Top Banner
HET KIND VAN DE REKENING Zin en onzin van rekeningrijden als oplossing voor de Brusselse mobiliteitsknoop BRALPUBLICATIE #2
48

Stadstol nl web

Jul 22, 2016

Download

Documents

 
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: Stadstol nl web

HET KIND VAN DE REKENINGZin en onzin van rekeningrijden als oplossing

voor de Brusselse mobiliteitsknoop

BRALPUBLICATIE #2

Page 2: Stadstol nl web

V.U. : Sarah Hollander, Zaterdagplein 13, 1000 Brussel

Afbeeldingen : Wäsp. www.waspstrips.net

Met dank aan tam_photographe, Thiophene_Guy,

YannGarPhoto, StateFarm, B, JimPennucci,

Foodhunt2015, anyjazz65, bullbocode909,

PorscheBrosseau, MarcelDouweDekker, 8bitbeauty,

colorblindPICASO, KeyFoster, NickKenrick

Grafische vormgeving : Wim Didelez

Wettelijk depot : D/1969/2015/02

Met de steun van:

Bral vzwStadsbeweging voor BrusselMouvement urbain pour BruxellesAn urban movement for Brussels

Zaterdagplein 13 Place du Samedi

Bruxelles 1000 Brussel

T 02 217 56 33

[email protected]

www.bral.brussels

Page 3: Stadstol nl web

INHOUDSTAFEL p. 5 INLEIDINGp. 6 Actienuofboete !p. 7 Kilometerheffingp. 8 Nogsteedsgeenoplossing

voorBrusselsemobiliteitsknoopinzichtp. 10 Rekeningrijdenofbesparingenp. 10 Vooroordelenenhiaten

p. 11 vERGRoENING  vAN DE fIsCALITEIT

p. 12 Destadisduurp. 13 Pendelaarsgepamperdp. 13 Externekostenvandeautop. 14 Deauto,melkkoeofgeldspons ?p. 16 Besparenopdienstverlening

ofopziektekostenp. 16 Rekeningrijdenzorgt

voorstabieleinkomstenp. 17 Stadstoljaagtbedrijvennietwegp. 18 Rekeningrijden :pestbelastingofwinwin ?p. 19 Toltegenstadsvluchtp. 20 Rekeningrijden,waarenwanneer ?p. 21 Rekeningrijden,sociaalrechtvaardig

p. 27 REkENINGRIjDEN :  wELkE voRmEN BEsTAAN ER ?

p. 28 Klassiekebelastingenopautogebruikp. 29 Whoisafraidofkilometerheffing ?p. 29 Detechnischekilometerheffingp. 30 Deslimmetolheffingp. 32 Territoriaalbeperktofgecoördineerdp. 33 Gefaseerdeinvoeringvankilometerheffingp. 34 Allemaalvormenvanfileheffing

p. 35 REkENINGRIjDEN  oNTwART DE moBILITEITskNooP

p. 36 Doelstellingenvandeheffingp. 37 Effectopautoverplaatsingenp. 38 Luchtkwaliteitp. 39 Tariefp. 41 Investeringskostenterugverdieneffectp. 42 Begeleidendemaatregelen

p. 43 CoNCLUsIEs EN AANBEvELINGEN

Page 4: Stadstol nl web
Page 5: Stadstol nl web

INLEIDING

Page 6: Stadstol nl web

6 | HET KIND VAN DE REKENING INLEIDING

Agoria, de federatie van technologiebedrijven,verwoordthetzo :

“Volgens verkeersplatform Inrix is Brussel dé internationale (Europese) filehoofdstad. Jaar-lijks staan we hier gemiddeld 10 volledige werk-dagen in de file. GPS-fabrikant TomTom bere-kende dat een autogebruiker in Brussel tijdens de spits dubbel zo lang doet over een traject met een normale reistijd van 1 uur.”1

EndeAmericanChamberofCommerceschrijft :“Arthur D Little predicts that by 2050 the aver-age time spent stuck in traffic could amount to 106 hours per year, which is twice the cur-rent global average. However, Inrix’s 2013 traf-fic scorecard indicates that Belgium already exceeds the global average with an estimated 59.5 hours wasted in congestion a year. More-over, when one looks at Brussels and Antwerp, this figure rises to 84.8 and 76.4 hours respec-tively. It is clear that Belgium must act now to

1. www.agoria.be/nl/Stadstol-of-rekeningrijden

ensure its current, and future, reputation as a logistics hub.”2

ACTIE NU OF BOETE !

Die groeiende autostroom heeft niet alleen nade-lenvoordeeconomieofvoorhetwelbevindenvande automobilisten ; het zorgt natuurlijk ook voorveel extra emissies van polluenten (NO2, fijn stofenvooraldeuiterstschadelijkestofpartikelsBlackCarbon...).Datisbijzondernegatiefvoordevolksge-zondheid,zoalsnieuwwetenschappelijkonderzoekstelselmatigaantoont.Hogeachtergrondconcentra-tiesennoghogerepiekenzorgenzowelvoorchro-nischealsvooracutegezondheidsproblemenzoalsaandoeningen van de luchtwegen, hartinfarctenofkankers.Weziende laatste jarenookeengroei-ende bewustwording bij onze bevolking daarover.De vraag is hoe lang onze overheden eenkrachtigbeleidnogkunnenuitstellen.Wellicht looptBelgiëbinnenkorttegenboetesaanomdatwedeEuropesedrempelwaarde voor stikstof niet halen. De Euro-pesenormenzijnnietalleenveelminderambitieusdandievandeVS,maar liggenookeenpakbovenwat de Wereld Gezondheidsorganisatie als ‘veiligelucht’beschouwt.Bovendiengroeitdekansdatpar-ticulierenmaatregelenafdwingenvoordenationalerechtbank.EenrecenteuitspraakvanhetEuropeesHof voor Justitie maakt nu heel duidelijk dat de

2. www.amcham.be/policy/mobility

Brussel en de rand zitten hopeloos vast in de file. Mensen klagen, belangen­

groepen uit alle windrichtingen en van alle kleuren vragen maatregelen. Maar

de files blijven. Het is verbijsterend hoe weinig bestuurskracht onze overheid

toont in deze kwestie, al jaren lang.

Page 7: Stadstol nl web

HET KIND VAN DE REKENING INLEIDING | 7

Europeserichtlijnvoorluchtkwaliteitaandelidsta-teneen resulaatsverbintenis inhoudt, dat lidstatendusallemaatregelenmoetennemendienodigzijnengeenexcusesmogeninroepen.3

3. www.clientearth.org

KILOMETERHEFFING

Alin2007duikthetideeopomdefilesinheelBel-gië te lijf tegaanmeteenslimmekilometerheffing,insamenwerkingmetNederland.Maarenkelejarenlater laat de noorderbuur het idee vallen, waarmeehetook inBelgiëopdeachtergrondraakt. IneersteinstantieziendeBelgischepoliticihetalleenzitten

omvrachtvervoertebelasten.Eneenslimmeheffingoppersonenvervoer…tja,diekomter,misschien,optermijn,maarallesmoeteerstnogeensnaderbestu-deerdworden,vindendepolitici.

“Ook de discussie inzake de personenwagens, het wegenvignet of de slimme kilometerheffing zal dan pas worden beslecht op basis van de resultaten van het lopende proefproject.” 4

In 2014komt er inderdaad eenproefprojectmet eenkilometerheffing voor personenwagens in de GEN-zone.Hetprojecttoontaandathetaantalvoertuigkilo-metersweldegelijkdaaltonderinvloedvandeheffing.Dedalingbedraagt8 %indestaden5,5 %indebredereomgeving.Deonderzoekerswijzeneropdatdeimpactinreëleomstandighedeneenstukhogerkanzijn,ver-mitszedeminimaletarievengebruikthebbenenver-mitsdeproefperiodeergkortwas,zodatmensennogteweinigtijdkregenomzichaantepassen.

Dezebevindingenliggenvollediginlijnmetderesul-taten op vlak van rekeningrijden in diverse steden,waarzeersignificantedalingenvanhetaantalvoer-tuigkilometers vastgesteld zijn enwaar de aanvan-kelijkeweerstandbijdebevolkingwegsmeltnaeenaantalmaanden(meerdaaroverinhoofdstuk3).Hetdraagvlakbijdedeelnemers,zoschrijvendeverant-woordelijken van het proefproject, “is vergelijkbaarmet dat in andere internationale projecten, vooraf-

4. Karin Brouwers (CD&V), verslaggever, in de plenaire middagvergadering Vlaams Parlement 26-03-2014

Headache and anxiety (SO2)Impacts on the central nervous system (PM)

Irritation of eyes, nose and throatBreathing problems (03, PM, N02, SO2, BaP)

Cardiovascular diseases (03, PM, N02, SO2, BaP)

Impacts on liver, spleen and blood (NO2)

Impacts on the reproductive system (PM)

Impacts on the respiratory system:Irritation, inflammation and infections

Asthma and reduced lung functionChronic obstructive pulmonary disease (PM)

Lung cancer (PM, BaP)

 LUCHTVERONTREINIGING : EEN ERNSTIG GEZONDHEIDSPROBLEEM 

Bron : EEA 2014

Page 8: Stadstol nl web

8 | HET KIND VAN DE REKENING INLEIDING

gaand aan de invoering van rekeningrijden (38 %).Men ziet bij effectieve invoering in o.a. London enStockholmeensterkestijgingtotzelfs70 %aanvaard-baarheid.”5

De conclusie lijkt voor dehand te liggen : deheffingmoet er komen. Wist u trouwens dat de Vlaamseregering de kilometerheffing al heeft goedgekeurd ?PluseenstadstolvoorBrusselerbovenop ?Eenvasteheffingvan35perdaginhetBrusselsHoofdstedelijkGewesteneenkilometerheffingvan0,075perkmindeheleGEN-zonemaken inderdaaddeeluitvanhetgoedgekeurdescenariovoordeuitbreidingvanderingrondBrussel(R0).Blijktdatdieheffingeneengunsti-gerimpactzullenhebbenophetverkeerenopdefilesopderingdandeuitbreidingvandeR0opzich.

Helaas,eenonlinepetitievanéénparagraafdie,indeaanloopvandeverkiezingen,doorenkeleduizendenmensenaangekliktwordt,volstaatompoliticitedoenterugkrabbelen.Ondanksdevurigepleidooienvandeauto-lobby, de transportsector én de verschillendewerkgeversorganisatiesvóórdesnelleinvoeringvandekilometerheffing.Nadeverkiezingenstellenpoli-ticiopnieuwdatzehunheilzienindekilometerhef-fingvoorpersonenwagens.TelkenswijstmenmeteenopdenoodvaneenakkoordmetdeandereGewesten,enindezelfdeademverzuchtmendatWalloniënietmeewilt.WachtenopGodot !

5. Proefproject Kilometerheffing systeem voor lichte voertuigen in de GEN-Zone, Synthese Eindrapport, 2014

NOG STEEDS GEEN OPLOSSING VOOR BRUSSELSE MOBILITEITSKNOOP IN ZICHT

Liggen de politieke kaarten anders in het BrusselsGewest,waarhetprobleemhetmeestnijpendis ?Een

beetjewel.EenaantalBrusselsepoliticilijkenwatmeeropeningtelatenvooreenvormvanrekeningrijden.6

6. Zie bv : www.brusselnieuws.be/nl/nieuws/spa-vlaanderen-tegen- rekeningrijden-brussel-voor

ACS cohort(Pope et al. 2002)

Lung Cancer

Cardiopulmonary

All cause

All other

WHO AQG US EPA Standard EU Limit Value

1.4

1.3

1.2

1.1

1.0

0.9

0.8

0 5 10 15 20 25 30

Adju

sted

mor

talit

y re

lativ

e ri

sk

PM2.5 (µg/m3)

 AIR QUALITY STANDARDS FOR ANNUAL PM2.5 CONCENTRATION 

België overtreedt al jaren verschillende Europese normen op vlak van luchtkwaliteit, met ernstige gezondheidsgevolgen. Toch zijn die normen veel minder ambitieus dan de Amerikaanse. Bron : Utrecht University

Page 9: Stadstol nl web

HET KIND VAN DE REKENING INLEIDING | 9

“Idealiter stappen we graag mee in een kilo-meterheffing (voor personenwagens, red.) in samenspraak met Vlaanderen en Wallonië, maar mochten de twee andere gewesten tal-men met die heffing, dan zijn er voor Brussel andere opties, zoals een stadstol.” 7

De Brusselse gewestregering die in 2014 aan-treedt, verwijst in haar regeerakkoord ooknaar deafsprakenmetdeandereGewestenopvlakvaneenslimmekilometerheffingvoorvrachtverkeermaar–zovindenze–eenstadstol“verantwoordtzichnietinditkader”8.Overeenslimmeheffingvoorperso-nenwagensrepthetregeerakkoordnietmaarinhetontwerp van het lucht-klimaat-energieplan, goed-gekeurd in eerste lezing door de huidige gewest-regering, staat wel : “een kilometertarifering in deheleGEN-zone,ofzelfsophethelegrondgebiedvanBelgië, in samenwerkingmet de andereGewesten,lijktdemeestrelevanteoplossing”9(voorprivévoer-tuigen).

Hoe dan ook, voorlopig krijgen we enkel een kilo-meterheffing voor vrachtwagens. Mobiliteitsdes-kundigen wijzen er op dat deze nieuwe heffing demobiliteitsproblemennietzaloplossen.Deplaatsdievrijkomtopdewegdoordeheffingopvrachtverkeer,

7. 17/11/2010, toenmalig Brussels mobiliteitsminister Brigitte Grouwels op brusselnieuws.be

8. Regeerakkoord Brussels Hoofdstedelijk Gewest 20149. Ontwerp Lucht-Klimaat-Energieplan BHG, 1ste lezing

dreigtmeteeningenomentewordendoorpersonen-wagensof kleinerebestelwagens.Ook stakeholdersals Unizo waarschuwen daarvoor. Brusselnieuwsmeldt op 13/02/2015 : “Cathy Macharis (prof aan deVUB)vreestdathetprobleemvooralzalwordenver-legdnaarlichterebestelauto’s.Endievervuilen,alle

verhoudingeninachtgenomen,nogmeer :metmeerCO2enmeerfijnstof.”10

10. www.brusselnieuws.be/nl/video/tvbrussel/kilometerheffing- vrachtwagens-effect-zal-beperkt-zijn

CONGESTION:dreaming about solutions

Page 10: Stadstol nl web

10 | HET KIND VAN DE REKENING INLEIDING

Daaromblijftdehamvraag :kunnenweeenvormvanrekeningrijden op personenwagens nog langer uit-stellen ?Of ishetmogelijkom, inhetkadervanhetintergewestelijksamenwerkingsakkoorddatdedrieregio’swillen respecteren,opkorte termijnstappenvooruittezetten ?

REKENINGRIJDEN OF BESPARINGEN

In deze tijden van besparingen en discussies overtax shift, wordt het onderwerp actueler dan ooit.Rekeningrijdenisimmersnietalleeneenonmisbaarinstrument om het aantal autoverplaatsingen, defiles en de luchtvervuiling te verminderen ; het kanookeenmanierzijnommeer inkomstentegenere-renviamilieubelastingen.Rekeningrijdenkandezogeprezen tax shiftmeemogelijkmaken, een evolu-tiediezelfsdeOESO(OrganisatievoorEconomischeSamenwerkingenOntwikkeling)onsaanraadt.Ookvoor de nood aan besparingen kan rekeningrijdeneenbelangrijkebijdrage leveren :het is immerseenalternatief voor het gieten van meer beton en hethelpt besparen in de gezondheidszorg. Dat zou eenwelkom alternatief zijn voor de besparingen op depublieke dienstverlening (waaronder openbaar ver-voer)diemenstapvoorstapdoorvoert.

VOOROORDELEN EN HIATEN

Bral, StadsbewegingvoorBrussel, vindthet belang-rijkdatwestappenvooruitzetteninditzobelangrijkemaarozovastgeroestedossier.Daaromdezenota.

In eeneerstehoofdstuknemenwede talrijkevoor-oordelenoververgroeningvanfiscaliteitinhetalge-meen, en rekeningrijden in het bijzonder, onder deloep. In een tweede hoofdstuk bekijken we welkesystemenvanrekeningrijdenzoalbestaan,inwelkemate ze ‘slim’ zijn enhoe zekunnenpassen inhetintergewestelijk samenwerkingsakkoord dat dientalskadervoordeverderehervormingvanverkeers-belastingen.Welancereneenvolledignieuwvoorstelomuitde impasse tegeraken. Inhetderdeen laat-ste hoofdstuk bestuderen we welke gevolgen reke-ningrijdenkanhebbenvoordemobiliteitendelucht-kwaliteitinenrondBrussel.

