R&D Newsletter ปีที่ 22 ฉบับที่ 1

สารพหสณฐานกบการพฒนาต�ารบยา

GPO R&D NEWSLETTERองคการเภสชกรรม

องคการเภสชกรรม รบผดชอบชวต ผลตยาคณภาพ

ISSN 1513-685X

ปท 22 ฉบบท 1 ประจ�าเดอนมกราคม - มนาคม 2558

GPOองคการเภสชกรรม

R&D NEWSLETTER ปท 22 ฉบบท 1 ประจ�าเดอนมกราคม - มนาคม 2558

สารพหสณฐานกบการพฒนาต�ารบยาชอสามญ

การใชสารชวยทางเภสชกรรมในการวจยและพฒนา

สตรต�ารบโปรตน

Troubleshooting in High performance liquid

Chromatography

Study sample analysis

“เมลาโทนน” ฮอรโมนแหงรตตกาล

การผลตวคซนปองกนโรคบาดทะยก

ลมพษ (ฤทธ) ไมเบา

การใชประโยชนของไคโตแซนในการยดอายของอาหารและเครองดม

โรคหมอท�า...

วตถประสงค

1.เพอเปนสอเผยแพรผลงานของสถาบนวจยและพฒนา 2.เพอเสนอขาวความเคลอนไหวความกาวหนาทางวชาการเกยวกบการวจยผลตภฒฑธรรมชาตเภสชกรรม

เภสชเคมวเคราะหชววเคราะหวตถดบทางเภสชกรรมชววตถและการศกษาชวสมมล 3.เพอเปนสอกลางแลกเปลยนความรและประสบการณของนกวจย

ขอมลโดย

สถาบนวจยและพฒนา องคการเภสชกรรม

โทรศพท 0-2203-8111

โทรสาร 0-2354-8812

E-mail address : [email protected]

http://www.gpo.or.th/rdi

02

05

08

1013

18

20

23

27

กองประชาสมพนธองคการเภสชกรรม75/1ถนนพระรามท6ราชเทวกรงเทพฯ10400http://www.gpo.or.thโทรศพท0-2644-8856โทรสาร0-2644-8855

2 R&D Newsletterปท 22 ฉบบท 1 ประจำ�เดอนมกร�คม - มน�คม 2558

ดร.ภญ.สจตราคชเสนผอ�านวยการสถาบนวจยและพฒนา

ยาชอสามญ (generic drug) หมายถงยาทใหผลทางคลนก (clinical effect) และความปลอดภย (safety profile) เหมอนยาตนแบบ (innovetor) เมอใชตามทระบในฉลาก โดยมความเทาเทยมกบ ยาตนแบบทงดานเภสชกรรม (pharmaceutical equivalence) ไดแก ตวยาส�าคญ (drug substance) ความแรง (strength) รปแบบยา (dosage form) และวธการบรหารยา (route of administration) และดานชวสมมล (bioequivalence)

สารพหสณฐานกบการพฒนาต�ารบยาชอสามญ

ความเทาเทยมในดานตวยาส�าคญหมายถงมเอกลกษณ(identification)และคณภาพมาตรฐานเดยวกนมค�าถามวาเอกลกษณเดยวกนหมายความรวมถงตองเปนสารพหสณฐาน(polymorph)เดยวกนหรอไม

ภาวะพหสณฐาน (Polymorphism) คออะไร ภาวะพหสณฐานหมายถงภาวะทโมเลกลของสารชนดเดยวกนมการจดเรยงตวไดหลายแบบเปนผลใหสารนนมขนาดรปราง ลกษณะทปรากฏภายนอกและคณสมบตทางเคมกายภาพแตกตางกนออกไปเชนคาการละลาย(solubility)อตราการละลาย(dissolutionrate)ความคงตว(stability)เปนตนลกษณะทปรากฏภายนอกหมายถงผลกรปรางตางๆ(crystalforms)และอสณฐาน(amorphousform)รวมถงการทม โมเลกลของตวท�าละลาย (solvates) หรอน�า (hydrates)อยรวมกบโมเลกลของสารซงเรยกวาภาวะพหสณฐานเทยม(pseudopolymorphism) ส�าหรบค�าจ�ากดความของpolymorphismตามInter-nationalConferenceonHarmonization(ICH)GuidelineQ6A1คอรปแบบผลก(crystallineform)ทแตกตางกนของตวยาส�าคญเดยวกนและรวมถงรปแบบทมตวท�าละลาย (solvation)และน�า(hydration)และอสณฐานดวย

การตรวจพสจนสารพหสณฐานท�าไดอยางไร การตรวจพสจนสารพหสณฐานทเปนวธมาตรฐานคอใชเทคนคX-raypowderdiffraction(XRPD)หรออาจใชเทคนคdifferentialscanningcalorimetry(DSC),thermal

gravimetricanalysis(TGA),hot-stagemicroscopyและspectroscopyเชน Infrared(IR),Ramanหรอใชวธอน ทเหมาะสมส�าหรบการควบคมคณภาพสารพหสณฐานของตวยาส�าคญเชนการหาปรมาณน�าดวยKarlFischerการหาmeltingpointซงตองตรวจสอบความถกตองกอนโดยเปรยบเทยบกบXRPD2

สารพหสณฐานส�าคญอยางไรกบการพฒนาผลตภณฑยา จากการทสารพหสณฐานมคณสมบตทางเคมกายภาพทแตกตางกนจงอาจใหผลทแตกตางกนเมอน�าไปผลตเปน ยาส�าเรจรปเนองจากมความแตกตางกนของคณสมบตการดดความชน (hygroscopicity)รปรางและขนาดของอนภาค ความหนาแนน (density)การไหล (flowability)การอด(compactibility) และอาจท�าใหผลตภณฑยามคณภาพ แตกตางกนเชนความคงสภาพ(stability)อตราการละลาย(dissolutionrate)และชวประสทธผล (bioavailability) โดยทวไปสารในรปอสณฐานจะมคาการละลายอตราการละลายรวมถงความสามารถในการถกตอกอด(compressioncharacteristics)ดกวาในรปแบบผลกแตมกจะมความคงตวทงทางเคมและกายภาพดอยกวาเนองจากสารในรปอสณฐานมพลงงานสงกวาในรปผลก3และมกเปลยนไปอยในรปผลก เพอใหมความสมดลและคงตวขนปรากฏการณนเกดขนกบ สารพหสณฐานทมพลงงานสงกวาเปลยนไปเปนสารพหสณฐานทมพลงงานต�ากวาเชนกน

3วารสาร เพอการวจยและพฒนา องคการเภสชกรรมปท 22 ฉบบท 1 ประจำ�เดอนมกร�คม - มน�คม 2558

สารอสณฐานหรอพหสณฐานรปแบบหนงเปลยนไปเปนอกรปแบบหนงทคงตวกวาอาจเกดขนไดเมอตวยาส�าคญเขาสกระบวนการผลตเชนการยอยขนาด(milling/micronizing)การท�าใหแหง(drying)การท�าแกรนลโดยวธผสมเปยก(wetgranulation)การท�าแหงแบบพนฝอย(spraydrying)หรอการตอกอด(compression)นอกจากนระหวางการเกบรกษา(storage)ตวยาส�าคญกอาจเปลยนรปแบบพหสณฐานท�าใหคาการละลายเปลยนแปลงไปจนสงผลกระทบท�าใหยาไมมชวประสทธผลตวอยางเชนChloramphenicolpalmitateมพหสณฐาน4รปแบบโดยอยในรปผลก3รปแบบ(A,B,C)และรปแบบอสณฐานพหสณฐานรปแบบA(จดหลอมเหลว95องศาเซลเซยส)มความคงตวสงสดแตมคาการละลายนอยทสดในขณะทรปแบบB(จดหลอมเหลว89องศาเซลเซยส)มความคงตวนอยกวา(metastable)แตการละลายดสวนรปแบบCเปนรปแบบทไมคงตวและเปนททราบกนดวารปแบบAไมมชวประสทธผล4สวนรปแบบBสามารถเปลยนเปนรปแบบAไดดงนน ในเภสชต�ารบ (Pharmacopeia) เชนUSPจงได ก� าหนดปรมาณสารพหสณฐาน A ไว ไม เกน 10 % ในChloramphenicolPalmitateOralSuspension5

การใชสารพหสณฐานรปแบบทคงตวทสดจงเปนทางเลอกทดทสดในการพฒนาต�ารบยาเพอตดปญหาการเปลยนรปแบบระหวางกระบวนการผลตและระหวางการเกบรกษาอยางไรกตามบางครงกมขอจ�ากดทไมสามารถเลอกใชรปแบบพหสณฐานทคงตวทสดไดเนองจากคาการละลายไมดพอหรอเพอหลกเลยงสทธบตรท�าใหตองพฒนาสตรต�ารบทใชตวยาส�าคญในรปแบบพหสณฐานทมความคงตวนอยกวาซงผพฒนาสตรต�ารบตองพสจนคณภาพความปลอดภยและชวประสทธผลหรอชวสมมลตลอดอาย(shelf-life)ของผลตภณฑยา

ควรก�าหนดหวขอทดสอบสารพหสณฐานในขอก�าหนดตวยาส�าคญ และ/หรอผลตภณฑยาหรอไม ตาม ICHGuidelineQ6A1ซงเปนแนวทางปฏบตส�าหรบการพฒนายาใหม(newdrug)ไดใหเสนทางการตดสนใจ(decision tree) โดยใชหลกการประเมนความเสยงเพอพจารณาก�าหนดหวขอทดสอบสารพหสณฐานในขอก�าหนดของตวยาส�าคญและผลตภณฑยาโดยสรปคอหากสารพหสณฐานมคณสมบตทางเคมกายภาพต างกน และมผลกระทบ ตอประสทธภาพคณภาพและความปลอดภยของผลตภณฑยาจะตองมหวขอการทดสอบพรอมเกณฑการยอมรบในขอก�าหนดของตวยาส�าคญนนและหากหวขอทดสอบผลตภณฑยา(เชนdissolutiontest)ไมสามารถเปนดชนบอกการเปลยนแปลงรปแบบพหสณฐานทส งผลกระทบตอประสทธภาพและ

ความปลอดภยของผลตภณฑยาจะตองเพมหวขอทดสอบพรอมเกณฑการยอมรบทสอดคลองกบประสทธภาพและความปลอดภยในขอก�าหนดของผลตภณฑยานนดวย ส�าหรบการพฒนาต�ารบยาชอสามญมแนวทางปฏบตตามU.S.FDAGuidanceforIndustry,ANDAs:Pharma-ceuticalSolidPolymorph6ส�าหรบการระบหวขอทดสอบสารพหสณฐานในขอก�าหนดของตวยาส�าคญและผลตภณฑ ยารปแบบของแขงและยาแขวนตะกอนทใหโดยการรบประทาน (solidoralandsuspensiondosageformproducts) โดยใชหลกการประเมนความเสยงเชนกนดงน ขนตอนท 1หาขอมลวาตวยาส�าคญทน�ามาพฒนาต�ารบนนมพหสณฐานหรอไม ขนตอนท 2หากตวยาส�าคญมพหสณฐานใหหาขอมลวาสารพหสณฐานทงหมดของตวยาส�าคญนนมคาการละลายแตกตางกนหรอไมหากไมแตกตางกไมจ�าเปนตองก�าหนดหวขอทดสอบสารพหสณฐานในขอก�าหนดทงของตวยาส�าคญและผลตภณฑยา ขนตอนท 3หากมความแตกตางของคาการละลายระหวางสารพหสณฐาน -กรณทสารพหสณฐานทกรปแบบมคาการละลายสงตามเกณฑBiopharmaceuticsClassificationSystem(BCS)7 คอBCSClass1(Highsolubility–HighPermeability)และBCSClass3(Highsolubility–LowPermeability)กไมจ�าเปนตองก�าหนดหวขอทดสอบสารพหสณฐานในขอก�าหนดทงของตวยาส�าคญและผลตภณฑยา -กรณทมสารพหสณฐานอยางนอย1รปแบบมคาการละลายต�าตามเกณฑBCS •หากในเภสชต�ารบUSPมหวขอทดสอบสารพหสณฐานในmonographของตวยาส�าคญซงพจารณาแลวว าเพยงพอและเหมาะสม ใหก�าหนดหวขอทดสอบสาร พหสณฐานตามเภสชต�ารบ •หากในเภสชต�ารบไมมหวขอทดสอบสาร พหสณฐานหรอมแตไมเพยงพอใหก�าหนดหวขอทดสอบและเกณฑการยอมรบของสารพหสณฐานเพมเตมในขอก�าหนดของตวยาส�าคญ ขนตอนท 4การพจารณาก�าหนดหวขอทดสอบสาร พหสณฐานในผลตภณฑยาโดยทวไปไมจ�าเปนตองทดสอบสาร พหสณฐานในผลตภณฑยาถาต�ารบยานนใชสารพหสณฐานทมความคงตวสงทสดหรอใชสารพหสณฐานรปแบบเดยวกน กบยาตนแบบแตอยางไรกตามหากมขอกงวลวาอาจม การเปลยนแปลงรปแบบของสารพหสณฐานแลวมผลกระทบตอชวสมมลของผลตภณฑยาตองพจารณาก�าหนดหวขอทดสอบสารพหสณฐานในขอก�าหนดของผลตภณฑยา

บทสรป จากทกลาวมาจะเหนไดวาความเทาเทยมกนของยาชอสามญกบยาตนแบบไมจ�ากดวาจะตองใชตวยาส�าคญทเปนสารพหสณฐานเดยวกนแตยาชอสามญซงตวยาส�าคญมพหสณฐานไมวาจะใชสารพหสณฐานเดยวกนกบยาตนแบบหรอไมจะตองพสจนความเทาเทยมกบยาตนแบบทงดานเภสชกรรมไดแกตวยาส�าคญความแรงรปแบบยาและวธการบรหารยารวมถงดานชวสมมลตลอดอายของผลตภณฑยาซงตองพจารณาก�าหนดหวขอทดสอบสารพหสณฐานทงในขอก�าหนดตวยาส�าคญและผลตภณฑยาตามผลการประเมนความเสยง


การเปลยนแปลงรปแบบของสารพหสณฐานเมอถงระดบทอาจมผลตอชวสมมลของผลตภณฑยา ทงนแนวทางปฏบตทกลาวมาพจารณาเฉพาะผลกระทบจากสารพหสณฐานตอชวประสทธผล/ชวสมมลเทานนไมรวมถงผลกระทบตอการน�าไปผลตและความคงสภาพของผลตภณฑยาทได ซงผพฒนาสตรต�ารบตองน�าไปประกอบการพจารณาเพอก�าหนดหวขอทดสอบสารพหสณฐานในขอก�าหนดตวยาส�าคญดวย

-หากหวขอทดสอบตามขอก�าหนดของผลตภณฑยาเชนdissolutiontestสามารถบอกการเปลยนแปลงรปแบบของสารพหสณฐานทสงผลตอชวสมมลของผลตภณฑยาใหใชหวขอทดสอบและวธตามขอก�าหนด -หากหวขอทดสอบตามขอก�าหนดของผลตภณฑยาเชนdissolution test ไม แสดงความแตกตางเมอเกดการเปลยนแปลงรปแบบของสารพหสณฐานทสงผลตอชวสมมลของผลตภณฑยาตองก�าหนดหวขอและวธทดสอบทสามารถจ�าแนก

เอกสารอางอง 1.ICHQ6A.(1999).Specifications:Testproceduresandacceptancecriteriafornewdrugsubstancesandnewdrugproducts. 2.RawA.S.etal.(2004).RegulatoryconsiderationsofpharmaceuticalsolidpolymorphisminAbbreviatedNewDrugApplications(ANDAs).AdvancedDrug

DiscoveryReviews.56.pp.397–414. 3.YuL.(2001).Amorphouspharmaceuticalsolids:preparation,characterizationandstabilization.AdvancedDrugDiscoveryReviews.48.pp27–42. 4.Csakura-HarmathyZs.andThegeI.K.(1997).TransformationofChloramphenicolpalmitatefromTherapeuticallyinactivepolymorphAtoactivepoly-

morphB:IdentificationanddeterminationofmodificationAinmodificationBbyDSC.JournalofThermalAnalysis.50.pp867–871. 5.USP37/NF32.(2014).TheUnitedStatesPharmacopeialConvention.Rockville.pp2284–2285. 6.U.S.FDA.(2007).Guidanceforindustry.ANDAs:PharmaceuticalSolidPolymorph.Chemistry,Manufacturing,andControlsInformation. 7.U.S.FDA.(2000).Guidanceforindustry.WaiverofInVivoBioavailabilityandBioequivalenceStudiesforImmediate-ReleaseSolidOralDosageFormsBased

onaBiopharmaceuticsClassificationSystem.

