Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb

7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb

1/25

[email protected]@septem pl

[email protected]

Wydawnictwo Helionul. Kociuszki 1c44-100 Gliwicetel. 032 230 98 63

e-mail:

e-mail:redakcja:

SZACHY DLA BYSTRZAKW.

WYDANIE II

...Po rad o ksiki

ID DO:

Spis treciPrzykadowy rozdzia

KATALOG KSIEK:

Katalog onlineZamw drukowanykatalog

CENNIK I INFORMACJE:

Zamw informacjeo nowociachZamw cennik

CZYTELNIA:Fragmenty ksiekonline

d o p r z ec h o w a l n i

Autor: James Eade

Tumaczenie: Marcin Kowalczyk

ISBN: 978-83-246-1162-1

Tytu oryginau:Chess For Dummies

Format: 180x235, stron: 376

Kto szachami wojuje ten przyjemnie spdza czas

Pionek w pierwszym ruchu, jak wiesz, posuwa si o dwa pola. Musisz wic przeby

jak najszybciej Trzecie Pole najlepiej pocigiem i ju bdziesz na Czwartym Polu.

To pole naley do Tirli Boma i Tirli Bima. Pite skada si gwnie z wody... Spokojnie,

gra w szachy w rzeczywistoci jest nieco mniej skomplikowana ni w ksice Lewisa

Carrolla, Alicja po drugiej stronie lustra. Jest jednak rwnie wcigajca. Gra ta wywodz

si z Indii i stanowi niezwyk mieszank nauki i sportu, za jej popularno ronie

ju od kilku tysicy lat. Dla kogo waciwie s szachy? Odpowied jest prosta

dla kadego. Nie musisz dysponowa ponadprzecitn inteligencj. Moesz mie

umys cisy lub by zaprzysigym humanist tak naprawd wystarczy odrobina

wolnego czasu i troch zapau. Nic tak znakomicie nie pobudza mzgu do mylenia

logicznego oraz procesw twrczych. Ksik t doceni zarwno pocztkujcy,

jak i rednio zaawansowani szachici. Tym pierwszym dostarczy solidnych podstaw,

a take informacji dotyczcych tego, jak naley rozmawia o tej krlewskiej grze.

Ci drudzy za znajd tu bezcenne zoa wskazwek odnonie rozwijania umiejtnocii udoskonalania swojego stylu.

Na pocztek szczegowo rozpracuj podstawy i osignij w nich doskonao.

Nastpnie opanuj konieczne kombinacje taktyczne oraz znaczenie motyww.

W kolejnym kroku sprbuj zaznajomi si z emocjonujc stron szachw,

opart na rywalizacji.

Poznaj najwybitniejszych szachistw i najbardziej wyjtkowe pojedynki.

Zgromad te nieco informacji na temat szachw w internecie.

Ponadto: przydatne informacje na temat turniejw szachowych
http://septem.pl/view4909.~szachbhttp://septem.pl/view4909.~szachbhttp://septem.pl/add4909.~szachbhttp://septem.pl/view4909.~szachbhttp://septem.pl/view4909.~szachb


2/25

Spis treci

O autorze ...........................................................................................................................13

Podzikowania od autora ..................................................................................................15

Wstp ...............................................................................................................................17

O ksice ................................................................................................................................ 18Konwencje zastosowane w ksice ....................................................................................... 18Naiwne zaoenia .................................................................................................................. 19

Jak podzielona jest ksika .................................................................................................... 19Cz I: Sowo wprowadzenia ......................................................................................... 19Cz II: Szachowe know-how ........................................................................................ 20Cz III: Partia: poka si z szachowej strony ............................................................... 20Cz IV: Przejd na wyszy poziom .............................................................................. 20Cz V: Dekalogi ............................................................................................................. 21Dodatki .............................................................................................................................. 21

Ikony wykorzystane w ksice .............................................................................................. 21Co dalej .................................................................................................................................. 22

Cz I: Sowo wprowadzenia ....................................23

Rozdzia 1: Podstawy szachw .........................................................................................25

Szachwycajce! Podstawy gry ............................................................................................... 25Podstawowe zaoenia ...................................................................................................... 26Co naley wiedzie, aby podejmowa mdre decyzje? ................................................... 27

Trzy czci szachowej partii ............................................................................................. 27Rne sposoby gry ............................................................................................................ 28Wynik, ktrym mona si pochwali ............................................................................... 28

Szczk szachownicy: plansza i bierki ................................................................................... 29Jak znale waciwplansz i bierki? .............................................................................. 29Poznanie szachownicy ...................................................................................................... 30

Stopniowe stawianie bierek na szachownicy ....................................................................... 34


3/25


4/25

Spis treci

Kombinacje szachowe przyspieszenie gry .................................................................... 114

Powicenie bierki w celu zrobienia miejsca ................................................................. 115Puapka na przeciwnika .................................................................................................. 118Usuwanie bierki przeciwnika z kluczowego pola ......................................................... 120

Niszczenie stranika ....................................................................................................... 121Przecienie jednej bierki, aby zaatakowa inn ........................................................... 124

Rozdzia 6: Ofiara: kiedy lepiej odda, ni zabra ...........................................................127

