasta için ayr› birboflaltma kab› kullan›lmal›d›r.

Aç›klama: Kateterle temastan önce ve sonraeller y›kanmal›d›r ve idrarla temas riski varsa eldi-ven kullan›lmal›d›r. Kateter aseptik koflullar vesteril malzemeler kullan›larak yerlefltirildiktensonra idrar drenaj› için kapal› bir sistem kullan›l-mal›d›r ve gerekmedikçe kateter ve drenaj sistemibirbirinden ayr›lmamal›d›r. Aseptik teknikte bo-zulma, drenaj sisteminde ayr›lma veya bir kaçakolufltu¤unda, steril ekipman ve aseptik tekniklekateter ve drenaj sisteminin de¤ifltirilmesi gerek-mektedir (27). Mümkün olan en k›sa zamanda ka-teter ç›kar›lmal›d›r (3,65).

Sürekli idrar ak›m› sa¤lanmal› ve obstrüksiyon-lar önlenmelidir. Kateter ve drenaj sistemindekibükülmelere izin verilmemelidir. Drenaj sistemiher zaman mesane seviyesinin alt›nda tutulmal›d›r.‹drar torbas› yerde b›rak›lmamal›d›r. Torbalar, alt-lar›nda bulunan boflaltma musluklar›yla düzenliolarak boflalt›lmal›, boflalt›l›rken her hasta için ayr›temiz bir kap kullan›lmal›d›r. Drenaj sisteminintoplama kab›na temas› önlenmelidir. Kateter veyadrenaj sistemiyle ilgili her uygulamada ifllem önce-si ve sonras› eller y›kanmal›; gerekti¤inde eldivenve önlük gibi koruyucu malzemeler kullan›lmal›d›r.Kompleks üriner drenaj sistemleri (bakteri girifliniengelleyen antiseptikli drenaj sistemleri vb.) rutinkullan›m için gerekli de¤ildir. Düzenli aral›klarlakateter veya drenaj sistemlerinin de¤ifltirilmesiönerilmemektedir. ‹nfeksiyon veya obstrüksiyongibi klinik endikasyonlar›n varl›¤›nda de¤iflim ya-p›lmal›d›r (27). K›sa veya uzun süreli kateterizas-yonda kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyo-nunun önlenmesinde rutin sistemik antibiyotiklerveya üriner antiseptikler kullan›lmamal›d›r(27,28,65). Meatus bak›m› için günlük banyo veyadufl ile temizlik yeterlidir. Antiseptik kullan›lmas›-na gerek yoktur. Obstrüksiyon riski olan durumlar(örn. prostat veya mesane cerrahisi sonras› kana-malar) d›fl›nda mesane irrigasyonu önerilmemek-tedir. Obstrüksiyon olas›l›¤›nda devaml› irrigasyontercih edilmelidir. Drenaj sistemi ayr›lmadan önceba¤lant› yeri dezenfekte edilmelidir. Aseptik tek-

ni¤e uygun flekilde steril malzeme kullan›larak vebüyük hacimlerle irrigasyon yap›lmal›d›r. Ürinerdrenaj torbalar›n›n antiseptik veya antimikrobiyalsolüsyonlarla rutin y›kanmas› önerilmemektedir.Kateterlerin ç›kar›lmadan önce klemplenmesi ge-rekli de¤ildir, ancak ters idrar ak›m› engellenmeli-dir. Hastan›n transferi s›ras›nda torba boflalt›lm›flve ba¤lant›lar kapal› olmal›d›r (27).

Obstrüksiyona Yaklafl›m

Öneri: Obstrüksiyon olufltu¤unda irrigasyonyap›lmamal›, kateter ve drenaj sistemi de¤ifltiril-melidir.

Aç›klama: Obstrüksiyon varl›¤›nda kateter de-¤ifltirilmelidir. Obstrüksiyonun giderilmesi veyatan›s› için irrigasyon yap›lmamal›d›r. Kateterlerinasidifiye edici solüsyonlarla irrige edilmesi, meta-namin ve oral üreaz inhibitörlerinin kullan›m›n›nyarar› konusunda görüfl birli¤i yoktur. ‹drar ç›k›fl›-n›n az oldu¤u kateterli hastalarda obstrüksiyonude¤erlendirmede ultrasonografinin yeri konusun-da yeni çal›flmalara gereksinim vard›r (27).

Kateterli Hastadan ‹drar Örne¤i Al›nmas›

Öneri: Rutin bakteriyolojik incelemeler gerek-sizdir. Ancak infeksiyon flüphesinde yap›lmal›d›r.

Aç›klama: ‹nfeksiyon flüphesinde kültür içinal›nacak örnekler aseptik koflullarda toplanmal›-d›r. Örnek almak için kapal› drenaj sisteminin bü-tünlü¤ü bozulmamal›d›r. ‹nceleme için az miktardaidrara ihtiyaç duyuldu¤unda (örn. idrar analizi ve-ya nonspesifik kültür) örnekleme portu antiseptiksolüsyonla silindikten sonra enjektörle örnek al›-n›r. Büyük miktarlarda idrar örne¤i gerekti¤inde(kültür d›fl›nda) drenaj torbalar›ndan aseptik yön-temle al›nmal›d›r (27).

Çapraz Kontaminasyonun Önlenmesi

Sa¤l›k personelinin el y›kama ve eldiven kulla-n›m› konusundaki protokollere uymas› gerekmek-tedir. Kateterize hastaya aç›k yaras› olan hasta gi-bi yaklafl›lmal›d›r (65,72). Torba boflalt›lmas› s›ra-s›nda çapraz kontaminasyonu önlemek amac›ylaher hasta için ayr› bir boflaltma kab› kullan›lmal›-d›r.

KATETER‹N ÇIKARILMASI

Öneri: Kateter ihtiyac› her gün gözden geçiril-meli ve mümkün olan en k›sa sürede ç›kar›lmal›-d›r.



Aç›klama: Uzun süreli operasyon nedeniyle ta-k›lan kateterler aksi gerekmedikçe operasyon son-ras› hemen çekilmelidir.

Kateterizasyonun sonland›r›lmas›nda hatal›gecikmeleri önlemek ve kateterle iliflkili üriner sis-tem infeksiyonu geliflimini azaltmak amac›yla uy-gulanan çeflitli yöntemlerin etkinli¤ini irdeleyençal›flmalar yay›nlanm›flt›r. Tayvan’da gerçeklefltiri-len bir çal›flmada, e¤itimli personel taraf›ndan he-kimlere gereksiz kateter kullanmamalar› yönünde-ki günlük hat›rlatman›n, kateterizasyon süresinibelirgin olarak azaltt›¤› gösterilmifltir. Böylece ka-teterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu insidans›ve hastanede yat›fl süresi de anlaml› olarak azal-m›flt›r. Bu uygulama ile antimikrobiyal tedavi vetoplam hastane maliyetlerinin de %60 oran›ndaazald›¤› bildirilmifltir (75). Bir üniversite hastane-sinde hastan›n dosyas›na kateterli oldu¤unu hat›r-latan bir uyar› notu konulmas›n›n yarar› araflt›r›l-m›flt›r. Bu grupta kontrol grubuna göre kateter ka-l›fl süresi belirgin olarak k›salm›fl, tekrar kateter ta-k›lma oran› benzer bulunmufltur (76). Hasta dosya-s›na her gün “kateterin kalmas› gereklidir” talima-t›n›n hekimi taraf›ndan yaz›lmas› uygulamas› etkinve baflar›l› bir yöntemdir.