สารพหสณฐานมความแตกตางของคาการ

ละลายหรอไม

ไมใช

ไมใช

ไมใช

ไมใช

ไมใชไมใช

ใช

ใช

ใช

ใชใช

ใช

สารพหสณฐานทงหมดมคาการละลายสง

ตาม BCS หรอไม

USP มหวขอทดสอบสารพหสณฐานในขอก�าหนด

ตวยาส�าคญหรอไม

ขอก�าหนดเพยงพอและเหมาะสม หรอไม

ก�าหนดหวขอทดสอบสารพหสณฐานตาม USP

ไมตองก�าหนดหวขอการทดสอบสารพหสณฐานในขอก�าหนดตวยาส�าคญและผลตภณฑยา

ก�าหนดวธทดสอบสารพหสณฐานในขอก�าหนดตวยาส�าคญใหเหมาะสม

มขอกงวลตอชวสมมลของผลตภณฑยาจากสารพหสณฐาน

หรอไม

หวขอทดสอบเชน Dissolution test

สามารถบอกการเปลยนแปลงสารพหสณฐานไดหรอไม

ก�าหนดหวขอทดสอบทสามารถบอกการเปลยนแปลงสารพหสณฐานในขอก�าหนดผลตภณฑยา

ใชหวขอทดสอบนน (Dissolution test) ในการควบคมคณภาพสารพหสณฐาน

ไมตองก�าหนดหวขอทดสอบสารพหสณฐานในผลตภณฑยา

เสนทางการตดสนใจเพอก�าหนดหวขอทดสอบสารพหสณฐานในขอก�าหนดของตวยาส�าคญและผลตภณฑยา(อางองU.S.FDAGuidanceforIndustry,ANDAs:PharmaceuticalSolidPolymorph)


นอกจากนนควรท�าความเขาใจถงกลไกการออกฤทธของสารชวยทางเภสชกรรมทมผลตอสตรต�ารบเพอทจะเปนขนตอนทส�าคญในการตงสตรต�ารบทมความคงสภาพและน�าสงโปรตนไปสต�าแหนงรกษาเฉพาะทไดอยางถกตอง

ชนดของสารชวยทางเภสชกรรมในสตรต�ารบโปรตน การแบงจ�าพวกของสารชวยทางเภสชกรรมทมการใชกนอยางแพรหลายในการตงสตรต�ารบและเพมความคงสภาพของโปรตนและวคซนสามารถแบงไดดงน 1. Smallmolecularweight ionsตวอยางเชนเกลอสารบฟเฟอร 2. Intermediate sized solutesตวอยางเชน กรดอะมโนน�าตาล

ดร.ภก.จตพลเจรญกจไพบลยกลมวจยและพฒนาเภสชกรรม

ในการวจยและพฒนาสตรต�ารบโปรตน

จดมงหมายของการตงสตรต�ารบโปรตน คอการเปลยนสภาพโปรตนทมความคงสภาพต�าใหอยในรปของผลตภณฑส�าเรจรปทมความคงสภาพสง และสามารถออกฤทธไดอยางมประสทธภาพ ในผปวย ในขนตอนแรกของการพฒนาสตรต�ารบ คอการศกษากอนการตงสตร (Preformulation) ซงในขนตอนนจะรวมถงการศกษาคณสมบตทางเคมกายภาพและวถทางความไมคงสภาพของตวโปรตน ซงจะน�าไปสการตงสตรต�ารบทประกอบดวย สารชวยชนดตาง ๆ ทจะแนใจไดวา สตรต�ารบโปรตนนจะมความคงสภาพภายใตสภาวะการเกบรกษาทเหมาะสมไดด วตถประสงคของการใชสารชวยทางเภสชกรรมในสตรต�ารบโปรตนนน นอกจากเพอใหโปรตนมความคงสภาพเพมขนแลว ยงชวยในกระบวนการผลตโปรตนในรปแบบตางๆ การปรบ tonicity เพอลดอาการปวดขณะฉดยา รวมถงการควบคมการปลดปลอยโปรตนในรางกาย แตอยางไรกตามแมวาสารชวยทางเภสชกรรมสวนมากจะเปนสารท inert แตกยงพบวา สารชวยบางชนดอาจสงผลตอความเปนพษ (Toxicological) และการ ออกฤทธทางชววทยา (Biological activities) ได

3.Largemolecularweightcompoundsตวอยางเชนพอลเมอรโปรตน

A. สารบฟเฟอร (Buffering agent) พเอชของสารละลายเปนสวนทส�าคญในการควบคมความคงสภาพทางเคมของอน พนธ กรดอะม โน ( เช น AsndeamidationและMetoxidation)และการรกษาสภาพของโครงสรางโปรตนดงนนสารบฟเฟอรจงถกน�ามาใชเพอควบคมพเอชของสารละลายและความคงสภาพของโปรตนสารบฟเฟอรทน�ามาใชในสตรต�ารบโปรตนคอสารกลมacetate, citrate,histidine,glycine,phosphateและtris เพอควบคมพเอชในชวง3-10โดยมขอควรระวงคอการใชbufferionsทแตกตางกนในการปรบพเอชอาจจะสงผลกระทบ ตอความคงสภาพทางเคมและการเปลยนแปลงทางโครงสรางของโปรตน

การใชสารชวยทางเภสชกรรม


B. กรดอะมโน(Amino acids)กรดอะมโนสามารถเพมความ คงสภาพของโปรตนไดโดยผาน

กลไกการท�างานหลายชนดทงPreferentialhydration,directbindingและสงผลทางbufferingcapacityหรอการปองกนการเกด

oxidationกรดอะมโนทน�ามาใชในสตรต�ารบโปรตนคอhistidine,arginineและglycineนอกจากนนกรดอะมโนชนดอนๆทสามารถใชในสตรต�ารบโปรตนคอmethionine,proline, lysineและสารผสมระหวางglutamic

acidและarginine Histidineมการใชอยางมากในการเปนสาร

บฟเฟอรในสตรต�ารบantibodiesนอกจากนน ยงสามารถชวยเพมความคงสภาพโดยกลไกnon-covalentinteractionกบantibodiesในสภาวะของแขงไดอกดวยและมฤทธเปนสารปองกนการเกดoxidationโดยการก�าจดhydroxyl radialsและfreeradicalออกจากpeptidebondbackbondซงน�าไปส การเพมความคงสภาพของผลตภณฑได Arginineสามารถใชเปนสารชวยเพมการละลายในขนตอน recoveryของกระบวนการท�าโปรตนใหบรสทธและใชเปนสวนประกอบในmobilephaseของการวเคราะหSizeexclusionchromatographyได Glycineสามารถใชเปนไดทงbufferingagentและเปนสารเพมปรมาณในสตรต�ารบLyophilizedดวย C. Osmolytes สารในกลมนเปนสารทมผลการวจยเกยวกบกลไกการออกฤทธในการเพมความคงสภาพของโปรตนในสภาวะท แตกตางกนไปของอณหภมและ/หรอความชน โดยทวไป osmolytesสามารถแบงกลมไดตามโครงสรางโมเลกลคอmethylamines,polyolsและaminoacidderivativesสารosmolytesทน�ามาใชในสตรต�ารบโปรตนคอsucrose,trehalose,sorbitolและglycineแตอยางไรกตามสารในกลมนบางชนด(เชนproline,glutamate,ureaและglycerol)พบวามขอจ�ากดในการใชและอาจกอใหเกดการลดความคงสภาพของโปรตนไดอกดวย

D. น�าตาลและคาร โบไฮเดรต (Sugars and Carbohydrates) น�าตาลคอสารชวยทางเภสชกรรมทมการใชอยางมากในการเพมความคงสภาพของโปรตนทงในสตรต�ารบของเหลวและของแขงสารในกลมdisaccharides (SucroseและTrehalose)สามารถเพมความคงสภาพของโปรตนไดโดยผานกลไกการออกฤทธpreferentialhydrationทความเขมขนสงในรปแบบของเหลวกลไกspecific interactionและกลไกการเกดโครงสรางทมความเขมขนสง(Highlyviscousglassymatrices)ตวอยางเชนโมเลกลน�าตาลสามารถเพมความเขมขนของสารละลายmonoclonalantibodyไดและมผลตอการเพมความคงสภาพของผลตภณฑ ซงอาจจะเกดจากกลไกpreferentialhydrationนอกจากนน ในสภาวะของแขงอตราสวนของน�าตาลตอโปรตนโมเลกลจะสงผลกระทบตอความคงสภาพของโปรตนอยางมาก สารในกล ม sugar alcohol เชน sorbitolและ mannitolสามารถเพมความคงสภาพของโปรตนไดเชนกน ทงในรปแบบของเหลวและของแขงแมวาความคงสภาพของโปรตนอาจจะลดลงในสภาวะแชแขงเนองจากการเกด crystallizationแตอยางไรกตามการใชสารผสมระหวาง mannitol(สารเพมปรมาณ)และsucrose(lyoprotectant)

จะเปนประโยชนอยางมากในการตงสตรต�ารบโปรตนในรปแบบlyophilized ในการใชสารชวยในกลมน�าตาลนจ�าเปนตองมขอควรระวงเรองการเกดการเสอมสลายของโมเลกลน�าตาลและคารโบไฮเดรตซงอาจท�าใหเกดสารแปลกปลอมและมผล ตอความคงสภาพของยาไดตวอยางเชนการเสอมสลายชนดproteinglycationทต�าแหนงlysresidues


E. โปรตนและพอลเมอร โปรตนทน�ามาใชในสตรต�ารบโปรตนคอHumanserum albumin(HSA)และhydrolysedgelatinซงเปนผลตภณฑทไดจากสตวและยงน�ามาใชในสตรต�ารบวคซนชนดเชอเปนดวยในอดตโปรตนกลมนไดมาจากแหลงผลตตามธรรมชาตแตปจจบนนมการน�าสารชวยในรปแบบสงเคราะหมาใชกนเพมมากขนแตอยางไรกตามการน�าสารชวยทางเภสชกรรมทเปนโปรตนมาใชในสตรต�ารบจะเพมความซบซอนในสตรต�ารบโดยเฉพาะอยางยงในการพฒนาวธวเคราะหเพอศกษาความคงสภาพของผลตภณฑ พอลเมอรทน�ามาใชในสตรต�ารบโปรตนเชนdextran(ใชเปนสารเพมปรมาณในสตรต�ารบlyophilized),Polyvinylalcohol(PVA),PVPเปนตนนอกจากจะเปนสารชวยเพมความคงสภาพแลวยงสามารถน�ามาใชเปนสารชวยควบคม การปลดปลอยในสตรต�ารบไดอกดวย เช น Poly (D,L Lactic-coglycolicacid) (PLGA)และPolyethylene glycol(PEG) F. เกลอ (Salts) เกลอแกง(SodiumChloride)มการใชเปนสารปรบtonicityในสตรต�ารบโปรตนเปนอยางมากแตอยางไรกตามเกลอบางชนดสามารถเกดปฏรยากบโครงสรางโปรตนและอาจสงผลตอความคงสภาพของโปรตนตอไปไดซงสามารถอธบายไดโดยหลกการของHofmeisterseriesทบงบอกถงประจบวกและลบของสารนน

สารทงสองชนดนอาจประกอบดวยperoxidesซงเปนตวทกอใหเกดปฏกรยาoxidationกบสตรต�ารบได H. สารกนเสย (Preservatives) ในสตรต�ารบmulti-doseจ�าเปนตองใชสารกนเสยเพอปองการเจรญเตบโตของแบคทเรยดงนนจะตองมการศกษาประสทธภาพการออกฤทธปองกนแบคทเรยในpreservativesแตละชนดและทความเขมขนตางๆกนPreservativesทใชมากในสตรต�ารบโปรตนคอbenzylalcohol,phenolและm-cresolตามล�าดบแตอยางไรกตามสารในกลมนอาจกอ ใหเกดการรวมกนของโปรตน(Proteinaggregation)และสงผลตอความคงสภาพของโปรตนไดดงนนควรลดระยะเวลาการสมผสระหวางโปรตนกบสารpreservatives ใหนอยทสดตวอยางเชนในสตรต�ารบlyophilizedจะมการแยกละลายpreservativeอยในตวท�าละลายเพอใหpreservativeสมผสกบตวโปรตนกอนการบรหารยาเทานน

สรป โดยธรรมชาตของโปรตนเปนโมเลกลทมความคงสภาพต�ามกลไกการสลายตวหลายแบบ เพอปองกน การเกดการเสอมสลายทงทางกายภาพและเคมและการ เกดการรวมตวกนของโปรตน (Proteinaggregation)จะเปนพนฐานส�าคญทจะน�าไปสสภาวะความไมคงสภาพชนดตางๆตอไปดงนนในการตงสตรต�ารบควรมการเลอกใชสารชวยทางเภสชกรรมอยางรอบคอบใหถกรปแบบผลตภณฑ(เนองจากสารชวยแตละชนดจะมกลไกการท�างานทแตกตางกนเมออยในสภาวะทแตกตางกนเชนในรปแบบของแขงและของเหลว)ใหถกวตถประสงคของการใชงานเพอใหสตรต�ารบมความคงสภาพในสภาวะการเกบรกษานนไดนานทสดโดยไมมการเปลยนแปลงคณสมบตทงทางเคมกายภาพและการออกฤทธทางชวภาพ(Biologicalactivities)

G. สารลดแรงตงผว (Surfactants) สารลดแรงตงผวชนดไมมประจเปนกลมทมการใชกนอยางแพรหลายในสตรต�ารบโปรตนเพอปองกนการเกดการรวมตวกนของโปรตน(Proteinaggregation)ซงเกดจากการคนหรอการสนกลไกการออกฤทธนเกดจากการลดแรงตงผวระหวางอากาศกบน�าท�าใหปองกนการเกดproteinunfoldingทต�าแหนงhydrophobicinterfacesนอกจากนนสารลดแรงตงผวชนดนสามารถขดขวางโมเลกลของโปรตนจากการถก ดดซบจากhydrophobicsurfacesและสามารถจบกบสวนhydrophobicในโมเลกลของโปรตนไดอกดวยPolysorbate20และPolysorbate80เปนสารลดแรงตงผวชนดไมมประจทมการใชอยางแพรหลายในสตรต�ารบโปรตนแตอยางไรกตาม

เอกสารอางอง 1.KamerzellTJ,EsfandiaryR,JoshiSB,MiddaughCR,VolkinDB.(2011).Protin-excipientinterachons:mechanismsandbiophysical

characterizationappliedtoproteinformulationdevelopment.AdvDrugDelivRevOct;63(13):1118-59.