Page 11: Stadstol nl web

VERGROENING VAN DE FISCALITEIT

Page 12: Stadstol nl web

12 | HET KIND VAN DE REKENING VERGROENING VAN DE FISCALITEIT

Demilieuheffingen inBelgiëbehoren totde laagstevan Europa. De combinatie van lage heffingen enhogemilieuschadelijkesubsidiesbetekentdatBelgiëdelaagstenettomilieubelastingenvanEuropaheeft.ZelfsmetdebescheidenambitiedeBelgischenettomilieubelastingen op het Europese gemiddelde tebrengen, zoudeoverheidheelwatextra inkomstengenereren.

Maar dit is niet alleen een budgetaire kwestie ; hetgaat ook over efficiëntie van beleid. Slimme belas-tingenkunnendeinwonersenbedrijvenvanditlandsturen inde richtingvangewenstgedrag.Zoalsweverderindezetekstaantonen,sturenonzebelastin-genonsmaaraltevaak,onbewust,indetegenover-gestelde richting. De fiscale gunstmaatregelen tenopzichtevandebedrijfswagensmoedigenmetnamehet gebruik van de auto aan, terwijl verschillendeandere belastingenmensen stimuleren om ver vandestadtegaanwonenentependelen.HetresultaatisdatonzeoverhedenmensendienaarBrusselpen-deleneenstevigefiscalebeloninggevenennogmeeralszedatmeteenbedrijfswagendoen.

Stadsbewoners zonder auto hebben geen recht opdeze fiscale gunstbehandeling, terwijl wonen in destadveelduurzameris.Zozettenonzegezamenlijkeoverheden de wereld op z’n kop, wat natuurlijk ingrotemateverklaartwaaromBrusselenAntwerpeninternationalefilekampioenenzijn.

Ditstrooktmeteerdergemaakteanalysesvaninter-nationale organisaties of deskundigen. De Oesoschrijftbijvoorbeeld :

“Belgian cities are heavily congestioned and air quality is one of the few dimensions of well being where Belgium does not out-perform the OECD-average. (...) Massive commuting, subsidised through several tax expenditures in personal and corporate income taxes, raises transport emissions and, in urban areas, con-gestion and air pollution. Similar effects follow from the generous tax treatment of company cars as a fringe benefit for employees.”1

We bekijken de verschillende belastingcadeaus diedesamenlevingopkostenjagenevenvannaderbij.

DE STAD IS DUUR

Wonenindestadkostveelgeld.Eeneersteoorzaakdaarvoor ligt indeonroerendevoorheffing.Deover-heid belast een onroerend goed op basis van het

1. OECD, 2015 : Economic Survey of Belgium 2015

België subsidieert de files. Da’s algemeen bekend. Van de OESO, over Febiac,

tot zelfs de American Chamber of Commerce: Jan en alleman roept België

op daar iets aan te doen. De argumenten voor een taks op het gebruik van

personenwagens zijn dan ook massaal.

Page 13: Stadstol nl web

HET KIND VAN DE REKENING VERGROENING VAN DE FISCALITEIT | 13

kadastraalinkomen(KI)vanhetpand.Ditinkomeniseenschattingdiebepaaldisin1975,opbasisvandehuurwaarde(dekenmerkenvandewoningzelfendeligging)endevastgoedmarktopdatmoment.HoewelregelmatigeactualiseringvandeKI’saanvankelijkdebedoelingwas, is die schattingnooitmeerherzien.DaardoorliggendeKI’sindestadheelwathogerdanophetplatteland.

Daarnaast liggen ook de opcentiemen op de onroe-rende voorheffing in de stad bijna altijdhoger.Vol-gensdeEconomischeenSocialeRaadvoorhetBrus-selsHoofdstedelijkGewestbedroegendezeopcentie-menin2009gemiddeld7,63 % terwijldegemeentenuit de Brusselse rand gemiddeld 6,75 % hanteren2.Deze hogere belasting is logisch, want stedelijkeoverheden hebben meer kosten om hun centrum-functiesintevullen.Bovendienheeftdestadsvluchtvankapitaalkrachtigeinwonersdeoverheidsinkom-stenuitdepersonenbelastingdeafgelopendecenniasterkbeknot.

PENDELAARS GEPAMPERD

Erismeer !Nietalleenishetfiscaalinteressanteromvervandestadtegaanwonen ;onsbelastingsysteembeloontjeooknogeensalsjeaanzienlijkewoon-werk-

2. Conseil Economique et Social de RBC, 2010 : Dossier informatif : la mobilité en Région de Bruxelles-Capitale, Eléments d’analyse concernant le péage urbain

verplaatsingenhebt.Wievooreenmilieuvriendelijkeverplaatsingswijze kiest, krijgt een aanmoedigingdankzijde(verplichte)terugbetalingvaneengedeeltevanhetabonnementophetopenbaarvervoerdoordewerkgever,dateenfiscaalvrijgesteldinkomenis.Wiemetdeautogaat,kanzijnofhaaronkostenaftrekkenvandepersonenbelasting.3

Maardeabsoluteaberratieinonsfiscaalsysteemzitvanzelfsprekendindebedrijfswagen.Doorverloningviabedrijfswagensendebijhorendetankkaartenvrijtestellenvanallerleivormenvanbelastingensoci-alebijdragen, looptdestaatelk jaar4,1miljardeuroinkomsten mis.4 Die inkomsten zijn natuurlijk vir-

3. Wie kiest voor het systeem van ‘reële beroepskosten’, kan een kost van 0,15 1 per km inbrengen bij de personenbelasting als kost. Wie kiest voor de forfaitaire aftrek + vrijstelling, kan z’n vergoeding voor de kosten woon-werkverkeer (wat in de privésector gebruikelijk is) voor max 3801 vrijstellen van belastingen. De vergoeding die je krijgt voor het abonnement op het openbaar vervoer is voor 100 % vrijgesteld. Bronnen : financien.belgium.be en documentatie.leefmilieubrussel.be

4. Zie 4 milieufederaties 2011, Dossier met voorstellen rond groene fiscaliteit

tueel,indiezindatafschaffingvanhetsysteemnietautomatisch zou leiden tot fiscale ontvangsten terwaardevanditbedrag.Dewerkgeverszoudenallichteendeelvandiekostenvermijdendoorbesparingenoppersoneelofanderecreatieveoplossingen ;maareenfeitisdatwehierkunnensprekenvaneenmaat-schappelijk kapitaal dat met goedkeuring en zelfsonder stimulans van de overheid elk jaar geïnves-teerdwordtindeaangroeivanhetwagenparkenhetgebruikvandeauto.Wieeenbedrijfswagenheeft,zitals het ware gebetonneerd in de bestuurdersstoel,maaktdusmindergebruikvanopenbaarvervoerenlegtaanzienlijkmeerkilometersafdanpersonendieeeneigenwagenbezitten.5

EXTERNE KOSTEN VAN DE AUTO

Maar daarmee is de rekening nog niet gemaakt.Want op de koop toe betaalt onze samenleving een

5. Meer info : Mobiel Brussel, Katernen van het Kenniscentrum van de mobiliteit

Bovendien groeit de kans dat particulieren maatregelen afdwingen voor de

nationale rechtbank. Een recente uitspraak van het Europees Hof voor Justitie

maakt nu heel duidelijk dat lidstaten alle maatregelen moeten nemen die

nodig zijn en geen excuses mogen inroepen.

Page 14: Stadstol nl web

14 | HET KIND VAN DE REKENING VERGROENING VAN DE FISCALITEIT

erghogefactuur indevormvande ‘externekosten’vanautoverkeer.Datzijndekostendiedeautomobi-listveroorzaaktmaarnietbetaalt.Derekeningwordtgewoon door geschoven naar andere particulieren,organisatiesofoverheden.

“Als iemand bijvoorbeeld van Leuven naar Brussel moet reizen, zal hij overwegen wat het snelste, het goedkoopste en het comfortabelste is : de trein, bus, auto,… Hij kiest met andere woorden, op basis van minimale private (of interne) kosten (in tijd, geld, comfort,..). Hij houdt echter geen rekening met bijvoorbeeld de uitstoot die elke modus met zich meebrengt en zal deze uitstoot dus niet meenemen in zijn beslissing.”6

Vergroening van de fiscaliteit betekent eigenlijk, inhetjargonvanmilieueconomen,datdeexternekos-ten van onzehandelingengeïnternaliseerdworden,datwil zeggen : gedragen door de vervuiler. Als datgoedgebeurt,zaldevervuilermindergaanvervuilenenzullendeexternekostenookdalen.

Ditkandeoverheidendehelesamenlevingaanzien-lijkewinstopleveren.Zokunnenhogereenslimmerebelastingenopautoverplaatsingendeoverheidkos-ten besparen in de gezondheidszorg, door afnamevanluchtvervuilingenlawaai,evenalsdekostenvooronderhoudvanpatrimonium.Verderkanzo’nbelas-

6. VMM, 2010 : Internalisering van Externe Kosten van Transport in Vlaande-ren, Eindrapport

tinghervorming ons uitgaven besparen op vlak vanklimaatveranderingenkanhetdeeconomiesteunen,doorminderafwezigheidophetwerkwegensziekte...Enniettevergeten :deverlorentijdvanmensendiein de file staan. Werkgeversorganisaties benadruk-kenvooraldat laatstewantdatmaaktBrusselmin-deraantrekkelijkalsvestigingsplaatsvoorbedrijven.VolgensdeberekeningenvandeBrusselsewerkge-versorganisatie BECI bedragen de ‘externe kosten’vanautoverkeerinBrussel511miljoeneuroperjaar.7

7. Beci, 2014 : Witboek Mobiliteit

In 2013 berekende diezelfde organisatie de waardevaneenverliesuurvoordebedrijvenop 11,72 €.Eenbedragdatvoortransporteerdersnoghogeroploopt,totzelfs36 €peruur.DeEuropeseConferentievandeMinistersvanTransport(ECMT,1999)schatdekost-prijsvandefilestussen0,75en2 %vanhetEuropeesBBP.8 Terwijl de American Chamber of Commerceschrijft :

“In May 2013, the EU’s country specific rec-ommendations estimated that 2 % of GDP is lost every year to congestion. These losses are a result of decreased productivity when employees are late or when freight deliveries are delayed, simply due to the fact that they are stuck in traffic. Additionally, severe congestion leads to unhappy employees with little work-life balance, as they have to leave their home earlier in order to get to work on time and get stuck in bumper-to-bumper traffic on their way back too.”9

DE AUTO, MELKKOE OF GELDSPONS ?

Natuurlijkheftdestaatnualheelwatbelastingenopautobezit en -gebruik, inde vormvan taks op inver-keerstelling, jaarlijkseautotaks,BTW,accijnzenopdebrandstof...TaksenoptransportinBelgiëzijngoedvoor28 %vandeinkomstenuitmilieubelastingenterwijlhet

8. Beci, 2014 : Witboek Mobiliteit 9. www.amcham.be/policy/mobility

Wist u dat de Vlaamse regering

de kilometerheffing al heeft

goedgekeurd ? Plus een stadstol

voor Brussel er bovenop ? Een

vaste heffing van 3 € per dag

in het Brussels Hoofdstedelijk

Gewest en een kilometerheffing

van 0,07 € per km in de hele GEN-

zone maken inderdaad deel uit van

het goedgekeurde scenario voor

de uitbreiding van de Ring rond

Brussel (R0).

Page 15: Stadstol nl web

HET KIND VAN DE REKENING VERGROENING VAN DE FISCALITEIT | 15

gemiddelde voor de EU28 op 21 % ligt. Genoeg belastdus ? Dat zou een voorbarige conclusie zijn. Vermitsonzeinkomstenuitmilieubelastingenerglaagliggen,betekentdatnogaltijdgeenhoogaandeelinkomstenuittaksenoptransport.Endezevergelijkingleertonsnietwatwenselijkismaarhooguitwatmogelijkis.Hetvoorbeeldvande landenwaarmeeweonsgraagver-gelijken,leertonsnetdathogeretaksenopmobiliteithaalbaarzijn :Belgiëhaaldein20124,0 %vanz’ntotalebelastingopbrengstenuit taksenop transport (brand-stofenniet-brandstofopgeteld).InDenemarkenlooptdatoptot5,0 %eninNederlandtot6,0 %.10

Hoedanook,alsveelmensenuitroependatdeautodemelkkoeisvandeoverheid,gebeurtdatallichtnietopbasisvancijferkennis.Deautomobilistzouuitgewron-genwordenalseencitroentje,zegthetbuikgevoel.Deautomobilistspektdekasvandeoverheid.Helaasvoorhenkloptdaarnietsvan,ooknietalsjelouternaarBel-giëkijktendetaksenvergelijktmetdeexternekos-ten.Verschillendeberekeningenkomenallemaaluitop dezelfde conclusie : de som van alle belastingenop autobezit en -gebruik ligt een stuk lager dan dekostendiedeautoveroorzaakt.Transport&Mobilityberekendebijvoorbeelddatdemarginaleexternekost

10. Eurostat, 2014 : Taxation trends in the European Union, data for the EU member states, Iceland and Norway

vaneendieselvoertuigindestadin2008hetdubbelebedroegvanallebetaaldebelastingen.11

EnFebiac,deFederatievandeBelgischeautomobie-lindustrie,berekendein2007datdetotaleoverheids-inkomsten, afkomstig vandeauto, opliepen tot 12,3miljard euro. De externe kosten, verbonden aan deauto inBelgië in 1995 daarentegen, zouden volgenshetEuropeseMilieuagentschapoplopentot1085per1000kilometer.VolgensInterEnvironnementWallo-niezoudatin2007opgelopenzijntot1355/1000km,rekeninghoudendmetdeinflatie.Vermitsindatjaar112,45miljardkilometergeboldwerdoponzewegen,komenwezouitop15,2miljardeuroexternekosten(infrastructuurkosten inbegrepen) ofwel 2 miljard896miljoeneuro(of23,5 %)meerexternekostendaninkomstenvoordestaat.12

Nog eentje, om het af te leren : de Hoge Raad voorFinanciënschrijftin2009 :

11. TML, 2010 : Internalisering van externe kosten van transport in Vlaanderen – Eindrapport. Ter verduidelijking : marginale externe kosten zijn de externe kosten die de laatste voertuigen veroorzaken. De marginale externe kosten zijn lager voor de eerste wagens op een weg dan voor de wagens die er later bijkomen en uiteindelijk de file veroorzaken.

12. IEW website op 3 februari 2001, www.iewonline.be : “Ce calcul prend en compte les accises sur les carburants, la taxe compensatoire des accises, la TVA sur les carburants, ventes, entretiens, pièces et accessoires, les taxes et redevances obligatoires sur les primes d’assurance, la taxe de mise en circulation et la taxe de circulation, la taxe autoradio, les droits de douanes, les amendes, le contrôle technique, le permis de conduire, la cotisation de solidarité pour les voitures de société et diverses rentrées mineures.”

“Dans ces conditions (domination de la route), il n’y a rien d’étonnant à ce que les coûts externes du transport soient importants. Ils sont supérieurs à la fiscalité sur le transport, même dans une acception large de celle-ci (TVA incluse) et dans une acception étroite des coûts externes (hors accidents).”13

13. La politique fiscale et l’environnement (septembre 2009), Conseil Supérieur des Finances, Section ‘Fiscalité et Parafiscalité’.

CONGESTION, alternative solution#5: valium

Page 16: Stadstol nl web

16 | HET KIND VAN DE REKENING VERGROENING VAN DE FISCALITEIT

BESPAREN OP DIENSTVERLENING  OF OP ZIEKTEKOSTEN 

Conclusie : een algemene belastinghervorming, metinbegripvaneenherzieningvandeonroerendevoor-heffingenanderetaksenopwonenindestad,enmetduidelijkhogerebelastingenopautoverplaatsingen,isdelogicazelve.ZoschrijftdeOeso…

“…they (the authorities) should also reduce transport subsidies and make greater use of road pricing, especially location and time-de-pendent. Introducing congestion charges in the larger cities, informed by the lessons from the 2014 road pricing pilot project in the Brussels area, would be a welcome first step.”14

Stadstol dus ! Of een andere vorm van rekeningrij-den. Zelfs als ‘t gecompenseerd wordt door lagereheffingenelders,bijvoorbeeldoparbeid,endusnietleidt totextra inkomsten,kanzo’ntakseenbelang-rijke stap betekenen voor de gezondmaking vandeoverheidsbudgettenomwillevandebesparingenopexternekosten.Deze soort vanbesparingen is van-daageenbijzonderaantrekkelijkenzinvolalternatiefvoorbesparingenoppubliekedienstverlening.Zet ‘tmaarevennaastelkaar :besparingenbijdeNMBSterwaardevan2,1miljardeuro ?15Ofindesocialezeker-heid ?Ofbesparenopde4miljardfiscalecadeausin

14. OECD, 2015 : OECD Economic Surveys Belgium 15. www.standaard.be/cnt/dmf20141013_01318798

devormvanbedrijfswagens ?Watishetvoordeligstvoordemaatschappij ?

