Pobierz przewodnik

DROGA ŚW. JAKUBA

Droga WielkopolskaDroga Dolnośląska

Droga Sudecka

Przewodnik pielgrzyma

DROGA ŚW. JAKUBADroga Wielkopolska, Droga Dolnośląska, Droga SudeckaPrzewodnik pielgrzymaISBN: 978-83-937397-1-4

Opracowanie: ©Stowarzyszenie„PrzyjacieleDrógśw.JakubawPolsce” ul.Legnicka65 54-206Wrocław

na zlecenie: ©StowarzyszenieŚwiatowid www.camino-europe-pl.eu [email protected],[email protected]

EuropejskiFunduszRolnynarzeczRozwojuObszarówWiejskichEuropa inwestującawobszarywiejskie.Publikacja finansowanaześrodkówUniiEuropejskiejw ramachosi 4 Leader. Działanie 421 -Wdrażanie projektówwspółpracyw zakresie operacjipolegającejnarealizacjiprojektuwspółpracy.

Tekst: Piotr Góralczyk (Mogilno-Gniezno), Joanna Szczepankiewicz-Battek (Gniezno-Leszno), Tomasz Mietlicki (Leszno-Chocianów), Emil Mendyk (Chocianów-Lubań),WaldemarBena(Lubań-Zgorzelec)Redakcja:EmilMendyk,MałgorzataSzeszkoKorekta:KatarzynaJabłońskaZdjęcia:MarekBattek(str.23d,str.24,str.25-28,str.29g,str.34g,str.35d,str.40-41,str.43-46,str.71,str.72g,str.74-76,str.79,str.80,str.83)IreneuszKrukowski-Zdanowicz(str.171-180)EmilMendyk(str.129,str.133,str.135,str.136d,str.140d,str.142g,str.143g,str.147,str.148g,str.149g,str.151,str.153g,str.155d,str.154d,str.157,str.159,str.161)TomaszMietlicki (str.85-88,str.92-101,str.102d,str.103-113,str.114g,str.115d,str.116gid,str.117,str.118śid,str.121-127,str.131g)MartaMiatkowska(str.181-198),MarekGrześkowiak(str.77)PiotrGóralczyk(str.8-19,str.20g,str.21-22,str.23g,str.34d,str.35,str.36g,str.37d,str.42,str.47,str.52g,str.102g,str.115g,str.116ś,str.118g,str.119śid,str.128d,str.130,str.134,str.136g,str.142d,str.148d,str.149d,str.152,str.153d,str.154g,str.155g,str.158d,str.163,str.168-169),TanayLajos(str.5g)RadosławSzeszko(str.6,str.36,str.37d,str.38g,str.48g,str.51,str.52d,str.53-69,str.72d,str.73,str.114d,str.131d,str.137,str.138,str.140g,str.141d)DorotaWróbel(str.91)ArchiwumStowarzyszenia“PrzyjacieleDrógśw.JakubawPolsce”-(str.5d,str.20d,str.29d,str.48d,str.158ś,str.162,str.164-165)Zastosowaneskróty:g-nagórze,ś-pośrodku,d-udołuSkład, opracowanie graficzne: RadosławSzeszkoMapy:ZbigniewIlków–napodstawieUMP-pcPLDruk:DrukarniaMAJORCZYK-Gniezno

Spis treści

Od wydawcy �� 4Wstęp �� 6Opis etapów:Droga Wielkopolska �� 11

Etap 1: Mogilno - Trzemeszno �� 11Etap 2: Trzemeszno - Gniezno �� 19Etap 3: Gniezno - Skrzetuszewo �� 33Etap 4: Skrzetuszewo - Murowana Goślina ............................................39Etap 5: Murowana Goślina - Kobylnica...................................................45Etap 6: Kobylnica - Poznań Głuszyna.......................................................51Etap 7: Poznań Głuszyna - Żabno �� 65Etap 8: Żabno - Lubiń �� 71Etap 9: Lubiń - Leszno �� 79Etap 10: Leszno - Wschowa �� 91Etap 11: Wschowa - Głogów �� 101

Droga Dolnośląska �� 113Etap 12: Głogów - Grodowiec �� 113Etap 13: Grodowiec - Nowa Wieś Lubińska...........................................121Etap 14: Nowa Wieś Lubińska - Modła.................................................127Etap 15: Modła - Bolesławiec �� 133Etap 16: Bolesławiec - Nowogrodziec...................................................147Etap 17: Nowogrodziec- Henryków Lubański.........................................151Etap 18: Henryków Lubański - Zgorzelec...............................................161

Droga Sudecka �� 171Etap 1: Krzeszów - Kowary �� 171Etap 2: Kowary - Wrzeszczyn �� 179Etap 3: Wrzeszczyn - Lubomierz �� 187Etap 4: Lubomierz - Lubań �� 195

-miejscowośćetapowa

-oznaczenieDrogiśw.Jakuba

-kościółśw.Jakuba

-komunikacjaautobusowa

Lubiń - nocleg

-muzeum

-kościół

-stacjakolejowa

Legenda do map

4 5

Od wydawcy

DrogiPielgrzymie!

JestnamniezmierniemiłozaproponowaćTobie,ruszającemunaszlak,pozy-cję, która pomożew trudzie pielgrzymowania Drogą św. Jakuba. Niniejszapublikacjajestprzewodnikiem,którypokażeTobieDrogęśw.Jakubazprak-tycznegopunktuwidzenia,zwielomapotrzebnymiinformacjami.Dziękiniemu

poznaszokolicznemiejscowości z ichzabytkamiiwspaniałościami,dowieszsię, gdzie możesz wziąć udziałweMszyśw.,agdziezjeść iprzeno-cować. Zdjęcia i mapy nie pozwoląTobiezboczyćztrasyipominąćtego,co naszym zdaniem zobaczyć warto.Przewodnik będzie Twoim towarzy-szempoWielkopolskiej,Dolnośląskieji Sudeckiej Drodze św. Jakuba -odMogilnadoZgorzelca.Idea pielgrzymowania Drogąśw. Jakuba ma swój początekwe wczesnym średniowieczu,ale dopiero ostatnie dziesięciolecia

ożywiłyszlakipątniczedoSantiagodeComposteli.Wduchu jednościnaro-dówEuropy i Aktu Europejskiego papieża Jana Pawła II z 1982 roku RadaEuropy ogłosiła Drogę św. Jakuba najważniejszym szlakiem kulturowymStarego Kontynentu. W działania te włączyły się również Lokalne GrupyDziałania z terenu Wielkopolski, Dolnego Śląska i Lubuskiego, które reali-zującprogramLEADERpodjęłydziałaniazmierzającedowskrzeszeniaDrogiśw.Jakubanaterenieichdziałaniawramachnadalrealizowanegoprojektu„EuropejskieDrogiśw.Jakuba”.Idea restytucjiDrogi św. JakubawpołudniowychNiemczechw latachdzie-więćdziesiątychbyłaściślezwiązanaznarodzinamiwspomnianegowcześniejprojektu„EuropejskieDrogiśw.Jakuba”,któryjestmiędzynarodowymprojek-temrealizowanymwramachśrodkówUniiEuropejskiejnietylkowNiemczech,lecztakżewAustrii,Szwajcarii,Polsce,CzechachinaWęgrzech.Odtamtegoczasu Droga rozrasta się bardzo szybko, obejmując swym zasięgiemwielekrajów Europy. Najważniejszymi partnerami naszego projektu są: LAGAuerbergland-Pfaffenwinkel (Niemcy), LAGRegionalEntwicklungPillerseetal-Leogang/Kitzbüheler Alpen (Austria), stowarzyszenie Verein Jakobsweg.ch

ze Szwajcarii oraz stowarzyszenie jakubowe Ultreia z Czech. WszystkieLokalne Grupy Działania biorąceudziałwprojekcieściślewspółpracująz stowarzyszeniami Dróg św. Jakubawystępującymi w krajach objętychprojektem. Wyznaczone osoby koor-dynują działania podjęte w ramachrekonstrukcji i utrzymania Drogiśw. Jakuba w poszczególnych pań-stwach. Celem projektu jest przedewszystkimszerokopojęta integracja społeczeństwUnii Europejskiejpoprzezpowrót do chrześcijańskich korzeni naszego kontynentu. Sfera duchowazawieraw sobie potężnądawkę ekumenizmu, ponieważ pielgrzymi EuropyZachodniej to w dużej część protestanci lub czasami wręcz osoby niewie-rzące,którzypoprzezswą„inność” stanowiądlanasdoskonały sprawdziannaszej tolerancji i otwartości na innewyznanie.Przesłanieprojektuzawieraw sobie także aktywną współpracęsamorządów, związków wyznanio-wych i lokalnychspołecznościwcelutworzenia świadomości partner-stwa i otwartości na nowe idee.Niebez znaczenia jest tu także wymiargospodarczy naszego przedsięwzię-cia.Rozwójruchupielgrzymkowegotorozwójinfrastruktury,turystykiigene-rowaniewymiernychkorzyściekonomicznych.Nasz Przewodnik jest owocem pracy wielu ludzi. Tworzyliśmy go z myśląokażdym,ktochciałbywybraćsięnapielgrzymkęDrogąśw.Jakuba.Prosimy,dbajoniegojakodobregoprzyjaciela,aonzpewnościąodwdzięczysięTobiedobrąradą.

ZJakubowympozdrowieniem!

6 7

Wstęp

Dokądwiedziesz,Drogo?

OdpowiedźwprzypadkutejDrogiwydajesięnaderprosta–naKoniecŚwiata.NieopodalwcinającegosięwwodyAtlantykuprzylądkaFistera(Finisterrae–łac.KoniecŚwiata)whiszpańskiejGalicjiznajdujesięSantiagodeCompostela,gdzie–wedługtradycji–pochowanyzostałApostołJakubStarszy.PowstałenaPoluGwiazdy(CampusStellae)miastozromańskąkatedrąodIXwiekuażposchyłek średniowieczabyło celem tysięcypątników,wagabundów,pokutni-ków,mistyków,dyplomatówirycerzy.Wyruszaliwdrogęzróżnychprzyczyn,ale zawsze wracali odmienieni z dumą niosąc znalezioną nad Atlantykiem

muszlę– stała się onawięc znakiemDrogi św. Jakuba i pielgrzymowaniaw ogóle. Po wiekach daleki prze-cież od dewocji Johann Wolfgangvon Goethe twierdził, że europejskaświadomość kształtowała się nadro-gachdoComposteli.Nasłowaweimarskiegopoetypowo-łał się Jan Paweł II, gdy 9 XI 1982r.

wSantiagodeCompostelaogłosiłAktEuropejski,wktórymzaprosiłmieszkań-cówKontynentudoodtwarzaniaszlakówdośw.Jakuba–CaminodeSantiago.Już5latpóźniejDrogaśw.JakubauznanazostałaprzezRadęEuropyzapierw-szy Europejski Szlak Kulturowy; w roku 1989 w Santiago miały miejsce

ŚwiatoweDniMłodzieży,aw1993–Caminowpisanona listę światowegodziedzictwa kultury UNESCO. Żółtestrzałki, którymi w latach 70-tychks.EliasValiňaoznaczałstareCamino,pojawiły się na dawnych traktachi ścieżkach kolejnych krajów Europy.JakzadawnychdnidoSantiagoznówwędrują tygodniami ludzie z całegoniemalświata.

Caminoodmienia.Uczycierpliwości,otwarcianainnychludzi,Boga,przyrodęisamegosiebie,pozwalacieszyćsiędrobnymirzeczami,odkryć„drugiedno”rzeczywistości i ślady tych,którzy szliprzednami.Ale równieżkażewracaćnaDrogęwkażdejwolnejchwili.OdtwarzanewEuropieszlakidawnychpielgrzymówdoSantiagodeCompostela

nawiązujądodawnychtraktów(piesipątnicywoleliwszaktakżeskorzystaćz istniejącej „infrastruktury transpor-towej”),naktóre„nanizane”sąstarekościoły, kaplice czy szpitale podwezwaniem św. Jakuba, ale takżebyłekomandoriezakonówrycerskich,gdzie piechurzy mogli znaleźć wiktiopierunek.Nie inaczej jest w Polsce, gdziejako pierwsza udostępniona zostaław roku 2005 Dolnośląska Droga św. Jakuba z Jakubowa koło GłogowadoZgorzelca-tupołączyłasięonazsaksońskimodcinkiemdawnejViaRegia,Ekumenicznym Szlakiem Pątniczym (Ökumenischer Pilgerweg). PowstałazinicjatywyBractwaśw.JakubaApostołaDrogaDolnośląskarozrosłasięrokpóźniej za sprawą Fundacji Wioski Franciszkańskiej o Drogę WielkopolskązGnieznaprzezPoznań,Lubiń i LesznodoGłogowa.ObecnieSzlakmiędzyMogilnem a Głogowem oraz w Sudetach merytorycznie wspiera stowarzy-szenie „PrzyjacieleDróg św. JakubawPolsce”,a resztęDrogiDolnośląskiej

8 9

Wstęp

-Bractwośw.Jakuba.KolejnemiesiącetoprzedłużenieszlakudoPragi(DrogęŻytawską ze Zgorzelca do stolicy Czech przygotowali saksońscy sympatycyJakubowego Szlaku) oraz wytyczenie Drogi na Szlaku Piastowskim przeznoszącą tę samą nazwę Organizację Turystyczną (od roku 2012 ten odci-nek zMogilnadoGniezna stanowi częśćWielkopolskiejDrogi św. Jakuba).WTrzemeszniedołączaDrogaPolska(prowadzącazWarmiiiMazurdokoleb-kinaszegokraju)orazDrogaMazowiecka.Wedługpodobnejmetodywlatach2008-2010 Fundacja Wioski Franciszkańskiej przygotowała Sudecką Drogęśw.Jakuba.Drogaśw.JakubaprzezWielkopolskęiDolnyŚląskpróbujeodtworzyćszlak,któryw roku 1563 został wymieniony przez Jörga Gaila z Augsburga jakojednaz95europejskichodcinkówtraspątniczychdoSantiagodeCompostela.Obok Via Regia oraz szlaku z Gdańska przez Toruń,Wrocław i Ołomuniecdo Wiednia, jego „Raißbuchlin” jako trzecią trasę przez Polskę wymieniawłaśniedrogęzKujawiGnieznaprzezPoznań,GłogówiZgorzelecdoPragi.SzlaktenswymikorzeniamisięgajeszczeczasówrzymskichijednejzodnógBursztynowego Szlaku, ale szczególnego znaczenia nabrał on w wieku X,kiedytworzyłysięzalążkidzisiejszychpaństwEuropyŚrodkowej.TowłaśniezCzechprzezŚląskiŁużycedotarłydoWielkopolskikulturałacińskaichrze-ścijaństwo,któresymbolizowaliprzybyliw roku965–Dąbrówka,aw997–św.Wojciech,będącywcześniejbiskupemPragi.GdyzaśmłodepaństwoPiastówotworzyłosięnasąsiadówzzachodu,cesarzOttoIIIdotarłjakopiel-grzymdoGnieznatakżeprzezŁużyce.

Wskazówki praktycznePrzewodnik opisuje łączące sięwLubaniu,nagranicyDolnegoŚląskai Górnych Łużyc, jakubowe szlakiw wersji dla pielgrzymów pieszych.Wprzeważającejmierze–poza frag-mentami Drogi Sudeckiej – są onedostępne także dla rowerzystów.Oznakowaniestanowiąmalowanelubklejone symbolemuszli (biała z czer-

wonymkrzyżemśw. Jakubana szlakuzMogilnadoZgorzelcaorazuprosz-czona,promienistanaszlakuwSudetach)dodatkowauzupełnioneznanymiz CaminowHiszpaniiżółtymistrzałkami.ZgodniezzasadąprzyjętąnaDrodześw. Jakuba szlak jest oznakowany tylko w jedną stronę: do Santiago

de Compostela, czyli na zachód.Wwiększościomijaruchliwe,asfalto-weszosyiprowadzigłówniedrogamipolnymiileśnymiduktami.Przywyty-czaniu szlaku starano się nie pomi-jać znaczących dla poszczególnychregionów obiektów zabytkowychi historycznych. Na trasie nie bra-kuje także odcinków cennych przy-rodniczo i krajobrazowo, jak PuszczaZielonka,PojezierzeLeszczyńskie,BoryDolnośląskie, Rudawy JanowickieczyPogórzeIzerskie.Adresy miejsc noclegowych podanesąpoopisieposzczególnychmiejsco-wości.Abyuzyskaćpewnośćnocleguwskazana jest wcześniejsza telefo-niczna zapowiedź.Dotyczy to przedewszystkimobiektów,którenacodzieńnieświadczątakichmożliwości(klasz-tory,domyparafialneitp.).Przedwyruszeniemnaszlakwartozajrzećnastronęinternetowąwww.cami-no-europa-pl.eu, by zweryfikować aktualnywykaz dostępnych dla pielgrzy-mówmiejscnoclegowych.Wskazanejest,abykażdywybierającysięnaSzlakichcącykorzystaćzmiejscnoclegowych,posługiwałsięPaszportemPielgrzyma,którydajegospodarzomobiektówpewność,żemająrzeczywiściedoczynieniazpątnikiem.Dokumenttakimożnaotrzymaćm.in.wpoznańskiejKsięgarniGrupa18(ul.Ratajczaka18),punkcieinformacyjnymSzlakuPiastowskiegowGnieźnie(Rynek14)orazcentrumobsługipielgrzymawKrzeszowie,atakżekorespondencyjniewsto-warzyszeniu„PrzyjacieleDrógśw.JakubawPolsce”,ul.Legnicka65,54-206Wrocław,e-mail:[email protected]żtylkoiść.

DobrejDrogi!BuenCamino!

11

Mogilno-Trzemeszno

Etap 1

Mogilno – Izdby – Duszno – Niewolno – TrzemesznoDługość: 18 kmRóżnica wysokości: 70 mCzas: 4,40 hMaksymalna wysokość: 152 m n.p.m.

