Standpunt Descemet Membrane Endothelial Keratoplasty (DMEK) · Descemet Stripping Endothelial Keratoplasty (DSEK), is een nieuwere lamellaire techniek, de DMEK, ontwikkeld. Dit standpunt

Uitspraken www.cvz.nl – 2010025307 (2010145598)

Onderwerp: Lamellaire hoornvliestransplantaties

Samenvatting:

Descemet Membrane Endothelial Keratoplasty (DMEK) is een nieuwe en in opzet zeer verfijnde lamellaire techniek van hoornvliestransplantatie. Over DMEK is onvoldoende bewijsmateriaal aanwezig om te kunnen concluderen dat de techniek effectief en veilig is toe te passen in plaats van conventionele technieken. DMEK voldoet daarom niet aan het criterium van de stand van de wetenschap en praktijk.

Soort uitspraak: SpZ = standpunt Zvw

Datum: 20 december 2010

Uitgebracht aan: zorgaanbieder

Zorgvorm: Geneeskundige zorg

Onderstaand de volledige tekst.

Standpunt Descemet Membrane Endothelial Keratoplasty (DMEK)

Volgnummer

Afdeling

Auteur

2010139231 ZA mr. B. Blekkenhorst

Doorkiesnummer Tel. (020) 797 85 55


Inhoud:

pag.

Samenvatting

1 1. Inleiding

2 2. Beoordeling standpunt Zvw

2 2.a. Wet- en regelgeving

2 2.b. Stand van de wetenschap en praktijk

4 3. Standpunt

5 4. Vaststelling standpunt

Bijlage(n)

Achtergrondrapportage beoordeling stand van de wetenschap en

Praktijk Descemet Endothelial Keratoplasty DMEK


Samenvatting Geen stand van de wetenschap en praktijk

Descemet Membrane Endothelial Keratoplasty (DMEK) is een nieuwe en in opzet zeer verfijnde lamellaire techniek van hoornvliestransplantatie. Over DMEK is onvoldoende bewijsmateriaal aanwezig om te kunnen concluderen dat de techniek effectief en veilig is toe te passen in plaats van de conventionele technieken. DMEK voldoet niet aan het criterium van de stand van de wetenschap en praktijk.


1

1. Inleiding

Descemet

Membrane

Endothelial

Keratoplasty

(DMEK)

Aanleiding

standpunt

Vraagstelling

standpunt

Leeswijzer

DMEK is een nieuwe techniek van hoornvliestrans-plantatie. Een hoornvliestransplantatie is de enig mogelijke behandeling voor het ondoorzichtig worden van het Descemet-membraan. Het terrein van de lamellaire transplantaties is volop in ontwikkeling. Naast de hoornvliestransplantatie in de vorm van een penetrerende keratoplastiek (PK) en een Descemet Stripping Endothelial Keratoplasty (DSEK), is een nieuwere lamellaire techniek, de DMEK, ontwikkeld. Dit standpunt beantwoordt de vraag of DMEK voldoet aan het criterium van de stand van de wetenschap en praktijk. In het volgende hoofdstuk wordt nader ingegaan op het systeem van de Zorgverzekeringswet. In hoofdstuk 3 wordt het standpunt uiteengezet. Tenslotte wordt in hoofdstuk 4 het standpunt vastgesteld.


2

2. Beoordeling standpunt Zvw

2.a. Wet- en regelgeving Te verzekeren risico’s/ prestaties

Artikel 10, onder a van de Zorgverzekeringswet bepaalt dat de behoefte aan geneeskundige zorg verzekerd moet worden in een zorgverzekering.

Artikel 11, derde lid van de Zorgverzekeringswet bepaalt

dat bij algemene maatregel van bestuur de inhoud en omvang van de te verzekeren prestaties nader kunnen worden geregeld. Deze algemene maatregel van bestuur is het Besluit zorgverzekering.

Geneeskundige zorg

Artikel 2.4, eerste lid van het Besluit zorgverzekering bepaalt dat geneeskundige zorg mede omvat de zorg zoals o.a. medisch-specialisten die plegen te bieden.

