SEMINARSKI PRIVREDNO PRAVO

SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA:” Privredno pravo”

Tema: Hartije od vrednosti; Obveznice; Obveznice stare

devizne štednje

Darko Nedić 2A1/0108/08

Profesor StudentDr. Đuro Đurović Darko Nedić 2A1/0108/08

Hartije od Vrednosti i njihova priroda

OPŠTE KARAKTERISTIKE HARTIJA OD VREDNOSTI

Uporedna zakonodavstva po pravilu izbegavaju da daju definiciju hartija od vrednosti. Medju zakonima koji u tom pogledu predstavljaju izuzetak svakako je naš Zakon o obligacionim odnosima, prema kome su hartije od vrednosti pismene isprave kojima se njihov izdavalac obavezuje da ispuni obavezu upisanu na tim ispravama njihovim zakonitim imaocima. U našoj pravnoj teoriji čini se da postoji opšta saglasnost da je hartija od vrednosti pismena isprava koja u sebi sadrži određeno imovinsko pravo, koje je po pravilu neodvojivo i neostvarivo bez nje. Međutim, uvođenje elektronskih registara serijskih hartija od vrednosti i elektronskih pojedinačnih hartija od vrednosti, ova odlika u izvesnoj meri otpada, s obzirom na to da hartije od vrednosti mogu biti i u formi elektronskog zapisa.

U tom smislu ističe se da su tri bitne osobine hartija od vrednosti:1. Formalnost pravnog zapisa2. inkorporacija (otelovljenje) određenog imovinskog prava3. vezanost inkorporisanog prava za postojanje same hartije kao pismene isprave

Ove tri osobine predstavljaju “vezivno tkivo” hartija od vrednosti, s obzirom da je njihov zakonski pojam dat uopšteno i kao takav obuhvata čitav niz isprava, sa prilično različitim funkcijama i sadržinom. Mozaik svih tih isprava teško je obuhvatiti sa određenim zajedničkim odrednicama, ali se čini da je na opštem planu hartija od vrednosti u osnovi “pokriven” ovim trima karakteristikama. Čini se da bi se ovde mogla dodati i odrednica negocijabilnosti, bez koje hartije od vrednosti ne bi bile osvetljene u svojoj celovitoj funkciji-

1. Formalnost: Za razliku od osnovnog pravila o neformalnosti poslova robnog prometa, hartije od vrednosti predstavljaju formalne pravne poslove, te je za njihovo postojanje potrebno postojanje pismene isprave ili elektronskog zapisa, kod dematerijalizacije hartija od vrednosti. Uz to Zakon o obligacionim odnosima propisuje i opšteobavezne elemente koje svaka hartija od vrednosti treba da sadrži, uz ostavljanje prostora da se posebniom zakonima, kao izvorima prava za pojedine vrste hartija od vrednosti, predvide i dodatni posebni bitni elementi za te hartije.

Pravilo formalnosti hartija od vrednosti često je praćeno i pravilom strogosti u formalnom smislu. Naime, za određene elemente hartija od vrednosti se zahteva i tačno mesto i forma unošenja u pismenu ispravu, sa dosta različitim sankcijama kod propuštanja udovoljenju ovoj obavezi.

2


2. Imovinsko pravo: Hartije od vrednosti predstavljaju isprave koje se odnose na neko prenosivo pravo imovinskopravnog karaktera (novčano potraživanje, potraživanje robe, potraživanje robe i sl.) Hartije od vrednosti mogu da se odnose i na neko drugo pravo npr. člansko pravo na učešće u upravljanju akcionarskim društvom, ali ne mogu da predstavljaju isprave sa ovom pravnom prirodom ako se ne odnose i na imovinsko pravo. Po ovoj svojoj karakteristici hartije od vrednosti se razlikuju od drugih isprava koje se odnose na neko drugo pravo: uverenje o državljanstvu, uverenje o diplomiranju, izvod iz matične knjige rođenih i sl.

3. Inkorporacija: Pravo na koje se odnosi hartija od vrednosti ne može da se ostvaruje niti da se prenosi bez posedovanja isprave koja na sinboličan način predstavlja to pravo. Zakoniti imalac hartije od vrednosti hartije od vrednosti istovremeno je titular prava na koje se ona odnosi. Isprava koja predstavlja hartiju od vrednosti sama po sebi ne predstavlja niakavu materijalnu vrednost, ali buduće da realizacija prava na koje se ona odnosi zavisi od postojanja te ispraave, to se faktički vrednost ove isprave identifikuje sa vrednošću prava na koje se ona odnosi, te otuda i sam naziv “hartije od vrednosti” .

Inkorporacija prava na koje se odnose hartije od vrednosti u samim hartijama istovremeno čini od njih prezentacione isprave, te kao takve obavezuju poverioca da se za svoje potrazivanje o dospelosi obrati dužniku za naplatu (tražljivost, a ne donosivost i novčanih obaveza, za razliku od opšteg pravila obligacionog prava). Inkorporacija prava na koje se odnosi hartija od vrednosti u samoj hartiji nije podjednaka odlika svih hartija od vrednosti. Naime, u ovoj svojoj oštrini ovo načelo se primenjuje u principu bez izszetka na hartije na donosioca, jer gubitak ove hartije znači i definitivni gubitak ostvarenja prava na koje se ona odnosi. Kada je, pak, reč o drugim hartijama od vrednosti (na ime ili po naredbi), onda je načelo o inkorporacijiprava u hartiji od vrednosti ublaženo, pod određenim uslovima, dozvoljenom mogućnošću sudskog proglašenja hartije od vrednosti nestalom, uz realizaciju prava na koje se hartije od vrednosti odnose na osnovu sudskog rešenja (amortizacija hartija od vrednosi).

4. Negocijabilnost: Hartije od vrednosti predstavljaju prenosive (negocijabilne) isprave. Intenziten negocijabilnosi zavisi od vrste hartija od vrednosti. Najveći intenzitet negocijabilnosti imaju hartije na donosioca, budući da se za njihov prenos ne zahteva nikakva forma. Postavlja se, međutim, pitanje da li se mogu smatrati hartijama od vrednosti isprave čiji je prenos na osnovu posebnog zakona, ili klauzule samog izdavaoca, zabranjen. Istina je da se ovim stavom u zančajnoj meri relativizuje negocijabilnost kao karakteristika hartija od vrednosti, ali treba reći da je zabrana prenosa hartija od vrednosti (npr. zabrana prenosa akcija na treća lica kod akcionarskih društava bez javnog upisa akcija) izuzetna, dok je njihova negocijabilnost pravilo.

FUNKCIJE I ZNAČAJ HARTIJA OD VREDNOSTI

U savremenim tržišnim uslovima hartije od vrednosti imaju sve veću funkciju i time sve veći značaj. Klasične funkcije hartija od vrednosti ostaju i danas, istina,

3


nezamenjive, ali savremeni privredni život sve više nameće i nove funkcije hartija od vrednosti ili, pak, osavremenjivanje klasičnih funkcija. Otuda i savremeni privredni život kreira i nove hartije od vrednosti, pogotovo u zemljama koje tek prihvataju tržišni model privređivanja, ali i usavršava postojeće forme hartija od vrednosti.

Savremene vrste akcija, obveznica, čekova, konosmana, tovarnih listova i sl. umonogome odudaraju od do sada postojećih istih tipova hartija od vrednosti, što bez sumnje unapređuje i njihove funkcije. Kompjuterizacija u hartije od vrednosi unosi pravu “tehnološku revoluciju” na planu poslovne prakse emisije hartija od vrednosti (elektronske hartije od vrednosti sa digitalnim potpisima), a na planu pravne teorije izaziva brojne sporove o pravnoj prirodi takvih “proizvoda”.

Monetarna funkcija: Hartije od vrednosi imaju značajne funkcije u monetarno-kreditnoj sferi. Prvo, neke hartije od vrednosti imaju prevashodnu funkciju sredstva plaćanja (ček, kreditno pismo itd.) Drugo, neke hartije od vrednosti imaju funkciju kreditnog sredstva (menica, obveznica, blagajnički zapisi, certifikat, komercijalni zapisi itd.) Treće, neke hartije od vrednosti imaju raznovrsne kombinovane funkcije (investicione, zalozne, kreditne, fiskalne, upravljačke i slično).

Robne funkcije: Hartije od vrednosti imaju značajne funkcije i u oblasti olakšavanja odvijanja i veće sigurnosti robnog prometa: konosman, skladišnica, prenosivi tovarni list. U savremenoj poslovnoj praksi, upravo iz ovih potreba, sve više isprava koje kruže u poslovno-pravnom saobraćaju (špediterske potvrde, špediterski konosman, konosman kombinovanog prevoza itd.) poprimaju odlike hartija od vrednosti, te postaju ne samo faktički, već i formalnopravni, intervencijom zakonodavca, hartije od vrednosti.

-Značaj hartija od vrednosti-

Značaj hartija od vrednosti je omogućiti sigurniji, brži i jednostavniji platni i robni promet, hartije od vrednosti imaju veliki značaj kako za poverioca tako i za dužnika. Povoljnost pozicije poverioca uz posedovanje hartija od vrednosti ogleda se posebno u sigurnijoj i obezbeđenijoj poziciji u odnosu na situaciju kad ne poseduje ove isprave. Prvo, potraživanje poverioca sa posedovanjem hartija od vrednosti znatno je obezbeđeno, jer poverilac često pored glavnog dužnika ima i regresne dužnike koji mu odgovaraju po načelu solidarnosti. Drugo, hartije od vrednosti omogućuju poveriocu laku i jaku legitimacionu moć pred dužnikom iz hartije. Treće, hartija od vrednosti omogućuje poveriocu da na izrazito lak način raspolaže svojim pravom. Četvrto, sa posedovanjem hartija od vrednosti poverilac je siguran da dužnik ne može da isplati drugom licu potraživanje iz hartije, budući da je za to potrebna prezentacija hartije od vrednosti koja se nalazi u njegovim rukama ili kod njegovog punomonika. Peto, posedovanje hartija od vrednosti stvara pretpostavku zakonitog i savesnog imaoca prava, tako da poverilac ne mora da dokazuje osnov svog potraživanja. Šesto, manevarski prostor dužnika za isticanje prigovora poveriocu iz hartije od vrednosti znatno je sužen, budući da u principu može da ističe samo objektivne prigovore koji proizilaze iz ličnog odnosa sa poveriocem. i sedmo, u slučaju spora, položaj poverioca iz hartije od vrednosti značajno je povoljniji.