Maar iseenaanzienlijke taxshift,waarbijverplaat-singen belast worden a rato van hun externe kos-ten, wel mogelijk en wenselijk ? Critici betwijfelenhetenzehalendaarvoormeestal3argumentenaan :eenmilieubelasting levert geen stabiele inkomstenop ; een taks op autogebruik zal bedrijven verjagen,pendelaarspestenof sociaalzwakkeren treffen.Webekijkendezeargumenteneenvooreenentonenaandathetbestmeevaltmetdezerisico’s.

REKENINGRIJDEN ZORGT  VOOR STABIELE INKOMSTEN

Milieuheffingenheten een onbetrouwbare bron vaninkomstentezijn.Doordebelastingzullenmensenimmershungedragaanpassenzodateruiteindelijknietsmeertebelastenvalt.Deinkomstenzoudendanopdrogen.

Deze veronderstelling steunt opweinig kennis vanzaken.Natuurlijkmoethetdebedoelingvanmilieu-belastingen zijn omhet gedrag vanmensen te stu-renindegewensterichting.Maarervaringinanderelanden leertdatditbestcompatibel ismeteensta-biele stroom van inkomsten gedurende vele jaren.Zo’n gedragsverandering kost immers tijd. In demeestegevallenisdebelastbarebasisnietop1,2,3uit dewereld geholpen.Als de overheid de bereke-

ningswijzevanhaarbelastingaanpastaandeveran-derende realiteit–de lat stelselmatighoger leggenmetanderewoordenzodatmensenverderenverdergaanindegewensterichting–kanzenietalleendegedragsverandering geleidelijk aan invoeren maartegelijkkanzehaarinkomstengedurendeeenlangeperiodeverzekeren.

Ons interesseert natuurlijk meer specifiek of deinkomstenuitrekeningrijdenoplangeretermijnsta-biel blijven. Helaas zijn de meeste ervaringen metrekeningrijdenvrij recent. InLondenkunnenwe inelk geval vaststellen dat de netto-opbrengst al eenaantaljarenstijgt.In2007/2008bedroegdenetto-op-brengstnog137miljoenpond,in2010al158miljoenenin2011ginghetalom174miljoen.

VooraldetolinSingaporestaatonstoeomdeinkom-stenoverlangeretermijntebestuderen.Alsinds1998isereenelektronischeheffingvankracht.Blijktdatdenetto-opbrengstnietzohoogismaarwelbijzonderstabiel :aldietijdschommeldezerondde100miljoendollarperjaar.Deoverheiddrukteropdatdetolnietdient om inkomsten te genererenmaar om files tebestrijden.

Ookwijwillennogmaalsbenadrukkendateenstads-tol totdoelmoethebbenomdemobiliteitsknoop teontwarrenentebesparenopdeexternekostenvanautoverkeer door ze te internaliseren. Eventuelerechtstreeksenettoinkomstenzijneenextraatje.

Page 17: Stadstol nl web

HET KIND VAN DE REKENING VERGROENING VAN DE FISCALITEIT | 17

STADSTOL JAAGT BEDRIJVEN NIET WEG

Een argument dat vooral gebruiktwordt om stads-tolindekiemtesmoren,isdeeconomischeimpact.Agoriaschrijft :

“Bovendien wordt bij de invoering van een stadstol gevreesd voor het vertrek van heel wat bijkomende bedrijven uit Brussel.”16

Dievreescontrasteertmetdevaststellingdatdefilesop dit moment de allergrootste bedreiging vormenvoor de economische aantrekkingskracht van hetBrusselsGewest,zowelopbedrijvenalsopwerkne-mers.WeciterenopnieuwAgoria :

“Mobiliteitsproblemen worden bij 7 op 10 van onze technologiebedrijven het vaakst geciteerd als mogelijke reden om op termijn het gewest te verlaten. In 2009 was dit slechts bij 2 op 10 bedrijven het geval.” 17

16. www.agoria.be/nl/Stadstol-of-rekeningrijden17. idem

“Mensen weigeren jobs omdat ze niet dagelijks in de file willen staan”18

DeAmericanChamberofCommerceinBelgiumvanzijnkantmerktalarmerendopdat... :

“The consistent (congestion) problems have driven several companies to move from the city center to the edge of Brussels, in the hope that it will decrease the amount of time spent commuting.”19

Maar ook de bredere rand is niet vrij van proble-menopvlakvanbereikbaarheid,verrevan.Getuigedaarvandeleegstandcijfersopdekantoormarkt,dieeen stukhoger liggen in de randdan inhetBrus-selsGewest.VooraldecentralezonevanhetBrus-selsGewest,dezogenaamdezoneAopdekaartenvan de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verorde-ningenuithetBrusselsWetboekLuchtKlimaaten

18. Floriane de Kerckhove, directrice van Agoria op Brusselnieuws.be, 10/04/201419. www.amcham.be/policy/mobility

Energie20, die de bereikbaarheidmet het openbaarvervoeraangeven,doethetopvlakvankantoorleeg-standbeter.

“Het leegstandspercentage is vrij laag in het centrum en neemt toe naarmate men verder van het centrum weggaat. (...) In tegenstel-ling tot wat in sommige alarmerende pers-berichten wordt beweerd, zuigt de Rand de Brusselse bedrijven niet aan. (...) De blijvende leegstand (> 3 jaar) stelt zich nog scherper in de Rand dan in Brussel. Meer dan twee derde (67,3 %) van de lege kantoren die in 2010 al te huur of te koop stonden (in de Rand), wordt in 2013 nog steeds zonder succes gecommerci-aliseerd.”21

Brussel Stedelijke Ontwikkeling en Inventimmo(Citydev)concluderendanook :

“De Rand wordt vaak voorgesteld als concur-rent van Brussel omdat die aantrekkelijk zou zijn voor tertiaire bedrijven. Uit een onderzoek van de bedrijven die langs beide kanten van de gewestgrens gevestigd zijn, blijkt dat we deze bewering sterk moeten nuanceren. Bedrijven kiezen hun ligging volgens een complexe logica gebaseerd op vele criteria. Elk bedrijf geeft voorrang aan een of ander aspect dat zijn ontwikkeling ten goede komt. De huurprijs, de

20. www.leefmilieu.brussels21. Brussel Stedelijke Ontwikkeling/Inventimmo, 2014 : Overzicht van het

kantorenpark nr 33, leegstand 2013 in Brussel en de rand

Mobiliteitsdeskundigen wijzen er op dat de kilometerheffing voor

vrachtwagens de mobiliteitsproblemen niet zal oplossen. De plaats

die vrijkomt op de weg, dreigt meteen ingenomen te worden door

personenwagens of kleinere bestelwagens.

Page 18: Stadstol nl web

18 | HET KIND VAN DE REKENING VERGROENING VAN DE FISCALITEIT

lokale belastingen en de dichte nabijheid van de Ring of van de Luchthaven zijn lang niet de enige criteria bij hun keuze. De leegstandscij-fers bewijzen het : het leegstandspercentage ligt veel hoger in de Rand dan in de aangren-zende Brusselse wijken.”22

Bereikbaarheidvoorwerknemers,bezoekersofleve-ranciersisduséénvandefactorendiedekeuzevooreenvestigingsplaatssturen.Uitdeleegstandscijferskunnen we opmaken dat bereikbaarheid met hetopenbaarvervoervandaageenvandetroevenisvooreenlocatieindetertiairesector,netomdatdebereik-baarheidmetdeautoopveellocatieszoonzekeris.

In die zin kan rekeningrijden wellicht eerder eenoplossing zijn dan een probleem. Het kan de filesdoen slinken en tegelijk een stimulans geven aanbedrijvenomzichverdertevestigenindenabijheidvanhetopenbaarvervoer.DeOESOpleitalvooreenstadstolenVokaenAgoriapleitenvooreenkilome-terheffing.OokdeAmericanChamberofCommerceofBelgiumlijkttesuggererendatrekeningrijdeneendeelvandeoplossingkanvormen :

“For the moment, it appears that the politi-cal parties are leaning towards a congestion charge simply for trucks and freight to limit their impact during rush hour and hopefully improve mobility. (...) However, this does not appear to be a long-term solution as the Fed-

22. Idem

eral Planning Bureau believes this charge could have a minimal impact.”23

Vooralsnog pleiten werkgevers dus eerder voor de

kilometerheffingdanvoor een stadstol.De ervaringmet stadstol in diverse steden leert nochtans datzo’n vorm van taks hoegenaamd niet nadelig hoefttezijnvoordeeconomieindetolzoneoferrond.UithetonderzoeknaardeimpactvandeLondensecon-gestionchargebleekbijvoorbeelddatde invloedopdehandeloverhetalgemeenneutraalwas.Jaarlijksebevragingenwezenzelfsopeenvooruitgangvandehandel binnen de tolzone tegenover handelszakenerbuiten.Eenmeerderheidvanhandelszakensteunt

23. www.amcham.be/policy/mobility

de congestion chargenog steeds.Ookdebevolkingblijktdestadstoltesteunen.

Ook uit Singapore komen geruststellende geluiden :de ‘business condities’ en de beschikbaarheid vanarbeid zijn dezelfde gebleven en het bedrijfslevenheeftpositiefgereageerdopdetol.Gegevensoverdeanderestedenontbrekenhelaas.

REKENINGRIJDEN :  PESTBELASTING OF WINWIN ?

InBelgiëisallesdatmeerdereGewestenaangaatcom-munautairgeladenendusgevoelig.SprekenovereenvormvanrekeningrijdenrondBrussel,lijktdaaromaltevaakop territoriumstrijd.Waarmoetzoiets inge-voerd worden ? En wie moet dat betalen ? DikwijlswordtdeGEN-zoneinzijngeheelalsperimeternaarvoor geschoven, vaakmet de slimmekilometerhef-fing als speerpunt. Een stadstol met het BrusselsHoofdstedelijk Gewest als perimeter stoot dikwijlsop weerstand. De argumenten daarvoor verschillennaargelangdebelangenvandeverschillendepartijenenzijnopsommigepunteneventegenstrijdigalsdebelangen.

De meest gehoorde argumenten vertrekken vanuitde concurrentie tussen het Brussels HoofdstedelijkGewest en haar periferie. Actoren in het BrusselsHoofdstedelijk Gewest vrezen dat een stadstol metBrussel als perimeter een concurrentienadeel bete-

De hamvraag is : kunnen we

een vorm van rekeningrijden op

personenwagens nog langer

uitstellen ? Of is het mogelijk om, in

het kader van het intergewestelijk

samenwerkingsakkoord dat de drie

regio’s willen respecteren, op korte

termijn stappen vooruit te zetten ?

Page 19: Stadstol nl web

HET KIND VAN DE REKENING VERGROENING VAN DE FISCALITEIT | 19

kenttegenoverdeperiferieomdatheteendelocalisa-tievandeeconomiezouveroorzaken.Zoalswehier-bovenuiteengezethebben,lijktdievreesongegrond.

Uit Vlaanderen hoor je danweer het argument datdestadstoleentakszoubetekenenvoordeinwonersvandeperiferiedieinBrusselgaanwerken,waarbij

erdusvanwordtuitgegaandatdeBrusselsebedrij-venníetdelocaliserennaardeperiferie.Een tegen-gesteldevreesdus.Dit tweedeargument,datstads-toleenbelastingisoppendelen,isnietnoodzakelijkwaar.Hetisperfectmogelijkenallichtookwenselijkom de Brusselse bestuurders eveneens te belastenmet een stadstol. In diverse stedenmet een tolhef-

fing,moetenookdebewonersvandetolzonebetalen.Ookverplaatsingenbinnendetolzonekunnenbelastwordendoorhetzonesysteemfijnmazigertemaken(lees :metmeerdere subzones te werkenwaarbij jeookbetaaltals jevaneensubzonenaareenandererijdt.Zo’nsysteembestaatinSingapore.)Maardoor-gaans wordt er voor bewoners wel een lager tariefgehanteerd.Hoedietarievenkomente liggen,moetafhangenvandedoelstelling.

TOL TEGEN STADSVLUCHT

Devraagisdan :ishetwenselijkomdeperimeterendetarievenzotebepalendateengrootdeelvandeinkomstenuitde tol betaaldwordtdoordepende-laars ?Zoalswealeerderschreven,kanmendatweldegelijkbillijknoemen,vermits jehetkanzienalseencompensatievoorhetfiscalenadeeldatstede-lingennudragen.Maarbovendienzijnerargumen-ten op vlak van ruimtelijke ordening enmobiliteitvoor zo’n ‘tolarchitectuur’. Als een tolheffing, doorzijnmodaliteiten,dependelaarszwaarderbelastdandeBrusselaars,komtdatneeropeenfiscalemaatre-geldiehetminderaantrekkelijkmaaktomtewonenbuitenBrusselentewerkenbinnenBrussel.Dat isnietalleenvanuithetperspectiefvanhetBrusselsHoofdstedelijkGewest,datmeerwerkendeinwonerswilaantrekkenomnietteverpauperen,eenzinvollemaatregel ; het kan ook een verdere stadsvluchttegengaan. Een stadstol wordt immers algemeengezienalseennoodzakelijkebegeleidendemaatre-

VOTRE NOUVELLE VOITURE DE SOCIÉTÉadaptée aux embouteillages

Page 20: Stadstol nl web

20 | HET KIND VAN DE REKENING VERGROENING VAN DE FISCALITEIT

gelbijhetinvoerenvanhetGewestelijkExpresNet.InwonersvanBrusseldieeenjobtepakkenkrijgenbinnenhetGewest,verhuizennogaltedikwijlsnaarde rand, op zoek naar een betere levenskwaliteit.Alshetopenbaarvervoertussenrandenstadverderverbetert,kandiestadsvluchtverdertoenemen.MetalsgevolgdezoverketterdeuitbreidingvanBrussel,verlies van openbare ruimte, internationaliseringvan de rand... Een stadstol kan dus eenmaatregelzijn om de verdere verstedelijking van de rand tebeperken, niet alleen omdat het de fiscale stimu-lans ombuiten de stad te gaanwonen vermindertmaarookomdat’téénvandemaatregelenisomdeoverlastvanhetautoverkeer teverminderenenzode levenskwaliteit indestadzelf tevergroten,metbetereluchtkwaliteit,meerpubliekeruimteenmeergroenindestad...

In haar studie van 2006 berekent Stratec de demo-grafische gevolgen van een kilometerheffing van0,135€/km(scenario1)envaneenstevigetolheffingvan7,50€ (scenario 2) endie berekeningenbevesti-gendezestelling :

“Les mesures correspondant aux scénarios 1 et 2 produisent des effets dans le même sens sur les ménages. Dans les deux cas, la popu-lation se re-concentre en Région bruxelloise et, d’une manière générale, ces migrations vers la Région bruxelloise sont surtout le fait des familles. Dans le scénario 1, ce sont essentiellement les zones rurales flamandes et wallonnes qui enregistrent un solde négatif

(l’objectif des actifs utilisant la voiture est ici de réduire les distances de leur domicile aux pôles d’emploi), tandis que dans le scénario 2, les zones urbaines flamandes, surtout la Stedelijk Gebied rond Brussel, enregistrent également une baisse sensible de population (les actifs utilisant la voiture, et travaillant à l’intérieur du cordon, ‘rentrent’ à l’intérieur du cordon, pour échapper au péage) (-7500 ménages pour le Stedelijk Gebied).”24

Stratec concentreert zich in bovenstaand citaatvooral opdegrotereaantrekkingskrachtvanBrus-selopmensenuitVlaanderenenWalloniëmaarbijuitbreidingkunnenweookaannemendatdezeher-wonnen aantrekkelijkheid ook zal gelden voor dehuidige inwoners vanBrussel zelf. Endusdat eenvorm van rekeningrijden binnenBrussel de stads-vlucht naar en verstedelijking van de Rand zoutegengaan.

REKENINGRIJDEN, WAAR EN WANNEER ?

