PRAWA PODSTAWOWE A OCHRONA MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH W UNII ... · w Unii Europejskiej, ... środków przyjętych przez instytucje na jego podstawie”, ... Prawo do składania petycji

Teka Kom. Politol. Stos. Midzynar. OL PAN, 2010, 5, 167193

PRAWA PODSTAWOWE A OCHRONA MNIEJSZOCI NARODOWYCH W UNII EUROPEJSKIEJ

Grzegorz Janusz

Zakad Praw Czowieka, Uniwersytet Marii Curie-Skodowskiej Plac Litewski 3, 20-080 Lublin, grzegorz.janusz@poczta.umcs.lublin.pl

Streszczenie. Mimo braku wasnego systemu ochrony praw czowieka (praw podstawowych), a tym samym i integralnie z tymi prawami zwizanej ochrony praw mniejszoci narodowych, w Unii Europejskiej, a wczeniej we Wsplnocie Europejskiej, wiele uwagi powica si sprawie zapobiegania dyskryminacji, rasizmowi lub ksenofobii. Zobowizania w tym zakresie w duej mierze odnoszono do systemu ochrony praw czowieka w ramach Rady Europy. Jednake odnie-sienie do praw podstawowych pojawiao si wielokrotnie w orzeczeniach Trybunau Sprawiedli-woci. Przestrzeganie praw czowieka, wcznie z prawami mniejszoci, stao si podstaw oceny gotowoci pastwa do czonkostwa w UE (kryteria kopenhaskie).

Wanym momentem byo utworzenie Komisji Petycji w Parlamencie Europejskim, a na-stpnie przyjcie Karty praw podstawowych. Take przyjte na przeomie 1999/2000 roku dwa rozporzdzenia i dyrektywa Rady 2000/43 z 29 czerwca 2000 r. o wprowadzeniu rwnego trakto-wania bez wzgldu na ras lub pochodzenie etniczne uzupeniay istniejce regulacje w prawie wsplnotowym. Wprowadzone w Traktacie o Unii Europejskiej przepisy art. 7 przewidyway sankcje wobec pastw, w ktrych zaistniao wyrane ryzyko powanego naruszenia wartoci okre-lonych w art. 2 lub te stwierdzono powane i stae naruszenia przez pastwo tych wartoci. Co prawda z tych przepisw Unia jeszcze nie skorzystaa, ale stanowi one wyrane memento dla pastwa czonkowskich.

W Unii Europejskiej dopiero tworzy si system ochrony praw czowieka, a w jego ramach do saby jeszcze system ochrony praw mniejszoci narodowych. Jednak waga, jak przywizuje si w Unii do wartoci wynikajcych z praw czowieka, pozwala przypuszcza, e ta sfera aktyw-noci bdzie nadal rozwijana.

Sowa kluczowe: prawa podstawowe, prawa czowieka, ochrona mniejszoci narodowych, prawa mniejszoci narodowych, rwne traktowania, Unia Europejska

Unia Europejska (UE), a wczeniej Wsplnota Europejska (WE), nie

wprowadzia do tej pory wasnego systemu ochrony praw czowieka (praw pod-stawowych), a tym samym i integralnie z tymi prawami zwizanej ochrony praw mniejszoci narodowych. Zasadniczo odnoszono ewentualne zobowizania pastw czonkowskich do istniejcego i efektywnego systemu ochrony praw czowieka w ramach Rady Europy1. W cigu ostatnich kilkunastu lat we Wspl-

1 Wszystkie pastwa czonkowskie UE s czonkami Rady Europy i sygnatariuszami podsta-wowego aktu, jakim jest europejska Konwencja o ochronie praw czowieka i podstawowych wol-noci z 4 listopada 1950 r.

Grzegorz Janusz 168

nocie Europejskiej, ktra przez wiele lat koncentrowaa si gwnie na sprawach gospodarczych, pojawiy si jednak gosy o koniecznoci uwzgldnienia rw-nie tego aspektu w jej funkcjonowaniu. W systemie prawnym i instytucjonal-nym UE nie wyksztaci si take system bezporedniej ochrony praw osb na-lecych do mniejszoci, a kwestie te odnoszone byy do ochrony praw czowie-ka (praw podstawowych) lub kwestii dyskryminacji, rasizmu lub ksenofobii.

W systemie prawnym UE szczegln rol peni Komisja Europejska, ktra na podstawie art. 211, tiret 2 Traktatu ustanawiajcego Wsplnot Europejsk (TWE)2 czuwa nad stosowaniem postanowie niniejszego Traktatu, jak rwnie rodkw przyjtych przez instytucje na jego podstawie, obejmujc swoj kon-trol wykonywanie prawa przez instytucje wsplnotowe oraz pastwa czon-kowskie (po wejciu w ycie 1 grudnia 2009 r. traktatu lizboskiego jest to art. 17, zdanie 2 Traktatu o Unii Europejskiej TUE3).

W przypadku stwierdzenia przez Komisj naruszenia przez pastwo czon-kowskie zobowiza cicych na nim na mocy traktatw, moe ona wszcz postpowanie wobec tego pastwa. W zakresie naruszenia podstawowych war-toci szczeglna rola przypada dwm instytucjom UE, tj. Radzie4 oraz Radzie Europejskiej. Obie instytucje nie dziaaj jednak z wasnej inicjatywy, ale podejmuj dziaanie na wniosek okrelonych w przepisach podmiotw. Procedur w tym zakre-sie okrela art. 7 TUE5, w ktrym przewidziano trzy etapy postpowania:

1) stwierdzenie istnienia wyranego ryzyka powanego naruszenia przez pastwo czonkowskie wartoci okrelonych w art. 2,

2) stwierdzenie powanego i staego naruszenia przez to pastwo czon-kowskie wartoci okrelonych w art. 2,

3) zawieszenie niektrych praw dla tego pastwa czonkowskiego wynika-jcych ze stosowania traktatw.

W pierwszym etapie, okrelonym w art. 7 ust. 1 TUE, Rada, dziaajc na uzasadniony wniosek jednej trzeciej pastw czonkowskich Parlamentu Euro-pejskiego lub Komisji Europejskiej i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europej-skiego, moga stwierdzi istnienie wyranego ryzyka powanego naruszenia przez pastwo czonkowskie wartoci, na ktrych opiera si UE. Decyzj w tym

2 Dz. U. RP 2004 nr 90, poz. 864/2 wersja z 1 czerwca 2004 r. Po wejciu w ycie traktatu

lizboskiego, TWE uzyska nazw Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) publi-kacja skonsolidowanego i poprawionego tekstu Traktatu: Dz. Urz. UE C.10.83.47 z dnia 30 marca 2010. O ile nie zaznaczono inaczej, TFUE cytowany jest dalej w tej wersji skonsolidowanej.

3 Wersja skonsolidowana Traktatu o Unii Europejskiej, Dz. Urz. UE C.10.83.13 z dnia 30 marca 2010. O ile nie zaznaczono inaczej, TUE cytowany jest dalej w tej wersji skonsolidowanej.

4 Na podstawie decyzji samej Rady (Decyzja Rady 93/591 z dnia 8 listopada 1993 r. dotyczca nazwy nadanej Radzie po wejciu w ycie Traktatu o Unii Europejskiej, Dz. Urz. WE L.93.281.18 z dnia 16 listopada 1993 r.) Rada przyja nazw Rada Unii Europejskiej. Jednake nazw trak-tatow pozostaa nazwa Rada.

5 Zbliona w treci bya regulacja tej kwestii w art. 7 TUE, obowizujcym przed wejciem w ycie traktatu lizboskiego.

PRAWA PODSTAWOWE A OCHRONA MNIEJSZOCI NARODOWYCH...

169

zakresie Rada podejmowaa wikszoci kwalifikowan czterech pitych swych czonkw. Przed stwierdzeniem istnienia takiego ryzyka Rada bya zobowizana wysucha obwiniane pastwo czonkowskie. Rada moga kierowa, w ramach identycznej procedury (wikszoci kwalifikowan czterech pitych swych czonkw oraz po uzyskaniu zgody PE) zalecenia dla tego pastwa. Podejmujc dziaanie w tym zakresie Rada regularnie badaa, czy istniej nadal powody wyranego ryzyka powanego naruszenia przez pastwo czonkowskie wartoci.

W drugim etapie dziaanie podejmowaa Rada Europejska na uzasadniony wniosek jednej trzeciej pastw czonkowskich lub Komisji Europejskiej (art. 7 ust. 2 TUE). Rada Europejska, po uzyskaniu zgody PE, moga stwierdzi po-wane i stae naruszenie przez pastwo czonkowskie wartoci. Czynia to po wezwaniu pastwa czonkowskiego do przedstawienia swoich uwag w kwestii naruszenia wartoci.

Stwierdzenie przez Rad Europejsk powanego i staego naruszenia przez pastwo czonkowskie wartoci skutkowao moliwoci podjcia przez ni decyzji o zawieszeniu niektrych praw wynikajcych ze stosowania traktatw dla obwinionego pastwa czonkowskiego, cznie z prawem do gosowania przedstawiciela rzdu tego pastwa w Radzie (art. 7 ust. 3). Decyzj w tym za-kresie Rada podejmowaa wikszoci kwalifikowan6. Podejmujc tak decy-zj, nie zdejmowaa z pastwa czonkowskiego innych obowizkw cicych na nim na podstawie traktatw. Jednoczenie musiaa uwzgldni moliwe skut-ki takiego zawieszenia dla praw i obowizkw osb fizycznych oraz osb praw-nych. Rada miaa obowizek monitorowania rozwoju sytuacji w pastwie, wo-bec ktrego zastosowano sankcje. Nie wynikao to wprost z przepisw traktato-wych, ale okrelona w art. 7 ust. 4 TUE decyzja Rady o zmianie lub uchyleniu rodkw podjtych na podstawie ustpu 3, w przypadku zmiany sytuacji, ktra doprowadzia do ich ustanowienia, w wietle wczeniejszej regulacji w ust. 1 podejmowana bya po wczeniejszej analizie rozwoju sytuacji w tym pastwie.

Dodatkowe zasady postpowania w zakresie zastosowania art. 7 TUE wskazano w art. 354 TFUE, w ktrym okrelono, e pastwo naruszajce warto-ci nie jest uwzgldniane przy obliczaniu jednej trzeciej lub czterech pitych pastw czonkowskich. Rwnie przedstawiciel tego pastwa nie uczestniczy w gosowaniu w Radzie Europejskiej lub Radzie.

Sankcje przewidziane w art. 7 TUE nie byy stosowane od czasu wejcia w ycie traktatu7. Po utworzeniu w 2000 r. koalicji rzdowej w Austrii, do ktrej wesza nacjonalistyczna Wolnociowa Partia Austrii (Freiheitliche Partei sterreichs) Jrga Haidera, 14 pastw UE zastosowao w lutym 2000 r. wobec

6 Zgodnie z art. 238 TFUE (dawny art. 205 TWE) do 31 padziernika 2014 r. wikszo kwa-

lifikowana w Radzie wynosi 255 gosw za (na 345 gosw w Radzie), tj. 73,9% gosw. Po-nadto kade pastwo moe zada sprawdzenia, czy pastwa gosujce za reprezentuj 62% ludnoci UE.

7 TUE wszed w ycie 1 listopada 1993 r.

Grzegorz Janusz 170

Austrii bojkot polityczny, ktry zosta po p roku zniesiony. W tym przypadku nie podjto jednak dziaa na podstawie art. 7 TUE, a sam bojkot mia raczej charakter dwustronny, aczkolwiek by jednolicie zastosowany przez 14 wcze-snych pastw UE.