Iako hartije od vrednosti prvenstveno favorizuju poziciju poverioca, i pozicija dužnika, mada naizgled apsurdno, iz hartija od vrednosti nešto je povoljnija u odnosu na

4


poziciju dužnika iz pravnih odnosa van hartija od vrednosti. Prvo, s obzirom na to da hartije od vrednosti odlikuje prezentaciono svojstvo, dužnik nije dužan da izvrši svoju obavezu sve dok mu poverilac ne prezentuje te isprave. Drugo, propuštanje izvršenja određenih radnji ili neblagovremeno izvršenje određenih radnji od strane poverioca po hartijama od vrednosti može da vodi i definitivnom gubitku njegovih prava.Treće, kad dužnik izvrši svoju obavezu iz hartija od vrednosi, ovlašćen je da zahteva predaju te isprave od poverioca, što mu kasnije služi kao siguran dokaz da je izvršio svoju obavezu. Četvrto, po izvršenju svoje obaveze dužnik može u određenim slučajevima da vrši regresna prava prema drugim dužnicima iz hartije od vrednosti, što mu značajno olakšava položaj.

KLASIFIKACIJA HARTIJA OD VREDNOSTI

U našuj zemlji status hartija od vrednosti imaju sledeće isprave: menica, ček, skladišnica, prenosivi tovarni list, konosman, akcije obveznice, blagajnički zapis, opcija, depozitne potvrde (imenovane hartije). Kriterijumi klasifikacije ovih hartija od vrednosti u određene kategorije mogu biti različiti, ali sa zajedničkom svrhom lokacije primene određenih specifičnih pravila na pojedinačne hartije od vrednosti svrstane u istu kategoriju. U pravnoj teoriji prisutni su sledeći kriterijumi klasifikacije hartija od vrednosti u određene kategorije: karakter inkorporisanog prava, povezanost sa osnovnim poslom, način nastanka prava iz hartija od vrednosti, karakter potraživanja iz hartija od vrednosti, način određivanja imaoca prava i mesto izdavanja i ispunjenja.

S druge strane, i unutar pojedinačnih hartija od vrednosti mogu se praviti odredjene klasifikacije:

1. Hartije prema prirodi inkorporisanog prava: stvarnopravne, obligacionopravne, hartije sa pravom učešća (korporacione).

2. Hartije u odnosu prema osnovnom poslu: konosman (osnovni posao je ugovor o pomorskom prevozu robe), prenosivi tovarni list (osnovni posao je ugovor o prevozu robe kopnenim ili

vazdušnim putem), skladišnica (osnovni posao je ugovor o uskladištenju).

3. Hartija prema načinu nastanka prava: Konstitutivne hartije od vrednosti (menica), nekonstitutivne hartije od vrednosti (sve ostale hartije od vrednosti)

4. Hartije prema karakteru potraživanja: Novčane hartije od vrednosti (menica, ček, obveznica, blagajnički zapis,

akcije, komercijalni zapis, certifikat), robne hartije od vrednosti (konosman, skladišnica, prenosivi tovarni list,

komercijalni zapis, kad glasi na robu).

5


5. Hartije prema roku dospelosti: kratkoročne, dugoročne

6. Hartije prema mestu izdavanja i mestu ispunjenja: Hartije od vrednosti u unutrašnjem prometu, hartije od vrednosti u međunarodnom prometu.

7. Hartije prema načinu određenja imaoca prava: Hartije na ime, hartije po naredbi, hartije na donosioca, alternativne hartije, mešovite hartije.

8. Hartije prema načinu izdavanja: pojedinačno (menica, ček, skladišnica, konosman, tovarni list), u seriju (akcije, obveznice, zapisi, certifikati)

9. Neklasifikovane.

OSTALA OPŠTA PRAVILA O HARTIJAMA OD VREDNOSTI

-Zalaganje-

Prenos hartijao od vrednosti u zalogu- Osim svojinskog prenosa hartija od vrednosti, koji obuhvata i prenos prava svojine na hartiji i prenos prava iz hartije, korisnk hartije može da izvrši prenos založnog prava na hartiji, što predstavlja zalaganje prava potraživanja iz hartije. Pravo svojine na hartiji ostaje u ovom slučaju i dalje kod prenosioca (založni dužnik), ali opterećeno založnim pravom zalogoprimca (založni poverilac). Na osnovu ovakvog prenosa (klauzula na hartiji od vrednosti vrednost za zalogu) sticalac hartije stiče svojstvo založnog poverioca – realizuje prava iz hartije, ali samo radi izmirenja potraživanja koje je obezbeđeno zaloznim pravom ustanovljenim prenosom hartije. Sticalac hartije od vrednosti – založni poverilac, ne može dalje raspolagati pravima iz hartije, budući da ta prava nisu njegova, već su mu preneta u tačno određene svrhe. ovakvo lice moglo bi da izvrš dalji prenos hartije od vrednosti samo na sog punomoćnika, radi realizacije prava iz hartije u njegovo ime i za njegov račun.

Izdavalac hartije od vrednosti (kao i drugi dužnik iz hartije), koju je njen korisnik preneo na svog poverioca radi konstituisanja založnog prava ne bi mogao prema takvom sticaocu (založni poverilac) da istice prigovore koje ima iz svog ličnog odnosa sa korisnikom hartije, budući da založni poverilac prima hartiju u svom interesu i deluje u svoje ime, osim u slučaju dokazane nesavesnosti založnog poverioca Dužnik založnog

6


potraživanja iz hartije od vrednosti mogao bi, međutim, zalogoprimcu da ističe prigovore koje ima iz svog ličnog odnosa s njim. Zalagati se mogu i hartije od vrednosti na ime i hartije od vrednosti po naredbi i hartije od vrednosti na donosioca. Poverilac stiče založno pravo na potraživanju upisanom u hartiju od vrednosti na donosioca kad mu ona bude predata. Praktično, međutim, kad je reč o hartijama na donosioca, zalaganje potraživanja između zalogodavca i zalogoprimca ne bi moglo da isključi pravo zalogoprimca, za razliku od hartija od vrednosti na ime i po naredbi, da prema trećem savesnom licu dalje prenosi tu hartiju svojinskim prenosom.

-Prenos punomoćja-

Prenos hartija od vrednosti radi punomoćja- Zakoniti imalac hartija od vrednosti na ime ili po naredbi (ali ne i hartije od vrednosti na donosica zbog njene prirode) može da ovlasti neko drugo lice kao svog punomoćnika (klauzula u hartiji vrednost za naplatu i slično) da u njegovo ime i za njegov račun ostvaruje prava iz hartije. Kako je u ovom slučaju reč o punomoćniku zakonitog korisnika menice, koji nije samostalni poverilac i ne deluje u svoje ime, to dužnik iz hartije od vrednosti može prema njemu da ističe sve prigovore koje ima iz ličnog odnosa sa zakonitim imaocem te hartije, ali ne i prigovore koje ima iz ličnog odnosa sa punomoćnikom, jer punomoćnik ne postupa u svoje ime i ne realizuje nikakvo svoje pravo. Lice koje stekne hartiju od vrednosti kao punomoćnik može dalje njome raspolagati samo po pravilima o prenosu punomoćja na drugo lice, ali ne može vršiti njen svojinski prenos, budući da ni sam takvim pravom ne raspolaže.

- Konvertovanje-

Promena tipa hartije od vrednosti od strane izdavaoca- Raznovrsne potrebe mogu diktirati promenu tipa izdate hartije od vrednosti, radi povećanja njene cirkulacione moći ili radi smanjenja njene cirkulacione moći. Razumljivo je da su ove promene moguće samo ako nije reč o hartijama od vrednosti koje po samom zakonu mogu da budu samo na ime, ili koje voljom izdavaoca glase samo na ime određenoga lica uz zabranu promene. Ako ovakvih isključenja nema, izdavalac može na zahtev i o trošku zakonitog imaoca (proveravajući njegovu formalnu legitimaciju i postupajući savesno kod hartija na donosioca) hartiju od vrednosti na ime pretvoriti u hartiju od vrednosti na donosioca ili po naredbi, povećavajući time njenu cirkulacionu i negocijabilnu moć (konverzija) odnosno može hartiju od vrednosti na donosioca pretvoriti u hartiju od vrednosti na ime ili po naredbi, smanjujići time njenu cirkulacionu i negocijabilnu moć (vinkulacija).

Promena kod hartije od vrednosti od strane imaoca- Zakoniti imalac hartija od vrednosti koje glase po naredbi ili na donosioca, može prilikom njihovog prenosa da izvrši određene promene radi olakšanja ili otežanja njihovog prenosa. Na ovaj način imalac hartije od vrednosti na donosioca može je indosamentom preneti na određeno lice, a imalac hartije od vrednosti po naredbi može je preneti indosamentom na donosioca sa dejstvom blanko indosamenta. Za razliku od identičnih promena koje vrši izdavalac, a kojima se menja tip hartije od vrednosti, u slučaju ovih promenakoje vrši imalac (korisnik) hartije od vrednosti ne menja se njihov tip. Ovo se vidi iz toga što se hartija od vrednosti po naredbi koja je preneta blanko indosamentom može dalje prenositi punim

7


indosamentom, dok hartija od vrednosti na donosioca koja je preneta indosamentom na određeno lice (puni indosament), može se dalje prenositi indosamentom na donosioca. Imalac hartije na ime, za razliku od hartija od vrednosti na donosioca i po naredbi, ne može da vrši nikakve slične promene, s obzirom na to da se ove hartije prenose uvek cesijom na određeno lice (nije moguća cesija na donosioca).

- Deljenje i sjedinjenje-

Deljenje i sjedinjenje hartija od vrednosti- Imalac hartije od vrednosti može da zahteva (o svom trosku) da mu izdavalac izvrši njenu podelu na više hartija, uz povraćaj izdavaocu postojeće hartije. Kod hartija koje se izdaju u seriji, ova podela ne može ići ispod najnižeg apoena izdate hartije. Na ovaj način imalac hartija od vrednosti može vršiti lakše raspolaganje pravima iz tih hartija (umesto jedne skladišnice kad dobije više skladišnica, može delimično raspolagati robom; umesto jedne akcije kad dobije više, može njima raspolagati sukcesivno itd).

