Stedelijke Agenda Ouderen 2016-2018...sociaal en maatschappelijk vitaal en gezond te blijven. Gezondheidsvaardigheden bevorderen wij door samen te werken aan de voorlichting aan ouderen

Stedelijke Agenda Ouderen 2016-2018

Vitaal oud worden in Utrecht

2

Voorwoord 3

Inleiding,uitgangspuntenenambitie 4

Gezondouderwordenindewijk(actielijn1) 6

Kwetsbareouderenzolangmogelijkthuis(actielijn2) 8

24-Uurszorgvoordezorgafhankelijkeoudere(actielijn3) 11

Communicatie,middeleneninformatie 13

Bijlage1:CijfersoverouderwordeninUtrecht 14

INHOUD

3

Utrechtiseenjongestadwaar,invergelijkingmetanderesteden,verhoudings-

gewijsweinigouderenwonen.Ditzaldekomendejarenzoblijven.Tochgroeitde

groepouderenindestad–ouderendieingrotemeerderheidzolangmogelijk

thuiswillenblijvenwonen,ookalszekwetsbaar(der)wordenenmeerzorgnodig

hebben.Demogelijkhedenomteverhuizennaareenverzorgings-ofverpleeghuis

zijnafgenomen.Vooronzeorganisatiesbetekentditeenstevigeuitdaging.

Eensociaalvitalestadisvoorbereidopdeuitdagingendieouderwordenmetzich

meebrengt.ZilverenKruisendegemeenteUtrechtwillendatUtrechterszovitaal

engezondmogelijkoudkunnenwordenindestad.Beidenleverenwij,iedervanuit

onzeeigenverantwoordelijkheid,eenbijdrageaanhetrealiserenvandezeambitie.

Waaronzeverantwoordelijkhedenelkaarraken,willenwesamenwerken.Juistop

deraakvlakkenvaltwinsttebehalen.

IndezeStedelijkeAgendaOuderenbenoemenwedemaatregelendiewesamen

treffenomervoortezorgendatdestadistoegerustopeengroteregroep

ouderendiezelfstandigwonen.Natuurlijkdoenweditnietalleen.Wewerken

samenmetdebewonersvanonzestad,cliënten(organisaties),debuurtteams,

medischebasiszorg,zorginstellingenenwoningbouwcorporaties.Utrechtmaken

weimmerssamen!

Vitaal oud worden in Utrecht

OlivierGerritsDirecteurZorginkoopZilverenKruis

MargrietJongeriusWethouderWelzijn,Zorgenmaatschappelijke

Ondersteuning(Wmo),wijkgerichtwerkenen

Participatie,CultuurenwijkNoordwest

VictorEverhardtWethouderWerkeninkomen,Jeugdzorg,

Volksgezondheid,Stationsgebieden

wijkenLeidscheRijnenNoordoost

4

Inleiding, uitgangspunten en ambitie

In deze Stedelijke Agenda Ouderen 2016-2018

presenteren zorgverzekeraar Zilveren Kruis1 en de

gemeente Utrecht2 een aantal ideeën en initiatieven

voor vernieuwing van de ouderenzorg in de stad.

1.1. De aanleidingErzijntweeaanleidingenomdezeagendaoptestellen.Deeerste

ishetgroeiendeaantalouderenindestad.HoewelUtrechteen

relatief‘jongestad’isenblijft,stijgthetaandeel65-plussersinde

(groeiende)bevolkingvanruim10procentin2015naar13,5procent

in2030.Elkjaarkomener700tot80065-plussersbij.Detweede

aanleidingzijndeveranderdemaatschappelijkeopvattingenover

oudwordenendeingrijpendeveranderingenindezorg,diede

afgelopenjarenhunbeslaghebbengekregen.Demeesteouderen

willen,ookalszekwetsbaar(der)worden,zolangmogelijkthuis

blijvenwonen;demogelijkhedenomteverhuizennaareenver-

zorgingshuisofverpleeghuiszijnsterkafgenomen.

1 Zilveren Kruis is onderdeel van het Achmea-concern. Achmea heeft

ouderen als specifieke doelgroep benoemd. Achmea wil producten en

diensten voor ouderen vanuit zijn verschillende divisies integraal

aanbieden. Dit betreft informatie, zorg, wijkinfrastructuur en wonen.

Dit biedt kansen voor innovatie, ook in het kader van deze Agenda.

Zilveren Kruis is de grootste zorgverzekeraar in Utrecht en is

Zorgkantoor voor de regio Utrecht.

2 “Bouwen aan een gezonde toekomst” is één van de drie speerpunten

van het Utrechtse college van B&W. Deze Agenda sluit aan bij dit

speerpunt en bij het gemeentelijk beleid op het gebied van

maatschappelijke ondersteuning en volksgezondheid.

Ditallesvraagt–inonzeogen–omvernieuwingvande

ondersteuningenzorgvoorouderen.

1.2. Een agendaDezeStedelijkeAgendaOuderenbiedthiertoeeenaanzet.

Wesprekenvaneen‘agenda’omdatwegeenblauwdrukvande

vernieuwingwillenenkunnenleveren.Vernieuwingvande

ouderenzorgiseensamenspelvanveelpartijen.Omtebeginnen

degroepouderenzelfenhunmantelzorgers,dehuisartsen,de

buurtteams,zorginstellingen,zorgverzekeraarsendeoverheid.