Ofiara w imi rozwoju: gambit .......................................................................................... 128Poddawanie goca ............................................................................................................... 130Korzy natychmiastowa: ofiara tymczasowa .................................................................... 133Strategiczny ruch dla cierpliwych: ofiara staa ................................................................... 135

Rozdzia 7: Motywy matowe ............................................................................................139

Uwaaj na nieosonity tylny rzd: maty tylnego rzdu ................................................... 141Maty z uyciem hetmana i piona ....................................................................................... 143Maty z uyciem hetmana i skoczka .................................................................................... 147

Walec drogowy z wykorzystaniem goca i wiey .............................................................. 151

Rozdzia 8: Rozpoznawanie motyww .............................................................................155

Analizowanie pozycji szachowych i planowanie posuni ............................................... 156Formacje pionw ................................................................................................................ 157

Obrona francuska i acuch pionw .............................................................................. 158Po obronie francuskiej: typowe formacje pionw ........................................................ 161

Motywy kocwek .............................................................................................................. 165

Przemieszczenie wiey ................................................................................................... 166Most ................................................................................................................................. 169

Rozdzia 9: Formacje pionw ..........................................................................................173

Sia formacji pionw ........................................................................................................... 173Jak formacje pionw wpywajna gr? .......................................................................... 174Czerpanie korzyci z pionw ......................................................................................... 175

Zaangaowanie goca: fianchetto ...................................................................................... 176Sia fianchetto .................................................................................................................. 177Saboci fianchetto .......................................................................................................... 177

Wariant smoczy ................................................................................................................... 178Przedzieranie si przez szachownic: zalety smoka ...................................................... 179Wady wariantu smoczego ............................................................................................... 180

Sprawdzanie elastycznoci pionw: Scheveningen ........................................................... 180Wariant Scheveningen: korzyci .................................................................................... 181Saboci wariantu Scheveningen .................................................................................... 182

Budowa muru ..................................................................................................................... 182

Zalety muru ..................................................................................................................... 183

Saboci muru .................................................................................................................. 183


5/25

Szachy dla bystrzakw

Stworzenie megatwierdzy w centrum szachownicy: podwjny mur .............................. 183

Zalety podwjnego muru ...............................................................................................184

Wady podwjnego muru ................................................................................................184

Sprowadzanie kolorw do rodka planszy: formacja angielska ........................................185Zalety formacji angielskiej ..............................................................................................186

Zasadzki formacji angielskiej ..........................................................................................186

Atak skrzydem: formacja Nimzovicha-Botwinnika .........................................................186Zalety formacji Nimzovicha-Botwinnika ......................................................................187

Saboci formacji Nimzovicha-Botwinnika ...................................................................187

Rozdzia 10: Posunicia specjalne ..................................................................................189

Bicie piona po swojej stronie szachownicy: en passant ....................................................... 189

Bicie en passant ................................................................................................................ 190

Szczegy en passant, o ktrych warto pamita ........................................................... 191

Wzmacnianie siy pionw: promocja ................................................................................. 191Ochrona krla i ruch wie: roszada .................................................................................. 192Roszada jest niedopuszczalna, jeli ............................................................................. 194Roszada jest dopuszczalna, jeli .................................................................................. 194

Cz III: Partia: poka si z szachowej strony ......... 195

Rozdzia 11: Wybr strategii: zasady gry .........................................................................197

Zmierzanie do centrum ...................................................................................................... 198

Wymiana bierek ...................................................................................................................203

Mniej znaczy wicej: atak mniejszociowy ........................................................................204Kontrolowanie kluczowych pl w celu uzyskania przewagi ............................................. 206

Powstrzymywanie pionw: blokada ................................................................................... 209

Rozdzia 12: Mocne otwarcie ..........................................................................................211

Rozwinicie bierek .............................................................................................................. 212Kontrolowanie centrum ..................................................................................................212

Uwaga na przeciwnika .................................................................................................... 212

Stosowanie podstawowych zasad ................................................................................... 213

Atakowanie bierek przeciwnika ..........................................................................................213

Krok do przodu dziki ruchom otwarcia ...........................................................................214Zapamitaj dobre ruchy otwarcia ................................................................................... 214Stosowanie mniej skutecznych ruchw otwarcia .......................................................... 216

Jak uratowa saby ruch otwarcia? .................................................................................. 217Analiza popularnych ruchw otwarcia ............................................................................... 218

Podwjne otwarcie pionem krlewskim .......................................................................219

Pozostae posunicia: inne odpowiedzi czarnych ..........................................................225Szlachta przodem: podwjne otwarcie pionem hetmaskim .......................................227Obrony indyjskie ............................................................................................................. 229


6/25

Spis treci

Rozdzia 13: Postpy w grze rodkowej ..........................................................................233

Kiedy dojdziesz do gryrodkowej .................................................................................. 233Opracowanie planu gryrodkowej .................................................................................... 234

Ocena pozycji .................................................................................................................. 234Wykorzystanie struktury pionw ................................................................................... 235

Poszukaj sposobw na przeprowadzenie ataku mniejszociowego ............................. 239Atak w grze rodkowej ........................................................................................................ 240

Rodzaje atakw, na ktre trzeba uwaa i przed ktrymi naley si broni ................ 241Zasady, o ktrych trzeba pamita ................................................................................. 241

Rozdzia 14: Wyjcie z twarz w kocwce ....................................................................245