ซงในทนจะกลาวถงปญหาทพบหรอเกดขนในการใชHPLCพรอมแนวทางการแกไขปญหาเปนสงทผเขยนคาดวาเปนสาเหตของปญหาและแนวทางการแกไขปญหา 1. Ghost peaks เปนสงทผท�าการวเคราะหสวนใหญมกเจอและคาดเดาไมไดซงสวนใหญมกพบในการrungradient เชนในการrungradientทมacetonitrile(ACN)อาจพบpropionitrileและmethacrylnitrileปะปนอยในACN เราอาจจะทดสอบดวยการฉดสารเดมซ�าพรอมทงอาจจะเพมการฉดACNดวยเปนการพสจนวามนเกดจากACNหรอไมหรอกรณทรวาอาจจะเกดจากการปนเปอนในdiluentหรอmobilephaseเราอาจจะตองยนยนวาเกดการปนเปอนจรงดวยการฉดdiluentหรอmobilephaseซ�าถาผลทเกดขนเปนทแนนอนวาเกดการปนเปอนจรงอาจจะตองเตรยมสารทงหมดใหม

ภก.คณวฒนววฒนชยทวกลมงานดานพฒนาวธวเคราะหกลมวจยเภสชเคมวเคราะห

Troubleshooting in

High performanceliquid Chromatography

High performance liquid chromatography (HPLC) คอ เทคนคในการแยกสารละลายผสมโดยวด response ของสารทตองการผานเครองวด detector ชนดตาง ๆ HPLC เปนวธทใชกนโดยทวไปในงานวเคราะห เชน งานทางดานอาหาร ทางยา ทางเครองส�าอาง เปนตน ซงสามารถใชไดกบ การวเคราะหหาเอกลกษณและหาปรมาณ ส�าหรบการวเคราะหทางยาโดยทวไปจะใชวธวเคราะหตาม United States Pharmacopoeia (USP) British Pharmacopoeia (BP) หรอแมกระทงพฒนาวธวเคราะหเมอไมมวธตามมาตราฐานเภสชต�ารบ ทใช HPLC เปนตวเลอกแรก ๆ ในการวเคราะหเนองจากมความสะดวก แมนย�า ถกตองและเปนทยอมรบซงสดทายวธทน�ามาใชงานตองผานการท�า Validation หรอ verification ตามแตกรณ HPLC เปนเครองมอในการวเคราะหทงายและสะดวก ถงแมจะเปนวธทงายและสะดวกแตกอาจจะมปญหาเกดขนได

2. Peak shape ผดปกต เชนfronting,doublepeaksหรอแมแตretentiontimeเปลยนแปลงไปจากเดมสงทเกดขนอาจจะเกดจากsolvent(สวนใหญacetonitrile)ทใชในการเตรยมตวอยางมความแรงทมากกวาmobilephaseทใชในการวเคราะหแนวทางการแกไขคออาจจะลดปรมาณการฉดลงในกรณทยงอย ในชวงของการพฒนาวธวเคราะหหรอถาเปนวธทท�าตามเภสชต�ารบในการปรบเปลยนสงตางๆ ทระบไวในmonographจะตองด�าเนนการตามUSPในหวขอChromatography<621>วาสามารถเปลยนแปลงหรอปรบไดมากนอยขนาดไหนนอกจากนอาจจะdiluteตวอยางดวยmobilephaseเพอเปนการลดความแรงของsolventซงการปรบกตองตามUSP


การเกดtailing,peakdeformationหรอdoublepeakทรแนชดแลววาไมไดมความเกยวของกบความแรงของsolventจากการเตรยมตวอยางแนวทางการแกไขอาจจ�าเปนตองflushingstepcolumnโดยอาจเรมทสดสวนsolventทเกบcolumnกอนจากนนคอยๆลดสดสวนของsolventใหใกลเคยงกบทจะใชในmobilephaseโดยทจะตองใชflowrateต�าๆในการrun

3. ความดนทตวเครองสงมากแตกตางจากเดมทเคยวเคราะห เปนปญหาทเกดไดซงเราตองหาใหไดกอนวาความดนสงทcolumnหรอทตวเครองในทนจะขอกลาวถงความดนสงทเกดจากcolumnกอนถาเราใชmobilephaseทมbuffer เปนเกลอทมความเขมขนสงและการเกบรกษา ไมเหมาะสมจะท�าใหเกดเกลอไดในcolumnซงถาเกดขนแนวทางการแกไขในขนตนอาจจะตองใชน�าในการลางดวยการใช flowrateต�าๆ จนความดนเรมลดลงจากนนเพมสดสวนของsolventทใชในการเกบcolumnแตทส�าคญตองใชflowrateต�าๆ เทานนสวนในกรณทเราทราบวาความดนสงเกดทตวเครองอาจจะตองใชน�าในการลางเครองดวยflowrateต�าๆ เชนเดยวกนแตไมตองตอcolumnจนความดนเรมลดลง

4. การเกดปญหา baseline ม noiseทมาก ผดปกตรวมถง lightenergyลดลงหายไปหรอผดแปลก จากเดมปญหาทอาจจะเกดขนไดคอUVdetectioncell มสงสกปรกหรอUVlamp(Deuterium)หมดอายการใชงานถาเราเจอหรอทราบวาเปนปญหาทเกดจากแหลงก�าเนดแสงการแกไขปญหาคอการเปลยนแหลงก�าเนดแสงใหมสวนกรณทพบวาเปนทflowcellสกปรกเราอาจจะตองท�าความสะอาดโดยใชdetergent>hotwater>isopropanol>6NHNO3โดยใชปรมาตรประมาณ10mlถาท�าตามขนตอนแลวไมไดอาจจะตองเปลยนหรอปรกษาผเชยวชาญตอไป นอกจากนย งอาจเกดป ญหาต าง ๆ ทส งผลต อ chromatogram ไดอกมากมายเชน injectionerror, irreversibleadsorptiononstationaryphase,differentmobilephase,wrongintegrationparametersรวมถงtemperatureหรอแมแตความแตกตางของpHลวงไปจากทกลาวไปขางตนเปนปญหาทอาจเกดขนไดหรออาจจะไมเกดขนเลยซงอาจจะมสงทเกดขนอกนอกเหนอจากทกลาวมาแลวขางตนทต องแกไขหนางานแตหวงวาบทความนจะเปนแนวทางเพอชวยในการแกปญหาทเกดขนและผเขยนหวงวาบทความนจะมประโยชนส�าหรบผใชงานHPLCไมมากกนอย

รปท1แสดงถงpeakshape ทเกดfronting

รปท3แสดงถงpHของสารละลายทมผลกบ retentiontimeของpeakยา

เอกสารอางอง 1.<621>Chromatography.UnitedStatesPharmacopeia37–TheNationalformulary32,UnitedStatesPharmacopeiaConven-

tion,Rockville,MD,2013;page301-308. 2.<1225>VerificationofCompendialProcedures.UnitedStatesPharmacopeia37–TheNationalformulary32,UnitedStates

PharmacopeiaConvention,Rockville,MD,2014;page1157-1162. 3.<1226>VerificationofCompendialProcedures.UnitedStatesPharmacopeia37–TheNationalformulary32,UnitedStates

PharmacopeiaConvention,Rockville,MD,2014;page1162-1163. 4.Practical Problem Solving in HPLC, Stavros Kromidas,Wilwy-Vch,theFederalRepublicofGermany,2004.

รปท2แสดงถงpeakshape ทเกดTailing


การศกษาชวสมมล คอ การศกษาเปรยบเทยบ ชวประสทธผล (Comparativebioavailability)ระหวางผลตภณฑยาทดสอบ(Testproducts)และผลตภณฑยาอางอง (Referenceproducts) โดยเปรยบเทยบระดบยา ในเลอดทระยะเวลาตางๆหลงจากใหผลตภณฑยาทงสอง แกอาสาสมครทงนโดยสมมตฐานวาระดบยาในเลอดมความสมดลกบระดบยาในต�าแหนงของการออกฤทธดงนนผลการรกษาของผลตภณฑยาทงสองนาจะเหมอนกน ส�าหรบ การศกษาระดบยาในเลอดในหองปฎบตการนนแบงไดเปน3ขนตอนหลกคอ การพฒนาวธการวเคราะห (Method development) การตรวจสอบความถกตองของวธการวเคราะห(Methodvalidation)และการวเคราะหระดบยาในตวอยางชวภาพ(Studysampleanalysis)โดยจะตองปฏบตตาม GuidelineของAssociationofSoutheastAsianNations(ASEAN),EuropeanMedicinesAgency(EMA)และTheUnitedStatesFoodandDrugAdministration(USFDA)

ภก.จตรวทยวฒนรงคปตกลมศกษาชวสมมล

Study sample

analysis

ในปจจบนประชากรในประเทศตาง ๆ ทวโลกมแนวโนมทจะมอายยนยาวขนกวาในอดต เกดมาจากความเจรญกาวหนาทางการแพทยและสาธารณสข และหนงในปจจยส�าคญคอ การทม ยารกษาโรคทมประสทธภาพดยงขน การไดมาของยานนประกอบดวยขนตอน การศกษาวจยหลายขนตอน และแตละขนตอนตองใชระยะเวลาและทนการศกษาวจยจ�านวนมาก และหนงในขนตอน ทส�าคญ คอ การศกษาชวสมมล (Bioequivalence study)

Study sample analysis คออะไร? การวเคราะหในตวอยางชวภาพ (Study sampleanalysis)คอการตรวจวเคราะหระดบยาในตวอยางชวภาพเชนในเลอดปสสาวะของอาสาสมครแตละคนเพอทจะน�าผลทไดไปค�านวณคาพารามเตอรทางเภสชจลนศาสตรและทางสถตตอไปโดยการวเคราะหระดบยาในตวอยางชวภาพนน จะตองปฏบตตามระบบมาตรฐานGoodLaboratoryPractice(GLP)อยางเครงครดโดยวธการวเคราะหนนตองจะผานการตรวจสอบความถกตองของวธวเคราะหมาแลวเทานน กอนทจะท�าการวเคราะหตวอยางชวภาพทางหองปฏบตการตองเตรยมCalibrationcurveและเตรยมQuality controlsampleเพอใชในการตรวจสอบความถกตองสวนตวอย างชวภาพจากอาสาสมครจะมาจากแหล งศกษา ทางคลนก (Clinicalsite)โดยจะแบงออกเปน2สวนคอ สวนแรก(Firstlot)เพอใชส�าหรบวเคราะหระดบยาและสวนทสอง (Second lotหรอ Backup lot) เพอใชส�าหรบกรณท


ตองวเคราะหซ�า โดยจะขนสงแยกกนเพอปองกนอบตเหตทอาจเกดขนจากการขนสง โดยระหวางการขนสงจะมการตดตามอณหภมของตวอยางเพอใหมนใจวาอณหภมขณะขนสงตวอยางชวภาพอยในเกณฑทก�าหนดเมอตวอยางชวภาพจากอาสาสมครถกสงมาถงหองปฏบตการนกวเคราะหทรบผดชอบจะท�าการตรวจรบตวอยาง(Sampleverification)เพอตรวจสอบปรมาณจ�านวนความถกตองและระดบHemolysisของตวอยางหลงจากนนตวอยางจากอาสาสมครจะถกเกบเขา ตแชแขงเพอรอการน�าออกมาวเคราะหตอไป

การวเคราะห นกวเคราะหจะท�าการวเคราะหตวอยางจากอาสาสมครCalibrationstandardและQualitycontrolsample ไปพรอมกนโดยทงหมดจะรวมเรยกวาAnalyticalrunภายในหนงAnalyticalrunจะประกอบดวย 1.Standardblank(ตวอยางทไมมยา) 2.Standardzero(ตวอยางทใสInternalstandardลงไป) 3.Calibrationstandardอยางนอย6ความเขมขน 4.Qualitycontrolsampleอยางนอย3ระดบ(สงกลางต�า)และจ�านวนตองไมนอยกวา5เปอรเซนตเมอเทยบกบจ�านวนของตวอยางจากอาสาสมคร 5.Studysample(ตวอยางจากอาสาสมคร) เมอท�าการตรวจวเคราะหเรยบรอยแลวจะสงผลทงหมดใหผทบทวน(Reviewer)และผควบคมคณภาพ(QCpersonnel) เพอท�าการตรวจสอบวาผลทไดมาจากการวเคราะหนนถกตองและยอมรบไดหรอไม โดยพจารณาจากหลกเกณฑตางๆทก�าหนดไวไดแก

1.Calibrationcurve คาความเขมขนของยาทวดไดหลงจากการสกดยาออกจากตวอยางชวภาพในแตละระดบความเขมขนไมควรเบยงเบนจากความเขมขนทเตมลงไปเกน15%ยกเวนทความเขมขนต�าสดของcalibrationcurve(LLOQ)ไมควรเกน20%และเมอน�าคาทงหมดมาหาความสมพนธเชงเสนตรง(linearity)ระหวาง responseกบความเขมขนของยาทระดบตางๆ โดยใชregressionequationและค�านวณหาคาcoefficientofdetermination(r2)คาr2ทค�านวณไดควรมคามากกวา0.99 2.Qualitycontrolsample เกณฑการยอมรบผลวเคราะหความเขมขนของQCsampleทไดจากการสกดยาออกจากตวอยางชวภาพก�าหนดใหอยางนอย4ใน6ของQCsamplesมคาความเขมขน อยภายในชวง±15%เมอเทยบกบnominalvalueและ2ใน6ของQCsamplesอาจจะเกนชวง±15%แตตองไมใชทความเขมขนระดบเดยวกน โดยถาcalibrationcurveและหรอQualitycontrolsampleไมผานตามเงอนไขขางตนจะถอวาanalyticalrunนน ไมผานเกณฑการยอมรบหลงจากตรวจสอบผลทไดจากการวเคราะหอยางถกตองครบถวนแลวQCpersonnelและReviewerจะจดท�าBioanalyticalreportและสงขอมลระดบยาไปค�านวณคาพารามเตอรทางเภสชจลนศาสตรและทางสถตรวมทงจดท�ารายงานการศกษาชวสมมลเพอใชประกอบการพจารณาขนทะเบยนต�ารบยาซงในทกๆขนตอนของการศกษานบตงแตการตรวจสอบความถกตองของวธวเคราะห ไปจนถงการจดท�าbioanalyticalreportจะมกลมประกนคณภาพ(QualityAssurance)ตรวจสอบเพอใหขอมลทไดมความถกตองแมนย�าและนาเชอถอ


เอกสารอางอง

1.คมอการศกษาชวประสทธผลและชวสมมลของผลตภณฑยา.กองควบคมยาส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยากระทรวงสาธารณสข2009. 2.EuropeanMedicinesAgency(2011)GuidelineonBioanalyticalMethodValidation.CommitteeforMedicinalProductsfor

HumanUse. 3.FoodanddrugAdministration(2001)GuidanceforIndustry:BioanalyticalMethodValidation.Rockville,MD:USDepartment

ofHealthandHumanServices,FoodandDrugAdministration,CenterforDrugEvaluationandResearch. 4.ASEANGuidelinesfortheConductofBioavailabilityandBioequivalenceStudies.