Wijnodigenallebetrokkenpartijengraaguithunaandeelinde

vernieuwingteleveren.Wijzienbijveelinstellingenenzorg-

professionalseengroeiendebereidheidenenthousiasmevoor

vernieuwing.

1.3. UitgangspuntenWijhebbendezeagendaopgesteldmetdevolgendeuitgangs-

punten:

■■ Devraagvandeoudereenzijn(eventuele)mantelzorgerstaat

centraal–enniethetbestaandeaanbodvanzorg.Deregie

overdezorgligtzoveelmogelijkbijdeoudere.

■■ Vernieuwingvanzorgiseenstapsgewijsproces,waaraanveel

partijeneenbijdrageleveren,nietalleenalsdeelnemermaar

somsookineenleidenderol.

5

Dedrieactielijnenbiedeneenkadervoorveranderingen

vernieuwing.Uitwerkinginconcreteafsprakenenactiesvolgtin

demaandennadevaststellingvandeagenda.Ditdoenwijliefst

insamenwerkingmethuisartsen,debuurtteamorganisaties,

wijkverpleegkundigen,zorgaanbieders,woningcorporaties,

cliënten(organisaties)enanderebetrokkenpartijen.Wijnemen

hiertoehetinitiatief.

1.6. Tot slot■■ Bijlage1bevatcijfersoverouderwordeninUtrecht.

■■ Wehanterenindezeagendageenstriktedefinitievoor

‘ouderen’.UitgangspuntisdeAOW-leeftijd.Maardezeagenda

isookvantoepassingop–bijvoorbeeld–iemandvan55,die

jongdementeert.

■■ Waar‘wij’staatindezeagendabedoelenwedegemeente

UtrechtenzorgverzekeraarZilverenKruis.

■■ Vernieuwingiseenprocesvan‘leren’doormiddelvanpilotsen

experimenten.

■■ Dedoordeoudereervarenkwaliteitvanondersteuningenzorg

neemttoe,wanneererzominmogelijkhinderlijkeschottenzijn

tussenwettenendebijbehorendefinanciering.

1.4 Beoogde resultaten in 2018 Metonzeagendawillenwijeenbijdrageleverenaanhetbereiken

vandevolgenderesultaten:

■■ Ouderenkiezenvooreengezonde(re)leefstijl,voelenzich

langervitaalengezond,enhebbenminderondersteuningen

zorgnodig.

■■ Ouderendieveelzorgnodighebbenkunnen,dankzijgoede

ondersteuningenzorgaanhuis,langerzelfstandigthuisblijven

wonen.

■■ Mantelzorgershoudendezorgdiezijleverenbetervolen

kunneneenberoepdoenoprespijtzorgdieaansluitbijhun

behoefte.

■■ Ooksommigeouderendie24-uurszorgnodighebben,kunnen

thuisblijvenwonendankzijdecombinatievanintensieve

professionelezorgaanhuisenmantelzorg.

■■ Kwetsbareouderendie24-uurszorgnodighebbenkunnen

rekenenopkwalitatiefhoogwaardigeenbeschikbarezorgin

eenpassendewoonomgeving.

Metdeze(beoogde)resultatenmakenweeen‘bewegingnaarde

voorkant’:minderintramuralezorg,langerthuiswonen,uitstel

vanzorgdooreengezondereleefstijl.Hetaccentverschuiftvan

‘ziekteenzorg’naar‘gedragengezondheid’.Dezebewegingnaar

vorenkanalleenslagen,alszorgverleners,zorgverzekeraarsen

gemeentewillensamenwerkenenkúnnensamenwerkendoordat

wetten,regelsenfinancieringsstromendesamenwerkingnietin

dewegstaan.Daaromvoegenweaanbovenstaandeinhoudelijke

resultatenéénbelangrijkbeoogdprocesresultaattoe:

■■ Wet-enregelgevingendebijbehorendefinanciëlestromen

leverenzominmogelijkhindernisopvoordesamenwerkingin

deouderenzorg.

1.5. Samenwerking langs drie actielijnenZilverenKruisendegemeenteUtrechthebbeneenverschillende

opdracht.DegemeentevoertdeWetmaatschappelijkondersteuning

(Wmo)endeWetpubliekegezondheid(Wpg)uit;ZilverenKruisde

Zorgverzekeringswet(Zvw)en–alsZorgkantoor–deWetlangdurige

zorg(Wlz).Maardeopdrachtenrakenaanelkaar.Beidengevenwe

informatieenadviesaanmensen,gerichtopeengezonde(re)

leefstijl.Beidenhebbenweeenrolindeeerstelijnszorgenkunnen

wedaarineffectieverenefficiënteroptredendoorsamenwerking.

Beidenhebbenwetemakenmetdenoodzaakommeeronder-

steuningenzorgthuistebieden,vanwegedecapaciteitsreductiein

deintramuralezorg.Dedrieactielijnen,dieweindezeAgenda

formulerenomdehiervoorgenoemdeambitiesterealiseren,

vloeienvoortuitdezeraakvlakken.Deactielijnenzijn:

1. Gezondouderwordenindewijk(hoofdstuk2)

2. Kwetsbareouderenzolangmogelijkthuis(hoofdstuk3)

3. 24-Uurszorgvoordezorgafhankelijkeoudere(hoofdstuk4)

6

Gezond ouder worden in de wijk

De inzet van Zilveren Kruis en de gemeente Utrecht in

deze eerste actielijn is erop gericht dat zoveel mogelijk

oudere Utrechters zo lang mogelijk vitaal en gezond

blijven.

