System instytucjonalny Wspólnot Europejskich oraz Unii ... · Europejskiej [w:] Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej, pod red. M.M. Kenig- ... Instytucje Wspólnoty Europejskiej,

PWSZ IPiA STUDIA LUBUSKIETom IV Sulechw 2008

OLGA JASISKA-CIELISKAPastwowa Wysza Szkoa Zawodowa w Sulechowiestypendystka programu Stypendiw Doktoranckich PWSZ

w Sulechowie finansowanego przez budet pastwa oraz UE z EFS

KRYSTYNA KNYSPELPastwowa Wysza Szkoa Zawodowa w Sulechowiestypendystka programu Stypendiw Doktoranckich PWSZ

w Sulechowie finansowanego przez budet pastwa oraz UE z EFS

System instytucjonalny Wsplnot Europejskichoraz Unii Europejskiej w procesie legislacyjnym

1. Wstp

Wsplnoty Europejskie w celu wykonywania swoich podstawowych za-da traktatowych dziaaj za pomoc systemu instytucjonalnego, ktry jedno-czenie mieci si w jednolitych ramach instytucjonalnych Unii Europejskiej(UE) wraz z zasadami panujcymi pomidzy nimi1.

Gwnymi organami wsplnotowymi s: Komisja Europejska, ParlamentEuropejski, Rada Unii Europejskiej, ktre stanowi ogniwo w procesie legisla-cyjnym, jak rwnie Europejski Trybuna Sprawiedliwoci wraz z SdemPierwszej Instancji oraz Trybuna Biegych Rewidentw.

1 C. Mik, Europejskie prawo wsplnotowe. Zagadnienia teorii i praktyki, War-szawa 2000, s. 111.

OLGA JASISKA-CIELISKA, KRYSTYNA KNYSPEL76

Jak ju wspomniano wskazane instytucje s rwnie organami Unii Eu-ropejskiej. Natomiast z Traktatu o Unii Europejskiej wynika, i instytucj po-woan na mocy tych przepisw jest Rada Europejska. Dlatego wielu podkrela,e jest to jedyny organ Unii Europejskiej wymieniony w traktacie zaoyciel-skim.

Na system instytucjonalny skadaj si rwnie organy doradcze, m. in.:Komitet Regionw, Komitet Ekonomiczno-Spoeczny, Rzecznik Praw Obywa-telskich a take organy finansowe, np. Europejski Bank Centralny.

W niniejszym opracowaniu skupiono si na organach speniajcych wio-dc rol podczas procesu legislacyjnego, ktre realizuj cele Unii Europejskiejzapisane w aktach prawa pierwotnego2. Jednoczenie jest to prba odtworzeniamodelu procedur powstawania aktw prawa pochodnego3 UE, w wietle stano-wiska doktryny rozpowszechnionej w Polsce.

2. Komisja Europejska

Komisja jest organem politycznym Wsplnot o charakterze ponadnaro-dowym, w ktrym zarwno jej czonkowie, jak i proces podejmowania decyzjinie zale od pastw czonkowskich4.

Komisja Europejska w traktatach zaoycielskich Wsplnot Europej-skich5, nazywana bya Komisj. W Traktacie z Parya6 okrelono j mianem

2 Prawo pierwotne UE obejmuje umowne prawo midzynarodowe powoujceWsplnoty do ycia i stwarzajce podstawy ich ustroju. Mianem tym okrela si Trak-taty zaoycielskie, aneksy i protokoy do nich, a take ich uzupenienia i modyfikacje.Chodzi wic o prawo stworzone bezporednio przez pastwa czonkowskie. Przepisyprawa pierwotnego razem z oglnymi zasadami prawa tworz konstytucyjne podstawysystemu prawnego Unii; M.M. Kenig-Witkowska, A. azowski, rda prawa UniiEuropejskiej [w:] Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej, pod red. M.M. Kenig-Witkowskiej, Warszawa 2006, s. 146-150.

3 Art. 249 TWE ustanawia rda prawa pochodnego: rozporzdzenia, dyrekty-wy, decyzje, opinie, zalecenia wydawane przez instytucje Wsplnot Europejskich; sze-rzej: M.M. Kenig-Witkowska, A. azowski, rda prawa Unii, op. cit., s. 158-189.

4 M. Herdegen, Prawo europejskie, Warszawa 2006, s. 97.5 Tzw. Traktaty Rzymskie podpisane w 1957 r. w celu powoania Europejskiej

Wsplnoty Energii Atomowej (EURATOM) na mocy Traktatu ustanawiajcego Euro-pejsk Wsplnot Energii Atomowej, oraz Europejskiej Wsplnoty Gospodarczej(EWG) na mocy Traktatu powoujcego Europejsk Wsplnot Gospodarcz prze-ksztacon we Wsplnot Europejsk na mocy Traktatu ustanawiajcego WsplnotEuropejsk.

6 Traktat z 1951 r. powoujcy Europejsk Wsplnot Wgla i Stali (EWWiS).

System instytucjonalny Wsplnot Europejskich... 77

Wysokiej Wadzy, za po wejciu Traktatu z Maastricht7 na mocy wasnejdecyzji przybraa nazw Komisji Europejskiej, ktra obecnie jest jej nazwoficjaln8.

Po powstaniu Europejskiej Wsplnoty Wgla i Stali (EWWiS), gdy sze-rzono koncepcj daleko idcej integracji europejskiej i budowania ponadnaro-dowego systemu instytucjalnego, nadano Komisji szerokie uprawnienia w za-kresie stanowienia i wykonywania prawa, znacznie szersze ni kompetencjeprzysugujce Radzie9. W chwili powoania Europejskiej Wsplnoty EnergiiAtomowej (EURATOM) i Europejskiej Wsplnoty Gospodarczej (EWG),stwierdzono, e tak znaczne rozbudowanie zada Komisji jest sprzecznez traktatami rzymskimi, dlatego te znaczenie Komisji zostao umniejszonei staa si ona ciaem bardziej wykonawczym ni kierujcym10.

Komisja powoywana jest na podstawie art. 213 i nast. Traktatu ustana-wiajcego Wsplnot Gospodarcz (TWE) oraz art. 126 i nast. Traktatu powo-ujcego Europejsk Wsplnot Energii Atomowej (TEWEA). W skad Komisjiwchodzi jeden obywatel z kadego pastwa czonkowskiego. Liczba komisarzymoe zosta zmieniona jednomyln decyzj Rady Unii Europejskiej. Na pro-cedur powoania skadaj si trzy etapy. Pierwszy etap to desygnacja przezRad dziaajc w skadzie szefw pastw lub rzdw, kwalifikowan wikszo-ci gosw, osoby ktra bdzie mianowana przewodniczcym11 Komisji, po

7 Traktat z Maastricht z 1992 r. konstytuujcy Traktat o Unii Europejskiej, tekst

polski Dz. U. z 2004 r., Nr 90, poz. 864/30.8 J.A. Wojciechowski, Instytucje i porzdek prawny Wsplnot Europejskich,

Warszawa 1995, s. 50, szerzej: J.A. Wojciechowski, Instytucje Wsplnoty Europejskiej,[w:] Biuletyn Centrum Europejskie UW z 1991 r., nr 2, s. 65-76, J.A. Wojciechowski,Instytucje Wsplnoty Europejskiej, [w:] Biuletyn Centrum Europejskie UW z 1991,nr 4, s. 26-48.

9 J. Galster, Z. Witkowski, Kompendium wiedzy o Unii Europejskiej z uwzgld-nieniem Traktatu amsterdamskiego, Toru 1999, s.119.

10 Ibidem, s. 114-115.11 W Traktacie z Nicei (art. 213 TWE zostay zmienione na mocy art. 4 ust. 1

Protokou o Rozszerzeniu UE zaczonego do Traktatu z Nicei, a nastpnie zmodyfiko-wane przez art. 45 ust. 2 pkt d Aktu dotyczcego warunkw przystpienia z 16.04.2003)znaczco poszerzono kompetencje przewodniczcego Komisji. Tre art. 217 TWEwskazuje, e Komisja funkcjonuje pod politycznym kierownictwem przewodniczcego,ktry decyduje o jej wewntrznej organizacji, majc na wzgldzie zapewnienie spjno-ci, skutecznoci i kolegialnoci dziaania. Przewodniczcy mianuje wiceprzewodnicz-cych, wyznacza zakres obowizkw komisarzy, jak rwnie moe wezwa komisarzado rezygnacji, jeli cae kolegium komisarzy poprze ten wniosek (art. 217 TWE). Takizapis artykuu 217 w Traktacie Nicejskim spowodowa, e przewodniczcy Komisji


wczeniejszej akceptacji kandydatury przez Parlament Europejski. W drugimetapie Rada po uzyskaniu opinii kandydata na przewodniczcego, stanowicwikszoci kwalifikowan, przyjmuje list osb, ktre zamierza mianowa naKomisarzy, sporzdzon zgodnie z propozycjami kadego pastwa czonkow-skiego12. Ostatni etap jest potwierdzeniem skadu Komisji jako organu kolegial-nego, poprzez zatwierdzenie przez Parlament Europejski. Aprobata tego ostat-niego pozwala na formalne powoanie Komisji przez Rad na podstawie wza-jemnego porozumienia si pastw czonkowskich13.