Mogilno (0,0 km)

Miasto, leżące na Pojezierzu Gnieźnieńskim, nad j. Mogileńskim i przepły-wającą przez nie rzeką Panną.Nazwamiejscowościwywodzi się od słowa„mogiły”.Wewczesnym średniowieczu na półwyspie istniał gród obronny,doktóregow1065r.książęBolesławŚmiałysprowadziłoo.benedyktynów.Niektórzy historycy - m.in. WojciechKętrzyński - twierdzą, że mnichówdo Mogilna sprowadził książęKazimierzOdnowiciel i to jużw roku1054. Niewątpliwie było to jednoz pierwszych na ziemiach polskichopactwbenedyktyńskich.Na pd. od rynku znajduje się późnogotycki kościół farny pw. św. JakubaStarszego z ok. 1511 roku. Jak podaje tradycja była to pierwsza świątyniaufundowanaprzezrycerzaZbylutazPałukpodkoniecXIIwieku.WyposażenieobecnejbudowlipochodzizXVIIIwieku,alenadołtarzemgłównymzacho-wał się krucyfiks z 1511r., natomiast późnogotycka kropielnica datowanajestnapoczątekXVIw.PrzykościelestoiszachulcowadzwonnicazXVIIIw.Na zewnętrznymmurze prezbiteriumodnajdziemy płaskorzeźbę św. JakubaStarszego z pątniczymi atrybutami -laską imanierką. Przedwyruszeniemna szlak godną polecenia jest krót-ka wizyta w kościele pw. św. JanaApostoła - młodszego brataśw. Jakuba Starszego. TrójnawowykościółzXIw.iklasztortworzązwar-tą grupę. Świątynia prezentujewielestylów - prezbiterium romańskie,nawy boczne gotyckie, okna i wej-

12 13

Etap 1 - Droga Wielkopolska Mogilno-Trzemeszno

ście zachodnie barokowe. W ołta-rzu głównymwisi obrazMatki Bożej(w typieMBŚnieżnej) zakrytykopułąz wizerunkiem patrona. W nawachbocznych, jedyne w Wielkopolsce,sklepieniekryształowe.Podposadzkąkościoła dwie krypty - we wschod-niej ołtarz romański. Obok odkry-to grób opata, w którym znalezionośredniowieczne naczynie liturgiczne

-akwamanile,wkształciekonia.Wobukryptachsklepieniewykonanoztufuwulkanicznego.WczęścizachodniejzachowanazostałapolichromiazXVIw.orazcegłyznapisaminagrobnymi.NachórzekościołazobaczymymalowidłazżyciabenedyktynówikrólaBolesławaŚmiałego.Wwirydarzustoizasypanastudnia z XIw.W znajdującym się dziśw klasztorze Europejskim CentrumSpotkań„Wojciech–Adalbert”,pielgrzymimająmożliwośćnocleguiposiłku.

Punktem początkowym Drogi św. Jakuba „Na Szlaku Piastowskim”jestmogileńska fara. Już po 100m skręcamyw lewow ul. Ks. Piotra

Wawrzyniaka do ul.Wodnej. Parkowymi alejkami idziemy naokoło jeziora domostku,zaktórymkierujemysiędoul.TadeuszaKościuszkiwlewo,przechodzącobokpomnikaks.PiotraWawrzyniaka(proboszczaparafiiśw.Jakuba,działaczaniepodległościowego z czasów Kulturkampfu; nazywanego przez Prusaków„Polskim Królem”). Idąc ok. 1 kmmijamy cmentarz parafialny (w centralnympunkciemauzoleumks.P.Wawrzyniaka,obokskromnygróbp.SalomeiGlemp-matkiPrymasakardynałaJózefaGlempa)istacjębenzynową.Przykrzyżuprzy-drożnymidrogowskazie„Gozdawa2”skręcamywprawodoul.Wybudowanie.Mijamy dwa przejazdy kolejowe. Za drugim po ok. 250 m, na początku wsiStawiskakierujemy sięw lewopolnądrogą, zgodnie ze znakami czerwonegoszlaku pieszego – na niektórych mapach turystycznych ma on nazwę „Szlakśw.Wojciecha”.JegoznakibędąznamiażdoNowejWsiNiechanowskiej.

NoclegEuropejskie Centrum Spotkań „Wojciech – Adalbert”ul. Benedyktyńska 24, 88-300 MogilnoAdministrator domu: Zenon Popiołek, tel. +48 52 315 24 08, +48 663 101 855 [email protected], www.klasztor.mogilno.com.pl

Ośrodek konferencyjno-wypoczynkowy „Heaven” (ca.2 km na północ od Wylatowa)Chabsko 37, 88-342 Wylatowo, www.osrodek-heaven.comtel. +48 882 092 741, +48 608 697 660

Schronisko PTSM Hotel Marcinul. Piłsudskiego 18, 88-300 Mogilno ul. Rynek 17, 88-300 Mogilnotel.+48 52 315 26 83 tel. +48 52 315 74 94

Dworek - Ośrodek Sportu i Rekreacji ConradoGozdawa, 88-300 Mogilno Żabno 52, 88-300 Mogilnotel. +48 52 315 59 91 tel. +48 52 315 26 [email protected] [email protected]

Europejskie Centrum Spotkań Józefina – hotel/restauracjaul. Benedykta XVI 1, 88-300 Mogilno Plac Wolnośći 4, 88-300 Mogilnotel. +48 52 315 24 08, wew. 122 tel. +48 52 315 71 60

Parafia pw. św. Jakuba Większego Apostołaul. Benedyktyńska 12, 88-300 Mogilno, www.faramogilno.pltel. +48 52 315 24 05Msze św.niedziele: 7.00, 9.00, 10.30, 12.00, 16.00dni powszednie: czas letni - 7.00 i 18.30, czas zimowy - 7.00, 17.30

Parafia pw. św. Jana Apostołaul. Benedykta XVI /1, 88-300 Mogilno, www.klasztor.mogilno.com.pltel. +48 52 315 24 08Msze św.niedziele: 8.00, 9.30, 11.00, 12.30, 18.00dni powszednie: 8.00 i 18.00

Parafia pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocyul. Jana Pawła II/3, 88-300 Mogilno, www.parafiabnp.comtel. +48 52 315 14 06Msze św.niedziele: 7.00, 9.00, 10.30, 12.00, 18.00dni powszednie: czas letni - 8.00,19.00, czas zimowy – 8.00, 17.00Adoracja Najświętszego Sakramentu (od Wielkanocy do 31 października)

Parafia pw. św. Faustynyul. Mikołaja Reja 22, 88-300 Mogilno, www.faustyna-mogilno.pltel. +48 52 551 31 75Msze św.niedziele: 7.00, 9.00, 11.00, 12.30 (od IX do VI), 19,00dni powszednie: pon., czw. i pt.: 17.00, 18.00, wt., śr., i sob.: 8.00, 18.00

14 15


Stawiska (3 km) opuszczamy polną drogą i idziemy prosto 1,5 kmdowsiGozdawa (5 km) (tu eklektyczny dwór z 2 połowyXIXwieku,

wodrestaurowanympo1984r.mieści się obecnie hotel;wokół zadbanyparkopow.2ha).SkrzyżowaniedrógwGozdawieprzechodzimynawprost.Dalejtąsamądrogą2kmdowsi Izdby (7 km) (leżynagranicywojewództwwiel-kopolskiegoikujawsko-pomorskiego).Naskrajuwsipoczątekdrogiasfaltowej(kapliczka z figurą Chrystusa; na jej ogrodzeniu znajduje się płaskorzeźbamuszliśw.Jakuba;podobnązobaczymykawałekdalejnajednymzbudynkówwiejskich).Ok.300modfiguryskrętwprawopomiędzyzabudowania–znakiistrzałkiorazdrogowskazDrogiśw.Jakubapokazująwłaściwykierunek.100mdalejnarozwidleniukierujemysięwlewoipo400mwkraczamynaterenpowiatu gnieźnieńskiego i województwa wielkopolskiego (granica nie jestwżadensposóboznaczona).

Wieża widokowa na Wale Wydarto-wskim wzniesiona jest ok. 100metrów od szlaku; ma 12 metrówwysokości, a stoi na najwyższymwzniesieniu powiatu gnieźnieńskiego(167mn.p.m.)iczwartympodwzglę-dem wysokości w Wielkopolsce.Z platformy można zobaczyć wieżę

i kopułę bazyliki w Licheniu, kominy elektrowni w Pątnowie, Mogilno,Strzelno,MysiąWieżęw Kruszwicy, kopalnięwapieniaw Piechcinie, szybydawnejkopalnisoli-PrzyjmaIiIIorazpanoramęGniezna.

Wracajączwieżyskręcamywprawoprzygospodarstwie,obokktóregotudotarliśmy.Ok.300mdalejdrogaprowadząccałyczaswdółskręca

w lewo i po 800m łączy się ze szlakiem jakubowym i pieszym czerwonym.

KościółwDusznie ikuźnięwWydartowie (11 km)dzieliodległośćstukilkudziesięciumetrów.Obiewsieróżniąsięnazwą,alełącząjewspólne

położenie i historia. Droga św. Jakuba prowadzi w dół prosto od główne-go skrzyżowania brukowaną drogą,która po kilkusetmetrach zmienia sięwpolną.Idącprzeważniewdółpośródpól i nie skręcając w żadne z bocz-nych odgałęzień, docieramy do przy-siółka Folusz (gdzie nad strumieniemBystrzycki Rów zobaczymy pozosta-łości folusza wodnego, wykonanegozcegłynapoczątkuXXwieku).Folusz (14 km) leży nad jeziorem,któregowodynapędzałypracującetuniegdyśmaszyny.Drogaprzechodziobokzabytkowegobudynkufabrykiw prawoizarazpotemwlewopodgórę.0,5kmdalejnapotkamyskrzyżowaniedróg,przezktóreidziemynawprost.Podalszych800mzaczynasiędrogaasfaltowa,którąwchodzimydoNiewolna (16 km).Na skrzyżowaniu z główną szosą kierujemy sięw lewo. Stąd idziemy niecałykilometr idocieramydodworcakolejowegoTrzemeszno.Kilkadziesiątmetrówza przejazdem kolejowym skręcamy w prawo w ul. Dworcową prowadzącądodworcaPKP.NawysokościstacjiwspinamysięwlewoposchodkachulicąSzymańskiego–najkrótszymdojściemdla pieszych i rowerzystów z miastana dworzec. Przekraczamy na przej-ściu dla pieszych obwodnicę (uwagana wzmożony ruch!) i kierujemy sięw stronę centrum. Na ul. Kościuszkiskręcamy w prawo i dochodzącdo placu Jana Kilińskiego mijamypomnikprzywódcyinsurekcjikościusz-kowskiej w Warszawie – urodzonegowTrzemesznie–JanaKilińskiego.Idącdalej ul. Św. Jana i ul. Mickiewiczadocieramy na plac KosmowskiegodoBazylikiWniebowzięciaNMP.Wtymmiejscuspotykająsiędwiedrogijaku-bowe – biegnąca od granicy z Litwąprzez Olsztyn i Toruń do Trzemeszna,licząca 662 km tzw. Droga Polskai Droga Wielkopolska prowadzącadalejnapołudniowy-zachód.

Parafia pw. św. DorotyDuszno 262-238 Wydartowotel. +48 61 415 68 49Msze św.niedziele: 8.00, 11.00dni powszednie: czas letni: 18.00czas zimowy: 17.00

Idziemy lekko pod górę w kierunku widoczne-go 200m dalej gospodarstwa. Na rozwidleniuz krzyżemprzydrożnym idziemyprostodowid-niejącejwoddaliwieżykościołaizabudowańwsiDuszno (10 km)(tukościółparafialnyśw.Dorotyz ok. 1865 roku, w stylu neogotyckim). Na jejskraju nawierzchnia z szutrowej zmienia sięw asfaltową. Szlak prowadzi do skrzyżowaniaz główną drogąwWydartowie (i stojącej przynimXIXwiecznej, nieczynnej kuźni z kamienia,zbocianimgniazdemnakominie).

16 17


Trzemeszno (18 km)

Nazwapochodziodkrzewuczeremchy.Położonejestpomiędzydwomajezio-rami:Trzemeszeńskimi Popielewskim.W początkach XII w. Bolesław IIIKrzywousty sprowadził do mia-sta zakon Kanoników RegularnychzFlandrii,którzymieliprowadzićakcjęchrystianizacyjną na Pomorzu Zach.

Zbudowano dla nich kościół i klasztor. Do dziś zachowały się dwie wieżei elementy architektury wnętrza. W XVIII w. staraniem opata MichałaKościeszy Kosmowskiego bazylikę pw. Wniebowzięcia NMP gruntownieodrestaurowanoiprzebudowano,ajegownętrzeozdobionowstylupóźnegobaroku.Wzoryarchitektoniczne,opartenaplaniekrzyżałacińskiego,otoczo-negowieńcemkapliciprzykrytegowzniosłąkopułą,zaczerpniętozrzymskiejbazylikiśw.Piotra.SpalonąprzezNiemcówbudowlęsakralnąodbudowano,odtwarzającdokładnieelementywyposażeniawnętrza.WołtarzugłównymobrazWniebowzięciaNMP,pierwotnienamalowanyprzezFr.Smuglewicza,który po zniszczeniu w 1945r. zrekonstruowała Zofia Wilińska. Ścianyprezbiterium zdobią płaskorzeźby czterech Ojców Kościoła Zachodniego:

św. Ambrożego, św. Hieronima, św.Augustynaiśw.GrzegorzaWielkiego.Pod kopułą umieszczono symbolicz-ny grób św. Wojciecha. Na kopulemożnazobaczyćmalowidłaprzedsta-wiające sceny ze Starego i NowegoTestamentu,poniżejsymboleczterechEwangelistów. Wokół kopuły zbudo-wanowieniecośmiukaplic.W nawie

głównej znajdują się reliefowe tablice z wyobrażeniami czterech prorokówStaregoTestamentu: Izajasza,Ezechiela, Jeremiasza iNatana.Nasklepieniuprzedstawionomęczeństwośw.Wojciecha.W częścizachodniejodnajdziemydwie prostokątne gotyckie wieże, fragmenty muru gotyckiego oraz dwieromańskiekolumnyzbazamiozdobionymiżabkami.BazylikauznawanajestzaperłępóźnegobarokuwWielkopolsce.Obokświątyniznajdujesiębudynekalumnatuzpopiersiemkróla-StanisławaAugusta iherbamiCiołek,KoronyiPogońLitewska.W1775r.natereniealumnatuzałożonoliceumigimnazjum.

NoclegHotel Pietrak Hotel Czeremchaul. Foluska 4, 62-240 Trzemeszno ul. św. Jana 20, 62-240 Trzemesznowww.pietrak.pl www.hotelczeremcha.pltel. +48 61 415 44 00 tel. +48 61 415 43 86

Gospodarstwo Agroturystyczne Pokoje gościnne Kłossowscy“Dom Stara Chata” Bystrzyca 6, 62-240 TrzemesznoPopielewo 9, 62-240 Trzemeszno www.agromgk.plwww.domstarachata.superturystyka.pl tel. +48 61 415 60 95tel. +48 61 415 43 13tel. +48 606 816 219

Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi PannyPlac Kosmowskiego 8, 62-240 Trzemesznotel. +48 61 415 42 46www.parafiatrzemeszno.plMsze św.niedziele: 7.00, 8.30, 9.30, 11.00, 15.00 i 18.30dni powszednie: 6.30, 7.00 i 18.00

19

Trzemeszno-Gniezno

Etap 2

Trzemeszno – Miaty – Krzyżówka – Huby – Nowa Wieś Niechanowska – Marysin – Niechanowo –Goczałkowo – GnieznoDługość: 29 kmRóżnica wysokości: 38 mCzas: 7.10 hMaksymalna wysokość: 128 m n.p.m.

Z Trzemeszna wychodzi-my z placu Kosmowskiego

ul. Mickiewicza obok zabytko-wych budynków dawnego szpita-la św. Łazarza, wieżę ciśnień, parkBaba i dalej ul. Orchowską do roz-widlenia dróg naOrchowo iWitkowoprzezMiaty.ZnakiidrogowskazDrogiWielkopolskiej wskazują kierunekwprawo(naWitkowo).Taksamobiegnieszlakczerwony,adodatkowoprzezMiaty do Krzyżówki będzie nam towarzyszył szlak rowerowy koloru żółtego.Wgranicachmiastaidziemychodnikiem,zaostatnimizabudowaniaminaodcin-ku1,3kmkorzystamyzpoboczaszosy.

Miaty (22 km)Obok kapliczki przydrożnej na rozwidleniu dróg idziemyw lewo przezwieś0,7kmdoskrzyżowaniazszosą,którąopuściliśmyprzykapliczce.

KierujemysięwlewoidącpoboczemnowejszosydoWitkowa.Podczaswyty-czania tegoodcinkaDrogi św. Jakubabyła todrogaonawierzchnigruntowejprowadzącaprzezpolailas.Poprzebudowieipołożeniuasfaltustałasięmniejprzyjaznapielgrzymom,którzymusząuważaćnaszybkiesamochody.Naszczę-ście ruchnie jest tuzbyt intensywny.Przednamiok.3,5kmmarszunajpierwkilkasetmetrówwśródpólidalejwlesie.DochodzimydoleśnictwaKrzyżówka,doczerwonegoszlaku,prowadzącegoprzezLasyKrólewskie.