Bilgisayar yoluyla hat›rlatma da etkili bir uygu-lamad›r (77). Dahiliye ve kardiyoloji servislerindeyap›lan bir çal›flmada, bilgisayar yoluyla hat›rlat-man›n kateter kal›fl süresini sekiz günden befl gü-ne indirdi¤i gösterilmifltir (78). Yine ayn› yönteminkullan›ld›¤› bir di¤er çal›flmada ise kateter kullan›-m›nda %81, kateterle iliflkili üriner sistem infeksi-yonu oran›nda %69’luk bir azalma oldu¤u raporedilmifltir (79).

KURUMSAL POL‹T‹KANIN OLUfiTURULMASI

Öneri: Her kurum kendi altyap› ve amac›na gö-re kurumsal politikalar›n› oluflturmal›d›r.

Aç›klama: Kateterlerin uygun kullan›lmas› vekateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu riskininazalt›lmas› amac›yla her kurum kendi politikalar›n›gelifltirmeli ve gerekli idari altyap›y› oluflturmal›-d›r (27). Kurumlar kal›c› kateter yerlefltirilmesiyleilgili uygun endikasyon listeleri oluflturmal› vebelli aral›klarla hastane personelini bu k›lavuzlarauymas› konusunda e¤itmelidir. Kal›c› kateter tak›l-mas› talimat›n›n hasta dosyas›na hekimi taraf›n-dan yaz›lmas› zorunlulu¤u getirilmelidir.

Kurumlar uygun olmayan üriner sistem katete-rizasyonunu azaltmak için otomatik sonland›r tali-mat› uygulamas› veya hemflire ya da elektronik ta-banl› hat›rlatma yöntemi gibi bir uyar› sisteminiuygulamaya koymal›d›r. Kurumsal politikalar, k›la-vuzlar›n oluflturulmas› ve uygulanmas›, idrar kate-teri uygulayan sa¤l›k personelinin periyodik e¤iti-mi, aseptik kateterizasyon için uygun malzeme vekoflullar›n sa¤lanmas›, ifllem ile ilgili kay›tlar›n tu-tulmas› ve sürveyans çal›flmalar›n›n yap›lmas›n›kapsamal›d›r (27).

KOMPL‹KASYONLAR

Üriner katetere ba¤l› görülen en s›k komplikas-yon bakteriüri ve bunun sonucu oluflan infeksiyon-dur. Kateterli hastalarda bakteriüri riski günde %5artmaktad›r. Bir ay›n sonunda olgular›n hemen ta-mam›nda bakteriüri geliflmektedir. K›sa süreli ka-teterizasyona ba¤l› bakteriürili olgular›n ço¤uasemptomatiktir. Atefl veya di¤er üriner sistem in-feksiyonu semptomlar› %30’a yak›n olguda görülür.

Katetere ba¤l› bakteriürili hastalar›n %5’indendaha az› bakteremi ile komplike olmaktad›r. Yinede kateterize hasta say›s›n›n fazlal›¤›ndan dolay›,nozokomiyal bakteremilerin %15’i üriner sistemkaynakl›d›r. Yafll› ve uzun süre kateterize olgulardaher 100 kateterizasyon günü için bir febril atak gö-rülmektedir. Kateterler üretral drenaj› ve prostatiksekresyonlar›n at›l›m›n› azaltarak prostatit ve üretritgibi di¤er genitoüriner sistem infeksiyonlar›na dayol açabilir. ‹nfeksiyonun geriye do¤ru gitmesiyleseminal vezikülit ve epididimoorflit görülebilir. Uy-gun çapl› bir kateter kullan›lmas› bu tür infeksiyon-lar›n görülme olas›l›¤›n› azalt›r. Otopsi çal›flmalar›n-da uzun süre kateterizasyonlu hastalar›n 1/3’ten da-ha ço¤unda akut piyelonefrit tan›mlanm›flt›r (80-86).

Katetere ba¤l› görülen bir baflka komplikasyontravmad›r. Travman›n en s›k nedeni hastan›n kate-teri çekmesi ya da kateter balonunun üretra içindefliflirilmesidir. Travma üretral yap›fl›kl›klara, nek-roz, üretral rüptür ve rektum perforasyonuna ne-den olabilir. Daha nadir olarak mesane y›rt›lmas›görülebilir (87,88). Kateterizasyon sürecinde tafloluflumu ve kateter t›kanmas› görülebilir. Uzun sü-reli kateterizasyonda alkali idrar varl›¤›nda mine-raller çökebilir ve obstrüksiyon geliflebilir. Ayr›camukus, kan p›ht›lar› da t›kanmaya neden olabil-mektedir (89-91).




Uzun süreli kateterizasyon sistit, skuamöz me-taplazi ve epitelyal displaziye yol açabilir. Kate-ter kullan›m› ile mesane kanseri aras›nda iliflki ol-du¤u gösterilmifltir. En önemli faktör infeksiyon-dur (92-95).

Üriner katetere ba¤l› görülen komplikasyonlarTablo 2’de görülmektedir.

KATETERLE ‹L‹fiK‹L‹ ÜR‹NER S‹STEM ‹NFEKS‹YONLARI

Semptom ve Bulgular

Üriner sistem infeksiyonlar›yla iliflkili semptomve bulgular; atefl (> 38°C), s›k›flma hissi, s›k idraraç›kma, dizüri, suprapubik duyarl›l›k ve kostover-tebral aç› hassasiyetidir. Üriner kateteri olan has-talarda s›k›flma hissi, s›k idrara ç›kma ve dizüri ya-k›nmalar› oluflmayaca¤› için di¤er semptom vebulgular de¤erlendirilmelidir. Altm›fl befl yafl›n üs-tündeki olgularda atefl olmayabilir. Bir yafl›n alt›n-

daki çocuklarda hipotermi (< 36°C), apne, bradi-kardi, letarji, kusma semptom ve bulgular› da tan›kriterleri içinde de¤erlendirilmelidir.

Tan› Kriterleri

Kateterle iliflkili semptomatik üriner sistem in-feksiyonu tan›s› için afla¤›daki koflullardan en azbiri bulunmal›d›r (23).

Koflul 1: Üriner kateteri olan hastada baflka birnedene ba¤lanamayan 38°C’nin üzerinde atefl,suprapubik duyarl›l›k, kostovertebral aç› hassasi-yeti veya a¤r›; son 48 saat içinde üriner kateteri ç›-kar›lm›fl olan hastalarda yukar›dakilere ek olaraks›k›flma hissi, s›k idrara ç›kma, dizüri bulgular›n-dan en az biri

ve

‹drar kültüründe ≥ 105 koloni/mL (en fazla ikitür mikroorganizma) üreme olmas›.