Traktat z Nicei zreformowa zapis art. 213 TWE i art. 126 TEWEA. Odprzystpienia do Unii Europejskiej dwudziestego sidmego pastwa14 liczbaczonkw ma by mniejsza ni liczba pastw, tzn. zdecydowano, e reprezen-towanych ma by 2/3 oglnej liczby pastw15. Komisarze maj by wybieraniwg systemu rotacji, opartego na zasadzie rwnoci. Rada decyzj jednomylnma ustali zasady tego systemu oraz dokadn liczb czonkw KE16.

Komisja decyduje na zasadzie kolegialnoci, tj. podejmuje dziaaniawikszoci gosw swoich czonkw (art. 219 w zw. z art. 213 TWE)17.Czonkowie Komisji posiadaj jednakowy udzia w podejmowaniu decyzji,jednoczenie ponoszc odpowiedzialno polityczn18 przed Parlamentem Eu-ropejskim, ktry moe zmusi j do dymisji (votum nieufnoci)19. Zasada ko-

peni funkcj znaczco przypominajc funkcj premiera rzdu krajowego; M.M. Ke-nig-Witkowska, Ramy instytucjonalne Unii Europejskiej, [w:] Prawo instytucjonalneUnii Europejskiej pod red. M. M. Kenig-Witkowskiej, Warszawa 2006, s. 102 i s. 104-105.

12 J. Helios, W. Jedlicka, Podstawy wsplnotowego prawa europejskiego dlaadministratywistw. Zagadnienia podstawowe, Legnica 2005, s. 37-38.

13 Z. Ciamaga, E. Latoszek, K. Michaowska-Gorywoda, L. Orziak, E. Teich-mann, Unia Europejska. Podrcznik akademicki, Warszawa 2000, s. 64.

14 Nowy tryb powoywania Komisji ma obowizywa od dnia, kiedy bdzie trze-ba ustali skad nowej Komisji, co nastpi po zakoczeniu kadencji obecnej tj. 2009roku. Spowodowane jest to tym, e w roku 2007 do Unii Europejskiej przystpia Ru-munia i Bugaria. Od tego momentu w skad Unii Europejskiej wchodzi 27 pastwczonkowskich.

15 M. M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne, op. cit., s. 102, M. Herde-gen, op. cit., s. 98.

16 Ibidem, s. 102.17 M. Herdegen, op. cit., s. 99.18 M. M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne, op. cit., s. 114.19 danie dymisji Komisji oznacza brak akceptacji jej dziaa lub poszczegl-

nych czonkw. Jednak Parlament nie moe zdymisjowa jednego z czonkw Komisji.Takie uprawnienie przysuguje wycznie Trybunaowi Sprawiedliwoci w cile okre-


lektywnej odpowiedzialnoci przejawia si rwnie w sytuacji, kiedy Komisjaprzekazuje swoje kompetencje na jednego lub wicej czonkw w okrelonejdziedzinie (art. 216 TWE)20.

W TWE sformuowano trzy kryteria, ktrych spenienie jest koniecznymwarunkiem uzyskania czonkowstwa w Komisji. S to: obywatelstwo, kompe-tencje oraz niezaleno21. Mandat komisarza wygasa z chwil jego mierci,rezygnacji dobrowolnej lub te w trybie art. 217 TWE na wezwanie przewodni-czcego Komisji, po uzyskaniu zgody kolegium, jak rwnie dymisji lub upy-wu kadencji. Dymisja nastpuje wobec caej Komisji, gdy Parlament udzielivotum nieufnoci lub wobec konkretnego czonka KE w wyniku orzeczeniaTrybunau Sprawiedliwoci (na wniosek RUE albo samej KE)22.

W procedurach legislacyjnych, w ramach aparatu urzdniczego23, Komi-sj wspiera Suba Prawna bdca jednostk organizacyjn, wchodzc w jejstruktury.

2.1. Kompetencje

Z perspektywy prawa midzynarodowego publicznego Komisja stanowiwyjtkowy przykad konstrukcji ciaa midzynarodowego o charakterze admi-

lonych okolicznociach, wedug przewidzianej procedury; J. A. Wojciechowski., In-stytucje i porzdek, op. cit., s. 61-62.

20 J.A. Wojciechowski, Instytucje i porzdek..., op. cit., s. 61-62.21 Art. 213 TWE, szerzej: Z. J. Pietra, Prawo wsplnotowe i integracja euro-

pejska, Lublin 2005, s. 299.22 Dymisja nastpujca w wyniku orzeczenie TS wobec konkretnego czonka,

ktry przesta spenia niezbdne warunki do penienia tej funkcji lub jest winny po-wanego uchybienia art. 216 TWE i art. 129 TEWEA) KE M. M. Kenig-Witkowska,Ramy instytucjonalne , op. cit., s. 103-104.

23 W celu wykonywania swych zda Komisja dysponuje bardzo rozbudowanymaparatem urzdniczym, ktry obejmuje wiele jednostek organizacyjnych. Najwaniejszrol w tej strukturze odgrywaj tzw. Dyrekcje Generalne. Na czele Dyrekcji, ktre spodzielone na Dyrektoriaty, zajmujce si przydzielonymi zadaniami problemowymi,stoj Dyrektorzy Generalni. Obok Dyrekcji Generalnych istnieje Sekretariat GeneralnyKomisji, na czele z Sekretarzem Generalnym, ktry koordynuje wszystkie jednostkiorganizacyjne Komisji oraz utrzymuje kontakty z Rad i Parlamentem Europejskim.W strukturach organizacyjnych Komisji istniej tzw. Suby, ktre s organami aktyw-nie wspomagajcymi dziaanie Komisji. Przykadem takich sub s Suby Prawnei Suby Tumaczy. Poszczeglne Dyrekcje Generalne oraz suby podporzdkowane sjednemu z czonkw Komisji; zob. M. M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne,op. cit., s. 105. M. Herdegen, op. cit., s. 101-102.


nistracyjnym, ktre skupia w paszczynie swoich dziaa kompetencje przedewszystkim wykonawcze, ale rwnie w zakresie ograniczonym przepisamitraktatw kompetencje prawodawcze, a nawet quasi-sdownicze24.

Kompetencje Komisji jako organu Wsplnot Europejskich zostay ogl-nie uregulowane w art. 211 TWE. Z regulacji tej wynika, e Komisja spenianastpujce funkcje: kontroln, decyzyjn i wykonawcz, ktre rwnie czstonazywa si prawodawczymi oraz funkcje w zakresie stosunkw zewntrznych25.

2.2. Funkcja kontrolna

Wedug art. 211 TWE i art. 124 TEWEA funkcja kontrolna ma polegana czuwaniu nad stosowaniem prawa wsplnotowego zarwno postanowietraktatowych, jak rwnie decyzji podejmowanych i przyjtych przez instytucjewsplnotowe. W taki sposb Komisja kontroluje wypenianie postanowietraktatowych przez instytucje wsplnotowe, pastwa czonkowskie i inne pod-mioty osoby fizyczne, osoby prawne. Moliwo kontroli wspomaga, zapisa-ne w art. 284 TWE, prawo Komisji do pozyskiwania niezbdnych informacji,zarwno w drodze formalnej i nieformalnej. Jeeli Komisja stwierdzi narusze-nie prawa wsplnotowego przez Rad, Parlament Europejski i inne instytucjewsplnotowe moe wnie powdztwo o uniewanienie aktu do TrybunauSprawiedliwo w trybie art. 230 TWE. Rwnie w przypadku nie wywizaniasi z zobowiza traktatowych przez pastwo czonkowskie, Komisja moeuruchomi procedur w trybie art. 226 TWE stwierdzajc naruszenie prawawsplnotowego. Jeli pastwo to nie dostosuje si do wyroku Trybunau Spra-wiedliwoci, Komisja ponownie moe wszcz procedur kontroln w trybieart. 228 TWE, co w konsekwencji skutkuje naoeniem na pastwo czonkow-skie ryczatu lub okresowej kary pieninej26.

24 E. Piontek, EWG. Instrumenty prawne zewntrznej polityki gospodarczej,

Warszawa 1979, s. 193-194.25 Z.J. Pietra, op. cit., s. 306, M. M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne,

op. cit., s. 105.26 M.M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne, op. cit., s. 106; Zob. rw-

nie M. Herdegen, op. cit., s. 100-101.


2.3. Funkcja decyzyjna

W zakresie funkcji decyzyjnej TWE27 przyznaje Komisji nastpujcekompetencje w stosowaniu prawa:

1. Wydawanie zalece i opinii dotyczcych zagadnie, ktre s przed-miotem TWE, o ile Traktat ten wyranie to przewiduje. Komisja, jeli uzna zastosowne, moe wydawa zalecenia i opinie w rozumieniu art. 249 TWEw kadej sprawie, ktra dotyczy materii traktatw wsplnotowych. Nie musipowoywa si na konkretny przepis kompetencyjny.

2. Podejmowanie decyzji czyli uchwalanie aktw prawnych przewidzia-nych w art. 249 TWE, jeeli postanowienia traktatw przewiduj kompetencjeKomisji w danej materii. Przypadkw takich jest niewiele. Wymieni monanp. w zakresie prawa konkurencji28, transportu29, zbliania ustawodawstw30.