W zakresie praw podstawowych wan funkcj speniaj petycje skadane przez obywateli UE. Prawo do skadania petycji okrelone zostao w art. 20 ust. 2 pkt 2 TFUE. Wprowadzono je w TWE na podstawie traktatu z Maastricht z 7 lutego 1992 r., tworzcego Uni Europejsk oraz nowelizujcego traktaty powo-ujce trzy wczesne wsplnoty8. Jednoczenie w strukturze Parlamentu Euro-pejskiego powoano sta Komisj Petycji (PETI), ktra zajmowaa si rejestro-waniem i rozpatrywaniem petycji. Zasady skadania petycji oraz wymogi for-malne okrelone s w art. 191 Regulaminu Parlamentu Europejskiego9. Petycj moe zoy kady obywatel UE oraz kada osoba fizyczna majca miejsce zamieszkania w pastwie czonkowskim. Art. 192 Regulaminu PE okrela pro-cedur rozpatrywania petycji. Rozpatrujc petycje lub ustalajc stan faktyczny Komisja moe przesucha osoby skadajce petycj, zorganizowa przesucha-nia oglne lub wysa swoich czonkw na miejsce zdarze w celu ustalenia faktw. Po rozpatrzeniu sprawy Komisja moe postanowi o sporzdzeniu sprawozda lub wyraeniu w inny sposb swojego stanowiska w sprawie pety-cji, ktre uznaa za dopuszczalne. Komisja Petycji przedkada Parlamentowi do gosowania projekty rezolucji dotyczce rozpatrzonych przez ni petycji. Komi-sja moe take zwrci si do przewodniczcego Parlamentu o przekazanie jej opinii Komisji Europejskiej lub Radzie. Niezalenie od tego, Komisja Petycji co sze miesicy informuje Parlament o swoich pracach. Poniewa rejestr petycji ma charakter jawny i prowadzony jest w formie elektronicznej, do zoonej petycji moe doczy si kady obywatel UE. Komisja Petycji rozpatruje spra-wy znajdujce si w kompetencji Unii Europejskiej. Std te dziaajc na pod-stawie prawa pierwotnego oraz pochodnego Unii, Komisja zajmuje si prawami podstawowymi obywateli UE w zakresie moliwej dyskryminacji ze wzgldu na narodowo, pochodzenie lub jzyk.

Jedn ze spraw, jak zajmowaa si Komisja Petycji byy skargi skadane przez rodzicw niebdcych Niemcami na dyskryminacyjne praktyki niemiec-kiego Urzdu ds. Dzieci, Modziey i Rodziny (Amt fr Kinder, Jugendliche und Familien Jugendamt)10. Jugendamt w wielu przypadkach a priori zakada bowiem, e niebdcy Niemcem wspmaonek, w przypadku separacji lub rozwo-du nie bdzie w stanie prawidowo troszczy si o wychowanie dzieci i z reguy

8 Traktat o Unii Europejskiej, Dz. U. RP 2004, Nr 90, poz. 864/30 (tekst pierwotny). 9 Regulamin, lipiec 2004, wydanie 16, Dz. Urz. UE 05.L.44.1 z dnia 15 lutego 2005 r. 10 Komisja Petycji, Dokument roboczy w sprawie rzekomych rodkw dyskryminujcych i ar-

bitralnych podejmowanych przez organy ochrony dzieci i modziey w niektrych pastwach czonkowskich, a w szczeglnoci przez Urzd ds. Dzieci i Modziey (Jugendamt) w Niemczech z 28.1.2009, PE418.136v04-00; DT\798178PL.doc (http://www.rpdd.org/dokumente/-PARLAMENT%20EUROPEJSKI.pdf).


171

doprowadza do przyznania opieki nad dziemi rodzicowi bdcemu Niem-cem11. Jednoczenie uniemoliwiano nieniemieckim rodzicom prowadzenie rozmowy w innym jzyku ni niemiecki, a spotkania zawsze odbyway si w obec-noci urzdnika Jugendamtu. Sprawa ta staa si przedmiotem skargi nienie-mieckiego rodzica do ETPC i Trybuna orzeczeniem z 8 kwietnia 2004 r. uzna jednomylnie, e nastpio naruszenie przez pastwo niemieckie art. 8 EKPC w zakresie ycia rodzinnego12. Komisja Petycji przeanalizowaa grup skarg, ktre napyny do niej w latach 2004200813, gwnie zoonych przez osoby uywajce jzyka polskiego, ale, jak podkrelano w Dokumencie roboczym Komisji, rwnie uywajcych jzyka francuskiego i innych jzykw, a dotyczcych dyskryminacyj-nych praktyk Jugendamtu w nastpujcych kwestiach14:

a) systematycznego stosowania przez Jugendamt procedur utrudniajcych lub wrcz uniemoliwiajcych wspmaonkowi nieniemieckiemu utrzymywanie kontaktw ze swoim dzieckiem, staego nadzoru urzdnika Jugendamtu w trakcie spotka rodzica z dzieckiem oraz uniemoliwiania prowadzenia z dzieckiem rozmw w innym jzyku ni niemiecki,

b) odbierania dziecka rodzicowi na mocy arbitralnej decyzji Jugendamtu z powodu rzekomego niespeniania przez tego rodzica warunkw fizycznych lub psychicznych, niezbdnych do wypeniania obowizkw zwizanych z wycho-wywaniem dziecka,

c) wskazywania, e Jugendamt stale narusza europejsk Konwencj o ochronie praw czowieka i podstawowych wolnoci oraz zasady UE dotyczce poszanowania praw podstawowych oraz praw dziecka.

W przypadku trzeciej grupy petycji skarcy uwaali, e Parlament Europejski winien doprowadzi do likwidacji Jugendamtu. Jak podkrelano w Dokumencie:

Szereg skadajcych petycje utrzymuje, e Jugendamt posiada zbyt szerokie uprawnienia, twierdzc, e cho oficjalnie zadaniem tej instytucji jest ochrona dzieci i modziey, to w rze-czywistoci Jugendamt ustanawia kontrol pastwa nad dziemi matek wychowujcych je sa-motnie w celu zagwarantowania, e dzieci te wychowywane bd zgodnie z zasadami narzuca-nymi przez wadze niemieckie. Skadajcy petycje twierdz, e Jugendamt jest instytucj wy-stpujc w roli szczeglnego rodzaju stranika administracyjnego i obrocy wartoci nie-mieckich, niemajc odpowiednika w innych demokratycznych pastwach.

11 Art. 6 Konstytucji RFN (Grundgesetz) wskazywa, e opieka i wychowywanie dzieci s na-

turalnym prawem rodzicw oraz cicym na nich obowizkiem, nie okrelajc narodowoci lub obywatelstwa rodzicw. Por. Grundgesetz fr die Bundesrepublik Deutschland vom 23. Mai 1949 (BGBl. S. 1), zuletzt gendert durch Artikel 1 des Gesetzes vom 29. Juli 2009 (BGBl. I S. 2248).

12 Case of Haase v. Germany, Application no. 11057/02 http://www.nkmr.org/-haase_v_germany.htm.

13 acznie wpyno 250 petycji w tej sprawie. Co prawda, liczba tych zdarze na tle podej-mowanych przez Jugendamty wszystkich spraw zwizanych z rozbitymi rodzinami i spraw dzieci bya marginalna, ale byy one wyjtkowo le odbierane przez osoby o innej narodowoci oraz wywoaa wyjtkowo ostre reakcje osb, ktrych dotkna.

14 Omwienie petycji w sprawie dziaa Jugendamtw za: Komisja Petycji, Dokument roboczy w sprawie rzekomych rodkw dyskryminujcych

Grzegorz Janusz 172

Szczeglnie dokuczliwy dla wielu osb by cakowity zakaz prowadzenia z dzieckiem rozmowy w innym jzyku, nawet przy dobrej znajomoci tego jzy-ka przez dziecko oraz sabej znajomoci jzyka niemieckiego przez rodzica. W przypadku rodzicw narodowoci polskiej nagoniono spraw w prasie pol-skiej, w ktrej pojawiy si liczne artykuy zarzucajce wadzom niemieckim germanizacj polskich dzieci15.

Komisja Petycji, rozpatrujc przedmiotowe petycje, wielokrotnie spotykaa si z osobami skadajcymi je, przedstawicielami Komisji Europejskiej i wadz Niemiec. Jedno ze spotka zorganizowano 22 marca 2007 r. Obecne byy nie-ktre osoby skadajce petycje, przedstawiciele Federalnego Ministerstwa ds. Rodziny, Osb Starszych, Kobiet, Dzieci i Modziey oraz Ministerstwa Eduka-cji, Dzieci, Modziey i Sportu landu Brandenburgia.

Komisja Petycji, uznajc krytyk lub potpianie systemu administracyjne-go danego pastwa czonkowskiego za niewaciwe, przyznaa, e w znacznej liczbie przypadkw nastpio naruszenie praw rodzicielskich na skutek dyskry-minacji ze wzgldu na kryteria etniczne, narodowociowe lub jzykowe, ktre nie zostay uregulowane i poddane kontroli. Komisja uznaa za zasadne przyj-cie nastpujcych zalece:

Wszystkim jednostkom administracyjnym Jugendamtu naley udostpni jasno okrelo-

ne wytyczne i instrukcje w celu przypomnienia im o cicych na nich obowizkach oraz o podstawowych prawach rodzicw i dzieci, za ktre to dzieci odpowiadaj. Niewtpliwie w przypadku zdecydowanej wikszoci tych jednostek administracyjnych instrukcje mog by zbdne, poniewa dziaaj one ju na ich podstawie, ale wida wyranie, e w przypadku nie-ktrych jednostek administracyjnych niezbdne jest jasne okrelenie obowizkw wobec ka-dej ze stron.

Bez wtpienia zainteresowane wadze powinny dopuszcza i tolerowa uywanie przez rodzicw odwiedzajcych swoje dzieci w rodowiskach zinstytucjonalizowanych dowolnego jzyka.

Suby Jugendamtu powinny poinformowa kadego rodzica o przysugujcych mu pra-wach odwoania si od podjtej przez Jugendamt decyzji oraz o warunkach, w jakich moliwe jest wnoszenie takich odwoa.

Kade pastwo czonkowskie powinno wspiera cilejsz kontrol demokratyczn lub parlamentarn nad agencjami opieki nad dziemi, na szczeblu krajowym i regionalnym, a tym samym zapewnia obywatelom moliwo poszukiwania skutecznych rozwiza bliej miej-sca, ktrym s oni zainteresowani.

Niezbdne jest aktywne wspierane cilejszej dwustronnej wsppracy pomidzy pa-stwami czonkowskimi i ich agencjami opieki nad dziemi w celu usprawnienia koordynacji i zwikszenia zrozumienia pomidzy odpowiedzialnymi urzdnikami w celu uatwienia po-dejmowania decyzji przez waciwe wadze w najlepszym interesie dziecka16.

15 Por. m.in. R. Czeladko, Niemieckie wadze germanizuj dzieci rozwiedzionych Polakw,

http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,80708,3084887.html; A. Zaorska, Niemcy germanizuj polskie dzieci, http://gf24.pl/index.php/warszawskagazeta/3205-niemcy-germanizuj-polskie-dzieci-.html; K. Niklewicz, B.T. Wieliski, Germanizacja dzieci? Skargi Polakw w Brukseli, http://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/1,96856,3886062.html.

16 Komisja Petycji, Dokument roboczy w sprawie rzekomych rodkw dyskryminujcych, s. 1011.


173

Inn grup petycji tworzyy skargi skadane przez osoby narodowoci ro-syjskiej, skarce si na dyskryminacyjne praktyki wadz otwy w zakresie uzyskiwania obywatelstwa otewskiego. Komisja Petycji zalecia wadzom o-twy wprowadzenie uatwie naturalizacyjnych.

Podobny zakres zada ma Rzecznik Praw Obywatelskich UE, powoany take na podstawie zmian wprowadzonych w prawie pierwotnym traktatem z Maastricht.

W systemie instytucjonalnym UE zajmowano si nie tyle sprawami mniej-szoci, co sprawami dyskryminacji i rasizmu. Std te 2 czerwca 1997 r. Rada powoaa Europejskie Centrum Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii17. W art. 2 wskazano, e jego podstawowym celem jest dostarczanie Wsplnocie i jej pastwom czonkowskim, szczeglnie w dziedzinach okrelonych w art. 3 ust. 3, obiektywnych, wiarygodnych i porwnywalnych danych na szczeblu europej-skim, dotyczcych zjawisk rasizmu, ksenofobii i antysemityzmu, w celu udzie-lenia im wsparcia przy podejmowaniu rodkw i formuowaniu linii dziaania w zakresie ich odpowiednich kompetencji. Uznano take za celowe prowadzenie bada nad tymi zjawiskami. Na podstawie art. 4 utworzona zostaa Europejska Sie Informacji o Rasizmie i Ksenofobii (RAXEN), w pracach ktrej bray udzia zgoszone przez pastwa czonkowskie orodki i organizacje zajmujce si t problematyk18. Zadania Centrum przeja od 1 marca 2007 r. Agencja Praw Podstawowych, powoana na podstawie rozporzdzenia Rady19. Agencja posiada ju rozszerzone kompetencje w zakresie praw podstawowych, gdy jak sprecyzowano to w art. 2: Celem Agencji jest dostarczanie pomocy i wiedzy fachowej w zakresie praw podstawowych odpowiednim instytucjom, organom, biurom i agencjom Wsplnoty oraz jej pastw czonkowskich przy wdraaniu przez nie prawa wsplnotowego; wsparcie to suy penemu poszanowaniu praw podstawowych przez te instytucje i organy przy podejmowaniu przez nie rod-kw lub okrelaniu kierunkw dziaa w dziedzinach nalecych do ich kompe-tencji. W celu uatwienia realizacji zada Agencji pastwa czonkowskie wy-znaczaj na podstawie art. 4 ust. 1 urzdnika rzdowego na stanowisko krajo-

17 Rozporzdzenie Rady (WE) nR 1035/97 z dnia 2 czerwca 1997 r. ustanawiajce Europejskie

Centrum Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii, Dz. Urz. WE L.97.151.1 z dnia 10 czerwca 1997 r. Jarosaw Sozaski zastanawia si, czy Centrum jest agend Wsplnoty Europejskiej czy Unii Europejskiej (por. J. Sozaski, Prawa czowieka w systemach prawnych Wsplnot i Unii Europej-skiej, Warszawa Pozna 2005, s. 226227). Rozwaania te byy bezprzedmiotowe, gdy upraw-nienia w zakresie stanowienia prawa pochodnego miaa wycznie Wsplnota, a nie UE. Trzeba te podkreli, e w wczesnym stanie prawnym kade dziaanie Wsplnoty (wchodzcej w skad umownego I filaru UE) byo w szerokim tego sowa znaczeniu dziaaniem w ramach UE, ale nie zachodzia tu relacja zwrotna. Nie zmienia to faktu, e w potocznym rozumieniu dziaania i decyzje Wsplnoty utosamiane byo z dziaaniami UE.