Koflul 2: Üriner kateteri olan hastada baflka birnedene ba¤lanamayan 38°C’nin üzerinde atefl, sup-rapubik duyarl›l›k, kostovertebral aç› hassasiyeti ve-ya a¤r›; son 48 saat içinde üriner kateteri ç›kar›lm›flolan hastalarda yukar›dakilere ek olarak s›k›flma his-si, s›k idrara ç›kma, dizüri bulgular›ndan en az biri

ve

‹drar incelemelerinde; lökosit esteraz ve/veyanitrit pozitifli¤i, piyüri, santrifüj edilmemifl idrar›nGram yaymas›nda mikroorganizma görülmesi bul-gular›ndan en az biri

ve

‹drar kültüründe ≥ 103 ile < 105 koloni/mL (enfazla iki tür mikroorganizma) üreme olmas›.

Koflul 3: Üriner kateteri olsun veya olmas›n biryafl›n alt›ndaki çocuklarda, baflka bir nedene ba¤-lanamayan 38°C’nin üzerinde atefl, hipotermi (<36°C), apne, bradikardi, dizüri, letarji, kusma bul-gular›ndan en az biri

ve

‹drar kültüründe ≥ 105 koloni/mL (en fazla ikitür mikroorganizma) üreme olmas›.

Koflul 4: Üriner kateteri olsun veya olmas›n biryafl›n alt›ndaki çocuklarda, baflka bir nedene ba¤-lanamayan 38°C’nin üzerinde atefl, hipotermi (<36°C), apne, bradikardi, dizüri, letarji, kusma bul-gular›ndan en az biri



Tablo 2. Komplikasyonlar

A¤r›

Asemptomatik bakteriüri

Bakteremi

Böbrek yetmezli¤i

Epididimit

Epididimoorflit

Hematüri

‹drar kaça¤›

Kateter k›r›lmas›

Mesane kanseri

Mesane perforasyonu

Mesane spazm›

Obstrüktif hidronefroz

Piyelonefrit

Prostatit

Sepsis

Sistit

Tafl oluflumu

Üretral strüktür

Üretrit

Vezikoüreteral reflü

ve

‹drar incelemesinde; lökosit esteraz ve/veyanitrit pozitifli¤i, piyüri, santrifüj edilmemifl idrar›nGram yaymas›nda mikroorganizma görülmesi bul-gular›ndan en az biri

ve

‹drar kültüründe ≥ 103 ile < 105 koloni/mL (enfazla iki tür mikroorganizma) üreme olmas›.

Tan› kriterleri ile ilgili algoritmalar fiekil 1,2 ve3’te özetlenmifltir.

Risk Faktörleri

Kateter uygulamas›na ba¤l› bakteriüri için bir-birinden ba¤›ms›z baz› risk faktörleri tan›mlanm›fl-t›r. Bunlar; kateterizasyon süresi, kateterin operas-yon odas› d›fl›nda tak›lmas›, kateteri takan kiflinindeneyiminin az olmas›, kapal› sistemin bozulmas›,

kateter bak›m›ndaki hatalar, kateter t›kanmas›,üreteral stent varl›¤›, diyabet, malnütrisyon, kad›ncinsiyet, ileri yafl, böbrek fonksiyon bozuklu¤u,düflük albumin düzeyi ve baflka bir bölgede aktifinfeksiyon varl›¤› fleklindedir. Periüretral bölgeninpotansiyel patojenlerle kolonizasyonu önemli birrisk faktörüdür (1-3,5,6,8,13-21,96).

Drenaj tüp ve torbas›n›n mesane seviyesinin üs-tünde olmas› bakteriüri riskini art›rmaktad›r (97,98).

Diyabetli hastalarda idrar›n bakterisidal etkisi-nin azalmas› (Tamm-Horsfall proteininin at›l›m›n›nazalmas›) yan›nda granülosit fonksiyon bozuklu¤unedeniyle de üriner sistem infeksiyonuna yatk›nl›kartar. Ayr›ca, diyabetli hastalar›n mesane epitelhücreleri bakteriler için artm›fl adezyon kapasitesi-ne sahiptir. CD4 hücre say›s› 200/mm3’ün alt›ndaolan insan immünyetmezlik virüsü (HIV) pozitif has-




fiekil 1. Üriner kateteri olan hastada tan› kriterleri.

Üriner kateteri olan hasta

Baflka bir nedene ba¤lanamayan afla¤›daki semptom vebulgulardan en az biri:

• Atefl (> 38°C)• Suprapubik duyarl›l›k• Kostovertebral aç› hassasiyeti veya a¤r›

‹drar incelemelerinde afla¤›dakilerden en azbirinin bulunmas›:

• Lökosit esteraz ve/veya nitrit pozitifli¤i• Piyüri• Santrifüj edilmemifl idrar›n Gram

yaymas›nda mikroorganizma görülmesi

Kültürde ≥ 103 ile < 105

koloni/mL (en fazla ikitür mikroorganizma)üreme olmas›

Kültürde ≥ 105


Semptomatik Üriner Sistem ‹nfeksiyonu - Kateterle ‹liflkili Üriner Sistem ‹nfeksiyonu

‹drar Tetkiki

‹drar Kültürü

Semptom veBulgular

talarda bakteriüri riski artm›flt›r. Hastalardaki kate-terle iliflkili üriner sistem infeksiyonu riski hastane-de kal›fl süresiyle orant›l› olarak artmaktad›r (99).

Kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonlar›için risk faktörleri Tablo 3’te görülmektedir.

Tedavi

Komplike üriner sistem infeksiyonlar›nda anti-mikrobiyal tedavi, komplike eden faktörler orta-dan kald›r›ld›¤› ve ürodinamik fonksiyonlar düzel-tildi¤i zaman baflar›l› olmaktad›r (99).

Kateterli hastalarda bakteriüri yönünden tara-ma kültürlerinin yap›lmas› önerilmemektedir (100).

Asemptomatik bakteriürili hastaya yaklafl›m:Asemptomatik bakteriüride baz› özel durumlar d›-fl›nda tedavi önerilmemektedir. ‹mmünyetmezlikli

hastalar, gebeler, görülebilir mukozal kanama bek-lenen ürolojik giriflim ve protez uygulanacak hasta-larda asemptomatik bakteriüri tedavi edilmelidir.Ayr›ca, Serratia marcescens ile geliflen bakteriüridebakteremi ve mortalite olas›l›¤›n›n yüksek olmas›nedeniyle tedavi önerilmektedir (101-106).