Stand weten-schap en praktijk

Artikel 2.1, tweede lid van het Besluit zorgverzekering bepaalt dat de inhoud en omvang van de zorgvormen of diensten mede wordt bepaald door de stand van de wetenschap en praktijk en, bij het ontbreken van een zodanige maatstaf, door hetgeen in het betrokken vakgebied geldt als verantwoorde en adequate zorg en diensten.

2.b. Stand van de wetenschap en praktijk Evidence based Medicine Rapport CVZ

Om vast te stellen of zorg voldoet aan het criterium stand van de wetenschap en praktijk volgt het CVZ de principes van evidence based medicine (EBM) zoals vastgelegd in het rapport ‘Beoordeling stand van de wetenschap en praktijk’ (CVZ 2007, publicatienummer 254). Bepalend voor deze keuze is dat EBM de beide elementen die in het criterium zijn opgenomen, wetenschap én praktijk, die samen één geïntegreerde wettelijke maatstaf vormen, combineert. Naast internationale literatuur wordt er dus ook rekening gehouden met de gepubliceerde expertopinie. De EBM-methode richt zich op ‘het zorgvuldig, expliciet en oordeelkundig gebruik van het huidige beste bewijsmateriaal’. Evidence based wil niet zeggen dat er voor alle geneeskundige interventies sprake moet zijn van harde bewijzen of harde eindpunten, maar wel dat de beschikbare evidence systematisch is geselecteerd en op gestructureerde wijze is gewogen en gebruikt.


3

Levels of evidence

Stappen in de beoordeling

Kern van de methode is dat aan de medisch-weten-schappelijke informatie die is geselecteerd een niveau van bewijskracht wordt toegekend (het toekennen van "levels of evidence"), waardoor een hiërarchie in evidence ontstaat. Kardinaal uitgangspunt bij EBM is verder dat sterke evidence in principe zwakkere evidence verdringt. Het CVZ volgt bij zijn beoordeling de stappen die de EBM-methode kent. Belangrijke stappen zijn het gestructureerd zoeken naar, en het beoordelen en classificeren van medisch-wetenschappelijke literatuur. Hierbij geldt als uitgangspunt dat er voor een positief standpunt over de effectiviteit van een interventie medisch-wetenschappelijke gegevens met een zo hoog mogelijke bewijskracht voorhanden moeten zijn. Van dit vereiste kan beargumenteerd worden afgeweken.


4

3. Standpunt

Uit het literatuuronderzoek zoals verwoord in de Achtergrondrapportage (zie bijlage) kwam naar voren dat geen van de onderzochte artikelen voldoet aan de methodologische vereisten. Geen van de studies presenteerde een vergelijking met meer conventionele technieken. Uit de gerapporteerde series blijkt een hoog percentage complicaties die tot heringrepen leiden.

Over DMEK is onvoldoende bewijsmateriaal om te

concluderen dat DMEK effectief en veilig is toe te passen in plaats van de conventionele technieken. DMEK voldoet niet aan het criterium van de stand van de wetenschap en praktijk en kan daarom niet worden aangemerkt als een te verzekeren prestatie krachtens de Zorgverzekeringswet en aanverwante regelgeving.


5

4. Vaststelling standpunt Dit standpunt is vastgesteld op 20 december 2010

Rapport Achtergrondrapportage beoordeling standvan de wetenschap en praktijkDescemet Membrane EndothelialKeratoplasty DMEK

ICD-10 code: H18.5: Fuchs’endothelial dystrophy

H18.1 Bulleuze keratopathie

Uitgave College voor zorgverzekeringen

Postbus 320

1110 AH Diemen

Fax (020) 797 85 00

E-mail [email protected]

Internet www.cvz.nl

Zaaknummer

Volgnummer

Afdeling

Auteurs

datum

2010025307

2010133923

ZORG-ZA

A. Veerman, arts

20 december 2010

Doorkiesnummer Tel. (020) 797 85 55

2

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave

Samenvatting

1. Inleiding........................................................................................................................... 1

1.a. Aanleiding ................................................................................................................. 1

1.b. Medische achtergrondinformatie ............................................................................ 1

1.c. Onderzoek naar de stand van wetenschap en praktijk van DMEK in de literatuur 2

2. Zoekstrategie & selectie van geschikte studies............................................................. 4

3. Resultaten........................................................................................................................ 5