บทสงทาย จากทไดกลาวมาในขางตนทงหมดคณผอานจะเหนไดวาการวเคราะหตวอยางทางชวภาพจากอาสาสมครนนมขนตอนมากมายและทกขนตอนมระบบควบคณภาพก�ากบดวยทกขนซงระบบคณภาพจะชวยเพมความถกตองและความนาเชอถอของการวเคราะหใหมากขนดงนนขอใหทานผอานมนใจไดวาผลการศกษาชวสมมลทไดรบการวเคราะหจากหองปฏบตการทไดรบมาตรฐานGLPจะไดขอมลทถกตองแมนย�าและเชอถอไดอยางแนนอน

สรปขนตอนการวเคราะหตวอยางชวภาพจากอาสาสมคร

กลมประกนคณภาพ หองปฎบตการ

พฒนาวธ

ตรวจสอบความถกตองของวธวเคราะห

นกวเคราะหจดท�า Method SOP และ MV report ส�าหรบยาทจะวเคราะห

นกวเคราะหตรวจรบตวอยาง

ด�าเนนการวเคราะหตวอยาง Calibration standard และ

Quality control sample ตามวธวเคราะหทไดรบการตรวจสอบ

ความถกตองของวธวเคราะหแลว

รายงานผลการวเคราะหตวอยาง

Calibration Standard และ Quality control

sampleจกท�ารายงาน

การศกษาชวสมมล

QC personnel, Reviewer

ตรวจสอบความถกตอง

QC personnel, Reviewer

ตรวจสอบความถกตอง

ด�าเนนการศกษาทางคลนกและจดเกบตวอยาง

แหลงศกษาทางคลนก (Clinical)


ภก.นาวาสเทพากลกลมวชาการและประสางานวจยทางคลนก

“เมลาโทนน” ฮอรโมนแหงรตตกาล

(Melatonin : the darkness hormone)

“เมอดวงอาทตยลบขอบฟา กไดเวลานทรายามราตร” หากคนเราใชเวลานอนวนละ 8 ชวโมง จะเทากบวาเราใชเวลาหนงในสามของชวตไปกบการนอน ชางเปนเวลาทมากโขจนบางคนรสกเสยดายจงพยายามอดหลบอดนอนเพอเอาเวลาไปทมเทกบบางอยางทตวเองรก แตสดทายกฝนวงจรธรรมชาตของรางกายไมไหว หาวหวอด ๆ จนน�าตาไหล เปลอกตาหนกขนเรอย ๆ จนลมตาไมขน เดนโซเซกลบไปสทนอนหลงนอยทเพงจากมาไมนาน ทงตวลงนอนแลวหลบตาพรมไมไหวตงกาย ไดเวลาทรางกายและสมองไดพกผอน เพอปรบสมดลและซอมแซมสวนทสกหรอ โดยพระเอกทมบทเดนทสดในทกค�าคนคงหนไมพน เจาเมลาโทนน “ฮอรโมนแหงรตตกาล (The darkness hormone)”

ท�าความรจกกบเมลาโทนน เมลาโทนน (Melatonin) มชอวทยาศาสตร ว า N-acetyl-5-methoxytryptamine เปนฮอรโมนในระบบประสาททรางกายสรางขนเองตามธรรมชาตเมลาโทนนถกคนพบครงแรกโดยดอกเตอรเลอรเนอร (AaronBunsenLerner)แพทยชาวอเมรกนในปค.ศ.1958โดยการสกดสารจากตอมไพเนยล(Pinealgland)ของววมาท�าใหบรสทธไดเปนสารในกลม indole ซงมผลตอเมลานน(Melanin)บนผวหนงของกบท�าใหสผวจางลงและเนองจากสารทสกดจากตอมไพเนยล มสตรโครงสรางทางเคมคลายซโรโทนน(Serotonin)จงเรยกสารในกลมindoleซงไปฟอกสเมลานนนวาเมลาโทนน1,2

เมลาโทนนเปนฮอรโมนทผลตจากตอมไพเนยลซงอยบรเวณกงกลางของสมองสวนซรบรม(Cerebrum)ซกซายและซกขวามขนาดเทากบเมดขาวมสแดงปนน�าตาลสามารถตรวจพบไดทงในกระแสเลอดและน�าหลอเลยงสมองและ

ไขสนหลง(Cerebrospinalfluid)นอกจากนยงพบวาเมลาโทนนสามารถสรางจากเนอเยอสวนอนของรางการไดดวยเชนเรตนา(Retina)เซลลเมดเลอดขาวลมโฟซยท(Lymphocytes)และในระบบทางเดนอาหาร (Gastrointestinaltract) เปนตนทงนยงไมปรากฎหลกฐานแนชด2,3

ตอมไพเนยลผลตเมลาโทนนโดยอาศยความมดเปนตวกระตนและถกยบยงโดยแสงสวางซงระดบของเมลาโทนนจะเปลยนแปลงขน-ลงตามวฏจกรภายใน24ชวโมงหรอทเรยกวา ระบบนาฬกาชวต(Circadianrhythm)โดยตอมไพเนยลจะเรมสรางเมลาโทนนจากการรบร ความมดผานดวงตาจนมปรมาณสงสดในชวงเวลา02.00-04.00น.ซงมคาประมาณ60-70พโคกรมตอมลลลตรของพลาสมาแลวจะสรางลดลงเรอยๆ จนกระทง07.00-08.00น.จงหยดการสรางและเหลอคาเมลาโทนนในเลอดต�าสดประมาณ7พโคกรมตอมลลลตร3

(รปท1)


ระดบเมลาโทนนในกระแสเลอดจะมความแตกตางกนออกไปตามแตละชวงวย (รปท2)ทารกทอยในครรภมารดา จะไดรบเมลาโทนนผานทางรกของมารดาแตเมอทารกก�าเนดตอมไพเนยลของทารกจะใชเวลาประมาณ3เดอนจงจะเจรญ จนผลตฮอรโมนเมลาโทนนไดและจะผลตเพมมากจนถงระดบสงสดในชวงอาย1-3ขวบหลงจากนนจะลดต�าลงโดยเฉพาะชวงทเขาสวยรนเมลาโทนนจะลดลงมากซงเชอวาเกยวของกบการพฒนาการของระบบสบพนธของรางกายทเขามาแทนท1,3 เมออายมากขนระดบฮอรโมนเมลาโทนนจะยงลดลงจนอาจวดคาไมไดเลยในวย70-80ปแสดงใหเหนวาระดบฮอรโมนเมลาโทนนทลดลงเมออายเพมขนอาจมความสมพนธกบกลไกการชราภาพ โดยเชอวาเมลาโทนนอาจชวยชะลอความชราได โดยผานกระบวนการก�าจดอนมลอสระและการปองกนการเกดoxidativestress1

รปท 1 การหลงฮอรโมนเมลาโทนนในรอบ24ชวโมง (circadianrhythm)ของคนวยเจรญพนธ3

รปท 3 การควบคมการหลงเมลาโทนนจากตอมไพเนยล ในระบบนาฬกาชวต(Circadianrhythm)4

รปท 2 ระดบฮอรโมนเมลาโทนนในกระแสเลอดในแตละชวงวย3

กลไกการหลงฮอรโมนเมลาโทนนของรางกาย กลไลการหลงเมลาโทนนของรางกายถกควบคมโดยศนยcentralcircadianpacemakerทอยในศนยรวมเสนประสาททอย เหนอสมองหรอsuprachiasmaticnucleus (SCN) ของตอมhypothalamusเมอแสงสวางหายไปในยามราตรรางกายจะรบรการลดลงของแสงทผานเลนสแกวตาไปตกกระทบกบจอรบภาพบรเวณสวนหลงสดของลกตาหรอเรตนา(Retina)ทมใยประสาทมาเลยงซงจะสงกระแสประสาทไปทSCNกอนสงผานกระแสประสาทไปยงhypothalamicparaventricularnucleus(PVN)และintermediolateralnucleusทไขสนหลงไปจนถงปมประสาท superior cervical ganglion (SCG) ซงจะหลงnorepinephrineผานเสนประสาทsympathetic ไปจบกบreceptorบนเยอเซลลของตอมไพเนยลกระตนใหเซลลตอมไพเนยล(Pinialocyte)หลงฮอรโมนเมลาโทนนเขาสกระแสเลอด(รปท3)เพอไปท�าหนาทส�าคญตางๆดงจะไดกลาวตอไป2,3,4


การสงเคราะหฮอรโมนเมลาโทนนของรางกาย เมลาโทนนสงเคราะหขนจากกรดอะมโนทรปโตเฟน(Tryptophan)ทมอยในกระแสเลอดของเราในขนแรกกรดอะมโนทรปโตเฟนจะเปลยนเปนซโรโทนน(Serotonin)กอนโดยกระบวนการhydroxylationและdecarboxylationตามล�าดบจากนนจะเปนขนตอนก�าหนดความเรวปฏกรยาของเอนไซมโดยมแสงสวางเปนตวควบคมโดยnorepinephrineทหลงจากเสนประสาทsympatheticของSCGจะจบกบreceptorบนเยอเซลลของตอมไพเนยลท�าใหเกดการสงเคราะหcAMPไปเรงปฏกรยาเอนไซมของN-acetyltransferase(NAT)เปลยนซโรโทนนเปนN-acetylserotoninซงถอเปนrate-limitingstepของกระบวนการสงเคราะหเมลาโทนนและถอเปนขนตอนส�าคญในการก�าหนดการท�างานของระบบนาฬกาชวตของรางกายอกดวยสดทายN-acetylserotoninจะถกเปลยนโดยเอนไซม hydroxylindole-O-methyl transferase(HIOMT)ใหเปนเมลาโทนน (Figure4)2,3

บทบาทของฮอรโมนเมลาโทนน เมลาโทนนไดชอวาเปน“ฮอรโมนแหงรตตกาล”เนองจากมบทบาทส�าคญในการควบคมระบบนาฬกาชวตและวงจรการนอนของมนษย(Sleep-wakecycle)อกทงเมลาโทนนยงมบทบาทส�าคญในระบบการท�างานของรางกายอนๆ ไดแกปรบการท�างานของระบบหวใจและหลอดเลอดเสรมระบบภมคมกนควบคมการหลงฮอรโมนอนๆของรางกายและควบคมระบบเมตาบอลซมส�าหรบหนาทอนๆ ของเมลาโทนนทไดมการตพมพในวารสารนานาชาตอยางเชนฤทธตานการอกเสบฤทธลดการปวดฤทธปองกนเซลลประสาทไมใหถกท�าลายฤทธตานอนมลอสระ (ไดแกhydroxyl radical, peroxynitriteanion,superoxideanionและsingletoxygen)และตานออกซเดชนเปนตน1,2,3

รปท 4กระบวนการสงเคราะหฮอรโมนเมลาโทนนในรางกาย2

ทส�าคญเมลาโทนนมฤทธทางเภสชวทยาทไดรบความสนใจอยางมากในปจจบนคอการปองกนการเกดมะเรง การควบคมสมดลกลโคสในรางกายเสรมสรางกระดกการรกษามาเลเรยและการรกษาโรคอนเนองมาจากความผดปกตของระบบประสาทเชนโรคอลไซเมอร โรคพารกนสน เปนตน ซงฤทธทงหมดทกลาวมานลวนแลวแตอยในระหวางการศกษาวจย2

การพฒนายาจากอนพนธของเมลาโทนน2

แมวาเมลาโทนนจะมบทบาทส�าคญตอการท�างานของรางกายในหลายๆระบบตามทไดกลาวมาแลวแตหนาทของ เมลาโทนนในปจจบนทเราเขาใจอยางถองแททสดคงจะเปนเรองของระบบนาฬกาชวตภายใตการควบคมจากแสง(Light-darkcycle)ดวยเหตนการวจยทวโลกจงมงเนนไปทการพฒนายาจากอนพนธของเมลาโทนนเพอใชรกษาความผดปกตของการท�างานของระบบนาฬกาชวตเปนส�าคญเชนความผดปกตของการนอนหลบ(Sleepdisturbance)หรอความผดปกตอนเนองมาจากการเปลยนแปลงของฤดกาล(Seasonalaffective disorders)เปนตน อยางไรกตามการพฒนาอนพนธของเมลาโทนนเพอใชเปนยารกษาโรคยงมขอจ�ากดอยมากเนองจากเหตผลดงตอไปน -เมลาโทนนมคาครงชวตทคอนขางสน(Shorthalf-life)คอนอยกวา30–45นาท


- เมลาโทนนมคาชวประสทธผลคอนขางต�า (Poororalbioavailability)เนองจากถกท�าลายโดยhepaticfirst-passmetabolismคอนขางมาก

เมลาโทนนในรปแบบการควบคมการปลดปลอยตวยาส�าคญ(Prolong-release formulation)ท�าใหไดยาเมลาโทนน ตวแรกของโลกในปค.ศ.2007ทมชอทางการคาวาCircadin(ผลตโดยบรษทNeurimPharmaceuticalsประเทศIsrael)ซงไดรบการขนทะเบยนในยโรปโดยtheEuropeanMedicinesAgency(EMEA)ใชส�าหรบการรกษาโรคนอนไมหลบในผทมอายมากกวา55ปขนไปอยางไรกตามพบวาประสทธภาพของยาCircadinยงต�ากวายานอนหลบชนดเดมอยางกลมbenzodiazepinesแตมขอดเหนอกวาตรงทไมมอาการขางเคยงเชนอาการเมาคางในวนรงขน(Next-dayhangover)อาการถอนยา (Withdrawal effects)หรอภาวะตดยา (Dependenceliability)เหมอนกลมbenzodiazepines ในชวงทศวรรษทผานมาไดมความพยายามอยางมากเพอพฒนาอนพนธของเมลาโทนนใหมความจ�าเพาะกบrecep-torเพอแกไขขอจ�ากดส�าคญในเรองการออกฤทธทไมจ�าเพาะเจาะจงโดยไดมการสงเคราะหสารทงในกลม indolicและกลมnonindolicทมฤทธในการกระตนเมลาโทนนreceptorอยางจ�าเพาะ(Selectivemelatonergicreceptoragonist)ส�าหรบใชในการรกษาโรคตางๆ เชนความผดปกตในการนอนหลบ(Sleepdisturbance)ความผดปกตของสมองทเกยวของกบการผดปกตของระบบนาฬกาชวต(Neuropsychiatricdisorders relatedtocircadiandysphasing)และโรคเกยวกบระบบการเผาผลาญอาหารอนเนองมาจากภาวะดออนสลน(Metabolic diseasesassociatedwithinsulinresistance)เปนตน ส�าหรบยาทมฤทธกระตนเมลาโทนนreceptorอยางจ�าเพาะ(Selectivemelatonergicdrug)ทมใชอยในปจจบนไดแก ramelteonและagomelatineนอกจากนยงมสารชนดใหมทนาสนใจซงอยระหวางการท�าวจยทางคลนกอก 2ตวไดแกtasimelteonและTIK-301(Table1)