Nabranie dystansu do kocwki ........................................................................................ 245Oglna zwyciska strategia kocwki ................................................................................ 246Kocwki typu krl i pion .................................................................................................. 247

Kiedy krle stajtwarzw twarz: opozycja .................................................................... 249Kiedy kada ze stron ma wicej ni jednego piona ....................................................... 253

Kocwki z wieami: starzy nacigacze ............................................................................. 257Goce i skoczki: kocwki z wykorzystaniem lekkich figur ........................................... 258

Skoczek kontra skoczek .................................................................................................. 260

Dobr naturalny: skoczek kontra goniec ....................................................................... 261

Kto szybszy: goniec kontra goniec ................................................................................. 262

Cz IV: Przejd na wyszy poziom .........................263

Rozdzia 15: Zawody i szachowa etykieta .......................................................................265

Praktyka czyni mistrza: krok pierwszy wstp do klubu ............................................... 265Turnieje amerykaskie ....................................................................................................... 266

Pilnuj czasu i zachod daleko ......................................................................................... 266Rne rodzaje turniejw ................................................................................................ 268

Turnieje szachowe na wiecie ............................................................................................ 269Gra na odlego: szachy korespondencyjne ..................................................................... 271

Arystokratyczne maniery: etykieta turniejowa .................................................................. 271

Kiedy si podda? ............................................................................................................ 272Proponowanie remisu ..................................................................................................... 273

Uwaaj, czego dotykasz .................................................................................................. 274Poprawianie bierek .......................................................................................................... 275

Zachowaj przekski na pniej ....................................................................................... 275

Rozdzia 16: Na podbj Sieci szachy komputerowe ................................................. 277

Komputer kontra czowiek ................................................................................................. 277Triumf maszyn liczcych ................................................................................................ 278Deep Blue pogra arcymistrza ...................................................................................... 279


7/25

Szachy dla bystrzakw

Programy do gry w szachy ..................................................................................................279

Szachowe bazy danych ........................................................................................................ 280

Elektroniczne instrukcje szachowe .................................................................................... 280

Szachy online .......................................................................................................................281

Rozdzia 17: Notacja. Pisanie i czytanie o szachach ......................................................283

ledzenie bierek ...................................................................................................................284Zapisywanie posuni ......................................................................................................... 284

Opisanie typowego otwarcia ...........................................................................................284

Oznaczanie bicia .............................................................................................................. 286

Bicie figuri roszady ....................................................................................................... 288Zapisywanie promocji piona ...........................................................................................290

Wystrzeganie si wieloznacznoci (ktry skoczek, u licha?) ............................................. 290Komentowanie partii po jej zakoczeniu ........................................................................... 292

Czytanie schematw w gazecie ...........................................................................................293

Cz V: Dekalogi .................................................. 295

Rozdzia 18: Dziesi najsynniejszych partii szachw .................................................. 297

Rozumienie partii ................................................................................................................298

Adolf Anderssen kontra Lionel Kieseritzky: Niemiertelna Partia ...................................299Adolf Anderssen kontra Jean Dufresne: Wiecznie Zielona Partia ....................................... 301

Paul Morphy kontra Karol, ksi Brunszwiku, i hrabia Isouard .................................... 303Wilhelm Steinitz kontra Curt von Bardeleben .................................................................. 305

Gersz Rotlewi kontra Akiba Rubinstein ............................................................................308

Stefan Lewicki kontra Frank Marshall ............................................................................... 310

Emanuel Lasker kontra Jos Ral Capablanca ...................................................................312

Donald Byrne kontra Robert J. Fischer ............................................................................. 314

Deep Blue kontra Garri Kasparow ..................................................................................... 317

Garri Kasparow kontra wiat ..............................................................................................319

Rozdzia 19: Dziesiciu najlepszych szachistw wszech czasw ..................................325

Garri Kasparow (ur. 1936), Rosja ....................................................................................... 325

Jos Ral Capablanca (1888 1942), Kuba ........................................................................326

Robert James Fischer (1943 2008), Stany Zjednoczone ................................................326Anatolij Karpow (ur. 1951), Rosja ...................................................................................... 327

Paul Morphy (1837 1884), Stany Zjednoczone ..............................................................327

Emanuel Lasker (1868 1941), Niemcy ............................................................................328

Wilhelm Steinitz (1836 1900), Austria ............................................................................ 328

Aleksander Alechin (1892 1946), Rosja ........................................................................... 329

Michai Botwinnik (1911 1995), Rosja ...........................................................................329Michai Tal (1936 1992), otwa ...................................................................................... 330

Wyrnienia honorowe ....................................................................................................... 331


8/25

Spis treci

Najlepsi gracze, ktrzy nigdy nie byli mistrzami wiata ................................................... 331Michai Czigorin (1850 1908), Rosja .......................................................................... 331Siegbert Tarrasch (1862 1934), Niemcy ..................................................................... 332

Harry Nelson Pillsbury (1872 1906), Stany Zjednoczone ........................................ 332

Akiba Rubinstein (1882 1961), Polska ........................................................................ 332

Samuel Reshevsky (1911 1992), Stany Zjednoczone ................................................. 333

Paul Keres (1916 1975), Estonia ................................................................................. 333

Wiktor Korcznoj (ur. 1931), Rosja ................................................................................. 333

Dodatki

Dodatek A: Szachowy sowniczek .................................................................................337