3.a. Resultaten literatuursearch ...................................................................................... 5

3.b. Bespreking van de vorenstaande literatuur ............................................................ 7

3.c. Effectiviteit ................................................................................................................ 7

4. Inhoudelijke consultatie ................................................................................................. 8

5. Standpunt stand van wetenschap & praktijk ................................................................. 9

6. Literatuurlijst................................................................................................................. 10

3

Samenvatting

Descemet Membrane Endothelial Keratoplasty (DMEK) is

een zeer geavanceerde vorm van lamellaire

hoornvliestransplantatie. Uit de peer-reviewed literatuur

blijkt, dat deze techniek nog niet voldoet aan de stand

van wetenschap en praktijk.

1

1. Inleiding

1.a. Aanleiding

In 2008 heeft een zorgverzekeraar het CVZ naar zijn

standpunt over DMEK gevraagd. Op basis van onderzoek

van de literatuur heeft het CVZ toen het standpunt

ingenomen dat deze behandeling nog niet voldeed aan

de stand van wetenschap en praktijk, en de Zvw er dus

geen aanspraak op gaf. De ontwikkelingen staan niet stil

op dit terrein; sedert het standpunt van 2008 is er in de

peer reviewed literatuur herhaaldelijk gerapporteerd

over de effecten van DMEK. Het CVZ heeft daarom

opnieuw de literatuur onderzocht met de vraag of DMEK

thans wél of niet voldoet aan de stand van wetenschap

en praktijk.

1.b. Medische achtergrondinformatie

Fuchs’ dystrofie

Bulleuze

keratopathie

De binnenste cellaag van het hoornvlies, namelijk het

endotheel tezamen met de membraan waarmee dit

endotheel vastzit aan de rest van het hoornvlies, is het

endotheel/Descemet-membraan-complex.

Kortheidshalve wordt dit complex hierna met

“Descemet-membraan” aangeduid, zoals dat ook in de

literatuur hierover gebruikelijk is. De Descemet-

membraan kan door twee oorzaken ondoorzichtig

worden. Meestal is dat Fuchs’ endothelial dystrophy, een

ziekte waarvan de oorzaak onbekend is. Verder

kan de membraan ondoorzichtig worden door bulleuze

keratopathie, die een complicatie kan zijn van een

staaroperatie. De enig mogelijke behandeling is een

hoornvliestransplantatie.

Standaard

Behandelingen

PK en DSEK

Vanouds wordt een hoornvliestransplantatie gedaan in

de vorm van een penetrerende keratoplastiek (PK).

Hierbij wordt het hoornvlies van de patiënt in de volle

dikte vervangen wordt door een donorhoornvlies van

volle dikte. Een nieuwere techniek is de Descemet

Stripping Endothelial Keratoplasty (DSEK) waarbij alleen

de achterste laagjes van het hoornvlies getransplanteerd

worden; een lamellaire techniek. DSEK voldoet, zo bleek

uit een beoordeling door het CVZ in december 2008 1

aan de stand van wetenschap en praktijk en is dus te

verzekeren zorg krachtens de Zorgverzekeringswet.

Het terrein van de lamellaire transplantaties is volop in

ontwikkeling. De redenen dat deze nieuwe technieken

zo naarstig ontwikkeld en onderzocht worden zijn de

volgende. Een traditionele perforerende hoornvlies-

transplantatie (PK) biedt pas na een aanmerkelijke

herstelperiode voldoende soelaas. Voorts is het

2

resultaat qua refractie-kwaliteit vaak onbevredigend.

Postoperatief is er vaak astigmatisme en hechting-

gerelateerde problematiek. Bij lamellaire technieken zijn

hechtingen overbodig.

Nieuwe interventie Onderwerp van dit rapport is de allernieuwste en in

opzet meest verfijnde lamellaire techniek, de Descemet

Membrane Endothelial Keratoplasty (DMEK). De DMEK

bestaat uit het geïsoleerd vervangen van de zieke

endotheellaag van de Descemet-membraan door een

transplantaat van een dergelijk geïsoleerde

endotheellaag van een kadaver-donor.