Üriner sistem infeksiyonu olan olguya yakla-fl›m: Bakteremi ve atefl geliflen hastalarda tedaviyekarar vermeden önce üriner sistem d›fl›ndaki olas›infeksiyonlar de¤erlendirilmelidir (102). Tedavi içinideal olan› etken mikroorganizmay› saptamak ve bumikroorganizmaya karfl› antibiyotiklerin etkinli¤inibelirlemektir. Kateterle iliflkili üriner sistem infeksi-yonu geliflen hastalarda altta ciddi bir hastal›k bu-lunmas› mortalite ve morbiditeyi art›ran önemli fak-tördür (107). Günümüzde tedavide kullan›labilecekçok say›da antimikrobiyal ilac›n varl›¤›na karfl›n, se-



fiekil 2. Son 48 saat içinde üriner kateteri ç›kar›lm›fl olan hastada tan› kriterleri.

Son 48 saat içinde üriner kateteri ç›kar›lm›fl olan hasta

Baflka bir nedene ba¤lanamayan afla¤›daki semptom ve bul-gulardan en az biri:

• Atefl (> 38°C) • S›k›flma hissi• Suprapubik duyarl›l›k • S›k idrara ç›kma • Kostovertebral aç› hassasiyeti veya a¤r› • Dizüri

‹drar incelemelerinde afla¤›dakilerden en azbirinin bulunmas›:




koloni/mL (en fazla iki türmikroorganizma) üremeolmas›

Kültürde ≥ 105


Semptomatik Üriner Sistem ‹nfeksiyonu - Kateterle ‹liflkili Üriner Sistem ‹nfeksiyonu

‹drar Tetkiki

‹drar Kültürü

Semptom veBulgular

çilebilecek ilaçlar s›n›rl›d›r. Seçilecek antimikrobi-yaller yeterli farmakodinamik ve farmakokinetiközelliklere sahip olmal›d›r. Asit ve alkali idrarda an-tibakteriyel aktivitesi iyi olmal›, böbreklerden aktifhalde yüksek konsantrasyonda at›lmal›d›r (99).

Kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu et-keni mikroorganizmalar genel olarak toplum kö-kenli infeksiyon etkenlerine k›yasla daha dirençli-

dir. Tedavide kurumun mikrobiyal floras› ve anti-biyotik direnç durumu dikkate al›nmal›d›r. Bunusa¤lamak için düzenli sürveyans yap›lmas› zorun-ludur (6,102,108,109).

Semptomlar› h›zla düzelen hastalarda tedaviyedi günde sonland›r›labilir; tedaviye yan›t› geci-ken hastalarda tedavi süresi 10-14 gün olmal›d›r(110-113).




fiekil 3. Bir yafl›n alt›nda üriner kateteri olan veya olmayan hastada tan› kriterleri.

Bir yafl›n alt›nda üriner kateteri olan veya olmayan hasta

Baflka bir nedene ba¤lanamayan afla¤›daki semptom ve bul-gulardan en az biri:

• Atefl (> 38°C)• Hipotermi (< 36°C)• Apne• Bradikardi• Letarji• Kusma

‹drar incelemelerinde afla¤›dakilerden en azbirinin bulunmas›




koloni/mL (en fazla iki türmikroorganizma) üremeolmas›

Kültürde ≥ 105


Kateterle ‹liflkili ÜrinerSistem ‹nfeksiyonu

Üriner Sistem‹nfeksiyonu

Evet Hay›r

Son 48 saat içinde üriner kateter varl›¤›

‹drar Tetkiki

‹drar Kültürü

Semptom veBulgular

Kateter üzerindeki biyofilm tabakas›nda bak-terinin bulunmas› nedeniyle semptomatik kateterinfeksiyonu olan hastalarda baz› hekimler katete-rin ç›kar›lmas›n› veya de¤ifltirilmesini önermekte-dir. Kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu sap-tand›¤›nda kateter iki haftadan daha uzun sürekalm›fl ve hala gerekiyorsa kateter de¤ifltirilebilir(6,102,108).

Kandidürili hastaya yaklafl›m: Kateterize has-talarda kandidüri geliflebilir. ‹nsidans› kateterizas-yon süresi, hastanede kal›fl süresi ve antibiyotikkullan›m›yla ilgilidir. Genel olarak asemptomatik-tir. Nadiren renal pelvis veya mesanede mantartopu, renal veya perirenal apse, kandidemi veyasistemik kandidiyaza neden olabilmektedir (114).

Asemptomatik kandidüri: Asemptomatik kandi-düride en önemli yaklafl›m risk faktörlerinin düzel-tilmesidir. Diyabetin kontrolü, antibiyoti¤in kesil-mesi ve kateterin ç›kar›lmas› birçok olguda iyilefl-me için yeterli olmaktad›r. Kateterin ç›kar›lmas›ylahastalar›n 1/3’ünde kandidüri kaybolmaktad›r (98).

Asemptomatik kandidürisi olan hastalar kandi-demi için yüksek riskli bir grupta de¤ilse tedaviönerilmemektedir. Yüksek riskli hastalar düflükdo¤um a¤›rl›kl› bebekler, nötropenik hastalar ve

invaziv ürolojik giriflim planlanan hastalard›r. Nöt-ropenik hastalar ve yenido¤anlarda kandidüri in-vazif kandidiyazda oldu¤u gibi tedavi edilmelidir(115,116).

Sistemik kandidiyaz bulgusu olarak kandidüri:Kandidüri sistemik kandidiyaz›n bulgusu olabilir.Bu olgular kandidemi olarak de¤erlendirilmeli vetedavi edilmelidir.

Kandida sistiti: Tedavide flukonazol ilk seçe-nektir. Flukonazole dirençli sufllarla geliflen sistit-te amfoterisin B deoksikolat veya oral flusitozinönerilmektedir. Amfoterisin B ile mesane irrigas-yonu genel olarak önerilmemektedir; flukonazoledirençli kandida sufllar›nda, özellikle Candidaglabrata’da kullan›labilir (115,116).

Kandida piyelonefriti: Tedavide flukonazol ilkseçenektir. Flukonazole dirençli kökenlerle geli-flen piyelonefritte ise flusitozin, amfoterisin B de-oksikolat veya ikisinin kombinasyonu önerilmek-tedir (115,116).

Yenido¤anlar d›fl›nda mantar toplar›n›n teda-visinde cerrahi giriflim gereklidir. Antifungal te-davide flukonazol, flusitozin, amfoterisin B deok-sikolat veya flusitozin ile amfoterisin B deoksiko-lat kombinasyonu önerilmektedir. Renal topla-ma sistemine invazyon varsa antifungal tedaviyeek olarak amfoterisin B deoksikolat ile irrigasyonyararl›d›r. Tedavi klinik iyileflme veya idrar kül-türü negatif olana kadar sürdürülmelidir(115,116).

KATETERLE ‹L‹fiK‹L‹ ÜR‹NER S‹STEM‹NFEKS‹YONLARININ ÖNLENMES‹

Kateter Takmaya Karar Verilmesi

Kateter tak›lmas› zorunlu mu? Kal›c› kateterkomplikasyonlar› nedeniyle uygun hastalarda ön-celikle alternatif yöntemler de¤erlendirilmeli; ge-reksiz kateter kullan›m› en aza indirilmelidir.