Krzyżówka (27 km)Krzyżówkatorozległaśródleśnapolana,którejnazwapochodziodskrzy-żowania dwóch starych traktów łączących od stuleci Trzemeszno

z Witkowem i Gniezno z Ostrowitem Prymasowskim. Ok. 250 m od skrajulasu przechodzimy nawprost skrzyżowanie dróg, na którym szlak rowerowy

20 21

Etap 2 - Droga Wielkopolska Trzemeszno-Gniezno

Huby (30 km)Przednami2,5kmwędrówki leśnądrogąprostobez zmianykierunku.Idziemyrazemzczerwonymiznakamiszlakupieszego,którepo1,5km

odbiją na prawo, ale spotkamy je znów niebawem. Dochodzimy do kapliczkina skrzyżowaniu z drogą asfaltową. To miejsce nosi nazwę Huby. Skręcamywprawoidącdalejdrogąasfaltową.Takiewłaśnielokalneasfaltowedrogiozni-komymruchupoprowadząnasażdoGniezna.250metrówodkapliczkimijamynawprostskrzyżowaniezdrogąasfaltowązlewejileśnązprawej.Tutajznowupojawiająsięznakiszlakuczerwonego.Po2km–wpołowieprzezlas,apóźniejwśródpól,dochodzimydoNowejWsiNiechanowskiej.

odbija w lewo i 700 metrów dalejdocieramy do leśniczówki, przy któ-rej po prawej stronie szosy znajdujesię leśny parking – dobrze utrzyma-ne miejsce odpoczynku. Kilkadziesiątmetrówwgłąblasujesttakżemiejscebiwakowekołamyśliwskiegozkaplicz-ką św. Huberta – możliwość noclegudla pielgrzymów mających ze sobąnamiot. CharakterystycznymobiektemKrzyżówki jest wieża obserwacyjnakilkudziesięciometrowej wysokościwybudowanaponiedawnympożarze,którystrawiłznacznąpołaćokolicznych

lasów. Stanowi doskonały punkt orientacyjny – obok niej, przy leśniczówceopuszczamyszosęikierującsięwprawoidziemydalejleśnądrogąwkierunkuNowejWsiNiechanowskiej.

Nowa Wieś Niechanowska (32 km)

Wioska powstała w XVI wieku,w 1580 roku, a jej właścicielem byłKrzysztofTomicki.Znajdujesiętustarazabytkowa szkoła. Po zaraziew roku1740wieśopustoszała.Wroku1841planowano osadę wcielić w obrębmiastaGniezna.Planutegonieudałosięzrealizować.

W środku wsi, kilkadziesiąt metrów na prawo od drogi, ustawionowiatęzestołemiławkami–miejsceodpoczynkudlapielgrzymów.Idąc

dalej skręcamyprzy figurzeprzydrożnejw lewonaNiechanowo. Tutajdefini-tywnie rozstajemy się ze szlakiemczerwonym, którybiegnienawprostprzezKędzierzyndoGniezna.Podążamydalejprostądrogą–nieskręcamywżadnązbocznych.Poprzejściuok.2kmodNowejWsimijamyzabudowaniafolwarkui wsi Marysin (34 km),idochodzimydoNiechanowa.

Niechanowo (36 km)

NiechanowojestdzisiajsiedzibąUrzęduGminy.Pierwszewzmiankiomiejsco-wościpochodzązpoczątkównaszejpaństwowości.Nowowytyczoneplanty,zachęcajądoodpoczynku.Aleją różaną zmierzamy do kościo-ła parafialnego, pw. św. JakubaStarszego, który powstał na przeło-mie XIII i XIV wieku. Po jego znisz-czeniu w 1776r. postawiono nowy,drewniany.Pomodernizacjiw1908r.świątynię wyposażono w murowanąwieżę i nawę. Z XVIII w. pozostałorokokowewnętrze.Wołtarzugłównymznajdujesięobrazśw.Jakubaireli-kwie św. Maksyma. Uwagę zwraca oryginalne baptysterium, jedyne tegotypuwPolsce,przedstawiająceOgródRajski-AdamaiEwę, jabłońiwęża,MojżeszazDekalogiemiChrystusanakrzyżu,spodktóregowypływa„wodażycia”.PrzykościelegróbgenerałaJanaKrasickiego-napoleończyka,generaławojskpolskich.NiechanowobyłokilkakrotniemiejscemrozpoczęciaingresówarcybiskupówgnieźnieńskichdoGniezna.WNiechanowiemieścisięrównieżbarokowoklasycystycznypałac,powstaływ1783/1784r.Jegoczterokolumno-wy portyk dobudowano w początkuXIX w. Pałac otoczony jest parkiemkrajobrazowym. Warto wspomnieć,że w okresie I rozbioru Polski przezkrótki czas mieszkał w pałacu JózefWybicki, twórca hymnu narodowe-go.Dowybuchu IIwojny światowej,właścicielem Niechanowa był ródŻółtowskich,herbuOkończyk.

22 23


następnyzakrętpodkątemprostym–doGoczałkowajestjeszcze1,8kmdrogiwśród pól.W połowie dystansumijamy stary, żelazny krzyż.WGoczałkowiemożemy odpocząć pod wiatą dla pielgrzymów, którą ustawiono w środkuwsi obok drogi. Skrzyżowanie drógwGoczałkowie przechodzimy nawprost.Kierujemysięcałyczasprostonieskręcającwżadnązbocznychdróg,najpierw2kmasfaltem,którywpobliżu lasuzmieniasięwdrogęgruntowąnaodcin-ku ok. 1 km.Mijamy po prawej ujęciewody dlamiasta, po lewej skraj lasu.Brzegiem LasuMiejskiego docieramy do ulicyWitkowskiejwGnieźnie i dalejoznakowanądrogądocieramydocentrumGniezna.

Pół kilometra dalej dochodzi-my do głównego skrzyżowania

w Niechanowie. Sygnalizacja świetl-na pozwala na bezpieczne przejścieruchliwej szosy Gniezno – Witkowo.Idziemy na wprost – Aleja Róż pro-wadzi do położonego 0,9 km dalejkościoła parafialnego pw. św. Jakubaiokazałegopałacudawnychwłaścicieliwsi.Obokkościoła tablica informacyj-naoDrodześw.Jakubaiduża,brązo-warzeźbamuszli–symbolDrogi.Znakii strzałki kierująwstronęprzykościel-

negocmentarza.Mijamyskwer,adalejdużeskrzyżowaniekilkudróg.Idziemycały czas prosto wg znaków w kierunku Goczałkowa. Na północnym skrajuNiechanowazaostatnimizabudowaniamimijamynowycmentarzparafialny.

Parafia pw. św. Jakuba Ap.ul. Różana 5462-220 Niechanowotel. +48 61 427 21 89Msze św.niedziele: 8.30, 11.00, 15.00

Po2,5 kmdocieramydomiejscowościGoczałkowo (39 km) - wsi założonej

wXIIwieku,zbudowanejwedługwzorumag-deburskiego. Droga prowadzi prosto przezpola i ok. 1 km dalej, przy krzyżu przydroż-nym,skręcawlewo.Idziemycałyczastak,jakdroga nas prowadzi, mijając położone przyniej pojedyncze gospodarstwa. 1,2 km dalej

Gniezno (47 km)

WielkopolskaDroga św. Jakubaprzebiegaprzez jedno z najstarszychmiastw Polsce, nie bez racji uważanym za pierwszą historyczną stolicę kraju.O początkach historii Gniezna mówi znana legenda o trzech braciach.Byli to Lech, Czech i Rus. Przedzierali się przez puszczę w poszukiwaniu

ziemi, na którejmogliby się osiedlić.Gdy nieprzebyte bory przerzedziłysię,oczomwędrującychbraciukazałasię rozległa dolina, okolona pagór-kami i oblana wieńcem niewielkichjezior. Na najwyższym wzgórzu, nastarym samotnym dębie miał swojegniazdo orzeł. Urzeczony tym wido-kiem Lech rzekł: “Tego orła białegoprzyjmuję za godło ludu swego, awokół dębu zbuduję gród swój i odorlegogniazdaGnieznemgonazwę”.Pierwszą osadę ulokowano tu naj-prawdopodobniej już na początkunowej ery, a w VIII w. na WzgórzuLecha powstał gród (wg Jana Długosza czczono tam słowiańską boginięNyja), który za panowania Mieszka I (960-992) otrzymał nowe, wysokiena 12metrówwały obronne.NazwaGniezno po raz pierwszy pojawia sięw dokumencie Dagome iudex,wystawionym na krótko przed śmiercią (ok.991r.)przezMieszkaI.Wroku1000miastogościłocesarzaOttonaIII(wyda-rzenie towhistorii nazywane jest ZjazdemGnieźnieńskim), który ofiarowałBolesławowi kopię cesarskiejwłóczni św.Maurycego (obecnie znajduje sięonawskarbcuwawelskim,oryginał–wWiedniu).Miastoogłoszonezostałowówczas siedzibą pierwszej archi-diecezji na ziemiach polskich, którąobjął Radzim Gaudenty (w roku2006 obchodzono 1000-lecie śmier-ci pochodzącego z Pragi metropoli-ty). W 1025r. w tutejszej katedrzeBolesławChrobryukoronowanyzostałna pierwszego króla Polski. Po prze-niesieniu stolicy Polski do Krakowa,Gnieznopozostałocentrumreligijnym,natomiastjakomiastostraciłonazna-czeniu.Wroku1768stałosięnakrót-kosiedzibąwojewództwa,byjużkilkalatpóźniej,wczasierozbiorówPolski,

24 25


zostaćwłączonedoPrus,wktóregogranicachpozostałodo1919r.Obecnieliczyok.70tys.mieszkańcówijestmiastempowiatowym.Pierwszym arcybiskupem Gniezna był bł. Radzim Gaudenty (ur. ok. 960-970wLibicach),przyrodnibratśw.Wojciecha.Wrazznimw988r.wstąpiłw Rzymiedozakonubenedyktynów(Gaudentytojegoimięzakonnebędącezlatynizowaną formą Radzima). Następnie towarzyszył św. Wojciechowiw misjidoPrusibyłświadkiemjegomęczeńskiejśmierci.Formalnieniezostałbeatyfikowany,aleKościółaprobuje jegokultwarchidiecezjignieźnieńskiejzewzględunadługątradycję.Odroku1418jegonastępcynoszązwyczajowytytułprymasaPolski.

Pielgrzymka przez Wielkopolskęprowadzi przez Wzgórze Lecha,gdzie znajduje się archikatedrapw. Wniebowzięcia NajświętszejMaryiPannyiśw.Wojciecha,odroku1931 nosząca tytuł bazyliki mniej-szej (basilica minor). Na stoku wzgó-rza znajdują się pozostałości ołtarzapolowego, wzniesionego z okazjipielgrzymki Jana Pawła II w roku1997.Centralnympunktemtejwizytybyła obchodzonawGnieźnie tysięcz-na rocznica śmierci św. Wojciecha.Pierwsze miejsce kultu chrześcijań-skiego–wedługprzypuszczeńniektó-rychbadaczy–mogłopowstaćtujuż

wIIpołowieIXw.,a więcnawetna100latprzedchrztemPolski.Natomiastprzedromańskikościółbędącyprotoplastądzisiejszejarchikatedrywzniesionookoło970r.W gnieźnieńskiej katedrze w roku 977 złożono ciało Dąbrówki (lub też:DobrawyalboDubrawki), żonyMieszka I,któranakłoniłaksięciadoprzyję-cia chrztu. Sama księżna była córką czeskiegowładcy, Bolesława Srogiego.W młodościsłynąłonzokrucieństwa(w929r.nakazałzamordowaćswojegostarszego brata, św. Wacława), później jednak nawrócił się na chrześci-jaństwo.Mieszko zdecydował się na przyjęcie chrztu z Czech, aby uniknąćprzymusowego „nawracania” ze stronywładców niemieckich. Z przekazówhistorycznychwynika,żeparaksiążęcażyłazgodnie,aDąbrówkacieszyłasięwielkimautorytetemumęża.Zezwiązkutegoprzyszłonaświatdwojedzie-

ci: syn Bolesław Chrobry, pierwszykoronowany król Polski, oraz córkaŚwiętosława,późniejkrólowaSzwecjii Danii (w Skandynawii znana podimieniem Sigrid). Samego grobuDąbrówki nie udało się odnaleźć.Skromnapłytanagrobnawposadzceprezbiteriumarchikatedrymawymiarjedyniesymboliczny.W999r.wkatedrze złożono relikwiekanonizowanego właśnie wówczasśw. Wojciecha, czeskiego biskupa--misjonarza,którydwalatawcześniejponiósł męczeńską śmierć podczasmisjiwśródPrusów.Wedługtradycji,powykupieniuprzezksięciaBolesławaciałozabitegobiskupaprzezkilkana-ściemiesięcyzłożonebyłowTrzemesznie.Wroku1000dogrobumęczennikapielgrzymował 20-letni cesarz Otto III, z wielkimi honorami przyjęty przezBolesława Chrobrego. Nie wiadomo, jak wyglądała pierwsza gnieźnieńskakatedra, ponieważ spłonęła w roku 1018, a w 1038 została splądrowanai ponownie zniszczona przez czeskiego księcia Brzetysława. OdbudowanojąwIIpołowieXIw.wstyluromań-skim. Fragmenty tych pierwszychświątyń – przedromańskiej i romań-skiej – można zobaczyć w podzie-miach dzisiejszej katedry. Budowęobecnej, gotyckiej świątyni rozpocząłw1342r.arcybiskupJarosławBogoriaSkotnicki.Budowatrwałaprzezponad150 lat,ukończono jądopierowXVIw.Pokolejnychpożarachdodanoele-menty barokowe, m.in. dach, hełmynawieżach,atakżeczęściowowystrójwnętrza.WczasieIIwojnyświatowejkatedra znacznie ucierpiała; ostatniajej renowacja, przywracająca gotyc-ki charakter, miała miejsce w latach1953-1965.

26 27


Słynny„ZjazdGnieźnieński”byłdefactopielgrzymkącesarzaOttonadogrobuśw.Wojciecha.Młody imperatorwjechałna terenpaństwaPiastówodstronyGórnych Łużyc, w nadbobrzańskiej stanicy Ilua został z honorami powitanyprzezBolesławaChrobrego.PrzezziemieDziadoszanorszakdotarłnadWartę,naOstrów Lednicki i doGniezna. Tym samympowtórzył on drogęDąbrówkiiśw.Wojciecha,azarazem„wytyczył”DrogęWielkopolskąiDrogęDolnośląską.Następnie książę – przewidziany przez cesarza na przyszłego władcę całejSłowiańszczyzny,a jegokoronacjamiałasiędokonaćwczasiekolejnejwizytycesarzawWielkopolsce-„odprowadził”OttonadoAkwizgranu,którypodziśdzień jestważnymmiejscemnamapie europejskichDróg św. Jakuba. Kronikimilczą,czycesarziksiążęnosilisięzjakimiśtajemniczymiznakamimuszli...

Do katedry prowadzą słynne DrzwiGnieźnieńskie, wykonane z brązuok. roku 1175 na polecenie księciaMieszka III Starego. W 18 kwate-rach drzwi przedstawione są scenyz życia św. Wojciecha, począwszyodnarodzinażdomęczeńskiejśmier-ci i pogrzebu. Powszechnie uchodząza jeden z najcenniejszych zabytkówsztukiromańskiejwPolsce.We wnętrzu katedry uwagę zwracaprzede wszystkim srebrny relikwiarzśw. Wojciecha – dzieło gdańskiegozłotnikaPiotravanderRennenzroku1662.Sarkofag,podtrzymywanyprzezsześć srebrnych orłów, z półleżącąfigurą świętego na wieku, w latach1680-81 nakryto okazałym balda-chimem (w czasie II wojny świato-wej hitlerowcy wywieźli relikwiarz,a baldachim rozebrali; trzeba było

go ponownie zrekonstruować). W 1986r. relikwiarz padł ofiarą kradzieży– sprawcy zerwali figurę świętego i uszkodzili rzeźby orłów, zamierzającsprzedaćsrebronazłom.Zrabowanychprzedmiotów(opróczfragmentukor-pusupostaciśw.Wojciecha)nieudałosięodzyskać,aledziękidokumentacjifotograficznejwciągukilkumiesięcysarkofagzrekonstruowano.

Św. Wojciech był Czechem, pochodził ze znakomitego rodu Sławnikowiców.Urodziłsięok.956r.wLibicach,kształciłsięwszkolekatedralnejwMagdeburgu,aw983r.mimomłodegowiekuzostałbiskupemPragi.Popięciulatachzdecy-dował się jednak złożyć urząd i udał się do Rzymu, gdziewstąpił do zakonubenedyktynów.WtymczasiewCzechachwramachwalkpolitycznychwymor-dowanowiększość członków jego rodziny. Po kilku latachWojciecha zaczętonakłaniać, by powrócił na tron biskupi do Pragi, ten jednak odmówił. Podjąłsię za to misji wśród pogańskich Prusów, zamieszkujących teren dzisiejszychWarmii i Mazur. Bolesław Chrobry przyjął misjonarza życzliwie i wyposażyłna podróż. Jednak niebawem, 23 kwietnia 997r., Wojciech został zamordo-wany przez Prusów – domniemanymmiejscem jego męczeńskiej śmierci jestŚwięty Gaj koło dzisiejszego Elbląga.Bolesław wykupił od Prusów zwłokimęczennika(ofiarowującimtylezłota,ile ważyło ciało) i uroczyście pocho-wał w Gnieźnie. Jednak i po śmier-ci nie zaznał św. Wojciech spokoju.W1038r.PolskęnajechałczeskiksiążęBrzetysław, który splądrował i spaliłkatedrę,atakże–jaktwierdząCzesi–zabrałzsobąrelikwieświętego(Polacytwierdzą z kolei, że przed rabunkiemzdążylizamienićciała,więcBrzetysławzabrał z sobą relikwie nie Wojciecha,leczRadzimaGaudentego;dziśjużniedasięustalić,jakbyłonaprawdę).

Wkatedrzepochowanyjestm.in.bpIgnacyKrasicki(prymasPolskii oświece-niowy„książępoetówpolskich”,zm.w1801r.).Kard.ZbigniewaOleśnickiego(prymasa Polski, zm. 1455r.) wspomina płyta autorstwa Wita Stwosza.Pochodzące z 1977r. organy ufundowane zostały przez episkopatyNiemieciAustriijakoekspiacjazaprofanacjękatedryprzeznazistów.Wczasiewojnyzniszczony został także pomnik Bolesława Chrobrego odsłonięty w 1925r.Jego twórca, Marcin Rożek, został zamordowany w Auschwitz w 1944r.za odmowęwykonania pomnikaHitlera; obecna figura została odtworzonaw1985r.przezJerzegoSobocińskiego.M.Rożekjestrównieżautoremrzeźbpolskichświętychibłogosławionychnaelewacjikatedry(powstaływlatach1932-1936).Na północ od katedry,wmiejscu dawnegogrodu książęcego,znajduje się barokowy kościół pw. św. Jerzego, a w najwyższym punkcieWzgórzaLecha-siedzibaMuzeumiArchiwumArchidiecezjalnego.