1.c. Onderzoek naar de stand van wetenschap enpraktijk van DMEK in de literatuur

Vraagstelling De te beantwoorden vraag in dit literatuuronderzoek is

of DMEK voldoet aan het criterium van de stand van de

wetenschap en praktijk.

Bij de vaststelling van de stand van wetenschap en

praktijk is bij de DMEK het volgende van belang. Het

geclaimde voordeel van DMEK ten opzichte van de

gebruikelijke DSEK bestaat uit een sneller en beter

herstel van gezichtsscherpte. Mogelijke complicaties

zijn het niet aanslaan van het transplantaat en het

loslaten of verplaatsen van het transplantaat.

Van belang is daarom de postoperatieve ontwikkeling

van de endotheelceldichtheid en herstel van de

gezichtsscherpte. Maar vooral ook complicaties die tot

heringrepen leiden. Een heringreep kan beperkt zijn tot

opnieuw inblazen van lucht in de voorste oogkamer om

het transplantaat opnieuw te fixeren (“rebubbling”) of

tot het opnieuw uitvoeren van een transplantatie,

eventueel met een meer conventionele techniek zoals

DSEK.

Op grond daarvan kozen wij de volgende

uitkomstmaten.

3

Relevante

uitkomstmaten

Maat voor gezichtsscherpte B(S)CVA

Maat voor de endotheelcel-dichtheid: ECD

Percentage rebubbling, dat is opnieuw lucht inblazen

om een loslatend transplantaat alsnog te fixeren.

Percentage hertransplantatie met de conventionele

DSEK

Onderscheid

vergelijking met

DSEK is relevant

Voor de evaluatie van DMEK is de meest relevante

vergelijking die met de DSEK. Deze is verwant aan de

DMEK, maar onderscheidt zich door de bereiding van

het transplantaat: in tegenstelling tot de DSEK wordt het

DMEK-transplantaat bereidt zonder de basaalmembraan.

Deze wordt aangebracht tegen de basaalmembraan van

de ontvanger. Dit kan consequenties hebben voor de

technische moeilijkheidsgraad van de transplantatie en

voor de kwaliteit van het getransplanteerde endotheel.

Relevante follow-up

duur

Volledige vergelijking van de waarde van DMEK in

vergelijking met de conventionele DSEK vergt enkele

jaren, in verband met onzekerheid over de uiteindelijke

ontwikkeling van de endotheelkwaliteit.

Vereiste

methodologische

studiekenmerken

Uitspraken over de waarde van de DMEK ten opzichte

van de waarde van de meer conventionele DSEK zijn

alleen voldoende betrouwbaar als die berusten op

methodologische verantwoord vergelijkend onderzoek

van voldoende omvang. Dubbelblind uitvoeren van

RCT’s (level A) is bij dit type ingreep niet haalbaar. Het

minimumvereiste is dus evidence van level B.

Er zijn geen beletselen bekend voor prospectief

gerandomiseerd vergelijkend onderzoek.

4

2. Zoekstrategie & selectie van geschikte studies

Literatuursearch

zoektermen

Wij zochten in PubMed via Medline met het volgende

zoekalgorithme: DMEK OR Descemet AND "membrane

endothelial keratoplasty".

Dit leverde 10 relevante publikaties op. Een overzicht

(tabel 1) en bespreking daarvan volgt hierna.

Bovendien zochten wij op de gebruikelijke websites naar

standpunten of beoordelingen van buitenlandse

pakketbeoordelaars zoals Cochrane, HTA, en de grote

Amerikaanse Verzekeraars. Dat leverde geen resultaten

op.

Er zijn geen richtlijnen met relevante informatie over

DSEK of DMEK te vinden.

Selectiecriteria Alle gevonden artikelen zijn betrokken in deze

achtergrondstudie.

5

3. Resultaten

3.a. Resultaten literatuursearch

De resultaten van de literatuursearch en de korte inhouden kenmerken van de publikaties zijn in deonderstaande tabel 1 schematisch samengebracht. Inpar. 3b volgt de bespreking van de inhoud, voor zoverdie betekenis heeft voor de vraagstelling van dit rapport.

Tabel 1 geselecteerde studies, indeling vlgs. PICO(patients, intervention, comparison, outcome). Bij alleis de interventie DMEK. Geen vergelijkingen tussenbehandelingen, dus alle series zijn level C.