Wewetendatfactorenalssociaalisolement, life events,teweinig

bewegen,ongezondevoeding,drinkenenrokenslechtzijnvoor

iemandsgezondheid.Mensenvergrotenhunkansenopeenvitale

oudedagdoorgoedtezorgenvoorhunlichaam,geest,sociaal

netwerk,maatschappelijkebetrokkenheid(werk,vrijwilligerswerk)

en(aanpasbare)woning.Primairisditdeverantwoordelijkheid

vandeburgerzelf.Maargezienhetmaatschappelijkbelangvan

hetbetaalbaarhoudenvandezorghebbenookdeoverheid,

zorgverzekeraarsenzorgorganisatieshierineenrol.Hiernagaan

weinopdriethema’swaarsamenwerkingmeerwaardekan

opleveren,teweten:

1. Hetbevorderenvangezondheidsvaardigheiden

2. Vroegsignalering

3. Ondersteuningvanmantelzorgers

2.1. GezondheidsvaardighedenDerolvangemeenteenzorgverzekeraaris,datzijde(oudere)

burgerresp.deverzekerdeeenhandjehelpenbijhetontwikkelen

enonderhoudenvanzijn‘gezondheidsvaardigheden’.

Gezondheidsvaardighedendefiniërenwijalshetvermogenvan

mensenomdiedingentedoendienodigzijnomfysiek,mentaal,

sociaalenmaatschappelijkvitaalengezondteblijven.

Gezondheidsvaardighedenbevorderenwijdoorsamentewerken

aandevoorlichtingaanouderenovergezondenvitaalouder

worden-endoortezorgendatinformatiegoedtoegankelijken

begrijpelijkis.Overallerleiaspectenvangezondheidengezonde

leefstijlisveelinformatiebeschikbaarvoordeinwonervan

Utrecht.Maardevraagis,ofdezeinformatievoldoendeistoege-

spitstopouderen.Datgaanwebekijken.Hierbijvalttedenkenaan

bijvoorbeeld:

■■ informatiedieaanzettotnadenkenover(verhuizennaar)een

woningdiepastbijdeleeftijdsfase(vangezinswoningnaar

appartement,alsjeouderbent);

■■ voorlichtingoverbewegenvoorouderen;

■■ tipshoeouderensociaalisolementkunnendoorbreken.

Wewetendatsommigeouderengroteregezondheidsrisico’slopen

danandere.Datzijnouderenmeteenverstandelijkebeperking,

migrantendieopleeftijdkomenenalleenstaandenmetdementie.

Wewetenookdatergroteverschillenzijntussenwijkenenbuur-

ten,waarhetgaatomdekansomvitaalengezondoudteworden.

Samenmetpartnersgaanweonderzoeken,ofervoorgenoemde

groepeneninderisicobuurteneenschepjebovenopmoetbijde

gezondheidsbevordering–enhoewedateffectiefkunnendoen.

Wijgaanookverkennenwelkekansentechnologischevernieuwing

(domotica,e-health)biedtvoorkwetsbareouderenenhunverzor-

gers(mantelzorgersenprofessionals).Denkbijdomoticabijvoor-

beeldaanslimmeapparatuurinhuisdiesignalenkangevenaan

verzorgenden.Ofbije-healthaandemogelijkhedendiebeeld-

schermbellenbiedt.

ACTIELIJN �

7

Gezond ouder worden in de wijk

2.2. VroegsignaleringMetvroegsignaleringwillenwebereikendatouderentijdigde

juistezorgenbegeleidingkrijgen.Deorganisatievanvroegsignale-

ringstartnietbijnul.ErisinUtrechtinmiddelseenmooiebasis

gelegdwaaropdekomendejarenverdergebouwdzalworden.

ZohebbenhuisartsenpraktijkenhetscreeningsinstrumentUprim

(UtrechtsePeriodiekeRisicoIdentificatieenMonitoring)ontwik-

keld.OokhebbenweeennetwerkvanGEZ-en,datbijnadehele

staddekt.DeGEZ-en3zijnhetvoertuigvoorsamenwerkingmetde

buurtteamsenmetdesocialenetwerkenvanouderen,diezijn

opgezetinhetkadervanhetprojectSamenindeStad.

Ophetterreinvanvroegsignaleringzettenwedekomendejaren

extrainophetverbindenvansignalenvandediverseprofessio-

nals,vrijwilligersenbewonersindewijk.

DepilotsdieZilverenKruisstartinhetkadervanZorgindeWijk

(ziehetvolgendehoofdstuk),biedendemogelijkheiddesamen-

werkingtussenenerzijdshuisartsenpraktijkenenwijkverpleging

enanderzijdsdebuurtteams,denetwerkenvanoudereneninfor-

melezorgorganisatiesteversterken.Opwijkniveauwordenafspra-

kengemaakt(zonderstructureleoverlegvormentecreëren)omer

voortezorgendatsignalenopdejuisteplekkomenenworden

opgepakt.Deouderestaathierbijcentraal:eriseengezamenlijke

verantwoordelijkheid,debalwordtnietrondgespeeld.Deorgani-

satiedieondersteuningkanbiedenbijhetmeestacuteprobleem

gaatmetdesignalenaandeslag;andereorganisatiesworden

daarzonodigbijbetrokken.Blijkenergrijzegebiedentezijn,dan

wordenhiervoorinco-creatietijdelijkeenstructureleoplossingen

gezocht.