Hoe dan ook bestaat er een sterke link tussen debereikbaarheid per openbaar vervoer en de invoe-ring van rekeningrijden. Daarbij wordt er dikwijlsaangehaalddatwemoetenwachtentothetGENeris.NochtansiseenaanzienlijkdeelvanhetGENnu

24. STRATEC, 2006 : Mise à jour et adaptation du plan des déplacements de la RBC – Rapport final – Volume 2

algerealiseerdenzijnheelwatdelenvanhetBrus-selsHoofdstedelijkGewestnualzeergoedbediendmet het openbaar vervoer. Dat brengt ons tot eenalternatievepiste :netzoalshetGENeenplanisdatwordtingevoerdnaarmatedewerkenvorderen,zoumen een stadstol ook geleidelijk in werking kun-nenstellen.Nualkandestadstolperfectingevoerdwordenindezonesdiehetbestbereikbaarzijnperopenbaarvervoer.Daarwaardebereikbaarheidnogniet optimaal is en er dusweinig alternatief voor-handen isvoordeauto, zouhetzinvolzijndehef-finguittestelleneneerstdenodigeinvesteringentedoenindeverbeteringvanhetaanbodaanopenbaarvervoer.

In een studie uit 2004 over mobiliteitsstrategieënsuggereerdehetLeuvensestudiebureauTransport&Mobilityde stadstol in eerste instantie totdeBrus-selse vijfhoek te beperken25. Alhoewel slechts 12 %van het autoverkeer in het Gewest de vijfhoek alsbestemmingheeft, vindenwe dit toch een ernstigepiste.Zekeromdatdevijfhoekoverhetbesteopen-baar vervoersaanbod beschikt van het hele land.Bovendienzoudeinvoeringervannietenkelsymbo-lischzijn ;zezouweldegelijkeenreëleimpactheb-benopdefilesophetaansluitendewegennet.

25. Transport & Mobility 2004 : Verkennende en vergelijkende studie voor een mobiliteitsstrategie i.f.v. het milieu in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Page 21: Stadstol nl web

HET KIND VAN DE REKENING VERGROENING VAN DE FISCALITEIT | 21

REKENINGRIJDEN,  SOCIAAL RECHTVAARDIG

Eenveelgebruiktargumenttegenmilieutaksenisdatzenietprogressiefzijn.Zehoudengeenrekeningmetdeinkomstenvandebelastingplichtige.Vaaktreffenzedefinancieelzwakkerenzelfssterkerdandemeerbegoeden, omdat die laatsten de middelen hebbenomteontkomenaande taks.Opdiemanierzorgendeze heffingen voor een omgekeerde herverdeling,waarbij rijkdom wegvloeit van de armeren. Andersgezegd :milieuheffingenzijnindatgevaleencadeauvoorderijkeren.

Met name JohanAllaert berekende hoe een verho-gingvanbelastingenopenergieweliswaareendub-beldividendoplevertmaarookleidttoteentoenamevan de sociale ongelijkheid.26 Dit is een argumentdatzekerenvasthoutsnijdt.Tenminste...alswehethebbenoverlastenopenergieverbruik.Allaertvindthet evident dat we bij een tax shift vooral kijkennaar energie, op de eerste plaats omdatwe relatieflageenergiebelastingenhebben.Maarnethetargu-mentvandeomgekeerdeherverdelingzouonsertoemoetenaanzettenomookeenandererichtinguittekijkenenteonderzoekenofbelastingenopautover-plaatsingennietdewegzijnnaareenveelintelligen-tere, lees : sociaalmeer aanvaardbare, tax shift.Wijonderzoekenhetevenvoor u.

26. Allaert, 2013 : Heeft de fiscale vergroening een (te) hoge sociale prijs ?

Ofeenheffingherverdeeltinhetvoordeelvanarmerebevolkingsgroependanwelrijkeregroepen,hangtafvan3factoren :wiewordtbelast ?Heeftdiepersoonalternatievenzodathijofzijdebelastingkanontwij-ken ?Enhoewordendeinkomstenbesteed ?

Wie wordt belast ?Waarenergieeenabsoluutbasisproductis,isdatmin-derhetgevalvooreenauto.Veelmensenkiezennogaltijdvooreenautouitgewoonte,omdatzenietver-trouwdzijnmetdealternatieven.Wezienbovendien

 GEMIDDELDE NETTO-BELASTBARE INKOMENS IN DE GEMEENTEN VAN DE GEN-ZONE 

Bron : De Standaard, 1 december 2014, gebaseerd op cijfers Federale Overheidsdienst Economie

< 12.0009 < 14.0009 < 17.0009 < 20.0009 < 26.0009

Page 22: Stadstol nl web

22 | HET KIND VAN DE REKENING VERGROENING VAN DE FISCALITEIT

dathetaantalafgelegdeautokilometersperpersoonperdag (alsbestuurder)grossomodo toeneemtmethet inkomen.27Dehogereinkomenspercentielenrij-denbovendienvakerdangemiddeldmeteenzwaar-derewagen,methogereuitstoot,enkunnenvakereenberoepdoenopeenbedrijfswagen.Debezorgdhedenoverdegressiviteitvanautobelastingenzijndanookopweiniggestoeld.

SpecifiekvoorBrusselmoetenwebovendienwijzenopnogandere,opmerkelijke feiten.Teneerste : 35 %vandeBrusselsegezinnenbezitzelfsgeenauto.DataandeelligthierveelhogerdaninVlaanderen(14 %)ofWallonië (17 %). Datwil zeggendat een verschui-

27. Cools et all, 2009, Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen 4.1 (2008-2009)

inwoners van BHG

verhuizers van BHG naar de brede rand

verhuizers van de brede rand naar BHG

inwoners van de brede rand

0-25 p 26-50 p 51-75 p 76-100 p

41%

29%

18%

38% 21% 22% 19%

21% 25% 36%

22% 23% 26%

23% 17% 19%

 VERDELING VAN HET EQUIVALENT INKOMEN (2007-2010)  

Bron : KSZ DWH AM&SB, verwerking Steunpunt sociale planning

1184BHG

727Vlaams Brabant

851Waals Brabant

0

200

400

600

800

1000

1200

1400Gemeentelijke belastingen

Gewestelijke & provinciale belastingen

685

499 400 555

327

296

 BEDRIJFSBELASTING PER REGIO  

Bron : Agoria, agoria.be/nl/Waarom-we-uit-Brussel-verhuizen

locatie A locatie B locatie C locatie D

ja neen

90%

10%

45%

25%

75%55%

0%

100%

 PERCEPTIE VAN DE BEREIKBAARHEID    VAN BEDRIJVEN PER ZONE  

VAB/Traject ; onderzoek effecten rekeningrijden, 2012

De locatie van het bedrijf bepaalt de mate waarin openbaar vervoer een waardig alternatief biedt voor de werknemers :1. Locatie A : uitstekende bereikbaarheid met openbaar vervoer. 90 % van de werknemers heeft een goed OV-alternatief.2. Locatie B : goede bereikbaarheid met openbaar vervoer. 45 % van de werknemers heeft een goed OV-alternatief.3. Locatie C : een perifeer gelegen locatie met voldoende bereikbaarheid met openbaar vervoer. 25 % van de werknemers heeft een goed OV-alter-natief.4. Locatie D : een slecht openbaar vervoer-aanbod. Heel wat bedrijvenzo-nes in Vlaanderen hebben helaas dergelijk bereikbaarheidsprofiel. 0 % van de werknemers heeft een goed OV-alternatief.

Page 23: Stadstol nl web

HET KIND VAN DE REKENING VERGROENING VAN DE FISCALITEIT | 23

vingvanbelastingennaarautoverplaatsingendeze–veelal–armerebevolkingsgroepperdefinitieontziet.

Verderiserdeenormesocio-economischedualiteittus-senBrussel(vooraldecentrumwijken)enhethinterland.DezetweedelingisindezediscussierelevantwanteenstadstolzouingrotematebetaaldwordendoorinwonersuitVlaanderenenWallonië(weliswaarafhankelijkvandemodaliteiten).Brusseltrektelkedag340.000pende-laarsen63 %vandezemensenkomtmetdeauto.

We bekijken die dualiteit even van naderbij : desalarissen die in Brussel uitbetaald worden, lig-gen 15 %bovenhetnationalegemiddelde.En tochliggendeinkomstenvandeBrusselaars20 %lagerdanhet nationale gemiddelde. Zoals veelmensenondertussenweten,wordendegoedbetaaldeBrus-selse jobs immers in grotemate ingenomen doorpendelaars. Vlaams en Waals Brabant zijn danook de provincies met de hoogste inkomens vanBelgië.Degemiddelde inkomensdaar liggenzelfsbijna50 %hogerdanhetgemiddeldeinhetBrusselsHoofdstedelijkGewest.

Opbasisvandezefeiten,hetrelatieflageautobezitinBrussel,desocio-economischekloof tussenBrusselendebrederandenhethogeaandeelvanpendelaarsindeautostroom inBrussel,kunnenweervanuit-gaandateenvormvanrekeningrijdeninBrusseleenglobaleherverdelingzoumeebrengentennadelevanhogere inkomenspercentielen en ten voordele vanlagerepercentielen.

Dat strookt ookmet de resultaten elders : huishou-dens met hogere inkomens betaalden bijvoorbeelddriekeerzoveelaandestadstolinStockholmalsdieuitdelagereinkomensgroepen.

Eenderderelevantevaststellingisdatdefilesinhoofd-zaakverbondenzijnaanwoon-werkverkeer.Endussteltzichdevraagofhetaandewerknemerofdewerkgeverisomeenheffingopwoon-werkverkeertebetalen.

Omfilesteverminderenisgedragsveranderingvoordeverplaatsingennodig.Wehebbenduseenheffingnodigdie een sturende invloed op het gedrag heeft. En danhebbenwehetoverhetgedragvanwiedeheffingbetaalt.

Als rekeningrijden een extra kost mee brengt voorbedrijven, kunnen zij als reactie hun ‘gedrag’ (mobi-liteitsbeleid) veranderen. Dat kan bijvoorbeeld bete-kenen dat ze een andere locatie kiezen. Het gevaarbestaat dan dat bedrijven in zones met een goedebedieningperopenbaarvervoer,zullenkiezenvooreenlocatiemeteenmindergoedeverbindingperopenbaarvervoer,omdeheffingtevermijden,watnatuurlijkper-verszouzijn.WemoetenerrekeningmeehoudendatbedrijveninhetBrusselsHoofdstedelijkGewestnualmeerbelastingenbetalendanindeperiferie.

Als daarentegen werknemers de heffing moetenbetalen,kunnenzijals reactiehungedragverande-rendoor tenminstehet laatstedeel vanhun trajectaf te leggen met het openbaar vervoer. Op langeretermijnkunnenwerknemerskiezenvooreenwoon-plaatsopfietsafstandofmeteenbeterebedieningperopenbaarvervoer.Datzijnbeidewenselijkeverande-ringen.Aangeziendegewenstegedragsveranderingalsgevolgvandesturendeheffingbijdewerknemerligtennietbijhetbedrijf,lijkthetduslogischdatdeheffingwordtbetaalddoordewerknemer.

Wie kan ontsnappen aan de belasting ?Of mensen nadeel ondervinden van de belasting-hervorming, wordt uiteraard ook bepaald door deaanwezigheidvanalternatieven.Wieslaagterinomzijnofhaargedragaan tepassenenopdiemanierteontsnappenaandenieuwetaks ?Dit iseencom-plexvraagstuk,datafhangtvaneenheleboelbeleids-keuzes :modaliteitenvande taks,eventuelehervor-

Sommige van deze stakeholders

durven de ‘slimme’ kilometerheffing

nogal eens diametraal tegenover de

stadstol te plaatsen, als twee strikt

gescheiden systemen, waarbij ze de

indruk wekken dat het ene systeem

‘intelligent’ is en het andere niet. In

werkelijkheid is de scheidingslijn

tussen ‘slimme’ kilometerheffing en

tol heel wat minder duidelijk.

Page 24: Stadstol nl web

24 | HET KIND VAN DE REKENING VERGROENING VAN DE FISCALITEIT

mingvanfiscalestimulidiedekeuzevanwoon-enwerkplaatsbeïnvloeden,ruimtelijkeordening,evolu-tievanhetopenbaarvervoerenfietsinfrastructuur...

Inelkgevalwetenwedat51 %vanalleautoverplaat-singen inBrussel overminderdan5km lopen.Datzijn dus bij uitstek verplaatsingen waarvoor eenalternatiefbestaat.

Belangrijkisookhoeveelkeuzemogelijkhedenmen-sen aangeboden krijgen : kent de belasting maartweemogelijkheden(welofnieteenbepaaldgedragstellen) of zijn er categorieën van handelingen diemeerofminderbelastworden(eenautometmeerofminderuitstootbijvoorbeeld) ?Inhetgevalvanreke-ningrijdenishetbelangrijkdateronderscheidwordtgemaakt tussenspitsurenendaluren.Mensenkun-nendanbelastinguitsparendoorhettijdstipvanhunrit te veranderen (flexibele werkuren). Een interes-santevaststellingisnunetdat30 %vandeavondspitsrecreatiefverkeeris28.InVlaanderenweliswaar–wehebbengeengegevenshierovervoorBrussel.Ookditis verkeerwaarvan een groot deelwellichtmakke-lijkovertuigdkanwordenomhunverplaatsinguittestellenoftevervroegen,alsereenheffingkomt.

Kortom : met goed uitgekiende modaliteiten en denodigeinvesteringeninopenbaarvervoerenfietsin-frastructuurkanmenmensenveelkansenbiedenomdetolteontwijkendoorhungedragaantepassenals

28. TMLeuven, 2012 : Slimme kilometerheffing in de Proeftuin Leuven

CONGESTION  STORIES:Speed in the 21st century

Page 25: Stadstol nl web

HET KIND VAN DE REKENING VERGROENING VAN DE FISCALITEIT | 25

zedatwillen.Zoblijftdeheffingsociaalrechtvaardig.Denetto-inkomstenzullendanlageruitvallenmaarhetmobiliteitseffectdestegroter,endebesparingopexternekostennavenant.

UithetvijfjaardurendeonderzoeknaardeeffectenvanstadstolinStockholmbleekdatdereëleimpactervansteedsgroterwerd.Metanderewoorden,mensenpas-tenhunlevenaanenkozenvooralternatieven.Mensengaanookminderverspreidwonenenopplaatsendiebeterbereikbaarzijnmethetopenbaarvervoer.29

Waar gaan de inkomsten van de taks  naartoe ?Een laatsteaspectdatbepaaltwiewintenwiever-liestbijeenbelastinghervorming,isdebestedingvandeuitgaven.Gaateenflinkdeeldaarvanbijvoorbeeldnaarverlagingvanpersonenbelasting,danzullendeloontrekkendenerwinstuithalen.Endanhangthetervanafofdezeverminderingwordttoegekendaandehogereoflagereinkomens.Gaateendeelnaarver-hoging van vervangingsinkomens, dan is er vooralwinstvoorsociaalzwakkeren.Enalshetgeldvloeitnaar verlaging van werkgeversbijdragen op arbeid,danishetmogelijkdaterextrabanengecreëerdwor-den,zelfsaliszo’neffectonzeker.

Doorgaanswordt vooropgeschovendat inkomstenuit een vorm van rekeningrijden vooral moeten

29. Börjesson et all, 2011 : The Stockholm congestion charges – 5 years on. Effects, acceptability and lessons learnt.

gebruiktwordenomteinvestereninmobiliteit.Eenevidentebestemminglijktteliggeninhetopenbaarvervoer,vermitsopdezemanierextraalternatievenvoorhetautoverkeerontstaanendemobiliteitnietbeperktwordt.Enzoalsdeauteursvanhetproefpro-jectmetdekilometerheffingsignaleren,neemtheteffectvaneenheffingtoealsdealternatievenbeterontwikkeldworden :“Naarmateermeerenaantrek-kelijke alternatieven beschikbaar zijn, neemt deprijsgevoeligheidtoe.”30

Sowiesoisdenoodnaarinvesteringeninopenbaarvervoeralgroot.DevraagnaaropenbaarvervoerinBrussel groeit al jaren.Deverwachtenetto inkom-stenvaneentolheffingzijngroterdandejaarlijksedirecteinkomstenvandeMIVB(doorverkoopabon-nementen,tickets...)enkunnenduseenbelangrijkebijdrage leverenvoordenodige investeringenvoorde uitbreiding van de capaciteit van het openbaarvervoerinBrussel.