18 Po wejciu Polski do UE w pracach RAXEN uczestniczya Helsiska Fundacja Praw Czo-wieka, ktra ju w okresie akcesji wsppracowaa z Sieci.

19 Rozporzdzenie Rady (WE) nr 168/2007 z dnia 15 lutego 2007 r. ustanawiajce Agencj Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Dz. Urz. UE L.07.53.1 z dnia 22 lutego 2007 r.

Grzegorz Janusz 174

wego urzdnika cznikowego, bdcego gwn osob odpowiedzialn za kon-takt z Agencj w danym pastwie czonkowskim. Przewidziano take wsp-prac Agencji z krajowymi instytucjami zajmujcymi si problematyk praw czowieka, OBWE, w szczeglnoci z Biurem Instytucji Demokratycznych i Praw Czowieka (ODIHR), z ONZ, Rad Europy, a take z innymi organiza-cjami midzynarodowymi zajmujcymi si tymi zagadnieniami. W miejsce sieci RAXEN powoana zostaa, na podobnych zasadach, platforma praw podstawo-wych (art. 10), bdca form wsppracy ze spoeczestwem obywatelskim w UE. Jak okrelono w art. 10 ust. 2: Platforma praw podstawowych stanowi mechanizm wymiany informacji i gromadzenia wiedzy. Zapewnia cis wsp-prac pomidzy Agencj a waciwymi zainteresowanymi stronami. Podobnie jak i w przypadku Centrum, Agencja ma osobowo prawn, a jej siedzib jest Wiede (art. 23). Na podstawie decyzji Rady z 28 lutego 2008 r. okrelono wie-loletnie ramy pracy Agencji na lata 2007201220. Wrd dziedzin tematycznych, wskazanych w art. 2 decyzji wymieniono w pierwszej kolejnoci rasizm, kseno-fobi i podobne formy nietolerancji oraz dyskryminacj () ze wzgldu na pe, pochodzenie rasowe lub etniczne, religi () i dyskryminacj ze wzgldu na przynaleno do mniejszoci oraz dyskryminacj ze wzgldu na wszelkie poczenie powyszych cech (dyskryminacja rnego rodzaju).

Nie byo przypadkiem, e gwne zadania Centrum, a nastpnie Agencji Praw Podstawowych zwizane s z przeciwdziaaniem dyskryminacji, gdy podstawow zasad przyjt w WE/UE bya zasada niedyskryminacji. Ju w art. 12, akapit 1 traktatu ustanawiajcego Wsplnot Europejsk okrelono, e: w zakresie zastosowania niniejszego traktatu i bez uszczerbku dla postano-wie szczeglnych, ktre on przewiduje, zakazana jest wszelka dyskryminacja ze wzgldu na przynaleno pastwow21.

Pierwsze odniesienie do praw czowieka zawarto w preambule do Jedno-litego aktu europejskiego (JAE) podpisanego w lutym 1986 r., gdzie czytamy: Zdecydowani wsplnie popiera demokracj, zgodnie z podstawowymi pra-wami zagwarantowanymi w konstytucjach i ustawach Pastw Czonkowskich, w Konwencji o ochronie praw czowieka i podstawowych wolnoci oraz Eu-ropejskiej Karcie Spoecznej, a w szczeglnoci wolno, rwno i sprawie-dliwo spoeczn (...)22.

W dalszej czci preambuy odwoywano si ponownie do zasad demokra-cji oraz przestrzegania prawa i praw czowieka. Tre preambuy JAE wskazy-waa tym samym podstaw ochrony praw czowieka, ktrymi byy konstytucje

20 Decyzja Rady 2008/203/WE z dnia 28 lutego 2008 r. w sprawie wykonania rozporzdzenia (WE) nr 168/2007 w odniesieniu do przyjcia wieloletnich ram prac Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej na lata 20072012, Dz. Urz. UE L.08.63.14 z dnia 7 marca 2008 r.

21 Dz. U. RP 2004 Nr 90, poz. 864/2. W wersji pierwotnej traktatu o EWG by to art. 7. Po wejciu w ycie traktatu lizboskiego jest to art. 18, akapit 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE C.10.83.47 z dnia 30 marca 2010).

22 Dz. U. RP 2004 Nr 90, poz. 864/5.


175

i systemy prawne pastw czonkowskich oraz europejska Konwencja o ochronie praw czowieka i podstawowych wolnoci. W tekcie preambuy zwraca uwag uycie terminu prawa podstawowe zamiast prawa czowieka. Wynikao to z pewnej filozofii praw czowieka. Uznajc, e prawa czowieka jako niezbdne dla zagwarantowania innych praw obywatelskich stanowi istot uprawnie przysugujcych kadej jednostce ludzkiej, bez ktrych nie mogaby ona korzy-sta z innych uprawnie wicych si z yciem w spoeczestwie, dla podkre-lenia charakteru tych praw uyto okrelenia prawa podstawowe23. Tym samym s to prawa szczeglne, przysugujce kadej jednostce. Jednoczenie wielokrotnie podkrelano, e s to prawa wynikajce w szczeglnoci z tradycji konstytucyjnych i zobowiza midzynarodowych wsplnych pastwom czonkowskim.

Ostatecznie w Traktacie o Unii Europejskiej (traktacie z Maastricht z 7 lu-tego 1992 r.) zawarto tylko oglne, znane ju z preambuy JAE, sformuowanie w art. F ust. 2 (nastpnie art. 6 ust. 2), e Unia respektuje podstawowe prawa zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie praw czowieka i pod-stawowych wolnoci, podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 r. i prawa wynika-jce z tradycji konstytucyjnych wsplnych dla pastw czonkowskich, jako oglne zasady prawa Wsplnoty24.

Take preambua traktatu z Maastricht zawieraa potwierdzenie przywiza-nia pastw sygnatariuszy do zasad wolnoci, demokracji, poszanowania praw czowieka, podstawowych swobd i rzdw prawa.

Uwzgldniajc planowane po zmianach polityczno-gospodarczych w Eu-ropie rodkowo-Wschodniej poszerzenie UE, w trakcie posiedzenia Rady Euro-pejskiej w Kopenhadze (2122 czerwca 1993 r.) przyjto kryteria czonkostwa, okrelane mianem kryteriw kopenhaskich. W pierwszej grupie kryteriw (kry-teria polityczne) wskazano na nastpujce wymogi, ktre musiay speni pa-stwa kandydujce: stabilno instytucji gwarantujcych demokracj, rzdy pra-wa, przestrzeganie praw czowieka i ochrona mniejszoci. Mimo e w kryteriach oglnie wspomniano o mniejszociach, to w skadanych raportach przedakce-syjnych wyranie odnoszono zobowizania w tym zakresie do mniejszoci naro-dowych. Przy tych kryteriach ujawnia si jednoczenie swoista hipokryzja pastw czonkowskich Unii obowizek ochrony mniejszoci narodowych by adresowany do pastw kandydujcych, za nie by on wymagany od pastw czonkowskich UE. W efekcie cz pastw czonkowskich, np. Francja czy Grecja, ignoruje istnienie mniejszoci narodowych na swoim terytorium. Jest przy tym oczywiste, e oparcie ustroju pastwa na zasadach demokratycznych sprzyja obecnie realizacji praw mniejszoci narodowych przynajmniej na po-ziomie praw obywatelskich.

23 Podobna intencja przywiecaa przy uytym tytule Powszechnej deklaracji praw czowieka.

Prawa podstawowe w UE s te czasami okrelane jako prawa fundamentalne lub prawa zasadnicze. 24 Dz. U. RP 2004 Nr 90, poz.864/30 (tekst pierwotny).

Grzegorz Janusz 176

Na znaczenie kryteriw kopenhaskich dla ochrony praw czowieka w UE zwracano uwag w publikowanych od 1998 roku unijnych raportach rocznych. Analiza ich treci wskazuje, e problem mniejszoci narodowych na poziomie WE mia jednak marginalny charakter. Raporty roczne za rok 1998 i 1999 umiejscawiay problem mniejszoci w grupie Niedyskryminacja i poszanowa-nie zrnicowania. Odwoywano si w nich do regulacji Organizacji Narodw Zjednoczonych, Rady Europy oraz Organizacji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie. W odniesieniu do Unii Europejskiej rozpatrywano problem mniej-szoci w kontekcie rozszerzenia Unii, wskazujc na znaczenie kryteriw ko-penhaskich. Jednoczenie ukierunkowano waciwie problem mniejszociowy na sytuacj Romw w pastwach kandydujcych oraz zapobieganie dyskrymi-nacji tej grupy25.

W raporcie za 2000 rok w ogle nie odniesiono si do spraw mniejszoci, skupiajc si tylko na problemach rasizmu i ksenofobii26. Jednoczenie wskaza-no na wasne dziaania UE, jakim bya dyrektywa Rady 2000/43/WE z 29 czerwca 2000 r. o wprowadzeniu rwnego traktowania bez wzgldu na ras lub pochodzenie etniczne.

W raporcie za 2001 r. wyrniono ju podrozdzia dotyczcy osb nale-cych do mniejszoci (pkt 3.4.7 Prawa osb nalecych do mniejszoci narodo-wych), w ktrym wyraono poparcie dla dziaa midzynarodowych na rzecz ochrony praw mniejszoci, szczeglnie Romw27.

W obszernym raporcie Unii Europejskiej o prawach czowieka za rok 2002 w ogle nie wyodrbniono spraw mniejszoci w UE, odnoszc si tylko do kwe-stii rasizmu i ksenofobii. W sprawach mniejszoci w aspekcie midzynarodo-wym wskazano na znaczenie dokumentw Rady Europy w tej kwestii, a zwasz-cza europejskiej Konwencji ramowej o ochronie mniejszoci narodowych oraz europejskiej Karty jzykw regionalnych lub mniejszociowych. Polityk wobec mniejszoci opierano na zakazie dyskryminacji mniejszoci narodowych28. Kolejne raporty UE o prawach czowieka opracowywane byy od 2004 r. wedug jednolitego schematu i sprawom mniejszoci powicano od 1 do 3 stron, gwnie w kontekcie niedyskryminacji29. Raport za 2009 r. zosta wydany ju nie przez Rad UE, ale

25 European Union Annual Report on Human Rights 1998 http://www.euromedrights.net/-english/Download/annual.humanrightsreport_en.pdf por. pkt 5.11.2 Raportu; European Union Annual Report on Human Rights 1999, s. 3537 http://europa.eu.int/comm/europeaid/-projects/eidhr/pdf/eu-annual-report-1999_en.pdf.

26 European Union Annual Report on Human Rights 2000, s. 1315 http://europa.eu.int/-comm/europeaid/projects/eidhr/pdf/eu-annual-report-2000_en.pdf.

27 European Union Annual Report on Human Rights 2001, s. 101102 http://www.manskligarattigheter.gov.se/dynamaster/file_archive/020417/edb0b299e6b26ffe6820be23d73ce0e5/eu_arsrapport2001.pdf.