2.3. Ondersteuning van mantelzorgersDebeschikbaarheidvanvoldoendemantelzorgiseenvoorwaarde

omtebereikendatouderenzolangmogelijkthuiskunnenblijven

wonen.VeelUtrechtersgevenmantelzorgaanhunoudersof

ouderefamilieleden.Uitonderzoek,uitgevoerdinhetvoorjaarvan

2015inopdrachtvandegemeenteenhetSteunpuntMantelzorg,

blijktdat45procentvandemantelzorgersdezorgdiezijleveren

alszwaartotzeerzwaarervaren(eenscorevan8ofhogeropeen

schaalvan1–10).Hetonderzoekweesookuit,datmantelzorgers

grotebehoeftehebbenaansteunvanhunomgevingenvanzorg-

professionals.Steunindevormvanerkenningvanhunrolen

goedesamenwerkingmethuisarts,thuiszorgenwijkverpleging.

Deondersteuningvanmantelzorgersiseengemeentelijketaak,

geregeldindeWetmaatschappelijkeondersteuning.Dezorgverze-

keraarbiedtinhetkadervansommigeaanvullendeverzekerings-

pakkettenookmantelzorgondersteuning.

Wij(ZilverenKruisengemeente)gaanverkennenwatwijsamen

opkunnenpakkenommensendiemantelzorggevenaanouderen

betertekunnenondersteunen.Daarnaastgaanweopzoeknaar

vernieuwinginhetaanbodvanondersteuning,passendbijde

behoeftevanmantelzorgers.

Deeerstestapdiewezetten,isverdiepingvanhetinzichtinde

ondersteuningsbehoeftevanmantelzorgers.Ditdoenwedoor

middelvandeskresearch,aangevuldmetéénoftweegesprekken

metfocusgroepenvanmantelzorgersendeskundigen.Dezeactie

rondenwevooreind2015af.Vervolgenszullenwein2016een

aantalgezamenlijkepilotsuitvoerenopbasisvandeuitkomsten

vanstap1.Dezepilotskunnenbijvoorbeeldgaanoverhetbeteren

vroegersignalerenvanmantelzorgproblematiek,deinzetvan

digitalehulpmiddelenzoalsmantelzorgappsofinternetplatforms

als‘Wehelpen’,enverbeteringvanderelatietussenmantel-

zorgerseneerstelijnsprofessionals.

3 GEZ staat voor: Geïntegreerde Eerstelijns Zorg per wijk. In een GEZ

werken eerstelijns zorgverleners in de wijk met elkaar samen.

8

Kwetsbare ouderen zo lang mogelijk thuis

Naarmate mensen ouder worden, neemt hun

kwetsbaarheid vaak toe en hebben ze, om zelfstandig

thuis te kunnen blijven wonen, meer ondersteuning

en zorg nodig.

ACTIELIJN 2

9

Iemandsgezondheidenzelfredzaamheidwordenbeïnvloeddoor

veelfactoren.Ditwordtmooiweergegevendoorhetzogenoemde

vier-domeinen-modeldatisontwikkelddoorhuisartsenin

Overvecht(figuur1).

Zolangproblemenbeperktblijventoteenenkelefactor,zaleen

ouderezelfderegieoverzijnofhaarlevenkunnenblijvenvoeren.

Misschienisdehulpvaneenpartnernodigofvandekinderen,

maardatvolstaat.Maarwanneerzichmeerproblemenvoordoen,

opmeerderedomeinen–departnerisweggevallen,lopengaat

moeilijker,vrijwilligerswerkluktnietmeerwaardoorvereen-

zamingensomberheidopdeloerliggen–wordtheteenander

verhaal.Dankanhetgebeurendatdeouderedegripophet

leven,ophetdefiniërenvanzijnzorgvraagenophetorganiseren

vaneffectievezorgverliest.Danishetzaakdatprofessionalshun

verantwoordelijkheidnemen,liefstinsamenwerkingmetmantel-

zorgersenzorgvrijwilligers.Datvraagtomvernieuwingvan

ondersteuningenzorg.

Hiervoorzijnwijveelmogelijkhedenenkansen,diewijhierna

korttoelichtenonderdevolgendenoemers:

■■ Samenwerkingindedriehoekhuisarts,wijkverpleging,

buurtteam

■■ Ouderenzorgzonderscheidslijnen:afstemmingtussen

WmoenZvw

■■ Betereorganisatievanrespijtzorg

3.1. Samenwerking tussen huisarts, wijkverpleging en buurtteam

Wanneereenoudereproblemengaatondervindenopmeer

domeinen,issamenwerkingtussendeverschillendedisciplines

indezorggeboden.Delinkerhandmoetwetenwatderechter

doet,bijhetstellenvandediagnoseenhetbepalenvandebest

mogelijkeondersteuningenzorg.Wijziengrotekansenomdie

samenwerkingteorganiseren.Hetfundamentvoorsamen-

werkingligter,nuindehelestadbuurtteamsvanstartzijn

gegaanendewijkverpleegkundigeisteruggekeerdophettoneel.