3. Wspdziaanie przy wydawaniu aktw prawnych Rady Unii Europej-skiej i Parlamentu Europejskiego w sposb przewidziany przepisami traktato-wymi31. Jest to najbardziej istotna, a tym samym najwaniejsza kompetencjaKomisji w przypadku funkcji decyzyjnej. Komisja jest jedyn instytucj upraw-nion do inicjatywy ustawodawczej32 w zakresie I filaru Unii Europejskiej.Parlament Europejski, dziaajc zgodnie z art. 192 TWE, wikszoci goswswoich czonkw, moe zwrci si do Komisji o wystpienie z inicjatyw legi-slacyjn. Rwnie Radzie, na podstawie art. 208 TWE, przysuguje takie prawo.S to przykady tzw. inicjatywy legislacyjnej poredniej. Przy czym naley za-strzec, e Komisja jako organ niezaleny, nie jest zwizana w aden sposbdaniami Parlamentu czy Rady33.

Jeli Traktaty zaoycielskie przewiduj obowizek Komisji do podjciainicjatywy legislacyjnej a organ ten zaniedba go, moliwe jest na podstawie art.232 TWE wystpienie ze skarg na bezczynno Komisji do Sdu PierwszejInstancji albo Trybunau Sprawiedliwoci34.

27 Art. 211 TWE, art. 124 TEWEA.28 Art. 86 TWE.29 Art. 76 TWE i inne.30 Art. 95 i 96 TWE i inne.31 M.M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne, op. cit., s. 105-112.32 Wyjtkiem jest wyczna inicjatywa legislacyjna Parlamentu Europejskiego

w zakresie jednolitej ordynacji wyborczej do Parlamentu Europejskiego lub wsplnychzasad wyborczych dla pastw czonkowskich; M.M. Kenig-Witkowska, Ramy instytu-cjonalne, op. cit., s. 107.

33 Ibidem, s. 105-110.34 Ibidem, s. 107-108.


2.4. Funkcja wykonawcza

Komisja posiada szereg uprawnie dotyczcych wykonywania przepiswustanawianych przez Rad. Zgodnie z art. 202 TWE i art. 124 TEWEA Radaprzyznaje Komisji w aktach prawnych przez siebie podejmowanych upowa-nienie do wykonywania norm. Rada w swoich postanowieniach musi okreliwarunki, na jakich przyznaje Komisji kompetencje wykonawcze. Przyznaniekompetencji wykonawczych jest skuteczne tylko wtedy kiedy zostan oneszczegowo okrelone35.

Piszc o funkcjach wykonawczych Komisji naleaoby rwnie nadmie-ni, e do zada Komisji naley realizacja budetu. Zgodnie z TWE (art. 274)oraz TEWEA (art. 179) Komisja realizuje budet na wasn odpowiedzialnoi w granicach przyznanych rodkw, majc na uwadze zasady rozsdnego za-rzdzania finansami. Okrela udzia kadej instytucji w ponoszonych przez niwydatkach. Organ ten jest rwnie odpowiedzialny za zarzdzanie finansami,gdy realizacj budetu powierza si poszczeglnym pastwom czonkowskimalbo wykonuje go wsplnie z nimi36.

2.5. Funkcja reprezentatywnaw zakresie stosunkw zewntrznych

W zakresie stosunkw zewntrznych Komisja prowadzi negocjacjeumw midzynarodowych, w imieniu Wsplnot Europejskich37. Utrzymujerwnie stosunki z organizacjami midzynarodowymi jak Organizacja NarodwZjednoczonych, wiatowa Organizacja Handlu38.

W zakresie tych kompetencji Komisja rwnie dziaa w sferze II filaruUE Wsplnej Polityki Zagranicznej oraz filaru III Bezpieczestwa oraz Wsp-pracy Policyjnej i Sdowej w Sprawach Karnych. Kompetencje te polegajm.in. na zaangaowaniu Komisji w dziaania midzynarodowe pastw czon-

35 Ibidem, s. 108.36 W. Czapliski, System instytucjonalny UE, [w:] Prawo Unii Europejskiej. Za-

gadnienia systemowe , pod red. J. Barcza, Warszawa 2004, s. 193-195.37 Art. 133 ust. 3 TWE w zw. z art. 300 TWE.38 K. Witkowska-Chrzczonowicz, System instytucjonalny Wsplnot Europej-

skich, [w:] Podstawy prawa Unii Europejskiej. Zarys wykadu, pod red. J. Galstera,Toru 2006, s. 168.


kowskich, Wsplnot i Unii, w celu zachowania spjnoci pomidzy zewntrz-nymi stosunkami realizowanymi wspln polityk zagraniczn39.

W. Czapliski podkrela, e jako osobn funkcj Komisji Europejskiejwymienia si niekiedy reprezentowanie Wsplnot Europejskich w postpowa-niu przed Europejskim Trybunaem Sprawiedliwoci40.

3. Parlament Europejski

Parlament Europejski jest demokratycznym organem przedstawicielskim,ktry peni role reprezentanta woli narodw pastw nalecych do WsplnotEuropejskich. Jego pocztki sigaj czasw istnienia Zgromadzenia OglnegoEWWiS, Zgromadzenia EWG, jak rwnie Zgromadzenia EWEA. Ciaa tezostay poczone na mocy Traktatu fuzyjnego z 1965 roku w jedno Zgroma-dzenie dla trzech Wsplnot Europejskich. Od pocztku Zgromadzenie przyjonazw Parlament Europejski, jednak formalnie nazwa ta wesza do porzdkuprawnego dopiero na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego w 1986 roku. Po-cztkowo kompetencje Parlamentu oparte byy raczej na funkcjach kontrolnychi roli obserwatora. W wyniku uzupenie do wszystkich trzech traktatw wspl-notowych jego znaczenie wzrastao kosztem zmniejszania uprawnie Rady UniiEuropejskiej41. Podstaw prawn funkcjonowania Parlamentu Europejskiego szaoenia zawarte w TWE, TEWEA oraz jego Regulaminie42.

Na mocy TWE i TEWEA oraz Aktu o wyborach bezporednichz 20 wrzenia 1976 roku43, skad Parlamentu wywodzi si z powszechnych wy-borw bezporednich. Czonkowie wybierani s spord przedstawicieli naro-

39 J. Helios, W. Jedlecka, op. cit., s. 43.40 W. Czapliski, op. cit., s. 195. Odmiennego zdania jest M.M. Kenig-

Witkowska: Zdolno prawna i zdolno do czynnoci prawnych obejmuje rwnieczynn i biern zdolno procesow. Oznacza to, i Wsplnoty reprezentowane przezKomisj mog wystpowa przed sdami pastw czonkowskich. Nie dotyczy to jednaksporw, do ktrych rozstrzygania waciwy jest Trybuna Sprawiedliwoci M.M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne., op. cit., s. 111.

41 M. Herdegen, op. cit., s. 103.42 Regulamin Parlamentu Europejskiego, wyd. 16, Dz. Urz. UE L 44/2005, s. 1.43 Aktu o wyborach bezporednich z 20 wrzenia 1976 roku, tekst polski: Dz. U.

z 2004 r. Nr 90, poz. 864/10 ze zmianami; akt stanowi podstaw prawn do przeprowa-dzania wyborw bezporednich do Parlamentu Europejskiego w pastwach czonkow-skich i na mocy tych przepisw po raz pierwszy w 1979 roku wyoniono skad w drodzewyborw bezporednich; szerzej: M.M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne, op.cit., s. 81.


dw pastw nalecych do Wsplnot Europejskich. Posowie do ParlamentuEuropejskiego s przedstawicielami caych spoecznoci Unii Europejskiej,a nie parlamentw pastw czonkowskich, co wskazuje na ponadnarodowy cha-rakter tej instytucji. Naley podkreli, i wyonienie skadu w tym trybie, dajemoliwo kademu deputowanemu uczestnictwa we wszystkich obradachi przystpowania do procedury podejmowania decyzji, nawet jeli jakie pa-stwo czonkowskie wyczone zostanie z pewnych dziaa44.

Obecnie wybory przeprowadzane s zgodnie z wewntrznymi ordyna-cjami wyborczymi poszczeglnych pastwach czonkowskich, ktre bd obo-wizywa do momentu wprowadzenia jednolitych procedur wyborczych wyni-kajcych z art. 190 ust. 3 TWE. Czynne i bierne prawo wyborcze przysugujekadej osobie bdcej obywatelem Unii Europejskiej. Kady obywatel Uniiprzebywajcy na terytorium innego pastwa czonkowskiego moe uczestni-czy w gosowaniu czy kandydowa do Parlamentu Europejskiego, na takichsamych warunkach, jak obywatel tego kraju45.

Czonkowie Parlamentu Europejskiego organizuj si wedug kryteriumprzynalenoci politycznej w tzw. frakcje. To powoduje, e deputowani niezasiadaj w nim wedug klucza narodowego, lecz zgodnie z przynalenocipartyjn46. Art. 191 TWE podkrela rang partii politycznych wskazujc wyra-nie, i partie polityczne stanowi na poziomie europejskim istotny czynnik inte-gracyjny. Przyczyniaj si one do formowania europejskiej wiadomoci i wy-raania woli politycznej obywateli Unii47.