“Sadece endikasyon varsa kateter tak›lmal›d›r”.

Uygulay›c›

Sadece do¤ru teknik ve aseptik yöntemler kul-lan›larak e¤itimli kifliler taraf›ndan uygulanmal›d›r.Uygulay›c›lar do¤ru teknik ve komplikasyonlar içinperiyodik olarak e¤itilmelidir.

“Uygulay›c›, kateter takma tekni¤i ve bak›m› ko-nusunda e¤itimli olmal›d›r”.



Tablo 3. Kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonlar› içinrisk faktörleri

Bak›m hatalar›

Baflka bir alanda aktif infeksiyon varl›¤›

Böbrek fonksiyon bozuklu¤u

Diabetes mellitus

Hastal›¤›n fliddeti

Kad›n cinsiyet

Kateterin kal›fl süresi

Malnütrisyon

Meatus kolonizasyonu

Operasyon odas› d›fl›nda kateter tak›lmas›

Üreter stenti

Kateter t›kanmas›

Albumin düzeyinin düflük olmas›

Kateter ve toplama sisteminin mesane düzeyininüzerinde olmas›

El Y›kama

“Kateterle ilgili her ifllemden önce ve sonra el hij-yeni sa¤lanmal›d›r”.

Kateter Seçimi

Antimikrobiyal kapl› kateterlerin bakteriüri ris-kini azaltmakla birlikte kateterle iliflkili üriner sis-tem infeksiyonunu azaltt›¤›n› gösteren yeterli ka-n›t yoktur. Uygun olan en küçük çapl› kateter seçil-melidir.

“Rutin olarak gümüfl veya antibakteriyel kapl›kateterleri kullanmay›n›z”.

Kateter Tak›lmas›

Aseptik teknikler ve steril malzeme kullan›la-rak tak›lmal›d›r. Uygun bir antiseptik solüsyon ileuygulama alan› silinmelidir. Steril eldiven giyilme-li, steril örtü kullan›lmal›, tek kullan›ml›k jeller kul-lan›larak kayganlaflt›rma sa¤lanmal›d›r. Balonlu ka-teterde steril s›v› ile balon fliflirilmelidir.

“Kateter aseptik teknik ile steril malzeme kulla-n›larak tak›lmal› ve uygun flekilde sabitlenmelidir”.

Kapal› Drenaj

Steril, sürekli kapal› drenaj sistemleri kullan›l-mal›d›r. Gerekmedikçe kateter ve drenaj sistemibirbirinden ayr›lmamal›d›r. ‹drar torbalar›n›n alt›n-da boflaltma muslu¤u bulunmal›d›r.

“Kapal› drenaj sistemi bozulmamal›d›r”.

‹drar Ak›m›

‹drar torbas› ve toplay›c› sistemin tamam› me-sane düzeyinin alt›nda olmal› ve ters ak›m önlen-melidir. Torba yere de¤memeli, yata¤a sabitlen-melidir. ‹drar›n rahat ak›fl›n›n sa¤lanmas› için torbadüzenli boflalt›lmal›; boflaltma muslu¤u toplamakab›yla temas etmemelidir.

“Kesintisiz idrar ak›m› sa¤lanmal›d›r”.

Y›kama

“Prostat veya mesane cerrahisi sonras› kanama-lar d›fl›nda mesane irrigasyonu yap›lmamal›d›r”.

Örnek Al›nmas›

Rutin bakteriyolojik incelemeler gereksizdir.Ancak infeksiyon flüphesinde yap›lmal›d›r. Bakte-riyolojik örnek için kateterin distali dezenfekteedilerek enjektörle örnek al›n›r. Di¤er idrar analiz-leri için torban›n boflalt›c› sisteminden aseptik ko-flullarda örnek al›n›r.

“Örnek almak için kapal› drenaj sisteminin bü-tünlü¤ü bozulmamal›d›r”.

Kateter Bak›m›

Kateterle temastan önce ve sonra eller y›kan-mal›d›r. ‹drarla temas riski varsa eldiven kullan›l-mal›d›r. Meatusta kir birikimi varsa su ve sabunlatemizlenmelidir. Ancak periyodik y›kama veya an-tiseptiklerle silmenin infeksiyonu önlemede fay-das› yoktur. Hasta banyo yapabilir. Ancak öncesin-de torba boflalt›lmal› ve ba¤lant›lar›n kapal› oldu-¤u kontrol edilmelidir. Hastan›n transferi s›ras›ndatorba boflalt›lm›fl ve ba¤lant›lar kapal› olmal›d›r.

“Meatus bak›m›nda su ve sabunla temizlik yeter-lidir”.

Kateter De¤iflimi

“Sabit aral›klarla de¤iflim uygun de¤ildir. T›ka-n›kl›k durumunda kateter de¤ifltirilir”.

Kateterin Ç›kar›lmas›

“Mümkün olan en k›sa zamanda kateter ç›kar›l-mal›d›r”.

Kurumsal Politika Oluflturulmas›

Her kurum kateter endikasyonlar›, tak›lmas›,bak›m›, sonland›r›lmas› konular›n› içeren yaz›l› ta-limatlar oluflturmal›, düzenli olarak güncellemelive uygulanmas›n› sa¤layacak politikalar belirleme-lidir.

“Yaz›l› talimatlar oluflturulmal› ve uygulanmal›-d›r”.

KAYNAKLAR

1. Korten V. Hastane infeksiyonlar›n›n epidemiyolojisi vegenel risk faktörleri. Akal›n HE (editör). Hastane ‹n-feksiyonlar›. Ankara: Feryal Matbaas›, 1993:34-44.

2. Bak›r M. Üriner kateter infeksiyonlar›n›n önlenmesi vetedavide temel prensipler. Yo¤un Bak›m Dergisi2002;2(Ek 1):106-15.

3. Chenoweth CE, Saint S. Urinary tract infections. InfectDis Clin North Am 2011;25:103-15.

4. Johansen TEB, Cek M, Naber K, et al. Prevalence ofhospital-acquired urinary tract infections in urology de-partments. European Urology 2007;51:1100-12.

5. Falkiner FR. The insertion and management of indwel-ling urethral catheters-minimizing the risk of infection.J Hosp Infect 1993;25:79-90.

6. Warren JW. Catheter-associated urinary tract infecti-ons. Infect Dis Clin North Am 1997;11:609-22.




7. Cochran S. Care of indweling urinary catheter. Is it evi-dence based? J Wound Ostomy Continece Nurs2007;34:282-8.

8. Maki DG, Tambyah PA. Engineering out the risk ofinfection with urinary catheters. Emerg Infect Dis2001;7:1-6.

9. Gray M. What nursing interventions reduce the risk ofsymptomatic urinary tract infection with an indwellingcatheter? J Wound Ostomy Continence Nurs2004;31:3-13.

10. Leblebicioglu H, Esen S; Turkish Nosocomial UrinaryTract Infection Study Group. Hospital-acquired uri-nary tract infections in Turkey: a nationwide multicen-ter point prevalence study. J Hosp Infect 2003;53:207-10.