Evenbelangrijkis,datallebetrokkenpartijendenoodzaakvan

samenwerkingonderschrijven.Innovember2014zijndaarover

afsprakengemaaktdoorhetsamenwerkingsverbandvanhuis-

artsenindestad(HUS),deGEZ-en(degeïntegreerdeeerstelijns

zorgperwijk),ZilverenKruisendegemeenteUtrecht.Wezien

ookdatprofessionalsinitiatiefnementotsamenwerkingendaar,

vaaknaasteendrukkebehandelpraktijk,veelenergieen(vrije)

tijdinsteken.Deuitdagingvoordekomendejarenisomde

kansenopbeteresamenwerkingteverzilveren,indevormvan

een(beperkt)aantalexperimenten,afspraken,protocollenen

watverdermaarbehulpzaamkanzijn.Ookdeafsprakendiewij

makenmetzorgaanbiedersbijdeinkoopvanzorg,zijneen

middelomdesamenwerkingtestimuleren.

Zorg in de Wijk

Een voorbeeld van een samenwerkingsinitiatief

is de module Zorg in de Wijk, waarmee Zilveren

Kruis in augustus 2015 is gestart – bij wijze van

pilot – in drie gemeenten, waaronder Utrecht.

IndezepilotwerktZilverenKruisbijdeinkoop

vanwijkverplegingmeteenpopulatie-gebon-

denbudgetperwijkofbuurt.Ditwijkbudget

wordtgegundaanéénaanbiederperbuurt.In

Utrechtishiervoordezelfdeindelinggekozen

alsdievandebuurtteams.Doelvandepilotis

hetstimulerenvansamenwerkingindebuurt.

Doorhetwijkbudget(inplaatsvandereguliere

PxQbekostiging)vervaltdeperverseprikkel

omzoveelmogelijkmenseninzorgtenemen.

Hetwijkbudgetbiedtdegecontracteerde

zorgaanbiedereenstimulansommeerteinves-

tereninde‘voorkant’–inpreventie–enzo

voorhetzelfdegeldeengroteregroepmensen

tehelpen.

IntweebuurtenwillenZilverenKruisen

gemeenteeenstapverdergaanindezorgvoor

kwetsbareouderen.Indeze,nogtekiezen,

buurtenwillenweeengezamenlijkeopdracht

gevenaanhuisartsen,GEZ-en,wijkverpleging

enbuurtteam,dieveelruimtebiedtomvoor

decliënttedoenwatnodigis.Andersgezegd:

omindividuelearrangemententekunnen

treffen,zonderdatsamenwerkendeprofessio-

nalshinderondervindenvandegegeven

verdelingvanfinanciëlemiddelenoverde

verschillendezorgvormenenvoorzieningen.

Ditexperimentrichtenweinals‘leertraject’,

waarvanwedevoortgangenresultatengoed

zullenvolgen.Criteriavoordekeuzevande

tweebuurtenzijnhetaandeelkwetsbare

ouderenindebuurt,deaanwezigezorginfra-

structuurendeveranderingsgezindheidvande

zorgpartijenindebuurt.Dezorgorganisaties

dieindebeidebuurtenwordengecontracteerd

voordepilotZorgindeWijk,krijgendevraag

omeenvoorsteltedoenvoordeuitwerking

vandezeextrastap.

10

3.2. Ouderenzorg zonder scheidslijnen: afstemming Wmo – Zvw

ZilverenKruisendegemeenteUtrechtdelenhetuitgangspunt

vanhetRijkdatdecliëntaltijdhetuitgangspuntmoetzijnvoor

ondersteuningenzorg.Decliëntzounietmogenmerkendatzorg

opbasisvanverschillendewettenwordtverstrekt.Maarerzijn

grijzegebiedenalsgevolgonduidelijkeafbakeningtussende

werkingvandeWetmaatschappelijkeondersteuningendievan

deZorgverzekeringswet.Eenmaaltijdklaarzettenvooreenoudere:

Wmo.Diezelfdeouderehelpenbijheteten:Zvw.Dagbegeleiding:

Wmo;dagbehandeling:Zvw.Zozijnermeervoorbeeldente

gevenvanonduidelijkheidoverdevragen‘Wiedoetwat?’en

‘Wiebetaaltwat?’

Wijwillengezamenlijkoplossingenvindenvoordezegrijze

gebieden,vooralwaardezebelemmeringenopwerpenvoorhet

snelleverenvanpassendeondersteuningenzorg.Doormiddelvan

overlegtafelsmetcliënten,zorgaanbiedersendebuurtteam-

organisatiewillenwijdeproblemeninkaartbrengen,kennis

uitwisselenenafsprakenmaken,dieduidelijkmakenwiewelkerol

heefttespeleninhetgrensgebiedvanbeidewetten.

3.3. Ontlasting van mantelzorgers door respijtzorgMantelzorgersmoeten–omdevaakintensievezorgvooreen

partneroffamilielidtekunnenvolhouden–dezorgvantijdtottijd

kunnenoverdragenaananderen.Ditheetrespijtzorg.Zowordt

voorkomendatdemantelzorgeroverbelastraaktendeinzetvan

zwaarderezorgnodigis.