ชอยา รายละเอยดขอมล

Rameteon (TAK-375) ความจ�าเพาะตอreceptor

มความจ�าเพาะตอMT1และMT

2สงกวาเมลาโทนน3-16เทาโดยมaffinities

ในจบreceptorของserotonin,gamma-aminobutyricacid(GABA),do-pamine,norepinephrine,acetylcholineและopiateไดบางเลกนอย

สถานะ ไดรบการขนทะเบยนกบUSFDAในปค.ศ.2005มชอทางการคาวาRozerem®

ผลตโดยบรษทTakedaPharmaceuticalประเทศญปน

ขอบงใช รกษาอาการนอนไมหลบ(Insomnia)

ขอมลส�าคญอน ๆ ดดซมไดดถง84%ตอนทองวางมคาครงชวตของยา0.83ถง1.93ชวโมง

Table 1 Selective melatonergic drugs2

- การออกฤทธของเมลาโทนนทไมเฉพาะเจาะจง(Nonselective)เนองจากเมลาโทนนสามารถจบกบrecep-torในรางกายไดหลายชนดอกทงreceptorของเมลาโทนนทงMT

1และMT

2ยงสามารถพบไดในเนอเยอหลายๆสวน

ของรางกายทงในระบบประสาทสวนกลาง(Centralnervoussystem)และในเนอเยอสวนปลาย (Peripheral tissue)นอกจากน ในปจจบนฤทธทางเภสชวทยาจากการจบMT

1

และMT2ของเมลาโทนนยงไมเปนทเขาใจทงหมดทราบเพยง

แตวาฤทธทางเภสชวทยาจากการจบMT1 นาจะมความ

เกยวของกบฤทธส งเสรมการนอนหลบและฤทธการหด หลอดเลอดสวนฤทธทางเภสชวทยาจากการจบMT

2 นาจะ

ใหฤทธหลายอยางรวมกนซงเชอมโยงกบความผดปกตของ การนอนหลบความวตกกงวลความเครยดโรคอลไซเมอรอาการปวดรวมถงมฤทธในการขยายหลอดเลอดอกดวย จากขอจ�ากดสองขอแรกบรษทยาไดใชเทคโนโลย ทางเภสชกรรมเพอชวยแกไขขอจ�ากดดงกลาวโดยการผลตยา


อยางไรกตามจากองคความรทมอยในปจจบนยงไมอาจทราบไดวาแนวคดการพฒนาอนพนธของเมลาโทนนใหมความจ�าเพาะตอMT

1และMT

2receptorเพอวตถประสงคในการเพมประสทธภาพยา(Maximizeefficacy)เพอลดอาการขางเคยง

จากยาใหนอยทสด(Minimizesideeffects)หรอเพอก�าหนดระดบยาใหอยในชวงทใหผลในการรกษา(Therapeuticwindow)จะเปนแนวคดทถกตองส�าหรบการพฒนายาเพอรกษาโรคตางๆ ทเกยวของกบฮอรโมนเมลาโทนนในอนาคตหรอไมเนองจากยงมฤทธทางเภสชวทยาจากการจบของเมลาโทนนกบbindingsiteอนๆรวมถงsignalingpathwayตางๆทเกยวของทเรายงไมทราบอกมากมายอกทงในปจจบนเรมมแนวคดใหมเกยวกบpolypharmacologyหรอฤทธทางเภสชวทยาของยาทเกดขนจากmultipletherapeutictargetsซงอาจน�าไปสผลการรกษาทดและปลอดภยมากกวาการใชยาทมฤทธจ�าเพาะเจาะจงตอ pharmacologicaltargetเพยงต�าแหนงเดยว

เอกสารอางอง 1.อทยสขววฒนศรกล. (2553) เมลาโทนนชวยใหนอนหลบไดตามธรรมชาตไดอยางไร. คนเมอ1ตลาคม2554,จากโอเคเนชนบลอก

เวบไซด:http://www.oknation.net/blog/print.php?id=663606 2.CarocciA,CatalanoA.andSinicropiM.S.Melatonergicdrugsindevelopment.Clinical Pharmacology: Advances and

Applications.2014;6:127-137. 3.สายลมเกดประเสรฐและคณะ.(ไมปรากฏปพมพ)ฮอรโมนจากตอมไพเนยล.คนเมอ1ตลาคม2554,จากสถาบนนวตกรรมการเรยนร

มหาวทยาลยมหดลเวบไซด:http://www.il.mahidol.ac.th/e-media/hormone/chapter6/pineal_gland.html 4.StromingerN.L.,etal.Chaptor21:Hypothalamus.InNoback’s Human Nervous System,7thEdition.2012;363-378.

DOI10.1007/978-1-61779-779-8_21.

Agomelatine (S20098) ความจ�าเพาะตอreceptor

สามารถกระต น (Agonist)MT1และMT

2และยบยง (antagonist)5-HT

2C

serotoninreceptorsไดอยางจะเพาะโดยไมมaffinitiesในจบreceptorของmuscarinic,histaminergic,adrenergic,หรอdopaminergic receptor subtypes

สถานะ ไดรบการขนทะเบยนกบEMEAในปค.ศ.2008มชอทางการคาวาValdoxan®

ผลตโดยบรษทServierLaboratoriesประเทศฝรงเศส

ขอบงใช รกษาmajordepressiveepisodesในผใหญ

ขอมลส�าคญอน ๆ ดดซมไดดในระบบทางเดนอาหารคาครงชวตของยาประมาณ2ชวโมงTasimelteon (VEC-162, BMS-214778, MA-1)

ความจ�าเพาะตอreceptor

มความจ�าเพาะตอMT2สงกวาและมความจ�าเพาะตอMT

1นอยกวาเมลาโทนน

ไมพบวามaffinitiesตอreceptorอนชดเจน

สถานะ ยนขอNewdrugapplication(NDA)จากUSFDAในเดอนพฤษภาคม2013ภายใตชอการคาวาHetlioz™พฒนาโดยบรษทVandaPharmaceuticalsประเทศสหรฐอเมรกาภายใตลขสทธของบรษทBristol-MyersSquibbประเทศสหรฐอเมรกา

ขอบงใช รกษาอาการนอนไมหลบ(Insomnia)

ขอมลส�าคญอน ๆ มคาTmaxกวาง(1.9ถง3.0ชวโมง)เนองจากมinterindividualdeviationsTIK-301 (LY 156735; β-methyl-6-chloro- melatonin)

ความจ�าเพาะตอreceptor

มความจ�าเพาะตอMT1 เทากบเมลาโทนนแตมความจ�าเพาะตอMT

2มากกวา

เมลาโทนนและยบยง(Antagonist)5-HT2Cและ5-HT

2Bserotoninreceptors

subtypesไดอยางจ�าเพาะ

สถานะ ไดรบอนญาตจากUSFDAจดใหเปนยาก�าพรา(Orphandrug)พฒนาโดยบรษทEliLillyandCoประเทศสหรฐอเมรกา(Indianapolis,IN,USA)ซงปจจบนมอบลขสทธใหบรษทTikvahTherapeuticsประเทศสหรฐอเมรกา

ขอบงใช รกษาความผดปกตของการนอนหลบในคนตาบอด

ขอมลส�าคญอน ๆ มคาครงชวตของยาประมาณ2ชวโมง


ระบาดวทยาของโรคบาดทะยก ในป 2548 ส�านกระบาดวทยาได รบรายงานผ ป วย โรคบาดทะยกจ�านวน172รายเปนผปวยบาดทะยก166รายหรอรอยละ96.51คดเปนอตราปวย0.27ตอประชากรแสนคนผปวยเสยชวตจ�านวน12รายคดเปนอตราตาย0.02ตอประชากรแสนคนในชวง10ปทผานมาพบวาอตราการปวยและอตราการตายมแนวโนมทจะลดลงทงนอาจเนองมาจากการรณรงคการใหวคซนบาดทะยก(DTP)ในเดกและการฉดกระตนวคซนคอตบ-บาดทะยก(dT)ทกๆ 10ปในวยผใหญจากขอมลการระบาดของส�านกระบาดวทยานนท�าใหตองมการพฒนากระบวนการผลตวคซนบาดทะยกเพอใหมวคซนเพยงพอตอความตองการของประชาชน

สาเหตทท�าใหตองมการผลตวคซนปองกนโรคบาดทะยก โรคบาดทะยกเปนโรคทมความรนแรงทเกดจากการสรางสารพษ(Toxin)ของเชอแบคทเรยทเรยกวาClostridium tetani เปนแบคทเรยชนดแกรมบวกทไมชอบออกซเจนมลกษณะรปรางเปนแทงทปลายมสปอรท�าใหรปรางเหมอนไมเทนนสหรอไมตกลอง(รปภาพท1)เชอโรคชนดนพบไดทวทกมมโลกโดยเชอจะอาศยอยในดนปยคอกมลสตวฝนละอองรวมทงผวหนงและอจจาระของคนโดยแบคทเรยชนดนท�าใหเกดโรคทออกฤทธต อระบบประสาททควบคมการท�างานของกลามเนอ เชอบาดทะยกสามารถเขาสรางกายไดหลายทางเชนผานทางแผลสดโดยสวนใหญจะเปนแผลขนาดเลกแตมความ

ลกผานทางแผลเบาหวานแผลเปนฝผานทางสายสะดอในเดกแรกเกด ทมารดาไมเคยไดรบการฉดวคซนบาดทะยกและการใชอปกรณทไมสะอาดตดสายสะดอเดกเมอเชอ C. tetani เขาสรางกายจะมระยะฟกตวเฉลย3-21วนหลงจากนนจะมการสรางสารพษ(Toxin) ท�าใหผ ทตดเชอชนดนจะมการเกรงของกลามเนอจะเกดขนเปนล�าดบ เรมดวยอาการทไมสามารถกลนอาหารไดขากรรไกรและคอแขงอาปากไดยาก(Trismus)หลงจากนนจะเรมมอาการเกรงแขงในสวนอนๆ ของรางกายผปวยจะยนและเดนหลงแขงแขนจะเหยยดเกรงหนาจะมลกษณะเฉพาะคลายยมแสยะ(รปภาพท2)และระยะตอไปจะมอาการกระตกและกลามเนอทชวยในการหายใจจะท�าหนาทตามปกตไมไดมอาการหลอดลมหดเกรงเกดภาวะหวใจลมเหลวตามมาและเสยชวตในทสดคนทเคยเปนโรคนแลวสามารถกลบมาเปนซ�าได

กนกพรโพธสมทรโยธนกลมวจยชววตถ

วคซนโรคบาดทะยกเปนวคซนทมการใชอยางแพรหลายทงในประเทศทพฒนาและประเทศทก�าลงพฒนา วคซนชนดนเปนวคซนทอยในโปรแกรมพนฐานทตองมการฉดใหกบเดกทารก เปนผลใหการระบาดของโรคนนอยลง นอกจากนนวคซนบาดทะยกจ�าเปนตองมการรกษาภมคมกนไวตลอด ท�าใหตองมการฉดกระตนภมคมกนใหกบผใหญ หรอหลงจากทไดรบวคซนจนครบขนาดของยา ในวยเดกแลว ในวยผใหญจะตองมการฉดกระตนภมคมกนทกๆ 10 ป เพอปองกนการระบาดของ โรคบาดทะยก

การผลตวคซนปองกน

โรคบาดทะยก

รปภาพท 1รปรางของเชอแบคทเรยClostridiumtetaniภายใตกลองจลทรรศน

รปภาพท 2รปนแสดงลกษณะอาการของผปวยทเปน โรคบาดทะยกจะมลกษณะหดเกรงของกลามเนอ

เมอมการตดเชอบาดทะยกการใชยาปฏชวนะไมไดผลดในการก�าจดเชอและยาปฏชวนะไมสามารถก�าจดสารพษท ก อโรคได แต การให วคซนทเป นทอกซอยด (Toxoid)


ชวยปองกนโรคไดเปนอยางดและการใหอมมโนกอลบลลนจะสามารถชวยก�าจดสารพษไดท�าใหตองมการกระตนภมคมกนในผใหญทกๆ10ป

การผลตวคซนปองกนโรคบาดทะยก เนองจากโรคบาดทะยกเปนโรคทมความรนแรงสามารถท�าให เสยชวตได จงมความจ�าเป นทจะต องมการป องกน ซงการปองกนจะเปนการใหวคซนโรคบาดทะยกวคซนโรคบาดทะยกเปนผลตภณฑชวภาพทผลตจากสารพษของเชอแบคทเรยทผานกระบวนการท�าใหสญเสยความสามารถในการกอโรคแตยงสามารถกระตนระบบภมคมกนของผรบใหสามารถสรางภมคมกนตอเชอโรคหรอสารพษโดยการเลยนแบบการตดเชอจากธรรมชาตท�าใหรางกายเกดภมคมกนทพรอมจะตอสและก�าจดเชอโรคหรอสารพษก อนทจะเกดโรค ขนตอนทส�าคญในการผลตวคซนบาดทะยกประกอบดวยการบมลยงเชอเพอเพมปรมาณเชอโดยเชอจะมการสรางสารพษหลงจากทเชอมการเจรญเตบโตไดสงสดและขบออกมาสภายนอกเซลลจากนนจะเปนขนตอนในการแยกเกบสารพษเพอท�าใหสารพษมความบรสทธและกระบวนการทส�าคญ ในตอนทายจะเปนขนตอนในการท�าสารพษใหมความเปนพษลดลง(Inactivated)โดยทยงสามารถกระตนระบบภมคมกนไดโดยหลกส�าคญตองมการควบคมคณภาพในแตละขนตอน เพอใหมนใจวาผลตภณฑทไดมคณภาพตรงตามขอก�าหนดทกประการ

ตารางท 1 สตรอาหารทวไปทเหมาะสมตอการ เจรญเตบโตและการสรางสารพษของเชอC. tetani

ล�าดบท สวนประกอบ Mueller Miller medium

1. Caseinpeptonesolution

2. N-Zamine

3. Dextrose

4. Sodiumchloride

5. Magnesiumsulfate

6. Tracevitamin

ในสมยกอนมการใชวธStaticmethodเปนการบมเลยงเชอในถงสแตนเลสซงเปนวธทไมใชระบบปดแบบสมบรณท�าใหยากตอการควบคมคณภาพใหสม�าเสมอจงท�าใหตองมการปรบปรงและพฒนาวธการผลตจากStaticmethodมาเปนวธการผลตทใชตวถงปฏกรณหรอถงเฟอรเมนเตอร(Fermenter)เพอใหสภาวะในการเลยงเปนระบบปด(Closesystem)วธการทใชเลยงในถงเฟอรเมนเตอรนนจะมขอดคอสามารถปองกนการปนเปอนเชอสภายนอกและในขณะเดยวกนยงสามารถปองกนการปนเปอนเชออนสผลตภณฑไดนอกจากนยงควบคมคณภาพใหสม�าเสมอทกรนการผลตได ถงเฟอรเมนเตอรจะถกออกแบบใหสามารถใชงานไดอยางตอเนองโดยรกษาสภาพปลอดเชอมการกวนผสมและควบคมสภาวะไรอากาศสามารถควบคมอณภมคาความเปนกรด-ดางคาการละลายของออกซเจนซงการเลยงเชอ C. tetanนนจะมการควบคมใหอย ในระดบ0คอไมใหมออกซเจนละลายอย ในอาหารเลยงเชอเนองจากเชอแบคทเรยชนดนจะโตไดดในสภาวะไรอากาศหรอออกซเจนนอกจากนนวธการในการเกบตวอยางเพอน�ามาท�าการทดสอบตางๆนนสามารถท�าไดงายกวาวธการดงเดมแสดงไวในรปภาพท3 สงทไดกลาวไวในขางตนมานนลวนแลวแตเปนปจจยทมความส�าคญอยางยงทจะสามารถควบคมคณภาพและพฒนาตอไปจนถงการผลตในระดบอตสาหกรรมได

เอกสารอางอง 1.FratelliF.andSiquiniT.J.EffectofMediumCompositionontheProductionofTetanusToxinbyClostridiumtetani:Biotechnol. Prog.