28 European Union Annual Report on Human Rights 2002, Brussels 2002, s. 25, s. 116118. 29 European Union Annual Report on Human Rights 2004, Brussels 2004, s. 2728; EU An-

nual Report on Human Rights 2005, s. 114119 http://www.consilium.europa.eu/uedocs/-cmsUpload/HRen05.pdf; EU Annual Report on Human Rights 2006, Brussels 2006, s. 5658; EU


177

przez Agencj Praw Podstawowych. Sprawy mniejszoci narodowych zniky z treci raportu jako odrbny punkt (Rights of persons belonging to minorities), a oglnie kwestie te poruszono w grupie zagadnie zwizanych z dyskryminacj30.

Znacznie szersze odniesienie do problemw mniejszoci narodowych zawarto w roboczym dokumencie Komisji Europejskiej: Raport o przedsiwziciach Euro-pejskiej Inicjatywy ds. Demokracji i Praw Czowieka w 2000 roku31. W raporcie tym podkrelono, e zdaniem Komisji: Do praw mniejszoci narodowych nale-y etniczna i kulturowa tosamo, szczeglnie jzyk, religia, tradycje kulturalne, rwnouprawnienie w spoeczestwie i gospodarce, prawa obywatelskie i ochrona przed aktami wrogoci i gwatu z powodu etnicznej, kulturowej lub jzykowej tosamoci32.

Take w tym dokumencie Komisja uznaa, e pastwa kandydujce s zo-bowizane na podstawie kryteriw kopenhaskich do ochrony i wspierania mniejszoci i grup etnicznych.

Traktat amsterdamski z 2 padziernika 1997 r. poszerzy regulacj w traktacie ustanawiajcym Wsplnot Europejsk o nowy art. 6a, w ktrym okrelono, e Bez uszczerbku dla innych postanowie niniejszego Traktatu i w granicach kompetencji, ktre Traktat powierza Wsplnocie, Rada, stanowic jednomylnie na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, moe podj rodki niezbdne w celu zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze wzgldu na pe, ras lub pochodzenie etniczne, religi lub wiatopogld, niepenospraw-no, wiek lub orientacj seksualn33.

Art. 13 TWE (dawny art. 6a) zosta traktatem nicejskim z 26 lutego 2001 r. uzupeniony o now tre, ktra stajc si ust. 2, stanowia upowanienie dla Rady, na zasadzie odstpstwa od ust. 1, do przyjmowania wsplnotowych rod-kw majcych na celu wsparcie dziaania podjtego przez pastwa czonkow-skie dla osignicia celw okrelonych w dawnym art. 13, ktry stawa si ust. 1. rodki te przyjmowane byy w trybie okrelonej w art. 251 TWE pro-cedury wspdecydowania, czyli z wanym decyzyjnie udziaem Parlamentu Europejskiego34.

Annual Report on Human Rights 2007, Brussels 2007, s. 5557; EU Annual Report on Human Rights 2008, Brussels 2008, s. 5152.

30 European Union Agency for Fundamental Rights, Annual Report 2009, Brussels 2009. 31 Arbeitsdokument der Kommission; Bericht ber die Durchfhrung der Europischen

Initiative fr Demokratie und Menschenrechte im Jahr 2000, Brssel, den 22. Mai 2001 {SEC(2001) 801}, s. 50 i n.

32 Tame, s. 50. 33 Traktat z Amsterdamu zmieniajcy Traktat o Unii Europejskiej, traktaty ustanawiajce

Wsplnoty Europejskie i niektre zwizane z nimi akty, Dz. U. RP 2004, Nr 90, poz. 864/31. Przedmiotowy artyku 6a TWE wprowadzony zosta na podstawie art. 2 ust. 7 traktatu amsterdam-skiego i w wersji skonsolidowanej TWE uzyska numer art. 13 (por. art. 12 traktatu amsterdam-skiego). Traktat amsterdamski wszed w ycie 1 maja 1999 r.

34 Traktat z Nicei zmieniajcy Traktat o Unii Europejskiej, traktaty ustanawiajce Wsplnoty Europejskie i niektre zwizane z nimi akty, Dz. U. RP 2004 nr 90, poz. 864/32. Uzupenienie

Grzegorz Janusz 178

Wraz z przyjciem tekstu traktatu nicejskiego w grudniu 2000 r. zosta formalnie przyjty tekst Karty praw podstawowych, bdcej najwaniejszym dokumentem wsplnotowym/unijnym w zakresie praw podstawowych. Idea przyjcia takiego dokumentu pojawia si ju w 1975 r. w raporcie Komisji Europejskiej i w kolejnych latach bya podnoszona w deklaracjach Parlamentu Europejskiego. Konkretyzacja tej idei nastpia 3 czerwca 1999 r. w trakcie posiedzenia Rady Europejskiej w Kolonii, kiedy udzielono mandatu na opraco-wanie dokumentu okrelajcego prawa podstawowe obywateli UE. Na kolejnym posiedzeniu Rady Europejskiej 1516 padziernika 1999 r. w Tampere zaakcep-towano powoanie specjalnego gremium, ktre ukonstytuowao si 17 grudnia 1999 r. jako konwent pod przewodnictwem byego prezydenta Niemiec Romana Herzoga w skadzie: 15 delegatw szefw pastw lub rzdw, 16 czonkw PE, 30 czonkw parlamentw krajowych, 1 przedstawiciel KE. Jako obserwatorzy uczestniczyli w obradach po dwch przedstawicieli Trybunau Sprawiedliwoci i Rady Europy. Prace nad tekstem Karty prowadzono przede wszystkim w formie uzgodnie, gdy unikano formalnego gosowania nad jej poszczegl-nymi regulacjami. Pierwsza wersja Karty zostaa opracowana w czerwcu 2000 r., za przed szczytem Rady Europejskiej w Nicei przedstawiciele Parla-mentu Europejskiego, Rady i Komisji Europejskiej zoyli 7 grudnia 2000 r. swoje podpisy pod penym tekstem Karty35, ktry opublikowano w Dzienniku Urz-dowym WE36. W odniesieniu do praw mniejszoci Karta nie zawiera specjal-nych regulacji. Mieszcz si one w oglnych prawach. Bezporednie odniesie-nie mona znale w rozdz. III (Rwno), w ktrym art. 20 okrela rwno wszystkich osb wobec prawa, a w art. 21 okrelono zakaz dyskryminacji ze wzgldu na ras i kolor skry, pochodzenie etniczne, jzyk, religi, przynale-no do mniejszoci narodowej (ust. 1). Zakazano take wszelkiej dyskryminacji ze wzgldu na przynaleno pastwow (ust. 2). Ponadto w art. 22 podkrelono poszanowanie kultur, religii i jzyka. Sama konstrukcja art. 21 ust. 1 w duej mierze oparta jest na zakazie dyskryminacji zawartym w art. 14 EKPC.

Zasadnicz zmian w prawie pierwotnym przynioso wejcie w ycie trak-tatu lizboskiego z 13 grudnia 2007 r., ktre nastpio 1 grudnia 2009 r. Traktat z Lizbony w zasadniczy sposb zmieni dotychczasowe funkcjonowanie Unii Europejskiej oraz tworzcej dotychczas tzw. I filar Wsplnoty Europejskiej37.

treci art. 13 TWE nastpio na podstawie art. 11a ust. 2 traktatu nicejskiego. Traktat nicejski wszed w ycie 1 lutego 2003 r.

35 Ochrona praw podstawowych w Unii Europejskiej, J. Barcz (red.), Warszawa 2008, s. 42. Ze wzgldu na obszern analiz Karty praw podstawowych w przedmiotowym opracowaniu, pominito jej omwienie w niniejszym tekcie.

36 Charta der Grundrechte der Europischen Union, Dz. Urz. WE C.00.364.1 z 18 grudnia 2000. 37 Traktat z Lizbony zmieniajcy Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiajcy Wsplno-

t Europejsk podpisany w Lizbonie 13 grudnia 2007 r., Dz. Urz. UE C.07.306 z 17 grudnia 2007 (wersja skonsolidowana TUE i TFUE opublikowana zostaa w Dz. Urz. UE C.08.115 z 9 maja 2008 r., a wersja poprawiona w Dz. Urz. UE C.10.83 z dnia 30 marca 2010). W Polsce traktat


179

Tre art. 6 TUE ulega istotnej modyfikacji. Wyranie wskazano w nim jako podstaw praw czowieka Kart praw podstawowych, okrelajc, e: Unia uznaje prawa, wolnoci i zasady okrelone w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej z 7 grudnia 2000 roku, w brzmieniu dostosowanym 12 grudnia 2007 roku w Strasburgu, ktra ma tak sam moc prawn jak traktaty38. Jedno-czenie dostosowano brzmienie tekstu Karty do zmienionego stanu prawnego, publikujc w Dzienniku Urzdowym UE ponownie jej tekst39. Karta w nowym brzmieniu wesza w ycie wraz z traktatem lizboskim.

Nowym rozwizaniem bya zawarta w art. 6 ust. 2 TUE zapowied przy-stpienia zreformowanej Unii do EKPC. Sprawa ta bya ju wczeniej przed-miotem rozwaa w ramach Wsplnot. Ju w latach 70. XX w. rozwaano przy-stpienie Wsplnoty Europejskiej (w owym czasie Europejskiej Wsplnoty Gospodarczej) do europejskiej Konwencji o ochronie praw czowieka i podsta-wowych wolnoci (EKPC). Zarwno Rada, jak i Parlament Europejski podej-moway w tej sprawie rezolucje lub skaday deklaracje. Komisja Europejska pocztkowo wykluczaa przystpienie do EKPC. Jednake ju 4 kwietnia 1979 r. Komisja przekazujc Radzie i PE memorandum w tej sprawie opowie-dziaa si za przystpieniem do Konwencji, modyfikujc tym samym swoje negatywne stanowisko z 4 lutego 1976 r. Propozycj przystpienia do EKPC Komisja sformuowaa ponownie 19 listopada 1990 r., a nastpnie 26 padzier-nika 1993 r. opublikowaa dokument roboczy zawierajcy analiz podstawy prawnej przystpienia oraz analiz kwestii wycznej kompetencji Trybunau Sprawiedliwoci w zakresie kontroli sdowej. 18 stycznia 1994 r. Parlament Europejski przyj uchwa w sprawie przystpienia do EKPC. W efekcie 26 kwietnia 1994 r. w sekretariacie Trybunau Sprawiedliwoci zoony zosta wniosek Rady w sprawie wydania opinii w nastpujcej kwestii: Czy przyst-pienie Wsplnoty Europejskiej do Konwencji o ochronie praw czowieka

zosta opublikowany w Dz. U. RP 2009 nr 203, poz. 1569, z dat 2 grudnia 2009 r. i zdaniem czci teoretykw prawa z tym dniem wszed dopiero w Polsce w ycie. Moim zdaniem jest to stanowisko bdne, gdy na zasadzie utrwalonej w orzecznictwie Trybunau Sprawiedliwoci nadrzdnoci prawa wsplnotowego/unijnego oraz na podstawie art. 6 ust. 2 traktatu lizboskiego wchodzi on w ycie pierwszego dnia miesica nastpujcego po zoeniu dokumentu ratyfika-cyjnego przez Pastwo-Sygnatariusza, ktre jako ostatnie dopeni tej formalnoci (podpis ratyfi-kacyjny zosta zoony przez Prezydenta RP 12 padziernika 2009 r., a ostatni ratyfikacj by ratyfikacja przez Czechy dokonana 13 listopada 2009 r.). Tym samym przyjta take przez pa-stwo polskie zasada wejcia w ycie bya jednoznaczna, a opublikowanie traktatu w Dzienniku Ustaw z jednodniowym opnieniem wiadczy nie najlepiej o wadzach RP. Naley tu wyranie te podkreli, e tekst traktatu lizboskiego oraz wersje skonsolidowane TUE i TFUE publiko-wane byy w Dz. Urz. UE take w jzyku polskim.

38 Zastrzeenia wobec stosowania Karty praw podstawowych zoyy Wielka Brytania i Polska. 39 Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, Dz. Urz. UE C.07.303.01 z dnia 14 grudnia

2007 r. Podpisy pod tekstem Karty zostay poprzedzone zdaniem: Powyszy tekst przejmuje, z dostosowaniami, Kart proklamowan dnia 7 grudnia 2000 r. i zastpuje j od dnia wejcia w ycie traktatu z Lizbony.