Imalac hartije od vrednosti, obrnuto od deobe, može zahtevati sjedinjavanje više hartija od vrednosti izdatih od istog izdavaoca i za istu vrstu obaveza (kod hartija koje se izdaju u seriji treba da se radi o hartijama iz iste serije). Razlozi za ovo mogu biti praktične i druge prirode (umesto više hartija od vrednosti dobija se manje ili samo jedna), dok obaveze izdavaoca ostaje istovetna.

-Zamena i amortizacija hartija od vrednosti-

Institut zamene se odnosi na oštećenu hariju od vrednosti, pri čemu se podrazumeva fizičko oštećenje, a istinitost i sadržina isprave mogu biti tačno utvrđene. Imalac oštećene hartije od vrednosti koja nije podobna za promet, ali čija se istinitost i sadržina mogu tačno utvrditi, ima pravo da zahteva izdavanje nove hartije od vrednosti u sitom iznosu, s tim da vrati oštećenu hartiju i nadoknadi troškove (član 259. ZOO)

Zamena je, dakle, moguća samo ako se radi o hartiji od vrednosti čiji stepen oštećenja nije toliki da se ne može sa sigurnošću utvrditi njen sadžaj. U protivnom, mora se vršiti amortizacija hartije, ukoliko imalac želi da iz nje ostvaruje prava. Izgubljena hartija od vrednosti može se amortizovati posebnim zakonom samo ako glasi na ime ili po naredbi, ukoliko posebnim zakonom nije drugčije određeno (član 260. ZOO).

Amortizacija je sudsko poništenje hartije od vrednosti, u određenim slučajevima i po propisanom postupku, čime se dotična hartija proglašava nevažećom. Amortizacija se vrši na zahtev zaiteresovanog predlagača u sudskom vanparničnom postupku. Na osnovu amortizovane hartije od vrednosti ne mogu se ostvarivati nikakva prava.

Izuzetno, lice koje je na zakonit način i savestan način došlo do amortizovane hartije od vrednosti i postao njen imalac, može od predlagača amortuzacionog postupka, ako se on neostovano obogatio, da zahteva da mu preda sve ono što je primio od izdavaoca (ili prenosioca) amortizovane hartije.

Pokretanje postupka amortizacije ima dvojaku svrhu. S jedne strane, ona omogućava zakonitom imaocu hartije da realizuje prava iz hartije i bez njenog posedovanja, što predstavlja izuzetak od načela inkorporacije. S druge strane,

8


amortizacija onemogućava neovlašćenog držaoca nestale (izgubljene i dr.) hartije da iz nje ostvari prava.

Pokrenuti amortizacioni postupak ima dejstvo: 1) Prema predlagaču,2) prema izdavaocu hartije,3) prema drugom dužniku iz hartije.

Postupak amortizacije nestale hartije od vrednosti može da pokrene svako lice koje bi na osnovu nje, da nije nestala, moglo da ostvaruje pravo iz hartije. Uz predlog postupka amortizacije, predlagač treba da priloži prepis nestale hartije od vrednosti, ako postoji.

PRAVNA PRIRODA ODNOSA IZ HARTIJE OD VREDNOSTI

Uopšte o nastanku obaveze iz hartije od : Sve hartije od vrednosti izaduju se po pravilu povodom nekog pravnog posla koji postoji prethodno između njihovog izdavaoca i korisnika, s tim što se ovaj pravni posao kod klauzalnih hartija vidi iz samih hartija od vrednosti, dok se kod apstraktnih hartija od vrednosti on ne vidi. Postojanje ovog prethodnog pravnog odnosa posebno aktuelizuje pitanje kad nastaje obaveza iz harija od vrednosti.

U pokušaju odgovora na ovo pitanje, pravna teorija i za njom zakonodavstvo i poslovna praksa, ponudili su do sada dva odgovora. Prvi, odnos između dužnika i poverioca iz hartije od vrednostinastaje jednostranom izjavomvolje dužnika (izdavaoca i docnijeg prenosioca), s tim što se u pogledu vremenskog momenta kad se smatra da je ta izjava učinjena razlikuje teorija emisije i teorija kreacije. Drugi, odnos između dužnika i poverioca iz hartije od vrednosti nastaje ugovorno.

Teorija kreacije- Prema ovoj teoriji obaveza dužnika iz hartije od vrednosti nastaje u trenutku kad stavi svoj potpis na hartiju od vrednosti, bez obzira na to što je još nije predao korisniku. Otuda, pristalice ove teorije danas po pravilu vrše njeno ublažavanje zahtevom da treće lice dođe do hartije od vrednosti na savestan način (teorija kreacije kombinovana sa teorijom savesti i teorijom svojine). Takvim ublažavanjem ove teorije kradljivac ili nalazač hartije od vrednosti, na primer, ne bi imao prava iz hartije od vrednosti (što bi po njenoj čistoj varijanti bilo moguće).

Teorija emisije: Prema ovj teoriji obaveza dužnika iz hartije od vrednosti nastaje u momentu kada on (izdavalac ili drugi dužnik kod prenosioca), posle stavljanja svog potpisa na hartiju od vrednosti, izvrši i njenupredaju (emitovanje) korisniku. Prema ovoj teoriji, u njenom čistom vidu, obaveza izdavaoca (i docnijeg dužnika) ne bi nastala ni ako je hartija od vrednosti izašla iz njegovih ruku, mimo njegove volje, a kasnije u opticaju došla ruke savesnog sticaoca (ovo je redovno moguće kod hartija na donosioca). Naš zakon o obligacionim odnosima u objašnjenju prirode obaveze iz hartija od vrednosti polazi od teorije emisije, ali je i koriguje teorijom savesnosti.

9


Teorija ugovora: Prema ovoj teoriji obaveza izdavaoca iz hartije od vrednosti nastaje tek u času kad sklopi ugovor sa prvim korisnikom hartije, a ugovor se smatra sklopljenim tek kad je izvršena i predaja te hartije od vrednosti korisniku. Ova teorija u savremeno vreme koriguje se teorijom pravog privida, prema kojoj svako treće lice koje se savesno pouzda u formalnu ispravnost hartije od vrednosti u opticaju biće njen zakonit imalac, bez obzira na to da li je ona ušla u opticaj na osnovu valjanog ugovora izdavaoca s prvim korisnikom.

Teorija približavanja: Kombinacijom teorije kreacije sa teorijom savesnosti i svojine (tako da nesavesni sticalac hartije od vrednosti ne može da postane njen zakoniti imalac i time poverilac prava iz hartije, bez obzira na to što je izdavalac hartiju potpisao), kao i kombinacijomteorije emisije sa teorijom savesnosti (tako da savesni docniji sticalac hartije od vrednosti postaje poverilac i zakoniti imalac, čak i iako je hartija izašla iz ruku izdavaoca bez njene volje), te najzad kombinacijom teorije ugovora sa teorijom pravnog privida (tako da je svaki savesni sticalac hartije od vrednosti njen zakoniti imalac i poverilac prava iz hartije, bez obzira na postojanje ugovora između izdavaoca i prvog korisnika), došlo je do značajnog približavanja teorijskih shvatanja u početku nepomirljivo suprostavljenih. Ovakvo približavanje u svom praktičnom ishodištu vodi gubljenju značaja početnog teorijskog spora o pravnoj prirodi hartija od vrednosti.

VRSTE HARTIJA OD VREDNOSTI KOJE SU REGISTROVANE UCENTRALNOM REGISTRU HARTIJA OD VREDNOSTI

U Centralnom registru hartija od vrednosti registruju se: akcije preduzeća i banaka; obveznice koje emituju preduzeća, banke i druge finansijske institucije; zapisi Republike Srbije; blagajnički zapisi Narodne banke Srbije; obveznice Republike Srbije izdate za izmirenje obaveza po osnovu devizne

štednje gra n ana .

-OBVEZNICE-

Obveznica je hartija od vrednosti kojom se njen izdavalac obavezuje da će licu koji je zakoniti imalac obveznice isplatiti o dospelosti iznos na koji ona glasi, sa kamatom. Poput akcija, obveznice najčešće spadaju u dugoročne hartije od vrednosti (sa rokom dospelosti dužim od godinu dana), sa identičnom svrhom prikupljanja slobodnih novčanih sredstava za potrebe izdavaoca. Ipak, između akcije i obveznice postoje znatne razlike. Između ostalog, imalac obveznice je poverilac njenog izdavaoca, a akcionar je član izdavaoca. Za razliku od akcionara, imalac obveznice nema upravljačka prava u društvu izdavaoca. Iz akcije proističe pravo na dividendu, dok imalac obveznice ima pravo na kamatu. Akcionar snosi rizik poslovanja izdavaoca do iznosa svog uloga, a

10


imalac obveznice ne snosi nikakav rizik (ako je reč o obveznici koja nije obezbeđena garancijom, njen imalac snosi rizik insolventnosti i stečaja izdavaoca).

I pored nesumnjivih razlika izeđu akcija i obveznica, u novije vreme postoji snažna tendencija njihovog približavanja. Kreiraju se neke vrste obveznica koje su veoma bliske akcijama (participativne obveznice). S druge strane kreiraju se neke vrste akcija koje su slične obveznicama (prioritetne participativne akcije bez prava glasa). Uz to, postoje i obveznice koje se izdaju sa mogućnošću zamene u akcije po opciji imaoca obveznice, kao i obveznicekoje su automatski zamenjive u akcije. Otuda se u teoriji sve više govori o takozvanim mešovitim hartijama.U pogledu obveznica, naš osnovni pravni izvor je Zakon o tržištu hartija od vrednosti i drugih finansijskih instrumenata.

Obveznice mogu da izdaju država, preduzeće i druga pravna lica. Banka može da izdaje obveznice u svoje ime i za svoj racun, u svoje ime i za račun dužnika ili u ime i za račun dužnika iz obveznice. Ostali izdavaoci mogu da izdaju obveznice samo u svoje ime i za svoj račun. Izdavanje obveznica vrši se na osnovu odluke emitenta ili na osnovu posebnog zakona.