28 29


Wzbiorachbibliotekikatedralnejznajdujesięm.in.„złotabullajęzykapolskie-go”: dokument, sporządzony przez papieża Innocentego II w 1136r. Zawierawykaz 410 polskich nazw miejscowych i osobowych. Natomiast najstarsząksięgąprzechowywanąnatereniePolskijest,pochodzącyzroku800zReims,ewangeliarzkaroliński.

Nim opuścimy Gniezno, warto choćna chwilę odwiedzić także centrummiasta. Zaprowadzi nas tam ulicaTumska, na przedłużeniu prezbi-terium katedry. Z rynku na prawoul. Farna wiedzie do gotyckiegokościołapw.ŚwiętejTrójcy.Wwypo-sażeniu świątyni, częściowo baro-kowym, zwraca uwagę ambonaw kształcie łodzi. Natomiast przy-glądając się wieży, warto odczekaćchwilę, na pojawienie się figuryśw.Wojciechabłogosławiącegowier-nym. Dziewięć dzwonów wygrywaw tymczasiemelodię„Bogurodzicy”.Z kolei na północ od rynku znajdujesię kościół i klasztor ojców francisz-kanów.W ołtarzu głównym francisz-kańskiego sanktuariumMatki Boskiej

Pocieszenia znajduje się słynąca łaskami XVII wieczna kopia obrazu MatkiBoskiej Śnieżnej z rzymskiej bazyliki Santa Maria Maggiore, koronowanaprzez Jana Pawła II w roku 1997. Przechowywana jest tutaj także stułaśw.MaksymilianaMarii Kolbego, któryprowadziłwGnieźniemisjew roku1932.Wnawiepółnocnejołtarzaz1954r.umieszczonorelikwiarzbł.Jolanty.

Bł. Jolanta (ok.1244-1298)byłacórkąkrólaWęgierBeli IV iMarii, księżniczkibizantyjskiej.Pośmiercimężaw1279r.Jolanta,wrazzowdowiałąniewielepóź-niejswojąsiostrą,św.Kingą,wstąpiładozałożonegoprzezKingęklasztorukla-rysekwStarymSączu.PokilkulatachprzeniosłasiędoGniezna,gdziepowstałakolejnaplacówka tego zakonuwPolsce. Słynęła zwielkiej skromności, nigdyniezgodziłasięprzyjąćżadnychgodnościzakonnych.Zmarławopiniiświętościw1298r.wGnieźnieitutakżezostałapochowana.

Za kościołem franciszkanów może-my zajrzeć do kościoła bożogrobcówpw. św. Jana Chrzciciela z niezwy-kle cennymi, gotyckimi polichromia-mi. Warto odwiedzić także MuzeumPoczątkówPaństwaPolskiego,miesz-czące się w kompleksie budynkówZespołuSzkółOgólnokształcącychprzyul.Kostrzewskiego(odkatedrymożnawygodnieprzejśćlubprzejechaćrowe-rem przez bulwar na brzegu jezioraJelonek).Wzbiorachmuzeumznajdu-jesięm.in.odnalezionaprzedIIwojnąświatową na Ostrowie Lednickimśredniowieczna muszla pielgrzymia.Kilkasetmetrówzamuzeum,przy tejsamej ulicy, zwraca uwagę oryginal-na mapa Europy, ułożona w 2003r.przez uczniów gnieźnieńskich szkółz70tysięcy-tylumieszkańcówliczyGniezno-kolorowychkamieni.Podru-giej stronie ulicy zabudowania tzw. Dziekanki – wielkiego XIX-wiecznegozespołu szpitala psychiatrycznego; na jej terenie parafia rzymskokatolickapw.bł.MichałaKozala(kościółobecniewremoncie).

NoclegSchronisko Młodzieżowe PTSM Siostry Pallotynkiul. Pocztowa 11, 62-200 Gniezno ul. Hoża 31, 62-200 Gnieznotel. +48 61 426 27 80 tel. +48 61 426 46 48 (prosić Siostrę Przełożoną) [email protected]

Muzeum Początków Państwa Polskiegoul. Kostrzewskiego 1 62-200 Gnieznotel. +48 61 426 46 41www.mppp.plmuzeum czynne dla zwiedzających od wtorku do niedzieli: 9.00–18.00

30 31


Parafia pw. Wniebowzięcia NMPSanktuarium Pani Gnieznaul. Franciszkańska 12, 62-200 Gnieznotel. +48 61 426 15 56www.gniezno.franciszkanie.plMsze św.niedziele: 7.00, 8.30, 10.00, 11.30, 16.00, 18.00dni powszednie: 6.30, 8.00, 9.00, 18.00

Parafia Archikatedralna Bazylika Prymasowska - Sanktuarium św. WojciechaWzgórze Lecha, 62-200 Gnieznotel. +48 61 428 40 80www.archikatedra.comMsze św.niedziele: 7.00, 9.00, 10.15, 12.00, 15.00, 18.00dni powszednie: 6.30, 12.00, 18.00

Parafia pw. Świętej Trójcy - Faraul. Farna 6, 62-200 Gnieznotel. +48 61 426 15 55 www.fara.gniezno.plMsze św.niedziele: 7.00, 8.30, 10.00, 11.15, 12.30, 18.30dni powszednie: 7.00, 18.30

Kościół Rektoralny Bożogrobców pw. św. Jana Chrzcicielaul. Św. Jana 2, 62-200 GnieznoMsze św.Niedziele: 10.00, 11.00, 12.00

Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiejul. Kolegiaty 2, 62-200 Gnieznotel. +48 61 426 37 78www.muzeumag.plmuzeum czynne dla zwiedzających9.00-17.00 maj-październik (w niedziele i święta do 16.00)9.00-16.00 listopad-kwiecień (oprócz niedziel, świąt i poniedziałków)

33

Gniezno-Skrzetuszewo

Etap 3

Gniezno – Piekary – Braciszewo – Rzegnowo – Żydówko – Siemianowo – Waliszewo – Imiołki Lednica – SkrzetuszewoDługość: 24 kmRóżnica wysokości: 18 mCzas: 6.20 hMaksymalna wysokość: 122 m n.p.m.

Odkatedryzejściewdółwzdłużul.KanclerzaJanaŁaskiegodoskrzyżo-waniazdrogąkrajowąnr5,którąprzecinamyidalejporuszamysięulicą

Kłeckoską.Minąwszy zabytkowy cmentarz (znajdują się tu groby zasłużonychmieszkańców miasta i powstańców wielkopolskich) z barokowym kościo-łem pw. św. Piotra i Pawła, skręcamyw lewow ul. Radosną, która wiedziedoul.Piekary,wyprowadzającejzmiastadoul.Żerniki(wniąskręcamywlewo).Główną drogą przez miejscowość Piekary dochodzimy do drogi z GnieznawstronęBraciszewa,wktóregokierunkuskręcamywprawo.

Braciszewo (53 km) Przez około 1,5 km szlak prowadzi szosą nr 197 o intensywnym ruchu

pojazdów–należyzachowaćdużąostrożność!Poopuszczeniumiejsco-wościgłównąszosąwkierunkuKiszkowawrazzeszlakiemrowerowymskrę-camywlewo,napolnądrogędoRzegnowa (56 km).Nagłównejkrzyżówceprzechodzimydalejprostonazachód,gdziewchodzimywzabudowaniakolejnejwsi–Żydówko (59 km).Minąwszykapliczkęmaryjną,naskrzyżowaniuzprzy-stankiemautobusowym,przedsklepemspożywczymskręcamywlewowpola.Gdy droga dochodzi do domostw, odbijamy w lewo, aby je obejść i potempodążamywprawo,wyraźnądrogąprzezpoladoSiemianowa.Tamskręcamywlewo,ażdoprzystankuidużegokrzyża.

Siemianowo (63 km)

W tej niewielkiej miejscowości możemy pozwolić sobie na kilkugodzinnezejściezWielkopolskiejDrogiśw.Jakuba,bybliżejpoznaćkolebkępaństwaPolan.TużzaSiemianowemrozciągasięrynnowejezioroLednickiezliczącym7hapowierzchniOstrowemLednickim.JużwVIIIw. istniałatuosada.PodkoniecIXw.przekształconojąwobronną,połączonozestałymlądemdwomamostami - zachodnim o długości 440m i wschodnim o rozpiętości 170m(wczasiebadańdendrochronologicznychstwierdzono,iżpowstałyonezimą

34 35

Etap 3 - Droga Wielkopolska Gniezno-Skrzetuszewo

cy rolę muzeum. Na Ostrów dostaćsię można jedynie promem (kursujeco godzinę, w sezonie letnim – czę-ściej).Nawyspiezabezpieczonopozo-stałości palatium, kościoła-baptyste-rium, wałów obronnych i grodziska.Przystań znajduje się nieco ponadkilometr od Siemianowa, ale dojściedoniejprowadziprzezDziekanowice (wtejwsiciekawafiguraśw.BenonabiskupaMiśni, patrona Łużyc; niezwykle rzadko spotykanegow ikonografiipolskiej).KolejnykilometrdalejnapołudnieznajdujesięWielkopolskiParkEtnograficzny,jeden zwiększych i lepiejutrzymanych skansenówbudownictwa ludowegowPolsce. Składa się on z trzech części obejmujących:wieś, zespół dworskii folwark(wtymostatnimmieszcząsiębiuraipracownienaukowe).W lecie odbywająsiętuweekendowepokazypieczeniachleba,wyrobumasłaitp.

963/964). Przebiegał tu trakthandlowy zGnieznadoPoznania.WpołowieXwiekurozpoczętobudowępalatiumksiążęcego–budowliobronnejpołą-czonejzrezydencjąwładcy.Wlatach70.XXw.odkrytopozostałościkościoła–prawdopodobnie jednejznajstarszychświątyńchrześcijańskichnatereniePolski,aodnalezieniewlatach1988-89mischrzcielnychwzmocniłohipotezę,żetowłaśnienaOstrowieLednickim14kwietnia966rokuMieszkoIprzyjąłchrzest.Jakoinnemożliwemiejscahistorycznego„chrztuPolski”wskazujesiętakżeGniezno,PoznańorazGiecz.Książęprzyjąłsakramentzrąkduchowne-gozorszakuDąbrówki–biskupaJordana.NaOstrowiegościłcesarzOttoIIIw czasiepielgrzymkidogrobuśw.Wojciecha.WedługprzekazówmonarchapokonałdalsządrogędoGnieznaboso.GródnaOstrowieLednickimuległzniszczeniuwczasienajazduBrzetysławaw 1038r. Spłonęły wówczas także mosty, z których tylko wschodni zostałodtworzony. Później odbudowano kościół-baptysterium, który przetrwałnastępnych kilkaset lat, zaś sama osada na Ostrowie Lednickim – istniaładoXIIIw.DokońcaXIVw.terenwyspyużytkowanybyłjakocmentarz.W czasiewykopalisk prowadzonych naOstrowie przed IIwojną światową,na terenie dawnego cmentarzyska, odnaleziono m.in. muszlę pielgrzy-

mią z otworami umożliwiającymi jejzawieszenie na szyi lub przyczepie-nie do odzieży pątnika. Znaleziskoprzechowywane obecnie w MuzeumPoczątków Państwa Polskiegow Gnieźnie (w Muzeum PierwszychPiastównaLednicyznajdujesiękopiamuszli) potwierdza wykorzystywanietraktu z Gniezna do Poznania takżeprzezpielgrzymówdoizSantiago.

Za bramąwejściową niewielka ekspozycjamuzealna, tzw. „mały skansen”.W jego skład wchodzą m. in. wiatrak z roku 1585, spichlerz i skarbczykwzorowany na kościele pw. św. Jana Jerozolimskiego w Poznaniu pełnią-

Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy Dziekanowice 3262–261 Lednogóratel. +48 61 427 50 10www.lednicamuzeum.plinformacje dla zwiedzających (dni i godziny otwarcia muzeum) na stronie internetowej

Samojezioro(odługościponad7km,szerokoścido800metrówigłębokoścido15m)orazjegootoczenieołącznejpowierzchni7652haobejmujeodroku1988LednickiParkKrajobrazowy.Pozamiejscami ściślehistorycznymiprzy-bliżaonkrajobraz,wjakimtworzyłasięPolska,awięcnietylkorzędywierzbpłaczącychw rytmiemazurkówChopina i skalne Podhale, do któregomiałtęsknićpewiengóral.

WracajączDziekanowic,podojściudoSiemianowa,skręcamynapiasz-czystą drogę w lewo (idąc od strony Żydówka oczywiście w prawo,

po przejściu około 300 metrów przez wieś). Droga zbliża się do brzegówjeziora Lednickiego, a jej nawierzchnia zmienia sięw asfaltową iwprowadza

36 37

Etap 3 - Droga Wielkopolska Gniezno-Skrzetuszewo

nas do Waliszewa (66 km), gdzie znajduje się drewniany kościół filialnypw. św. Katarzyny. Po dojściu do drogi Gniezno-Kiszkowo skręcamy w lewoipoobejściupółnocnegobrzegujeziora-jeszczerazwlewonaImiołki,tuznaj-dujesię„najważniejszarybawPolsce”.

NoclegGospodarstwo Agroturystyczne Gospodarstwo AgroturystyczneBeata i Grzegorz Chełmowscy Szymon JastrzębskiWaliszewo 12, 62–270 Kłecko Waliszewo 19, 62-270 Kłeckotel. +48 61 427 72 73, +48 695 562 435 tel. +48 61 427 72 75

Parafia pw. św. Katarzyny w Waliszewie62-265 Sławnotel. +48 61 427 71 92Msze św.niedziele: 9.45dni powszednie: czas letni: 18.00czas zimowy: 17.00

Pola Lednickie (69 km)

Odroku1997,wwigilięuroczystościZesłania Ducha Świętego, na brze-gach jeziora Lednickiego odbywająsię Lednickie Spotkania Młodych.Ichinicjatoremjesto.JanGóra,domi-nikanin, znany w Poznaniu duszpa-sterzakademicki.Pierwszetakiecało-nocne czuwanie modlitewne odbyłosię na Ostrowie Lednickim podczaspielgrzymki Jana Pawła II do Polskiz okazji tysiąclecia męczeństwaśw.Wojciecha.Podczas,gdy3czerw-ca 1997 roku w Gnieźnie odbywałsię „dorosły” „II Zjazd Gnieźnieński”z udziałem papieża Jana Pawła IIiprezydentówPolski,Niemiec,Czech,

Słowacji, Węgier, Ukrainy i Litwy,młodzi ludzienaLednicywinnyspo-sób wskazali na swoje przywiąza-nie do korzeni Polski. W GnieźnieJan Paweł II mówił wtedy m.in.:„Nie będzie jedności Europy, dopókinie będzie ona wspólnotą ducha!”.Po kilku latach, zewzględuna corazwiększą ilość uczestników, przekraczającą „pojemność” wyspy, spotkaniaprzeniesionodoImiołek,napółnocnybrzegjeziora.Tutajtakżewjubileuszo-wym roku 2000 postawiona została potężnametalowa „ryba”, przez którąmłodzieżsymbolicznieweszławtrzecie tysiąclecie.WXSpotkaniuMłodychpodhasłem„ChrystusDrogą” (3czerwca2006r.)wzięłoudziałok.200 tys.osób. Przy Polach Lednickich powstał ośrodek pielgrzymkowy – ŚwiątyniaChrztuPolski.

IdącdrogąasfaltowąodImiołek,mamypolewejstroniePolaLednickie.Niedawno umieszczono tu tablicę informacyjną o Drodze św. Jakuba

iwiatę–miejsceodpoczynkudlapielgrzymów.Po2kmdocieramydokrzyżówkiw Skrzetuszewie (71 km).

NoclegFundacja „Patria”Skrzetuszewo 5462-280 Kiszkowotel. +48 501 462 910tel. +48 61 853 79 40biuro czynne: [email protected]

3839

Skrzetuszewo-Murowana Goślina

Etap 4

Skrzetuszewo – Głębokie – Charzewo – Sroczyn – Turostowo – Dąbrówka Kościelna – Głęboczek –Boduszewo – Murowana GoślinaDługość: 28 kmRóżnica wysokości: 30 mCzas: 7.20 hMaksymalna wysokość: 120 m n.p.m.

Na krzyżówcew Skrzetuszewie skręcamywprawo. Po przejściu 300mmijamymaryjną kapliczkę z 1927 roku i 80m dalej opuszczamy asfalt

kierującsięwlewo. Idziemydrogągruntowąok.1,2kmskrajemmalowniczejdoliny do skrzyżowania, na którym kierujemy się w prawo naGłębokie (72 km).Poprzejściuok.1kmmijamybudynekdawnejszkołyidocieramydoszosy,którąopuściliśmyzakapliczkąwSkrzetuszewie.Skręcamywlewo,azaostatnimdomemwewsi kierujemy sięw prawo, prostopadlewyraźna drogawiodącadoCharzewa.StamtądkierujemysięwlewodoSroczyna (77 km),gdzieskręcamywprawo,azamiejscowością–wlewonaGniewkowo(wąskiasfalt).Pook.1kmasfaltodbijawlewo,mypodążamydalejprostodrogągruntową,porośniętąwierzba-mi.Pook.3kmwchodzimydoTurostowa (81 km).Nawjeździewlewoidalejprosto,asfaltemwkierunkujeziora(głównejdrodzepozwalamyobejśćsiębeznas, gdy odbija onaw lewo, na południe). Przeddojściemdo jeziora skręca-myw lewo polną drogą prowadzącą do skraju Puszczy Zielonka. Tu idziemywprawo,nadrogęzpłytbetonowych,odktórychodłączamysiępook.300m,abyiśćcałyczasmniejwięcejskrajemlasudoDąbrówkiKościelnej.Podojściudogłównejdrogiskręcamywlewo.