Grzegorz Janusz 180

i podstawowych wolnoci, podpisanej dnia 4 listopada 1950 r. (zwanej dalej konwencj) byoby zgodne z Traktatem ustanawiajcym Wsplnot Europej-sk?40. Trybuna rozpatrujc wniosek podkreli, e w swoim orzecznictwie akceptuje ochron praw podstawowych, odwoujc si zarwno do wsplnych tradycji konstytucyjnych pastw czonkowskich, jak i do aktw prawa midzynaro-dowego, a w szczeglnoci do EKPC. Pastwa czonkowskie zajy w przedmioto-wej sprawie rne stanowiska. Rzdy Irlandii, Wielkiej Brytanii, jak rwnie Danii i Szwecji uznay, e wniosek w tej sprawie nie jest dopuszczalny. Trybu-na w opinii z 26 marca 1996 r., podkrelajc szczeglne znaczenie EKPC w orzecznictwie w zakresie oceny praw podstawowych, uzna, e w obecnym stanie prawa wsplnotowego Wsplnota nie ma kompetencji, by przystpi do konwencji. Jednoczenie stwierdzi, e przystpienie do konwencji doprowa-dzioby do zasadniczej modyfikacji obecnego wsplnotowego modelu ochrony praw czowieka, poprzez umieszczenie Wsplnoty w odrbnym, midzynaro-dowym systemie instytucjonalnym i wprowadzenie caoci postanowie kon-wencji do wsplnotowego porzdku prawnego. Jednoczenie w art. 6 ust. 3 TUE wyranie te podkrelono, e prawa podstawowe zawarte w EKPC oraz wynikajce z tradycji konstytucyjnych wsplnych dla pastw czonkowskich stanowi cz prawa Unii jako zasady oglne prawa.

W Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) dawny art. 13 TWE uzyska jako art. 19 nowe brzmienie, w ktrym dotychczasow konsulta-cj z PE (art. 13 ust. 1) zastpiono obowizkiem uzyskania zgody Parlamentu.

W prawie pochodnym po raz pierwszy problem mniejszoci uwzgldniono w rozporzdzeniu Rady (WE) nr 975/1999 z 29 kwietnia 1999 r. w sprawie ustalenia warunkw dla wprowadzenia przedsiwzi w obszarze rozwoju wsppracy, ktre przyczyniaj si do oglnego celu rozwoju i wzmocnienia demokracji i pastwa prawa oraz ochrony praw czowieka i podstawowych wolnoci41. Za podstawowe zadanie w ramach Wsplnot uznano w art. 1 rozwi-janie i wzmacnianie demokracji w pastwach czonkowskich oraz ochron praw czowieka i podstawowych wolnoci. W art. 2 ust. 1 uznano, e Wsplnota win-na promowa i chroni prawa czowieka okrelone w Powszechnej deklaracji praw czowieka i innych midzynarodowych instrumentach okrelajcych roz-wj i wspieranie demokracji i pastwa prawa, a w szczeglnoci winno si ten cel realizowa poprzez:

(...) (d) wsparcie mniejszoci i grup etnicznych oraz ludw autochtonicznych, (...) (i) promo-wanie rwnoci i niedyskryminujcych dziaa, wcznie z rodkami przeciwdziaajcymi rasi-zmowi i ksenofobii; (j) promowanie i ochron podstawowych wolnoci okrelonych w Midzynaro-dowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych, w szczeglnoci wolnoci myli, prawa gosze-nia pogldw i wolnoci sumienia oraz prawa do posugiwania si wasnym jzykiem.

40 Opinia Trybunau C-2/94 z dnia 28 marca 1996 r., http://curia.europa.eu/arrets/TRA-DOC-

PL-AVIS-C-0002-1994-200407019-05_00.html. 41 Dz. Urz. WE L.99.120.1 z 8 maja 1999 r.


181

Dla wprowadzenia rozporzdzenia w ycie przeznaczono w pierwszym okresie obowizywania rozporzdzenia (lata 19992004) 240 mln (art. 10). W przypadku zagroenia praw czowieka i podstawowych wolnoci z powodu kryzysu politycznego lub wprowadzenia stanu wyjtkowego Komisja Europej-ska moga sfinansowa najpilniejsze rodki zapobiegajce naruszeniu tych praw w wysokoci do 2 mln (art. 14 ust. 1).

W tym samym dniu (29 kwietnia 1999 r.) wydane zostao podobne w treci rozporzdzenie Rady (WE) nr 976/1999 w sprawie ustalenia warunkw dla wprowadzenia innych ni rozwj wsppracy odpowiednich przedsiwzi Wsplnoty, ktre w ramach polityki Wsplnoty w obszarze wsppracy przy-czyniaj si do oglnego celu rozwoju i wzmocnienia demokracji i pastwa prawa oraz ochrony praw czowieka i podstawowych wolnoci w pastwach trzecich42. Rozporzdzenie przewidywao pomoc techniczn i finansow dla promocji i ochrony praw czowieka w pastwach trzecich, w tym i w odniesie-niu do mniejszoci, grup etnicznych i ludw tubylczych (art. 3 ust. 1 pkt d). Na ten cel przeznaczono w pierwszym okresie obowizywania rozporzdzenia (na lata 19992004) 150 mln (art. 13).

Peniejsze odniesienie do praw mniejszoci narodowych zawarto w dyrek-tywie Rady 2000/43 z 29 czerwca 2000 r. o wprowadzeniu rwnego traktowa-nia bez wzgldu na ras lub pochodzenie etniczne43. Dyrektywa ta zostaa wy-dana na podstawie art. 13 TWE, upowaniajcego Rad do podejmowania sto-sownych dziaa majcych na celu zwalczanie dyskryminacji z powodu m.in. rasy lub pochodzenia etnicznego, religii lub wyznania. Podobnie jak i rozporz-dzenia Rady, wesza ona do dorobku prawnego Unii Europejskiej i zawieraa zobowizanie, e zostanie wprowadzona w ycie do 19 lipca 2003 r. (art. 16). Jednoczenie pastwa czonkowskie WE miay przedoy do 19 lipca 2005 r. sprawozdanie Komisji Europejskiej, a nastpnie Radzie i Parlamentowi Euro-pejskiemu z implementacji tej dyrektywy. Kolejne sprawozdania maj by ska-dane co 5 lat (art. 17).

W preambule do dyrektywy uznano, e dyskryminacja z powodu rasowego lub etnicznego pochodzenia moe zagraa celom okrelonym w TWE. W art. 1 okrelono cel dyrektywy, tj. denie do penego stosowania zasady rwnego traktowania z tyche powodw.

Istotne jest okrelenie w art. 2 pojcia dyskryminacji bezporedniej (ust. 2 pkt a) i dyskryminacji poredniej (ust. 2 pkt b).

Przepis art. 10 zobowizywa pastwa czonkowskie do wprowadzenia do swoich porzdkw prawnych regulacji zapobiegajcych dyskryminacji. Art. 13 zobowizywa do okrelenia w kadym pastwie organu, ktrego zadaniem b-dzie promowanie rwnego traktowania wszystkich osb bez dyskryminacji z powodu rasy lub etnicznego pochodzenia.

42 Dz. Urz. WE L.99.120.8 z 8 maja 1999 r. 43 Dz. Urz. WE L.00.180.22 z 19 lipca 2000.

Grzegorz Janusz 182

Oceniajc rang praw czowieka oraz zwizanych z nimi praw mniejszoci narodowych w regulacjach prawnych i dziaalnoci Wsplnoty Europejskiej oraz UE naley podkreli, e problem ten by traktowany w Unii, w wietle regulacji i zobowiza pastw czonkowskich w ramach innej struktury europej-skiej Rady Europy, jako marginalny. Jak susznie zauwaa Barbara Brandtner, w tym zakresie istniaa luka w systemie44. Istotna zmiana nastpia z chwil przyjcia tzw. prawoczowieczych regulacji prawnych: dwch rozporzdze Rady z 1999 r. (275 i 276) oraz dyrektywy z 2000/43. Co prawda, ju w 1992 r. Par-lament Europejski przyj uchwa powoujc ukierunkowan pocztkowo na sprawy demokracji wasn struktur Wsplnoty Inicjatyw dla Europejskiej Demokracji, ktrej zadania rozszerzono w 1996 r. na prawa czowieka, zmienia-jc jednoczenie nazw na Europejska Inicjatywa Praw Czowieka i Demokra-cji, ale w niewielkim stopniu zajmuje si ona prawami mniejszoci narodowych. Take przegld strony internetowej Unii Europejskiej powiconej sprawom mniejszoci nie wskazuje na zwikszone zainteresowanie t problematyk na forum Unii45.

Nie umniejsza to znaczenia faktu, e w raportach krajowych pastw kan-dydujcych, skadanych w ramach monitoringu akcesji do Unii Europejskiej prowadzonego przez Open Society Institute, istotne miejsce zajmuj problemy ochrony mniejszoci rozumiane zarwno w sensie ochrony pozytywnej, tj. jako zobowizanie do wspierania mniejszoci, jak i ochrony negatywnej, tzn. po-wstrzymanie si od dyskryminacji mniejszoci46. Skutkiem tych raportw pastw kandydujcych byo opracowanie przez Open Society Institute w 2002 r. specjalnego raportu, w ktrym uwzgldniono sytuacj mniejszoci muzuma-skiej we Francji, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii i Woszech oraz sytuacj Romw w Niemczech47. Podkreli tu naley, i raporty te opracowywane byy nie przez agend lub instytucj UE, ale przez organizacj pozarzdow (NGO).

Mechanizmy jurysdykcyjne

W systemie Wsplnot Europejskich, a obecnie Unii Europejskiej, wan rol spenia Trybuna Sprawiedliwoci. W orzecznictwie Trybunau wielokrot-nie odnoszono si do praw czowieka, bazujc zarwno na regulacjach prawa wsplnotowego, jak i prawa midzynarodowego. W zakresie praw osb nale-cych do mniejszoci narodowych trudno wskaza sprawy bdce przedmiotem rozwaa Trybunau. Kilka spraw rozstrzygnitych lub znajdujcych si na wo-kandzie Trybunau, o zblionym charakterze, wie si przede wszystkim z dys-

44 B. Brandtner, Menschenrechte in der Praxis die Menschenrechtsverordnungen, Die

Union. Vierteljahreszeitschrift fr Integrationsfragen (Wien) 1, 2001, s. 78. 45 http://europa.eu.int/comm/external_relations/human_rights/rm/index.htm 46 Polski raport wydany zosta w 2001 r. przez Fundacj im. Stefana Batorego w Warszawie. 47 Entire Report Monitoring Minority Protection in EU Member States http://www.eumap.-

org/reports/2002/content/09, dostp do strony z dnia 30 maja 2004 r.


183

kryminacj z tytuu przynalenoci pastwowej lub praw jzykowych. W czci przypadkw problem dyskryminacji na tle jzykowym zwizany by z prawami przysugujcymi na terenie danego pastwa obywatelom nalecym do mniejszoci.

Pierwsza sprawa tego typu (137/84) bya zwizana z osob Roberta Heinri-cha Marii Mutscha48. Wpyna ona do Trybunau Sprawiedliwoci w trybie pytania prejudycjalnego49. Robert Heinrich Maria Mutsch, niemieckojzyczny obywatel Luksemburga50, mieszka w miecie St. Vith, w rejonie Eupen--Malmedy, w ktrym mniejszo niemiecka miao prawo uywania wasnego jzyka ojczystego w kontaktach z wadzami publicznymi, w tym i w sdownic-twie. W zwizku z toczc si w sdzie spraw karn wobec Mutscha, zwrci si on na podstawie art. 17 ust. 3 ustawy z 15 czerwca 1935 r. o dopuszczenie prowadzenia postpowania wobec jego osoby w jzyku niemieckim. Sd rozpa-trujcy jego spraw zwrci uwag, e przepis ten dotyczy tylko niemieckoj-zycznych obywateli Belgii zamieszkaych na obszarze niemieckojzycznym i nie moe by stosowany wobec obywatela innego pastwa. Na podstawie art. 220 TWE (tekst pierwotny)51 Sd Apelacyjny (Cour d'Appel) w Lige (Belgia) zwrci si do Trybunau Sprawiedliwoci z pytaniem prejudycjalnym, czy przepisy skierowane do niemieckojzycznych obywateli Belgii zamieszkaych

48 Case 137/84 Ministere Public (Public Prosecutor's Office) and Robert Heinrich Maria

Mutsch http://eur-lex.europa.eu/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexplus!prod!CELEXnumdoc-&lg=en&numdoc=61984J0137.