Dodatek B: Pomoce szachowe ...................................................................................... 361

Ksiki dla pocztkujcych ................................................................................................. 361Szachy. Poradnik bez kantw ......................................................................................... 361

Szachy dla dzieci ............................................................................................................. 361

Zagrajmy w szachy .......................................................................................................... 362

Graj jak Kasparow. Lekcje z arcymistrzem .................................................................... 362

Ekwipunek szachowy .......................................................................................................... 362

Caissa sklep szachowy ................................................................................................ 362

Szachy.com.pl .................................................................................................................. 363

Gambit Agencja Szachowa ........................................................................................ 363

Szachy w Internecie ............................................................................................................ 363

Miejsca zwizane z szachami .............................................................................................. 364

Skorowidz .......................................................................................................................365


9/25

Rozdzia 2

Figury i ich siaW tym rozdziale:Gruje nad Tob(jeli jeste mrwk): wiea.Dostarcza nie tylko wiadomoci: goniec.Dumnie dziery buaw: hetman.Kaniamy si przed krlem.Przemieszcza si ponad przeszkodami: skoczek.Pion (ktry nie jest figur) bohaterem dnia.

o latach uczenia gry w szachy uczniw szkoy podstawowej wydaje misi, e znalazem najatwiejszy sposb na opisanie poszczeglnych figur.

Posu si tmetodrwnie tutaj. Opis rozpoczynam od wiey, poniewajej ruchy do przodu i tyu oraz na boki atwo zapamita. Nastpnie omwigoca, ktry porusza si odwanie po przektnych, tam gdzie wiea nie moe.Dzieci pojmujte zasady w lot. A to, co si sprawdza na nich, z pewnoci

bdzie te skuteczne i u starszych uczniw, prawda?

Po zapoznaniu si z ruchami wiey i goca opanowanie ruchw hetmanaprzyjdzie ju z atwoci. Hetman bowiem posiada poczonsi wieyi goca. Podobnie porusza si krl, tyle e w jednym posuniciu moepokona jedno pole. Informacje o skoczku i pionach zostawiam na koniec,poniewa sone najtrudniejsze do wyjanienia.

Warto zapamita sobie, e kiedy bierki sod siebie oddzielone, to szachy snauk, ale kiedyczsi na rozmaite sposoby, stajsi sztuk. Wszystkiebierki lubitowarzystwo, ale bywajkapryne, czasami hetman czuje si

dobrze obok krla, innym razem jest wrcz odwrotnie. Jasne wytumaczenierelacji tego typu nie istnieje. Tylko szachowy geniusz wie, jak sprawi, abybierki harmonijnie ze sobwspdziaay, pozostali muszprzebrn przezlas prb i bdw. W rozdziale 3. w podobny sposb najpierw osobno,a pniej w kombinacji zostay opisane czynniki szachw.

P


10/25

Cz I: Sowo wprowadzenia

Imitacja zamku: wieaZ pewnociwiele osb moe uwaa, i pierwowzorem tej figury bya

prawdziwa wiea albo zamek. Jednak byo wrcz przeciwnie! Szachowa wieawywodzi si bowiem z rydwanu: figura ta jest zarwno szybka, jak i mocna,std jej znaczca warto. Moe si wydawa, i zdecydowanie rni siod innych bierek, co czciowo wyjania postrzeganie jej jako figury silnej(patrz zakadka Cikie figury w dalszej czci tego rozdziau).

Oczywicie, aspekt siy mona traktowa zbyt powanie. Wiea porusza sido szybko, zatem czsto bywa tak, i gracz, ktry bardziej skutecznie

wprowadzi jdo gry, zwycia. Niestety, kadparti wiea rozpoczynawcinita w naronik szachownicy i musi czeka na ruchy pozostaychbierek, zanim kto si nizainteresuje.

Na rysunku 2.1 pokazuj pierwotne pooenie wie na szachownicy.

Rysunek 2.1.Na pocztku

gry wieezajmuj na-roniki sza-chownicy

Wiea moe si porusza o dowolnliczb pl, jednak wycznie w liniiprostej, w gr i d oraz do boku, tak jak to zaznaczono na rysunku 2.2.

Wida na nim wie zajmujcpole d5. Ponownie sigamy mylami do

rydwanu. Kiedy pojazd si rozpdzi, wykonywanie zakrtw nie jest atwe.Czy kiedykolwiek widziae filmBen Hur? Wiea porusza si tak samo jakrydwan w tym filmie, tyle e nie jest uzbrojona w szpice.

Na rysunku 2.2b pokazuj, e wiea nie moe wykona ruchu na pole zajteprzez jednz wasnych bierek w tej sytuacji innwie, ktra znajduje sinaf5 ani te przeskoczy nad figuri znale si na innym polu w tymrzdzie.


11/25

Rozdzia 2: Figury i ich sia

Rysunek 2.2.

Wieamoe siporusza

o dowolnliczb pl,

pod warun-kiem e nie

ogranicza jejadna wasna

bierka

Na rysunku 2.3a wida, jak wiee biaa i czarna sgotowe do bitwy. Wiea biaanie moe przesun si w tym samym rzdzie poza wie czarn, ale moe jzbi i zaj jej miejsce, co zostao pokazane na rysunku 2.3b (w notacjiszachowej ruch ten zapisujemy1. Wxf5; szczegy dotyczce notacji znajdujsi w rozdziale 17.). Ale nie myl, e bierki przeciwnika naley zbija przykadej okazji. To nie warcaby!

