Ratta Toraks Anatomisi - jcam.com.tr · M. cleidomastoideus Clavicula’nın orta 1/3’ü Proc. mastoideus M. longus colli 1. thoracal ve son cervical vertebraların ... via dextra

76 DERMAN MEDICAL PUBLISHING 1

Okan Ekim, Çağdaş Oto

Ratta Toraks Anatomisi

Tüm evcil memeli hayvanlarda olduğu gibi [1] ratta da göğüs boşluğunun (cavum thoracis) kemiksel sınırlarını dorsal’de thoracal vertebra’lar, lateral’de costa’lar, ventral’de ise sternum verir. Fakat bunlara ek olarak; göğüs boşluğunun cranial gi-ridinin (apertura thoracis cranialis) ön tarafında sternum’u, scapula’nın processus acromialis’ine bağlayan, kemirgen ve tavşangillerde genellikle varolan bir çift cla-vicula mevcuttur. Göğüs kafesi insandan farklı olarak önden arkaya doğru genişle-miştir fakat karın boşluğuna (cavum abdominis) nazaran yine de daha küçüktür [2]. Ratta 13 adet thoracal vertebra dolayısıyla bu vertebra’lara bağlanan 13 çift costa bulunur. Thoracal vertebra’lar bu grup omurlara özgü anatomik farklılaşmalarını rat-ta da tipik olarak gösterirler. Costa’ların eklemleşmesine mahsus üç adet eklem yüzü (fovea costalis) ihtiva ederler. Ayrıca proc. spinosus’ları da gelişmiştir. Costa’lar os costale ve cartilago costalis olmak üzere kemiksel ve kıkırdaksal iki bölüm halinde-dir. Cranial’den caudal’e doğru ilk 7 costa sternal (sternum’a direkt bağlanan), son-raki 3 costa asternal (sternum’a indirekt bağlanan), en son 3 costa ise yüzücüdür ve herhangi bir şekilde sternum’a bağlantı göstermez. Ratta sternum 6 adet ince silin-dirik yapılı sternebra’dan oluşur ve diğer memeli hayvanlarda olduğu gibi önde ma-nubrium sterni ve arkada proc. xiphoideus’la sınırlanmıştır [3].Cavum thoracis’i sınırlandıran kasların bir kısmı baş, boyun ve ilgili organların çe-şitli hareketlerine yardımcı olurken aynı zamanda torakal bölümün de cranio-dorsal, cranioventral ve craniolateral sınırlarını çizer. Bir kısmı da dorsolateral ve ventrolateral’den göğüs boşluğunu sararken aynı zamanda soluma (inspirasyon veya ekspirasyon) veya ön ekstremitenin gövdeye bağlanması gibi fonksiyonları da yeri-ne getirir. Bahse konu kaslardan belli başlıları, origo ve intertio bağlantılarıyla birlik-te Tablo.1’de ve Şekil 1 ve 2’de detaylı olarak verilmiştir [1-4]. Göğüs boşluğunu saran seröz zar olan pleura’nın bir kısmı torakal boşluğun duvar-larını içten kaplarken (pleura parietalis) bir kısmı da bu kavitede bulunan organla-rın üzerini örter (pleura visceralis). Ayrıca pleura (pleura mediastinalis) göğüs boş-luğunun median kısmında mediastinum denilen bir boşluk şekillendirir [1]. Mediasti-

77DERMAN MEDICAL PUBLISHING

Ratta Toraks AnatomisiRatta Toraks Anatomisi

2

Kasın İsmi Başlangıç Bağlantısı (Origo) Bitiş Bağlantısı (Intertio)