ZoweldeWmoalsdeWetlangdurigezorg(Wlz)biedenmogelijk-

hedenvoorrespijtzorgindevormvantijdelijkeopnamevande

zorgbehoevendepartnerofverwantineenzorginstelling.Inde

Wmoheetditkortdurendverblijf(eenmaatwerkvoorziening).

DeWlzkentdesubsidieregelingkortdurendeerstelijnsverblijfom

medischeredenen;dezeregelinggaatin2016waarschijnlijkover

naardeZorgverzekeringswet.ZilverenKruisbiedtinzijnaan-

vullendeverzekeringspakkettenverschillendevariantenvan

mantelzorgondersteuningenrespijtzorg.

Indebestaandepraktijkervarenouderen,mantelzorgersen

zorginstellingeneenaantalknelpuntenrondrespijtzorg,teweten:

■■ Veelouderen,mantelzorgersenverwijzershebbenonvol-

doendezichtopdemogelijkhedenvoorkortdurendverblijf.

■■ Devoorzieningendieerzijn,vindtmensomsnietaantrekkelijk.

Bijvoorbeeldomdatzeteverwegzijnoftegrootschalig.

■■ Mantelzorgerserkennensomstelaatdatzebehoeftehebben

aanondersteuningindevormvanrespijtzorg,omdezorgvol

tekunnenhouden.

■■ Zorginstellingenvindendewettelijkeregelingmetkortdurend

verblijf(Wmo)eneerstelijnsverblijf(Wlz)onduidelijk:watis

hetverschil,hoezithetmetdefinanciering?Omdezereden

zijnzijterughoudendbijhetaanbiedenvanrespijtzorg.

ZilverenKruisendegemeenteUtrechtvindenrespijtzorgeen

belangrijkevoorziening.Wijonderzoekenofwijbeideregelingen

‘dichterbijelkaar’kunnenbrengen,metalsdoeldehierboven

genoemdeknelpuntenwegtewerken.Mantelzorgersmoeten

duidelijkheidkrijgenoverdemogelijkhedenvanrespijtzorg,die

beantwoordtaanhunbehoefte.Ookzullenwijdemogelijkheden

vangezamenlijkeinkoopvanrespijtzorgverkennen.

Lichaam• ziektes• letsel• beperkingen

Maatschappelijk• (vrijwilligers)werk• wonen• financiën

Geest• ziektes• cognitiesengevoelens• karakter• life-events• religie/cultuur

Sociaal• gezin/familiesysteem• informele

ondersteuning• relatiemethet

zorgsysteem

Zelf

Figuur1 Het vier-domeinen-model

Bron:StichtingOvervechtGezond

11

24-Uurs zorg voor de zorgafhankelijke oudere

Ook al wordt alles op alles gezet om een oudere zo lang

mogelijk thuis te laten wonen, er kan een moment

komen dat de situatie zo verslechtert dat 24-uurs zorg

of permanent toezicht nodig is.

DanmoetereenvoorzieninginhetkadervandeWetlangdurige

zorg(Wlz)beschikbaarzijn.ZilverenKruisendegemeentegaan,

opbasisvaneenanalysevandebestaandesituatie,eenplan

maken,datmoetresultereninvoldoendebeschikbaarheidvan

24-uurszorg,inverschillendevarianten.

4.1. De analyseEenanalysevoordezorgkantoorregioUtrecht,uitgevoerddoor

hetKenniscentrumvanZilverenKruis,leertdat–opdeschaalvan

deregioalsgeheel–debestaandecapaciteitvoor24-uurszorg

voldoendeis.DezorgkantoorregioUtrechtomvatbijnaalle

gemeentenvandeprovincieUtrecht.Maardebeschikbare

capaciteitmoetbeteroverderegiowordenverspreid.Voorde

stadUtrechtwijstdeanalyseuit,daterintramuralecapaciteit

zoumoetenwordenafgebouwdendatderesterendecapaciteit

beteroverdestadzoumoetenwordenverdeeld.

Voor24-uursopvangisnietperdefinitieeenplaatsineen

verpleeghuisnodig.Omtegemoettekomenaandewensvan

ouderenomthuisteblijvenwonen,zijnhetVolledigPakketThuis

(VPT)enhetModulairPakketThuis(MPT)ontwikkeld.BijVPT

krijgtdecliëntthuisdezelfdezorgalsineenverpleeghuis.MPT

omvatminderzorg:inditpakketzijnondermeergeenmaaltijd-

voorzieningenhuishoudelijkehulpopgenomen.VPTenMPTzijn

geschiktvoorouderen,diehulpkrijgenvaneenofmeermantel-

zorger(s)ofkunnenterugvallenopeengrootnetwerkvan

vrijwilligehulpverleners.Ditvraagtwelomgoedeondersteuning

vandemantelzorgersenhetvrijwilligersnetwerkenomeen

integraleaanpakvandeprofessionelehulpverleners.Ookmoet

dewoninggeschiktzijnvoordeleveringvanzwarezorg.VPTen

MPTbiedendecliëntnietalleendemogelijkheidlangerthuiste

blijvenwonen,zezijnookinfinancieelopzichtgunstig:deeigen

bijdrageisaanzienlijklagerdaningevalvanopnameineen

verpleeghuis.