Emitent može pristupiti izdavanju obveznica tek kad dobije odobrenje nadležnog državnog organa (ovo pravilo ne važi u slučaju kad se država pojavljuje kao emitent obveznica). Na osnovu posebnog zakona obveznice se izdaju kada je u pitanju prikupljanje slobodnih novčanih sredstava radi širih društvenih potreba na primer obveznice zajmaza privredni preporod Srbije (koje u praksi nisu postigle javno obećane društvene ciljeve). O izdavanju obveznica emitent objavljuje oglas u sredstvima javnog informisanja, jer je izdavanje obveznica uvek masovni pravni posao, naročito kada su u pitanju javni zajmovi. Izdavanjem obveznica AD može povećati svoj kaapital ako je društvu potreban uvećan kapital samo privremeno. Za razliku od akcija, obveznice ne daju pravo imaocima da učestvuju u upravljanju emitentom. Obveznice koje je AD izdalo ne daje imaocima pravo na dividendu, nego pravo na kamatu koja je naznačena u obveznici, a koja ne zavisi od dobiti iz poslovanja emitenta.

Postoji i kategorija zamenjivih (konvertibilnih)obveznica. To su obveznice koje izdaje AD stim što njihov imalac ima pravo da ih zameni za akcije istog društva, u slučaju kad ono odluči da izda novu seriju akcija. Obveznica može biti naznačena u dinarima ili stranoj valuti, s tim da se kod nas kupuje i prodaje u dinarima. Isplata obaveza iz obveznice koja glasi na stranu valutu isplaćuje se u toj valuti ili u dinarima po kursu koji važi na dan isplate.

Osnovan obeležja obveznoca- Obveznica je pismena isprava kojom se izdavalac obavezuje da će licu naznačenom u obveznici, ili donosiocu obveznice, ili po njegovoj naredbi, isplatiti određenoga dana iznos naveden u obveznici, odnosno iznos anuitetnog kupona.

Obveznica je hartija od vrednosti kojom se regulišu obaveze izdavaoca i vlasnika obveznice,

Obveznica može da glasi na ime i prezime, donosioca i po naredbi.

11


Obveznica može biti sa kuponom i bez njega.

Sa ekonomske tačke gledišta, izdavanje obveznica predstavlja zaseban oblik pozajmljivanja kapitala (novca). Lice koje izdaje obveznicu obećava da će plaćati određeni iznos dinara u svakom periodu (kupon) sve do dana dospelosti obveznice, kada će vlasniku obveznice vratiti i pozajmljenu glavnicu novca, označenu kao nominalnu vrednost obveznice. Obveznica sa kuponom omogucava njenom vlasniku godišnje isplate kamate prema amortizacionom planu obveznice. No, može postojati i obveznica bez kupona, i tada se izdavalac obavezuje da ceo nominalni iznos obveznice plati imaocu obveznice u momentu njene dospelosti, s tim da se istovremeno isplate i kamata i glavnica.

Postoje tri načina emisije obveznica : upisivanje obveznica ili supskripcija, stalna prodaja obveznica i slobodna prodaja obveznica.

Obveznice mogu da budu sa fiksnom ili promenljivom kamatom. U praksi se smatra da su kamatna plaćanja sigurna ako su kod industrijskih preduzeća tri puta pokrivena profitom a kod preduzeća elektroprivrede dva puta.

Obveznice prema trajanju kreditnog odnosa, dele se na: Kratkoročne Srednjoročne Dugoročne

Prema subjektu koji ih izdaje obveznice se dele na: Obveznice koje izdaje javni sektor Obveznice koje izdaje privatni sektor

Sa stanovišta osiguranja potraživanja, obveznice se klasifikuju na: neosigurane i osiguranje obveznice.

Prema načinu učestvovanja u dobitku preduzeća, na: obveznice sa finansijskom kamatom dohodovne obveznice i participirajuće obveznice.Prema vremenu otkupa, dele se na:

obveznice po isteku roka i obveznice pre isteka roka.

Prema načinu njihove amortzizacije klasifikuju se na: obveznice sa jednokratnim dospećem obveznice sa višekratnim (serijskim) dospećem.

12

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%84%D0%B8%D1%82

http://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%95%D0%BC%D0%B8%D1%81%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BE%D0%B1%D0%B2%D0%B5%D0%B7%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0&action=edit&redlink=1


U našem pravu insistira se na tome da izdavnje obveznica mora biti uspešno, a to znači da je u roku za isplatu obveznice uplaćeno najmanje 90 % od ukupnog novčanog iznosa koji je označen u objavi za upis obveznice.

-OBVEZNICE STARE DEVIZNE ŠTEDNJE-

Konverzija deviznih štednih uloga građana u obveznice Republike Srbije

Zakon kojim se regulise izmirenje obaveza prema građanima po osnovu devizne štednje – Zakon o regulisanju javnog duga Savezne Republike Jugoslavije po osnovu devizne štednje građana („Sluzbeni list SRJ“ br. 36/2002) – stupio je na snagu 4. jula 2002. godine i podrazumeva: koverziju deviznih štednih uloga građana u obveznice Republike Srbije.

Tim zakonom propisana je obavezna konverzija deviznih štednih uloga građana u obveznice Republike Srbije i Republike Crne Gore – srazmerno visini devizne štednje građana čije je prebivalište na teritoriji tih republika. Vlasnici obveznica serija A i B emitovanih od strane SR Jugoslavije ostvaruju prava koja su utvrđena tim obveznicama i mogu ih zameniti u obveznice Republike Srbije.

Republika Srbija je za izmirenje obaveza utvrđenih tim zakonom emitovala obveznice Republike Srbije – 19. avgusta 2002. godine, na osnovu Odluke o emisiji obveznica Republike Srbije za izmirenje obaveza po osnovu devizne štednje građana ("Službeni glasnik RS", br. 48/2002 i br. 56/2002)

Konverzija se vrši po pojedinačnom štednom ulogu, a ako devizni štediša raspolaže sa više štednih uloga, potvrda se izdaje na ukupan iznos konvertovane devizne štednje u obveznice, zbirno po svim štednim ulozima.

Konverziju deviznih štednih uloga u obveznice Republike Srbije vrše banke kod kojih je položena devizna štednja. Banke vrše konverziju tako što na devizne štedne uloge obračunavaju i pripisuju kamatu po stopi od 2 % godišnje do dana njihovog dospeća – 19. avgusta 2002. godine, taj iznos preračunavaju u evre po srednjem kursu koji važi na dan konverzije i utvrđuju pravo na obveznice Republike Srbije serije A koje dospevaju u periodu od 2002. godine do 2016. godine. Vrednost izvršene konverzije evidentira se u štednim knjizicama, a deviznom štediši se o tome uručuje potvrda i istovremeno otvara račun h.o.v., kao podračun računa h.o.v. banke člana Centralnog registra h.o.v. koji se vodi u Centralnom registru h.o.v.

13

http://www.nbs.yu/export/internet/latinica/20/sjd/sds_emisija_obveznicaRS_200256.pdf




Centralni registar hartija od vrednosti (CRHOV) vrši preknjižavanje tih obveznica u slučajevima:

trgovanja obveznicama na berzi, promene vlasništva obveznica ban berze (trgovanje, posebni ugovori, nasleđe itd.) promene sa jednog na drugi račun istog vlasnika (trgovački račun, založni račun), promene člana kod kojeg se vode računi jednog vlasnika.

Vrednost izvršene konverzije evidentira se u štednim knjižicama, a deviznom štediši se o tome uručuje potvrda i istovremeno otvara račun hartija od vrednosti – kao podračun računa hartija od vrednosti banke koji se vodi u Centralnom registru.

Odlukom o bližim uslovima i načinu vršenja konverzije deviznih depozita građana oročenih kod Dafiment banke a.d. Beograd i Jugoskandika, donetom na osnovu Zakona o regulisanju javnog duga Savezne Republike Jugoslavije po ugovorima o deviznim depozitima građana oročenim kod Dafiment banke a.d. Beograd, u likvidaciji i po deviznim sredstvima građana položenim kod Banke privatne privrede Crne Gore d.d. Podgorica („Službeni list SRJ“, broj 36/2002). Vlada Republike Srbije je predvidela bliže uslove i način vršenja ove konverzije. Radi regulisanja javnog duga Savezne Republike Jugoslavije iz člana 1. tog zakona, koji je postao dug Republike Srbije i Republike Crne Gore, Republika Srbija i Republika Crna Gora su emitovale obveznice koje glase na evro.

Karakteristike obveznica Republike Srbije

Obveznice stare devizne štednje emituje Republika Srbija po osnovu izmirenja obaveza prema građanima na osnovu devizne štednje građana kod banaka koje su izgubile dozvolu za rad. Nominalna vrednost ovih obveznica je 1 euro i izdaju se u nematerijalnom (elektronskom) obliku bez kupona, počev od 2002. godine sa dospećem svakog 31.maja sve do 2016. godine. Obveznice stare devizne štednje se kotiraju na berzi, tako da je kupovinom i prodajom obveznica stare devizne štednje u kontinuitetu na berzi moguće uvećati kapital na osnovu ostvarenih razlika između prodajnih i kupovnih cena.

Štedna knjižica i obveznica su isto - poštuje se obaveza da se stara devizna štednja isplati u zakonskom roku. Štediša sam odlučuje da uzme obveznice ili da zadrži svoju štednu knjižicu. Rukovanje sa obveznicama je lakše, a mogu da se koriste i za razna plaćanja. Ko se odluči za obveznice imaće još jedan dobitak - suma novca koja je na njima ispisana biće veća od devizne štednje jer će dobiti i kamatu kad obveznica bude dospelazanaplatu.

Obveznice koje su izdate po osnovu regulisanja javnog duga je takođe moguće prevremeno prodati u nekoj od poslovnih banaka. Da bi se prodale obveznice stare devizne štednje neophodno je da se u banku koja vrši njihov otkup odnese izvod iz banke kod koje se vodi vlasnički račun ovih hartija i da se zaključi ugovor o prodaji obveznica sa bankom koja vrši otkup.

14


Banka kod koje se vodi vlasnički račun će poslovnoj banci koja vrši otkup dostaviti odgovarajuće naloge i ona će u roku od nekoliko dana izvršiti uplatu na račun po osnovu prodaje obveznica stare devizne štednje.