Wat betekent rekeningrijden  voor de tax shift ?JohanAllaertberekenthetbelangvaneengrotestij-gingvanmilieubelastingen :

“Het integraal aanwenden van 3 miljard tot 5 miljard euro bijkomende ontvangsten uit milieu fis caliteit laat toe deze personenbelas-ting te verla gen tot 40 miljard of 38 miljard

30. Proefproject Kilometerheffing Systeem Voor Lichte Voertuigen in de GEN-zone, Synthese Eindrapport, 2014

euro, wat neerkomt op een daling van de directe personenbelasting met 7 tot 11 %. Deze reductie is zeer aanzienlijk.” 31

ZoverzoudeoverheidallichtnietspringenmeteenvormvanrekeningrijdeninhetBrusselse.HetbureauStratecberekendein2012dateenBrusselsestadstolnetto 458miljoen euro zou kunnen opbrengen.32 Inhetlichtvandenoodzakelijketaxshiftopnationaalvlakbetekentdatdusnietzoveelmaarhetkanereenonderdeelvanzijn.

In verhouding tot de inkomsten van het BrusselsHoofdstedelijkGewestisdathalfmiljardinkomstenuit een stadstol vanzelfsprekend wel een aanzien-lijke som.Het totaal vanalleGewestelijkebelastin-genbedroeg in20141.245miljoeneuro.Desomvanalleontvangstenlooptoptotietsbovende3miljard.33

Vanzelfsprekend ligt dit aspect communautair zeergevoelig. Je kan hier immers tussen de lijnen eennieuwe financiële transfer van Vlaanderen naarBrusselontwaren.Wehamerenermeteenopdatditvooronsniethetdoel isendathetooknietdeuit-komst hoeft te zijn. Men kan onderzoeken of zo’nnieuwefinanciëlestroomvanVlaanderennaarBrus-

31. Allaert, 2013 : Heeft de fiscale vergroening een (te) hoge sociale prijs ?32. STRATEC, 2013 : Etude relative à l’introduction d’une tarification à l’usage

en Région de Bruxelles-Capitale (Ref. 789). Etude réalisée pour le compte de Bruxelles Mobilité

33. Brussels Hoofdstedelijk Parlement, 2013 : Begroting van ontvangsten en uitgaven voor het begrotingsjaar 2014 – Algemene toelichting

Page 26: Stadstol nl web

26 | HET KIND VAN DE REKENING VERGROENING VAN DE FISCALITEIT

selgecompenseerdkanenmoetworden,bijvoorbeelddoorde inkomstentebestedenaanverbeteringvanhetaanbodvanalleopenbaarvervoerendusookvanDeLijninenrondBrussel.

Sowieso moet het belang van de netto-opbrengstenvaneenstadstolnietoverschatworden.Wedrukkennogeensophetbelangvandebesparingopuitgavenomwille van de externe kosten van het autoverkeer.Vooronsblijftditdebelangrijkstefinanciëlewinstdiewemeteen taxshiftnaar transportmoetenbeogen.ZowelhetVlaams,hetWaalsenhetBrusselsGewestalsdefederaleoverheidkunnenrekenenopzo’nwinstalsereenvormvanrekeningrijdenkomt.

Page 27: Stadstol nl web

REKENINGRIJDEN : WELKE VORMEN

BESTAAN ER ?

Page 28: Stadstol nl web

28 | HET KIND VAN DE REKENING REKENINGRIJDEN: WELKE VORMEN BESTAAN ER?

Mensen fiscaal sturen naar andere verplaatsings-wijzen dan de auto, is een sleutelelement voor eenbeter mobiliteitsbeleid. Belastingen op autobezitzoalsBelastingopInverkeerstellingofeenwegenvig-netgrijpenniet inophetaantalverplaatsingendatmensenofbedrijvenmakenmeteenwagen.Integen-deelzelfs :hoemeer je rijdt,hoegoedkopereenbij-komendeverplaatsingwordtwantjesmeertdetaksuit overmeer kilometer. Helaas komt onze huidigefiscaliteitopdeautoingrotemateneeropditsoorttaksenopautobezit.

Alleen een taks op het gebruik van de wagen kanmensen en bedrijven elke dag opnieuw stimulerenomvooralternatieventekiezen.Zo’ntaksheetdan,met een verzamelnaam, rekeningrijden. Welke ver-schillendemanierenzijnerdanomdefocustever-leggenenhetautogebruikmeertebelasten ?

KLASSIEKE BELASTINGEN OP AUTOGEBRUIK

Eigenlijk,hoorjeweleens,hebbenwevandaagaleenvorm van rekeningrijden. De accijnzen op branstoftoch ?Vermits jeom te rijdenbrandstofnodighebt,

betaal je op elke rit die jemaakt accijnzen. Als deaccijnzen hoog zijn, werkt dat ontradend. Alleenmaken de accijnzen geen onderscheid op vlak vanlocatie of tijdstip van verplaatsing. Accijnzen zijndusgeenstimulansomeerdertijdensdedalurenterijdendanindespits,omsluipwegentevermijdenofdeautoaanderandvandestadtelatenstaan.

Eenanderalternatief,hoorjesoms,vindjeinhetpar-keerbeleid.Koeleminaarsvaneenstadstol,schuivendanookdikwijlsnaarvoordateenparkeerbeleideenstadstol overbodig maakt. Volgens een studie dieStratecin2006uitvoerdeinopdrachtvanhetgewest,blijkt nochtans duidelijk dat voor het halen van de-20 %doelstelling inhet Iris2plan,zoweleenvormvanrekeningrijdenalseenparkeerbeleidnodigis.

“Lors de la mise au point du scénario volonta-riste devant répondre à l’objectif n°2 de réduc-tion du trafic (-20 % de véhicules.km) dans la Région, il est apparu clairement que cet objectif ne peut être atteint sans une tarification de l’usage de la voiture combinée à une tarifica-tion du stationnement en et hors voirie.” 1

Maar een parkeerbeleid is een even krachtige alsomstreden mobiliteitsmaatregel. De vraag die zichvoor Brussel stelt is : welk parkeerbeleid ? Het Brus-selse parkeerbeleid kan de vergelijking met gelijk-aardige steden op dit moment niet doorstaan. Niet

1. STRATEC, 2006 : Mise à jour et adaptation du plan des déplacements de la RBC – Rapport final – Volume 2

Rekeningrijden, stadstol, kilometerheffing… Wat een soep!

Waarin verschillen al deze begrippen van elkaar en wat zijn

de voor­ en nadelen?

Page 29: Stadstol nl web

HET KIND VAN DE REKENING REKENINGRIJDEN: WELKE VORMEN BESTAAN ER? | 29

inhetminstomdatparkerenhierzogoedkoopis.Ende invoering van het nieuwe gewestelijk parkeer-beleidsplanwordtsteevastuitgesteld.Eenafgezwaktplanmetheelveeluitzonderingenenachterpoortjesgeraaktepasnaveelmoeilijkhedenenuitstelgoedge-keurd door de regering. De oorspronkelijke deadlinevoordegemeentenvoorhunuitwerkingvanhetplandateertvan1januari2014,enwerdreedsverschillendekerenuitgesteld,enstaatmomenteelop30september2015.Hetplanzoupasinwerkingtredenin2017.

Bovendiengaatzo’nparkeerbeleidenkeloverparkerenopdeopenbareweg.Verminderingvanhetaantalpar-keerplaatseninbedrijfsparkingswordtgeregelddoorhetWetboekLucht-Klimaat-Energie.DatWetboekisalvankrachtmaardieverminderinggebeurtenkelnaar-mate bedrijven hun milieuvergunning vernieuwenzodatookdezemaatregelpasbinnenettelijkejarenopkruissnelheidzalkomen,vermoedelijkpasrond2020.

SowiesoblijktuitdeSTRATECstudievan2006heelduidelijkdat,omhetautoverkeerteverminderen,eencombinatie vanmaatregelen nodig is. Géén enkelemaatregelopzichzalhetgewensteeffecthebben.

WHO IS AFRAID OF KILOMETERHEFFING ?

Sinds enkele jaren ijvert de Belgischemilieubewe-gingvoordekilometerheffing.Enwekrijgendaarbijsteun uit de meest uiteenlopende hoeken. Febiac,

Agoria, Beci zijn allemaal voorstander. Mobiliteits-studies tonen dat een kilometerheffing veruit hetefficiëntsteinstrumentisindestrijdtegencongestie,idealiter zelfs in combinatiemet een tolheffing.Uitdemobiliteitsstudieoverdegrote ringR0bleekdateenheffing van 7 cent per kilometer in combinatiemeteenvasteheffingvan35voorhetverkeerinhetGewest,hetautoverkeerinheelhetBrusselsHoofd-stedelijkGewestmeteenvijfdekanverminderen.2

Gedurendeeenaantaljarenzagheterooknaaruitdatde kilometerheffing de wind in de zeilen had, zowelinNederlandals inBelgië.MaardebeslissingvandeNederlandseregeringomhetideetebegraven,in2011,heeftookbijonzepoliticihetanimovoordezetaksgro-tendeelsweg genomen, tenminste voor personenver-voer.Erkomtnogweleenkilometerheffingvoorvracht-vervoermaarde belangrijkstehefboomomhetBrus-selse Iris2-plan teverwezenlijken (-20 %autoverkeer)komt er voorlopig niet. En het effect van de kilome-terheffingopvrachtwagensisuitersttwijfelachtig.Devrees isdatpersonenwagenselkevrijgekomenmeteropdewegsnelzullenopvullenzodatdefilesevenlangzullenblijven.Zo’naanzuigeffectisreëelenklassiek.3

2. Doorrekeningen Mobiliteitsstudie PlanMER R0 – Hoofdrapport, Mint : Scenario 11 Rekeningrijden. “Voor Brussel wordt uitgegaan van het systeem opgenomen in het IRIS-2-plan, waarbij gevoelig hogere tarie-ven gehanteerd worden. Het gehanteerde toltarief is opgesplitst in een kilometerheffing en een vaste heffing. De kilometerheffing binnen het BHG bedraagt voor alle auto’s 0,30 1 per km. De vaste heffing is 31. Wie binnen het BHG vertrekt moet in ieder geval eerst 31 betalen. Ook wie het BHG wil binnenrijden betaalt 31.”

3. Modal Shift, 2010 : Meer weginfrastructuur, (g)een goed idee ?

Voorpersonenwagensblijfthetperspectiefnogaltijdde kilometerheffing maar wanneer die er komt isonduidelijk.

DE TECHNISCHE KILOMETERHEFFING

Maar wat is dat nu, zo’n ‘slimme’ kilometerhef-fing ?Doorgaansdenktmenbij dit concept aaneentechnisch vrij complex systeem datwerktmet eencombinatie van GPS-technologie en telecommuni-catie.DaarvooriseenOnBoardUnit(OBU)nodigin

Het valt op dat een tolheffing

technisch en budgetair niet

zoveel voeten in de aarde moet

hebben. De investeringskosten

kunnen ook gedeeld worden

met andere doelstellingen. Dat

maakt het een stuk haalbaarder

en zinvoller om het systeem in te

voeren als overgangsmaatregel,

in afwachting van een definitief

systeem.

Page 30: Stadstol nl web

30 | HET KIND VAN DE REKENING REKENINGRIJDEN: WELKE VORMEN BESTAAN ER?

elk voertuig, een apparaatje dat je op je dashboardplaatstendatopelkmomentdepositievandeautodoorgeeftaandeoperator.Dieberekenthoeveelderitkost,opbasisvanhetvolledigetraject.

Voordeel isookdatdechauffeuropelkmomentopz’nschermkanaflezenwelktariefgehanteerdwordtopdewegwaarhijofzijzichbevindtenhoeveelderitalkost.Nadeelisdatzo’nUnitvooralsnogvrijprijzigis.EenanderemoeilijkheidisdatelkebuitenlandsebestuurderdieBelgiëbinnenrijdtzo’nUnitdientteinstalleren.

Bovenop de OBU’s komt nog eens de centrale ver-werking van de enorme hoeveelheid data, plusde controle. Dat zou gebeuren met elektronischecheckpointsdiehetsignaalopvangendateenOBUuitzendt, en die uitgerust zijnmet camera’s die denummerplaat van wagens kunnen lezen (zoge-naamdeANPRcamera’sofAutomaticNumberPlateRecognition). Een vergelijking van de jaarlijksekostprijsvandithelesysteemendievaneenzonaletolheffing vind je in hoofdstuk 3, bij ‘investerings-kostenterugverdieneffect’.

Merkwelopdatverwerkingencontrolesowiesoinge-voerdwordenvoordeheffingophetvrachtverkeer.Ervaringmetditsysteembestaatnognergens,often-minste niet voor personenwagens. Voor vrachtver-voerwordtditsysteemwelaltoegepastinDuitslandinhetzogenaamdeMAUT-systeem.

Telecomoperatoren en belangenorganisaties alsFebiac of Agoria verdedigen de veralgemening vanditsysteemmetvuur.Voorhenpasthetindenieuwe‘SmartMobility’waarbij ICTallerleidienstverleningrond mobiliteit mogelijk maakt en heel veel datagenereert. Het spreekt vanzelf dat dit big businesszouzijnwantmetdatakunjegrofgeldverdienen.

DE SLIMME TOLHEFFING

Sommige van deze stakeholders durven de slimmekilometerheffingnogal eens diametraal tegenover destadstolteplaatsen,alstweestriktgescheidensyste-men,waarbijzedeindrukwekkendathetenesysteem‘intelligent’ is enhet andere niet. In werkelijkheid is de scheidingslijn tussen ‘slimme’ kilometerheffing en tol heel wat minder duidelijk dan men soms denkt.Determ‘stadstol’isimmerseenvlagdiemeerdereladin-gendekt,deenealslimmerdandeandere.DeessentieisweldatinhetgevalvankilometerheffingGPSeenrolspeeltenindeanderegevallenniet.Deanderegeval-lenkunjetolheffingennoemenof‘niet-GPS-systemen’.Dit onderscheidGPS/niet-GPSheeft namelijk signifi-canteconsequenties :alsergeenGPSaantepaskomt,gebeurtdecontrolevanhettrajectnietcontinumaarpuntsgewijs.Gevolg :erisindiegevallengeeninfooverhetvolledigetrajectdatdeautomobilistaflegt.Ofjenuvanverkomtofuitdebuurt,alsjeeentolpoortpasseert,betaaljeevenveel.AlleensystemenmetGPSgeveneenvolledigdekkendbeeldvanalleverplaatsingenenkun-nendaarom‘kilometerheffing’genoemdworden.

Erzijntweesoortentolheffingen :bijsommigetolsy-stemenstaanopbepaaldepunten(vergelijkbaarmetpoorten) apparaten die voorbij rijdende voertuigenopmerken,identificerenenfactureren,zoalsinStock-holm.Bijditsoort‘cordonheffing’betaaljeelkekeerdat je een ‘poort’ voorbij rijdt. InStockholmbestaatereenmaximumperdagdatnetietshogerligtdandriepassages.Bijzo’nheffingwordthetmoeilijkomeenverplaatsingbinnendetolzonetebelastenendatiseenernstignadeel.Indemeestegevallenkunnendeinwonersvandetolzonedusvrijuitmetdewagenrijden binnen de zone. Enkel door internmeerdere

Concreet zou een gefaseerde

invoering betekenen dat een vorm

van rekeningrijden meteen van

start gaat in de centrale wijken in

Brussel. Idealiter gebeurt dit ook in

andere stadscentra. Pas later zou

het dan uitbreiden tot heel Brussel

en de GEN-zone. Het uiteindelijke

perspectief is dan om te evolueren

naar een intergewestelijke/

nationale kilometerheffing, dus

met GPS.

Page 31: Stadstol nl web

HET KIND VAN DE REKENING REKENINGRIJDEN: WELKE VORMEN BESTAAN ER? | 31

zones te creëren, kan men tol heffen op een puurintrastedelijkeautoritendannogenkelalsderitvandeenezonenaardeanderevoert.InSingaporeiserzo’nopdelingin2zones.

Bij zonale heffingen daarentegen, zoals in Londen,betaal je een forfaitaire somper dag ombinnendezonetemogenrijden.Opdiemanierkunjeookkorteverplaatsingenbinnendezonebelasten.Nadeelvaneenzonaleheffingisdatmenvooreendagprijseenonbeperktaantalrittenkandoen.Hetspeeltdangeenrolofjebinnendetolzonewiltrondrijdenoferinenerweeruit.

Er zijn ook twee manieren om te controleren ofiemand z’n tol betaalt. Demeeste niet-GPS syste-men maken gebruik van ANPR camera’s ; anderewerkenookmeteensoortOnBoardUnitdiewealbeschrevenhebbenbijdekilometerheffing.DieUnitzendtinditgevalechtergeensignaaluitnaareensateliet (vandaar dat ‘t niet onder GPS-gestuurdesystemenvalt)maarnaareen ‘poort’overof langsde weg. Met name in Singapore is zo’n Unit ver-plichtinelkvoertuig.