2005,21:756-761. 2.HsuS.S.andGroleauG.TetanusintheEmergencyDepartment:ACurrentReview.J. Emerg. Med.2001;20:357-365. 3.MuellerJ.H.andMillerP.A.GrowthRequirementsofClostridiumtetani.J. Bacteriol.1942;43:763-772.

รปภาพท 3วธการเลยงเชอโดยใชถงเฟอรเมนเตอร

ในขนตอนของการบมเลยงเชอจะตองมการศกษาขอมลทางดานอาหารทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตและสรางสารพษของเชอC. tetaniซงสตรอาหารหลกๆทจ�าเปนตอการเจรญเตบโตของเชอน ไดแกน�าตาลเดกซโตรส(Dextrose)น�าตาลชนดนจะเปนแหลงคารบอนทส�าคญตอการเจรญเตบโตของเชอและสารอาหารทส�าคญอกชนดหนงคอโปรตนเชนเคซนเปปโตน(Caseinpep-tone)หรอ เอน-ซ เอมมน (N-Zamine)โปรตนจะเปนแหลงไนโตรเจนทส�าคญตอการสรางสารพษของC.tetaniนอกจากนจะมแหลงอาหารทเปนวตามนและเกลอแรตางๆ ทเปนตวชวยเพมการเจรญเตบโต(Co-factor)ใหกบเชอแบคทเรยชนดนสตรอาหารทวไปทเหมาะสมตอการเจรญและการสรางสารพษจะมชอเรยกวาMuellerMillermediumจะแสดงไวในตารางท1


ยวดหนมาตรากลมงานประกนคณภาพงานชวสมมล

กลมประกนคณภาพงานวจย

โรคลมพษ (Urticaria) ภยใกลตวทเราทกคนไมควรมองขามเพราะโรคนสามารถเกดขนไดตลอดเวลา ซงคนสวนใหญ บางครงไมรตวดวยซ�าวาเราแพอะไร บางทานอาจจะโดนแคอากาศรอน อากาศเยน หรอปจจยอน ๆ ทจะท�าใหเกดเปนโรคลมพษได กลาวคอ

ลมพษ (ฤทธ) ไมเบา

อาการของโรคลมพษ เปนโรคทเกดจากภมแพ จะเรมตนดวยอาการคน จากนนผวหนงจะมอาการบวม(Wheals)มลกษณะเปนผนหรอปนนนแดงไมมขยมขนาดตางๆ ไดตงแต0.5-10เซนตเมตร เกดขนเรวและกระจายตามตวแขนขาโดยมากผนเหลานจะหายไปในเวลา24ชวโมงหากเปนนานเกน24ชวโมงใหนกถงโรคอนซงผปวยบางรายอาจมรมฝปากบวม(Angioedema)หรอบางรายอาจมอาการปวดทองแนนจมกคอหายใจไมสะดวกรายทเปนรนแรงอาจมอาการหอบหดหรอเปนลมจากความดนโลหตต�าหากมอาการหนกมากอาจท�าใหชอกหมดสตกเปนไดชนดของโรคลมพษแบงเปน2กลมคอ 1. ลมพษเฉยบพลน (Acute urticaria)คอมอาการผนลมพษหลงจากไดรบสารทกอใหเกดภมแพและจะมผนลมพษขนตามบรเวณตางๆแตสวนมากมกจะหายภายใน24ชวโมงหรอบางคนเปนผนลมพษนาน2-3วนแตสวนมากจะเปนผนลมพษไมเกน6สปดาหสาเหตสวนใหญมกเกดจากสารทกอใหเกดภมแพไดแกอาหารยาอากาศการตดเชอไวรสเปนตน

2. ลมพษเรอรง (Chronic urticaria) คอมอาการผนลมพษเปนๆหายๆตอเนองกนเกน6สปดาหขนไป โดยเกดจากสาเหตไดหลายอยางหรอสาเหตอาจจะเกดจากการไดรบสารทแพอยางตอเนองเชนไดรบยาปฏชวนะในน�านมสารถนอมอาหารสสารปรงรสเปนตนสาเหตของโรคลมพษ 1.อาหารเชนอาหารทะเลสารกนบดสผสมอาหารบางชนด 2.ยาและปฏกรยาการแพยาบางชนดอาจท�าใหเกดผนลมพษได 3.การตดเชอเชนการตดเชอไวรสแบคทเรยเชอราหรอมพยาธ 4.โรคระบบตอมไรทอเชนโรคตอมไทรอยด 5.อทธพลทางกายภาพผปวยบางรายผนลมพษอาจเปนผลจากปฏกรยาของผวหนงทตอบสนองผดปกตต อ ความรอนความเยนน�าหนกกดทบแสงแดดการออกก�าลงกายเปนตน


2.กรณทไมทราบสาเหตของผนลมพษหรอทราบสาเหตแตหลกเลยงไมไดกใหผปวยรบประทานยาตานการ แกแพไดแกยาตานฮสตามนซงมอย2กลมดงน 2.1ยาตานฮสตามนชนดท�าใหงวงนอยยากลมนมฤทธกดอาการลมพษไดดท�าใหงวงนอนไดแกCetirizine,Loratadineเปนตน 2.2ยาตานฮสตามนชนดทท�าใหงวงซมมฤทธกดอาการผนคนดมากขอจ�ากดของยากลมนคออาการงวงนอนซงพบบอยกว ายากล มแรก ยากล มนมหลายชนด เช น Chlorpheniramine,BrompheniramineHydroxyzineเปนตนสวนการจะเลอกใชยาตานฮสตามนตวใดนนขนอยกบดลยพนจของแพทยการตอบสนองตอยาตานฮสตามนในผปวยแตละรายอาจไมเหมอนกนผปวยบางรายใชยาเพยงตวเดยวกไดผลดแตบางรายแพทยอาจตองเปลยนไปใชยาตานฮสตามนในกลมอนหรอใชยาหลายตวรวมกนเพอควบคมอาการ 3.ยาอนๆในกรณทผปวยมอาการมากโดยเฉพาะอยางยงกลมลมพษเฉยบพลนทมอาการแนนหนาอกหายใจไมสะดวกปวดทองมหนาบวมตาบวมปากบวมอยางมาก ควรรบพบแพทยโดยเรวเนองจากอาการเหลาน เชนอาการแนนหนาอกเกดจากมการบวมของเยอบทางหายใจอาจท�าใหเกด อาการหอบหดถงชวตไดซงผนจะไมคอยตอบสนองตอยาตานฮสตามนแพทยอาจพจารณาใชยาอนทมฤทธยบยงการสรางและหลงสารสอกลางในผวหนงทเปนตวการทกอใหเกดผนลมพษ

6.การแพสารทสมผสผนลมพษเกดขนในต�าแหนงทผวหนงสมผสกบสารทแพเชนขนสตวพชหรออาหารบางชนดเปนตน 7.ปฏกรยาแพพษแมลงเชนปฏกรยาทเกดจากผงตอตอย 8.มะเรง เชนมะเรงตอมน�าเหลองหรอระบบอนๆของรางกาย 9.ระบบภมคมกนตอตานตวเองผปวยลมพษบางรายเกดจากมภมคมกนไปกระตนใหเกดการหลงสารเคมบางชนดออกมาทผวหนงท�าใหเกดผนลมพษขน 10.สาเหตอนๆเชนผปวยโรคลปสหรอผปวยโรคเสนเลอดอกเสบบางรายอาจมผนลมพษแตมขอสงเกตคอแตละผนอยนานมกเกน24ชวโมงเวลาหายมกมรอยด�าการรกษาโรคลมพษ 1.พยายามหาสาเหตและรกษาหรอหลกเลยงสาเหตทท�าใหเกดโรคลมพษถาสามารถท�าไดผปวยจะหายขาดจากโรคลมพษวธก�าจดสาเหตของลมพษใหปฏบตดงน 1.1ควรดมน�ามากๆ เพอเปนการขบสารพษทเปนตนเหตของผนลมพษออกไปทางไตและควรระวงไมให ทองผกเพอเปนการก�าจดของเสยออกทางอจจาระ 1.2หลกเลยงปจจยทเปนตนเหตของลมพษไดแกอาหารทะเลอาหารหมกดองอาหารทมสารกนบดอาหารกระปองถวเนอสตวเชนไกหมเพราะอาจมยาปฏชวนะ ตกคางอยในเนอนอกจากนผกผลไมทรบประทานควรแชน�าและลางใหสะอาดเพอก�าจดยาฆาแมลงและสารเคมทปนเปอนบนผวหรอเปลอกผลไม


เอกสารอางอง 1.http://www.si.mahidol.ac.th/sidoctor/e-pl/articledetail.asp?id=23 2.http://emedicine.medscape.com/article/762917-overview 3.www.ku.ac.th/e-magazine-นตยสารเกษตรศาสตรฉบบท66ธนวาคม2548 4.http://www4.thaihealth.or.th/healthcontent/article/8277

ในผปวยทมเฉพาะผนลมพษทผวหนงควรปฏบตตวดงน -งดสงทกระตนใหเกดเฉพาะผนลมพษตามทแพทยแนะน�าอยางเครงครด -ตองน�ายาตานฮสตามนตดตวไวเสมอเมอเกดอาการจะไดใชไดทนท -ท�าจตใจใหสบายไมเครยด - ไมแกะเกาผวหนง เนองจากอาจท�าใหเกดผวหนงอกเสบจากการเกา -รบประทานยาตามแพทยสงหากยาท�าใหเกดอาการงวงซมจนรบกวนการท�างานควรบอกแพทยเพอเปลยนยา -อาจใชcalaminelotionทาบรเวณผนลมพษเพอชวยลดอาการคนแตยานไมไดท�าใหผนหาย อยางไรกดสาเหตทท�าใหเกดลมพษมหลายอยางแตไมวาสาเหตใดกตามผนจะมลกษณะเหมอนกนหมดจงยากทจะหาสาเหตของลมพษยกเวนกรณเดยวคอลมพษทเกดเมออณหภมในรางกายสงขนเชนหลงการออกก�าลงกายผนจะเปนเมดเลกๆไมเกน4มลลเมตรไมเปนปนใหญหายเรวกวาผนจากสาเหตอนคอไมถง1ชวโมงกหายสาเหตของลมพษทพบบอยคอยาและอาหารโดยเฉพาะอาหารทะเลมกเปนหลง รบประทานไมกชวโมงถงแมจะเคยรบประทานมาหลายครงแลวโดยไมเกดลมพษกตามแตบางครงอาจเจอแจคพอตเขาใหไดยาทกชนดท�าใหเกดลมพษไดทงนนแตทพบบอยคอยาปฏชวนะการเปนหวดฟนผหรอมพยาธในล�าไสกท�าใหเกดผนลมพษไดบางคนกมผนตามรอยเกาและรอยขดขวนบนผวหนงบางครงผนจะขนตามรอยกดทบเชนขอบกางเกงขอบเสอการนงนานๆ กเกดผนทกนเดนมากกเกดผนทฝาเทาหรอสงทเรานกไมถง

กเปนสาเหตได เชนน�าแขงกท�าใหเกดลมพษไดบางคนโดนแสงแดดกเกดผนคนสดดมฝนบานหรอเกสรดอกไมครงใด กเกดผนคนทกทจะเหนวาสาเหตมนมมากมายแตผนลกษณะเหมอนกนหมดและทนาหนกใจยงขนคอบางคนอาจมสาเหตมากกวา1อยางกไดในรายทเพงเปนลมพษสาเหตมกมาจากอาหารและยาผปวยมกจะทราบตนเหตเนองจากลมพษมกเกดหลงรบประทานไมกชวโมงแตในรายทเปนๆหายๆมานานมกหาสาเหตไดยากควรตองปรกษาแพทย เพอจะไดตรวจรางกายหาสงผดปกตสวนการตรวจเลอดหรอตรวจพเศษ อยางอนกขนกบผปวยแตละรายดงนนการท�าสมดบนทกวา ผนขนในชวงใดของวนระหวางการท�ากจกรรมใดหรอภายหลงการรบประทานอาหารหรอยาชนดใดกจะชวยคนหาสาเหตของลมพษไดคะ


อญชลเลศสงครามกลมวจยชววเคราะห

การใชประโยชนของไคโตแซนในการยดอายของอาหาร

และเครองดม

ไคโตแซนเปนสารพอลเมอรทผลตขนจากวสดธรรมชาตและมองคประกอบเปนกลโคซามน (Glucosamine) และเอน-อะซทลกลโคซามน (N-acetyled glucosamine) เรยงตอกนดวยพนธะ (1-4)-กลโคสดก[(1-4) glucosidic bonds] ในปจจบนแหลงวตถดบหลกในการผลตไคโตแซนมาจากเปลอกกงและปซงในกระบวนการผลตไคโตแซนประกอบดวยการก�าจดเกลอแรการก�าจดโปรตนการฟอกสและการก�าจดหมอะซทลของไคตนไคโตแซนมคณสมบตทโดดเดนหลายประการท�าใหไดรบความสนใจและถกน�ามาใชประโยชนหลากหลาย ทงในวงการแพทย เภสชกรรม เกษตรกรรมและอาหาร ไคโตแซนมบทบาทในการเปนสารยบยงการเจรญของจลนทรยทพบในอาหารหลายชนดเชน แบคทเรย ยสต และรา เปนตน ในดานอาหารไคโตแซนไดถกน�า มาใชโดยการเตมลงในผลตภณฑหรอใชเคลอบผวเพอถนอมคณคาและยดระยะเวลาของการเกบรกษา