(afkortingen: B(S)CVA = best (spectacle) corrected visual acuity, ECD =endothelial cell density)

Eersteauteur,Jaar vanpubl

TypeOnderzoek,

patiënten,indicatie etc

Verge-lijking

Relevante uitkomstmaten, follow-up tijden,uitkomsten

Commentaar

Ham20092

Evaluatie vaneenintermediaireuitkomstmaat

26 pat, Fuchs ofpseudofake bulleuzekeratopathie.

Geen ECD 0mnd 12 mnd 24mnd

Grp 1: 2700 1780Grp 2: 2620 1680

ECD afname na 2 jaar is +/- 25%(p=0,05)

Effectstudie gericht op éénspecifieke intermediaire, nietklinische, uitkomstmaat.

Wijkt niet belangrijk af van ECDna DSEK.

Price20093

Beschrijvendeserie

60 ogen/56patiënten Fuchs,bulleuze keratopatheof eerdere misluktetransplantatie(11 gecombineerdmetcataractoperatie)

geen Gem BSCVA bij de pat. Zonderandere visusprobl:Preop. gem 20/50,1 maand postop. Gem. 20/30ECD verlies 10-50% op 3 mnd en 12-52% op 6 mnd.38/60 heringreep: rebubbling6/60 hertransplantatie nodig

Beter visusverbetering op kortetermijn, ongeveer evenveel ECDverlies als DSEK maaraanmerkelijk meer problemen enloslaten van de graft (veelheringrepen, doorgaans“rebubbling”)

Kwon20104)

Pentacamevaluatie(uitkomstenafgemeten aannormale ogenals standaard)

29 ogen 198normale ogen

FU op 1 en 3 mnd.Na DMEK significant afnemendecornea-dikte en voorwaartseverplaatsing van de cornea-achterzijde.Geen significant veranderingen inanterieure keratometrische waarden.

Vergelijking van de uitkomstenvan keratometrische grootheden(geen klinische uitkomsten)tussen geopereerde Fuchs-ogenen niet-geopereerde normaleogen. Geen vergelijking tussengroepen Fuchs-patiënten, dusgeen “level B ”

Balachandran 20095

Casuïstiek,beschrijving vanopmerkelijkeobservaties

2 patiënten metFuchs’endothelialdystrophy, waarvanna de DMEK hettransplantaat nietaangeslagen was,maar losgeraakt.

geen Beide casussentransplantaatloslating op 1 maandNormale pachymetrie op 3 mndondanks persisterende loslatingBCVACasus1: 3 mnd:0,4;, 9 mnd: 0.7Casus 2: 3 mnd 0,8; 9 mnd 1,0

Ondanks technisch mislukkenvan de DMEK bleken depatiënten toch te herstellen nade operatie.

Daardoor is volgens de auteurter discussie komen te staan,waarop het therapeutisch effectvan DMEK berust.

(Doorgaans krijgt een patiënt namislukte DMEK alsnog een DSEK.De timing hiervan staat dusimpliciet ter discussie.)

6

Eersteauteur,Jaar vanpubl

TypeOnderzoek,

patiënten,indicatie etc

Verge-lijking

Relevante uitkomstmaten, follow-up tijden,uitkomsten

Commentaar

Ham20096

Evaluatie vaneen serie

50 ogen van Fuchspatiënten

Geen Follow up 6 mnd bij 40/50 pat:BCVA 57% >20/25, 95% > 20/40

ECD (n=35) afname van gem. 2618to 1876 postoperatief

Hertransplantatie nodig: 10/50

In 20% van de gevallen misluktede transplantatie, waarna alsnogeen DSEK werd uitgevoerd.

McCauley20097

Case report vaneen aange-paste techniek(DMAEK)

1 geen 1 week postoperatief ongecorr.Afstand visus 20/251 mnd Postoperatief ECD verlies118/3993

Technische beschrijving van eenvariant waarbij hetmembraantransplantaat“automatisch” geprepareerdwordt met behoud van eenstroma-ring, waardoor hettransplantaat beter hanteerbaarzou zijn, leidend tot een lagerpercentage mislukkingen

Studeny20098

Serie metaangepastetechniek(DMEK-S)

20 ogen, 18 pat. geen BCVA (inclusief degehertransplanteerde)10/20 ogen: 1,09/20 ogen: > 0,51/20 ogen: geen follow up.ECD verlies gem. 44%2/20 hertransplantatie wegensprimair tr. falen.12/20 rebubbling nodig wegenspartiële loslating.