Pomenute obveznice emituju se u nematerijalnom obliku, bez kupona, pojedinačno za svaku godinu, i registruju se kod Narodne banke Srbije – Centralnog registra h.o.v.. Obveznice glase na ime i prenosive su, a isplaćuju se u evrima ili, na zahtev vlasnika tih obveznica u dinarima. CRHOV ima obavezu registracije tih obveznica na osnovu podataka koje mu dostavljaju ovlašćene banke. Vrednost izvršene konverzije depozita u obveznice registruje se u CRHOV na računu hartija od vrednosti, a deponentu se o tome uručuje potvrda. Na osnovu racuna otvorenog u CR h.o.v., deponent ostvaruje prava po osnovu obveznica i to isplatu u rokovima dospeća utvrđenim zakonom, isplatu pre roka dospeća na osnovu odredaba odgovarajućeg zakona, prenos vlasnistva, trgovinu i druga prava.

Obveznice glase na ime i prenosive su, izdaju se u nematerijalnom obliku (elektronski zapis), u seriji A bez kupona, sa rokovima dospeća svakog 31. maja u periodu od 2003. do 2016. godine, osim za 2002. godinu, koje su dospele 26. avgusta 2002. godine.

Vlasnik obveznice u rokovima njihovog dospeća može koristiti za plaćanje poreza na promet, akciza, poreza na imovinu, poreza na dohodak građana i poreza na dobit korporacija.

Takođe, vlasnik obveznica može obveznice koristiti i pre rokova njihovog dospeća za:

kupovinu akcija preduzeća u procesu privatizacije kupovinu akcija ovlašćenih banaka kupovinu stanova, stambenih objekata, poslovnog prostora, zemljišta i druge

imovine u državnoj svojini

Inicijalni vlasnik obveznica – štediša čija je štednja konvertovana u obveznice Republike Srbije može za sebe i članove svoje uže porodice (bračni drug, roditelji, deca, braća i sestre) koristiti obveznice i pre rokova njihovog dospeća uz diskont po kamatnoj stopi od 2% godišnje, u skladu sa članom 14. Zakona i to za plaćanje: troškova nabavke lekova, ortopedskih pomagala i sprava u zemlji i inostranstvu, troškova lečenja u zemlji i inostranstvu, kao i troškova sahrane i prenosa posmrtnih ostataka iz inostranstva, na osnovu Odluke o korišćenju obveznica Republike Srbije po osnovu devizne štednje građana pre roka dospeća radi plaćanja određenih troškova ("Službeni glasnik RS" br. 50/2002 i br. 56/2002)

Navedene troškove, takođe, pod istim uslovima, a na osnovu člana 13. Zakona o regulisanju javnog duga Savezne Republike Jugoslavije po ugovorima o deviznim depozitima građana oročenim kod Dafiment banke AD Beograd, u likvidaciji i po deviznim sredstvima građana položenim kod Banke privatne provrede Crne Gore DD Podgorica ("Službeni list SRJ", br. 36/2002), obveznicama pre roka dospeća, mogu

15


plaćati vlasnici obveznica Republike Srbije, emitovanih po osnovu deviznih depozita položenih kod tih banaka."

Promet obveznica je slobodan i oslobođen poreza na promet, provizije na platni promet, poreza na kapitalnu dobit, poreza na finansijske transakcije, kao i drugih poreza (član 9. Zakona).

ZAKONO REGULISANJU JAVNOG DUGA SAVEZNE REPUBLIKE JUGOSLAVIJE PO

OSNOVU DEVIZNE ŠTEDNJE GRAĐANA

I. OSNOVNE ODREDBE

Član 1.

Ovim zakonom uređuju se uslovi i način regulisanja obaveza po osnovu devizne štednje građana iz člana 2. Zakona o izmirenju obaveza po osnovu devizne štednje građana ("Službeni list SRJ", br. 59/98, 44/99 i 53/2001) (u daljem tekstu: Zakon) koja je pretvorena u oročeni depozit kod ovlašćenih banaka i predstavlja javni dug Savezne Republike Jugoslavije u skladu s članom 4. Zakona.

Član 2.

Javni dug iz člana 1. ovog zakona iznosi 4,2 mlrd evra i obuhvata:

stanje devizne štednje građana na dan 31. marta 2002. godine, obračunato kao razlika stanja devizne štednje kod ovlašćenih banaka iz člana 2. Zakona na dan 31. decembra 1997. godine i isplata izvršenih do 31. marta 2002. godine u iznosu 3,2 mlrd evra;

pripisanu kamatu, obračunatu po kamatnoj stopi od 2% godišnje, i kursne razlike obračunate za period od 1. januara 1998. do 31. marta 2002. godine u iznosu 0,4 mlrd evra;

kamatu, obračunatu po kamatnoj stopi od 2% godišnje, za period od 1. aprila 2002. godine do rokova dospeća utvrđenih ovim zakonom u iznosu 0,6 mlrd evra.

Član 3.

Obaveza Savezne Republike Jugoslavije po osnovu javnog duga utvrđenog na način iz člana 2. ovog zakona postaje, od dana stupanja na snagu tog zakona, obaveza, odnosno dug Republike Srbije i Republike Crne Gore - srazmerno visini devizne štednje građana čije je prebivalište na teritoriji tih republika.

16


II DINAMIKA IZVRŠENJA OBAVEZA PREMA DEVIZNIM ŠTEDIŠAMA

Član 4.

Obaveze prema deviznim štedišama izvršavaju se prema sledećoj dinamici:

u toku 2002. godine - u visini do 276,10 evra, 31. maja 2003. godine - u visini do 380 evra,

31. maja 2004. godine - u visini do 530 evra.

Preostali iznos obaveza prema deviznim štedišama isplaćuje se u 12 godišnjih rata, koje rastu po stopi geometrijske progresije od 10% i dospevaju svakog 31. maja u periodu od 2005. do 2016. godine, a izračunavaju se množenjem tog iznosa sledećim koeficijentima:

za 2005. godinu - koeficijentom 0,05425092, za 2006. godinu - koeficijentom 0,05967601,

za 2007. godinu - koeficijentom 0,06564361,









za 2016. godinu - koeficijentom 0,15478421.

Devizni štediša ima pravo na isplatu godišnje rate u visini od najmanje 500 evra ako su godišnje rate iz stava 2. ovog člana manje od tog iznosa.

Pravo na isplatu u smislu ovog člana, uključujući i unapred obračunatu kamatu po stopi od 2% godišnje, utvrđuje se po jednom deviznom štednom ulogu.

17


III NAČIN REGULISANJA JAVNOG DUGA SAVEZNE REPUBLIKE JUGOSLAVIJE – OBVEZNICE

Član 5.

Radi regulisanja javnog duga Savezne Republike Jugoslavije koji je postao dug Republike Srbije i Republike Crne Gore, Republika Srbija i Republika Crna Gora, u skladu sa odredbama ovog zakona, emitovaće obveznice, koje glase na evro.

Obveznice iz stava 1. ovog člana emituju se u nematerijalnom obliku, bez kupona, pojedinačno za svaku godinu, i registruju kod Narodne banke Jugoslavije - Zavoda za obračun i plaćanja - Centralnog registra, depoa i kliringa hartija od vrednosti (u daljem tekstu: Centralni registar).

Obveznice iz stava 1. ovog člana glase na ime i prenosive su, a isplaćuju se u evrima ili, na zahtev vlasnika tih obveznica - u dinarima.

Osnovne elemente obveznica, iznos emisije, kao i uslove distribucije i naplate obveznica, propisuju vlade Republike Srbije i Republike Crne Gore.

Član 6.

Obveznicama iz člana 5. ovog zakona regulišu se obaveze prema deviznim štedišama utvrđene u smislu člana 4. tog zakona, osim obaveza koje su izvršene do dana emisije obveznica iz člana 5. ovog zakona.

Obaveze prema deviznim štedišama utvrđene u smislu člana 4. ovog zakona regulišu se na dan emisije obveznica iz stava 1. ovog člana - konverzijom štednih uloga građana u obveznice.

Propisima iz člana 5. stav 4. ovog zakona, vlade Republike Srbije i Republike Crne Gore utvrdiće rok dospeća obveznica kojima se regulišu obaveze koje dospevaju u 2002. godini, a nisu izmirene do dana emisije obveznica iz tog člana.

Član 7.

Vrednost izvršene konverzije štednih uloga građana u obveznice evidentira se u štednim knjižicama i registruje u Centralnom registru na računu hartija od vrednosti, a deviznom štediši se o tome uručuje potvrda.

Na osnovu računa otvorenog u Centralnom registru, devizni štediša ostvaruje prava iz obveznica - isplatu u rokovima iz ovog zakona, prenos vlasništva, trgovinu i druga prava.

Devizna knjižica iz stava 1. ovog člana služi deviznom štediši kao dokaz da je njegov štedni ulog konvertovan u obveznice.

18


Član 8.

Ovlašćene banke iz člana 2. Zakona, banke koje su usled statusnih promena postale pravni sledbenici tih banaka, kao i banke koje, u skladu s propisima kojima se uređuju sanacija, stečaj i likvidacija banaka, preuzimaju poslove u vezi sa isplatom devizne štednje građana položene kod ovlašćenih banaka iz tog člana nad kojima je pokrenut postupak stečaja ili likvidacije dužne su da, na dan emisije obveznica, neisplaćene devizne štedne uloge građana preračunaju u evre i iskažu u evrima, utvrde obaveze prema deviznim štedišama u smislu člana 4. ovog zakona i izvrše konverziju tih uloga u obveznice na način utvrđen članom 6. tog zakona.

Član 9.

Bliže uslove i način vršenja konverzije štednih uloga građana u obveznice u smislu ovog zakona, način njihovog knjigovodstvenog evidentiranja, kao i način registracije obveznica u Centralnom registru, propisuje Narodna banka Jugoslavije.

Član 10.

Promet obveznica emitovanih u skladu sa ovim zakonom je slobodan i oslobođen poreza na promet, provizije na platni promet, poreza na kapitalnu dobit, poreza na finansijske transakcije, kao i drugih poreza.

Domaće pravno lice i preduzetnik, domaće fizičko lice i građani na privremenom radu u inostranstvu, kao i strano fizičko i pravno lice, obveznice iz člana 5. ovog zakona mogu kupovati i prodavati na finansijskoj berzi za devize.

Član 11.

Devize ostvarene prodajom obveznica u smislu člana 10. stav 2. ovog zakona, domaće pravno lice i preduzetnik i strano fizičko i pravno lice drže na deviznom računu.

Devize iz stava 1. ovog člana, kao i devize ostvarene naplatom obveznica u roku dospeća, strano fizičko i pravno lice mogu slobodno transferisati u inostranstvo.