Dąbrówka Kościelna (87 km)

Rozległa wieś na skraju PuszczyZielonki, stanowiąca lokalne sank-tuarium maryjne. Przy wjeździe, polewejkapliczkaMatkiBoskiejzkopiąmiejscowegocudownegoobrazuoraz„głaz papieski” i drzewko posadzo-newiosną2006r., dlaupamiętnieniaJanaPawłaII.Wcentrumwsikościółpielgrzymkowy pw. Wniebowzięcia

40 41

Etap 4 - Droga Wielkopolska Skrzetuszewo-Murowana Goślina

NMP.Wnętrzeświątynidośćskromne- rzucającym się w oczy elementemjestołtarzgłównyzcudownymobra-zemMatkiBoskiejDąbrowieckiej.Kult MB Dąbrowieckiej datuje sięod końca XVII w. Według legen-dy cudowny obraz był początkowoumieszczony na dębie, który „zacząłjaśniećświatłościąwdzień iwnoc”.Obraz przeniesiono do miejscowe-go kościoła, gdzie szybko zasłynąłłaskami.Prowadzononawetspecjalnąksięgęcudówiłask,alezaginęłaonapodczas ostatniej wojny. Kościół naobecnymmiejscuwzniesionow roku

1726, ale wkrótce spłonął. Podobny los spotkał trzy lata później następnąbudowlę.W czasach kulturkampfu sanktuariumdąbrowieckie byłoważnymośrodkiempolskości.Kolejnydramatycznypożarkościołamiałmiejscewnocy9/10.10.1925r.Parafianiepodjęlitrudbudowynastępnejświątyni,ukończo-nejjużpowojnie.PrymasPolski,kard.StefanWyszyński,ukoronowałobrazpapieskimikoronamiwdniu15.06.1969r.W1989r.obrazpadłofiarąprofa-

nacji podczas włamania do kościoła.Uroczystarekoronacja(wymaganapotego typu zajściach) miała miejsce26.06.1994r. Główny odpust przypa-dawświętoNarodzeniaNMPiobcho-dzonyjestwniedzielępo8września.Przez kilka kolejnych kilometrówmożemy kosztować uroków PuszczyZielonka. Powstały w 1993 rokuPark Krajobrazowy obejmuje jedenz nielicznych, w przeważnie rolni-czej Wielkopolsce, kompleksówleśnych.Lasyzajmujątupowierzchnięok. 15 tys. ha (park krajobrazowy,tookoło65%powierzchnicałejpusz-czy),wwiększości są to bory sosno-we, ale spore fragmenty stanowią

także lasy mieszane i liściaste. Rzeźba terenu ukształtowana została przezlądolód–znajdujesiętu14jezior,naogółniewielkich(największeznich–jezioro Kołatkowskie na południowo-wschodnim krańcu puszczy ma 14 hapowierzchni).Wpołudniowejczęścipuszczyrozciągasiępaswzgórzmorenyczołowej,opadającystromowkierunkudolinyWarty.Najwyższewzniesienieto Dziewicza Góra (143m n.p.m.), na które wspina się takżeWielkopolskaDroga św. Jakuba. Puszcza Zielonka jest ulubionym terenem wypoczynkuweekendowegoiświątecznegomieszkańcówPoznania.

Parafia pw. NMP WniebowziętejSanktuarium Matki PocieszeniaDąbrówka Kościelna 2962-280 Kiszkowotel. +48 61 427 63 85www.dabrowkakoscielna.plMsze św.niedziele: 8.30, 11.00dni powszednie: 18.00

NoclegKarczma Stajenka Anna i Tomasz Dworczak Gospodarstwo AgroturystyczneBoduszewo 13 Czesław Matoga62-095 Murowana Goślina Boduszewo 8tel. +48 61 811 29 38 62-095 Murowana Goślinatel. +48 601 776 240 (cały dzień) tel. +48 603 308 [email protected]

Gospodarstwo Agroturystyczne - Hanna SudołDąbrówka Kościelna 20, 62-280 [email protected]. +48 61 429 79 01, +48 603 964 094

ZDąbrówkiKościelnejwychodzimyprostoasfaltem,apotemleśną,bitądrogą– cały czas zgodnie ze szlakiem rowerowymnr4,przecinającym

północnączęśćPuszczyZielonki.PodotarciudoGłęboczka (92 km),zamostem,głównądrogąwprawo– takdocieramydoBoduszewa (96 km), skąddalejgłównądrogądoMurowanejGośliny.

42 43

Etap 4 - Droga Wielkopolska Skrzetuszewo-Murowana Goślina

WołtarzubocznymznajdujesięXVIII-wieczny obraz Matki Boskiej, którytakżeodbieracześć, jakołaskamisły-nący.Przed dojściem do pl. PowstańcówWielkopolskich, jeszcze przyul. Dworcowej, mijamy także innąświątynię: poewangelicki kościółŚwiętego Ducha, powstały w latach1783-1804naplanierotundy.Wśrod-ku zachowana ambona ołtarzowa- ołtarz z umieszczoną nad nim bez-pośrednioamboną.Jesttonietypowe,bowkościołachkatolickichniestosujetakiegorozwiązania, toteżnajczęściejw przejmowanych po ewangelikachświątyniach kosz ambony jest likwidowany.W goślińskim kościele umiesz-czonowtymmiejscukopięobrazuMBCzęstochowskiej.Obiektjestobecnierestaurowanyz przeznaczeniemnakościółfilialnyparafiirzymskokatolickiej.Licząca obecnie 10 tys. mieszkańców Murowana Goślina prawa miejskieotrzymała przed 1369r. i rozwijała się na szlaku zWągrowca do PoznaniaorazzGnieznanaPomorzeZachodnie.Niedawnomiasto–będącejużmiesz-kalnym zapleczem Poznania - zostało podzielone na 12mniejszych osiedli,z którychniektóre(jaknaprzykład„historyzujące”ZieloneWzgórzazcałkiemjeszczenowym„rynkiem”i„ratuszem”)tworząwręczniezależneorganizmy.Wparkumiejskimwartorzucićokiemnaklasycystycznypałacykz1841roku.

Murowana Goślina (99 km)

Wejście ul. Gnieźnieńską, za wia-duktem w prawo, wzdłuż torówdostacjiPKP,gdzieskręcamywlewow ul. Dworcową. Idąc chodnikiemwzdłuż budynku Ośrodka Zdrowiadochodzimy do pl. PowstańcówWielkopolskich (czyli rynku), gdzieznajdujesiękościółpw.św.Jakuba.Ten jednonawowy kościół reprezen-tuje styl późnogotycki (przełom XV

iXVIw.)zdrobnymifragmentamiromańskimi;natomiastprezbiteriumzostałodobudowanewXVIIIwieku.W ołtarzu głównym znajduje się XVII-wiecznyobrazśw.Jakuba-świętysportretowanyjesttrochęnietypowo,bowystępujewszatachbiskupich,aniepielgrzymich.OżywymkulcieApostołaświadczywMurowanejGoślinieobchodzonycorokuodpusti Jarmarkśw.Jakuba.

Parafia pw. św. Jakuba Apostołapl. Powstańców Wlkp. 21, 62-095 Murowana Goślinatel. +48 61 812 21 08, www.parafiajakuba.cba.plMsze św.niedziele: 7.00, 8.30, 9.30, 11.00, 12.00, 18.00dni powszednie: 8.00, 18.00

NoclegHotel “RELAX”ul. Poznańska 47, 62-095 Murowana Goślinatel. +48 61 812 22 11, [email protected]

4445

Murowana Goślina-Kobylnica

Etap 5

Murowana Goślina – Owińska – Dziewicza Góra – Kicin – Wierzenica – KobylnicaDługość: 24 kmRóżnica wysokości: 88 mCzas: 5.80 hMaksymalna wysokość: 130 m n.p.m.

Z rynku w Murowanej Goślinie wychodzimy w dół, prawą stronąul. Poznańskiej. Za rondem, na wysokości stacji benzynowej - koniec

chodnika,przekraczamyruchliwąulicę(drogawojewódzkanr196)idrogąobokniej,wprawonaskos,kierujemysięwstronęlasu.Przechodzimytorkolejowy.Naskrajulasu,kołogłazuupamiętniającegopomordowanychw1939r.,skręca-mywprawo.Idziemyprzezwlas,krótkiodcinekwzdłużścianylasuiponow-niew lesie.Podojściudodrogiasfaltowejskręcamyw lewo,apokilkunastumetrachwprawo.Drogawśródpólprzechodziwul.KrętąwBolechówku.

Bolechowo (106 km)

Tapodpoznańskamiejscowość,wktórejnakażdymniemalkrokudajeosobieznaćwielkopolskaprzedsiębiorczość,najbardziejznanajestkierowcomauto-busówwcałejEuropie.Przedkilkomalatynarynkuproducentówautokarówpojawił„nowy”-odroku1997wBolechowiepowstająmiejskieiturystyczneautobusy„Solaris”.Codzienniedowożąonedopracyidodomumieszkańców45miastwPolsceoraz11krajachEuropy.Prostelogowytwórnikażdegodniawidząm.in. berlińczycy imonachijczycy orazmieszkańcy Tallina i Ostrawy,atakżepasażerowieodtwarzanejsiecitrolejbusówwRzymie.

Przy krzyżu na granicy Bolechówka i Owińsk skręcamy w prawoipoprzejściutorukolejowegoznowuwprawo.Następniekierujemysię

w lewow ul. Ks. PiotrowskiegowOwińskach. Po dojściu do ul. Poznańskiejskręcamywlewo,przechodzącjednocześnienaprawąstronęulicy.

Owińska (108 km)

Wartowiedzieć,żewmiejscowościznajdowałsięklasztor,założonywroku1242 przez księcia Przemysła I, a osadzenie w nich 7 lat później cysterekz podwrocławskiej Trzebnicy miało być znakiem pokoju między Piastami

46 47

Etap 5 - Droga Wielkopolska Murowana Goślina-Kobylnica

wielkopolskimi i śląskimi. Po kasaciezakonuw1823r.wklasztorzeumiesz-czono szpital psychiatryczny (zlikwi-dowanyw listopadzie 1939 – blisko1100jegopacjentówzostałorozstrze-lanychprzezhitlerowcówwlesiekołoObornik), a obecnie znajduje się tamośrodek szkolno-wychowawczy dladzieci niewidomych. Możemy podzi-

wiaćbarokowykościółklasztorny(wybudowanywlatach1720-1728wedługprojektuPompeoFerrari)pw.św.JanaChrzciciela.Świątyniaposiadabogatewyposażenie wnętrza – szczególnie imponująca jest ośmioboczna kopułaz malowidłami franciszkanów, Adama Swacha i Walentego Żebrowskiego(1728-1731).Od1965r.znajdujesięwnimotoczonaczciąkopiafiguryMatkiBoskiejFatimskiej.W sąsiedztwie możemy zobaczyć również renesansowy kościółpw. św.Mikołajaw roku 1574 (od roku 1939 pełni funkcję kaplicy cmen-tarnej).WmiejscowościznajdujesiętakżeklasycystycznypałacvonTreskow(wybudowanyprawdopodobniewedługprojektuKarlaSchinkla)zprzyległymparkiem(obecniewłasnośćprywatna).

Wędrujemyprzez centrumwsi,poprawejprzypl.Przemysławakościółw zabudowaniach dawnego klasztoru cysterek. Po lewej stronie ulicy

znajduje się pałac i punkt informacji turystycznej (z toaletą). Na światłachprzechodzimy na lewą stronę ulicy i po dojściu do ul. Kolejowej skręcamyw lewo, zgodnie zdrogowskazemnaAnnowo. Towarzysząnamznakidwóchszlakówrowerowych.Przekraczamyliniękolejowąiniebawemnaskrzyżowaniukierujemysięwprawo,opuszczającdrogęzeszlakamirowerowymi.Dalejpodą-żamy za znakami niebieskiego szlaku pieszego, który przedAnnowem skręcawprawoidoprowadzadoskrajuMiękowa.Tunaskrzyżowaniuidziemywlewo,

NoclegParafia św. Jana Chrzcicielapl. Przemysława 12, 62-005 Owińskatel. +48 61 812 65 02, [email protected], www.owinska.archpoznan.org.plMsze św.niedziele: 7.30, 9.00, 10.15, 11.30, 18.00, lipiec-sierpień: 7.30, 10.15, 11.30dni powszednie: 18.00, pn., śr., so.: 7.00, pt. 16.30

w ul. Kolejową. Po wyjściu z lasu przekraczamy skrzyżowanie i ponowniewchodzimywlas.ZnakiniebieskiegoszlakuprowadząprzyLeśnictwieAnnowo,aobokwdolincezobaczymysosnę-pomnikprzyrody.Podojściudoprostopa-dłegoduktuskręcamywprawo,schodzimyzniebieskiegoszlaku.Dochodzimydoasfaltowejul.DziewiczaGóraiidziemywlewo.Zleśnegoparkinguścieżką,rozpoczynającąsięprzydwóchgłazach,podchodzimynaDziewicząGórę.

Dziewicza Góra (114 km) jest najwyższym wzniesieniem (143m n.p.m.) Puszczy Zielonki i jednymz najwyższych, w najbliższym oto-czeniu Poznania. Nazwa wzgórzapochodzi od mniszek cysterskichz Owińsk, do których do końcaXVIII wieku należały tutejsze dobra.Widok z Dziewiczej Góry jest szcze-gólnie imponujący po wybudowaniuw 2006r. wieży widokowej. Możnatudoprawdypoczuć się jakMojżesz,spoglądający na Ziemię Obiecaną –gdyobserwujemyPoznańzplatformynawysokości30m.Napewnowarto.W lasach na zachód od DziewiczejGóry stwierdzono występowanieczerwca polskiego, owada żyjącego w korzeniach drzew; w średniowieczuwykorzystywanego do produkcji czerwonego barwnika. Cysterki z OwińskhodowałygonaDziewiczejGórze,czegośladyzachowałysiętakżewnazwachmiejscowości:CzerwonakorazCzerwonczyn.NatomiastsamanazwaOwińskapochodziołacińskiegosłowaovens-„owca”;tesympatycznezwierzętamiałybyćwwiększychilościachwypasanewsąsiedztwieklasztoru.

Ze szczytu Dziewiczej Góry schodzimy duktem w prawo na skos,napierwszymskrzyżowaniuskręcamywprawo,ananastępnymwlewo.

Dochodzimydo szerokiejdrogigruntowej i ponownie idziemyw lewo.Drogaprzechodziwgruntowąul.WodnąwKicinie (116 km).Tuwartozobaczyćdrew-nianykościółpw.św.JózefazpołowyXVIIIw.,usytuowanyprawdopodobniena dawnym grodzisku. Następnie przekraczamy dość ruchliwą ul. Poznańską(widocznydawnyzajazdikuźniaorazkamiennedomyzpoczątkuXXw).

48 49

Etap 5 - Droga Wielkopolska Murowana Goślina-Kobylnica

Po dojściu do wyłożonej kostką brukową ul. Wiejskiej, skręcamy w lewo,a następnie w prawo w ul. Swarzędzką. Na wysokości kościoła skręcamywlewo,wul.KościelnąprowadzącądoWierzenicy.

Parafia pw. św. Józefaul. Kościelna 262-004 Kicintel. +48 61 812 70 22Msze św.niedziele: 8.00, 10.00, 12.00,18.00, w lipcu i sierpniu: 8.00, 11.00, 18.00dni powszednie: 18.00

Wierzenica (121 km)

ParafiawtejmiejscowościzostałazałożonajużwXIIIw.Wroku1842stałasię siedzibą Augusta Cieszkowskiego, wybitnego działacza narodowegoispołecznego,pierwszegoprezesaTowarzystwaPrzyjaciółNaukwPoznaniu.Sześciokrotnie odwiedzał go tu Zygmunt Krasiński. Drewniany kościół pw.św.Mikołajanależącydo10najstarszychwWielkopolsce,posiadaunikalny

obraz MB z Dzieciątkiem z 1636r.Jest na nim napisana (po polsku)i namalowana cena - „para bydłka”.Ponadto są tu obrazy MB ze śpią-cym Dzieciątkiem (XVII wiek, olej napłótnie)iMaryiukazującejsięśw.Mi-kołajowi (przełom XVII/XVIII wiek,namalowany na drewnie).Wpomni-ku nagrobnym A. Cieszkowskiegozwracają uwagę drzwi wykonaneprzez Pellasa we Florencji w 1872r.-najcenniejszedziełopolskiejroman-tycznej sztuki nagrobnej. Członkowierodziny Cieszkowskich pochowani sąwkrypciepodkościołem.Wkruchciezachodniej znajduje się tablica upa-miętniająca 200 rocznicę bitwy pod

WWierzenicydrogaprzechodziwgruntowąul. Śliwkową,po jej lewejstronie kościół. Skręcamy w prawo, asfaltowymi ulicami Wierzenicką

i dalej Dębową, kierujemy się znakami szlaków rowerowych i żółtego szlakupieszego.ZamostemnarzeceGłównej,opuszczającdrogęasfaltową,skręcamynajpierwwprawo,apotemwlewoiwchodzimywlas.Podojściudoasfaltowejdrogiprzechodzącejwul.DąbrówkiwKobylnicy,skręcamywprawo.

Parafia pw. św. Mikołajaul. Wierzenicka 10, 62-006 Wierzenicatel. +48 61 897 33 04, www.parafia-wierzenica.plMsze św.niedziele: 7.30, 11.00; dni powszednie oprócz środy: 17.30

Kobylnica (123 km)

Tu warto zobaczyć budynek po Towarzystwie Kolonii Wakacyjnych i StacjiSanitarnej “Stella”. Na budynku PKP tablica upamiętniająca obóz żydowskizlat1942-43.Wszkoleprzyul.Poznańskiejznajdujesięcałoroczneszkolneschroniskomłodzieżowe.Wsąsiedztwiewsiusytuowany jestgłazupamięt-niającyrozwiązanieskautinguwzaborzepruskim.NagranicyzGruszczynemznajduje się kościół pw. św. Krzyża z końca XXw., do którego dojdziemyul.Polną.

Parafia pw. Świętego Krzyżaul. Polna 1, 62-006 Kobylnica, www.kobylnica.archpoznan.org.pltel. +48 61 817 44 18Msze św. niedziele: 8.30, 10.00, 11.30, dni powszednie: 18.00

NoclegSchronisko Młodzieżowe „Sarenka”ul. Poznańska 50, 62-006 Kobylnicatel. +48 61 815 00 [email protected]

Wiedniemobardzoreligijnymipatriotycznymwydźwięku.Wsąsiedztwiewsicmentarzysko-ŻalikznajstarszymgrobemzpołowyIItysiącleciap.n.e.