Degenoemderegioanalysebiedtnaastinzichtindecapaciteit

vande24-uurszorgookinzichtindedemografischeont-

wikkelingendekwaliteitvande24-uurszorg.Dekwaliteit

wordtvooralbepaalddoordeervarenkwaliteitvandezorgen

dekwaliteitvanhetverblijf,ofditnuineenverpleeghuisis,

ofindeeigenwoning.

Hetzorgkantoorbespreektdezezomerdeuitkomstenvande

analysemetzorginstellingen,woningcoöperaties,gemeentenen

cliëntorganisaties.Zowordtvastgesteldofdeuitkomstensporen

metdebeeldendiedezepartijenhebbenvande24-uurszorg.

Ditleverteenvolledigénbreedonderschrevenbeeldopvande

huidigesituatie.

ACTIELIJN 3

12

4.2. Het plan OpbasisvanderegioanalysenemenZilverenKruisendegemeente

hetinitiatieftoteenplanvoordestad,waarindegewenstesituatie

in2025wordtbeschrevenendewegdaarheen.Hetplanmoeteen

antwoordgevenopdevolgendevragen:

■■ Welkecapaciteitisnodigomaandetoekomstigevraagnaar

24-uurszorgtevoldoen?

■■ Inwelkevorm(intramuraal/VPT/MPT)kandezecapaciteit

geleverdworden?

■■ OpwelkewijzekunnenzorgaanbiedersviaVPTen/ofMPT

invullinggevenaandeeigenregievandecliënt,rekening

houdendmetdebelastbaarheidvanhetcliëntsysteemende

indebuurtaanwezigezorgvoorzieningen?

■■ Aanwelkekwaliteitseisenmoetde24-uurszorgvoldoen?

■■ Watiseengewenstespreidingoverdestad?

■■ Hoeverhoudtzichdittotdehuidigecapaciteit?

■■ Welkeaanbieder(s)moet(en)/willenafbouwen,(ver)bouwen

ofomzetten?

Hetstrevenisomhetplanvoor1januari2016bestuurlijkvast

testellen.

EenvoorlopigeconclusieisdatindewijkUtrecht-Zuideen

knelpuntgaatontstaan,aangeziendetweeintramuralelocaties

indewijkbeidesluiten.Naarverwachtingontstaatookin

Vleuten-DeMeerneentekortaanintramuralecapaciteit,omdat

debevolkinghiersterkvergrijst,terwijldebeschikbarecapaciteit

nietheelhoogis.Hoegrootdeknelpuntendaadwerkelijkzullen

zijn,hangtondermeerafvandeaanwezigheidvanlevensloop-

bestendigewoningenwaar(toekomstige)cliëntenopeengoede

wijzekunnenblijvenwonen,ookalsze24-uurszorgnodighebben.

Ookdezorginfrastructuurindewijkspeelteenrol.

Nadathetregioplanisvastgesteld,beginthettrajectvanrealisa-

tie.Wedenkenaanhetmogelijkmakenvan(ver)nieuwbouwdoor

instellingen,zorgenvoorvoldoendelevensloopbestendigewonin-

genenafstemmingvanzorgenondersteuningbijVPT/MPT.

Bijderealisatiehopenweop–enstrevenwenaargoedesamen-

werkingtussenzorginstellingen,woningcorporaties,gemeenteen

zorgkantoor.Indewijkenwaarknelpuntenontstaan,zullenwein

gesprekgaanmetdeoudereinwonersomhunideeën,vragenen

wensenteinventariseren–enookomtepeilenofzebereidzijnte

verhuizennaaranderewijkenindestadwaarvoldoende24-uurs

zorgbeschikbaaris.

13

Communicatie, middelen en informatie

MiddelenEenbegrotingvandemiddelendienodigzijnvoorderealisatievan

hetstadsplanisnognietgemaakt.Deverschillendelijnen,en

activiteitendaarbinnen,verkereninverschillendefasen.Hetis

nogtevroegomeengedetailleerdebegrotingoptestellen.Inhet

najaarwordtdezeverderuitgewerktanaloogaandeuitwerking

vandedrieactielijnen.

Welformulerenwehierdevolgendeuitgangspuntenvoorde

benodigdefinanciering:

■■ Inprincipewordendekostenvoordezorgenondersteuning

gefinancierduitderegulieremiddelenvoordeWmo,Zvwen

Wlz.Indiennodigwordtookgebruikgemaaktvandemogelijk-

hedenvandeinnovatie-ofexperimenteerartikelen.

■■ Voorfinancieringvanoverigekosten,zoalsprojectkosten,

organisatiekostenenstimuleringsgelden,zaleenberoep

gedaanwordenopdemogelijkhedenbinnendeWmo,deaan

ZilverenKruisgelieerdefondsen(StichtingAchmeaGezond-

heidszorg(SAG)enStichtingAgisZorginnovatiefonds).

■■ GemeenteenZilverenKruiszijnalertopdesubsidiemogelijk-

hedendielandelijkeinstanties,zoalsZONMw,Nuts/Ohrafonds

enVWS,bieden.MetdepartijenmetwiedeStedelijkeAgenda

Ouderenwordtgerealiseerd,wordenaanvragenvoorbereiden

ingediend.

Deverdereconcretiseringvandedrieactielijnenluktnietzonder

betrokkenheidvandeprofessionalsenorganisatiesindestaddie

bepalendzijnvoorhetresultaatvanhetplan.Inhetnajaarwordt

ereenontwikkelsessiegepland.Voorhetorganiserenenbegelei-

dingvandezesessieeneenmogelijkvervolgdaarop,reserveren

wijeenbudgetvan€25.000,waarbijGemeenteenZilverenKruis

elk€12.500beschikbaarstellen.