Hoewel de niet-GPS systemen geen zicht geven ophet hele traject van een voertuig, kunnen ze even-eensbehoorlijkintelligentgeconcipieerdworden.Decontrolemechanismen geven immers wel info overtijdstip en locatie van verplaatsing en, desgewenst,overmotortype.Detolheffingkandusevengoedvari-eren in functie van de tijd, het voertuigtype en de

CONGESTION :alternative solutions

Page 32: Stadstol nl web

32 | HET KIND VAN DE REKENING REKENINGRIJDEN: WELKE VORMEN BESTAAN ER?

zonewaarhetvoertuigbinnenrijdt :duurdertijdensde spits, goedkoper als jemet eenminder schade-lijkvoertuigrijdt,goedkoperineenperiferezoneenduurder inhetcentrum...Alshetsysteemfijnmaziggemaaktwordt,kanmendeheffingzelfsinbeperktemate afhankelijkmaken van de afstand. In die zinishetonderscheid ’slimme’kilometerheffingversusstadstolmisleidend.

Stratecpleit voor eenfijnmazigeheffing inBrussel,waarbij ook de interne Brusselse verplaatsingenbelastzoudenworden.Eentegrotezone,diebijvoor-beeldterhoogtevandegroteringbegint,zouimmersniet leiden tot de gewenste daling van het aantalvoertuigkilometers....

“Il est pertinent de dissuader l’usage de la voiture sur des courts trajets, pour lesquels

d’une part, la marche et le vélo sont des modes alternatifs à promouvoir, et d’autre part, pour lesquels les moteurs sont le plus souvent froids et donc très polluants.” 4

TERRITORIAAL BEPERKT  OF GECOÖRDINEERD

EentweedeenmisschienbelangrijkerconsequentieisdateentolheffingzonderGPSnooitmeerdaneenbeperkt, meestal stedelijk gebied kan dekken. Hetzou immersmoeilijk en duur zijn omoveral derge-lijkepoortenteinstallerenineengroterezone.Inonsgevalishetmoeilijkhaalbaaromzo’nsysteemuitterollenoverheelhetlandenwellichtookoverheeldeGEN-zone.

EenGPS-gestuurdekilometerheffing,metOBU,daar-entegenkangemakkelijk eenheel landdekken.Dekostprijsvoorinstallatieblijftdezelfde,ofhetnuovereen grote of eenkleine zoneuitgeroldwordt, op decontrolena.Dieverondersteltimmersinstallatievancontrolepostenmetcamera’s,verspreidoverheelhetgebiedwaardeheffinggeldt.ZonietwetenmensensnelwaarjekanrijdenzonderOnBoardUnitteplaat-sen endus zonder taks te betalen.Maarhet aantalcontrolepostenzoueenstuklagerliggendanhetaan-talpoortendatmennodigheeftvooreentolheffing.

4. STRATEC, 2006 : Mise à jour et adaptation du plan des déplacements de la RBC – Rapport final – Volume 2

CONGESTION  STORIES:Commuting in the 21st century

Page 33: Stadstol nl web

HET KIND VAN DE REKENING REKENINGRIJDEN: WELKE VORMEN BESTAAN ER? | 33

Deterritorialebeperkingvaneentolmaakthetpoli-tiekgevoelig.DeBrusselseregeringwilzo’nheffingzekernietalleeninvoeren.Degewestregeringbeves-tigde herhaaldelijk de intentie om de lancering tekaderen in het intergewestelijk akkoord voor her-vorming van de verkeersbelastingen van 2011. Datakkoordvoorzietonderandere :

“de gecoördineerde introductie van een tijds-gebonden gebruiksrecht voor wegeninfra-structuur voor lichte voertuigen, voorafgaand aan de eventuele inwerkingstelling van een kilometerheffing voor lichte voertuigen. (...) De Gewesten komen eveneens overeen om het nodige studiewerk te voeren om na te gaan onder welke voorwaarden een kilometerheffing voor lichte voertuigen kan worden ingevoerd. (...) De kilometerheffing en de hervorming van de verkeersbelastingen hebben beide tot doel om een eerlijkere fiscaliteit in te stellen, de mobiliteit te verbeteren en de milieuprestaties van het vervoerssysteem in de drie Gewesten te verhogen.” 5

Een essentiële vraag is volgens ons dan ookde vol-gende : kan de snelle introductie van een tolheffingpassenineengefaseerdeengecoördineerdeinvoeringvan een intergewestelijke kilometerheffing ? Of zijnhetechttweeverschillende,tegenstrijdigesystemen ?

5. Politiek Akkoord tussen het Vlaams Gewest, het Waals Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tot hervorming van de verkeersbelastingen, 2011

GEFASEERDE INVOERING  VAN KILOMETERHEFFING

Volgensonskaneentolheffinginderdaadeenonder-deelzijnvaneengefaseerdplanvoordeintroductievaneenkilometerheffingoverheelhetland.

Teneerstevaltopdateentolheffingtechnischenbud-getair niet zoveel voeten in de aarde moet hebben.Zoals we beschrijven in hoofdstuk 3, ‘investerings-

kostenterugverdieneffect’,betaalteentolheffingzichsowiesosnelterug.Dehandhavingvaneentolheffingzoubijvoorkeurverlopenviaeencamerasysteemdatautomatischallenummerplatencontroleert,zodatmenkannagaanwierondrijdtzonderzijnvignettebetalen.Welnu, voor de kilometerheffing voor vrachtverkeerzijnsowiesocamera’sgepland.Bovendienkunnenheelwatcamera’s(ANPR)dienualgeïnstalleerdzijnvoorveiligheidenhandhavingindepolitiezones,automa-tischnummerplatenlezen.DeVlaamseoverheidheeftbijvoorbeeldeenpilootprojectlopenwaarindeVlaamsebelastingdiensttoegangheefttotdecamera’svanpoli-tiezones,omtehelpendeverkeersbelastingteinnen.

Vlaanderenheeftooknogextracamera’saangekochtomdebetalingvandeBIVendeverkeersbelastingtecontroleren. Voor Brussel zouden de inkomsten vandezetaksenookkunnenverhogenalsermetcamera’swordtgecheckt.Ookdeinrichtingvaneenlageemis-siezone,waarinsprakeinhetBrusselsregeerakkoord,kannietzonderANPRcamera’svoordehandhavingervan.Deinvesteringskostenvaneentolheffingkunnendus gedeeld worden met andere doelstellingen. Datallesmaaktheteenstukhaalbaarderenzinvollerom

het systeem in te voeren als overgangsmaatregel, inafwachtingvaneendefinitiefsysteem.

Tentweedeiseengeleidelijkeinvoeringvaneenhef-fing,eerstindiezonesdiegoedbereikbaarzijnmethetopenbaarvervoer,debestemanieromhetmobi-liteitsgedrag te wijzigen. Men kan dan dan in eentweedefasedeheffingdoortrekkennaarmindercen-trale gebieden, wanneer het openbaar vervoer daarverbeterdis,ondermeeromdatdevrijgekomenplaatsopdeopenbarewegzorgtvoorhogerecommerciëlesnelheidvanbusentram,enverderdankzijinveste-ringvandeopbrengstenvan faseéén.HetBrussels

De ervaringen uit het buitenland leren dat een significante daling van het aantal

binnenkomende wagens realistisch is. Een studie uit 2005 heeft ervaringen met

stadstol in diverse steden onderzocht en stelt sterke reducties vast.

Page 34: Stadstol nl web

34 | HET KIND VAN DE REKENING REKENINGRIJDEN: WELKE VORMEN BESTAAN ER?

HoofdstedelijkGewesttoonthiermeedathetnietomeenpestbelastinggaatofomeenextratransfervanVlaanderennaarBrussel.

Hetuiteindelijkeperspectiefisdanomteevoluerennaar een intergewestelijke/nationale kilometerhef-fing,dusmetGPS.Letwel :alseenkilometerheffingvankrachtwordt,ishetbelangrijkomnogaltijdeenvaste heffing te innen op elke voertuigverplaatsingbinnende stad. Een forfaitairminimumdus.Dat isnodig om ook de korte verplaatsingen te ontraden.DemobiliteitsstudieoverdegroteringR0 toonthetbelangaanvanzo’ngecombineerdeheffing.Eenhef-fingvan7centperkilometerincombinatiemeteenvasteheffingvan35voorhetverkeerinhetBrusselsGewest,kanhetautoverkeermeteenvijfdevermin-deren,zoblijktuitdestudie.6

Concreetzouzo’ngefaseerdeinvoeringbetekenendateenvormvanrekeningrijdenmeteenvanstartgaatindecentralewijkeninBrussel.Alswedaarbijdenkenaandevijfhoekendekantoorwijken,danrakenweopdiemanierzo’n20 %vanhetverkeertijdensdepiek,wataanzienlijkis.7Idealitergebeurtditookinanderestadscentra.PaslaterzouhetdanuitbreidentotheelBrusselendeGEN-zone.

6. Doorrekeningen Mobiliteitsstudie PlanMER R0 – Hoofdrapport, Mint : Scenario 11 Rekeningrijden

7. Economische en Sociale Raad van het BHG, 2010 : Cahier 1, La mobilité en Région de Bruxelles-Capitale.Eléments d’analyse concernant le péage urbain

Brusselzouergoedaandoenomsamentewerkenmetanderestedenaaneengecoördineerdeintroductievaneenheffing.VerschillendeVlaamsestedenhebbenalplannenmetANPRcamera’s.DestadMechelenstaatzelfsalverder.Zijgebruikenalsinds2011eentientalANPR-camera’s om transitverkeer uit het stadscen-trumteweren.Bewoners,handelaarsengeregistreerdebezoekersmogenermethunautohetcentrumin.Wiedezonebinnenrijdtzondertoelating,betaalt.Hetgaatdannietomeenheffingmaaromeenboetevan505.

Ook binnen het Leuvense stadsbestuur lopen den-koefeningenrondANPRcamera’somhetaantalvoer-tuigkilometersterugtedringen.Endeautomatischenummerplaatherkenning staat ook in het bestuur-sakkoordvandeAntwerpsemeerderheidvan2012 :

“Met verdwijnpaaltjes en nummerplaather-kenning kan er meer gedaan worden om de binnenstad bereikbaar te houden voor wie er woont en goederen moet leveren, en ander autoverkeer te ontmoedigen”.8

Hetbestuursakkoordstelteveneensdat :[...] Antwerpen in stappen een lage-emissie-zone invoert om, met het oog op de luchtkwa-liteit, voertuigen die niet voldoen aan bepaalde milieunormen te weren in de kernstad binnen de ring. Uit recente onafhankelijke studies blijkt dat de sociale baten hiervan immens zijn. De stad kiest voor een systeem van camera’s

8. ‘Respect voor A’, Bestuursakkoord 2013-2018 Stad Antwerpen

met nummerplaatherkenning om de Antwer-pen inrijdende wagens te verifiëren en zo nodig te beboeten. 9

Hetismaareenkleinestapvanditsoorttoepassin-gennaareenheffing.Erzijnzelfsallerleitussenvor-men mogelijk. Denk aan een systeem waarbij elkvoertuigeenaantalgratisbeurtenzoumeekrijgenenpaszoubetaleneensdiebeurtenopgesoupeerdzijn.Detarievenvanbijkomendebeurtenzoudengeleide-lijkaankunnenoplopen.Technischgezienkanhetperfect,metdezelfdeANPRcamera’s.

ALLEMAAL VORMEN VAN FILEHEFFING

Een laatste concept dat soms circuleert, en dat wedusvoordevolledigheidmeegeven,isde‘fileheffing’.Ditkomtinessentieneeropeenderwelkevormvanbelastingdietotdoelheeftdefileteverminderen.Eneigenlijkisdatbijbijnaallevormenvantaksopauto-gebruikdiewehierbovenbesprokenhebben,behalveaccijnzenofparkeerbeleid,hetgeval.Demeestegeval-lenvantolheffingzowelalsdekilometerheffingvoor-zienineenduurdereheffingtijdensdespits,zodatwetelkenskunnensprekenvaneenstimulansombuitendepiekurenterijden.Dieheffingenkunnendusmetrechtenrede‘fileheffingen’genoemdworden.

9. idem

Page 35: Stadstol nl web

REKENINGRIJDEN ONTWART DE

MOBILITEITSKNOOP

Page 36: Stadstol nl web

36 | HET KIND VAN DE REKENING REKENINGRIJDEN ONTWART DE MOBILITEITSKNOOP

DOELSTELLINGEN VAN DE HEFFING

Vandedoelstellinghangtveelaf.Eenanderedoelstel-ling leidt tot anderemodaliteiten, andere keuzes opvlakvangroottevandetolzone,vrijstellingenvantolvoorbepaaldevoertuigen,hoogteendifferentiatievantariefvolgenstijd,plaatseneventueelmotortype...endiekeuzeskunnengroteimpacthebbenopdeeffecten.Datallesisookduidelijkmerkbaaralsjedeverschil-lendeervaringenmetstadstolindewereldvergelijkt.

Voor ons is het evident dat een Brusselse stadstolmoetdienenomhetaantalvoertuigkilometerstedoendalen.Letop :dezedoelstellinglooptparallelmetmaaris niet identiek aanhet verminderen vanhet aantal

binnenkomendewagensindestadstolzoneomdathetookeendalingbeoogtvanhetaantalverplaatsingenbinnen de zone. Belangrijk is dan bijvoorbeeld omkorte verplaatsingen voldoende te belasten, vermitsdaareenevidentalternatiefvoorvoorhandenis.

Nogeenanderedoelstellingdievrijparallellooptmetdedalingvanhetaantalvoertuigkilometersmaarerookweerlichtvanverschilt,isdebestrijdingvandefiles.Alsmenhiervooropteert, endemeestesyste-men doen dat, is variatie van de heffing in de tijdbelangrijk.Zostimuleerjemensenomhettijdstipvanhunverplaatsingaantepassenenbuitendespitsterijden.Wewijzeneropdateenverminderingvandefilebelangrijkis,nietalleenvoordebereikbaarheid,maarookvoordevolksgezondheid,omdatfileopzichzorgtvoorextrauitstootvanvervuilendestoffen.

Dat brengt ons tot een derde mogelijke doelstelling :verbeteringvandeluchtkwaliteit,watinBrusselvan-zelfsprekend een uiterst belangrijke problematiek is.Als dat een expliciete doelstelling wordt, moet menvoorzienineenverminderingvantolvoorminderscha-delijkevoertuigen.Datkandanweerleidentotmindereffectopaantalgeredenvoertuigkilometersenopfiles,vermits jemensentoestaatomeendeelvande tol teontwijkenalszemaarmethetjuistevoertuigrijden.

Tenslotte kan een stadstol andere milieueffectenbeogen,zoalsverminderingvandeuitstootvanbroei-kasgassen(leesCO2inditgeval)ofvanlawaai.Hetkli-maatvraagteengelijkaardigeaanpakalsvoorlucht-

Even recapituleren : in hoofdstuk 2 hebben we geprobeerd om allerlei

vooroordelen tegen vergroening van fiscaliteit, en meer bepaald tegen belasting

op autogebruik, op de schop te nemen. In hoofdstuk 3 hebben we verschillende

vormen van rekeningrijden vergeleken. We hebben de stelling naar voor

geschoven dat een fijnmazige tolheffing ook een slimme vorm van rekeningrijden

is en dat ze bovendien kan ingepast worden, als een eerste fase, in een

gefaseerde introductie van de kilometerheffing. Maar wat zouden nu precies de

gevolgen van zo’n systeem zijn voor de mobiliteit en het milieu in en rond Brussel ?

Page 37: Stadstol nl web

HET KIND VAN DE REKENING REKENINGRIJDEN ONTWART DE MOBILITEITSKNOOP | 37

kwaliteit,metgelijkaardigeneveneffecten.Watlawaaibetreft : effect hierop kan afgezwakt worden als hetaantalbussentoeneemt,vermitsdiedoorgaansmeerlawaaiveroorzakendanparticulierewagens.

Endannogeentje,omhetafteleren :detaxshift.Zoalswealeerderschreven,kanhetdebedoelingzijninkom-sten te genereren uit milieugerelateerde belastingen.WijpleitenerechtervooromditNIETalsdoelstellingtenemen,omdathetmoeilijkverenigbaarismetdedoel-stellingen op vlak vanmobiliteit ; het geval van Oslotoontdatookaan.Alseenstadstolexpliciettotdoelstel-lingheeftomdemobiliteitteverbeteren,zalersowiesowinstkomenvanbesparingenopexternekosten.Even-tuelenettoinkomstenzijndanmooimeegenomen.