Rysunek 2.3.Biaa wiea

atakuje i zbijaczarn wie

Cikie figuryCzasami wiea i hetman s nazywane figuramicikimi lub gwnymi, poniewa zarwno sa-ma wiea i jej krl, jak i sam hetman i jego krlmog doprowadzi krla przeciwnika do mata(informacje o macie znajduj si w rozdziale 4.).

Natomiast lekkie figury, takie jak skoczek i goniec,nie mog doprowadzi przeciwnika do mata przywsparciu jedynie wasnego krla.


12/25


13/25


Rysunek 2.4.Goce

na pozycjachwyjciowych

Na rysunku 2.5 przedstawiam kilka potencjalnych ruchw goca.W przeciwiestwie do wiey, sia ataku goca jest uzaleniona od jegopooenia na szachownicy, a w kocu od jego mobilnoci lubzasigu, czyliliczby pl, na ktre moe si przesun. Wikszo pl atakowanych przezgoca znajduje si w centrum szachownicy, dlatego jego moc raenia jest

wiksza, jeeli wanie tam si znajduje. Niestety, rwnoczenie sam jestnaraony na atwiejsze ataki. Na rysunku 2.5a wida, jak goniec atakuje13 pl. Ile szachowych pl znajduje si w jego zasigu na rysunku 2.5b?(Prawidowa odpowied brzmi 9 nie liczc pola, ktre zajmuje).

Rysunek 2.5.Goniec

atakuje 13 pl(oznaczonych

znakiem X)

Rzut oka na szachownic i mona by rzec, i niektre przektne sduszeod innych. Przektne, ktre przebiegajprzez centrum szachowej planszy sdusze od tych, ktre dzieljej naroniki na p. W zwizku z tym, i goniecnie lubi pojedynkw wrcz, szachici czsto umieszczajgo na dugichprzektnych, co zostao pokazane na rysunku 2.5b.


14/25


Warto rwnie wspomnie o do osobliwym ograniczeniu ruchw goca.Ot, jeli zaczyna gr na jasnych polach, moe si porusza wyczniepo nich, i odwrotnie, jeeli goniec na pocztku partii zajmuje pole ciemnie,to ju do jej koca ma moliwoci przemieszczania si wycznie po nich.Od samego pocztku gry goniec jest dyskryminowany ze wzgldu na kolor!Poza jego zasigiem pozostaje co najmniej poowa szachownicy! Z tegote powodu ludzie szachw mwio dysponowaniu dwoma gocami,poniewa w tandemie mogone, przynajmniej teoretycznie, przemieszczasi po caej planszy. Chocia nigdy nie sw stanie pospieszy przyjacielowiz pomoci wadnym wypadku nie mogwynagrodzi wzajemnej straty.

Cecha ta jest tak niezwyka, i w zakoczeniach szachowych istnieje specjalnakategoria nazywanazakoczeniem gocw przeciwnych kolorw. Ma ono miejsce

wwczas, kiedy kademu z graczy pozostaje jeden goniec, ale poruszajsione po polach innego koloru i w ten sposb sskazane na nieustannwczg

po przeciwstawnych stronach szachownicy. Opisywany typ zakoczeniailustruje rysunek 2.6. Goce swobec siebie bardzo blisko na tyle,i mogyby sobie da buziaka ale nie sw staniezbisiebie nawzajem.

Rysunek 2.6.Zupenie nie-

zadowalajcezakoczenie

gocwprzeciwnych

kolorw

Gocowi, podobnie jak wiey, na przeszkodzie moe stan wasna armia.Zdecydowanie najmniej podanym miejscem dla goca jest znajdujce si

za pionem pole tego samego koloru. Piony sbowiem najmniej mobilnymibierkami i mogsprawi, i goniec stanie si prawie bezsilny, jak to zostaopokazane na rysunku 2.7a. Goniec, ktry jest blokowany przez wasne piony,doczeka si okrelenia zy goniec. Do ograniczenia ruchliwoci gocamogby rwnie wykorzystane piony przeciwnika (patrz rysunek 2.7b).

Jednak ograniczenie posuni goca poprzez ustawienie pionw nie zawszeprzynosi skutek, poniewa moe on zbi bierki przeciwnika, chociaby

w sposb, jaki zosta przedstawiony na rysunkach 2.8a i 2.8b (1. Gxf3).


15/25


Rysunek 2.7.Goniec

blokowanyprzez piony

swoje i prze-ciwnika

Rysunek 2.8.Goniec zbija

piona

Gracze, ktrzy do ograniczenia mobilnoci goca zamierzajuy pionw co jest dobrym rozwizaniem, dopki nie ogranicza si wasnych gocw powinni si najpierw upewni, e sone wystarczajco dobrze bronione!

Ruch gocw jest stosunkowo atwy do zapamitania, ale ich zdolnodo atakowania z daleka czsto bywa zaskakujca. Ju wielokrotnie byem

w szoku, patrzc, jak goniec mego rywala przeskakuje z jednego naronikaszachownicy na drugi. Jeli goce przeciwnika nie sw bezporedniejbliskoci Twoich bierek, nie oznacza to, i Ciebie nie atakuj!