Deputowany, na mocy Aktu o wyborach bezporednich z 1976 r., niemoe jednoczenie peni funkcji czonka rzdu pastwa czonkowskiego, byczonkiem lub urzdnikiem innej instytucji wsplnotowej oraz komitetw, jakrwnie organu dysponujcego rodkami przeznaczonymi dla Wsplnot lub ichinstytucji48.

Picioletni mandat posa do Parlamentu Europejskiego, ktry sprawujeosobicie i w sposb nieskrpowany, wygasa w trzech przypadkach, tj.: wrazz kocem kadencji, poprzez zoenie rezygnacji lub w przypadku jego mierci49.

44 M.M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne..., op. cit., s. 81.45 W. Czapliski, op. cit., s. 179 oraz J. Helios, W. Jedlicka, op. cit., s. 29.46 K. Witkowska-Chrzczonowicz, op. cit., s. 139 oraz J. Helios, W. Jedlicka, op.

cit., s. 29.47 K. Witkowska-Chrzczonowicz, op. cit., s. 139 oraz M. Herdegen, op. cit.,

s. 106.48 M.M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne, op. cit., s. 82.49 Ibidem, s. 81.


Organami Parlamentu Europejskiego, ktre wynikaj wprost z zaoetraktatowych s Przewodniczcy oraz Prezydium50.

3.1. W ramach kompetencji PE wyrniamy1. Funkcj opiniodawcz. Dotyczy ona wydawania opinii zarwno

w sferze stosunkw wewntrznych, jak i zewntrznych. Stanowisko przedsta-wione przez PE moe mie charakter zgody bdcej wymogiem proceduralnymbd wynikajcym z jego oglnych kompetencji. Przykadem tej kompetencjijest wyraanie zgody przy niektrych umowach midzynarodowych z pa-stwami trzecimi, jak rwnie wydawanie opinii przy zawieraniu takich umw.

2. Funkcj instytucji biorcej udzia w procesie prawodawczym. Co dozasady PE nie posiada samodzielnych kompetencji prawotwrczych. Jegouprawnienia w tej materii, w wyniku zmian przepisw traktatowych sukcesyw-nie wzrastay, lecz nie posiadaj znamion kompetencji parlamentw krajowych.

PE jako organ Wsplnot Europejskich nie dysponuje prawem do podej-mowania bezporedniej inicjatywy prawodawczej51, ani nie posiada uprawniedo stanowienia prawa sensu stricte52. Jednak z art. 192 TWE wynika, e uczest-niczy w procesie dcym do przyjcia aktu prawnego i peni w nim rol zgod-n z zapisami traktatowymi: w trybie procedury wspdecydowania (art. 251TWE), procedury wsppracy midzyinstytucjonalnej, tzw. procedury konsulta-cji (art. 252 TWE) oraz zgody na okrelone dziaania.

3. Funkcj ksztatujc. Przykadem tej kompetencji s takie dziaaniajak: wyraanie zgody na mianowanie czonkw KE, jak i jej Przewodniczcego,wyraanie zgody na przyjcie nowych pastw czonkowskich, powoywanieRzecznika Praw Obywatelskich na okres kadencji PE.

4. Funkcj kontroln. Dotyczy gwnie KE, ktra jest politycznie od-powiedzialna przed PE. Komisja ma obowizek przedkadania sprawozda

50 Art. 21 Regulaminu stanowi, e w skad Prezydium wchodzi przewodniczcy,

14 wiceprzewodniczcych, bdcych przedstawicielami wszystkich frakcji parlamen-tarnych oraz 5 tzw. kwestorw z gosem doradczym; K. Witkowska-Chrzczonowicz,op. cit., s. 140-141.

51 Patrz: art. 192 ust. 2 TWE.52 Zakres obowizkw PE w zakresie prawa wsplnotowego polega raczej na

wsppracy z innymi instytucjami, a co za tym idzie nie ma nawet moliwo decydo-wania o wasnych kompetencjach ustawodawczych, ktre okrelaj pastwa czonkow-skie. PE wsppracuje z RUE w zakresie przyjcia budetu Wsplnot, jednak ma tojedynie charakter opiniodawczy; M.M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne, op.cit., s. 90.


z dziaalnoci Wsplnot, systematycznego udzielania informacji na tematwsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa (filar II), jak rwnie wsp-pracy policyjnej i sdowej w sprawach karnych (filar III). Zobowizana jestrwnie do przekazywania informacji w ramach parlamentarnej kontroli wyko-nania budetu. Parlament w ramach swych kompetencji udziela jej votum za-ufania53. Za porednictwem deputowanych mog by skadne skargi do Rzecz-nika Praw Obywatelskich. Natomiast Rzecznik przedstawia roczne raporty zeswojej dziaalnoci54, podobnie jak Rada Europejska, ktra zobowizana jest doskadania sprawozda PE55.

4. Rada Unii Europejskiej

Rada Unii Europejskiej (RUE) zostaa powoana na mocy Traktatu fuzyj-nego z 1965 r. w miejsce Specjalnej Rady Ministrw EWWiS, Rady EWG orazRady EWEA. W roku 1967 rozpocza funkcjonowanie jako wsplny, midzy-rzdowy organ naczelny dla trzech Wsplnot Europejskich56. W dokumencietraktatowym powoujcym j zwana jest Rad, czsto te nazywana Rad Mini-strw. Jednak kilka dni po wejciu w ycie Traktatu z Maastricht ustanawiaj-cego Uni Europejsk, podja uchwa57 o zmianie oficjalnej nazwy na RadaUnii Europejskiej co powoduje przysanianie jej prawdziwej pozycji prawnejjako organu wsplnotowego58. Naley podkreli, e obecnie (po wyganiciuTEWWiS) kompetencje Rady wynikaj z poszczeglnych traktatw zaoyciel-skich Wsplnot Europejskich i jednoczenie funkcjonuje ona w jednolitychramach instytucjonalnych Unii Europejskiej59. Rada dziaajc w materii TWE iTEWEA stanowi zasadnicz instytucj prawotwrcz we wsplnotowym sys-temie instytucjonalnym60. Jest znaczcym ciaem w procesie stanowienia prawa,cho w miar upywu lat w tym przedmiocie zostaa wzmocniona pozycja Par-

53 Jeli PE zatwierdzi votum nieufnoci w liczbie 2/3 oddanych gosw przez

wikszo jego czonkw powoduje, e KE podaje si do dymisji; M.M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne, op. cit., s. 90-91.

54 Ibidem, s. 81-82 oraz s. 88-91.55 M. Herdegen, op. cit., s. 107-109.56 J. Helios, W. Jedlicka, op. cit., s. 45.57 Decyzja 93/591, Dz. Urz. WE z 1993 r., L 281/18, patrz: W. Czapliski, op.

cit., s. 186.58 M. Herdegen, op. cit., s. 88 oraz J. Helios, W. Jedlicka, op. cit., s. 45.59 M.M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne, op. cit., s. 92.60 Ibidem, s. 92.


lamentu Europejskiego oraz Komisji Europejskiej, co wpyno na ograniczeniejej samodzielnoci w procesie legislacyjnym61.

Rada Unii Europejskiej jest organem wsplnotowy o najszerszym wa-chlarzu kompetencji, poniewa spenia funkcje organu umiejscowionego mi-dzy Wsplnotami i pastwami czonkowskimi. Z przepisw traktatowych wy-nikaj jej uprawnienia decyzyjne w ramach Wsplnej Polityki Zagraniczneji Bezpieczestwa (filar II) oraz w zakresie Wsppracy Policyjnej i Sdowejw Sprawach Karnych (filar III). Oprcz funkcji organu wsplnotowego Radapeni aktywn funkcj na forum podejmowania wsplnych decyzji przez pa-stwa czonkowskie. Matthias Herdegen podkrela, i: Przedstawiciele pastwzebranych w Radzie mog czyni uzgodnienia nie tylko jako czonkowie tegoorganu wsplnotowego dziaajc na jego rzecz, ale poza zakresem jego zwy-kych kompetencji na rzecz samych pastw czonkowskich, rozumianych jakonierozczna cao ()62. Oznacza to, i z jednej strony czonkowie RadyUnii Europejskiej s ministrami poszczeglnych pastw czonkowskich, repre-zentujcy interesy swoich pastw i s zwizani ich odpowiednimi instrukcjami.Z drugiej za, jako czonkowie organu wsplnotowego musz podejmowadecyzje zgodne z zaoeniami i interesami Unii Europejskiej, ktre jako czon-kowie Rady zobowizani s stawia na pierwszym miejscu63.

Omwiony powyej ukad si wynika z zapisw art. 203 TWE oraz art.116 TEWEA. W przepisach tych wskazano, i w skad Rady wchodz przed-stawiciele szczebla ministerialnego kadego pastwa czonkowskiego, upowa-nieni do zacigania zobowiza w imieniu danego pastwa. Oznacza to, ekade pastwo czonkowskie jest reprezentowane przez jednego przedstawicie-la64. W praktyce wyksztacia si norma o charakterze zwyczajowym, ktrapozwala by reprezentantem pastwa czonkowskiego zosta sekretarz stanu,ktry na mocy prawa wewntrznego nie jest czonkiem rzdu, lecz wysokimurzdnikiem pastwowym i politykiem na szczeblu ministerialnym65. Jednaktakiej funkcji nie mog peni inni urzdnicy ministerialni lub dyplomaci, np.ambasadorzy akredytowani przy Wsplnotach tacy reprezentanci nie posia-daj prawa gosu w Radzie66.