11. Özen H. Nozokomial üriner infeksiyonlar. Akal›n HE(editör). Hastane ‹nfeksiyonlar›. Ankara: Feryal Mat-baas›, 1993:187-91.

12. Tenney JH, Warren JW. Bacteriuria in women withlong term catheters: paired comparison of indwellingand replacment catheters. J Infect Dis 1987;157:199-202.

13. Turck M, Stamm W. Nosocomial infection of the uri-nary tract. Am J Med 1981;70:651-4.

14. Puri J, Mishra A, Mandal A, et al. Catheter associatedurinary tract infections in neurology and neurosurgicalunits. J Infect 2002;44:171-5.

15. Leone M, Albanese J, Garnier F, et al. Risk factors ofnosocomial catheter-associated urinary tract infection ina polyvalent intensive care unit. Intensive Care Med2003;29:1077-80.

16. Srinivasan A, Karchmer T, Richards A, Song X, PerlTM. A prospective trial of a novel, silicone-based, silver-coated foley catheter for the prevention of nosocomialurinary tract infections. Infect Control Hosp Epidemiol2006;27:38-43.

17. Johansson I, Athlin E, Frykholm L, Bolinder H, Lars-son G. Intermittent versus indwelling catheters for olderpatients with hip fractures. J Clin Nurs 2002;11:651-6.

18. Hustinx WN, Mintjes-de Groot, Verkooyen RP, Verb-rugh HA. Impact of concurrent antimicrobial therapyon catheter-associated urinary tract infection. J HospInfect 1991;18:45-56.

19. Platt R, Polk BF, Murdock B, Rosner B. Risk factorsfor nosocomial urinary tract infection. Am J Epidemiol1986;124:977-85.

20. White MC, Ragland KE. Urinary catheter-related in-fections among home care patients. J Wound OstomyContinence Nurs 1995;22:286-90.

21. Wilde MH, Carrigan MJ. A chart audit of factors rela-ted to urine flow and urinary tract infection. J Adv Nurs2003;43:254-62.

22. Nicolle L. The chronic indwelling catheter and urinaryinfection in long-term care facility residents. InfectControl Hosp Epidemiol 2001;22:316-21.

23. Catheter-Associated Urinary Tract Infection (CAUTI)Event 2009: www.cdc.gov/nhsn/pdfs/pscManual/7pscCAUTIcurrent.pdf

24. Sobel JD, Jaye D. Urinary tract infections. In: MandellGL, Bennett JE, Dolin R (eds). Principles and Practi-ce of Infectious Diseases. 7th ed. New York: Churcill Li-vingstone, 2010:957-82.

25. Guidelines for preventing infections associated the in-sertion and maintenance of short-term indwellingurethral catheters in acute care. J Hosp Infect2001;47:39-46.

26. Bouza E, San Juan R, Munoz P, Voss A; EuropeanStudy Group on Nosocomial Infections. A Europeanperspective on nosocomial urinary tract infections I. Re-port on the microbiolgy workload, aetiology and anti-microbial susceptibility (ESGNI-003 study). Clin Mic-robiol Infect 2001;7:523-31.

27. Gould CV, Umscheid CA, Agarwal RK, Kuntz G, Pe-gues DA; the Healthcare Infection Control PracticesAdvisory Committee. Guideline for prevention of cathe-ter-associated urinary tract infections 2009. InfectControl Hosp Epidemiol 2010;31:319-26.

28. Hooton TM, Bradley SF, Cardenas DD, et al. Diag-nosis, prevention, and treatment of catheter-associatedurinary tract infection in adults: 2009 InternationalClinical Practice Guidelines from the Infectious Dise-ases Society of America. Clin Infect Dis 2010;50:625-63.

29. Erickson RP, Merritt JL, Opitz JL, et al. Bacteriuriaduring follow-up in patients with spinal cord injury: I.Rates of bacteriuria in various bladder-emptying met-hods. Arch Phys Med Rehabil 1982;63:409-12.

30. Weld KJ, Dmochowski RR. Effect of bladder manage-ment on urological complications in spinal cord injuredpatients. J Urol 2000;163:768-72.

31. Guttman L, Frankel H. The value of intermittent cat-heterization in the early management of traumatic pa-raplegia and tetraplegia. Paraplegia 1966;4:63-84.

32. Lapides J, Diokno AC, Silber SJ, et al. Clean, intermit-tent self-catheterization in the treatment of urinarytract disease. J Urol 1972;107:458-61.

33. Moore KN, Burt J, Voaklander DC. Intermittent cat-heterization in the rehabilitation setting: a comparisonof clean and sterile technique. Clin Rehabil2006;20:461-8.



34. King RB, Carlson CE, Mervine J, et al. Clean and ste-rile intermittent catheterization methods in hospitalizedpatients with spinal cord injury. Arch Phys Med Reha-bil 1992;73:798-802.

35. Moore KN, Kelm M, Sinclair O, et al. Bacteriuria inintermittent catheterization users: the effect of sterileversus clean reused catheters. Rehabil Nurs1993;18:306-9.

36. Pachler J, Frimodt-Moller C. A comparison of prelubri-cated hydrophilic and non-hydrophilic polyvinyl chlori-de catheters for urethral catheterization. BJU Int1999;83:767-9.

37. Prieto-Fingerhut T, Banovac K, Lynne CM. A studycomparing sterile and nonsterile urethral catheterizati-on in patients with spinal cord injury. Rehabil Nurs1997;22:299-302.

38. Duffy LM, Cleary J, Ahern S, et al. Clean intermittentcatheterization: safe, cost-effective bladder managementfor male residents of VA nursing homes. J Am GeriatrSoc 1995;43:865-70.

39. Niel-Weise BS, van den Broek PJ. Urinary catheterpolicies for shortterm bladder drainage in adults. Coch-rane Database Syst Rev 2005:CD004203.

40. Moore KN, Fader M, Getliffe K. Long-term bladdermanagement by intermittent catheterisation in adultsand children. Cochrane Database Syst Rev 2007:CD006008.

41. Vaidyanathan S, Soni BM, Dundas S, et al. Urethralcytology in spinal cord injury patients performing inter-mittent catheterisation. Paraplegia 1994;32:493-500.

42. De Ridder DJ, Everaert K, Fernandez LG, et al. Inter-mittent catheterisation with hydrophilic-coated cathe-ters (SpeediCath) reduces the risk of clinical urinarytract infection in spinal cord injured patients: a prospec-tive randomised parallel comparative trial. Eur Urol2005;48:991-5.

43. Hedlund H, Hjelmas K, Jonsson O, et al. Hydrophilicversus noncoated catheters for intermittent catheteriza-tion. Scand J Urol Nephrol 2001;35:49-53.

44. Lavallee DJ, Lapierre NM, Henwood PK, et al. Cathe-ter cleaning for re-use in intermittent catheterization:new light on an old problem. SCI Nurs 1995;12:10-2.

45. Silbar EC, Cicmanec JF, Burke BM, et al. Microwavesterilization: a method for home sterilization of urinarycatheters. J Urol 1989;141:88-90.