M. sternothyroideus Manubrium sterni’nin caudal yüzü ve 1., 2. cartilago costales

Cartilago thyroidea

M. sternohyoideus Manubrium sterni Os hyoideum

M. omohyoideus Scapula’nın margo cranialis’i Os hyoideum

M. sternomastoideus Manubrium sterni’nin cranial sınırı Proc. mastoideus

M. cleidomastoideus Clavicula’nın orta 1/3’ü Proc. mastoideus

M. longus colli 1. thoracal ve son cervical vertebraların proc. transversus’ları

1.-6. cervical vertebra’lar

M. scalenus medius 2.-7. cervical vertebra’ların proc. transversus’ları

İlk altı costa

M. scalenus ventralis 2.-7. cervical vertebra’ların proc. transversus’ları

4. ve 5. costa’lar

M. trapezius pars acromialis Cervical ve 1. thoracal vertebra’ların proc. spinosus’u

Acromion ve spina scapulae

M. trapezius pars clavicularis Protuberantia occipitalis externa Clavicula’nın lateral 1/3’ü

M. trapezius pars scapularis 4. thoracal – 3. lumbal vertebra’ların proc. spinosus’u

Spina scapulae

M. rhomboideus capitis Os occipitale Scapula’nın margo dorsalis’i

M. rhomboideus cervicis İlk 3 cervical vertebra’nın proc. spinosus’u Scapula’nın margo dorsalis’i, spina scapula’nın yakını

M. rhomboideus thoracis 4.-7. cervical vertebra’ların proc. spinosus’u

Scapula’nın margo vertebralis’i

M. latissimus dorsi 8.-12. thoracal vertebra’ların proc. spinosus’u ve thoracolumbal fascia

Humerus’un proximal bitimi

M. acromiodeltoideus Clavicula’nın lateral ½’si ve acromion Tuberositas deltoidea

M. pectoralis superficialis Manubrium sterni ve 1., 2. sternebra’lar Humerus’un tuberositas deltoidea’sı

M. pectoralis profundus’un pars cranialis’i

2.-5. sternebra’lar Scapula’nın margo cranialis’i, proc. coracoideus, humerus’un tuberositas deltoidea’sı

M. pectoralis profundus’un pars caudalis’i

Proc. xiphoideus Scapula’nın proc. coracoideus’u

M. serratus ventralis cervicis Son 4 cervical vertebra’nın proc. transversus’u

Scapula’nın margo dorsalis’inin medial yüzü

M. serratus ventralis thoracis 1.-7. costa’lar Scapula’nın facies costalis’i

M. omotransversarius Ala atlantis Scapula’nın proc. metacromialis’i.

M. serratus dorsalis cranialis Lig. nuchae, thoracolumbal fascia, spinosus’u

1. ve 2. thoracal vertebra’ların proc. 4.-9. costa’lar

M. serratus dorsalis caudalis Son 3 thoracal ve lumbal vertebra’ların proc. spinosus’u

9.-13. costa’lar

M. intercostales externi Tüm spatium intercostale’ler arasında Tüm spatium intercostale’ler arasında

M. intercostales interni Tüm spatium intercostale’ler arasında Tüm spatium intercostale’ler arasında

M. transversus thoracis Sternum, 3. ve 4. sternebra Clavicula

M. obliquus externus abdominis 4.-12. costa’lar ve fascia lumbalis Crista iliaca, os pubis, linea alba

M. obliquus internus abdominis Thoracolumbal fascia, crista iliaca Asternal costa’ların cartilago costalis’leri ve linea alba