61 M. Herdegen, op. cit., s. 88.62 Ibidem, s. 88.63 J. Helios, W. Jedlicka, op. cit., s. 45.64 M. Herdegen, op. cit., s. 89.65 W. Czapliski, op. cit., s. 186 oraz J. Helios, W. Jedlicka, op. cit., s. 45.66 M.M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne, op. cit., s. 93.


Z Regulaminu67 Rady Unii Europejskiej wynika, i jest instytucjo zmiennym skadzie osobowym. Pastwa czonkowskie na posiedzenia Radydeleguj przedstawiciela ministerialnego, jednak kadorazowo uczestnictwouzalenione jest od kryterium tematycznego posiedzenia Rady68. To powoduje,i jest organem specyficznym, obradujcym i podejmujcym decyzje w rnymgremium, co daje moliwo odbywania posiedze w tym samym czasie69. Od2002 roku czonkowie Rady spotykaj si w dziewiciu kwestiach. W materiispraw generalnych obraduj ministrowie spraw zagranicznych pastw czon-kowskich. Natomiast w pozostaych posiedzeniach tematycznych uczestniczministrowie innych resortw, ktrzy tworz rady wyspecjalizowane (m. in.w zakresie wymiaru sprawiedliwoci i spraw wewntrznych, ochrony rodowi-ska)70. Nadto skad Rady ulega rwnie modyfikacj w sytuacji ewentualnychzmian rzdw czy zmian personalnych w kadym z pastw czonkowskich71.

Przepisy art. 206 TWE i art. 120 TEWEA przewiduj moliwo przeka-zania prawa gosu w Radzie, tj. zastpienie jednego ministra przez innegoczonka Rady w penym zakresie wraz z prawem gosu. Jednak istnieje klau-zula, ktra ogranicza to przekazanie do reprezentowania dodatkowo tylko jed-nego z pozostaych czonkw Rady na danym posiedzeniu72.

Przewodnictwo w Radzie czyli tzw. prezydencja odgrywa du role wewsplnotowym yciu politycznym. Pastwa sprawujce t funkcj przecigajsi w zdobywaniu jak najliczniejszych sukcesw w okresie swej kadencji,trwajcej sze miesicy73. Przez pierwszych 12 lat przewodnictwo w Radziewynikao z zapisw traktatowych, obecnie Rada wasn decyzj podjt jedno-mylnie ustala t kolejnoci, a rotacja nastpuje 1 stycznia i 1 lipca kadegoroku. Polska winna sprawowa prezydencj w drugiej poowie 2011 roku74.Przewodniczcym RUE pozostaje kadorazowo minister spraw zagranicznychpastwa, ktre obecnie peni urzd prezydencji. Zadania jego wynikaj z po-

67 Decyzja Rady 2004/338/WE, Euratom z 22.03.2004 w sprawie przyjcia Re-

gulaminu Rady, Dz. Urz. UE L 106/2004, s. 22, za: Dz. Urz. UE Wyd. Sp. rozdz. 1,T. 5, s. 55 ze zm., patrz: M.M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne, op. cit.,s. 94.

68 M.M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne..., op. cit., s. 93.69 W. Czapliski, op. cit., s. 186.70 K. Myszona-Kostrzewa, Wprowadzenie do prawa Unii Europejskiej, Warsza-

wa-Pozna, 2005, s. 65.71 J. Helios, W. Jedlicka, op. cit., s. 45.72 M.M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne, op. cit., s. 93.73 K. Myszona-Kostrzewa, op. cit., s. 65-66.74 K. Witkowska-Chrzczonowicz, op. cit., s. 154-155.


szczeglnych traktatw zaoycielskich oraz Regulaminu Rady. Do gwnychjego funkcji naley zaliczy: zwoywanie posiedze i opracowywanie projek-tw obrad Rady, zarzdzanie gosowa, podpisywanie protokow z posiedze,podpisywanie aktw prawnych ustanowionych przez Rad, notyfikowanie czylipodawanie do wiadomoci dyrektyw, decyzji czy te zalece Rady okrelonymadresatom, zwoywanie konferencji midzyrzdowych w celu zmian zaoetraktatowych, przyjmowanie owiadcze o rezygnacji lub decyzji o odwoaniuz urzdu sdziego Trybunau Sprawiedliwoci. Przewodniczcy peni rwniefunkcje reprezentanta Rady np. przed Parlamentem Europejskim75.

Data posiedze podawana jest do wiadomoci pastw czonkowskich napocztku kadej prezydencji, ktre jak ju wspomniano zwoywane sz inicjatywy samego przewodniczcego, jak rwnie na wniosek jednegoz czonkw Rady, bd na wniosek Komisji76. Kolegium RUE zasadniczo zbie-ra si w swej brukselskiej siedzibie, jednak w kwietniu, czerwcu i padziernikuposiedzenia odbywaj si w Luksemburgu, cho Rada lub Komitet StaychPrzedstawicieli moe zdecydowa jednomylnie, i posiedzenie odbdzie siwyjtkowo w innym miejscu77. Rada moe obradowa na posiedzeniach zwy-czajnych i nadzwyczajnych. Z art. 5 ust. 1 Regulaminu Rady wynika, i co dozasady posiedzenia maj charakter zamknity, jednak Rada moe podj decy-zj o jawno dyskusji i zaprosi do uczestnictwa w obradach czonkw Komi-sji Europejskiej78, ktrzy zawsze odpowiadaj resortowo tematyce spotkania79.Niejawno zobowizuje wszystkich uczestnikw do zachowania tajemnicysubowej w zakresie treci obrad80, ktre zgodnie z zapisami Regulaminu mu-sz by protokoowane81.

Rada w swej strukturze posiada organy pomocnicze takie jak KomitetStaych Przedstawicieli (tzw. COREPER) oraz Sekretariat Generalny Rady.Komitet Staych Przedstawicieli skada si z szefw staych przedstawicielstwdyplomatycznych pastw czonkowskich w randze ambasadorw. Przewodni-czcym Komitetu jest ambasador pastwa sprawujcego prezydencje w Radzie.Komitet mona podzieli na dwie grupy, tzn. pierwsza zajmujca si sprawami

75 K. Witkowska-Chrzczonowicz, op. cit., s 155.76 M.M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne, op. cit., s. 94.77 J. Helios, W. Jedlicka, op. cit., s. 45 oraz M. M. Kenig-Witkowskiej, Ramy in-

stytucjonalne, op. cit., s. 94.78 K. Witkowska-Chrzczonowicz, op. cit., s. 156 oraz M.M. Kenig-Witkowska,

Ramy instytucjonalne, op. cit., s. 94.79 W. Czapliski, op. cit., s. 187.80 K. Myszona-Kostrzewa, op. cit., s. 65-66.81 M. Herdegen, op. cit., s. 90.


politycznymi i odpowiedzialna za przygotowanie obrad Rady ds. Oglnychi Spraw Zagranicznych oraz Rady ds. Gospodarczych i Finansowych co leyw zakresie obowizkw ambasadorw pastw czonkowskich (tzw. COREPERII). Za drugi skad reprezentuj ich zastpcy, ktrzy s odpowiedzialni zasprawy legislacyjno-techniczne i s wadni kontrolowa cao legislacji wspl-notowej w poziomie (tzw. COREPER I)82. Nadrzdnym zadaniem jakie przy-znano COREPER jest wypracowanie jednomylnoci pastw czonkowskich wsprawie okrelonej wnioskiem Komisji Europejskiej jeszcze przed wpisaniemjego do porzdku obrad Rady. Nadto przygotowuje odpowiedzi na zapytaniaposw Parlamentu Europejskiego, opinie do projektw przygotowanych przezjego grupy robocze i komisje Rady83, jak rwnie kieruje ich pracami84. Zakreszada Komitetu Staych Przedstawicieli wyznaczany jest przez Rad Unii Eu-ropejskiej85.

Rada wspomagana jest rwnie przez Sekretariat Generalny Rady, o kt-rego organizacji decyduje Rada oraz Sekretarz Generalny, bdcy jednoczeniewysokim przedstawicielem ds. wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa.Dziki tej ostatniej funkcji wspiera on Rad w tej materii oraz przyczynia si doformuowania, przygotowywania i realizacji decyzji w zakresie filaru II. Prezy-dencja moe da od niego by prowadzi w imieniu Rady dialog polityczny zestronami trzecimi, bdc organem pomocniczym Rady o charakterze technicz-no-administracyjnym. W skad tej jednostki organizacyjnej wchodz subyprawne oraz osiem dyrekcji generalnych posiadajcych merytorycznie wyod-rbnione kompetencje, gdy to one koordynuj zadaniami Rady w zakresieposzczeglnych polityk wsplnotowych86.

4.1. Kompetencje

Kompetencje Rady rozcigaj si rwnie na dziaalno innych instytu-cji wsplnotowych, z wyjtkiem Parlamentu Europejskiego. Do jej podstawo-wych zada wynikajcych z zapisw traktatowych naley:

1. Zapewnianie koordynacji oglnej polityki gospodarczej, spoecznejpastw czonkowskich i Wsplnot oraz jej oglnej harmonizacji.