Communicatie DecommunicatierichtingUtrechters,cliënten,verzekerde,

professionalsenaanbiedersoverdezeStedelijkeAgendaOuderen

endeuitwerkingdaarvanwerkenwesamenmetbetrokkenen

verderuitinhetnajaarvan2015.

InformatieHetoverenweerbenuttenvaninformatieoverdegroepouderen

inUtrecht,deervarenproblematiekenhetzorggebruikhelptons

omgerichtkeuzentemaken.Inhetnajaarvan2015wordener

stappengezetomdeinformatievanuitgemeente,ZilverenKruis,

aanbiedersen(cliënten)organisatiesbijelkaartebrengenen

afsprakentemakenoverhoewedeontwikkelingenenresultaten

opdedrieactielijnengaanvolgen.

14

Bijlage 1

Cijfers over ouder worden in Utrecht

15

■■ AandeeloudereninUtrechtisenblijftrelatiefklein;

hetabsoluteaantalouderenneemttoeenstijgingaantal

allochtoneouderenonderhen.Verdubbelingverwachtvan

dementieonderallochtoneouderen.

■■ Levensverwachtingneemtnogtoe.Groteverschillenin

levensverwachtingingoedervarengezondheidnaarwijk

(i.r.t.bevolkingssamenstelling-lageSES).

■■ Toenamevanouderenproblematiekbij‘jongeouderen’

(55+jaar),vooralinachterstandswijken;

■■ Dehelftvande65plussersvoeltzichgezond.Datgeldtveel

mindervoorallochtoneenvoorlaagopgeleideouderen.

■■ Bijnaeenkwart(22%)vandeouderenervaartonvoldoende

regieopeigenleven(wasin200815%).Bijallochtoneoude-

rengeldtdatvoormeerdaneenderde(35%)vandemensen

(sterkerbijouderenvanTurkseafkomstdanbijMarokkaanse

afkomst).

■■ 66%vanouderenheeftminimaal2chronischeaandoenin-

gen;bijallochtoneouderenisdat75%.Stijgingvanaantal

ouderenmetdiabetesenmethart-envaatziekten(duidelijk

meerbijallochtoneouderen).Diabetesbijouderenvan

21naar28%;allochtoneouderen45%.Hart-envaatziekten

van51naar60%;allochtoneouderen72%.

■■ Overhetalgemeenzijnerbijouderenminderpsychische

aandoeningen.

■■ 46%vandeoudereniseenzaam(12%ernstigeenzaam)dat

ismeerdangemiddeld(Utrechters35%resp.7%).

■■ 23%vandeouderenheeftweinigcontactmetvriendenof

kennissen(Utrechters11%).

■■ 8%vandeouderenvoeltzichsociaaluitgesloten(Utrechters

ook8%).Bijautochtoneouderenisdat5%(laagopgeleid

7%)enbijallochtoneouderenisdat15%.

■■ 22%vandeouderenismantelzorger(verg.Utrechters15%);

8%vandeouderemantelzorgersiszwaarbelast

(verg.Utrechters13%).

■■ 17%vanouderenontvangtprofessionelethuiszorg(verg.

Utrechters3%):20%autochtoneouderen,25%autochtone

laagopgeleideouderenen10%allochtoneouderen.

■■ 87%vandeouderenen91%vandeallochtoneouderen

bezoektregelmatigdehuisarts(verg.Utrechtersvan

68%hoogopgeleidtot83%laagopgeleid).

■■ 7%deouderenen14%vanallochtoneouderenheeftgeen

aanvullendeverzekering(verg.Utrechters16%).61%van65-80

jarigenheeftcontactmetmedischspecialist;bij80plussersis

datook60%.Bijallochtoneouderenheeft64%contactmet

medischspecialist(verg.Utrechterszo’n30%;stijgtmetde

leeftijdsgroepen,maarstabiliseertrond80ste).

■■ 21%vanouderenheeftmoeitemetrondkomen;bijallochtone

ouderenisdat41%.Erwordtdoorouderenweiniggebruik

gemaaktvanspecifiekeregelingenentoeslagen.

■■ Minderouderenhebbeneengezondgewicht(41%versus

62%Utrechters).

■■ Hoogopgeleideautochtoneouderendrinkenrelatiefveel

(17%overmatig).

■■ Tendensdatouderenlangerthuisblijvenwonen.Ditzaleffect

hebbenophetaandeeloverbelastemantelzorgers,deaarden

omvangvandeeenzaamheidsproblematiekendeervareneigen

regie.Logischgevolgisdathetberoepopeenaantalvoorzie-

ningenzaltoenemen,alsookophetverzorgdwoneninde

stad.Dehuidigevoorraadenverwachtevraaglopenuitdepas;

■■ 92%vanouderenistevredenoverhunwoning(verg.Utrechters

90%)en88%overhunwoonomgeving(verg.Utrechters87%).

Bijallochtoneouderenisdatietsminder:86%resp.81%.

Uitgave

Gemeente Utrecht en Zilveren Kruis september 2015

Vormgeving

Ontwerpwerk, Den Haag

Drukwerk

Drukkerij De Bondt, Barendrecht