M. transversus abdominis Caudal costa’ların iç yüzü, Linea alba, crista iliaca

78 DERMAN MEDICAL PUBLISHING

Ratta Toraks Anatomisi Ratta Toraks Anatomisi

3

num içerisinde trachea, esophagus, kalbin içinde bulunduğu cavum pericardii, genç hayvanlarda belirgin bir thymus, aorta, vena cava cranialis’ler ve diğer atar ve top-lar damarlar bulunur. Sağ ve sol tarafın pleura mediastinalis’i cavum pericardii’nin caudoventral’inde mediastinal septum’u oluşturmak üzere birbirine temas eder [4].Akciğerler oldukça farklı bir loblanma gösterir. Sol akciğer sadece bir ana lobdan oluş-tuğu halde sağ akciğer dört farklı loba ayrılır. Bunlar lobus cranialis, lobus medius, lo-bus caudalis ve ventral’de bulunan, piramit şeklinde olan lobus accessorius’tur [5, 6] (Şekil 3). Akciğerler caudodorsal’de 10. costa hizasına kadar uzanarak diaphragma’ya dayanır. Trachea; larynx’i caudal’de sağ ve sol ana bronşlara (bronhcus principhalis dexter et sinister), bifurcatio trachea’yı yaparak bağlayan bir hat konumundadır. Uzunluğu er-gin bireylerde ortalama 3,3 cm’dir. Ratta trachea 22–30 adet (ortalama 24 adet) “C” şekilli kıkırdak halkadan oluşur [5, 7]. Transversal kesitlerde halkaların ortalama çapları ise 0,3 cm x 0,15 cm. olarak görülür. Kıkırdak halkalar ergin ve yaşlı bireyler-de sıklıkla kalsifiye olurlar [5]. İnsandan farklı olarak ratların tracheobronchial siste-mi monopod bir dallanma gösterir. Trachea’nın caudal ucunun ventral kısmında genç hayvanlarda thymus göze çarpar. İki lob halinde gözlenen thymus kalbin ön kısmın-dan larynx’e kadar uzanabilir [2-4].

M. rectus abdominis Pecten ossis pubis 1. costa, clavicula ve manubrium sterni

M. longissimus dorsi pars thoracicae

Lumbal vertebra’ların proc. spinosus ve proc. mamillaris’i

Costa’lar, thoracal vertebra’ların proc. transversus’u

M. iliocostalis pars thoracicae Lumbal vertebra’ların proc. transversus’ları ve costa’lar

Cranial’deki costa’lara doğru

Şekil 1. Ratta torakal bölgedeki yüzlek kaslar. Ventral’den görünüm; 1. M. pectoralis superficialis, 2. M. pectoralis profundus, 3. M. acromiodeltoideus, 4. M. clavotrapezius, 5. M. sternomastoideus, 6. M. sternohyoideus, 7. M. rectus abdominis, 8. M. obliquus externus abdominis



4

Ratta kalp neredeyse median hat üzerinde, hafifçe sola kaykılmış durumdadır. Üçün-cü veya 4. costa seviyesinden başlayarak caudal’e doğru uzanır. Kalbin apex’i, sola doğru yönelmiş halde, proc xiphoideus’un hemen önünde yer alır. Ratta kalp iki akci-ğer arasında olmasına karşın sternum’un hemen dorsal’inde bulunur [2, 5, 9]. Dola-yısıyla ventral’den göğüs boşluğu palpe edildiği takdirde, kalp atımlarının costa’ların ventral bitimlerinin hemen iç tarafında, sternum’un dorsal’inde rahatlıkla hissedilebil-diği görülür. Atımların en yüksek şiddette hissedildiği intercostal aralığın sternum’a yakın kısmından caudodorsal istikamette girildiği takdirde intrakardiyak manuplas-yonlar için kalbe kolaylıkla ulaşılmış olacaktır. Tüm memeli hayvanlarda olduğu gibi bir septum organı sağ ve sol iki yarıma böler [10, 11]. Her bir yarım da, ventriculus ve daha az musküler olan atrium’a ayrılır. Sol ventrikül, sağdakine nazaran daha kalın duvarlı ve musküler bir yapıya sahiptir. Sağ atrium ve ventrikül oksijen bakımından fakir olan kanı ihtiva ederken sol tarafta ok-sijen bakımından zengin yani temiz kan bulunur [11, 5].İki adet vena cava cranialis ve tek vena cava caudalis ile tüm vücudun kirli kanı atrium dextrum’a ulaşır. Buradan akciğere gitmek üzere ostium atrioventriculare dextrum isimli delikten geçerek ventriculus dexter’e gelir. Sağ atrium ve ventricu-lus arasındaki deliği üçlü bir kapakçık sistemi (valva tricuspidalis) kapatır. Ventricu-lus dexter’deki kirli kan truncus pulmonalis aracılığı ile akciğerlere temizlenmek üzere pompalanır. Akciğerlerde oksijen bakımından temizlenen kan ratta sayıları ortalama 4 adet olan vv. pulmonales vasıtası ile atrium sinistrum’a gelir. Ostium atrioventri-culare sinistrum’dan geçen temiz kan ventriculus sinister’e ulaşır. Sol atrium ve vent-riculus arasındaki deliği ikili bir kapakçık sistemi (valva bicuspidalis) kapatır. Ventri-