EFFECT OP AUTOVERPLAATSINGEN

Deervaringenuithetbuitenlandlerendateensignifi-cantedalingvanhetaantalbinnenkomendewagensrealistisch is.DeCURACAO-studieuit2005heeftbij-voorbeeld ervaringenmet stadstol in diverse stedenonderzochtensteltreductiesvast,gaandevan14tot23 %vanhetbinnenkomendverkeer,alleszinsvoordieheffingenwaarzo’ndalingeenexplicietedoelstellingwas.InOslo,datzichtotvoornaamstedoelsteldeextrainkomstenaanteboren,washeteffectophetaantalauto’sdatdezonebinnenreedveelkleiner(7 %).1

1. DG Move 2012, Study on Urban Aspects of the Internalisation of External Costs – MOVE/B4/310-1/2011

 Table 1 : Short term changes in number of vehicles entering the charging zones  

Case study Year of introduction

Measurement period

Uniform price (32010, PPP adjusted)

Reported change in no. of vehicles

Corrected change in no. of vehicles

Change in no. of vehicles per 3 of charge

Durham 2002 2001-2003 3.24 per area visit –65 % –66 % -20 %

London 2003 2002-2003 7.81 per day –14 % –15 % –2 %

London western extension 2007 2006-2007 10.74 per day –13 % –14 % –1 %

Singapore (ALS) 1975 1975-1976 5.68 per day –44 % –45 % –8 %

Milano 2008 2007-2008 4.48 per day –21 % –21 % –5 %

Oslo 1990 1990-1991 1.66 per area visit –5 % –7 % –4 %

Stockholm 2006 Jan-Jul 2006 2.70 per day –22 % –23 % –8 %

DG Move 2012, Study on Urban Aspects of the Internalisation of External Costs – MOVE/B4/310-1/2011

 Table 2 : Short term changes in total number of vehicle kilometres in the charging zones  

Case study Year of introduction

Measurement period

Uniform price (32010, PPP adjusted)

Reported change in total veh. km

Corrected change in total veh. km

Change in total veh. km per 3 of charge

London 2003 2002-2003 7.81 per day –12 % –13 % –2 %

London western extension 2007 2006-2007 10.74 per day –10 % –11 % –1 %

Milano 2008 2007-2008 4.48 per area visit –17 % –17 % –4 %

Stockholm 2006 Jan-Jul 2006 2.70 per area visit –14 % –15 % –6 %

DG Move 2012, Study on Urban Aspects of the Internalisation of External Costs – MOVE/B4/310-1/2011

Naast een vermindering van het aantal binnen rij-dende voertuigen, stellen verschillende studies ookeendalingvastvanhetaantalgeredenkilometersindezone.Dedalingvarieertstevig,van5tot19 %.Vol-

gensdestudieuitgevoerdvoordeDGMove2hangtdeimpactsterkafvandekeuzesenvandebegeleidende

2. Idem

Page 38: Stadstol nl web

38 | HET KIND VAN DE REKENING REKENINGRIJDEN ONTWART DE MOBILITEITSKNOOP

maatregelen.Zostellendeverschillendestudiesvastdatereenmodalshiftplaatsvindtnaaropenbaarver-voerofactievemobiliteitmaardatdegroottevandiemodalshiftafhangtvandekwaliteitvanhetaanbodvanopenbaarvervoer.

Of de daling in voertuigkilometers zich ook door-zetindetijd,isenkelvoorLondenonderzocht.Daarhebbenonderzoekersvastgestelddatnaverloopvanjarenhetaantalkilometersnogverderdaalt.Wellichtomdatmensenhungedragduurzameraanpassennaeenpaarjaar.

 Table 3 : Distribution of traffic impacts 

 (expressed in vehicle kilometres) over time (central London) 

Total Total (corrected)

T+1 (2003) 2003 2002-2003

T+4 (2006) 2007 2006-2007

DG Move 2012, Study on Urban Aspects of the Internali-sation of External Costs – MOVE/B4/310-1/2011

InLondenisbovendienonderzochtofdestadstolper-verseeffectenheeftgehadbuiten dezone.Mensteltereenheellichtedalingvastvanhetaantalvoertuig-kilometers terwijl geen negatieve sociale effectengevondenwerden.

Ookheteffectopfilesvarieertsterk.CURACAOzieteen vermindering in files gaande van 15 tot 30 %.

Vooral in Singapore en LosAngeleswas filebestrij-ding een prioriteit. Daar bestaat dan ook een grotevariatie inde tijdqua tarieven : tot20verschillendetarieventoe.Dateendalingvanhetaantalvoertuigkilometersleidttoteennoggroteredalingvandefilesislogisch.Hetisbekenddatfilesontstaanvanafhetmomentdatdemaximale capaciteit met slechts enkele procentenwordtoverschreden.Eenverminderingvanhetaan-talvoertuigkilometersmet10 %kandushetverschilmakentussenstilstaanenrijden.

Anderzijdskandedalingvandefilesnaverloopvantijd weer afzwakken, doordat de openbare ruimteanders ingerichtwordt, ten voordele vande anderetransportmodi of andere functies dan verplaatsing.Zo’nevolutieisbijvoorbeeldvastgesteldinLonden :

“After the scheme was introduced they had measured an improvement in journey times of 0.7 minutes per km, or 30 %. This improvement had decreased to 22 % in 2006, and during 2006 congestion levels had increased so that the improvement, compared to the year before the scheme, was just 7 %. TfL explained this as a result of changes to road priorities within the zone, delays caused by new pedestrian and road user safety schemes, and, most particularly, a doubling of road works in the latter half of 2006.”3

3. DG Move 2012, Study on Urban Aspects of the Internalisation of External Costs – MOVE/B4/310-1/2011

LUCHTKWALITEIT

We hebben in een eerder hoofdstuk veel aandachtbesteedaandeeconomischeimpactvaneentol,van-uitdeinvalshoek‘vooroordelenontkrachten’.Datwilnatuurlijknietzeggendatdeimpactopluchtkwaliteitenvolksgezondheidminderbelangrijkzouzijn.Zekerniet.Luchtvervuilingisweldegelijkeenprobleemdatzeer veel aandacht én krachtdadige beleidsmaatre-gelenverdient.

MENTAL CONGESTION

Page 39: Stadstol nl web

HET KIND VAN DE REKENING REKENINGRIJDEN ONTWART DE MOBILITEITSKNOOP | 39

Hetismoeilijktezeggenwatdeimpactvanstadstolis op luchtkwaliteit.Overhet algemeenkunnenweaannemendatdeemissies(dusdeuitstootvanvoer-tuigen)zullendalenmaarishetonduidelijkinwelkematedeconcentratiesmeezullenzakken.

Inenkelevandeonderzochtestedenzijnerpositieveevolutiesvastgesteldopvlakvanconcentratiesmaaronderlingvergelijkentussendestedeniszogoedalsonmogelijkomdattelkensandereparametersonder-zochtzijn.Enhetisnietzoduidelijkinwelkematedegoedeevolutiestedankenzijnaandetol.Inhetgevalvan Londen zijn de NOX-concentraties bijvoorbeeldgedaaldmet8 %.Maardaarmoet jebijvertellendatookbuitendecongestionchargezonedeconcentra-tiesmet5 %gedaaldzijn.

We moeten ook opmerken dat luchtkwaliteit vooraleen expliciete doelstelling van de stadstol was inMilaan en inminderemate in Stockholm. In Stock-holmzijndeemissiesvanNOXookgedaaldmet8,5 %endievanfijnstofmet13 %.CijfersoverdeemissiesinMilaanzijnnietvoorhandenmaarwewetenweldatdeEuropesedrempelwaardevan50microgramfijn stofperkubiekemeter in2007(vóórdeinvoeringvandetol)137keeroverschredenwerd,tegen82keerin2010(nahet invoerenvande tol)watoverigensnogaltijdverbovenhetEuropeesvastgesteldemaximumligt.

Wewillen er ook nog eens opwijzen dat niet allepartikels binnen het brede spectrum van fijn stofeven schadelijk zijn. Fijn stof omvat bijvoorbeeldooknatuurlijkepartikelsalszandofstuifmeel.Het

is vooral dieselroet ofte black carbon, één van deonderdelenvandezebredegroepstofpartikels, datergschadelijkenkankerverwekkendis.Datbrengtonstotdeconclusiedatweopvlakvanvolksgezond-heidmeertewinnenhebbenvaneendalingvandeemissiesvanhetverkeerdanjeopheteerstezichtkanafleidenaandefijn-stofconcentraties.

TARIEF

Blijft nog de vraag :welk tarief voor de tol ? In 2012voerdeautomobilistenverenigingTouringeenstudieuit,waaruitblijktdatautobestuurdersbereidzijnomgemiddeld10,585perdagtebetalenvoorvlotverkeer.4Voorbedrijvenzoudewaardevaneenverliesuurdanweer11,725bedragen,volgenseenstudievanBECIuit2013.Endatbedraglooptnoghogeropvoortranspor-teerders,totzelfs365peruur.5

Maar dat zegt ons natuurlijk nog niet welk tariefnoodzakelijk is om het gewenste effect te hebben.Ingeenenkelvandeonderzochtestedenwashetdebedoelingdathettariefdeexternekostenvanauto-verplaatsingenzoudekken.Hetisindemeestegeval-lenonduidelijkhoedetarievenpreciesgekozenzijnmaarwezieninelkgevalheeluiteenlopendebedra-gen, gaande van 1,665 in Oslo tot 10,745 per dag inLonden.

4. Geciteerd in Beci, 2014 Witboek voor Mobiliteit5. Beci, 2014 Witboek voor Mobiliteit

 Table 4 : Reported impact on emissions  

Case study Reported impact on emissions

Durham n/a

London 8 % reduction in NOx, 6 % reduction in PM10

London western extension 1.48 % reduction in NOx, 1.1 % reduction PM10 and 1.5 % reduction in PM2.5

Singapore (ALS) n/a

Milano CO2 emissions have dropped by 11 %. In 2010, the EU PM10 threshold of 50 µg/m3 was exceeded on 86 days, compared to 137 days in

Oslo It was noted that air pollution levels do not seem to be negatively affected by road investments

Stockholm Based on ARTEMIS (model) : CO2 –13 %, PM10 –13 %, NOx –8.5 %

DG Move 2012, Study on Urban Aspects of the Internalisation of External Costs – MOVE/B4/310-1/2011

Page 40: Stadstol nl web

40 | HET KIND VAN DE REKENING REKENINGRIJDEN ONTWART DE MOBILITEITSKNOOP

Wat leren we uit deze diverse ervaringen over hetidealetariefvaneenstadstol ?DetolinSingaporeisinteressant in dat opzicht. Singapore heeft immerseenzeerhoogaantaltarievenenbovendienwordendietarievenomde3maandenherzieninfunctievanveranderende omstandigheden, om het optimaleeffect tebehouden.Dankzijdezegrotevariatieheb-benonderzoekersdeprijselasticiteitvandetolkun-nenbepalen.Voorelkeverhogingmet10 %vandetolzienweinSingaporeeenbijkomendmobiliteitseffectvan1,2 %.Extrainteressantisdatheteffectvaneenprijsverhoging het grootst bleek tijdens de (avond)spits.Da’sideaalwanteenverlagingtijdensdespitsisnatuurlijkhetbelangrijkst.

De TUDelft heeft ook de mobiliteitsimpact per eurotolheffingberekendvooralleonderzochtesteden(zietabelhoger).EnwederomblijktSingaporeeeninteres-santecase :hetheeftsamenmetStockholmeenvandehoogstereductiepercentages(8 %verminderingvanautoverkeerpereuroheffing)enditterwijldetolzeersterkopfilebestrijdinggefocustis.EnkeldetolinDur-hamisefficiënter–deheffingvan3,245reduceerthetverkeerdaarmetmaarliefst65 %.Maardietolisdanookeengevalapart.Deheffinggeldterlouterenalleeninhethistorischecentrum(éénstraatenhetcentralemarktplein)endientdusvooraldestadsvernieuwing,hettoerismeendeverkeersveiligheid.Deimpactopdebredereomgevingisvanzelfsprekendbeperkt.6

6. DG Move, Study on Urban Aspects of the Internalisation of External Costs – MOVE/B4/310-1/2011

Het voorbeeld van Stockholm toont aan dat hetbedrag niet per se hoogmoet zijn om een ontra-dendeffecttehebben.InStockholmbedraagtdetol‘maar’2,405inspitsuren.Indedalurenisditbedraglager, of zelfs niet van toepassing. De opbrengs-ten gaan naar beter openbaar vervoer. Dankzij destadstol,daaldehetautoverkeerermet20 %ennamhetgebruikvanopenbaarvervoeren fietssignifi-canttoe.7

Tochiserongetwijfeldeenminimumtariefwaaron-dereentolnietmeerontradendzouwerken.Hetisinteressanteventevergelijkenmethetproefproject‘slimmekilometerheffing’datin2014gelopenheeftindeBrusselseGEN-zone.Tijdensditprojectdaaldehetaantalvoertuigkilometersmet8 %indeduurderestadszones en met 5,5 % in de bredere omgeving.

7. Börjesson et all, 2011 : The Stockholm congestion charges – 5 years on. Effects, acceptability and lessons learnt.

Dezedalingisvrijbeperktendatwijsterondermeeropdatdetarievenvoorditprojectaandelagekantwaren.DeheffingvarieerdehiervanEUR0,025/km(opdeautosnelwegtijdensdaluren)totEUR0,09/km(indestadtijdensdespits).Deauteursvandestudievoerenzelfaan :

“We hebben slechts de, volgens het Internatio-naal Wetenschappelijk Comité, minimumheffing gehanteerd. Een hogere heffing (voor bepaalde perioden) zou tot meer effect kunnen leiden.”8

Stratec pleit voor tarieven die een flink stuk hogerliggen :

“Le niveau de cette taxe d’usage a été fixé, par incréments successifs, lors des simulations afin d’atteindre l’objectif fixé. Elle s’établit à 3€ + 0.30€ par km parcouru. Ce qui correspond, pour

8. Proefproject Kilometerheffing Systeem Voor Lichte Voertuigen in de GEN-zone, synthese eindrapport, 2014

Het voorbeeld van Stockholm toont aan dat het bedrag niet per se hoog

moet zijn om een ontradend effect te hebben. In Stockholm bedraagt de

tol ‘maar’ 2,40€ in spitsuren. In de daluren is dit bedrag lager, of zelfs niet

van toepassing. De opbrengsten gaan naar beter openbaar vervoer. Dankzij

de stadstol, daalde het autoverkeer er met 20 % en nam het gebruik van

openbaar vervoer en fiets significant toe.

Page 41: Stadstol nl web

HET KIND VAN DE REKENING REKENINGRIJDEN ONTWART DE MOBILITEITSKNOOP | 41

un trajet moyen de 6 km à 4.80 €, et reste nette-ment plus faible que le coût des externalités de la congestion en heures de pointe (voir ci-des-sus : 1.8 €/km).”9

INVESTERINGSKOST EN TERUGVERDIENEFFECT

De vorige Brusselse regering liet een stadstol voorBrussel bestuderen. In die studie, uitgevoerd doorStratec, werd een zonale tolheffing vergelekenmeteenkilometerheffing,ookvoorwatbetreftkostenenopbengsten.Weciteren :

“Pour une réduction de trafic équivalente, le résultat net (différence entre les recettes annuelles et le T.C.O/an [Total Cost of Ownership) est plus élevé dans le cas du péage de zone que dans le péage kilométrique pour les deux tarifs considérés et que les étran-gers soient exemptés ou non. A nouveau, bien qu’étant effectif comme le péage de zone, (le péage kilométrique) aura une efficacité moindre. Pour toutes les raisons évoquées ci-dessus, le scénario conseillé pour un horizon 2018 est un péage de zone sur le territoire de la RBC.” 10

9. STRATEC, 2006 : Mise à jour et adaptation du plan des déplacements de la RBC – Rapport final – Volume 2

10. STRATEC/Bruxelles Mobilité, 2013 : Etude relative à l’introduction d’une tarification à l’usage en région de Bruxelles-Capitale

Destudiesteltdusvastdatvoorwatbetreftdever-houdingkosten/opbrengstenenresultaat,eenzonaleheffing veel beter scoort dan een kilometerheffing.De kosten voor een zonale heffing zijn veel lageren genereren bovendien meer inkomsten voor eenzelfderesultaatquaverkeersvolume.Decijfersvervolledigenhetplaatje.