51

Kobylnica-Poznań Głuszyna

Etap 6

Kobylnica – Gruszczyn – Poznań – Poznań GłuszynaDługość: 23 kmRóżnica wysokości: 37 mCzas: 7.00 hMaksymalna wysokość: 94 m n.p.m.

Naskrzyżowaniuzul.Poznańską(droganr5)przekraczamyjąnaświatłachipoprzejściuliniikolejowejkierujemysięnapołudniewul.Swarzędzką.

WdalszejdrodzepoprowadząnasznakiszlakówrowerowychdoGruszczyna (125 km).Tamprzedboiskiemsportowymskręcamywprawowul.Katarzyńską,naskrzyżowaniuwlewowul.Mechowską,ananastępnejkrzyżówcewprawowul.Zielińską.TakdocieramydościeżkirowerowejprowadzącejdoPoznania.

Poznań (135 km)

Obok Krakowa i Warszawy także Poznań nosi zaszczytny tytuł MiastaStołecznego.W roku 968, ten założony w VIII wieku gród, stał się siedzi-bą pierwszego biskupstwa w państwie Piastów, na którego czele stanąłbiskup Jordan.Wraz z pochowaniemśw. Wojciecha w Gnieźnie oraz ery-gowaniem tam archidiecezji (1000rok), a także koronacją BolesławaChrobregow katedrze gnieźnieńskiejw 1025r., Poznań tracił swe funkcjestołeczne,którymkrespołożyłnajazdBrzetysławawroku1039.NiezmienniejednakmiastonadWartą–lokowanena lewymbrzegu rzekiw roku 1253- pozostawało jednym z głównychośrodkówpaństwaPiastów,apotemKoronyicałejRzeczypospolitej.Takżedziś, liczący 550 tysięcy mieszkań-ców (piąte miejsce w kraju) Poznań,należydogłównychośrodkówgospo-darczych, naukowych i kulturalnychw Polsce. Międzynarodowe Targi

52 53

Etap 6 - Droga Wielkopolska Kobylnica-Poznań Głuszyna

Poznańskie, Festiwal Teatralny „Malta”, najbogatszy polski przedsiębiorca,Festiwal Skrzypcowy im. H. Wieniawskiego, flota najnowocześniejszychw Polsce samolotów wojskowych, przysłowiowa poznańska gospodarnośćoraz„poznańskiekoziołki”-totylkoniektóreelementynatychmiastkojarzonezestolicąWielkopolski.

Wielkopolska Droga św. Jakuba prowadzi nasdalej ul. Strzałkowską i Sośnicką oraz tune-

lem pod trasą wylotową na Warszawę, a następnieul. Za Cybinką, Radziwoja i ścieżką rowerową nadMłyńskim Stawem i przez Białą Górę, gdzie mijamyWielkopolski Park Zoologiczny. Nadal wśród zieleniposuwamysięul.KrańcowąiWileńskąorazpółnocnymbrzegiemjezioraMaltańskiegodoRondaŚródka.

NatereniePoznaniaznajdujesięokoło200zbiornikówwodnych,główniejeziorpolodowcowychorazmniejszychstawów.Największymsztucznymzbiornikiemjest j. Maltańskie o powierzchni 67 ha, które powstało w 1952r., na tereniezajmowanym wcześniej przez stawy hodowlane. Obecnie jest to najnowo-cześniejszewPolsce centrum rekreacyjne z całorocznym stokiemnarciarskim,pełnowymiarowymtoremregatowymodługości2,5km(wroku2006odbywałsiętuwioślarskiPucharŚwiata),wspomnianymZOOikolejkąwąskotorową.SwojąnazwęzawdzięczaMaltakawalerommaltańskim,czylijoannitom,którzywroku1187przejęlizałożonekilkanaście latwcześniejhospicjumdlapodróż-nych przy szlaku prowadzącym do Gniezna i na Kujawy, wraz z kościołempw.św.Mikołaja.Zdawnejkomandorii(takąnazwędodziśnosiosiedlenapół-nocnymbrzegujezioraMaltańskiego)zachowałsięceglanykościółpw.św.JanaJerozolimskiegouważanyzanajstarsząświątynięromańskąwWielkopolsce.

Komandoria joannitów powsta-ła na skraju Śródki, która jeszczew początkach XIII w. była najlud-niejszym osiedlem ówczesnej „aglo-meracji” Poznania. Dla jej mieszkań-ców powstał wczesnogotycki kościółpw. św. Małgorzaty, przy którymw roku 1665 osadzeni zostali księżafilipini(ichdawnyklasztortakżeznaj-

dujesięprzyRynkuŚródeckim).UliczkaOstrówekprowadzidonieistniejącejjużdziśprzeprawydokolebkiPoznania–naOstrówTumski.

WprawdzieznakiwytyczająceWielkopolskąDrogęśw.JakubaprowadzązRondaŚródkanapołudniewzdłużul. JanaPawła II (i dalejwprawo

wul.Kórnickądokościołapw. św.Rochaprzyul. Serafitek) inieprzechodząprzezobszarcentrumPoznania(wtymtakżeOstrówTumski),wartopoświęcićnawetkilkagodzinnaspacerpohistorycznymsercumiasta.

Archikatedra na Ostrowie Tumskim została ponownie udostępniona wiernym29czerwca1956roku,awięcdokładniewczasie,gdywmieściedobiegłykońcakrwawewydarzenianazywane„PoznańskimCzerwcem”.Wczasiedemonstracjirozpoczętych dzień wcześniej w poznańskich Zakładach im. H. Cegielskiego(wówczas im. Stalina),w których uczestniczyło ok. 100 tysięcy ludzi, zginęło57osób (według innychźródeł–74). Jakkolwiekprzyczyny tego„pierwszegokrzykuwPRL”miałycharaktergłównieekonomiczny(nieuzasadnionepobraniepodwyższonego podatku od lepiej zarabiających robotników), to efekty poli-

Poznań-Ostrów Tumski

To właśnie tutaj, w rozlewiskachCybinki i Warty powstał gród, którywdrugiejpołowieXw.stałsięjednymznajpotężniejszychwpaństwiePolanobok Gniezna, Ostrowa Lednickiegoi Giecza. Po powstaniu biskupstwapoznańskiegowroku968rozpoczętobudowękatedrypw.św.Piotra–jak-kolwiek niektórzy badacze dowodzą,iż bp Jordan prowadził wśród Polanjedyniebiskupstwomisyjnebezstałejsiedziby aż do powołania metropoliignieźnieńskiej. Przypuszcza się, żewokresiepanowaniaMieszka IGnieznopozostawało siedzibą rodowąPiastów,gdzie trudniej byłowykorzenićwie-rzeniatradycyjne–natomiastPoznaństałsię„nowoczesnąstolicą”,otwartąna nową religię. Badania archeologiczne wskazały jednak na pozostałościwcześniejszychświątyń–przedromańskiejiromańskiej–wpodziemiachdzi-siejszejbazylikiarchikatedralnej,pochodzącejzprzełomuXIViXVw.Pokolej-nychprzebudowach i odbudowach, obecna katedra nawiązuje dowygląduz okresu późnego średniowiecza: w takiej postaci została on odbudowanapozniszczeniachzroku1945.

54 55


tyczneszłyznaczniedalej:zmianywewładzachpaństwowych,oficjalnakrytyka„okresubłędów iwypaczeń”,polityczna„odwilż”, zmniejszenie intensywnościwalki z Kościołem (uwolnienie kardynała StefanaWyszyńskiego z internowa-nia 28.10.1956), zgoda na pewne reformy gospodarcze (m. in. umożliwienieistnieniaindywidualnychgospodarstwrolnych),czylitowszystko,conazwanezostało „PolskimPaździernikiem”. PopierającwydarzeniawPolsce, takżebra-tankowie znad Dunajuwyrazili swój sprzeciwwobecwładz komunistycznych–węgierska rewolucja 1956r. została jednak krwawo stłumiona i kosztowałażyciekilkutysięcyosób.

Wczasiepowojennejodbudowyznacznaczęśćruchomychelementówobec-negowystrojuwnętrzaarchikatedryzostałaprzeniesionazinnychmiejscowo-ści.Itakgotyckipoliptykwołtarzugłównym(1512)pochodzizGóryŚląskiej,późnogotyckiestallezeZgorzelca(zkościołapw.św.PiotrawGörlitz),abaro-kowaambonaichrzcielnicazkościoławMiliczu.Wnawiepółnocnej,przywieży,znaj-dujesięwejściedopodziemi.Możnatu zobaczyć wspomniane już reliktybudowli sakralnychzX iXIw., frag-menty przypuszczalnych grobowcówMieszka I i Bolesława Chrobrego,atakżewspółczesnąkryptębiskupówpoznańskich,wktórejpochowanyjestm.in. abp Antoni Baraniak, więzieńepokistalinizmu(zm.w1979r.).Trzynawowe wnętrze katedry okalawieniec kaplic. Najciekawszą z nichjestniewątpliwiepołożonazaprezbi-terium Złota Kaplica, przebudowanawlatach1835-41zkaplicygotyckiej,będącamauzoleumpierwszychwład-cówPolski.Jejwystrójjestutrzymanyw stylu bizantyjskim – szczególnieinteresująca złocona kopuła orazołtarzgłównyzmozaikowąkopiątycjanowskiej„MadonnyAssunta”.Wkapli-cy znajduje się sarkofag oraz ufundowany przez hr. Edwarda Raczyńskiegopomnik (1828-1841) Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Ołtarz główny jestdaremżonyhrabiegoKonstancji.Spośródinnychkaplickatedrywartowymie-

56 57


nić kaplicę Górków (z ciekawymi renesansowymi nagrobkami fundatorów)oraznajstarsząwkatedrzekaplicęśw.StanisławaBiskupa,zwanąKrólewską,założonąw1293r.przezPrzemysłaII,późniejszegokrólaPolski,któryzostałtupochowanywrazzeswądrugążoną–szwedzkąkrólewnąRyksą.

Przemysł II (1257-96) był synem księ-cia poznańskiego Przemysła I i księż-niczkiwrocławskiejElżbiety.Wcześnieosierocony, jako 16-latek poślubiłksiężniczkę meklemburską Ludgardę,a rokpóźniejobjął samodzielne rządyw księstwie poznańskim. W dziesięćlatpoślubieksiężnazmarławniewy-jaśnionych okolicznościach - podobnozamordowano ją na polecenie męża.Wkrótce Przemysł ożenił się z Ryksą,która również nie dożyła sędziwe-go wieku. Przemysł ożenił się więcponownie, tym razem z MałgorzatąBrandenburskąiwrazzniąkoronowałsięw1295r.wGnieźnienapierwszegood ponad 200 lat króla Polski. Kilka

miesięcypóźniej Przemysł został zamordowanyprzeznieznanych sprawców–zamachowcamibyliprawdopodobnieBrandenburczycy, którymśmierćwładcyPolski była na rękę. Niewykluczone, że działali w porozumieniu z królowąMałgorzatą. Jednak ludowa legenda, która przetrwała kilkaset lat, traktujetokrólobójstwo,jakokaręBożązazbrodniępopełnionąnaLudgardzie.

Opróczkatedry,naOstrowieTumskimwartozobaczyćjeszczegotyckikościółNajświętszej Marii Panny in Summozbudowany w latach 40-tych XVwieku.Zastąpiłonwcześniejsząświą-tynię, która stała w tym miejscu -przedromańską kaplicę pałacową,przebudowaną w stylu romańskimzapewnew2połowieXIIIw.Tutejszepalatium mogło być siedzibą pierw-szychwładcówPolski.Wokół kościoła jeszczewpoczątkach

XVIIIw. znajdował się cmentarz.W czasie badań archeologicznych prowa-dzonychprzezprof.HannęKóčka-Krenzw roku1999,wwarstwiezokresupo przebudowie kościoła mariackiego w XIII stuleciu została odnalezionapołowiczniezachowanamuszlaśw.Jakuba.Prawdopodobniestanowiłaonawyposażenieosoby(pielgrzyma?)pochowanejnacmentarzu.Nieco dalej na północ, przyul. Lubrańskiego, w budynku zaj-mowanym od ponad 100 lat przezArchiwum Archidiecezjalne w roku1518 powstała pierwsza w Polsceuczelnia humanistyczna (jednakbezprawanadawaniatytułównauko-wych). Akademia Lubrańskiego dzia-łaładoroku1780.WpołowieXIIIw.wyraźniedałosięodczuć,żemiastopotrzebujenowychtere-nówdlaswojegorozwoju.Dlategoteżw1253r.książępoznańskiPrzemysłIi jego brat z Kalisza, Bolesław Pobożny, na lewym brzeguWarty lokowalinowemiastonaprawiemagdeburskim.Szybkorozwinęłosięono jakocen-trumnaskrzyżowaniuważnychszlakówhandlowych:szlakubursztynowegoznadZatokiGdańskiejwkierunkuMorzaŚródziemnego(WielkopolskaDrogaśw.Jakubaodtwarzatenwłaśnietrakt)oraztrasyzRusi,Litwy iMazowszadoEuropyZachodniej.Pozawiązaniuuniipolsko-litewskiejikonfliktachzpań-stwem krzyżackim (co ograniczyło rolę Gdańska dla handlu zagranicznegoPolski),znaczniewzrosłarolaszlakuzLitwyprzezMazowszeiKujawy,doCzechi Brandenburgii. Stolica Wielkopolskiz powodzeniem kontynuuje tradycjehandlowedodziś–wystarczywspo-mnieć o Międzynarodowych TargachPoznańskich, czyli najważniejszympolskimcentrumtargowym.Także w okresie renesansu Poznańpozostawałjednymznajważniejszychmiast Polski.W tym czasie powstałychoćby tak ciekawe zabytki jak słyn-ny ratusz, część kamienic w rynku(trzeci podwzględemwielkościw Polsce – po krakowskim iwrocławskim)czyDomWagi (obecnie Pałac Ślubów). Znaczeniemiasta spadło po „poto-pie”szwedzkim,wktórymbardzoucierpiało,a liczba ludnościzmalałaz20

58 59


do zaledwie 4 tysięcy. Po rozbiorachPolskiPoznaństałsięstolicątzw.PrusPołudniowych, ale pozostawał mia-stem prowincjonalnym. Od połowyXIXw.mieszkającywPoznaniuPolacy(m.in.hrabiaEdwardRaczyński,lekarzKarol Marcinkowski, przedsiębiorcaHipolit Cegielski) usiłowali zbudowaćtu gospodarkę i kulturę maksymal-nieniezależnąodpaństwapruskiego.27grudnia1918r.wybuchłopowsta-niewielkopolskie,wwyniku któregoWielkopolskę włączono w graniceniepodległej Polski. W następnymrokuwPoznaniupowstałUniwersytetim. Adama Mickiewicza. W okresieIIwojnyświatowejwysiedlonazosta-ła znaczna część polskich mieszkańców miasta, włączonego bezpośredniodo Rzeszy, jako stolica „Kraju Warty” (Warthegau). W walkach o Poznańna przełomie stycznia i lutego 1945r., miasto zostało zniszczone w 50%.Po odbudowie Poznań ponownie zyskał sobie miano głównego ośrodkagospodarczegow zachodniej Polsce, któremudopieroodniedawnadepczepopiętach,niecowiększypodwzględemliczbyludności,Wrocław.

Symbolem miasta od połowy XVI w.(kiedy to przebudowano ratusz,wedługprojektuJanaBaptistyQuadro)są koziołki. Legenda głosi, że z okazjiuruchomienia zegara na wieży mia-sto zorganizowało ucztę, a głównymgościemmiałbyćsamwojewoda.Pechsprawił, że przygotowane pieczystespaliło się – sprytny kuchcik ukradłwięcdwakoziołki,któremiałyzastąpićdorodnegojelenia.Zwierzakiprzejrzałyzamiarmistrzapatelniiuciekłynadachratusza, gdzie jęły się trykać rogami.Wojewodzie tak spodobało się to żywetheatrum,iżpoleciłzegarmistrzowiBartłomiejowiWolfowiuzupełnieniechrono-metruo„urządzeniebłazeńskie,mianowiciekoziołki”.Itakrogata„błazenada”powtarzasięnawieżyratuszakażdegodniawsamopołudnie.

60 61


Bynajmniejniebłazenadą,leczposta-ciąbliskąkażdemupoznaniakowi,jestStaryMarych–wprawdziewymyślo-ny przez felietonistę Juliusza Kubela,aleuosabiającyrodowitegomieszkań-ca grodu nad Wartą. Trzymającegorower,zklamerkąspinającąnogawkęi teczką na kierownicy jednośladu -możnaspotkaćnapl.WiosnyLudów.