46. Griffith D, Nacey J, Robinson R, et al. Microwave ste-rilization of polyethylene catheters for intermittent self-catheterization. Aust N Z J Surg 1993;63:203-4.

47. Bogaert GA, Goeman L, de Ridder D, et al. The physi-cal and antimicrobial effects of microwave heating and

alcohol immersion on catheters that are reused for cleanintermittent catheterisation. Eur Urol 2004;46:641-6.

48. Douglas C, Burke B, Kessler DL, et al. Microwave:practical costeffective method for sterilizing urinary cat-heters in the home. Urology 1990;35:219-22.

49. Kurtz MJ, Van Zandt K, Burns JL. Comparison studyof home catheter cleaning methods. Rehabil Nurs1995;20:212-7.

50. Hudson E, Murahata RI. The “no-touch” method ofintermittent urinary catheter insertion: can it reducethe risk of bacteria entering the bladder? Spinal Cord2005;43:611-4.

51. Ouslander JG, Greengold B, Chen S. Complications ofchronic indwelling urinary catheters among male nur-sing home patients: a prospective study. J Urol1987;138:1191-5.

52. Hirsh DD, Fainstein V, Musher DM. Do condom cat-heter collecting systems cause urinary tract infection?JAMA 1979;242:340-1.

53. Hebel JR, Warren JW. The use of urethral, condom,and suprapubic catheters in aged nursing home pati-ents. J Am Geriatr Soc 1990;38:777-84.

54. Hackler RH. A 25-year prospective mortality study inthe spinal cord injured patient: comparison with thelong-term living paraplegic. J Urol 1977;117:486-8.

55. Donnelly J, Hackler RH, Bunts RC. Present urologicstatus of the World War II paraplegic: 25-year follo-wup. Comparison with status of the 20-year KoreanWar paraplegic and 5-year Vietnam paraplegic. J Urol1972;108:558-62.

56. Jannelli ML, Wu JM, Plunkett LW, et al. A randomi-zed, controlled trial of clean intermittent self-catheteri-zation versus suprapubic catheterization after urogyne-cologic surgery. Am J Obstet Gynecol 2007;197:72-4.

57. Elliott DS, Boone TB. Urethral devices for managingstress urinary incontinence. J Endourol 2000;14:79-83.

58. Michelson JD, Lotke PA, Steinberg ME. Urinary-blad-der management after total joint replacement surgery.N Engl J Med 1988;319:321-6.

59. Huth TS, Bruke JP, Larsen RA, Classen DC, StevensLE. Randomized trial of meatal care with silver sulfadi-azine cream for the prevention of catheter associatedbacteriuia. J Infect Dis 1992;165:14-8.

60. Boraks P, Seale J, Price J, et al. Prevention of centralvenous catheter associated thrombosis using minidosewarfarin in patients with haematological malignancies.Br J Haematol 1998;101:483-6.

61. Garner JS, Jarwin WR, Emori TG, Horan TC, HughesJM. CDC definitions for nosocomial infections, 1988.Am J Infect Control 1988;16:128-40.




62. Goetz AM, Wagener MM, Miller JM, Muder RR. Riskof infection due to central venous catheters: effect of siteof placement and catheter type. Infect Control HospEpidemiol 1998;19:842-5.

63. Pomfret IJ. Continence clinic. Catheters: design, selecti-on and management. Br J Nurs 1996;5:245-51.

64. Maki DG, Mermel LA. Infections due to infusion the-rapy. In: Bennett JV, Brachman PS (eds). Hospital In-fections. 4th ed. Philadelphia: Lippincott-Raven,1998:689-724.

65. Tenke P, Kovacs B, Truls E, et al. European and Asi-an guidelines on management and prevention of cathe-ter-associated urinary tract infections. Int J AntimicrobAgents 2008;31:68-78.

66. Schumm K, Lam TBL. Types of urethral catheters formanagement of short-term voiding problems in hospita-lised adults. Cochrane Database of Systematic Reviews2008, Issue 2. Art. No.: CD004013. DOI: 10.1002/14651858.CD004013.pub3

67. Riley DK, Classen DC, Stevens LE, Burke JP. A lar-ge randomized clinical trial of a silver-impregnated uri-nary catheter: lack of efficacy and staphylococcal supe-rinfection. Int J Antimicrob Agents 2004;24S:65-9.

68. Karchmer TB, Eve T, Giannetta RN, et al. A rando-mized crossover study of silver-coated urinary cathetersin hospitalized patients. Arch Intern Med2000;160:3294-8.

69. Johnson JR, Kuskowski MA, Wilt TJ; MPH Systematicreview. Antimicrobial urinary catheters to prevent cat-heter-associated urinary tract infection in hospitalizedpatients. Ann Intern Med 2006;144:116-26.

70. Tambyah PA, Halvorson KT, Maki DG. A prospectivestudy of pathogenesis of catheter-associated urinarytract infections. Mayo Clin Proc 1999;74:131-6.

71. Shapiro M, Simchen E, Izraeli S, et al. A multivariateanalysis of risk factors for acquiring bacteriuria in pati-ents with indwelling urinary catheters for longer than24 hours. Infect Control 1984;5:525-2.

72. Karabey S, fiardan YÇ, Alp E, Ergönül Ö, Esen fi,Kaymakç› H. Türk Hastane ‹nfeksiyonlar› ve Kontro-lü Derne¤i El Hijyeni K›lavuzu. Hastane ‹nfeksiyonla-r› Dergisi 2008;12(Ek 1):1-30.

73. Fera P, Glashan RQ, Bruschini H, Lelis MAS, Baret-ta MCC, Srougi M. Lubricated urethral catheters withlidocaine versus gentamycin for clean intermittent cat-heterization. International Braz J Urol 2002;28:50-6.

74. Kambal C, Chance J, Cope S, Beck J. Catheter-associ-ated UTIs in patients after major gynaecological sur-gery. Prof Nurse 2004;19:515-8.

75. Huang WC, Wann SR, Lin SL, et al. Catheter-associ-ated urinary tract infections in intensive care units canbe reduced by prompting physicians to remove unne-cessary catheters. Infect Control Hosp Epidemiol2004;25:974-8.

76. Saint S, Kaufman SR, Thompson M, et al. A remin-der reduces urinary catheterization in hospitalized pati-ents. Jt Comm J Qual Patient Saf 2005;31:455-62.

77. Evans RS, Pestotnik SL, Classen DC, et al. A compu-ter-assisted management program for antibiotics andother anti-infective agents. N Engl J Med1998;338:232-8.

78. Cornia PB, Amory JK, Fraser S, et al. Computer-ba-sed order entry decreases duration of indwelling uri-nary catheterization in hospitalized patients. Am J Med2003;114:404-7.

79. Topal J, Conklin S, Camp K, et al. Prevention of noso-comial catheterassociated urinary tract infections thro-ugh computerized feedback to physicians and a nurse-directed protocol. Am J Med Qual 2005;20:121-6.