Bovendien vertegenwoordigen de uitgaven en dekostenvoorbeidesystemenooknietdezelfdebelan-gen.Deuitgavenenkostenvooreenkilometerheffinggebeurenhoofdzakelijkindetechnologieentelecom-municatie-sector.

In dit verband is het nuttig even in herinnering tebrengenhoebroodnodighetisomteinvesterenindeuitbreidingvandecapaciteitvanhetopenbaarver-voerinBrussel.Jekuntjedusdevraagstellenofheteengoedekeuzeisomteopterenvooreensysteem

datdubbelzoveelkostenmeebrengtenslechtshalfzoveel inkomsten oplevert, voor een zelfde mobili-teitseffect. Vooral binnen een gefaseerde invoeringvanhetrekeningrijden,waarbijeerstdezonesdienualgoedbediendzijndoorhetopenbaarvervoeraanbodzoudenkomen,zoalswe inhoofdstuk2bepleithebben,lijkteenkilometerheffingineersteinstantieteduuruittevallen.

Natuurlijk gelden deze cijfers voor demodaliteitendiebovenbeschrevenstaanmaardatzijndanookdebedragendiedoorgaanscirculerenenpolitiekesteunkrijgen.

Daarbij ishetbelangrijkomerookrekeningmeetehoudendatdeMIVBdegrootstewerkgeverisinhetBrusselsHoofstedelijkGewest,meteenaanbodvannietdelokaliseerbare jobsdieevenzeer toegangelijkzijnvoorlaaggeschoolden.

 Tabel 5 : Kosten/baten-analyse van een kilometerheffing in de GEN-zone    en een zonale stadstol in het BHG* 

Kilometerheffing in de GEN-zone van 0,073 per voertuigkilometer (effect -10 % voertuigkilometers)

Zonale heffing (24u) binnen het BHG : 33 /dag (effect -11 % voertuigkilometers)

jaarinkomsten 227.730.5459 505.437.6539

Total cost of ownership/jaar 91.804.2089 47.427.6659**

Netto inkomsten 135.926.3379 458.009.9889

*Enkel voor BHG. Buitenlanders zijn in dit geval vrijgesteld. **De T.C.van de zonale heffing is gegeven voor het gemiddelde scénario. – Bron : STRATEC/Bruxelles Mobilité, 2013

Page 42: Stadstol nl web

42 | HET KIND VAN DE REKENING REKENINGRIJDEN ONTWART DE MOBILITEITSKNOOP

BEGELEIDENDE MAATREGELEN

Het isduidelijkdat een stadstol in en rondBrusselopweerstandstuit.Datwasookzoinanderesteden.InManchesterbijvoorbeeldwerdeenplanvooreenstadstol vooraf tegengehouden in een referendum,injuli2008.Toenstemde78 %vandemensentegenendetolwerdafgevoerd.OokinStockholmwaseenmeerderheid van de bevolking aanvankelijk tegen,zowezenpeilingenuit,maardaarvonddestemmingpas plaats na een testfase van 6 maand. Toen hetverkeernaafloopvandetestfasesnelweervastliep,bleek dat voldoende om veelmensen te overtuigenwanteenmeerderheidstemdevoorhetbehoudvandetol.InLondenoverleefdedestadstolverschillendeverkiezingeneneenwisselvandemeerderheid.

“It is concluded that overall attitudes towards road charging are mainly negative. However, there are factors that positively influence the level of acceptance. An important factor is familiarity : after introduction, people tend to

have a more positive attitude towards charging schemes (i.e. : find it more acceptable) than before introduction.”11

OokinBrusselzijntestfasesgebruikelijk.Zodenkenweaandeverschillendetestfasesalshetautoverkeereen rijstrookmoet inleveren tenvoordele vanvoet-gangers,fietsersofopenbaarvervoer.Ookhetstaps-gewijsinvoerenvaneenstadstolkandusonderwor-penwordenaaneentestfase.

De invoering van een stadstol en de geleidelijkeuitbreiding ervan, dient op zijn beurt als een test-fase voor het invoeren van een kilometerheffing.De camera’s die nodig zijn voor een stadstol, zijnimmers ook nodig voor de controlefunctie bij eenkilometerheffing.

11. DG Move, Study on Urban Aspects of the Internalisation of External Costs – MOVE/B4/310-1/2011

Het is nuttig in herinnering te brengen hoe broodnodig het is om te investeren

in de uitbreiding van de capaciteit van het openbaar vervoer in Brussel. Je

kunt je dus de vraag stellen of het een goede keuze is om te opteren voor een

kilometerheffing die dubbel zoveel kosten mee brengt en slechts half zoveel

inkomsten oplevert, voor een zelfde mobiliteitseffect.

Page 43: Stadstol nl web

CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

Page 44: Stadstol nl web

44 | HET KIND VAN DE REKENING CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

Dat ons verkeer zo veel problematischer is dan inandere Europese landen, is geen toeval. Het is hetgevolg van eerder gemaakte en steedsweer beves-tigde politieke keuzes. Onze overheid beloont onsfinancieel alswe ver van onswerk gaanwonen ennogeensalswemetdeautonaaronswerkrijden.Enzebeloontbedrijvenalsdiehunwerknemersuitbe-taleninwagensenbrandstof.Hetisondermeeronsfiscaalsysteemdatvoorzoveelrampspoedzorgt.

Netzoalsonzeoverheidditprobleemgecreëerdheeft,kanzehetookweerterugdraaien.Nietmetéénpen-netrekmaarmeteengestaagsturendfiscaalbeleid.Detijdisrijpvoorzo’n‘vergroeningvandefiscaliteit’wanteengrondigehervormingvanonzebelastingenstaatopditmomentopdepolitiekeagenda.

Er is ook eenbudgetaire redenomzo’nfiscaleher-vorming door te voeren. Niet alleen omdat er sta-bielenetto-inkomstenmeegemoeidzijnmaarvooralomdateraanzienlijkebesparingenmogelijkzijn.Enbesparenishetmottodezedagen.Ophetmomentdatweditschrijven,staatereenbesparingvan2,1mil-jardeurogeplandbijdeNMBSenstijgenerballonne-tjesopovereenbijkomendebesparingvanomenbijde2miljardindesocialezekerheid.Tervergelijking :de totale factuur aan externekostendoorhet auto-verkeer bedraagt zo’n 2,9miljardmeer dan de somvan alle overheidsinkomsten uit autoverkeer. Hetprincipe ‘devervuilerbetaalt’,datbreedaanvaardisalshetoverhuisvuilgaat,kanonsdusheelveelgeldbespareninhetverkeer.

Eenvergroeningvandefiscaliteitenvooraleenvormvan rekeningrijden gaat helaas gebukt onder eenaantalvooroordelen.Wehebbendieindezepublica-tieeennaeenondervuurgenomen.Zotonenweaandatrekeningrijdennietdedoodsteekbetekentvandeeconomiemaarneteenbroodnodigeoplossingvoordefilesdiebedrijven ineenwurggreephouden.Datrekeningrijden sociaal rechtvaardig is vermits hetde hogere inkomensgroepen meer zou treffen. DathetgeenvormvanpestbelastingisvoorpendelaarsofeennieuwetransfervanVlaanderennaarBrusselmaareenwinwinvooralleGewesten.

Waaromeenwinwin ?Omdathetdemobiliteitsknoopkanontwarren,hetaantalvoertuigkilometerskandoendalen, de files kan reduceren en kan leiden tot een

Brussel is een kampioen. Op vlak van files staan we aan de top. Absolute

wereldklasse. De kostprijs van die mobiliteitsknoop is astronomisch. De

autostroom is niet alleen heel schadelijk voor de volksgezondheid, met alle

kosten van dien ; ook onze economie betaalt een zware factuur. De tol die we

met ons allen betalen omwille van de auto is veel hoger dan de som van alle

belastingen op bezit of gebruik van motorvoertuigen. Wij zijn niet de enigen die

dat zeggen ; werkgevers en internationale organisaties trekken al jaren aan de

alarmbel. We zijn met ons allen het kind van de rekening.

Page 45: Stadstol nl web

HET KIND VAN DE REKENING CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN | 45

modalshift,zoalsaleerdertezienwasinanderesteden(Stockholm, Singapore, Londen, Milaan…). En omdathetzohetwonenindestadopnieuwaantrekkelijkkanmakenendestadvluchtvanBrusselnaarderandkanafstoppen.Wehebbenookaangetoonddatdetarievennieteenszohoogmoetenzijnomdattebereiken.

Omdat er nogalwat verschillende concepten circule-rendieallemaalongeveermaarniethelemaalhetzelfdebetekenen, hebbenwe in deze publicatie ook de ver-schillendevormenvanbelastingenophetgebruikvaneenvoertuigopeenrijtjegezet :rekeningrijden,kilome-terheffing,fileheffing,stadstol…Deverschillenzijnnietzogrootalsmenvaakdenktenhetisdanookkortdoordebochtdeenevorm‘slim’tenoemenendeandereniet.

Natuurlijk horen we al jaren pleidooien voor reke-ningrijden.Enzelfsbeleidsplannen.Sinds2011staatde ‘eventuele inwerkingstelling van een kilometer-heffing voor lichte voertuigen’ zwart op wit in eensamenwerkingsakkoord tussen de Gewesten. Maarhelaas is er ook deze keer geen enkele concretestreefdatum te vinden. Daarom hebben we in dezepublicatieonderzochtofhetBrusselsHoofdstedelijkGewest stappen vooruit zou kunnen zetten binnenhetkadervanditakkoord.Westelleneennieuwideevoor : de gefaseerde introductie van rekeningrijden voor personenwagens binnen België, waarbij eerst de stadscentra aan bod zouden komen en pas in een later stadium de GEN-zone of de rest van het land.Volgensonszijnerzeergoedeargumentenwaaromeenniet-GPS-gestuurdeheffingindecentralewijken

Effet aspirateur

Embouteillage

AccordeonfileDebiet van het verkeer

LANGUAGE voor de mobiliteit au 21e siècle/eeuw

Page 46: Stadstol nl web

46 | HET KIND VAN DE REKENING CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

vanBrusseleeneerstestapkanzijninzo’ngeleide-lijke invoering van rekeningrijden : een kilometer-heffingeneenniet-GPS-gestuurdefileheffingof tol-heffinghoevenimmersnietzoveelteverschillenquasturingvanhetverplaatsingsgedrag.Eentolkanookmakkelijkengoedkoopingevoerdwordenmetbehulpvan de camera’s met nummerplaatherkenning diesowiesonoodzakelijkzijnvooreenkilometerheffing.Indiezinkanhetenesysteemvlotovergaaninhetandere.Entenslottegetuigthetvangezondverstandomeenderwelkevormvanrekeningrijdenprioritairintevoereninzonesdiealgoedbereikbaarzijnmethet openbaar vervoer, de stadscentra dus waar deoverlast ook nog eens het grootst is, in afwachtingvanverdereinvesteringeninhetaanbod.Omaldezeredenenpleitenwevooreengecoördineerdeaanpakwaarbij niet alleen de Gewesten afspraken makenmaar ook de stadsbesturen. Want dit systeem kangelijktijdigvanstartgaaninmeerderestadscentra.

Wezettenvooruevende verschillende stadia van zo’n gefaseerde invoeringopeenrijzoalswijzeaanbevelen :

1. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft er alle belang bij het voortouw te nemen inzake reke-ningrijden,vermitsBrussel,samenmetAntwer-pen,hetmeesttelijdenheeftvanfilesenlucht-vervuiling.WeradendeBrusselseregeringdanookaantetrachteneencoalitieuittebouwenmetanderesteden.TegelijkertijdsteltdeBrusselseregeringzichbestzelfbewustopindeonderhan-delingenmetdebeideandereGewesten ;

2. Vervolgens(maarnogsteedsindenabijetoekomst ;wedenkenaan2016)kanBrusseleentestfaselancerenmet een niet-GPS gestuurde fileheffing(methogereheffingtijdensdepiek)metgebruikvandeaanwezigeeneventueelbij-komendeANPRcamera’s.Dezelanceringverlooptbijvoorkeursimultaanmetenkeleanderestedenmaarkanookalleen.Weradenaanommetdeheffingexpliciettemikkenopverminderingvanhetaantalvoertuigkilometersenvandefile.Deheffingkanzonaalgebeuren(dwzmeteentariefdatjerechtgeeftomindezonerondterijden)maarkanookeencordonheffingzijn(dwzmeteentariefdatjebetaaltelkekeerjedezoneinofuitrijdt).Indatlaatstegevalradenwewelaanommeerderesubzonesaftebakenenzodatook(min-stenseendeelvan)deverplaatsingenbinnendetolzonebelastworden ;

3. WeradenhetBrusselsGewestaanomgeld vrij te maken voor goede communicatie,zodatmensengoedopdehoogtezijnvandewerkingvanhetsysteeménvandeargumentenervoor ;

4. Webevelenalleoverhedenaanom,opgecoördi-neerdewijze,die grote fiscale hervorming aan te vatten,metafbouwvanfiscalestimuliomvervanhetwerktewonenendeautotegebruikenvoorwoon-werkverkeer,inclusiefbedrijfswagens ;

5. Naeenvoljaarlooptijdmoetdetestfasegeëvalueerdworden,métgrondige inspraakvan

dehelebevolking.Hetisbelangrijkdatdeover-heidinvesteertingoede procesbegeleiding ;

6. Indiendefileheffingdefinitiefingevoerdwordt,kandeoverheidindejarendiedaaropvolgenhetopenbaar vervoer in de perifere stadswijken en de omliggende gemeenten verder uitbouwen,radiaalentangentieel(dusnaardestadscentramaarookronddestad)dankzijdenetto-inkomstenvandefileheffingendereductievanexternekosten.Sowiesoverwachtenwedatdecommerciëlesnel-heidvanbussenentramszalverhogendankzijdevrijgekomenplaatsopdeopenbareweg ;

7. Parallelstellenwede heraanleg en de vergroening van de publieke ruimte in de stads-centravoor.Bedoelingmoetzijnomdelevens-kwaliteitenhetwelzijnvandebevolkingteverhogenenmeerplaatstegevenvoorzachtemobiliteit ;

8. Indieperiodekandefileheffingookuitgebreidwordennaardeperiferestadswijken(2dekroon).Vanaf2018zouhetGENookdaardebereikbaar-heidalmoetengaranderen ;

9. Tenslottekanditallesuitlopenindeinvoering van een kilometerheffing in heel België.WedrukkeneropdateenforfaitaireheffingopelkegemotoriseerdeverplaatsingbinnenBrusselookdannognoodzakelijkzalzijnomookdekortever-plaatsingenteontraden.

Page 47: Stadstol nl web
Page 48: Stadstol nl web

IK WIL EEN ABONNEMENT OP DE BRAL-PUBLICATIES !

Deze publicatie is de tweede in de reeks BRAL-

PUBLICATIES 2015. In 2015 kan u nog BRALPU-

BLICATIES #3 en #4 verwachten. Deze zullen

focussen op één centrale vraag of uitdaging.

BRAL PUBLICATIE #3 gaat over de kiemen van de

Brusselse groene en sociale economie en #4 over

bottom-up- initiatieven en zelfsorganisatie in Brus-

sel. Een abonnement kost 30 euro/jaar.

Overschrijven op BE62 0012 1549 3761 met ver-

melding ‘ABO BRAL’.

DOE EEN GIFT

Je vindt dat BRAL goed werk levert en wilt ons

steunen ? Doe een gift en help ons in onze strijd

voor een duurzaam Brussel ! En wij houden je op

de hoogte via onze publicaties en nieuwsbrief.

Giften vanaf 40 euro zijn fiscaal aftrekbaar.

Overschrijven op BE62 0012 1549 3761 met ver-

melding ‘GIFT’.

ENGAGEER JE ALS LID

Je hebt goesting om je op een politiek ongebonden

manier in te zetten voor een duurzaam Brussel? Je

hebt zin om als individu met BRAL mee te werken

of je zit in een bewonersgroep, comité of orga-

nisatie in of rond Brussel ? Je wil mee de richting

bepalen die BRAL uitgaat? Word dan lid van BRAL

en bepaal mee het beleid van onze vereniging. Je

wordt ook uitgenodigd op inhoudelijke discussies

en de BRAL-acties. En uiteraard krijg je onze publi-

caties in je bus en ontvang je onze nieuwsbrief. Je

lidmaatschap wordt goedgekeurd op de eerstvol-

gende Algemene Vergadering.

Lidgeld 25 euro/jaar.

Overschrijven op BE62 0012 1549 3761 met vermel-

ding ‘LIDGELD + naam en/of organisatie’.

HOE KUN JE BRAL NOG STEUNEN ?

CITIZENSACTIONBRUSSELS