แหลงวตถดบในธรรมชาตของไคตนและไคโตแซน (Nature sources of chitin and chitosan)1

ไคตนและไคโตแซนมกพบอยรวมกนในธรรมชาตและสามารถผลตไดจากแหลงวตถดบจากธรรมชาตโดยเฉพาะจากเปลอกแขงของสตวน�าทในปหนงๆมเหลอทงอยเปนจ�านวนมากนอกจากนยงพบไคตนและไคโตแซนไดในสงมชวตชนต�าจ�าพวกเหดรา(Fungi) 1. แหลงสตวน�าทมเปลอกแขง (Shellfish)เปลอกแขงของสตวน�าเชนกงปตวเคย(Krill)หอยและแกนปลาหมกเปนแหลงวตถดบในการผลตไคตนและไคโตแซน 2. แหลงจลนทรย (Microbial sources) พวกเหดรา(Fungi)เชนAllomyces,Aspergillus,Penicillum,Fusarium,

(Application of Chitosan for improvement

of sheft life of foods and beverages)

Mucor,Rhisopus,Choanephora,Tamnidium,Zygor-rhynchusและPhy-comyces

ค�านยามและองคประกอบของไคโตแซน (Definition and composition of chitosan)2

ไคโตแซนจดเปนสารพอลเมอรธรรมชาตและเปนอนพนธของไคตน ไคโตแซนมองคประกอบเปนกลโคซามน(Glucosamine)และเอน-แอซตลกลโคซามน(N-acetyledglucosamine)เปนหนวยยอยทเรยงตอกนเปนสายดวยพนธะ(1-4)glucosidicbondsจ�านวนและล�าดบของหนวยยอย ในสายพอลเมอรจะเปนตวก�าหนดคณสมบตทางเคมกายภาพและชวภาพของไคโตแซน

โครงสรางของไคโตแซน โครงสรางของไคตน


เชอจลนทรยท�าใหไมสามารถเกบรกษาใหคงคณภาพไดนาน จากขอมลการศกษาโดยใชไคโตแซน(เดยวๆหรอผสมสาร ทท�าใหเกดความยดหยน(Plasticizer)เชนกลเซอรอล)เคลอบผวของไขจะชวยปองกนไมใหกาซและความชนจากไขขาวผานออกทางเปลอกไขจงชวยรกษาความสดและเกบไดนานขนจากการวจยโดยCaner,C.andCansiz,O.(2007)พบวาไขทเคลอบผวดวยไคโตแซนมคณภาพของไขแดงและไขขาวทดกวาและมการสญเสยน�าหนกนอยกวาเมอเทยบกบไขทไมไดเคลอบรวมทงปรมาณเกลอแร(แคลเซยมเหลกและแมกนเซยม)ในไขแดงยงคงอยในระดบทมคณคาทางโภชนาการหลงการเกบรกษานาน4สปดาหและมรายงานเพมเตมวาการเคลอบผวไขดวย ไคโตแซนยงชวยรกษาคณภาพของไขขาวไดดกวาไขทไมไดเคลอบเมอเปรยบเทยบจากความหนดคาความเปนกรด-ดาง(pH)และสของไขขาวนอกจากนไคโตแซนชวยใหเปลอกไขมความแขงแรงขนโดยไม ท�าให ลกษณะภายนอกของไข เปลยนแปลงและเปนทยอมรบของผบรโภค ขนมปงและเบอรเกอร (Bread and burger) ขนมปงเปนอาหารทมอายการเกบรกษาทจ�ากดเพราะจะเกดการเสอม

เปลอกแขงของสตวน�าพวกกงและป

การแยกเกลอแรออก (โดยตมกบกรด)

การแยกโปรตนออก (โดยตมกบดาง)

การฟอกส

ไคตน

การท�าปฎกรยาก�าจดหมแอซตล(โดยใชดางเขมขนภายใตอณหภมสง)

เหดรา

การผลตไคตนและไคโตแซน (Production of chitin and chitosan)1

ในปจจบนแหลงผลตไคตนและไคโตแซนทส�าคญคอเปลอกแขงของสตวจ�าพวกกงและปโดยมกระบวนการผลตดงน

ไคโตแซน • ยบยงการเจรญของจลนทรย• แผนฟลมไคโตแซนและบรรจภณฑ• การยดอายการเกบรกษาอาหาร• การแพทยและเภสชกรรม• เกษตรกรรม• อนๆ

ประโยชนของไคโตแซนในการยดอายอาหารและเครองดม3,4

บรรจภณฑส�าหรบอาหาร (Food packaging) จากคณสมบตทหลากหลายและมประโยชนของไคโตแซน โดยเฉพาะอยางยงคณสมบตในการท�าใหเปนแผนฟลมทปองกนการซมผานของน�าและกาซตางๆ และความสามารถในการยบยงการเจรญเตบโตของจลนทรยประกอบกบเปนสารทมาจากธรรมชาตไมกอภมแพและปลอดภยตอสขภาพและสงแวดลอมตลอดจนสามารถเตมสารทมประโยชนเชนวตามนและเกลอแรตางๆ ลงในแผนฟลมไดไคโตแซนจงไดรบความสนใจอยางมากในการน�ามาใชเปนวตถดบในการบรรจหบหอหรอเคลอบผลตภณฑอาหารทเกดการเนาเสยไดงายเพอยดอายการเกบรกษาอาหารและเครองดมตางๆเชนผกผลไมเนยแขงและขนมปง ไข (Egg) ตามปกตในระหวางการเกบรกษาไขมกประสบกบปญหาตางๆ เชนไขมน�าหนกลดลงไขขาวเหลวเสอมคณภาพและอาจเนาเสยอนเนองมาจากการสญเสยกาซคารบอนไดออกไซดและความชนผานออกทางเปลอกไขและจากการปนเปอนของ


สภาพมกลนอบและบดเสยจากการเจรญของเชอจลนทรยจากผลการศกษาวจยทรวบรวมโดยNo,HK.,etal.(2007)แสดงใหเหนวาขนมปงทเคลอบดวยไคโตแซน(1-2%)ทมน�าหนกโมเลกลตงแต2-493kDaสามารถเกบรกษาไดนานกวามการเสอมสภาพการสญเสยน�าและความแขงของขนมปงนอยกวารวมทงพบวามปรมาณเชอราและจลนทรยอนๆต�ากวาเมอเปรยบเทยบกบขนมปงทไมไดเคลอบขนมปงทเคลอบหรอเตมไคโตแซนสามารถคงคณภาพและเกบไดนานนนเปนผลมาจากคณสมบตของไคโตแซนในการปองกนการสญเสยความชนและความสามารถในการชะลอการเสอมสภาพและยบยงการเจรญของเชอจลนทรยน�าหนกโมเลกลและความเขมขนของไคโตแซน ทใชในขนมปงมผลตอการยดอายในการเกบรกษาไคโตแซนทมน�าหนกโมเลกลสง(30และ120kDa)จะชวยยดเวลาการเกบรกษาไดนานกวาชนดทมน�าหนกโมเลกลต�ากวา(1และ5kDa)และการเพมความเขมขนท�าใหยบยงการเจรญของเชอแบคทเรยไดดขนดวย ผลไม (Fruit) การเคลอบผลไมเป นวธหนงทมประสทธภาพในการเกบรกษาผลไมหลงการเกบเกยวทมกพบปญหาการเนาเสยจากเชอราหรอมการเปลยนแปลงของลกษณะทงภายในและภายนอกการเคลอบผวผลไมชวยลดอตราการซมผานของน�าและกาซตางๆ เชนคารบอนไดออกไซดออกซเจนและเอทลน(Ethylene)ชะลอการเจรญของจลนทรยและการเปลยนสของผลไมจงชวยชะลอการสกของผลไมและยดอายการเกบรกษาผลไมไดนานขนรวมทงรกษาความสดและท�าใหเนอผลไมมคณภาพดขนดวย(No,HK.,etal.,2007) นม (Milk) มการศกษาถงความเปนไปไดทจะน�า ไคโตแซนมาใชเพอรกษาคณภาพและยดเวลาการเกบรกษา ซงจากการศกษาผลของไคโตแซนชนดทละลายน�า (Watersolublechitosans)ทมขนาดโมเลกลตางๆ(0.2-3,3-10และ10-30kDa)พบวาไคโตแซนมผลกระทบตอลกษณะและรสชาตของนมความหนดขน(Consistency)ของน�านมทผสม ไคโตแซนจะเพมขนเมอน�าหนกโมเลกลและความเขมขนของ ไคโตแซนสงขน(0.5%,1.0%และ1.5%)นมทผสมไคโตแซน

ทความเขมขน0.5%และ1.0%สามารถน�าไปผานการฆาเชอทอณหภม73องศาเซสเซยสนาน15วนาทไดโดยไมท�าใหโปรตนจบตวเปนกอนการเตมไคโคแซนความเขมขน0.5% ในน�านมมผลกระทบตอคณภาพสกลนและรสชาตของนมเชนน�านมเปลยนเปนสน�าตาลมกลนสารเคมและมรสฝาดเปนตนแตอยางไรกตามการเตมไคโตแซนไมท�าใหรสชาตของนมปรงแตงรสกาแฟ(Coffee-flavoredmilk)แตกตางไปจากนมทไมไดเตมไคโตแซนทงนอาจเปนผลมาจากการถกกลบเกลอนดวยกลนรสกาแฟนอกจากนไคโตแซนยงมผลยบยงการเจรญของจลนทรยเมอเกบไวนาน15วนทอณหภม4และ10องศาเซสเซยสและนมทผสมไคโตแซนมคาความเปนกรด-ดาง (pH) สงกวานมปกตนอกจากนงานวจยเพมเตมพบวาไคโตแซนชนดละลายน�าได(0.03%)มประสทธภาพในการยบยงการเจรญของเชอจลนทรยและชะลอการบดเสยของนมปรงแตงรสกลวย(Banana-flavoredmilk)ในระหวางการเกบรกษาเปนเวลา15วนทอณหภม4และ10องศาเซลเซยสและน�านมทผสม ไคโตแซนดงกลาวยงคงคาความเปนกรด-ดางไวสงกวานมท ไมไดเตมไคโตแซน(No,HK.,etal.,2007) น�าผลไม (Juice)ไคโตแซนไดรบความสนใจน�ามาใช ในกระบวนการผลตน�าผลไมเนองจากมคณสมบตในการจบ กบกรดและมประสทธภาพในการชวยแยกอนภาคแขวนลอย จงท�าใหน�าผลไมมความใสไคโตแซนชนดทละลายน�าไดชวยลดความขนของน�าผลไมหลายชนดเชนแอปเปลองนมะนาวและสมไดดกวาสารเบนโทไนท(Bentonite)และเจลาตน(Gelatin)ท�าใหน�าผลไมนารบประทานนอกจากนมรายงานดวยวาไคโตแซน ทผลตไดจากเหดรา(Fungalchitosan)มประสทธภาพมากกวาไคโตแซนทผลตไดจากเปลอกกงในการลดความขนขนของ น�าแอปเปลไคโตแซนยงชวยควบคมความเปนกรดของน�าผลไมรวมทงปองกนการเปลยนเปนสน�าตาลของน�าผลไมบางชนดเชนแอปเป ลและแพรตลอดจนยบยงการเจรญของเชอจลนทรยและยสตทเปนสาเหตของการบดเสยของน�าผลไม(No,HK.,etal.,2007)

สรป ในปจจบนไคโตแซนไดรบความสนใจในการน�ามาใชเปนวตถดบในการบรรจหบหอหรอผสมลงในอาหารเพอชวยยดอายในการเกบรกษาโดยเฉพาะอาหารทเนาเสยไดงายนอกจากนการทไคโตแซนเปนสารทสามารถยอยสลายไดเองในธรรมชาตและเปนมตรตอสงแวดลอมยงดงดดใหมการศกษาอยางกวางขวางในยคทมนษยเราก�าลงใหความสนใจกบการใชสารทปลอดภยจากธรรมชาตและผลจากการวจยจ�านวนมากกไดแสดงใหเหนวาไคโตแซนมประสทธภาพในการถนอมอาหารและการเคลอบอาหารดวยไคโตแซนสามารถชวยรกษาคณภาพและยดระยะเวลาในการเกบรกษาอาหารไดหลายชนดจงนาทจะมการน�าไคโตแซนมาใชประโยชนทางอาหารเพมมากขนอยางแนนอนในอนาคตอยางไรกตามประสทธภาพในการถนอมอาหารของไคโตแซนขนอยกบปจจยหลายอยางเชนชนดและสภาพของอาหารอณหภมทใชเกบรกษาอาหารตลอดจนชนดของจลนทรยจงอาจจ�าเปนตองใชไคโตแซนรวมกบวธการถนอมอาหารแบบอนการใชไคโตแซนรวมอาจชวยลดปรมาณการใชสารถนอมอาหารอนหรอสามารถลดอณหภมทใชในกระบวนการผลตท�าใหอาหารไมตองผานกระบวนการผลตมากเกนไปจงชวยลดการสญเสยรสชาตและคณคาของอาหารพรอมกนนการศกษาวจยเพมเตมเปนสงทจ�าเปนเพอใหสามารถใชประโยชนจากไคโตแซนไดอยางมประสทธภาพมากยงขน


เบยร (Beer) การปนเปอนของเชอแบคทเรยทเกดขนในระหวางกระบวนการผลตเปนสาเหตส�าคญทท�าใหเบยรขนและกลนรสเปลยนแปลงไมเปนทน าพอใจเชอแบคทเรย แกรมลบและเชอแบคทเรยกรดแลคตค(Lacticacidbacteria)ทมกพบรวมกบยสตทใชในขนตอนการหมกบมท�าใหเบยรมกรดมากเกนไปและมกลนรสทผดแผกไปนอกจากนเครองบรรจเบยรลงกระปองหรอขวดแกวยงเปนแหลงสะสมของเชอแบคทเรยชนดBacillus sp. ซงความรอนจากขบวนการฆาเชอแบบพลาสเจอรไรเซชน(Plasteurization)ไมสามารถก�าจดเชอแบคทเรยเหลานไดอยางมประสทธภาพโดยปราศจากผลกระทบตอกลนรสของเบยรและคณภาพของกระปองบรรจเบยร(Bottleintegrity)นอกจากนยงพบวาไคโตแซนสามารถยบยงเชอ Escherichia coliในน�าเบยรทตมแลวแตยงไมไดหมก(Wort)แสดงใหเหนวาไคโตแซนใชปองกนการปนเปอนของแบคทเรยในน�าเบยรระหวางการเกบรกษากอนน�าไปตมไคโตแซนสามารถทนตอความรอนโดยยงคงฤทธในการยบยงเชอแบคทเรยไดอยแมผานการตมมาแลวส�าหรบเชอแบคทเรยกรดแลคตก(Lactic

เอกสารอางอง 1.Synowiecki,J.andAl-Khateeb,NA.Production,properties,andsomenewapplicationofchitinanditsderivatives.Critical

Reviews in Food Science and Nutrition,2003;vol.43,no2:p.145-171. 2.HarishPrashanth,KV.AndTharanathan,RN.Chitin/chitosan:modificationsandtheirunlimitedapplicationpotential-an

overview.Trends in Food Science & Technology,2007;vol.18,no.3:p.117-131. 3.No,HK.,etal.Applicationofchitosanfor improvementofqualityandshelf lifeoffood:areview.Journal of Food

Science, 2007;vol.72,no.5:p.R87-R100. 4.Galvagno,MA.,etal.Exploringtheuseofnaturalantimicrobialagentsandpulsedelectricfieldstocontrolspoilagebacte-

riaduringabeerproductionprocess.Revista Argentina de Microbiologia,2007;vol.39,p.170-176.