Član 12.

Obveznice iz člana 5. ovog zakona kojima su regulisane obaveze prema deviznim štedišama u smislu člana 6. stav 2. ovog zakona mogu se, pre roka dospeća, koristiti za:

1. kupovinu akcija preduzeća u procesu svojinske transformacije, radi prodaje društvenog kapitala;

2. kupovinu akcija ovlašćenih banaka;

3. kupovinu stanova, stambenih objekata, poslovnog prostora, zemljišta i druge imovine u državnoj svojini.

19


Bliže uslove korišćenja obveznica za namene iz stava 1. ovog člana utvrđuju vlasnici imovine iz tog stava.

Član 13.

Vlasnik obveznica iz člana 5. ovog zakona može tim obveznicama, u rokovima njihovog dospeća, pored plaćanja iz člana 12. tog zakona plaćati i porez na promet, akcize, porez na imovinu, porez na dohodak građana i porez na dobit korporacija.

Član 14.

Inicijalni vlasnik obveznica iz člana 5. ovog zakona može te obveznice koristiti i pre roka dospeća, i to za plaćanje troškova lečenja, za nabavku lekova, za plaćanje troškova sahrane i u drugim slučajevima do iznosa stvarnih troškova, pod uslovima i do iznosa koje propišu republičke vlade.

Inicijalnim vlasnikom iz stava 1. ovog člana smatra se devizni štediša čija je štednja konvertovana u obveznice u smislu člana 6. stav 2. ovog zakona.

IV IZVORI SREDSTAVA ZA ISPLATU OBVEZNICA

Član 15.

Sredstva za isplatu obveznica u smislu ovog zakona obezbeđuju Republika Srbija i Republika Crna Gora, u skladu s rokovima i u visini utvrđenim tim zakonom.

Sredstva iz stava 1. ovog člana uplaćuju se na poseban račun otvoren kod Narodne banke Jugoslavije.

Bliže uslove kupovine deviznih sredstava radi isplate obveznica iz člana 5. ovog zakona utvrđuje Narodna banke Jugoslavije.

Član 16.

Ovlašćene banke iz člana 2. Zakona i banke pravni sledbenici tih banaka, koje su bile obavezne da obezbeđuju sredstva za isplatu javnog duga Savezne Republike Jugoslavije u smislu čl. 6. i 7. Zakona - oslobađaju se te obaveze i stupaju u obavezu prema Republici Srbiji, odnosno Republici Crnoj Gori.

Obaveze banaka iz stava 1. ovog člana, u visini od 15% javnog duga utvrđenog u članu 2. ovog zakona, umanjuju se za iznos koji su te banke uplatile do dana donošenja odluke o emisiji obveznica u smislu tog zakona i za iznos neiskompenzovanog dela potraživanja tih banaka od Savezne Republike Jugoslavije i republika članica u skladu s članom 26. Zakona.

20


Način i uslove regulisanja obaveza Republike Srbije, odnosno Republike Crne Gore prema bankama iz stava 1. ovog člana, ako su obaveze ovih banaka utvrđene stavom 2. tog člana manje od potraživanja tih banaka, propisuju vlade Republike Srbije, odnosno Republike Crne Gore.

Član 17.

Radi regulisanja obaveza iz člana 16. ovog zakona, banke iz tog člana dužne su da, u roku od 30 dana od dana kad im Narodna banka Jugoslavije dostavi pismeni nalog, donesu odluku o emisiji akcija - u iznosu navedenom u tom nalogu.

Akcije iz stava 1. ovog člana su obične akcije, s pravom glasa, i njihova nominalna vrednost iznosi 10.000 dinara.

Jedna akcija iz stava 1. ovog člana nosi jedan glas.

Republika Srbija i Republika Crna Gora akcije iz stava 1. ovog člana kupuju od banaka iz tog stava - konverzijom potraživanja od tih banaka u akcionarski ulog, čime se poboljšava struktura bilansa ovih banaka, smanjuju njihovi operativni troškovi i povećava njihov kapital.

Za emisiju i kupovinu akcija iz ovog člana nije potrebno odobrenje nadležnog saveznog organa.

Banci koja odluku o emisiji akcija ne donese u roku utvrđenom u stavu 1. ovog člana, Narodna banka Jugoslavije oduzeće dozvolu za rad i pokrenuće protiv nje postupak likvidacije, u skladu sa saveznim zakonom.

Član 18.

Agencija za osiguranje depozita, sanaciju, stečaj i likvidaciju banaka (u daljem tekstu: Agencija) organizuje i prati kupovinu akcija iz člana 17. ovog zakona i u ime Republike Srbije i Republike Crne Gore učestvuje u upravljanju bankama iz člana 16. tog zakona po osnovu tih akcija.

Član 19.

Republika Srbija i Republika Crna Gora dužne su da, najkasnije u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona, počnu da prodaju akcije iz člana 17. tog zakona domaćim pravnim licima u privatnoj svojini i stranim pravnim licima, pri čemu postojeći akcionari banke koji su privatna pravna lica imaju pravo preče kupovine.

Agencija organizuje i prati prodaju akcija iz stava 1. ovog člana.

21


Sredstva dobijena prodajom akcija u smislu stava 1. ovog člana uplaćuju se na posebne račune Republike Srbije i Republike Crne Gore kod Narodne banke Jugoslavije i služe isključivo za izmirenje obaveza po ovom zakonu.

Član 20.

Sredstva za izmirenje obaveza banaka iz člana 2. Zakona nad kojima je otvoren postupak stečaja, odnosno likvidacije, do okončanja tog postupka, a u visini utvrđenoj na način iz člana 16. ovog zakona, obezbeđuju Republika Srbija i Republika Crna Gora proporcionalno obavezama tih banaka po osnovu devizne štednje građana čije je prebivalište na teritoriji tih republika.

Organ nadležan za sprovođenje postupaka iz stava 1. ovog člana, dužan je da sredstva iz stečajne, odnosno likvidacione mase prenese na račun budžeta republike koja izmiruje obavezu banaka iz tog stava - do visine ukupno utvrđenih obaveza tih banaka.

V POSEBNE ODREDBE

Član 21.

Državljani bivših republika SFRJ, koje nisu u sastavu Savezne Republike Jugoslavije, a koji su deviznu štednju iz člana 2. Zakona položili kod ovlašćenih banaka sa sedištem na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, kao i državljani Savezne Republike Jugoslavije koji su tu štednju položili kod filijala banaka iz tog člana koje su se nalazile na teritoriji bivših republika SFRJ do momenta otcepljenja tih republika - svoja potraživanja po osnovu devizne štednje građana ostvaruju na način koji se ugovori sa državama sukcesorima SFRJ.

Građani na privremenom radu u inostranstvu i strana fizička lica, koji su deviznu štednju položili kod banaka iz člana 2. Zakona, pravo na isplatu te štednje ostvaruju u skladu sa ovim zakonom.

Sredstva za isplatu devizne štednje iz stava 2. ovog člana obezbeđuju Republika Srbija i Republika Crna Gora prema sedištu banaka kod kojih je ta štednja položena.

Član 22.

Pravo na isplatu obaveza prema deviznim štedišama utvrđeno članom 4. ovog zakona uvećava se za iznos isplata koje, prema članu 10. Zakona, nisu izvršene za 2000, 2001. i 2002. godinu i umanjuje za iznos preuzetih obveznica serije A za period od 2002. do 2004. godine, a pravo na godišnju isplatu utvrđeno u smislu člana 4. stav 3. ovog zakona umanjuje se za iznos preuzetih obveznica serije B, emitovanih na osnovu Odluke o emisiji obveznica Savezne Republike Jugoslavije za izmirenje obaveza po osnovu

22


devizne štednje građana ("Službeni list SRJ", br. 4/2001, 6/2001 i 27/2001) (u daljem tekstu: Odluka).

Član 23.

Pravo po osnovu obveznica serija A i B, emitovanih u skladu sa Odlukom, koje su deviznim štedišama uručene do dana donošenja odluke o emisiji obveznica u smislu ovog zakona, ostvaruje se prema Odluci.

Vlasnici obveznica serije B mogu ih zameniti za nove obveznice emitovane u smislu ovog zakona.

Član 24.

Obveznice serija A i B, koje su emitovane u skladu sa Odlukom i štedišama uručene do dana donošenja odluke o emisiji obveznica u smislu ovog zakona domaće pravno lice i preduzetnik, domaće i fizičko ice, građani na privremenom radu u inostranstvu, kao i strano fizičko pravno lice, mogu iznositi iz zemlje i unositi u zemlju pod uslovima i na način koje propiše Narodna banka Jugoslavije.

Član 25.

Obveznice serija A i B, koje su emitovane u skladu sa Odlukom, distribuiraju se do dana donošenja odluke o emisiji obveznica u smislu ovog zakona.

Ovlašćene banke iz člana 8. ovog zakona dužne su da neuručene obveznice iz stava 1. ovog člana vrate Narodnoj banci Jugoslavije, i to najkasnije u roku od pet dana od dana donošenja odluke o emisiji obveznica u smislu ovog zakona.

VI KAZNENE ODREDBE

Član 26.

Novčanom kaznom od 900.000 do 3.000.000 dinara kazniće se za privredni prestup banka iz člana 8. ovog zakona:

1. ako na dan emisije obveznica iz člana 5. ovog zakona ne izvrši konverziju štednih uloga građana u obveznice (član 6. stav 2);

2. ako vrednost izvršene konverzije štednih uloga građana u obveznice ne evidentira u štedne knjižice, ne registruje u Centralnom registru i deviznom štediši o tome ne uruči potvrdu (član 7. stav 1);

23


3. ako na dan emisije obveznica, neisplaćene devizne štedne uloge građana ne preračuna u evre i ne iskaže u evrima, kao i ako ne utvrdi obavezu prema deviznom štediši u smislu člana 4. ovog zakona (član 8);

4. ako neuručene obveznice serija A i B, koje su emitovane u skladu sa Odlukom, Narodnoj banci Jugoslavije ne vrati u utvrđenom roku (član 25. stav 2).

Za radnje iz stava 1. ovog člana kazniće se za privredni prestup i odgovorno lice u banci iz člana 8. ovog zakona novčanom kaznom od 20.000 do 200.000 dinara.

Član 27.