Natomiast w pobliżu, przy ul. św. Marcin znajduje się niewielki, ceglanykościółekpodwezwanieminnegoopiekunaPoznania–św.Marcina.Wświę-tobiskupaTourswartobyćwPoznaniu: choćbydla samych tylkodrożdżo-wych„rogalimarcińskich”,którychsmakpamiętasięjeszczedługiczas.Samkościółekwskazuje, że przed lokacją dzisiejszegomiasta, na lewymbrzeguWartymusiałyistniećdośćsporeosady;wdokumencielokacyjnymz1253r.wspominasięojużistniejącejparafiiśw.Marcina.W czasie spaceru po Starym Mieście natkniemy się na liczne obiektysakralne m. in. kościół pw. św. Antoniego Padewskiego, gdzie znajdu-je się słynący łaskami obraz Matki Boskiej w Cuda Wielmożnej – Pani

Poznania. Zdecydowanie najcenniej-szym jest barokowy kościół farny.Konsekrowanawroku1705świątyniapw.św.StanisławaBiskupa,należałapoczątkowo do kolegium jezuickiego(w tym budynku obecnie znajdujesię siedziba UrzęduMiasta). Do dziśzachwycaona fasadągłównąprojek-tu Pompeo Ferrari’ego. Po gruntow-nej renowacjiwostatnich latach, ten

kościółhalowyrobidużewrażenieodsamegowejścia,aorganywykonaneprzez Friedricha Ladegasta oraz malowidła Karla Dankwarta na sklepieniu,wzmacniajątodoznanie.Na zachódod StaregoMiasta rozciąga sięXIX-wieczne centrumhandlowe.W jego skład wchodzą m.in.: budynek tzw. Bazaru z 1838-42 (proj. KarolSchinkel),MuzeumNarodowezbogatymizbioramimalarstwa,klasycystycznygmachBibliotekiRaczyńskichzroku1829.NiecodalejmonumentalnyZamekCesarski zbudowany w latach 1905-1910 dla cesarza Wilhelma II w styluneoromańskim – obecnie CentrumKultury. Naprzeciwko niego znajduje się

gmachCollegiumMinusUniwersytetuim. Adama Mickiewicza. Na placupomiędzy Zamkiem a Uniwersytetemwybudowano pomnik (1981r.) upa-miętniający ofiary PoznańskiegoCzerwca z 1956r. Przy sąsiedniejulicy Fredry warto zobaczyć neokla-sycystyczny gmach Teatru Wielkiegoz1910roku.Napółnocodrynku(dojścieul.Żydowską)jestdawnasynagoga,przekształ-conaprzezokupantawpływalnięmiejską,adalejWzgórze św.Wojciecha.W podziemiach gotyckiego kościoła pod tym samym wezwaniem znajdujesię tzw. Poznańska Skałka, gdzie pochowani sąm. in. JózefWybicki (autorsłów „Mazurka Dąbrowskiego”), lekarz i społecznik Karol Marcinkowski,pierwszyrektorUAMprof.HeliodorŚwięcickiorazkompozytor„Roty”,FeliksNowowiejski.NaprzeciwkozobaczymybarokowykościółKarmelitówBosych,adalejcmentarzzasłużonychWielkopolan(dawnyfarny).

Nieopodal budynku Starej Wagina poznańskim Rynku natknąć sięmożemy na pomnik Bamberki, któryprzypominao900osadnikachprzyby-łych na początku XVIII wieku do podpoznańskich miejscowości z okolicBambergu, ale także innych regionówCesarstwa. Mieli oni zasiedlić opusz-czonewsie zniszczone podczaswojnypółnocnej i następującej po niej epi-demii cholery. Jedynym warunkiemdla osadników było (zgodnie z naka-zem Augusta II Mocnego dotyczącymwszystkich cudzoziemcówosiedlających sięwPolsce)wyznanie rzymskokato-lickie.ZewzględunagłównyregionpochodzeniaosadnikówzwanoBambrami.WwiekuXIXmianem tymokreślanowszystkich,niezależnieodpochodzenia,mieszkańców wsi; w okresie międzywojennym „bamber” oznaczał dobrego,bogategogospodarza.

Jeśli chodzi o obiekty poza ścisłym centrum Poznania, warto wspomniećo Cytadeli (na jej stokach cmentarz żołnierzy brytyjskich z II wojny świa-towej oraz cmentarz żołnierzy Armii Czerwonej i monumentalny pomnik

62 63


Armii „Poznań” z 1982r.) z największą w Polsce ekspozycją plenerową,którą stanowi 112 „skorup” postaci ludzkich, odlanych z metalu przezMagdalenę Abakanowicz.Miłośnicy, a może przedewszystkimmiłośniczki,prozyMałgorzatyMusierowiczpowinniodwiedzićpoznańskądzielnicęJeżyce.Jest tomiejscespopularyzowanewcyklupowieści„Jeżycjada”.Ponoćadre-sowanegłówniedonastolatekksiążkibyłyulubionąrozrywkąilekiemnabólgłowyniebylekogo,bosamegomistrzaCzesławaMiłosza.

Na północnym skraju Poznania znajduje się rezerwat geologiczny „Morasko”,gdziemożemyobejrzećkraterypouderzeniumeteorytu.Pierwszączęśćgościazprzestworzyznaleziono12listopada1914r.Miałaonadługość45cmiwagę77,5kg.Obecnieszacujesię,żeuderzeniemiałomiejscewIVtysiącleciup.n.e.,a żelazny bolid, zanim rozpadł się podczas lotu przez atmosferę, miał masęokoło80ton.Dodziświdocznychjestsiedemkraterów,zczegosześćjestzala-nychwodą.Na terenie rezerwatu znajduje się równieżnajwyższewzniesienienatereniePoznania-GóraMoraska(154mn.p.m.).

Chcąc wyjść ze Starego Miasta i powrócić na Wielkopolską Drogęśw. Jakuba kierujemy się ku farze, a następnie przez pl. Kolegiacki,

ul.ZaBramkądoplacuBernardyńskiego.Uliceśw.MariiMagdalenyiKórnicka,przez Most Rocha doprowadzają do kościoła pw. św. Rocha (we wnętrzupowstałej tuż przed II wojną światową świątyni znajdziemy pochodzącazBawariifiguręśw.Rochawstrojupielgrzymim).Stądul.Serafitekdochodzimydoul.Krzywoustego;dalejwzdłużrzekiprowadzinas„promenadanadwarciań-ska”,którądocieramydoRondaStarołęka.Dośćruchliwaiwąskaul.Starołęckawyprowadzanas zmiastadoul.Głuszyna (prawdęmówiąc,nicnie stracimy,jeśli spod dworca kolejowego Poznań-Starołęka dojedziemy do kościoławGłuszynieautobusemliniinr58–jakkolwiekjesttopropozycjaniegodnapiel-grzyma).IdącskrajemlotniskawojskowegonaKrzesinach,odktóregooddzielanasbudzące respektogrodzenie,docieramywreszciedowrótkolejnegoprzy-stankunanaszymszlaku.

Poznań-Głuszyna (146 km)

Położony z dala od centrum mia-sta gotycki kościół pw. św. JakubaWiększego Apostoła został ufundo-wany w roku 1296 jako kolegiataitakąfunkcjępełniłprzezponad300lat.Ostateczniew1720r. zostałwłą-czonydoparafiiśw.MariiMagdalenyw Poznaniu. Kilkanaście lat po tymwydarzeniuwykonanyzostałobecnyołtarzgłówny,wktórymzpoczątkiemXIXstuleciaumieszczonoobrazśw.Jakubawstrojupielgrzymimnatlepejza-żuGłuszyny.Niewielkieorganyzroku1884sądziełemFriedrichaLadegastazWeissenfelskołoLipska,którywykonałtakżeorganydlapoznańskiejfary.

NoclegHostel Poco Loco Schronisko Młodzieżowe nr 1ul. Taczaka 23 ul. Głuszyna 12761-819 Poznań 61-329 Poznańtel. +48 612 238 231, +48 780 225 422 tel./faks: +48 618 788 [email protected] tel. +48 618 788 461

Katedra Poznańska61-120 Poznań, Ostrów Tumski 17tel. +48 61 852 96 42Msze św.niedziele: 8.00, 10.00, 12.15, 19.00, 20.30dni powszednie: 8.00, w piątek i sobotę dodatkowo 18.00

Parafia pw. św. Jakuba Większego Apostoła61-329 Poznań, ul. Głuszyna 150awww.jakubapostol.org, tel. +48 61 878 80 10Msze św. niedziele: 8.00, 9.40, 11.00, 12.30 (oprócz VII i VIII), 15.00 (oprócz VII i VIII), 18.00 (VII i VIII 19.00)dni powszednie: I-II: pon.-czw.: 9.00, pt.: 17.00, 18.00, sob.: 18.00, III-VI i IX-XII: pon.- pt.: 17.00, 18.00, sob.:18.00, VII-VIII: pon.-sob.: 18.00

Parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy, św. Marii Magdaleny i św. Stanisława bp61-779 Poznań, ul. Klasztorna 11www.fara.archpoznan.org.pl, tel. +48 61 852 69 50Msze św.niedziele: 6.00, 7.30, 9.00, 11.00, 12.30, 17.00 (z wyjątkiem lipca i sierpnia), 19.00dni powszednie: 6.00, 7.00 (z wyjątkiem lipca i sierpnia), 8.00, 9.00, 19.00Kaplica Wieczystej Adoracji 6.00 – 18.30 całodzienna adoracja Najświętszego Sakramentu

65

Poznań Głuszyna-Żabno

Etap 7

Poznań-Głuszyna – Rogalinek – Mosina – Sowiniec – ŻabnoDługość: 23 kmRóżnica wysokości: 34 mCzas: 5.80 hMaksymalna wysokość: 83 m n.p.m.

Niecozakościołemskręcamywprawo,wul.Daszewicką iopuszczamygraniceadministracyjnePoznania.Tuschodzimywprawo(głównaszosa

prowadzidalejwkierunkuDaszewic)dolasuiidziemyjegoskrajemprzez200metrów,następniedalejprostoduktemprzezlas,przecinającjezdnię.Powyjściuzlasuszlakprowadzidośćszerokądrogąpolną.ZaosadąKubalindochodzimydodrogiasfaltowej,któradoprowadzanasdoRogalinka.OdKubalinaprawieprzez 15 km będziemy przemierzać i podziwiać uroki Rogalińskiego ParkuKrajobrazowego.

Rogalinek (155 km)Wtymmiejscuwartozejśćnapewienczaszeszlakupątniczego.Wpobli-

żu znajduje siębowiem jednoznajciekawszych założeńpałacowo-parkowychwWielkopolsce-Rogalin.PodojściudogłównejdrogiwRogalinkukierujemysięwlewookoło3kilometry.DojściewzdłużruchliwejdrogiwkierunkuKórnikajestoznakowane;dlaspokojuibezpieczeństwalepiejjednakprzejśćtenodcinekrównoległym pieszym szlakiem czerwonym, który prowadzi nas przez jednoznajwiększychwEuropieskupiskdębówszypułkowych.

JednązgłównychatrakcjiRogalińskiegoParku Krajobrazowego, utworzonegow roku 1997 na powierzchni 12 220ha,sąsłynneDębyRogalińskie–spo-śród ponad tysiąca drzew rosnącychwparkuwstyluangielskim,większośćliczy sobiepo kilkaset lat.Najbardziejznane z wiekowych drzew to: Lech(obwód 6,35 m), Czech (7,26 m; nie-stety już całkowicie uschnięty) i Rus(9,26m).Potężnedębywostatnich latachniszczy chrząszczkoziorógdębosz,który–paradoksalnie–takżepodlegaochronie.Znacznielepiejprezentujesięinnezmonumentalnychdrzew–DąbEdwarda–któregoimięwiążesięzdwie-maosobistościamiściślepołączonymizdziejamiRogalina. Jeden towłaściciel

66 67

Etap 7 - Droga Wielkopolska Poznań Głuszyna-Żabno

pałacuEdwardRaczyński (1786-1845),drugi noszący to samo imię - ostatniprzedstawiciel rodu. Edward BernardRaczyński (1891-1993) był ambasado-rem RP w Londynie, a później pre-zydentem RP na uchodźstwie (1979-1986).W rogalińskim pałacu znajdujesię przeniesiony z Londynu gabinetPrezydenta, który wraz z przodkami

pochowanyzostałwrodowymmauzoleumwpodziemiachmiejscowegokościo-łapw.św.Marcelina.

Klasycystycznaświątyniawybudowanawlatach1817-1820znajdujesięjużnazachódodsamegopałacu.Barokowo-klasycystycznarezydencjaRaczyńskich(od1768,samamiejscowośćbyławzmiankowanajużwXIIIstuleciu)wzniesio-

nazostaławlatach1768-76wgpro-jektu J. F. Knoebla i pod kierunkiemD.Merliniego.PoIIwojnieświatowejurządzonotumuzeumwnętrzpałaco-wych(jakofiliaMuzeumNarodowegowPoznaniu).Obecnie do zwiedzaniaudostępnionych jest kilka pomiesz-czeń w przyziemiu (dawne aparta-mentydlagościpałacowych),atakże

galeriabardzocennychdziełmalarstwapolskiego(m.in.„DziewicaOrleańska”Jana Matejki, „Wybrzeże morskie” C.Monet’a, prace Wyczółkowskiego,Malczewskiego, Boznańskiej), specjalnie dobudowana do korpusu pałacuwXIXw.Wmiarępowiększania kolekcji nagalerię zamieniono teżdawnąoranżerię.Wzdłużosizałożeniaznajdujesięm.in.dawnawozownia,wktórejobecnieumieszczonoekspozycjęMuzeumPowozów.

Po wizycie w Rogalinie, możemy wrócić do Rogalinka znanym namjuż szlakiem czerwonym. Rezygnując natomiast z odwiedzin Rogalina,

w Rogalinku przechodzimy na wprost przez główną drogę (Mosina-Kórnik)i minąwszy XVIII-wieczny drewniany kościół pw. św. Michała ArchaniołaiMBWspomożeniaWiernych z późnogotycką figurąMadonny, kontynuujemywędrówkę czerwonym szlakiem pieszym, wraz z którym przekraczamy mostnaWarcie.

Wielkopolski Park NarodowyPrzez kolejnych kilkuset metrów do KanałuMosińskiego idziemy południo-wo-wschodnim skrajem utworzonego w roku 1957Wielkopolskiego ParkuNarodowego. Na obszarze blisko 7600 ha chronione są przede wszystkimreliktykrajobrazupolodowcowegozlicznymimorenami,jezioramirynnowymiigłazaminarzutowymi.WiększośćpowierzchniParkuzajmująlasyzprzewa-żającymudziałemsosny.

Idącskrajemdośćruchliwejdrogidochodzimydomiejsca,gdziezprawejstronydochodzidrogaasfaltowa,prowadzącadoPuszczykowa.Tuwarto

odwiedzićMuzeumArkadegoFiedlera(2kmwprawo).ChcączrobićpostójlubnoclegwMosinienależypójśćprosto(2kmdocentrum).

Na północ od przebieguWielkopolskiej Drogi św. Jakuba w PuszczykowieznajdujesięMuzeum-PracowniaLiterackaArkadegoFiedlera.Słynnypodróż-nikipisarz,któryodbył30wyprawponajdalszychzakątkachświataizostawiłposobie32książki(wśródnich„RybyśpiewająwUkajali”,„Kanadapachnącażywicą”,„Spotkałemszczęśliwych Indian”czy„Dywizjon303”),przez40 latzwiązany był z Puszczykowem. Tu także zmarłw roku 1985.W założonymprzezniegow1974r.prywatnymmuzeumprezentowanesą licznepamiątkizwyprawA.Fiedlera,aletakżeorganizowanesąwystawyikoncertyprzybli-żająceinnekulturyizwyczaje.

Parafia pw. Św. Michała Archanioła i Matki Bożej Wspomożenia Wiernychul. Wodna 8, Rogalinek, 62-050 Mosinatel. +48 61 893 80 61www.rogalinek.archpoznan.org.plMsze św. w niedziele: w czasie letnim 7.00, 9.00, 11.00: w czasie zimowym 8.00, 10.00, 12.00 dni powszednie: godz. 18.00

Muzeum Arkadego Fiedleraul Słowackiego 162-041 Puszczykowotel. +48 61 813 37 94www.fiedler.pl, czynne wt. - niedz. 9.00 – 18.00 (lato) 10.00-15.00 (zima)

68 69

Etap 7 - Droga Wielkopolska Poznań Głuszyna-Żabno

Nie planując zejścia ze szlaku do Puszczykowa lub Mosiny skręcamywlewo,podobniejakZiemiańskiSzlakRowerowynaszerokąpiaszczystą

drogęwdół,któraprzeprowadzatakżeprzezKanałMosiński.Pook.200mszlakrowerowyprowadzipolnądrogąw lewo,a Szlak Jakubowywprawościeżkąprzezłąkę.Dalejprzechodzimylasemnastępne200m,przecinamyleśnądrogęiidziemywkierunkuwsiSowiniec (160 km).

W centrum tej maleńkiej miejscowości znajduje się kolumna maryjna.AlewcałejniemalWielkopolsceosadaznanajestgłówniezdużegozespołupałacowo-parkowegozprywatnąstadninąkoni.

Wszedłszy na asfaltową drogę w lewo idziemy nią ok. 4 kilometrów(po prawej stronie cały czas mijamy tereny wodonośne Poznania,

naktórychobowiązujecałkowityzakazwstępu)itużzaBaranowemskręcamywprawo–naŻabno.

Żabno (169 km)

Wcentrumwsiznajdujesięjedenzwielkopolskichkościołówpw.św.JakubaApostoła.Drewnianaświątyniaokonstrukcjisumikowo-łątkowejwzniesionazostaławroku1789zfundacjiJakubaBylińskiego.Wpoświęconymtrzylatapóźniejołtarzugłównymznajdująsięobrazyśw.Jakubaiśw.Katarzyny.

NoclegHotel „HUBERTUS” Hotel „MORENA”ul. Chopina 42, 62-050 Mosina ul. Konopnickiej 1, 62-050 Mosinatel.+48 61 813 23 60 tel. +48 61 813 27 46

Zajazd „U Gumpertów” Żabno 9, tel. +48 61 282 36 00, +48 781 635 708

Parafia pw. św. Jakuba Ap.63-112 Żabno 84tel. +48 61 282 35 95Msze św.niedziele: 9.00, 11.00 dni powszednie: czas zimowy: pon. 9.00wt.-sob. 18:00, czas letni: pon. 9.00wt. 18.30, śr. 18.00, czw.-sob. 18.30

Z miejscowością tą łączy się, określenie „elegant z Mosiny”. Ponoć miastow czasie wojen szwedzkich było ośrodkiem rozwiniętego rzemiosła. Działałytu warsztaty garncarskie, piwowarskie, a także krawieckie. Z pamiętnika

JanaChryzostomaPaskadowiadujemysię, że w zimie 1659/60r. w Mosiniekwaterowały oddziały wojska hetma-na Czarnieckiego. Żołnierze zostaliprzezmiejscowychkrawców„obszyci”w nowe eleganckie mundury, krojo-ne na modę szwedzką i kiedy zjawilisię na wiosnę na koncentrację wojskkrólewskich od razu zyskali imię „ele-gantówzMosiny”.Innalegendagłosi,żedworniiokazaleprzedstawiającysięwojacykwaterującywMosinie,jaksię

naoweczasymówiłokawalerowie,zdobylisobiesławęwcałejokolicy.Stalisięwzorempolotuidworskości.Zczasem„kawalerzMosiny”przeszłowpowiedze-nie„elegantzMosiny”.Wtejformienabrałoznaczeniakpiarskiegoiprzetrwałodonaszychczasów.ByutrwalićtradycjęmieszkańcypostawilinaskwerzeprzymosińskimkanalepomnikElegantazMosiny.