82 W. Czapliski, op. cit., s. 187.83 K. Witkowska-Chrzczonowicz, op. cit., s. 156-157.84 M.M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne, op. cit., s. 94.85 Ibidem, s. 94.86 K. Witkowska-Chrzczonowicz, op. cit., s. 157 oraz W. Czapliski, op. cit.,

s. 187.


2. Moliwo podejmowania decyzji w zakresie prawa pierwotnego po-przez uzgadnianie liczby czonkw Komisji Europejskiej po uzyskaniu uprzed-niej zgody PE. Na wniosek Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci moezmieni rwnie liczb rzecznikw generalnych. Mianuje czonkw TrybunauObrachunkowego, powouje skad Komitetu Ekonomiczno-Spoecznego, Ko-mitetu Regionw.

3. Zawieranie umw midzynarodowych midzy Uni Europejsk a in-nymi krajami lub organizacjami midzynarodowymi, negocjowanymi przezKomisj Europejsk w imieniu Wsplnot.

4. Stanowienie aktw pochodnego prawa wsplnotowego. Cho w tymzakresie bardzo szerokie kompetencje posiada Parlament Europejski, to Radapozostaje nadal gwnym organem prawodawczym Wsplnot. Zakres dziaaniaw tej materii uzaleniony jest od inicjatywy Komisji Europejskiej, ktra wnosiprojekty do Rady Unii Europejskiej. Cho KE posiada inicjatyw prawodawcz,Rada moe zada od niej przedoenia odpowiednich propozycji, a wwczasmamy do czynienia z tzw. poredni inicjatyw legislacyjn. W kadym z tychprzypadkw musi uzyska opini Parlamentu Europejskiego.

5. Wsplne z PE ustalanie projektu budetu, a nastpnie jego przyjcie.6. Wykonywanie decyzji. Jednak wielokrotnie kompetencje t przeka-

zuje KE w przyjtych przez siebie aktach prawnych. W szczeglnych przypad-kach moe sobie zastrzec prawo samodzielnego wykonania tych uprawnie.Procedura wykonywania decyzji musi by zgodna z wczeniejszymi ustalenia-mi Rady na wniosek Komisji Europejskiej i po uzyskaniu zgody ParlamentuEuropejskiego.

7. Kompetencja kontrolna w stosunku do niektrych dziaa KomisjiEuropejskiej, tj. kontroluje realizacje budetu. Ma rwnie prawo do zapozna-nia si z rocznym sprawozdaniem Europejskiego Banku Centralnego, wnosze-nia skarg do Trybunau Sprawiedliwoci o stwierdzeniu niewanoci aktu po-chodnego prawa wsplnotowego oraz na bezczynno instytucji czy pastwaczonkowskiego.

8. W zakresie filaru II na podstawie oglnych wytycznych Rady Euro-pejskiej podejmowanie decyzji oraz okrelanie kierunkw wsplnej politykizagranicznej i bezpieczestwa, a w celu zapewnienia jednoci, spjnoci i sku-tecznoci dziaania UE powoywanie specjalnych przedstawicieli do realizacjizaoe filaru II (wsplna polityka zagraniczna i bezpieczestwa).


9. Koordynacja87 wsppracy midzy organami policji i sdami pastwczonkowskich w sprawach karnych88.

4.2. Sposb podejmowania decyzji

W realizacji prac Rady Unii Europejskiej w zakresie stanowienia prawa,wan rol odgrywaj tryby gosowa w Radzie, ktre oczywicie rni siw zalenoci od rangi i przedmiotu przyjmowanych przepisw89. W oglnychpostanowieniach art. 205 TWE oraz art. 118 TEWEA wyodrbniono trzy trybypodejmowania decyzji, tj. wikszoci zwykej, wikszoci kwalifikowanej orazjednomylnoci90.

Procedura wikszoci zwykej ma zastosowanie, o ile przepisy traktatowenie stanowi inaczej, w sprawach drobnych. Wwczas Rada podejmuje uchwaywikszoci swoich czonkw. W tej procedurze kade pastwo czonkowskieposiada jeden gos, a przyjmowane decyzje zapadaj zwyk wikszoci go-sw czonkw Rady91.

Przy stosowaniu procedury wikszoci kwalifikowanej poszczeglnympastwom przysuguje okrelona liczna gosw, ktra uzaleniona jest gwnieod potencjau demograficznego danego pastwa, z niewielk korekt na rzeczpastw maych92. Taki podzia gosw jest nierwnomierny i jest wyjtkiem odpoprzedniej procedury i rwnoci. Naley doda, i przystpienie nowego pa-stwa, kadorazowo wie si ze zmian gosw waonych i dostosowaniemzapisw art. 205 TWE i art. 118 TEWEA. Dokonujc tych modyfikacji i obli-

87 Koordynuje wspprac midzy organami policji i sdami pastw czonkow-skich w sprawach karnych poprzez okrelanie ram wsplnych dziaa midzynarodo-wych pastw czonkowskich oraz przygotowanie konwencji zawierany przez pastwaczonkowskie w tym zakresie. Po konsultacji z Parlamentem Europejskim i KomisjEuropejsk upowania pastwa czonkowie do prowadzenia wzmocnionej wsppracyw zakresie filaru III. Zawiera umowy midzynarodowe w sprawach odnoszcych si dofilaru III i upowania Prezydencj do podjcia negocjacji w celu zawarcia tych umw.Odpowiada na pytania PE w materii filaru III oraz przyjmuje jego zalecenia w tymwzgldzie; szerzej: M.M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne, op. cit., s. 95-97oraz M. Herdegen, op. cit., s. 95-96.

88 M.M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne, op. cit., s. 95-97 oraz M. Her-degen, op. cit., s. 95-96.

89 K. Witkowska-Chrzczonowicz, op. cit., s. 157.90 K. Michaowska-Gorywoda, Podejmowanie decyzji w Unii Europejskiej, Lu-

blin 2002, s. 114.91 M. M. Kenig-Witkowska, Ramy instytucjonalne, op. cit., s. 98.92 Ibidem, s. 98.


czajc prg wikszoci kwalifikowanej wyraony w liczbie gosw, naley pa-mita by nie przekroczy on progu okrelonego w Deklaracji w sprawie roz-szerzenia Unii Europejskiej ustanowionej wraz z Traktatem z Nicei93.

W akcie tym dokonano podziau gosw, gdy w Unii Europejskiej bdziezasiadao 27 pastw czonkowskich i okrelono czn liczb 345 gosw. Dopodjcia decyzji wikszoci kwalifikowan niezbdne jest co najmniej 258gosw za oddanych przez wikszo pastw czonkowskich, gdy przyjmo-wany jest akt na wniosek Komisji Europejskiej. W innych przypadkach wyma-gane jest uzyskanie wikszoci 258 gosw oddanych przez co najmniej 2/3oglnej liczby pastw czonkowskich. Art. 205 ust. 4 TWE przewiduje klauzu-l, i przy podejmowaniu decyzji takim trybem, po gosowaniu kade pastwoczonkowskie moe wystpi z wnioskiem o zbadanie, czy pastwa stanowicet wikszo, reprezentuj rwnie 62% ogu ludnoci UE. Gdy warunek tennie zostanie speniony decyzja nie bdzie podjta94.

Jeli podstawa prawna przyjmowanego aktu wymaga zastosowania pro-cedury jednomylnoci, wwczas adne pastwo czonkowskie nie moe zago-si sprzeciwu. Jednoczenie TWE i TEWEA stanowi, i wstrzymanie si odgosu przez obecnych lub reprezentowanych na posiedzeniu czonkw Rady,nie jest przeszkod do przyjcia przepisw wymagajcych jednomylnoci.Jedynie nieobecno czonka na posiedzeniu i nie przekazanie swojego prawagosu innemu czonkowi RUE, uniemoliwia podjcie uchway w tym trybiegosowania95.

5. Procedury tworzenia pochodnegoprawa wsplnotowego

W istniejcym systemie legislacyjnym Wsplnot i Unii Europejskiejmamy do czynienia z kilkoma procedurami tworzenia prawa pochodnego96. Ichobecna forma, ktr zawiera TWE powstaa poprzez modyfikacj traktatw

93 J. Helios, W. Jedlicka, op. cit., s. 51.94 M. Herdegen, op. cit., s. 91-93.95 K. Myszona, Wprowadzenie do prawa wsplnotowego, po Traktacie amster-

damskim, Warszawa Toru 2000, s. 47 oraz M. M. Kenig-Witkowska, Ramy instytu-cjonalne, op. cit., s. 99.

96 Prawo pochodne wg art. 249 TWE to rozporzdzenia, dyrektywy, decyzje,opinie, zalecenia wydawane przez instytucje Wsplnot Europejskich; szerzej:M.M. Kenig-Witkowska, A. azowski, rda prawa Unii, op. cit., s. 158-189.


zaoycielskich, w szczeglnoci Jednolitego Aktu Europejskiego97 i Traktatuz Maastricht. Zmiany te od pocztku miay na celu wzmocnienie pozycji Parla-mentu Europejskiego w procesie decyzyjnym98, co miao rwnoczenie wpywna zawenie kompetencji Rady Unii Europejskiej w tej materii.