49 Postpowanie prejudycjalne (orzeczenie wstpne) regulowane byo art. 177 TEWG (Trakta-tu o Europejskiej Wsplnocie Gospodarczej tekst pierwotny), a nastpnie art. 234 TWE (w wersji skonsolidowanej traktatem amsterdamskim). Po wejciu w ycie traktatu lizboskiego postpowanie prejudycjalne okrela art. 267 TFUE. Procedura ta jest jedn z najwaniejszych wypracowanych przez prawo wsplnotowe. W wyniku jej stosowania wyksztaciy si podstawowe zasady prawa wsplnotowego: prymat prawa wsplnotowego nad prawem krajowym, odpowie-dzialno pastw za naruszenie prawa wsplnotowego, zasada bezporedniej skutecznoci aktw prawnych. W postpowaniu prejudycjalnym kady sd pastwa czonkowskiego rozpatrujcy spraw, w ktrej zastosowanie maj przepisy prawa wsplnotowego (unijnego) mg, w razie wtpliwoci co do wykadni tego prawa, zwrci si do Trybunau Sprawiedliwoci o udzielenie takiej wykadni. Jeli orzeczenia sdu nie podlegay zaskareniu, sd by zobowizany zwrci si o udzielenie takiej wykadni. Bliej na temat postpowania prejudycjalnego por. m.in.: Pytanie prejudycjalne w orzecznictwie ETS. Funkcjonowanie procedury prejudycjalnej w Polsce, C. Mik (red.), Toru 2006; P. Dbrowska, Skutki orzeczenia wstpnego Europejskiego Trybunau Spra-wiedliwoci, Warszawa 2007; A. Kastelik-Smaza, Pytania prejudycjalne do Trybunau Sprawie-dliwoci Unii Europejskiej a ochrona praw jednostki, Warszawa 2010; G. Janusz, Postpowanie prejudycjalne Trybunau Sprawiedliwoci Wsplnot Europejskich w kontekcie pyta prejudycjalnych

skadanych przez polskie sdy administracyjne, Politologia i Stosunki Midzynarodowe 2007 nr 2. 50 Jarosaw Sozaski bdnie okrela obywatelstwo pana Muscha wskazujc, ze chodzio o Niemca

(J. Sozaski, Prawa, s. 148). 51 Art. 220 TEWG gwarantowa obywatelom pastw czonkowskich korzystanie z praw i ich

ochron na warunkach przyznanych przez kade pastwo wasnym obywatelom. W wersji skonso-lidowanej traktatem amsterdamskim prawa te okrela art. 293 TWE. Po wejciu w ycie traktatu lizboskiego artyku ten zosta uchylony ze wzgldu na obszerniejsz regulacj praw wynikaj-cych z obywatelstwa w TUE i TFUE.

Grzegorz Janusz 184

na obszarze gmin niemieckojzycznych mog mie zastosowanie na podstawie art. 220 TEWG take do obywateli innych pastw Europejskiej Wsplnoty Go-spodarczej, w tym przypadku do obywatela Luksemburga, majcego miejsce zamieszkania w gminie niemieckojzycznej, a w konsekwencji do prowadzenia postpowania w jzyku niemieckim. Tym samym zadano pytanie, czy zgodnie z zasadami prawa EWG szczeglna regulacja prawna w pastwie w zakresie prawa do uycia jzyka grupy obywateli tego pastwa, szczeglnie w sdach, musi zosta zastosowana, bez dyskryminacji opartej na obywatelstwie, do oby-wateli innych pastw czonkowskich EWG, ktrzy speniaj wszystkie warunki przewidziane dla szczeglnego zastosowania jzyka tej grupy ludnoci w pa-stwie.

Rzd woski52 zwrci m.in. uwag, e szczeglne prawa adresowane w pastwie do czonkw mniejszoci mog by zastosowane tylko do osb, ktre do takiej mniejszoci nale i tylko na terytorium uznania takiej mniejszo-ci. Ponadto stwierdzi, e art. 220 TEWG nie moe by podstaw rozszerzania praw i obowizkw, o ile zainteresowane pastwa nie zawary midzy sob stosownej umowy. Trybuna Sprawiedliwoci orzek w sprawie 11 lipca 1985 r. Zwrci w orzeczeniu uwag na znaczenie praw jzykowych w wietle swobody przepywu osb w ramach Wsplnoty. Podkreli, e wczesny art. 7 TEWG zakazywa dyskryminacji obywateli EWG z powodu przynalenoci pastwo-wej. Uzna, e prawo pracownika obywatela EWG do uycia wasnego jzyka przed sdami pastwa czonkowskiego, w ktrym zamieszkuje, na identycznych zasadach, jakie przysuguj obywatelom tego pastwa, spenia wan funkcj integracyjn pracownikw i czonkw ich rodzin na obszarze EWG oraz w za-kresie realizacji prawa do swobody przemieszczania si osb. W konkluzji od-powiedzi na pytanie prejudycjalne Trybuna wskaza, e zasada swobodnego przepywu pracownikw w ramach Wsplnoty wymaga, eby pracownik, ktry jest obywatelem jednego pastwa i stale zamieszkuje w innym pastwie mg w peni skorzysta z prawa do posugiwania si w postpowaniu sdowym w innym jzyku anieli jzyk postpowania przed sdem, jeeli pracownicy bdcy obywate-lami pastwa gospodarza maj takie prawo w tych samych okolicznociach.

W opisanej sprawie kwestia przynalenoci pastwowej odgrywaa dodat-kow rol, gdy Trybuna Sprawiedliwoci gwny nacisk pooy na kwesti swobodnego przepywu pracownikw, podejmowania zatrudnienia na obszarze EWG oraz korzystania z praw jzykowych. Jednoczenie podstaw orzeczenia Trybunau stanowi zakaz dyskryminacji ze wzgldu na przynaleno pa-stwow. Naley podkreli, e orzeczenie w sprawie Mutscha zostao podjte jeszcze przed formalnym wprowadzeniem obywatelstwa unijnego, co nastpio dopiero w traktacie z Maastricht.

52 W postpowaniu prejudycjalnym rzdy pastw czonkowskich maj prawo zgasza swoje

uwagi w sprawie.


185

Podobny charakter miaa sprawa C-274/96 Bickel i Franz przeciwko Wo-chom53. Dotyczya ona stosowania art. 6 TWE (art. 12 TWE wersja skonsolido-wana traktatem amsterdamskim), art. 8a TWE (art. 18) i art. 59 TWE (art. 49). Pytanie zada Sd Rejonowy w Bolzano (Pretura circondariale di Bolzano). Horst Otto Bickel, obywatel Austrii, zosta zatrzymany 15 lutego 1994 r. jako kierowca ciarwki przez patrol policji w Castelbello, w rejonie Trydentu (Ty-rol Poudniowy), pod zarzutem prowadzenia pojazdu pod wpywem alkoholu. Ulrich Franz, obywatel Niemiec, zosta w rejonie Trydentu zatrzymany 5 maja 1995 r., jako turysta, pod zarzutem posiadania noa, ktry ze wzgldu na rodzaj i wielko by przedmiotem zakazanym we Woszech. W obu przypadkach za-trzymani zwrcili si z powodu nieznajomoci jzyka woskiego z prob o prowadzenie postpowania w jzyku niemieckim, ktry mia w prowincji Try-dent-Bolzano, na podstawie art. 99 prezydenckiego dekretu nr 670 z 30 sierpnia 1972 r., identyczny status w stosunkach publicznych jak jzyk woski. Prawo do uywania jzyka ojczystego w stosunkach publicznych niemieckojzycznych obywateli woskich zamieszkaych w prowincji Trydent-Bolzano okrela art. 100 przedmiotowego dekretu. Przepisy tego dekretu, a take prezydenckiego dekretu nr 574 z 15 lipca 1988 r. zobowizyway wadze publiczne do prowa-dzenia postpowania w jzyku niemieckim, jeli nalecy do spoecznoci nie-mieckojzycznej obywatele woscy zamieszkali w prowincji Trydent-Bolzano wyra-zili takie yczenie. Na podstawie art. 14 dekretu nr 574/88 organa policji lub sdo-we winny przeprowadzi wywiad, majcy okreli jzyk ojczysty obywatela woskiego zamieszkaego w prowincji i zatrzymanego na jej terenie. W przypadku osoby niemieckojzycznej wszelkie postpowanie musi by pro-wadzone w jzyku niemieckim.

W tych sprawach Sd Rejonowy w Bolzano nie by pewny, czy reguy j-zykowe stosowane na podstawie prawa krajowego do niemieckojzycznych obywateli woskich zamieszkaych w prowincji mog mie take zastosowanie wobec obywateli innych pastw czonkowskich UE. Sd zada pytanie, czy na zasadzie zakazu dyskryminacji, okrelonego w art. 6 ust. 1 TWE w zwizku z prawami obywateli Unii w rozumieniu art. 8a Traktatu, obywatel jednego pa-stwa unijnego przebywajcy w innym pastwie, ktrego obywatele mog korzy-sta ze szczeglnego prawa do prowadzenia postpowania w jzyku ojczystym, rwnie moe korzysta z tych samych praw, a take czy przepisy prawa we-wntrznego mog mie zastosowanie wobec obywateli innych pastw UE w tych samych szczeglnych okolicznociach. W konsekwencji Sd zada take pytanie, czy zasady okrelone prawem wsplnotowym wykluczaj ograniczenia wynikajce z prawa krajowego, a dotyczce uywania jzyka okrelonej spo-ecznoci zamieszkaej w tym pastwie obok jzyka urzdowego.

53 C-274/96 Bickel and Franz v. Italien http://eur-lex.europa.eu/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!-

celexplus!prod!CELEXnumdoc&lg=en&numdoc=61996J0274.

Grzegorz Janusz 186

Trybuna orzek w sprawie 24 listopada 1998 r. i odpowiadajc na pierw-sz cz pytania, przypomnia rozstrzygnicie w sprawie Mutscha. Ponadto zakaz dyskryminacji sformuowany w art. 6 Traktatu wymaga, aby osoby bdce w tej samej sytuacji uregulowanej w prawie Wsplnoty byy traktowane na za-sadzie rwnoci z obywatelami danego pastwa czonkowskiego. Za wan przesank Trybuna uzna, aby obywatele UE mieli moliwo korzystania z takich samych praw jak obywatele pastwa, w ktrym przebywaj, w zakresie komunikacji z organami administracyjnymi i sdowymi. W konsekwencji takie osoby jak H.O. Bickel i U. Franz, przebywajc w innym pastwie czonkowskim UE, maj w zakresie korzystania z uywanego w tym pastwie jzyka, na zasa-dzie okrelonej w art. 6 Traktatu, prawo do nie mniej korzystnego traktowania ni obywatele tego pastwa. W efekcie Trybuna uzna w odpowiedzi na pierw-sze pytanie, e jeli prawo krajowe dopuszcza prowadzenie postpowania sdo-wego (w tym przypadku karnego) w innym jzyku ni jzyk gwny w pastwie, to zgodnie z art. 6 TWE rozciga si takie prawo rwnie na obywateli innych pastw Unii.

W odniesieniu do drugiej czci pytania Trybuna przychyli si do stano-wiska H.O. Bickla i U. Franza, e w celu uniknicia dyskryminacji okrelonej w art. 6 TWE z powodu obywatelstwa, prawo do uywania jzyka niemieckiego winno by stosowane do obywateli innych pastw UE.

Rzd woski odrzuci zarzut dyskryminacji z powodu przynalenoci pa-stwowej. W swoim stanowisku wskaza, e prawo do posugiwania si jzykiem niemieckim w postpowaniu przed organami administracyjnymi lub sdowymi przysuguje tylko tym obywatelom Woch, ktrzy rwnoczenie speniaj dwie przesanki, tj. s mieszkacami prowincji Bolzano oraz nale do niemieckojzycz-nej wsplnoty. Celem takiego rozwizania bya ochrona etnicznej i kulturowej to-samoci osb nalecych do chronionej mniejszoci. Dlatego rzd woski uzna-wa, e prawo chronionej mniejszoci do uywania w sferze publicznej wasnego jzyka nie moe by stosowane do obywateli innych pastw czonkowskich prze-bywajcych czasowo w regionie zamieszkaym przez mniejszo.

Stanowisko w sprawie zaja take Komisja Europejska, ktra wskazaa, e prawo do prowadzenia postpowania w jzyku niemieckim nie dotyczy wszyst-kich obywateli Woch, ale tylko bdcych mieszkacami prowincji Bolzano oraz nalecych do niemieckojzycznej wsplnoty narodowej. Dlatego Komisja uwaaa, e sd krajowy winien rozway, czy regulacje prawa krajowego maj wpyw na dyskryminacj z powodu przynalenoci pastwowej, nastpnie zidentyfikowa grup osb, ktre byyby ofiarami dyskryminacji i sprawdzi, czy taka dyskryminacja wynika z obiektywnych okolicznoci.