Şekil 2. Ratta yüzlek kaslar. Lateral’den görünüm; 1. M. latissimus dorsi, 2. M. spinotrapezius, 3. M. acromiotrapezius, 4. M. clavotrapezius, 5. M. triceps brachii, 6. M. obliquus externus abdominis, 7. M. rectus abdominis, 8. M. brachialis, 9. M. spinodeltoideus.



5

culus sinister’de toplanan temiz kan tüm vücuda aorta vasıtasıyla pompalanır. Her iki ventrikülden çıkan damarın ağzında da üçlü semilunar kapakçıklar vardır. Kalpte-ki kapakçıkların istisnasız tek yönlü çalış-ması, kanın bir sonraki segmente geriye kaçırma olmadan iletilebilmesi açısından büyük önem taşır [3, 5, 8]. Kalbin dış yüzünde atrium ve ventrikülle-ri birbirinden ayıran bir oluk (sulcus coro-narius) içerisinde koroner damarlar bulu-nur. Fakat kalbin vaskülarizasyonunu sağ-layan bu damarlar, kalbin ventral’ine doğ-ru yönlenirken, diğer türlerden farklı ola-rak sağ ve sol ventrikülü birbirinden ayı-ran olukların (sulcus longitudinalis) belir-gin olmaması sebebiyle lateral duvarlar-dan ventriküllere doğru ilerler [5]. Aorta kalpten köken alan, vücudun en bü-yük arteri konumundadır. Kalpten ilk çı-kan bölümü olan aorta ascendens’den ar-teria coronaria dextra et sinistra ayrı-

lır [11]. Pericardium’un geçilmesinden hemen sonra arcus aortae’yı yapar ve vücu-da giden dalları sırasıyla verir. Arcus aortae’dan ayrılan ilk kol çoğu memeli hayvan-da olduğu gibi truncus brachiocephalicus’tur [10-12]. Bu truncus’tan da a. subcla-via dextra ve a. carotis communis dextra ayrılır. Arcus aortae’dan daha sonra çıkan

Şekil 3. Cavum thoracis’in caudoventral’den görünümü; 1. Cor, 2. Arcus aortae, 3. Lobus cranialis pulmoni dextri, 4. Lobus medius pulmoni dextri, 5. Lobus caudalis pulmoni dextri, 6. Lobus accessorius pulmoni dextri, 7. Pulmo sinister, 8. V. cava caudalis, 9. Esophagus, 10. Thymus, 11. Diaphragma, 12. Hepar, 13. N. phrenicus.

Şekil 4. Cavum thoracis’in thymus çıkarıldıktan sonraki görünümü (%10 formaldehit solüsyonu); 1. Arcus aortae, 2. A. brachiocephalica, 3. A. carotis communis sinistra, 4. V. cava caudalis, 5. V. cava cranialis sinistra, 6. V. cava cranialis dextra, 7. Cor, 8. Auricula sinistra, 9. Pulmo dexter, 10. Pulmo sinister, 11. Trachea, 12. Esophagus.