Novčanom kaznom od 90.000 do 450.000 dinara kazniće se za privredni prestup domaće pravno ili strano pravno lice:

1. ako devize ostvarene prodajom obveznica u smislu člana 10. stav 2. ovog zakona ne drži na deviznom računu (član 11. stav 1);

2. ako ne postupi u skladu s propisom Narodne banke Jugoslavije (član 24).

Za radnje iz stava 1. ovog člana kazniće se za privredni prestup i odgovorno lice u domaćem pravnom, odnosno stranom pravnom licu novčanom kaznom od 3.000 do 15.000 dinara.

Član 28.

Novčanom kaznom od 900 do 9.000 dinara kazniće se za prekršaj preduzetnik za radnje iz člana 27. ovog zakona.

Za radnje iz stava 1. ovog člana može se uz novčanu kaznu izreći i zaštitna mera zabrane vršenja samostalne delatnosti, u trajanju od tri meseca do jedne godine.

Član 29.

Novčanom kaznom od 900 do 21.000 dinara kazniće se za prekršaj strano fizičko lice ako devize ostvarene prodajom obveznica u smislu člana 10. stav 2. ovog zakona ne drži na deviznom računu (član 11. stav 1).

Član 30.

Novčanom kaznom od 900 do 21.000 dinara kazniće se za prekršaj domaće i strano fizičko lice, kao i građani na privremenom radu u inostranstvu, ako ne postupe u skladu s propisom Narodne banke Jugoslavije (član 24).

24


VII PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE

Član 31.

Deponovanu deviznu štednju koju je Narodna banka Jugoslavije isplatila u periodu od 1994. do 1999. godine, a koja nije obuhvaćena Zakonom, u visini od 550 mln dinara, izmiriće Savezna Republika Jugoslavija, u 12 godišnjih rata, počev od 2005. godine.

Član 32.

Bankama koje, u skladu s propisima kojima se uređuju sanacija, stečaj i likvidacija banaka, preuzimaju poslove u vezi sa isplatom devizne štednje građana položene kod ovlašćenih banaka iz člana 2. Zakona nad kojima je pokrenut postupak stečaja ili likvidacije Republika Srbija i Republika Crna Gora obezbediće posebna sredstva za obavljanje tih poslova.

Član 33.

Nosioci obaveza iz člana 6. Zakona dužni su da za isplate u 2002. godini obezbede sredstva za izmirenje obaveza u procentima utvrđenim tim članom, odnosno srazmerno učešću u visini sredstava utvrđenih za tu godinu prema članu 7. Zakona.

U periodu od 2003. do 2016. godine sredstva za izmirivanje obaveza po ovom zakonu obezbeđuju se u skladu sa čl. 15, 19. i 20. tog zakona.

Član 34.

Obveznice serija A i B, koje su emitovane u skladu sa Odlukom, mogu se, pre roka njihovog dospeća, koristiti za namene i do iznosa utvrđenih Odlukom o prevremenom otkupu obveznica Savezne Republike Jugoslavije po osnovu devizne štednje građana radi plaćanja određenih troškova ("Službeni list SRJ", br. 7/2001 i 10/2002) do dana donošenja propisa iz člana 14. stav 1. ovog zakona.

Propisom iz člana 14. stav 1. ovog zakona, republičke vlade utvrdiće da se obveznice iz stava 1. ovog člana mogu koristiti na isti način i pod istim uslovima kao i obveznice iz člana 5. ovog zakona.

Član 35.

Uslovi i način izmirivanja obaveza po osnovu devizne štednje iz člana 3. Zakona koja je pretvorena u oročeni depozit kod ovlašćenih banaka i predstavlja javni dug Savezne Republike Jugoslavije u skladu s članom 4. Zakona, regulisaće se posebnim zakonom.

Član 36.

25


Danom stupanja na snagu ovog zakona obustavljaju se sudski postupci za naplatu devizne štednje obuhvaćene ovim zakonom, uključujući i izvršne postupke.

Član 37.

Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o izmirenju obaveza po osnovu devizne štednje građana ("Službeni list SRJ", br. 59/98, 44/99 i 53/2001).

Član 38.

Ovaj zakon stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SRJ".

ZAKONO REGULISANJU JAVNOG DUGA SAVEZNE REPUBLIKE JUGOSLAVIJE PO

UGOVORIMA O DEVIZNIM DEPOZITIMA GRAĐANA OROČENIM KOD DAFIMENT BANKE AD, BEOGRAD, U LIKVIDACIJI I PO DEVIZNIM

SREDSTVIMA GRAĐANA POLOŽENIM KOD BANKE PRIVATNE PRIVREDE CRNE GORE DD, PODGORICA

I. OSNOVNE ODREDBE

Član 1.Ovim zakonom uređuju se uslovi i način regulisanja obaveza po osnovu neisplaćenih oročenih deviznih sredstava građana po ugovorima o depozitu građana kod Dafiment banke AD, Beograd, u likvidaciji (udaljem tekstu: depoziti) koji predstavljaju javni dug Savezne Republike Jugoslavije u skladu sa članom 4. Zakona o izmirenju obaveza po osnovu devizne štednje građana ("Službeni list SRJ", br. 59/98, 44/99 i 53/2001) (u daljem tekstu: Zakon).

Član 2.

26


Javni dug iz člana 1. ovog zakona obuhvata neisplaćene oročene depozite, umanjene za iznos obračunatih ugovorenih kamata na te depozite i za iznos isplata izvršenih po depozitima do otvaranja postupka likvidacije nad bankom iz tog člana. Na javni dug iz stava 1. ovog člana ne obračunava se kamata iz člana 3. Zakona. Visina javnog duga iz stava 1. ovog člana utvrđuje se na način i pod uslovima koje propišu vlade Republike Srbije i Republike Crne Gore.

Član 3.Obaveza Savezne Republike Jugoslavije po osnovu javnog duga iz člana 2. ovog zakona postaje, od dana stupanja na snagu tog zakona, obaveza, odnosno dug Repulike Srbije i Republike Crne Gore . srazmerno visini deviznih depozita građana čije je prebivalište na teritoriji tih republika.

II. DINAMIKA IZVRŠAVANjA OBAVEZA

Član 4.Obaveze prema građanima iz člana 1. ovog zakona ( u daljem tekstu: deponenti) izvršavaju se u periodu od 2002. do 2004.godine, prema sledećoj dinamici:

. u toku 2002. godine . u visini do 280 evra,. 31. maja 2003. godine . u visini do 380 evra,. 31. maja 2004. godine . u visini do 530 evra.

Preostali iznos obaveza prema deponentima isplaćuje se u 12 godišnjih rata, koje rastu po stopi geometrijske progresije od 10% i dospevaju svakog 31. maja u periodu od 2005. do 2016. godine, a izračunavaju se množenjem tog iznosa sledećim koeficijentima:

. za 2005. godinu . koeficijentom 0,04676332,











. za 2016. godinu . koeficijentom 0,13342120.Deponenti stiču pravo na isplatu dospelih obaveze iz ovog člana od dana kada se utvrdi visina obaveze prema njima, odnosno od dana kada dobiju potvrdu o tome od nadležnih organa vlada Republike Srbije i Republike Crne Gore. Pravo na isplatu u smislu ovog člana, koje ne uključuje obračunavanje i plaćanje kamate, utvrđuje se po jednom deponentu. Deponenti imaju pravo na isplatu godišnje rate u visini od najmanje 500 evra, ako su godišnje rate iz stava 2. ovog člana manje od tog iznosa. Način i uslove izdavanja potvrde iz stava 3. ovog člana utvrđuju vlade Republike Srbije i Republike Crne Gore.

III. NAČIN REGULISANJA JAVNOG DUGA SAVEZNE REPUBLIKE JUGOSLAVIJE - OBVEZNICE

27


Član 5.Radi regulisanja javnog duga Savezne Republike Jugoslavije iz člana 1.ovog zakona koji je postao dug Republike Srbije i Republike Crne Gore. Republika Srbija i Republika Crna Gora emitovaće obveznice, koje glase na evro. Obveznice iz stava 1. ovog člana emituju se u nematerijalnom obliku, bez kupona, pojedinačno za svaku godinu, i registruju kod Narodne banke Jugoslavije . Zavoda za obračun i plaćanja . Centralnog registra, depoa i kliringa hartija od vrednosti (u daljem tekstu: Centralni registar). Obveznice iz stava 1. ovog člana glase na ime i prenosive su, a isplaćuju se u evrima ili, na zahtev vlasnika tih obveznica . u dinarima. Osnovne elemente obveznica, iznos emisije, kao i uslove distribucije i naplate tih obveznica, propisuju vlade Republike Srbije i Republike Crne Gore.

Član 6.Obveznicama iz člana 5. ovog zakona regulišu se obaveze prema deponentima utvrđene u smislu člana 4. tog zakona . konverzijom depozita deponenata u obveznice. Regulisanje obaveza prema deponentima u smislu stava 1. ovog člana izvršava se na način i pod uslovima koje propišu vlade Republike Srbije i Republike Crne Gore.

Član 7.Vrednost izvršene konverzije depozita u obveznice registruje se u Centralnom registru . na računu hartija od vrednosti, a deponentu se o tome uručuje potvrda. Na osnovu računa otvorenog u Centralnom registru, deponent ostvaruje prava iz obveznica, i to isplatu u rokovima iz ovog zakona, prenos vlasništva, trgovinu i druga prava.

Član 8.Bliže uslove i način vršenja konverzije depozita deponenata u obveznice u smislu ovog zakona, način njihovog knjigovodstvenog evidentiranja, kao i način registracije obveznica u Centralnom registru, propisuju vlade Republike Srbije i Republike Crne Gore.

Član 9.Promet obveznica emitovanih u skladu sa ovim zakonom je slobodan i oslobođen poreza na promet, provizije na platni promet, poreza na kapitalnu dobit, poreza na finansijske transakcije, kao i drugih poreza. Domaće pravno lice i preduzetnik, domaće fizičko lice i građani na privremenom radu u inostranstvu, kao i strano fizičko i pravno lice, obveznice iz člana 5. ovog zakona mogu kupovati i prodavati na finansijskoj berzi za devize.

Član 10.Devize ostvarene prodajom obveznica u smislu člana 9. stav 2. ovog zakona, domaće pravno lice i preduzetnik i strano fizičko i pravno lice drže na deviznom računu. Devize iz stava 1. ovog člana, kao i devize ostvarene naplatom obveznica u roku dospeća, strano fizičko i pravno lice mogu slobodno transferisati u inostranstvo.