80. Godfrey H, Evans A. Management of long-term ureth-ral catheters: minimizing complications. Br J Nurs2000;9:74-81.

81. Lanara V, Plati C, Paniara O, et al. The prevalence ofurinary tract infection in patients related to type of dra-inage bag. Scand J Caring Sci 1988;2:163-70.

82. Paradisi F, Corti G, Mangani V. Urosepsis in the criti-cal care unit. Crit Care Clin 1998;14:165-80.

83. Wong ES. Guideline for prevention of catheter-associ-ated urinary tract infections. Am J Infect Control1983;11:28-36.

84. http://www.cdc.gov/ncidod/hip/guide/uritract.htm

85. Burke JP, Zavasky DM. Nosocomial urinary tract in-fections. In: Mayhall CG (ed). Hospital Epidemiologyand Infection Control. 2nd ed. Philadelphia: LippincottWilliams and Wilkins, 1999:173-87.

86. Stamm WE, Hooton TM. Management of urinarytract infections in adults. N Engl J Med1993;329:1328-34.

87. Colle I, Naegels S, De Boe V, et al. Rectal wall perfo-ration and prostatic necrosis due to malposition of atransurethral bladder catheter. Gastrointest Endosc1999;50:82.

88. Farraye MJ, Seaberg D. Indwelling Foley catheter ca-using extraperitoneal bladder perforation. Am J EmergMed 2000;18:497-500.

89. Getliffe K. Managing recurrent urinary catheter enc-rustation. Br J Community Nurs 2002;7:574-80.

90. King JB, Stickler DJ. The effects of repeated instillati-ons of antiseptics on catheter associated urinary tractinfections. Urol Res 1992;20:4037.






91. Ruwaldt M. Irrigation of indwelling urinary catheters.Urology 1983;21:127-29.

92. West DA, Cummings JM, Longo WE et al. Role ofchronic catheterization in the development of bladdercancer in patients with spinal cord injury. Urology1999;53:292-97.

93. Vaidyanathan S, Mansour P, Soni BMG. The methodof bladder drainage in spinal cord injury patients mayinfluence the histological changes in the mucosa of ne-uropathic bladder-a hypothesis. BMC Urol 2002;2:5.

94. Groah SL, Weitzenkamp DA, Lammertse DP et al.Excess risk of bladder cancer in spinal cord injury: evi-dence for an association between indwelling catheter useand bladder cancer. Arch Phys Med Rehabil2002;83:346-51.

95. Stonehill WH, Goldman HB, Dmochowski RR. Theuse of urine cytology for diagnosing bladder cancer inspinal cord injured patients. J Urol 1997;157:2112-4.

96. Smith J. Indwelling catheter management: from habit-based to evidence-based practice. Ostomy Wound Ma-nage 2003;49:34-45.

97. Lo E, Nicolle L, Classen D, et al. Strategies to preventcatheter associated urinary tract infections in acute ca-re hospitals. Infect Control Hosp Epidemiol2008;29S:41-50.

98. Cravens DD, Zweig S. Urinary catheter management.Am Fam Physician 2000;61:369-76.

99. Wagenlehner FME, Naber KG. Hospital-acquired uri-nary tract infections. J Hosp Infect 2000;46:171-81.

100.Leone M, Perrin AS, Granier I, et al. A randomizedtrial of catheter change and short course of antibioticsfor asymptomatic bacteriuria in catheterized ICU pati-ents. Intensive Care Med 2007;33:726-9.

101.Warren JH. Nosocomial urinary tract infections. In:Mandell GL, Bennett JE, Dolin R (eds). Principles andPractice of Infectious Diseases. 5th ed. New York: Chur-cill Livingstone, 2000:3028-39.

102.Warren JW. Catheter-associated urinary tract infecti-ons. Int J Antimicrob Agents 2001;17:299-303.

103.Nicolle LE, Bradley S, Colgan R, et al. Infectious Di-seases Society of America guidelines for the diagnosisand treatment of asymptomatic bacteriuria in adults.Clin Infect Dis 2005;40:643-54.

104.Screening for asymptomatic bacteriuria in adults: USPreventive Services Task Force reaffirmation recommen-dation statement. Ann Intern Med 2008;149:43-7.

105.Lin K, Fajardo K. Screening for asymptomatic bacteri-uria in adults: evidence for the US Preventive ServicesTask Force reaffirmation recommendation statement.Ann Intern Med 2008;149:20-4.

106.Gross PA, Patel B. Reducing antibiotic overuse: a callfor a national performance measure for not treatingasymptomatic bacteriuria. Clin Infect Dis2007;45:1335-7.

107.Bergogne-Berezin E. Current guidelines for the treat-ment and prevention of nosocomial infections. Drugs1999;58:51-67.

108.Raz R, Schiller D, Nicolle LE. Chronic indwelling cat-heter replacement before antimicrobial therapy forsymptomatic urinary tract infection. J Urol2000;164:1254-8.

109.Nicolle LE. A practical guide to antimicrobial manage-ment of complicated urinary tract infection. DrugsAging 2001;18:243-54

110.Mohler JL, Cowen DL, Flanigan RC. Suppression andtreatment of urinary tract infection in patients with anintermittently catheterized neurogenic bladder. J Urol1987;138:336-40.

111.Dow G, Rao P, Harding G, et al. A prospective, rando-mized trial of 3 or 14 days of ciprofloxacin treatment foracute urinary tract infection in patients with spinal cordinjury. Clin Infect Dis 2004;39:658-64.

112.Peterson J, Kaul S, Khashab M, et al. A double-blind,randomized comparison of levofloxacin 750 mg once-da-ily for five days with ciprofloxacin 400/500 mg twice-daily for 10 days for the treatment ofcomplicated uri-nary tract infections and acute pyelonephritis. Urology2008;71:17-22.

113.Warren JW, Abrutyn E, Hebel JR, et al. Guidelines forantimicrobial treatment of uncomplicated acute bacteri-al cystitis and acute pyelonephritis in women. InfectiousDiseases Society of America (IDSA). Clin Infect Dis1999;29:745-58.

114.Lundstrom T, Sobel J. Nosocomial candiduria: a review.Clin Infect Dis 2001;32:1602-7.

115.Kauffman CA, Vazquez JA, Sobel JD, et al. Prospecti-ve multicenter surveillance study of funguria in hospi-talized patients. The National Institute for Allergy andInfectious Diseases (NIAID) Mycoses Study Group.Clin Infect Dis 2000;30:14-8.

116.Pappas PG, Kauffman CA, Andes D, et al. ClinicalPractice Guidelines for the Management of Candidi-asis: 2009 Update by the Infectious Diseases Society ofAmerica. Clin Infec Dis 2009;48:503-35.

T uu rr kk ii ss hh lJJ oo uu rr nn aa l foo ff nHH oo ss ... · T uu rr kk ii ss hh lJJ oo uu rr nn aa l foo ff nHH oo ss pp ii tt aa ll II nn f ee cc tt ii oo n ss Dergisi Hastane

Documents