6

dallar sırasıyla a. carotis communis sinistra ve a. subclavia sinistra’dır. Arcus aor-ta sonrasında aorta descendens’i oluşturmak üzere sola (v. cava cranialis sinistra’ya doğru) ve geriye doğru yönlenir. Aorta descendens’in oluşumundan sonra spatium intercostale’lere gitmek üzere dorsal’de bu bölümden ayrılan aa. intercostales görü-lür [2-4, 11].Arcos aortae’dan köken alan ana dallar takip edilirse göğüs boşluğuna, boyun ve kafaya, ön bacağa ve ilgili organlara giden kollar rahatlıkla ayırt edilebilir. A. subclavia’nın ilk dalı bu damarın ventral yüzünden ayrılıp göğüs duvarına giden a. thoracica interna’dır. Bu damarın yakınında üç ayrı dal yine a. subclavia’yı terk eder. Truncus costocervicalis, dorsal yüzden çıkarak caudolateral yönde ilerler. A. verteb-ralis, a. subclavia’dan cranial’e doğru gidecek şekilde ayrılır ve cervical vertebra’ların canalis transversarius’una girer. A. cervicalis superficialis, a. subclavia’dan ayrılır, omuz ve yüzeysel boyun kaslarını vaskülarize etmek üzere clavicula’nın yakınından craniolateral yönde ilerler. Sonrasında a. subclavia, ilk costa’nın önünden kıvrılır ve ön bacağa gitmek üzere a. axillaris adını alır [3, 4].A. carotis communis’ler ise arcus aortae’dan ayrıldıktan sonra boyun ve devamında kafaya gitmek üzere trachea’ya paralel olarak v. jugularis interna ve nervus vagus eş-liğinde cranial’e doğru ilerler. Tiroid bezi seviyesinde de a. carotis interna ve a. caro-tis externa olmak üzere ikiye çatallanır [3, 4].Vücudun venöz drenajını sağlayan iki ana damar, v. cava cranialis ve v. cava cauda-lis vasıtası ile venöz kan kalbin sağ atrium’una gelir [11]. Diğer memelilerden fark-lı olarak bilinmesi gereken çok önemli bir özellik ratta v. cava cranialis’in sağlı sol-lu iki adet olduğudur. V. cava cranialis sinistra, sağ atrium’a ulaşabilmek için kalbin dorsal yüzünden geçer. V. cava caudalis ise diaphragma üzerinde bulunan for. ve-nae cavae’dan geçerek karın boşluğundan göğüs boşluğuna girer. Sağ akciğerin lo-bus caudalis ve lobus accessorius’u arasında cranial’e doğru ilerleyerek kalbin sağ atrium’una açılır [3, 4] (Şekil 4).Apertura thoracis cranialis’in ön tarafında yüzeysel olarak bulunan lenf yum-ruları lymphonodi cervicales superficiales’tir. Daha derinde, trachea’nın he-men lateral’inde arkalı önlü iki çift olarak yerleşmiş lenf yumruları ise lymphono-di cervicales profundi’dir. Apertura thoracis cranialis’in girişinde, trachea’nın sonu-na doğru sternumun cranial’ine yerleşmiş lenf yumruları ise lymphonodi sternales craniales’tir. Thymus’la hemen hemen aynı bölgede yerleşmiş iki grup lenf yumru-su mediastinum’da gözlenebilir. Bunlar lymphonodi mediastinales ventrales ve biraz daha geriye yerleşmiş olan lymphonodi mediastinales dorsales’tir [5].Apertura thoracis cranialis’ten cavum thoracis’e giriş yapan bir diğer önemli olu-şum ise alimenter kanalın bir bölümü olan esophagus’tur. Esophagus boyun bölü-münde trachea’nın dorsal’inde bulunurken boynun son kısmında, apertura thoracis cranialis’in hemen önünde iken, 1. costa hizasında trachea’nın soluna düşerek, bu şekilde cavum thoracis’e girer [2, 11]. Cavum thoracis içerisinde esophagus tekrar trachea’nın dorsal’ine yönlenir ve bifurcatio trachea oluşana kadar trachea ile birlik-te bu şekilde ilerler [12]. Sonrasında sağ ve sol akciğerin arasından hemen hemen median hat üzerinden, aorta’nın ventral’inde olacak biçimde caudal’e doğru ilerleye-rek, diaphragma üzerinde bulunan hiatus esophageus vasıtasıyla cavum abdominis’e geçer [2, 11].Esophagus ile birlikte apertura thoracis cranialis’ten n. vagus da cavum thoracis’e girer. Onuncu kafa çifti olarak da adlandırılan n. vagus mix bir sinirdir ve a. carotis communis’ler ve v. jugularis externa’lar ile birlikte sağlı sollu seyreder. Göğüs boşlu-