16/25


Szachowy mocarz: hetmanNajsilniejszfigurna szachownicy jest hetman. W szachach sia bierki jest

bezporednio uzaleniona od jej mobilnoci, a hetman jest wanie najbardziejruchliwfigur. Chocia dysponuje ogromnmoc, w potyczkach z siamiprzeciwnika musi zachowa szczeglnostrono. Podczas ataku wieylub lekkich figur hetman czsto bywa zmuszony do wycofania si lub moezosta stracony. Trzeba go zatem traktowa z naleytym szacunkiem!

Na rysunku 2.9 przedstawiam pooenie hetmanw na szachownicyna pocztku gry.

Rysunek 2.9.Hetmanizajmuj

swoje pozycje

Ruch hetmana stanowi po prostu poczenie ruchw wiey (do przodui tyu oraz na boki) i goca (po przektnej) w zasadzie hetman moesi przemieszcza o dowolnliczb pl, w wybranym przez siebie kierunku.

Jedyne ograniczenie mobilnoci tej figury polega na tym, i nie moeprzeskakiwa bierek. Hetman bije przeciwnika, zajmujc jego miejscena szachownicy.

Narodziny hetmanaHetman wywodzi si od hinduskiego wezyra,ktry by premierem krla lub jego doradc.Pierwotnie bya to figura saba, ale pod koniec XVwieku wyposaono j w wielk si. Nie wia-domo, czy nastpio to za spraw nobilitacji figury,

czy w rezultacie kolejnej prby przyspieszeniagry. Wydaje si jednak oczywiste, i rednio-wieczna Europa przywyka do potnych krlo-wych1 i to wanie moe tumaczy zmian cha-rakteru figury.

1 Aluzja do angielskiej nazwy tej figury:queen, czyli krlowa przyp. red.


17/25


Aby uwiadomi sobie, jak wielka jest sia hetmana, wystarczy postawifigur porodku pustej szachownicy, co, nawiasem mwic, jest sytuacj,ktra nigdy si nie zdarzy podczas partyjki szachw rozgrywanej wedleobowizujcych zasad! Umieszczony na rodku szachownicy hetman moe

przemieci si a na 27 pl, w omiu rnych kierunkach, co obrazuj narysunku 2.10.

Rysunek 2.10.Wadza

usytuowane-

go w centrumszachownicy

hetmanaobejmuje

niemal caplansz

Kiedy hetman znajdzie si na boku szachownicy, jego moliwoci sniecomniejsze, zatem sia odrobin sabsza. Jednak usytuowanie hetmana

w centrum planszy szachowej ju we wczesnym stadium gry jest manewrem

zbyt niebezpiecznym, bowiem wystawia figur na moliwo nkania jejprzez armi przeciwnika. Znacznie bardziej powszechnym rozwizaniem jestusytuowanie hetmana w zdecydowanie bardziej defensywnym pooeniui poczekanie z wprowadzeniem do gry do czasu, kiedy wiele bierek zostanie

wyeliminowanych z pojedynku i zagroenie bdzie mniejsze.

W szachach hetman jest nie tylko najsilniejszi najbardziej niebezpiecznfigur. Jest rwnie najcenniejszy! Przesuwanie go w miejsca, w ktrychbdzie naraony na atwe ataki, jest generalnie mao roztropne. We wczesnejfazie gry naley pozwoli walczy na szachownicy innym figurom i pionom,za samego hetmana wprowadzi do walki dopiero wtedy, kiedy na planszy

zrobi si troch luniej. Jeeli przeciwnik we wczesnej fazie gry przesuniehetmana na Twojstron szachownicy, odwagi! Prawdopodobnie popenibd. Naley poszuka metod, aby swoimi figurami wykona takie ruchy,ktre doprowadzdo ataku na wysunitego hetmana lub zmuszgo do

wycofania si.


18/25


Zakadanie korony: krlKrl nie jest najsilniejszfigurszachow(jest nihetman), ale na szachownicy

najwaniejsz(w tradycyjnych szachach jest rwnie najwyszy). Podczas atakuna krla naley go broni. Sytuacja, w ktrej krl jest atakowany, a szachistanie jest w stanie go obroni, prowadzi do mata... i zakoczenia gry (wiadomocio macie znajdujsi w rozdziale 4.). Waciwie krla nigdy nie mona zbi,

wystarczy go zmusi do poddania si. Na polu bitwy mogzgin tysice, alekrl darzy szacunkiem drugiego krla (nie mona jednak zapomnie, i tak samo

jak inne bierki, krl moe zbija rywali, zajmujc ich miejsce na szachownicy!).

Na rysunku 2.11 ukazuj pooenie krli na szachownicy na pocztku gry.

Rysunek 2.11.Krlowie sie-

dz na swoichtronach

Krl moe porusza si o jedno pole w dowolnym kierunku, z wyjtkiemmoliwoci dokonania roszady (wicej informacji o tym specjalnymposuniciu znajduje si w rozdziale 10.), co moe nastpi podczas partiitylko raz. Krlowie nie mogsi znajdowa zbyt blisko siebie. Musi ichoddziela przynajmniej jedno pole, gdy jeden krl nie moe zaszachowadrugiego. Moliwoci wykonania ruchu przez krla mona zobaczy narysunku 2.12.