Trybuna podkreli, e co prawda prawo woskie ogranicza korzystanie z prawa do uycia jzyka niemieckiego w postpowaniu do okrelonej grupy obywateli Woch, ale jednoczenie stwierdzi, e niemieckojzyczni obywatele innych pastw czonkowskich UE podrujc po prowincji Bolzano znajduj si


187

w znacznie gorszej sytuacji ni niemieckojzyczni mieszkacy tej prowincji, gdy prawo krajowe wyklucza stosowanie wobec nich jzyka niemieckiego w postpowaniu. Trybuna podkreli, e wikszo obywateli woskich w pro-wincji Bolzano ma moliwo uczestniczenia w postpowaniu prowadzonym w jzyku niemieckim. Prawa takiego nie maj niemieckojzyczni obywatele innych pastw czonkowskich, co stanowi dyskryminacj ze wzgldu na przyna-leno pastwow. Zastosowanie kryterium zamieszkania moe by uzasadnio-ne tylko wtedy, gdy wynika z obiektywnych okolicznoci i jest proporcjonalne wobec celw regulacji krajowych.

Odnoszc si do stanowiska woskiego rzdu, Trybuna stwierdzi, e wskazana regulacja prawa krajowego, oparta na zasadzie ochrony praw etnicz-nych i jzykowych, nie zostaa przekonywujco uzasadniona, gdy umoliwie-nie skorzystania z praw jzykowych przez obywateli innych pastw w niczym nie naruszaoby tej zasady. Trybuna podkreli, e prowadzeniem postpowania w jzyku niemieckim by zainteresowany take sd ze wzgldu na mniejsze koszty i brak komplikacji jzykowych co nie zostao zakwestionowane przez rzd woski.

Tym samym Trybuna uzna, i art. 6 TWE wyklucza krajowe regulacje przyznajce obywatelom mwicym okrelonym jzykiem, innym ni jzyk gwny pastwa, i mieszkajcym na obszarze okrelonej wsplnoty wyczne prawo pozwalajce na prowadzenie postpowania sdowego w tym jzyku, bez przyznania takiego samego prawa obywatelom innych pastw uywajcych tego samego jzyka i podrujcych lub pozostajcych na tym obszarze.

W sprawie Bickel i Franz istotna bya take opinia rzecznika generalnego Trybunau Francisa G. Jacobsa. Porwnujc regulacje prawa wsplnotowego oraz prawa woskiego zwrci on uwag, e zarwno rzd woski, jak i Komisja Europejska w swoich stanowiskach bdnie wskazay brak dyskryminacji uzna-jc, i prawo prowadzenia postpowania w jzyku niemieckim nie obejmuje wszystkich obywateli, ale tylko tych, ktrzy mieszkaj w prowincji Bolzano oraz nale do spoecznoci niemieckojzycznej. Rzecznik wskaza, e dyskry-minujce wobec obywateli innych pastw Unii jest to, i nie mog oni uywa wasnego jzyka w postpowaniu prowadzonym na obszarze danego pastwa, na ktrym jest dopuszczony dodatkowo ich jzyk ojczysty, podczas gdy teore-tycznie z takiego prawa moe skorzysta kady obywatel woski zamieszkay na tym obszarze54. Podkreli jednak, e obywatele woscy, dla ktrych jzyk wo-ski jest jzykiem ojczystym nie s praktycznie zainteresowani stosowaniem wobec nich jzyka niemieckiego niezalenie od miejsca zamieszkania. Rzecz-nik wskaza na niekwestionowany w tej sprawie fakt, e zarwno prokurator, jak i sdzia biegle znali jzyk niemiecki i byli zainteresowani prowadzeniem roz-prawy w tym jzyku. Rzecznik odnis si w opinii do kwestii podnoszonej

54 W sprawie tej wskazywano, e nie ma urzdowego przypisania danej osoby do mniejszoci niemieckojzycznej, a wybr jzyka w postpowaniu wynika z deklaracji danej osoby.

Grzegorz Janusz 188

przez rzd woski w zakresie ochrony mniejszoci niemieckojzycznej i stwier-dzi, e ochronie jzyka w wikszym stopniu suy jego powszechne uywanie ni ograniczanie uycia tego jzyka w stosunkach publicznych tylko wobec czonkw mniejszoci. W konsekwencji rzecznik uzna, e jeli pastwo przy-znaje mieszkacom na czci swojego terytorium prawo uywania w postpo-waniu innego jzyka ni oficjalny jzyk pastwa, to regulacja art. 6 TWE musi zosta zinterpretowana jako wymg skorzystania z takiego samego prawa odnonie tego jzyka przez obywateli innych pastw Unii przebywajcych na tym obszarze.

Inny charakter miaa sprawa C-148/02 Carlos Garcia Avello przeciwko Belgii, orzeczona przez Trybuna 2 padziernika 2003 r. w trybie orzeczenia wstp-nego55. W sprawie tej chodzio o dokonanie zapisu nazwiska dzieci pochodzcych z maestwa obywatela Hiszpanii z obywatelk Belgii (i majcych podwjne oby-watelstwo) zgodnie z zasadami stosowanymi w Hiszpanii, tj. poprzez uycie nazwi-ska ojca oraz matki i zapis nazwiska dzieci jako Garcia-Weber (dzieci pod takim nazwiskiem zostay zarejestrowane w aktach konsulatu Krlestwa Hiszpanii w Belgii). Prawo pastwa belgijskiego generalnie nie dopuszcza zmiany nazwi-ska, ktre stosuje si tylko wyjtkowo (jeli ma ono obraliw form lub te form imienn w jzyku obcym). Wadze belgijskie stosoway take zmian nazwiska w rodzinach hiszpasko-belgijskich, jeli jedno dziecko urodzio si w Hiszpanii i uzyskao wpis podwjnego nazwiska, a drugie dziecko urodzio si w Belgii i uzyskao tylko zapis nazwiska ojca. Istotna jest tu te argumenta-cja zawarta w uzasadnieniu Trybunau Sprawiedliwoci, e odmowa w wietle prawa zapisu nazwiska zgodnego z nazwiskiem ojca i wol rodzicw jest ogra-niczeniem praw dzieci. Trybuna zwrci te uwag, e decydujcy charakter winna mie wola rodzicw, ktrzy okrelaj zasad stosowania i zapisu nazwi-ska swojego dziecka. Kwestia kolejna to pozytywna odpowied na pytanie, czy taka moliwo zapisu nazwiska istniaaby w innym pastwie czonkowskim UE; moliwo taka w innym pastwie UE stanowi bowiem w tym konkretnym przypadku dyskryminacj obywatela UE. Trybuna zwrci uwag, e istnieje w tym zakresie bardzo rna praktyka w pastwach UE, a celem TS nie jest ingerencja w prawo wewntrzne pastwa czonkowskiego, ale ochrona obywate-li UE przed dyskryminacj. W konkluzji Trybuna uzna, e odmowa zapisu nazwisk dzieci zgodnego z prawem jednego z rodzicw oraz ich wol stanowi naruszenie art. 12 i 17 TWE (aktualnie art. 18 i 20 TFUE).

W orzeczeniu tym istotne byy take rozwaania zwizane z art. 12 akapit 1 TWE, ktre wyranie nawizyway do korzystania z praw obywatelskich bez wzgldu na obywatelstwo pastwa UE na obszarze caej Unii i w warunkach braku dyskryminacji.

55 Case C-148/02 Carlos Garcia Avello v tat Belge, http://curia.europa.eu/jurisp/cgi-

bin/form.pl?lang=en&Submit=Rechercher&alldocs=alldocs&docj=docj&docop=docop&docor=docor&docjo=docjo&numaff=C-148/02&datefs=&datefe=&nomusuel=&domaine=&mots=&resmax=100.


189

Warto te zwrci uwag na zaczon do orzeczenia opini rzecznika ge-neralnego Trybunau Francisa G. Jacobsa. Wymieni w niej nastpujce pro-blemy zwizane z zapisem nazwiska w pastwach UE: stosowanie przez pa-stwa zasady pierwszestwa prawa krajowego, kwestia dowolnoci zapisu nazwiska i uzalenienia go od woli rodzicw, rne zapisy nazwisk dzieci pochodzcych z tego samego zwizku. Podkreli jednak, e nie mona uznawa, e kwestia zapisu nazwisk dzieci jest wycznie wewntrzn spraw pastwa belgijskiego i jego regu-lacji. Ponadto zapis nazwiska dzieci zgodny z prawem belgijskim i prawem hiszpa-skim rni si, co jest stanem niepodanym. Jednoczenie rzecznik generalny uzna w zakresie transliteracji nazwisk za jedyny przypadek zgodny z prawem WE i niebdcy dyskryminacj obowizek transliteracji imion i nazwisk greckich w Niemczech, co wynikao z uywania innego alfabetu ni aciski. Uzna rwnie, e brak zapisu imienia i nazwiska zgodnego z tradycj narodow i wol rodzicw moe powodowa zarwno naruszenie godnoci, jak i stanowi niewygod w yciu codziennym i zawodowym.

W postpowaniu znajduje si sprawa C-391/09 Runevi-Vardyn i Wardyn przeciwko Litwie56. W sprawie tej Wileski Sd Dzielnicowy (Vilniaus miesto 1 apylinks teismas) zwrci si z pytaniem prejudycjalnym obejmujcym cztery zagadnienia z zakresu obywatelstwa unijnego:

1. Czy w wietle przepisw dyrektywy Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r.

wprowadzajcej w ycie zasad rwnego traktowania osb bez wzgldu na pochodzenie raso-we lub etniczne art. 2 ust. 2 lit. b) tej dyrektywy naley interpretowa w ten sposb, e zakazu-je on pastwom czonkowskim poredniej dyskryminacji osb ze wzgldu na ich pochodzenie etniczne w sytuacji przypadku, w ktrym przepisy krajowe przewiduj, e imiona i nazwiska mog by wpisywane w aktach stanu cywilnego z uyciem wycznie liter jzyka pastwowego?

2. Czy w wietle przepisw dyrektywy Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzajcej w ycie zasad rwnego traktowania osb bez wzgldu na pochodzenie raso-we lub etniczne art. 2 ust. 2 lit. b) tej dyrektywy naley interpretowa w ten sposb, e zakazu-je on pastwom czonkowskim poredniej dyskryminacji osb ze wzgldu na ich pochodzenie etniczne w przypadku, w ktrym przepisy krajowe przewiduj, e imiona i nazwiska osb in-nego pochodzenia lub przynalenoci pastwowej naley wpisywa w aktach stanu cywilnego z uyciem liter aciskich bez zastosowania znakw diakrytycznych, ligatur lub innych mody-fikacji liter alfabetu aciskiego, ktre uywane s w innych jzykach?

3. Czy postanowienia art. 18 ust. 1 WE, ustanawiajcego prawo kadego obywatela Unii Europejskiej do swobodnego przemieszczania si i przebywania na terytorium pastw czon-kowskich, i art. 12 akapit pierwszy WE, ktry zakazuje dyskryminacji ze wzgldu na przyna-leno pastwow, naley interpretowa w ten sposb, e zakazuj one pastwom czonkow-skim stanowienia w przepisach krajowych, e imiona i nazwiska mog by wpisywane w ak-tach stanu cywilnego wycznie z uyciem liter jzyka pastwowego?

4. Czy postanowienia art. 18 ust. 1 WE, ustanawiajcego prawo kadego obywatela Unii Europejskiej do swobodnego przemieszczania si i przebywania na terytorium pastw czon-kowskich, i art. 12 akapit pierwszy WE, ktry zakazuje dyskryminacji ze wzgldu na przyna-leno pastwow, naley interpretowa w ten sposb, e zakazuj one pastwom czonkow-skim stanowienia w przepisach krajowych, e imiona i nazwiska osb innego pochodzenia et-

56 Dz. Urz. UE 09.C.312.20 z 19 grudnia 2009.

Grzegorz Janusz 190

nicznego lub przynalenoci pastwowej naley wpisywa w aktach stanu cywilnego z uy-ciem liter aciskich bez zastosowania znakw diakrytycznych, ligatur lub innych modyfikacji liter alfabetu aciskiego, ktre uywane s w innych jzykach?

Sprawa ta, formalnie z zakresu obywatelstwa unijnego, ma w praktyce

wane znaczenie dla mniejszoci polskiej na Litwie. Dotyczy ona obywatela polskiego ukasza Wardyna i obywatelki litewskiej narodowoci polskiej Ma-gorzaty Runiewicz (Malgoaty Runevi). Nazwisko maonki . Wardyna, mi-mo wniosku maonkw, zostao zapisane w wersji dopuszczonej na Litwie jako Malgoata Runevi-Vardyn57. Prowadzone na Litwie postpowanie w sprawie zapisu nazwiska zgodnego z wol maonkw toczyo si od 2007 r. Urodzony w Belgii syn Micha dosta podwjny akt urodzenia jako Micha Wardyn (akt polski) i Michal Vardyn (akt litewski). W efekcie osoby z tej samej rodziny nosz nazwisko o rnym zapisie, co moe powodowa powane komplikacje w korzystaniu z praw przez te osoby poza terytorium Litwy, a na terenie innych pastw UE. Problem pisowni nazwisk nie ma obecnie wymiaru technicznego, tj. formy zapisu, ale ma wymiar polityczny, gdy mimo formalnego braku w alfa-becie litewskim liter waciwych innym alfabetom, nie istnieje dzisiaj aden problem zapisu liter z innych alfabetw.