Stosownie do art. 192 TWE mona wyrni nastpujce procedury: pro-cedur konsultacyjn, tj. opiniowanie projektu aktu przez Parlament Europejski,procedur wsppracy, procedur wspdecydowania, procedur wyraaniazgody przez Parlament Europejski na okrelony akt prawny Rady Unii Europej-skiej. Zastosowanie powyszych procedur nie jest uzalenione od woli instytu-cji wsplnotowych, poniewa podstawy prawne dla okrelonych aktw wyni-kaj z przepisw TWE99 i zale od przedmiotu aktu prawnego100. Zasad jest,e akty prawne o charakterze legislacyjnym tworzone s przez RUE dziaajcwraz z PE. Akty wykonawcze tworzy, na podstawie delegacji legislacyjnychzawartych w regulacjach prawa pochodnego, KE101.

5.1. Procedura konsultacyjna

Istot procedury konsultacyjnej jest wydanie opinii przez PE, jak rwnieprzez inne instytucje wsplnotowe, do projektu aktu prawnego KE, przedsta-wionego mu przez RUE. Rada uchwalajc akt prawny, w jego tekcie musipowoa si na powysz opini PE, chocia nie jest zwizana jej treci102.Naley wspomnie, i co do zasady w procesie decyzyjnym uczestnicz Komi-sja, Rada oraz Parlament Europejski. Jednak w wielu przypadkach, jak juwczeniej wspomniano, przepisy traktatowe narzucaj obowizek zasigniciaopinii take Komitetu Regionw, Komitetu Ekonomiczno-Spoecznego, Euro-pejskiego Banku Centralnego, Trybunau Audytorw, Komitetu Techniczne-go103.

97 Jednolity Akt Europejski, tekst polski Dz. U. z 2004, Nr 90, poz. 864/6.98 A. azowski, Tworzenie prawa Unii Europejskiej, [w:] Prawo instytucjonalne

Unii Europejskiej, pod red. M.M. Kenig-Witkowskiej, Warszawa 2006, s. 211.99 S. Biernat, Tworzenie prawa Unii Europejskiej, [w:] Prawo Unii Europejskiej,

pod red. J. Barcza, Warszawa 2004, s. 233.100 A. azowski, op. cit., s. 212.101 Ibidem, s. 212.102 Z. J. Pietra, op. cit., s. 407.103 A. azowski, op. cit., s. 212.


Jeli przepisy prawa przewiduj przeprowadzenie tej procedury, brak jejzastosowania jest naruszeniem proceduralnym i stanowi podstaw do uniewa-nienia danego aktu prawnego w trybie art. 230 TWE104.

Procedura konsultacyjna jest przewidziana m.in. w takich przypadkachjak: zwalczanie dyskryminacji (art. 12 13 TWE), czynne i bierne prawo wy-borcze w prawie krajowym (art. 18 ust. 2 TWE), uzupenianie praw wynikaj-cych z traktatowych przepisw o obywatelstwie Unii Europejskiej (art. 22TWE), zblienie ustawodawstw (art. 94 TWE), umowy midzynarodowe (art.300 TWE), ochrona zdrowia (art. 152 ust. 4 TWE).

5.2. Procedura zgody

W procedurze zgody akt prawny przyjmuje Rada Unii Europejskiej powczeniejszym uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego. Udzia Parlamentuw tej procedurze sprowadza si do tego, e w przypadku postawienia weta fak-tyczn decyzj podejmuje ta instytucja, za gdy wyraa zgod decyzj formal-nie przyjmuje Rada. Oznacza to, e Parlament dziaa jako instytucja nadzorcza,przy czym nie wpywa, w tym trybie legislacyjnym, na tre przedkadanegoaktu105.

W tym przypadku wnioski skada jeden z piciu upowanionych do tegopodmiotw. Pastwo starajce si o przystpienie do Unii Europejskiej w za-kresie przyjcia traktatu akcesyjnego (art. 49 TUE). Europejski Bank Centralnywnioskujc o dokonanie poprawek w statucie Europejskiego Systemu BankwCentralnych (art. 107 5 TWE). Komisja Europejska w zakresie zawieraniaumw midzynarodowych (art. 300 3 ust. 2 TWE) oraz w przypadkachstwierdzenia istnienia przesanek umoliwiajcych zastosowanie sankcji wobecpastwa czonkowskiego za uporczywe naruszanie zaoe traktatowych UniiEuropejskiej (art. 7 1 TUE). W przypadku wczeniej wymienionych sankcjiwniosek mog zoy rwnie pastwa czonkowskie wniosek zgasza 1/3pastw czonkowskich. Parlament Europejski rwnie sam moe formuowawnioski dotyczce przyjcia jednolitej unijnej ordynacji wyborczej (art. 190 4TWE)106.

104 Ibidem, s. 217.105 S. Biernat, op. cit., s. 237.106 Z. J. Pietra, op. cit., s. 417-418.


5.3. Procedura wsppracy

Procedura wsppracy polega na tym, e akty prawa wsplnotowegoprzyjmowane s przez Rad Unii Europejskiej na wniosek Komisji Europej-skiej. Jednak przed podjciem decyzji przez Rad przewidziane jest podwjneczytanie projektu w Parlamencie Europejskim. Oznacza to, i PE uczestniczyw tym procesie wsppracujc z RUE. Z art. 252 TWE wynika, e w pierwszymczytaniu parlamentarnym, PE obligatoryjnie przedkada niewic opini zgodnie z zasadami obowizujcymi w procedurze konsultacyjnej. NastpnieRada informuje Parlament o przyjtym tzw. wsplnym stanowisku pastwczonkowskich107.

W drugim czytaniu parlamentarnym PE moe w cigu trzech miesicyzaakceptowa to stanowisko albo nie wypowiada si przeciwko niemu, coskutkuje przyjciem aktu przez RUE. PE moe jednak odrzuci wsplne stano-wisko w caoci. Wwczas Rada w swoim drugim czytaniu moe jednak jed-nomylnie uchwali akt prawny zgodnie ze wsplnym stanowiskiem. Nad to,w tej procedurze, PE posiada funkcj kreatywn, dziki ktrej moe wniepoprawki do stanowiska wsplnego RUE. Zaproponowane zmiany PE przeka-zuje si KE i RUE Komisja w cigu miesica moe jeszcze dokona swoichpoprawek, ktre przesya Radzie, ta natomiast moe ostatecznie zmodyfikowawniosek i przyj akt w drodze gosowania jednomylnego108.

Procedura wsppracy znajduje zastosowanie w materii polityki gospo-darczej i pieninej109. Obecnie w wielu przypadkach znaczenie tej proceduryzmalao na rzecz procedury wspdecydowania, ktra jeszcze bardziej wzmoc-nia rol Parlamentu w procesie legislacyjnym110.

107 K. Witkowska-Chrzczonowicz, op. cit., s. 144.108 Z. J. Pietra, op. cit., s. 411.109 Procedura ta ma zastosowanie w czterech przypadkach przewidzianych TWE:

nadzoru nad koordynacj polityk gospodarczych pastw czonkowskich (art. 99 5),okrelenia zakresu uprzywilejowanego dostpu do instytucji finansowych (art. 102 2), ustalenia zasad wsplnotowej nieodpowiedzialnoci za zobowizania pastwczonkowskich oraz ich czci skadowych (art. 103 2), harmonizowanie produkcjiwsplnych monet dokonywanej przez poszczeglne pastwa czonkowskie (art. 106 2); Ibidem, s. 412.

110 S. Biernat, op. cit., s. 234.


5.4. Procedura wspdecydowania

Zakres stosowania tej procedury zosta poszerzony i jednoczenie niecouproszczony Traktatem z Amsterdamu111. Istot procedury wspdecydowania,okrelonej w art. 251 TWE, jest moliwo przeprowadzenia procedury prawo-dawczej w trzech czytaniach112. Naley podkreli, i procedura ta ma zastoso-wanie jedynie w zakresie spraw Wsplnoty Europejskiej (TWE)113.

W pierwszym czytaniu Komisja przedkada projekt aktu prawnego Par-lamentowi i Radzie. Parlament wydajc opini moe przyj wniosek w caoci,bd sformuowa w niej swoje poprawki. Za Rada ma nastpujce moliwociw pierwszym czytaniu. Jeli Rada zatwierdzi projekt Komisji wraz z ewentual-nymi poprawkami PE to akt zostaje przyjty, co koczy pomylnie procedurlegislacyjn114. W sytuacji gdy Rada nie zgadza si z poprawkami PE, albo niezatwierdzi wniosku Komisji lub zamierza zgosi wasne poprawki to formuujewsplne stanowisko pastw czonkowskich, ktre przekazuje Parlamento-wi115.