Mona by si spodziewa, i to krl wiedzie swoje oddziay do bitwy, ale taanalogia w szachach ma niewielkie zastosowanie. Bowiem do czasu, kiedyczuje si wystarczajco bezpieczny, monarcha ukrywa si za rzdem pionw.Oglnie rzecz ujmujc, kiedy krl staje si aktywny, rozpoczyna sikocwka(wikszo figur zostaa ju zbita). Na tym etapie pojedynku monarcha moe by

wyjtkowo potny i warto pomyle nad przemieszczeniem go do centrumszachownicy. Jeeli jednak wspomniany manewr nastpi ju wrodkowejfazie gry, jest to krok w stron katastrofy (szczegy strategii wrodkoweji kocowej fazie pojedynku zostay opisane w rozdziaach 13. i 14.).


19/25


Rysunek 2.12.Znak X wy-

znacza poten-cjalne ruchy,

ktre krl mo-e wykonaze swojego

pooenia

Galop w ksztacie litery L: skoczekSkoczek to skomplikowana figura i trzeba troch powiczy, zanim bdziemona nim swobodnie operowa na szachownicy. Sam jej ksztat sugeruje,i wywodzi si z dawnej kawalerii. Skoczek nie jest w stanie doprowadziprzeciwnika do mata za pomocwycznie krla, dlatego, podobnie jak goniec,

jest figurlekk chocia jego sia jest inna. W przeciwiestwie do gocaspecjalizujcego si w atakach z dalszego rzdu, skoczek lubi walk na

niewielkiej przestrzeni. Zazwyczaj jest te pierwszfigurz tylnego rzdu,ktra zostaje poprowadzona do gry i starcia z armiprzeciwnika. Skoczek

jest naprawd wkurzony i gotowy do walki!

Na rysunku 2.13 pokazuj pooenie skoczkw na szachownicy na pocztku gry.

Rysunek 2.13.Skoczki

zaczynajtutaj


20/25


Kiedy gram w szachy, skoczka postrzegam jako dosiadajcego koniaredniowiecznego rycerza, ktry jest uzbrojony w kopi. Nie moe nizbytdaleko sign, ale jeli kto podejdzie do rycerza zbyt blisko, z pewnocizostanie przebity. A co dziwne, jeli rywalowi uda si omin kopi i zbliydo rycerza, w zasadzie jest on bezbronny (prawdziwy rycerz musiaby zsiz konia, rzuci kopi i doby miecza do dalszej walki na krtkim dystansie,ale jest to zbyt czasochonne, a poza tym zasady gry w szachy na to niezezwalaj!). To do zaskakujce, e posiadajcy dusi ofensywnskoczeknie jest w stanie kontrolowa pl, z ktrymi bezporednio ssiaduje.

Najatwiejszym sposobem zapamitania ruchu skoczka jest wyobraeniesobie ruchu w ksztacie litery L. Kierunek posunicia nie ma znaczenia.Dwa pola do przodu i jedno w bok albo jedno do tyu i dwa w bok, toprzykadowe kombinacje, ktre mona zastosowa podczas przemieszczaniasi skoczka. Skoczek wykonuje zbicia tak samo jak inne bierki poprzez zajcie

miejsca zbijanej figury lub pionka na szachownicy. Na rysunku 2.14a wida,gdzie mgby przemieci si skoczek usytuowany na rodku szachownicy.Zlokalizowany w centrum szachowej planszy skoczek kontroluje osiem pl, jelinatomiast znajduje si w naroniku szachownicy, co pokazuj na rysunku 2.14b,tylko dwa.

Rysunek 2.14.Moliwoci

ruchu skoczka,ktry znajdujesi w centrumi w naronikuszachownicy

Warto pamita, e po wykonaniu ruchu skoczek zawsze lduje na poluinnego koloru ni to, z ktrego startowa. Jest ponadto jedynfigur, ktrejta przemienno kolorw dotyczy. Jeli zajmuje jasne pole, musi przemiecisi na ciemne i odwrotnie.

Skoczek jest najbardziej skuteczny, kiedy znajduje si w centrum szachownicyalbo zajmuje takpozycj, ktra umoliwi mu zaatakowanie jednego z czterechrodkowych pl. Jednak, w przeciwiestwie do innych figur, uwielbia by

w centrum akcji. Do wycofania bywa zmuszony wycznie wwczas, kiedy


21/25


zostanie zaatakowany przez mniej wartociowego piona. Inaczej tkwi na swoimmiejscu i prowokuje przeciwnika do zbicia. Skoczek lubi dynamicznie

wkracza do walki i nienawidzi, kiedy zwyciajinni.

Najwikszzaletskoczka jest fakt, i moe swobodnie przemieszcza si ponadinnymi bierkami, zarwno wasnymi, jak i przeciwnika. W rzeczywistoci

jest to rwnie jedyna figura, ktra moe wej do gry bez koniecznociwykonania wczeniejszego ruchu pionem, co zostao pokazane na rysunku 2.15.