28


Član 11.Obveznice iz člana 5. ovog zakona kojima su regulisane obaveze prema deponentima mogu se, pre roka dospeća, koristiti za:

1) kupovinu akcija preduzeća u procesu svojinske transformacije, radi prodaje društvenog kapitala;

2) kupovinu akcija ovlašćenih banaka;3) kupovinu stanova, stambenih objekata, poslovnog prostora, zemljišta i druge

imovine u državnoj svojini.Bliže uslove korišćenja obveznica za namene iz stava 1. ovog člana utvrđuju vlasnici imovine iz tog stava.

Član 12.Vlasnik obveznica iz člana 5. ovog zakona može u rokovima njihovog dospeća, pored plaćanja iz člana 11. ovog zakona, plaćati i porez na promet, akcize, porez na imovinu, porez na dohodak građana i porez na dobit korporacija.

Član 13.Inicijalni vlasnik obveznica iz člana 5. ovog zakona može te obveznice koristiti pre roka dospeća, i to za plaćanje troškova lečenja, za nabavku lekova, za plaćanje troškova sahrane i u drugim slučajevima, do iznosa stvarnih troškova, pod uslovima i do iznosa koje propišu republičke vlade.

Inicijalnim vlasnikom iz stava 1. ovog člana smatra se deponent čiji su depoziti konvertovani u obveznice u smislu člana 6. ovog zakona.

IV. IZVORI SREDSTAVA ZA ISPLATU OBVEZNICA

Član 14.Sredstva za isplatu obveznica u smislu ovog zakona obezbeđuju Republika Srbija i Republika Crna Gora. Organ nadležan za sprovođenje postupka likvidacije nad bankom iz člana 1. ovog zakona dužan je da svu imovinu te banke koja ulazi u likvidacionu masu, do visine obaveza te banke prema deponentima, prenese Republici Srbiji i Republici Crnoj Gori.

Član 15.Sredstva iz člana 14. ovog člana uplaćuju se na poseban račun otvoren kod Narodne banke Jugoslavije. Bliže uslove za kupovinu deviznih sredstava radi isplate obveznica iz člana 5. ovog zakona utvrđuje Narodna banke Jugoslavije

V. POSEBNE ODREDBE O REGULISANJU OBAVEZA PREMA GRAĐANIMA KOJI SU DEVIZNA SREDSTAVA POLOŽILI KOD BANKE PRIVATNE

PRIVREDE CRNE GORE DD, PODGORICA

Član 16.Devizna sredstva koja su građani položili u periodu od 15. oktobra 1988.godine do 18.marta 1995.godine kod Banke privatne privrede Crne Gore d.d. Podgorica ( u daljem tekstu: Banka privatne privrede) na osnovu ugovora o oročavanju drviznih sredstava na

29


deviznu štednju (u daljem tekstu: devizna sredstva) predstavljaju u smislu ovog zakona, javni dug Savezne Republike Jugoslavije.

Član 17.Javni dug iz člana 16. ovog zakona obuhvata neisplaćena devizna sredstva umanjena za iznos obračunatih ugovorenih kamata i za iznos izvršenih isplata do dana stupanja na snagu tog zakona. Na javni dug iz stava 1. ovog člana ne obračunava se kamata iz člana 3. Zakona.

Član 18.Obaveza Savezne Republike Jugoslavije po osnovu javnog duga iz člana 16. ovog zakona postaje, danom stupanja na snagu tog zakona, obaveza, odnosno dug Republike Srbije i Republike Crne Gore . srazmerno visini deviznih sredstava građana čije je prebivalište na teritoriji tih republika. Visina duga iz stava 1. ovog člana utvrđuje se na način i pod uslovima koje propišu vlade Republike Srbije i Republike Crne Gore.

Član 19.Obaveze prema građanima koji su devizna sredstva položili kod Banke privatne privrede izvršavaju se prema dinamici i na način koji su utvrđeni odredbama čl. od 4. do 13. ovog zakona.

Član 20.Sredstva za isplatu obveznica građanima koji su devizna sredstva položili kod Banke privatne privrede obezbeđuju Republika Srbija i Republika Crna Gora. Organ nadležan za sprovođenje postupka stečaja nad preduzećem ’’Jugoskandik’’ D.D. Beograd, u stečaju, preko koga su građani polagali devizna sredstva kod Banke privatne privrede, dužan je da svu imovinu tog preduzeća iz stečajne mase . do visine obaveza prema građanima u smislu člana 17. ovog zakona- prenese Republici Srbiji i Republici Crnoj Gori. Sredstva iz st 1. i 2. ovog člana uplaćuju se na poseban račun otvoren kod Narodne banke Jugoslavije. Bliže uslove za kupovinu deviznih sredstava radi isplate obveznica građanima iz stava 1. ovog člana utvrđuje Narodna banka Jugoslavije.

VI.KAZNENE ODREDBE

Član 21.Novčanom kaznom od 90.000 do 450.000 dinara kazniće se za privredni prestup domaće pravno ili strano pravno lice ako devize ostvarene prodajom obveznica u smislu člana 9. stav 2. ovog zakona ne drži na deviznom računu (član 10. stav 1). Za radnje iz stava 1. ovog člana kazniće se za privredni prestup i odgovorno lice u domaćem pravnom, odnosno stranom pravnom licu, novčanom kaznom od 3.000 do 15.000 dinara.

Član 22.Novčanom kaznom od 900 do 9.000 dinara kazniće se za prekršaj preduzetnik za radnje iz člana 21. stav 1. ovog zakona. Za radnje iz stava 1. ovog člana može se uz novčanu kaznu izreći i zaštitna mera zabrane vršenja samostalne delatnosti, u trajanju od tri meseca do jedne godine.

30


Član 23.Novčanom kaznom od 900 do 21.000 dinara kazniće se za prekršaj strano fizičko lice ako devize ostvarene prodajom obveznica u smislu člana 9. stav 2. ovog zakona ne drži na deviznom računu (član 10. stav 1).

VII. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE

Član 24.Republika Srbija i Republika Crna Gora obezbediće posebna sredstva za banke koje preuzimaju poslove u vezi sa izmirenjem obaveza prema deponentima u smislu ovog zakona.

Član 25.Ovaj zakon stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u ’’Službenom listu SRJ’’.

SADRŽAJ

HARTIJE OD VREDNOSTI I NJIHOVA PRIRODA................................................. 2 Opšte karakteristike hartija vrednosti................................................................. 2

1. Formalnost .............................................................................................. 2

2. Imovinsko pravo ..................................................................................... 2 3. Inkorporacija ........................................................................................... 3

4. Negocijabilnost ....................................................................................... 3FUNKCIJE I ZNAČAJ HARTIJA OD VREDNOSTI.................................................. 3

1. Monetarna Funkcija .............................................................................. 32. Robna Funkcija ..................................................................................... 3

Značaj hartija od vrednosti .................................................................................3KLASIFIKACIJA HARTIJA OD VREDNOSTI ......................................................... 4OPŠTA PRAVILA O HARTIJAMA OD VREDNOSTI.............................................. 6

1. Zalaganje ............................................................................................... 62. Prenos punomoćja ................................................................................. 73. Konvertovanje ....................................................................................... 74. Deljenje i sjedinjavanje ......................................................................... 85. Zamena i amortizacija ........................................................................... 8

PRAVNA PRIRODA ODNOSA IZ HARTIJA OD VREDNOSTI.............................. 9VRSTE HARTIJA OD VREDNOSTI KOJE SU REGISTROVANE U CENTRALNOM REGISTRU HARTIJA OD VREDNOSTI......................................10OBVEZNICE................................................................................................................10OBVEZNICE STARE DEVIZNE ŠTEDNJE..............................................................13

Konverzija deviznih štednih uloga građana u obveznice Republike Srbije .....13Karakteristike obveznica Republike Srbije ......................................................14

31


ZAKON O REGULISANJU JAVNOG DUGA SAVEZNE REPUBLIKE JUGOSLAVIJE PO OSNOVU DEVIZNE ŠTEDNJE GRAĐANA ...........................16

1. Osnovne odredbe ..................................................................................162. Dinamika izvršenja obaveza prema deviznim štedišama .....................173. Način regulisanja javnog duga Savezne Republike Jugoslavije- Obveznice ...............................................................................174. Izvori sredstava sa isplatu obveznica ................................................... 205. Posebne odredbe ................................................................................... 226. Kaznene odredbe .................................................................................. 237. Prelazne i završne odredbe ................................................................... 24

ZAKON O REGULISANJU JAVNOG DUGA SAVEZNE REPUBLIKE JUGOSLAVIJE PO UGOVORIMA O DEVIZNIM DEPOZITIMA GRAĐANA OROČENIM KOD DAFIMENT BANKE AD, BEOGRAD, U LIKVIDACIJI I PO DEVIZNIM SREDSTVIMA GRAĐANA POLOŽENIM KOD BANKE PRIVATNE PRIVREDE CRNE GORE DD, PODGORICA ........................................................... 25

1. Osnovne odredbe ................................................................................. 252. Dinamika izvršenja obaveza prema deviznim štedišama .................... 263. Način regulisanja javnog duga Savezne Republike Jugoslavije- Obveznice .............................................................................. 274. Izvori sredstava sa isplatu obveznica ................................................... 295. Posebne Odredbe o regulisanju obaveza prema građanima koji sudevizna sredstva položili kod Banke privatne privrede Crne Gore dd, Podgorica .............................................................................................. 296. Kaznene odredbe .................................................................................. 307. Prelazne i završne odredbe ................................................................... 30

32


LITERATURA

Dr. ĐUROVIĆ, Đuro, „Privredno pravo sa osnovama građanskog prava“ Beograd, 2008.Dr. VASILJEVIĆ, Mirko „Trgovinsko pravo“ Beograd, 2007.Dr. ANTONIJEVIĆ, Zoran „Poslovi platnog prometa“ Beograd 1970.Dr. JANKOVEC, Ivica „Privredno pravo“ Beograd, 2005Dr. JEDNAK, Jovo, „Ekonomija“ Beograd, 2004. Zakon o obligacionim odnosima Republike SrbijeZakon o hartijama od vrednostiInternet

33

SEMINARSKI PRIVREDNO PRAVO

Documents