Kolejnym etapem jest drugie czytanie, ktre musi zosta przeprowadzonew terminie trzech miesicy. Jeli we wskazanym wczeniej terminie Parlamentzaakceptuje wsplne stanowisko bd nie podejmie w tym czasie adnych de-cyzji to akt uwaa si za przyjty zgodnie z tym stanowiskiem. Od Rady niewymaga si ju adnego dziaania i na tym etapie to Parlament podejmujeostateczn decyzj. Odmiennie ni w procedurze wsppracy116. Natomiast gdyParlament odrzuci wsplne stanowisko bezwzgldn wikszoci gosw swo-ich czonkw akt uwaa si za nieprzyjty. Jednak Parlament moe zdecydo-wa, rwnie bezwzgldn wikszoci gosw, i wprowadzi zmiany wewsplnym stanowisku. Zaproponowane zmiany musi zaopiniowa wniosko-dawca czyli Komisja. W drugim czytaniu Rada, po analizie opinii Komisji,rozpatruje propozycje przedstawione przez Parlament. W cigu trzech miesicymusi ona zaj stanowisko. Akt zostaje przyjty w dwch przypadkach: wik-szoci kwalifikowan jeli Rada przyjmuje poprawki Parlamentu, ocenionepozytywnie przez Komisj, bd jednomylnie jeli przyjmuje zmiany zapropo-

111 Traktatu z Amsterdamu; tekst polski: Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864, za-

cznik nr 2, t. II, s. 553.112 Z. J. Pietra, op. cit., s. 413.113 Patrz: A. azowski, op. cit., s. 214.114 Ibidem, s. 215.115 S. Biernat, op. cit., s. 236.116 Z. J. Pietra, op. cit., s. 413.


nowane przez Parlament wbrew opinii Komisji117. Na tym etapie proceduryRada moe rwnie odrzuci absolutn wikszoci gosw zaproponowanepoprawki Parlamentu do wsplnego stanowiska. W takim przypadku powoujesi Komitet Pojednawczy118, ktry powinien przyj wsplny projekt w termi-nie szeciu tygodni. Jego brak powoduje, e akt zostaje uznany za nieprzyj-ty119.

Osignicie porozumienia powoduje wszczcie prac w trzecim czytaniu.W takim przypadku zarwno Rada, jak i Parlament, w okresie szeciu tygodni,mog przyj akt w uzgodnionej postaci, koczc tym samym pozytywnie pro-cedur120. Natomiast jeli ktra z tych instytucji nie zatwierdzi aktu to uwaasi go za nieprzyjty, co ostatecznie oznacza zaniechanie jego wydania w trybieomawianej procedury121.

6. Podsumowanie

Rada w swym zakresie kompetencji jest gwnym organem stanowicymakty prawne. W materii prawa wsplnotowego uchwala samodzielnie lub wrazz PE rozporzdzenia, dyrektywy, decyzje oraz wydaje zalecenia i opinie. Nato-miast jako instytucja w jednolitym systemie instytucjonalnym UE wydaje od-powiednie akty prawne w filarach pozawsplnotowych. Instytucja ta w zakresieswoich kompetencji wsppracuje z Komisj Europejsk i Parlamentem Euro-pejskim. Pierwsza z nich, jako jedyna posiada prawo inicjatywy prawodawczej,za Parlament i Rada maj tzw. poredni inicjatyw legislacyjn mog wzy-wa Komisj do przedkadania propozycji w celu wydawania aktw prawawsplnotowego. Parlament ponad to, w systemie legislacyjnym, peni funkcjopiniodawcz i wspdecyduje wraz z Rad. Przejawem tego jest najczciejstosowana procedura wspdecydowania, ktrej de facto istot jest wsppracawszystkich trzech instytucji omwionych w opracowaniu.

117 A. azowski, op. cit., s. 215 i 216.118 Komitet Pojednawczy w jego skad wchodz czonkowie Rady i ich przed-

stawiciele oraz odpowiadajca im liczba przedstawicieli Parlamentu Europejskiego.Celem dziaania Komitetu jest doprowadzenie do porozumienia w sprawie projektuwsplnego aktu prawnego. W pracach Komitetu uczestniczy Komisja, ktra ma obo-wizek podejmowania wszystkich niezbdnych inicjatyw dla zblienia stanowisk PEi RUE; Ibidem, s. 216.

119 S. Biernat, op. cit., s. 236 oraz A. azowski, op. cit., s. 216.120 Z. J. Pietra, op. cit., s. 414.121 S. Biernat, op. cit., s. 236.


The institutional system of the European Communitiesand the Union European in the legislative process

S u m m a r y

The European Commission, the European Parliament and the Council of theEuropean Union which belong to the institutional system of the EuropeanCommunities and are included in the uniform institutional framework of theEuropean Union participate in the legislative procedures. Such a system pro-vides a possibility of legislating the regulations of derivative Community law.This publication presents the scope of operations of each of these institutions aswell as the process of creating legal acts in compliance with relevant legislativeprocedures. The institutions accept the legal provisions in four modes: codeci-sion, cooperation, consultation and assent procedures.

Das institutionelle System der EuropischenGemeinschaften und der Europischen Union

in dem GesetzgebungsverfahrenZ u s a m m e n f a s s u n g

An dem Gesetzgebungsverfahren nehmen die Europische Kommission, dasEuropische Parlament und der EU-Ministerrat teil, die zu dem institutionellenSystem der Europischen Gemeinschaften gehren und in dem einheitlicheninstitutionellen Rahmen der Europischen Union mit enthalten sind. SolcheGliederung ermglicht die Beschlieung der Bestimmungen des derivativengemeinschaftlichen Rechtes. In dem vorliegenden Aufsatz wurden die Ttig-keitsbereiche dieser Institutionen und der Prozess zur Erstellung von Gesetzenbei Einhaltung entsprechender legislativer Prozeduren dargestellt. Diese Insti-tutionen nehmen die Rechtsbestimmungen auf vier Wegen an: der Mitbestim-mung, der Zusammenarbeit, der Rcksprache und der Zustimmung.

STUDIA I ARTYKUYPIOTR KRZYSZTOF MARSZAEK, Powstanie i rozwj organizacyjny polskich formacji policyjnych w poudniowo-zachodniej Wielkopolsce w latach 1918-1922LESZEK KANIA, Wymiar sprawiedliwoci antykomunistycznego podziemia zbrojnego w Inspektoracie AK-WiN Lublin 1945-1947PAWE KACPRZAK, Administracyjne podstawy wysiedle ludnoci niemieckiej z Polski w latach 1948-1949OLGA JASISKA-CIELISKA, KRYSTYNA KNYSPEL, System instytucjonalny Wsplnot Europejskich oraz Unii Europejskiej w procesie legislacyjnymKRZYSZTOF SCHEURING, Przesanki i zasady odpowiedzialnoci organw administracyjnych pastw czonkowskich UE za naruszenie prawa wsplnotowego (cz I)AKLINA SKRENTY, Udzia spoeczestwa i organizacji spoecznychw procesach planistycznychANDRZEJ SKIBISKI, Regionalne izby obrachunkowe i samorzdowe kolegia odwoawcze wyspecjalizowana wojewdzka administracja publicznaKRZYSZTOF WITKOWSKI, DAMIAN STAROCIC, System infrastruktury spoecznej w gminie

MATERIAY, RECENZJE, SPRAWOZDANIA, VARIAZBYSAW DOBROWOLSKI, Prawne uwarunkowania funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych w PolsceMAGDALENA FEDOROWICZ, Wybrane instytucje polskiego prawa budetowego w wietle projektu ustawy o finansach publicznych (druk sejmowy Nr 1181 z dnia 20 padziernika 2008 r.) przyczynek do dyskusjiKRYSTYNA NIZIO, Instytucja dugu publicznego w projekcie ustawy o finansach publicznych (druk sejmowy Nr 1181) gos w dyskusji nad reform finansw publicznych w PolsceMAGDALENA KOWALCZYK, Dokumentowanie czynnoci postpowania kontrolnego w administracji skarbowejMACIEJ BALTAZAR KOSTECKI, Recenzja ksiki E. Caa-Wacinkiewicz, Charakter prawny Unii Europejskiej w wietle prawa midzynarodowego, Warszawa 2007PIOTR KRZYSZTOF MARSZAEK, Spoeczestwo a wadza. Ustrj, prawo, idee. Sprawozdanie z XXII Zjazdu Historykw Pastwa i PrawaSTANISAW PRYPUTNIEWICZ, Idea samorzdnoci w praktyce funkcjonowania organw administracji publicznej. Diagnoza przebytej drogi i perspektywy, Sprawozdanie z II Lubuskiego Forum SamorzdowegoLESZEK KANIA, Glosa do wyroku Wojewdzkiego Sdu Administracyjnego w odzi z dnia 8 sierpnia 2008 r., sygn. akt II SA/d 301/08

System instytucjonalny Wspólnot Europejskich oraz Unii ... · Europejskiej [w:] Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej, pod red. M.M. Kenig- ... Instytucje Wspólnoty Europejskiej,

Documents

Sądy Unii Europejskiej

Polityka budżetowa Unii Europejskiej

Finanse Unii Europejskiej

Prawo Unii Europejskiej

Instytucje Unii Europejskiej dr Artur Adamczyk ·...

ABC prawa Unii Europejskiej

Problemy Unii Europejskiej

FUNDUSZE STRUKTURALNE UNII EUROPEJSKIEJ

Kontrola stosowania prawa Unii Europejskiej · instytucje.....

Historia Unii Europejskiej

Wielopoziomowy konstytucjonalizm Unii Europejskiej a ...

PROJEKTY BADAWCZE UNII EUROPEJSKIEJ - icoz.uni.lodz.pl ·.....