acidbacteria)เชนPediococcussp.ทมกพบมากบยสตในระหวางการหมกเบยรสามารถยบยงไดดวยไคโตแซนโดยไมท�าใหเซลลยสตตายและไมท�าใหคาความเปนกรด-ดางปรมาณเอทานอลรปลกษณะและกลนรสของเบยรเปลยนแปลงไปงานวจยดงกลาวยงแสดงใหเหนวาไคโตแซนสามารถตานเชอ B. Megateriumซงเปนเชอททนความรอนและพบไดในขนตอนการบรรจเบยรและเนองจากไคโตแซนเปนสารททนตอความรอนไดดจงสามารถผสมไคโตแซนในเบยรกอนน�าไปผานการฆาเชอดวยวธพลาสเจอรไรเซชนเพอลดระยะเวลาและหรออณหภมทใชในกระบวนการผลตซงจะท�าใหกลนและรสชาตของเบยรไมเปลยนแปลงมากนกและเปนการลดความเสยงตอการแตกของขวดบรรจเบยรนอกจากนไคโตแซนยงชวยท�าใหเบยรมความตานทานตอเชอจลนทรย(Lactobacillus plantarum) หรอPediococcussp. ทแยกไดจากน�าเบยรทตมแลวแตยงไมไดหมก)ในระหวางการเกบรกษาแตทวาเบยรทผสมไคโตแซนจะมลกษณะเปนฝา(Haze)ซงสามารถขจดออกไดโดยงายดวยการกรอง


ภญ.ลกษมเพญสารชวนะกจกลมงานดานศนยขอมลสทธบตรยากลมสนบสนนงานวจย

ทานผอานคะ มใครเคยเจอเหตการณจากการทไปพบแพทยแลวไดรบการรกษาจนท�าใหเกดภาวะแทรกซอนทไมนาจะเกดบางหรอไม หรออกนยหนงคอเกดเปน “โรคหมอท�า” นนเอง ในฉบบนผเขยนขอฉกเรองออกมาจากเรองทรพยสนทางปญญานะคะ แตมาเขยนในฐานะเภสชกร และฐานะชาวบานตาด�า ๆ คนหนงคะ เรามาท�าความรจกกบค�าวา “โรคหมอท�า” กนกอนนะคะ ตามค�าจ�ากดความของศพทบญญตราชบณฑตยสถาน หมายถงภาวะแทรกซอนหรอผลขางเคยงทเกดจากการรกษาหรอค�าแนะน�าทางการแพทยจากผใหบรการทางสาธารณสข ทงแพทย ทนตแพทย พยาบาล นกจตวทยา เภสชกร และบคลากรอน ๆ ทเกยวของทงนไมส�าคญวาจะเปนผลทเกดจากการแพทยแผนปจจบนเพยงอยางเดยว การแพทยทางเลอกกมผลท�าใหเกดโรคหมอท�าไดเชนกน ภาษาองกฤษเรยกโรคหมอท�าวา latrogenesis

ภาวะทถกจดใหเปนโรคหมอท�าบางอยางกมความชดเจนเชนภาวะแทรกซอนจากการผาตดหรออาจเหนไดไมชดเทาและจ�าเปนตองไดรบการตรวจเพมเตมจงจะพสจนทราบได เชนปฏสมพนธทซบซอนของยาหลายๆชนด สาเหตของการเกดภาวะทถกจดใหเปนโรคหมอท�าเชนความบงเอญความผดพลาดทางการแพทยการละทงการปฏบตหนาทการออกแบบอปกรณทไมไดรบการตรวจสอบความเครยดฯลฯ พบวาผสงอายจะเปนวยทพบภาวะนไดบอยกวาวยอนเนองจากผสงอายมกมอาการและอาการแสดงไมตรงไปตรงมาท�าใหอาจวนจฉยผดหรอวนจฉยลาชาไดจงรกษาไดลาชาเชนกนแตกสามารถปองกนไดถามการเอาใจใสตรวจคนหาใหด ในผสงอายทมปจจยเสยงและในผสงอายสวนมากจะพบเปนโรคเรอรงทไมหายขาดซงมความจ�าเปนทจะตองใชยาอยางตอเนอง เชน โรคเบาหวานโรคความดนโลหตสงโรคหวใจเปนตน จากประสบการณของผเขยนเองบดาของผเขยนกเกอบเปนโรคจากหมอท�าเชนกน เนองจากบดาเปนโรคเบาหวาน หมอโรงพยาบาลรฐแหงหนงไดปรบใชยากลมใหมกบคนไขโดยแจงกบคนไขวายาตวนออกฤทธดกวาเปนยาตวใหมจะท�าใหการรกษาไดผลดสงทฟงมาคอตวเกาคมไมคอยอยเตมขนาดจนเตมขดจ�ากดแลวแตผลทไดคอระดบน�าตาลแกวงมากและยงมอาการใจสนมอเทาเยนในฐานะทผเขยนเองเปนเภสชกรและท�างาน ในโรงพยาบาลทรกษาคนไขเบาหวานมากอนจงน�าประวตการใชยาประวตการจายยามาวเคราะหดและพบวาคณพอนาจะเกดปญหาผลขางเคยงของยาเบาหวานตวใหมทหมอจายและกอนหนา

ทจะเปลยนมการปรบขนาดยาใหคนไขจนระดบน�าตาลแกวง ผเขยนเองไดคนเอกสารการวจยอกทงมเพอนทท�าการวจยยาตวนเกยวกบผลขางเคยงพอดจากขอมลทคนมาพบวามผปวยเกด ผลขางเคยงเชนเดยวกบคณพอจงไดรวบรวมเอกสารผลการวจยและหลกฐานตางๆ คยกบหมอถงผลเสยของยาตวนนแตคณหมอกยงยนยนวาไมไดเกดจากยาและเกดอาการไมพอใจดงนน ผเขยนจงตดสนใจยายไปรกษาทอนซงคณหมอคนใหมรบฟงและปรบยากลบเปนตวเดมและมการคอยๆปรบขนาดยาจนระดบน�าตาลในรางกายสระดบทควบคมไดและผลขางเคยงจากยา ตวใหมคอยๆ หายไปโรคหมอท�าทเกอบท�าใหคณพอตองจากไปเพราะควบคมระดบน�าตาลไมไดระบบการท�างานของอวยวะตางๆ เรมแยเมอมานงนกดถาทานไมมลกทมความรดานยาเปนแคชาวบานทไมรเรองจะเปนเชนไรท�าไมหมอทานนนตองการจายแตยาตวนนเรองการจายยาอยางทรกนบรษทยาขามชาตจะมกลยทธทางการตลาดทมอทธพลใหหมอสงใชยาตวใหมๆไดและจากการทท�างานดานทรพยสนทางปญญาอานสทธบตรมามากมายจงพบวาแนวโนมของการคนพบยาใหมๆมนอยลงมากและยาทคนพบชวงหลงมหลายตวทพบsideeffectในภายหลงและตองถกถอนทะเบยนออกไปจากเหตการณขางตนท�าใหผเขยนเองไดรจกกบค�าวาโรคทเกดจากหมอท�าดวยประสบการณตรงหลงจากทแคไดอานหรอพบในขาวเทานนเชนเรองของคณปาดอกรกเพชรประเสรฐ เปนพนกงานท�าความสะอาดของหางแหงหนงทแพยาจนตาบอดหรอเรองของคณจ-ศรรตน จนเพชรทเปนอมพาตเพราะการวนจฉยไมรอบคอบของหมอเปนตนวนนผเขยนจงอยากเลาสกนฟงในเรองโรคหมอท�าและเราจะปองกนไดอยางไรบาง

โรคหมอท�า….


ความผดพลาดจากการรกษาเกดไดจาก2สวนคอสวนของแพทยและสวนของผปวย 1.สวนของแพทยความผดพลาดของแพทยแบงเปนสาเหตหลกๆได2เรอง 1.1การวนจยโรคผดมสาเหตคอ1.แพทยไดประวตไมชดเจน ซงสวนใหญเกดจากแพทยไมมเวลาในการ ซกหรอสอบถามประวตโดยละเอยดรอบคอบ2.เกดจากแพทยไมไดตรวจรางกายอยางละเอยดรอบคอบหรอไมไดสงตรวจทางหองปฏบตการอยางเหมาะสม3.เกดจากโรคยงคลมเครอเชนคนเปนไสตงอกเสบแตไสตงของคนไขไปแอบซอนอยหลงล�าไสใหญท�าใหตรวจบรเวณหนาทองแลวอาจจะคลมเครอท�าใหวนจฉยผดพลาดได 1.2ดานการรกษาทผดพลาดอาจเกดไดหลายสาเหตเชน1.แพทยขาดความรความช�านาญในโรคทรกษาเพราะปจจบนเทคโนโลยทางการแพทยมการพฒนาไปมาก จนเปนไปไมไดทแพทยคนใดคนหนงจะมความรความเชยวชาญทกแขนงกย อมท�าใหเกดความผดพลาดในการรกษาได 2.การวนจฉยลาชาแมอยในมอผเชยวชาญ3.อาจเกดจากระบบของโรงพยาบาลโดยเฉพาะโรงพยาบาลเอกชนบางแหงทอาจบายเบยงการรกษาในกรณผปวยประกนสงคมหรอผปวยในระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตซงโรงพยาบาลไดเงนแบบเหมาจายไปแลว จงพยายามคมคาใช จ ายในการรกษา 4.ความผดพลาดทเปนเหตสดวสยทงดานของเทคโนโลยและเครองมอ 2.สวนของคนไขการบอกประวตการรกษาไมครบ ดวยความไมรอบคอบไมรและความอายท�าใหแพทยวนจฉย ผดพลาด

การปองกน 1.เมอพบแพทยควรบอกประวตอาการตางๆ ใหชดเจนไมปดบง ไมตองอายแมโดยทวไปจะเปนเรองทนาอบอาย ตองเชอถอในระบบจรรยาบรรณของแพทย ทแพทยจะตองรกษาความลบผ ปวยอยางเครงครดและตองดแลผปวย ดวยเจตนาดเพอประโยชนสงสดแกผปวย 2.ใหความรวมมอในการตรวจของแพทยบอกอาการอยางตรงไปตรงมาเชนแพทยกดทองแลวถามวาเจบไหมถาเจบกบอกเจบบอกใหหมดวาเจบนอยเจบมากเจบเสยวหรอเจบระบมเปนตน 3.ถาไดรบการรกษาแลวอาการไมดขนหรอมอาการแทรกซอนตองปรกษาคนรอบตวหรออาจรบกลบไปหาแพทยทดแลรกษาเพอไมใหโรคลกลามไปมากหรอกรณกนยาฉดยาแลวมอาการคนเหมอนเปนลมพษตองรบปรกษาคนรอบขางหรอแพทยทนทเพราะอาจจะแพยาตองรบหยดยาถากนยาแลวมอาการทางเยอบ เชนพพองในปากอาจแพยารนแรง ถงขนเสยชวตไดเรองแพยานถามการแพแลวตองพยายามใหแพทยวนจฉยใหไดวาแพยาอะไรแลวจดชอยาทแพทยวนจฉยไวกบบตรประจ�าตวโรงพยาบาลของเราเมอไปพบแพทยหรอไปซอยากนเองตองแจงแพทยและเภสชกรทกครงอยาเขาใจวาแพทยหรอเภสชกรจะรวาเราแพยาอะไรแมแพทยจะบนทกไวในเวชระเบยนผปวยแตบางทแพทยกไมไดด 4.ถาไมมนใจในการวนจฉยหรอการรกษาของแพทยอาจขอค�าปรกษาจากแพทยอกคนหนงเพอขอความเหนทสอง(Secondopinion)ไดซงเรองนเปนสทธของผปวยทแพทยสภาและองคกรวชาชพดานสขภาพไดประกาศรบรองสทธของผปวยขอนแลวซงในขอนเปนเรองทส�าคญมากเลยคะในเรองสทธ ในการขอความเหนทสองหรอสทธในการขอเอกสารทางการแพทยเพอยายไปท�าการรกษาทอน ในฉบบนผเขยนหวงวาบทความนจะเปนประโยชนกบผอานไมมากกนอยเพราะคนไขเองมสทธในการทจะเลอกรกษาและตดสนใจบนพนฐานของขอมลทถกตองคะผเขยนขอฝากขอคดนไวนะคะวา

“เราเปลยนใครไมได แตเราเปลยนตวเองได” พบกนใหมฉบบหนา สวสดคะ

เอกสารอางอง 1.นตยสารชวจตฉบบท235โรคหมอท�า...อบตเหตทางการแพทย 2.พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน2554

กลมศกษาชวสมมลสถาบนวจยและพฒนาองคการเภสชกรรมด�าเนนการวเคราะหระดบยาในตวอยางชวภาพ

ส�าหรบการศกษาชวสมมล ดวยความพรอมของหองปฏบตการทมเครองมอวเคราะหททนสมย รวมทงบคลากรทม

ความร ความสามารถและประสบการณในงานดานการวเคราะห ท�าใหกลมศกษาชวสมมลสถาบนวจยและพฒนา

องคการเภสชกรรม เปนหนวยงานรฐวสาหกจแหงแรกทไดการรบรองหองปฏบตการทดสอบหรอศกษาวจย/พฒนา

ดานวทยาศาสตรการแพทยและสาธารณสขตามมาตรฐานOECDPrinciples onGood Laboratory Practice

จากส�านกมาตรฐานหองปฏบตการกรมวทยาศาสตรการแพทยกระทรวงสาธารณสข

ดวยความมงมนทจะพฒนาระบบคณภาพของหองปฏบตการอยางไมหยดยง กลมศกษาชวสมมลมแผน

ยกระดบมาตรฐานหองปฏบตการสระดบสากลตามมาตรฐานWorldHealthOrganization(WHO)และEuropeanMedicines

Agency (EMA) เพอรองรบโรงงานผลตยาแหงใหมขององคการเภสชกรรมซงจะขอการรบรองมาตรฐานการผลตตาม

มาตรฐานWHOและEMAอนจะสงผลใหองคการเภสชกรรมสามารถพฒนาผลตภณฑยารองรบระบบสาธารณสข

ของประเทศไทย ท�าใหประชาชนสามารถเขาถงยาทมคณภาพไดอยางทวถง อนจะเปนการสรางความมนคงดานยา

ของประเทศไทยและชวยลดการน�าเขายาจากตางประเทศพรอมทงขยายตลาดยาในภมภาคอาเซยนเพอรองรบ

การเขาสการเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน(ASEANEconomicCommunity:AEC)ในป2558ตอไป

รวมเปนหนงในทมงานด�าเนนการเพอยกระดบหองปฏบตการศกษาชวสมมลส มาตรฐานระดบสากล

องคการเภสชกรรม เปดรบสมครนกวจย/นกวทยาศาสตร วฒปรญญาตร/โท ดานเภสชศาสตรหรอวทยาศาสตร

สนใจตดตอดร.อสรยาเตชะธนะวฒนโทร.0-2203-8123e-mailaddress:[email protected]

วจยกาวหนา ผลตยามาตรฐาน

บรการดวยน�าใจ รบใชสงคม

R&D Newsletter ปีที่ 22 ฉบับที่ 1

Documents