Technische beschrijving en serievan een variant waarbij hetmembraantransplantaathandmatig geprepareerd wordtmet behoud van een stroma-ring, waardoor het transplantaatbeter hanteerbaar zou zijn,leidend tot een lager percentagemislukkingen

Price20109

bespreking vande verschillendevormen vanlamellaireendothelialekeratoplastiëen.

- - Over de DMEK zeggen deauteurs dat er qua visus betereresultaten te behalen zijn, maardat zowel transplantaat-bereiding als implantatietechnisch hoge eisen stelt

Droutsas201010

Uitkomsten vaneen serie

100 ogen (de eerste100 DMEK-operatiesvan de auteurs)

geen Follow-up 6 maandenBCVA uitkomsten :38%> 20/25, 91% >20/40ECD: gemiddeld van 2620preoperatief tot 1730 postoperatief

Vermoedelijk pat. uit de eerdereseries van Van Ham en Dapena.

Enige onduidelijkheid over deprecieze cijfers.

Dapena201011

Brief aan deredactieMelding vanloslatingspercentages

120 pat,Serie eerste 120 uitéén centrum

geen Afnemende loslatingspercentagesover de tijd: daling van 20% bij deeerste 40 tot 5% bij de laatste 40(In de brief gespecificeerd naartotaal en partiëel.)

Het artikel wijst op demogelijkheid van leercurve inrelatie tot het aantalmislukkingen.

7

3.b. Bespreking van de vorenstaande literatuur

Geen van de artikelen voldoet aan de methodologische

vereisten: er zijn geen vergelijkende studies.

Het percentage partiële en volledige loslatingen en de

daarmee samenhangende noodzaak tot heringrepen

blijft de aandacht vragen. Het relatieve aantal benodigde

hertransplantaties in de peer reviewed publikaties

varieert van 20% (ref7) via 15% (ref 11) tot 10 % bij de

DMEK-S serie (ref 9).

Een leercurve die tot beter resultaten leidt, ligt voor de

hand (ref 12).

In de literatuur vallen bovendien twee andere aspecten

op die van belang zijn voor de beoordeling van de

vraag, in hoeverre DMEK technisch en wetenschappelijk

voldoende ontwikkeld is.

In de eerste plaats is er een variant in ontwikkeling die

in theorie dezelfde voordelen heeft, namelijk de DMEK-S:

daarbij gaat het weliswaar ook om de transplantatie van

een geïsoleerde endotheellaag, maar dan met behoud

van een ring van hoornvliesstroma, die het hanteren van

het transplantaat zou vergemakkelijken en daardoor de

operatie vaker zou doen slagen (ref 9, ref 8).

In de tweede plaats heeft Ham (ref 6) bij twee patiënten

met Fuchs’ dystrofie geconstateerd dat na een

technische mislukking (loslaten van het transplantaat)

binnen enkele maanden de hoornvliezen toch weer

helder werden. Er zijn nog geen verklaringen hiervoor

gepubliceerd. In elk geval doet de vraag zich nu voor

waarop bij Fuchs’ dystrofie-patiënten het therapeutisch

effect van DMEK berust. Ook op dit punt leven er dus

nog vragen over de eventuele plaats van DMEK bij de

behandeling van hoornvliesendotheel-ziekten.

3.c. Effectiviteit

Er is onvoldoende bewijsmateriaal (evidence) om een

conclusie te trekken over de effectiviteit van DMEK.

Vergelijkende studies ontbreken. Uit de gepresenteerde

series zijn de volgende gegevens wel van belang.

Op de voorgrond staat dat uit de literatuur blijkt dat een

aanmerkelijk percentage patiënten vanwege transplan-

taat-loslating alsnog een meer conventionele DSEK moet

ondergaan. Dit is vaak beperkt tot “rebubbling” (op-

nieuw inblazen van lucht in de voorste oogkamer), maar

ook vaak is een nieuwe keratoplastiek-ingreep nodig.