W wietle omwionego orzecznictwa Trybunau Sprawiedliwoci naley przyj, e odmowa zapisu przez wadze litewskie nazwiska maonki oraz dziecka obywatela RP zgodnie z ich wol i zasadami pisowni jzyka polskiego stanowi dziaanie dyskryminacyjne, naruszajce zarwno dyrektyw 43/2000, jak i art. 12 ust. 1 i art. 18 TWE (aktualnie art. 18 i 21 TFUE). Ponadto Litwa jest sygnatariuszem Konwencji ramowej o ochronie mniejszoci narodowych Rady Europy z 1 lutego 1995 r., ktrej art. 11 ust. 1 daje prawo do uywania imienia i nazwiska w brzmieniu jzyka ojczystego, i nie zoya do tej konwen-cji adnego zastrzeenia lub deklaracji ograniczajcej, za Trybuna Sprawiedliwo-ci wielokrotnie odwoywa si w swoim orzecznictwie take do aktw prawa i aktw deklaratywnych przyjtych w innych systemach ochrony praw jedno-stek58. Co prawda maonka . Wardyna jest obywatelk litewsk, ale jako oso-

57 D. Szecio, Litaunizacja polskich imion i nazwisk, Program Spraw Precedensowych

Helsiskiej Fundacji Praw Czowieka. Biuletyn Informacyjny, 2007 nr 8 (sierpie), s. 3; E. o-siska, Prawo UE uratuje polskie nazwiska?, Rzeczpospolita wydanie internetowe http://www.rp.pl/artykul/243283,468028_Prawo_UE_uratuje_polskie_nazwiska_.html.

58 W Raporcie wyjaniajcym do Konwencji ramowej Rady Europy o ochronie mniejszoci na-rodowych nastpujco zinterpretowano prawo okrelone w art. 11 ust. 1 Konwencji:

68. Majc na uwadze praktyczne implikacje tego zobowizania, postanowienie to jest sformuowane w sposb, ktry pozwala Stronom na zastosowanie go przy uwzgldnieniu ich wasnych, szczeglnych okolicznoci. Na przykad, Strony mog uywa alfabetu ich jzyka oficjalnego do zapisywania nazwiska (nazwisk) osoby nalecej do mniejszoci narodowej w zapisie fonetycznym. Osoby, ktre byy zmuszone do rezygnacji z ich oryginalnego nazwiska (nazwisk) lub ktrych nazwisko (nazwiska) zostao zmienione si, powinny by uprawnione do powrotu do niego (nich), oczywicie z uwzgldnieniem przypadkw naduywania praw i zmian nazwiska (nazwisk) w celach oszukaczych. Rozumie si, e systemy prawne


191

ba naleca do mniejszoci polskiej ma prawo wyboru zapisu swojego imienia i nazwiska.

Kwesti wan z punktu widzenia postpowania przed TS jest opinia rzecznika generalnego w sprawie C-148/02 Carlos Garcia Avello przeciwko Belgii, e zapis nazwisk dzieci (w tym przypadku i maonki) nie jest wycznie wewntrzn spraw pastwa czonkowskiego UE i jego regulacji (pkt 52 opinii). Zrnicowany zapis nazwisk czonkw tej samej rodziny (maonkowie i dzieci) jest stanem niepodanym, ktry moe rodzi take problemy natury prawnej w kadym innym pastwie czonkowskim UE. Wreszcie istotne jest, czy w in-nym pastwie czonkowskim UE istniaaby moliwo zapisu nazwiska zgodnie z zasadami pisowni jzyka polskiego? o co wnioskowali do wadz litewskich maonkowie Wardyn. Na to pytanie naley odpowiedzie pozytywnie i to nie tylko w odniesieniu do pastwa polskiego. W takiej sytuacji naley uzna, e zoone 2 padziernika 2009 r. przez Vilniaus miesto 1 apylinks teismas pyta-nie prejudycjalne w sprawie zapisu w jzyku urzdowym litewskim imienia i nazwiska moe uzyska wykadni Trybunau Sprawiedliwoci, e stanowi to poredni dyskryminacj osb ze wzgldu na ich pochodzenie etniczne take w przypadku, w ktrym przepisy krajowe przewiduj, e imiona i nazwiska mog by wpisywane w aktach stanu cywilnego z uyciem wycznie liter jzy-ka pastwowego. Rwnie odpowied na kolejne pytania odnoszce si do za-stosowania art. 12 akapit 1 i art. 18 ust. 1 (aktualnie art. 18 i 21 TFUE) winna wskaza naruszenie praw obywateli UE. Co prawda, w pytaniu prejudycjalnym nie podniesiono regulacji z art. 17 TWE (obecnie art. 20 TFUE), ale naley przyj, e Trybuna odniesie si take do tej kwestii, gdy aczkolwiek general-nie Trybuna nie wykracza poza zagadnienia prawne ujte w pytaniu prejudy-cjalnym, to regulacja art. 17 TWE (20 TFUE) jest nierozerwalnie zwizana z prawami obywateli UE. Naley tu podkreli, e zgodnie z zasad pierwsze-stwa prawa unijnego, jeli z orzeczenia TS bdzie wynika, e pewne normy prawa krajowego s nie do pogodzenia z normami prawa unijnego, sd krajowy bdzie zobowizany, wydajc orzeczenie, odmwi zastosowania tych norm prawa krajowego.

Przytoczone sprawy, poza spraw Wardyn, nie byy zwizane z prawami mniejszoci. To raczej prawa przysugujce na terytorium danego pastwa czonkowskiego UE osobom nalecym do mniejszoci jzykowych byy przez Trybuna interpretowane jako podstawa do ich rozszerzenia na obywateli innych pastw unijnych w sposb, jaki mg wyeliminowa jakkolwiek form dys-kryminacji. W swoim orzecznictwie Trybuna konsekwentnie zmierza w kie-

Stron bd pod tym wzgldem zgodne z midzynarodowymi zasadami odnoszcymi si do ochrony mniejszoci narodowych.

Grzegorz Janusz 192

runku zrwnania praw obywateli UE w tym zakresie, dbajc, aby nie spowodo-wao ono zmiany praw podmiotowych59, ale suyo integracji obywateli Unii.

Reasumujc, w UE dopiero ksztatuje si system ochrony praw czowieka,

a w jego ramach do saby system ochrony praw mniejszoci narodowych. Std te tez Dariusza Niedwiedzkiego, e Unia Europejska odgrywa istotn rol w wyznaczaniu standardw traktowania mniejszoci narodowych na naszym kontynencie, naley uzna za zbyt daleko idc, albowiem Unia moe odgry-wa tak rol w przyszoci, ale na pewno dzi nie wyznacza standardw w tej dziedzinie60. Kyriaki Topidi, analizujc standardy i mechanizmy UE w zakresie ochrony mniejszoci i zapobiegania dyskryminacji, zwrci uwag, e w Unii dopiero tworzony jest system ochrony mniejszoci. Podkrela znaczenie kryte-riw kopenhaskich, ale te zwraca uwag, e charakter wikszoci dziaa UE w sferze mniejszoci narodowych ma mikki charakter. Zwraca te uwag, e dyrektywa 2000/43 nie zawiera skutecznych mechanizmw monitoringu jej realizacji, waciwych dla systemw ochrony mniejszoci, poza skadaniem co pi lat sprawozda z jej realizacji61. Dzisiaj mona stwierdzi, e kilka sta-rych pastw czonkowskich UE miaoby w wietle kryteriw kopenhaskich problemy z przyjciem do Unii z powodu niespeniania jednego z podstawo-wych kryteriw politycznych, jakim jest przestrzeganie praw mniejszoci naro-dowych. Warto tu wskaza na przypadek Grecji, w ktrej doszo do zdarzenia stawiajcego pod znakiem zapytania polityk tego pastwa jako czonka UE wobec swoich obywateli. 2 lutego 2001 r. czonek Stowarzyszenia Kultury Aromuskiej w Atenach Sotiris Bletsas za wypowiedzi w trakcie Festiwalu Kul-tury Aromuskiej w Nusa zosta skazany na podstawie art. 191 greckiego kodeksu karnego na 15 miesicy pozbawienia wolnoci oraz 500 tys. drachm kary (ok. 1,5 tys. ) za rozpowszechnianie faszywych informacji62. Wypowied S. Blesasa dotyczya nieuznawania przez Grecj mniejszoci narodowych oraz podkrelaa wsparcie udzielane przez UE. Pikanterii temu zdarzeniu dodawa fakt, e jak za-uwaa Markus Warasin do skazania doszo w Europejskim Roku Jzykw

59 Taki charakter ma np. prawo czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach parlamen-

tarnych i prezydenckich. 60 D. Niedwiedzki, Polityka i programy Unii Europejskiej dotyczce ochrony i wspierania

mniejszoci narodowych w krajach czonkowskich UE, w: Perspektywy wspierania mniejszoci narodowych w Polsce w kontekcie przystpienia do Unii Europejskiej. Materiay konferencyjne, Opole, maj 2002, http://www.haus.pl/pl/pdf/pub1/12.pdf, s. 8.

61 K. Topidi, European Union standards and mechanisms for the protection of minorities and the prevention of discrimination, w: Mechanisms for the implementation of minority rights, Stras-bourg 2004, s. 196197.

62 M.Warasin, Sprachminderheiten in der Europischen Union, Die Union. Vierteljahreszeitschrift fr Integrationsfragen (Wien) 1, 2002, s. 52.


193

(2001)63. Dodatkowo S. Blesas korzysta z finansowego wsparcia Europejskiego Biura Mniejszoci Jzykowych finansowanego przez Komisj Europejsk.

THE FUNDAMENTAL RIGHTS AND PROTECTION OF NATIONAL MINORITIES IN EUROPEAN UNION

Summary. Despite the fact European Union (earlier European Community) hasnt created its own system of protecting of human rights (fundamental rights) and thus connected with them protec-tion of minority rights a big attention in its activity has been paid to prevention of discrimina-tion, racism and xenophobia. Considerably obligations in this matter were referred to the protec-tion of human rights system within the Council of Europe. Yet referring to fundamental rights has also occurred many times in the Court of Justice verdicts. Observing human rights, including rights of national minorities, became the basis of the opinion if a state is ready to become a mem-ber of UE (Copenhagen criterion).

An important moment was setting up the Petition Commission in the European Parliament and then passing the Charter of Fundamental Rights. Also two regulations passed in 1999/2000 and the Council Directive 2000/43/EC of 29 June 2000 implementing the principle of equal treat-ment between persons irrespective of racial or ethnic origin completed previous regulations in community law. Regulations of article 7 of the Treaty on European Union provided the sanction for states in which a serious risk of violation of the rights defined in article 2 occurred or consider-able and constant violations of these rights have been stated. However these regulations havent been used in practice so far, they are still a direct memento for member states.

The system of human rights protection in European Union has just been created and the sys-tem of protecting of minority rights within it in still rather weak. But considering the fact, how European Union attaches importance to the matter of human rights, there is no doubt that this sphere of activity will be developed.

Key words: Fundamental rights, human rights, national minorities rights, protection of national minorities, equal treatment, European Union

63 Europejski Rok Jzykw ogoszony zosta na podstawie rezolucji Parlamentu Europejskiego

i Rady z dnia 17 lipca 2000 r.

PRAWA PODSTAWOWE A OCHRONA MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH W UNII ... · w Unii Europejskiej, ... środków przyjętych przez instytucje na jego podstawie”, ... Prawo do składania petycji

Documents

g ŚLUBOWANIE NOWO PRZYJĘTYCH PRACA DLA...

Kontrola stosowania prawa Unii Europejskiej · instytucje.....

WPŁYW ROZWIĄZAŃ PRZYJĘTYCH KODEKSIE ...Wpływ...

przyszłość Unii Europejskiej

Dotacje z unii

Wokół symboli Unii Europejskiej !!!

DOKUMENTY UNII EUROPEJSKIEJ | ITB

Lista kandydatów przyjętych i nieprzyjętych w...

Postępowanie w przedmiocie rozpatrzenia petycji...449...

Polityka budżetowa Unii Europejskiej

UNII June Newsletter ENG

Instytucje Unii Europejskiej - WSPiA