Rysunek 2.15.Skoczek

przeskakujeprzez piona

Szachowa armia: pionChocia osoby grajce w szachy czasami nazywajwszystkie szachowe bierkifigurami, wykluczajz tego grona piona. Kiedy tracisz skoczka, moeszstwierdzi, i: Trac skoczka albo: Trac figur, ale jeeli przeciwnikzbije Ci piona, nie powiesz: Trac figur, tylko: Trac piona. (Dlaczego?To specyficzny jzyk ludzi szachw). Piony to tylko piony, a w szachach jestich mnstwo. Na rysunku 2.16 pokazuj ustawienie pionw na pocztku gry.

Wycieczka skoczkaWycieczka skoczka to ciekawe wiczenieszachowe. Polega ono na tym, e umieszczamyskoczka w dowolnym miejscu szachownicyi przemieszczamy go, zgodnie z zasadami gry(ruch w ksztacie litery L) po caej planszy.Trudno polega na tym, e figura nie moeznale si na tym samym polu dwa razy. Z wy-

cieczek skoczka syn arcymistrz szachowyGeorge Koltanowski. Mg je robi bez patrzeniana szachownic (podawa tylko wsprzdnepola, na ktrym figura miaa si znale). Pew-nego razu, z okazji swoich 90. urodzin, dokonatego na oczach ponad 300 zafascynowanychwidzw!


22/25


23/25


Rysunek 2.18.Biay pion

moe dokonabicia tych bie-rek przeciwni-ka, ktre znaj-

duj si napolach ozna-czonych zna-

kiem X

Na rysunku 2.19a pokazuj sytuacj, w ktrej pion przeciwnika zajmuje poleznajdujce si w zasigu ataku piona biaego. Na rysunku 2.19b przedstawiammoment zbijania czarnego piona przez biay (chocia mogoby by na odwrt,

jeli najbliszy ruch naleaby do czarnych!).

Rysunek 2.19.Walka pio-nw: biay

zbija czarnego

Pion moe wykona ruch do przodu, pod warunkiem e na jego drodze nie

ma adnej przeszkody. Jeli podczas przemieszczania si napotka figur lubpiona swojego rywala usytuowane w taki sposb, i nie mona ich zbi, topion zostaje zawieszony, bowiem nie moe wykona ruchu. W takiej sytuacjiszachici mwi, e pion jestzamknity. Na rysunku 2.20 wida, jak pionkizajmujce pola d5 i d6szamknite... przez siebie nawzajem.

W sytuacji, kiedy dwa piony blokujsi nawzajem, co zostao pokazanena rysunku 2.20, naley sprbowa sprowadzi na pomoc kolejnego piona.Opisywana tu strategia jest tak powszechna, i zyskaa nazwdwigni.Na rysunku dokadnie wida, skd pochodzi nazwa drugi pion usiujepodway pierwszego. Uycie dwigni pokazuj na rysunku 2.21.


24/25


Rysunek 2.20.Para pionw

w klinczu

Rysunek 2.21.Pene odwagi

i oddaniaposunicieznane jako

dwignia

W celu penego zrozumienia tej sytuacji pomaga wyobraenie piechuratrzymajcego wczni i olbrzymitarcz. Od przodu onierz zasania sitarczi mona go trafi wycznie z prawej lub lewej strony. Aby uderzyod frontu, piechur potrzebuje pomocy innego onierza.

Piony: dusza szachw

Chocia pion jest najmniej wartociow bierk,niektrzy okrelaj go mianem duszy szachw.Wanie to mia na myli arcymistrz szachowyFrancois Andr Philidor (1726 1795), kiedystwierdzi: Piony s prawdziwym yciem gry.O tym zaszczytnym tytule ma wiadczy kilkaczynnikw. Oto one.

9Piony s tymi bierkami, ktrych na szachow-nicy jest najwicej.

9Piony mog decydowa, czy inne figury bdmiay miejsce na ruch.9 adna figura nie chciaaby by wymieniona

za marnego piona, zatem musi si ich wy-strzega i je omija.

9 Piony nie mog si cofa, dlatego kady ichruch stanowi zobowizanie i powinien bydokonany po gbszym zastanowieniu.


25/25


Teraz, dziki pomocy dodatkowego piona, pozostae mogsi zbi nawzajem.Jeli to czarny pion zbije biaego, drugi biay pion bdzie si mg swobodnieruszy. Nierzadko dwignia moe zosta uyta rwnie do wydostania siz innych podobnych sytuacji. Technika ta bywa spotykana wielokrotnie

podczas pojedynkw szachowych mistrzw.

W zwizku z tym, e pionki mona takatwo zatrzyma, szachici odkryli,i najsilniejsze swwczas, kiedy stojw szyku. W ten sposb zarwnopiony samodzielnie, jak iw duecie mogchroni pole znajdujce si przednimi. Wzajemnie wspieranie si sprawia, e piony stajsi nie tylko bardziejmobilne, ale te ich wpyw na gr wzrasta.

O pionach z pewnociwarto wiedzie wicej, ale w tym rozdziale niebdzie ju o nich ani sowa. Informacje o promocji piona oraz specjalnymruchu zwanym en passant (bicie w przelocie) znajdujsi w rozdziale 10.,

ktry jest powicony posuniciom specjalnym. Usytuowanie pionwokrelane jest mianemstruktury pionw, ktromawiam w szczegach

w rozdziale 3. W ksice mona rwnie znale cay rozdzia powiconystrukturom pionw w odniesieniu do konkretnych otwar to rozdzia 9.,

w ktrym omawiamformacje pionw.

Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb

Documents