7

ğu içerisinde iki n. vagus birleşerek esophagus’un dorsal’inde ve ventral’inde iki trun-cus oluşturur ve hiatus esophageus’tan geçerek cavum abdominis’e ulaşır [2-4, 11].Ratta meme bezleri (glandulae mammariae), cervical bölgeden inguinal bölgeye ka-dar yayılmış durumdadır. Fakat cervical ve abdominal meme bezlerinin bulunduğu bölgede meme başı (papilla mamma) bulunmaz. Hatta abdominal meme bezleri ol-dukça az gelişmiştir [5].Ratta genellikle 6 çift meme bulunur ve bunlardan 3 çifti önde bilateral olarak tora-kal bölgededir [2, 5]. Sternum’un üstünü örtmeden tamamen aksillar bölgeyi doldur-muş ve hemen gerisindeki costa’ların üzerine yayılmıştır. Diğer 3 çift meme ise ingu-inal bölgeye yerleşmiştir ve hafifçe abdomen’e doğru yayılmıştır [5].Rata bir dış bakı yapıldığında torakal bölge’nin ventral’indeki kıl yapısının çeşitli bur-gaçlar oluşturduğu görülür. İlki hemen ön bacak ekleminin önünde boyun ve göğüs bölgeleri sınırında olanıdır ve vortices pilorum divergentes olarak isimlendirilir. İkin-cisi ise axillar bölgede bulunur ve flumen pilorum divergens axillaris adını alır. Tora-kal meme başlarından bir kısmı bu burgaç yüzünden hemen fark edilemeyebilir [5]. Kaynaklar1. Dursun N. Veteriner Anatomi I. Ankara: Medisan Yayınevi; 2008.2. Popesko P, Rajtova V, Horak J. A color atlas of anatomy of small laboratory animals. A high-resolution anatomical rat atlas. Volume II, Bratislava: Wolf Publishing; 1990.3. Chiasson RB. Laboratory anatomy of the white rat. 5th ed. WCB McGraw-Hill. Boston; 1994.4. Walker WF, Homberger DG. Anatomy and dissection of the rat. 3rd ed. W.H. Freeman and Company. New York; 1997.5. Komarek VP. Gross anatomy. In: Krinke GJ, editor. Handbook of the experimental animals. The laboratory rat. London: Academic Press; 2000. p. 244-51. 6. Green EC. Anatomy of the rat. Hafner Publishing. New York; 1963.7. Kafa B. Bazı Deney Hayvanlarının Anatomik Fizyolojik ve Biyokimyasal Özellikleri. [Erişim tarihi 07.12.2010] Erişim ad-resi: http://www.bornova.vet.gov.tr/PDF/dhegitim/dhanatomi.pdf. 8. Hunt HR. A laboratory manual of the anatomy of the rat. The Macmillan Company. New York; 1924. 9. Bai X, Yu L, Liu Q, Zhang J, Li A, Han D, et al. A high-resolution anatomical rat atlas. J Anat. 2006;209;5:707-708.10. Ekim O. Yeni Zelanda Tavşanı’nda (Oryctolagus cuniculus l.) arcus aortae ve ön ekstremite atardamarları üzerinde makroanatomik çalışmalar (Doktora tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi; 2008.11. Dursun N. Veteriner Anatomi II. Ankara: Medisan Yayınevi; 2008. 12. Wang-Fischer Y, Prado R, Koetzner L. In: Anatomy and Cerebral Circulation of the Rat. Wang-Fisher Y. editor. Manual of Stroke Models in Rats. Boca Raton: CRC Press Taylor and Francis Group; 2009.

Ratta Toraks Anatomisi - jcam.com.tr · M. cleidomastoideus Clavicula’nın orta 1/3’ü Proc. mastoideus M. longus colli 1. thoracal ve son cervical vertebraların ... via dextra

Documents