8

4. Inhoudelijke consultatie

Het rapport is voorgelegd aan de voorzitter van de

cornea-werkgroep van het Nederlands Oogheelkundig

Gezelschap (NOG). Deze heeft het ter inhoudelijke

bespreking op een cornea-werkgroepvergadering

geagendeerd, en namens het werkgroepbestuur aan het

CVZ het resultaat van die bespreking gerapporteerd.

Hetzelfde concept is tevens voorgelegd aan enkele

deskundigen die door een vooraanstaand specialist op

dit terrein waren voorgesteld. Er werden geen omissies

of fouten in het concept gerapporteerd. Op voorstel van

één van de referenten is de zinsnede dat PK vaak

mislukt, geschrapt.

Enkele leden van de corneawerkgroep waren van mening

dat het verschil tussen DSEK en DMEK maar relatief is.

Daarom is in inleidende tekst nog iets toegevoegd over

de aard en het belang van het onderscheid tussen beide

technieken.

9

5. Standpunt stand van wetenschap & praktijk

DMEK voldoet niet aan het criterium van de stand van de

wetenschap en praktijk.

Over DMEK is onvoldoende bewijsmateriaal om te

concluderen dat de behandeling effectief en veilig is toe

te passen in plaats van de conventionele technieken.

Geen van de studies presenteerde een vergelijking met

meer conventionele technieken. Uit de gerapporteerde

series blijkt dat het aantal benodigde heringrepen hoog

is.

Het is dus niet vast te stellen of DMEK gelijkwaardig of

beter is dan DSEK.

10

6. Literatuurlijst

1 CVZ, DS(A)EK te verzekeren prestatie, uitspraak 28014360 (29001601) 2008.

2 Ham L, van Luijk C, Dapena I, et al. Endothelial cell density after descemetmembrane endothelial keratoplasty: 1- to 2-year follow-up. Am J Ophthalmol2009; 148(4): 521-7.

3 Price MO, Giebel AW, Fairchild KM, et al. Descemet's membrane endothelialkeratoplasty: prospective multicenter study of visual and refractive outcomesand endothelial survival. Ophthalmology 2009; 116(12): 2361-8.

4 Kwon RO, Price MO, Price FW, Jr., et al. Pentacam Characterization of Corneaswith Fuchs Dystrophy Treated with Descemet Membrane EndothelialKeratoplasty. J Refract Surg 2010; aheadofprint, Feb. 25.

5 Balachandran C, Ham L, Verschoor CA, et al. Spontaneous corneal clearancedespite graft detachment in descemet membrane endothelial keratoplasty. AmJ Ophthalmol 2009; 148(2): 227-34.

6 Ham L, Dapena I, van Luijk C, et al. Descemet membrane endothelialkeratoplasty (DMEK) for Fuchs endothelial dystrophy: review of the first 50consecutive cases. Eye (Lond) 2009; 23(10): 1990-8.

7 McCauley MB, Price FWJ, Price MO. Descemet membrane automatedendothelial keratoplasty: hybrid technique combining DSAEK stability withDMEK visual results. J Cataract Refract Surg 2009; 35(10): 1659-64.

8 Studeny P, Farkas A, Vokrojova M, et al. Descemet's membrane endothelialkeratoplasty with a stromal rim (DMEK-S). Br J Ophthalmol 2009; aheadofprint,Oct 22.

9 Price MO and Price FWJ. Endothelial keratoplasty - a review. Clin ExperimentOphthalmol 2010; 38(2): 128-40.

10 Droutsas K, Ham L, Dapena I, et al. Visus nach Descemet-MembranEndothelkeratoplastik (DMEK): Ergebnisse der ersten 100 Eingriffe beiFuchs'scher Endotheldystrophie. Klin Monbl Augenheilkd 2010;227:467-77.

11 Dapena I, Moutsouris K, Ham L, et al. Graft detachment rate. Ophthalmology2010;117:847-847e1

Standpunt Descemet Membrane Endothelial Keratoplasty (DMEK) · Descemet Stripping Endothelial Keratoplasty (DSEK), is een nieuwere lamellaire techniek, de DMEK, ontwikkeld. Dit standpunt

Documents