Mosina –12tysięcznemiasto,prawamiejskie otrzymało w 1302 roku.W czasieWiosny Ludów (1848 roku)przez kilka dni pełniła funkcję stolicyniepodległejPolski.Odwiedzićmożnakościół pw. św. Mikołaja z kaplicąWieczystej Adoracji oraz ciekawąGalerięMiejską w dawnym budynkusynagogi(1890r.)

Parafia pw. św. Mikołajaul. Kościuszki 1, 62-050 Mosinawww.parafiamosina.republika.pltel. +48 61 813 29 18Msze św. niedziele: 7.30, 9.00, 10.3012.00, 18.00dni powszednie: 7.00, 8.15, 18.00Kaplica Adoracji od 9.00 – 18.00

71

Żabno-Lubiń

Etap 8

Żabno – Przylepki – Manieczki – Krzyżanowo – Błociszewo – Rąbiń – Dalewo – Mościszki – Bieżyn – LubińDługość: 32 kmRóżnica wysokości: 57 mCzas: 8.30 hMaksymalna wysokość: 98 m n.p.m.

DalejkierujemysięzaznakaminaBrodnicę,alekilkasetmetrówzawsią,przy odbiciu drogi na Grzybno (w prawo), skręcamy w polną drogę

w lewo. Idziemy cały czas prosto przez las, podobnie jak czerwony szlakpieszy, po 3 km dochodzimy do skrzyżowania dróg leśnych. Szlak czerwonyodbijawlewo,amyprosto,pookoło100mzgłównejdrogiskręcamywprawo,lekkopodgórę.AlejawyprowadzadomiejscowościPrzylepki (177 km),gdzieprzecinając drogę z Brodnicy do Jaszkowa idziemy prosto przezwieś,mijającpoprawejstroniezabudowaniadawnegomajątku.Zawsią,przykrzyżu,skrę-camywprawo.Początkowojesttostaradrogaasfaltowa,którapo500metrachprzechodziwdrogępolną.DoprowadzinasonadoManieczek.

Manieczki (179 km)

Do wsi wchodzimy przy znanymwregionie(główniezasprawąmedial-nych doniesień o efektach głośnych– dosłownie i w przenośni - impreztechno) klubie „Ekwador”. Zwracauwagę wyróżniającą się elewacjąz żółtej cegły klinkierowej. Z pew-nością jednak większym powodemdosławymiejscowościwydajesiębyćfakt,żenaprzełomieXVIIIiXIXw.właścicielemtutejszegomajątkubyłJózefWybicki(ur.1747r.wBędominienaKaszubach-zm.1822r.wManieczkach).Generał legionów, autor słów polskiego hymnu narodowego – MazurkaDąbrowskiego, był również fundatorem tutejszego kościoła parafialnegopw.NarodzeniaNMP.Taistniejącadodziś,klasycystycznaświątyniawkształ-cierotundy,powstaławroku1786.GenerałJózefWybickizostałwprawdziepochowanywpobliskiejBrodnicy,alewroku1922prochytegozasłużonegoPolakaprzeniesiononaPoznańskąSkałkę.

72 73

Etap 8 - Droga Wielkopolska Żabno-Lubiń

W 1960r. Manieczki stały się siedzibą jednego z najbardziej „wzorcowych”w Polsce kombinatów PGR, który specjalizował się w hodowli bydła, trzodychlewnejidrobiu.WWielkopolscetradycjerolnejgospodarkiuspołecznionejsąbardzodługie,sięgająXIXw.(częstopolscyrolnicyzrzeszalisięwspółdzielnieprodukcyjne,traktująctojakosposóbnawalkęekonomicznązpaństwempru-skim,apóźniej niemieckim). Toteż zakładaniapo IIwojnie światowejna tychterenachspółdzielnirolniczychipaństwowychgospodarstwrolnychnietrakto-wanotujako„zamach”naświęteprawowłasnościziemi.Gospodarstwapań-stwoweispółdzielczeniejednokrotniedodziśtunieźleprosperują,codlamiesz-kańcówinnychregionówPolskiczęstojestniepojęte.KombinatwManieczkachod1992r.jestsprywatyzowany,alenadalprowadziswądziałalność.

Przekraczamyszosęoraznieczynnąliniękolejowąiidziemydalej(podob-niejakszlakrowerowyR9)prostodoKrzyżanowa (181 km) i zostawiw-

szypoprawejstroniestaw,kierujemysiędalejdoBłociszewa.

Błociszewo (183 km)

Wtejwsimijamykolumnęśw.Rocha,przedstawionego w stroju pielgrzy-mim. Fundatorem statuy (1867) byłuczestnik kampanii napoleońskiejRoch Jurga z żoną Agnieszką (obojepochowani na tutejszym cmentarzu).Wewsiznajdujesiętakżeeklektycznypałacorazszachulcowy(iobudowany

z zewnątrz drewnem) kościół pw. św. Michała Archanioła konsekrowanyw 1785r. Wśród zabytkowych elementów wyposażenia świątyni możnawymienićfiguręśw.JanaChrzcicielazXVIIIwieku.

Parafia pw. Michała Archaniołaul. Kasztanowa 2, 63-111 Błociszewowww.blociszewo.archpoznan.pltel. +48 61 670 02 62Msze św.niedziele: 8.00, 10.00, 11.30dni powszednie: 18.30 (w czasie zimowym 17.00)

Gruntowa droga – a wraz z nią szlak rowerowy R9 - prowadzi nasdo Rąbina. Równocześnie wjeżdżamy na teren Parku Krajobrazowego

im.DezyderegoChłapowskiego.Utworzonywroku1992napowierzchni17200hapark,obejmujeobszarhistorycznegokrajobrazurolniczegoukształtowanegowXIXw.Lasystanowiątujedynie15%powierzchni.Tokolejnydowódnato,żeWielkopolskarolnictwemstoi.

Patronem, ale przede wszystkim twórcą całego założenia w rejonie Rąbina,jestgen.DezyderyChłapowski(1788-1879),uczestnikkampaniinapoleońskiej,apóźniejdowódcawojskpolskichnaLitwiewczasiepowstanialistopadowego(1830-31r.). Poupadkupowstania zrezygnował z karierywojskowej i poświę-cił się gospodarowaniu w położonym niedaleko Rąbina majątku, w Turwi(obecniewpałacuChłapowskichznajdujesięstacjanaukowo-badawczaPAN).Wprowadzał nowoczesne metody gospodarki rolnej, z którymi zapoznał sięw czasie studióww Anglii. Opierały się onem. in. na umiejętnej melioracji,wykorzystaniunaturalnychdrobnychzbiornikówwodnych,atakżenasadzeniupasówdrzewikrzewów,stanowiącychochronęprzedwiatrem.Możnagouznaćzaprekursoradzisiejszegorolnictwaekologicznego.Byłtakżeautorempodręcz-nika„Orolnictwie”(1835r.).

Rąbin (188 km)

Główne atrakcje miejscowości, gru-pująsięwokółgotyckiegokościoła(zdodanymjednakpóźniej,barokowymwystrojem)zIIpołowyXVwieku,któryobecnie jest nieczynny. Naprzeciwkowejścia do świątyni (już po drugiejstronie ulicy) zobaczyć możemy cie-kawą kapliczkę z 1764r. w kształcietrójkątnegoobelisku.ZaśnasąsiednimcmentarzumieścisięnekropoliaroduChłapowskich. Grób Dezyderego znajduje się po południowej stronie, przyprezbiterium.Obokpochowana jestżonagenerała,AntoninazGrudzińskich(1793-1857)ijejsiostra,księżnałowickaJoannaGrudzińska.Natymcmenta-rzuumiejscowionatakżemogiłacórkiDezyderego,ZofiaKoźmianowa.Pojejsamobójczejśmierciw1853r. (cierpiałananieuleczalnąwówczasdepresję),z inicjatywy jej męża Jana, ustawiono stacje Drogi Krzyżowejwzdłuż trasykonduktużałobnego-zKopaszewkadoRąbinia.

74 75


Joanna Grudzińska (1791-1831) w 1820r. poślubiła rosyjskiego namiestnikaKsięstwa Warszawskiego – znienawidzonego w Polsce wielkiego księciaKonstantego, brata carów Rosji Aleksandra I i Mikołaja I. Książę znany byłz porywczości i patologicznego okrucieństwa, powszechnie jednak uważano,żeJoannamananiegodobrywpływ.Wnocwybuchupowstanialistopadowegospiskowcyusiłowali zamordowaćksięcia, jednak Joannaocaliłażyciemężowi,ukrywającgowswojejsypialni(scenętęopisałStanisławWyspiańskiw„Nocylistopadowej”).WczasiewspólnejucieczkidoRosjiksiążęnaglezmarłnacho-lerę (powtarzanopogłoski o jegootruciu). Żonaprzeżyłago zaledwieo kilkamiesięcy.JejzwłokisprowadzonozCarskiegoSioładoRąbinaw1929r.

Parafia pw. św. Ap. Piotra i Pawłaul. Kościelna 1764-010 Rąbińtel. +48 65 513 41 82Msze św.niedziele: 8:00, 11:00dni powszednie: 19:00 - czas letni18:00 - czas zimowy

WRąbiniezakościołemskręcamywlewonaszerokądrogępolnąwkie-runkuDalewa, skąd kierujemy się dalejwprawodoMościszek, dokąd

doprowadzanasszutrowadrogawśródpól.

Dalewo (192 km)

Wmiejscowościtejmożezatrzymaćnasnie tylkomożliwość znalezienia nocle-gu, ale także wczesnogotycki kościółpw. św.Wojciecha.Warto dłużej sku-pić uwagę na renesansowej ambonieibarokowymwyposażeniu.

W dalszej drodze miłośnicy filmów(ale i literatury romantycznej)mogąpozwolić sobie na małą odskocz-niędoCichowa.Miejscowąatrakcjąod niedawna jest skansen filmo-wy Soplicowo, na który składająsię dekoracje do filmowej adaptacji„Pana Tadeusza” wyreżyserowanejprzezAndrzejaWajdę.Skansenznaj-dujesięprzywjeździedomiejscowo-ści po prawej stronie. Poza budyn-kami filmowego Soplicowa spotka-my tam żywe zwierzęta domowe–pozostaje tylko czekaćna „bursz-

Nocleg(po wcześniejszym uzgodnieniu)Parafia pw. św. WojciechaDalewo 67, 63-100 Śremtel. +48 61 281 67 60

Mościszki (195 km)

Wieś leży nad jeziorem, do którego dostęp jest jednak nieco utrudniony.Uwagę zwracają natomiast zabudowania fabryczne regionalnego potentatawbranżyspożywczej.

Po ewentualnej idyllicz-nej przerwie w skanse-

nie, możemy kontynuować piel-grzymkę Wielkopolską Drogąśw. Jakuba. W Mościszkachskręcamyw prawo (na południe)drogąasfaltowądoBieżyna (198 km), za którą to wsią za prze-jazdem kolejowym, kierujemy sięwprawoinadalasfaltemwędru-jemydo Lubinia. Podrodzemija-mykapliczkę„Eccehomo”.Odtegomomentu do Krzywinia korzysta-my także z Ziemiańskiego SzlakuRowerowego.

Przy przejeździe kolejowym w Bieżynie znajduje się przystanek KrzywińskiejKolejkiDrezynowej.Dzwoniącnapodanynatablicyinformacyjnejnumertelefo-numożnaumówićsięnaprzejażdżkędrezyną.Nienależysięobawiaćzbytbli-skiegospotkaniazlokalnymInterCity–liniakolejowaodkilkulatjestnieczynna.

Czyniezadużotychwszystkich„zejśćzeszlaku”wostatnimczasie?Zatemnajwyższajużpora,bywrócićnapoważnąpielgrzymkę.Doklasztoru.

Skansen filmowy SoplicowoCichowo 11, 64-010 Krzywińtel. +48 65 517 71 77

tynowyświerzopigrykęjakśniegbiałą”.WrolęNiemnawcielasięnatomiastjezioroCichowo-Mórkazesporąplażą.

76 77


Itodojednegoznajwiększychopactw,inajcenniejszychobiektówsakralnychwWielkopolsce.

Lubiń (201 km)

Około 1070r. do Lubinia przybylibenedyktyni z opactwa w Leodium(dziśLiegewBelgii).Tradycjapodaje,że opatem był tu autor najstarszejkroniki Polski (powstałej około roku1112),znanyjakoGallAnonim(wielelat historycy wywodzili jego pocho-dzeniezFlandriilubpółnocnejFrancji– stąd Gall; dziś raczej przeważapogląd,żemógłonpochodzićzokolic

Wenecji).WśredniowieczuLubińbyłważnymośrodkiemprzepisywaniaksiąg;istniałatubibliotekaiszkoła.Wczasie„potopu”(1655-1660)klasztorzostałograbionyprzezSzwedów.W1834r.władzepruskiepodjęłydecyzjęokasa-cie opactwa, skonfiskowano też cenną bibliotekę. Benedyktyni powrócilidoLubiniawroku1923.WczasieIIwojnyświatowejklasztorspełniałfunkcjęobozu przejściowego dla polskich księży, wywożonych później do Dachau.Obecnie Lubiń jest jednym z trzech czynnych klasztorów benedyktynówwPolsce(pozostałetoTynieckołoKrakowa–jedynynaprawachsamodziel-negoopactwa–iBiskupówkołoNysy).

Kościół klasztornyusiłowanowznieśćw XI w. w stylu romańskim. PracewznowionowXIIw.Obecna,gotyckaświątyniastoiodXVw.,zezmianamiwpoł.XVIIIw.W latach80-tychXXw.odnaleziono tudomniemanygróbksięciaWł.Laskonogiego(zm.1231r.).Spoczywa tu również Sługa BożyBernardzWąbrzeźna(1575-1603r.).

Bernard zWąbrzeźna (znany także jako Błażej Pęcherek) pochodził z rodzinymieszczańskiej;wwieku24 latwstąpiłdoklasztoruwLubiniu. Jeszczeprzedprzyjęciemświęceńkapłańskichzostałmianowanymistrzemnowicjatu,azarazpo święceniach (1602r.), mimo bardzo młodego wieku wybrany został opa-tem. Starał się wymagać zachowania rygorystycznej obserwy zakonnej; sam

WprzyklasztornymDomuGościnnymmiejscemogąznaleźćzarównopielgrzyminaDrodześw.Jakuba,jakiwszyscy,którzygotowisąprzezkilkadnitowarzy-szyć mnichomw ich codzienności (modlitwy, praca, posiłki).Warunkiem jestprzestrzeganie w czasie gościny reguły zakonnej (np. przez większość dniaobowiązujecisza,rozmawiaćmożnajedyniepodczastzw.rekreacji).

Obecnywystrójkościołapw.NarodzeniaNMPpochodzizpierwszejpołowyXVIII w.W ołtarzu głównym obraz pędzla Paula Trogera z Bawarii przed-stawiający narodzenie Maryi. Autorem interesujących stalli (1732-1738)jest znany śląski rzeźbiarz Jan Jerzy Urbański. Na sklepieniu polichromiaotematycemaryjnej.

Po przeciwnej stronie drogi znajduje się kościół pw. św. Leonarda, wybu-dowany jako kościół parafialny dla mieszkańców wsi (klasztory mnisze,np. benedyktynów czy cystersówniechętnie udostępniały swoje świątynie).Zachowałasięromańskaabsydazkamieniapolnego(XIIIw.)–jedenzcen-niejszych zabytkówsztuki romańskiejwWielkopolsce.Resztabryły kościołajestzbudowanawstylugotyckim.

Parafia pw. Narodzenia NMPul. Mickiewicza 6, 64-007 Lubińtel. +48 65 517 72 22www.benedyktyni.netMsze św.niedziele: 7.00, 9.30, 11.30, 19.00dni powszednie: 7.1517.30 (czas zimowy), 18.30 (czas letni)

NoclegKlasztor Ojców Benedyktynów Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Lubiniuul. Mickiewicza 6, 64-007 Lubiń ul. Powstańców 23, 64-007 Lubińtel. +48 655 118 334 tel. +48 65 517 76 29 www.lubin.benedyktyni.pl tel. +48 532 511 [email protected]

też podejmował liczne praktyki ascetyczne, które w połączeniu z trawiącągogruźlicądoprowadziłydoprzedwczesnejśmierci.Jegogróbstałsięmiejscemnieprzerwanegopodziśdzieńkultu.

79

Lubiń-Leszno

Etap 9

Lubiń – Krzywiń – Miąskowo – Świerczyna – Osieczna – LesznoDługość: 28 kmRóżnica wysokości: 74 mCzas: 8.10 hMaksymalna wysokość: 130 m n.p.m.

Pominięciu klasztorubenedyktynówdochodzimydodrogi nr 308– tuskręcamywlewo,anastępniewprawo(kierunek:Krzywiń).Pook.500

metrach(kierunek–Żelazno)udajemysięwlewo,apokolejnych300metrach– schodzimy z asfaltu w prawo (wraz z Ziemiańskim Szlakiem Rowerowym).PodrodzemijamykilkazabudowańWyganowaidotarłszydoasfaltuskręcamywlewo,ponowniewkierunkuKrzywinia.

Krzywiń (207 km)

Toniewielkiemiasteczko(ok.1,5tys.mieszkańców i 1,6 km2 powierzch-ni) może się poszczycić 760-letniąhistorią, w ciągu której było m.in.siedzibą kasztelanii.Obecnie stanowilokalne centrum usługowo-handlowedlamieszkańców rolniczego regionu.Nieopodal rynku możemy zajrzeć dogotyckiegokościołapw.św.Mikołajaz przełomu XV i XVI wieku, które-go rówieśnikami są rzeźbyw ołtarzugłównym. Ciekawa figura, przedsta-wiającaśw.Wawrzyńca,znajdujesięnamiejscowymrynku.

Przez miasto idziemy za znakami w kierunku na Leszno. Przy mościena Obrze odkryto relikty grodziska kasztelańskiego. Przyjmuje się,

żemógłtuw1000rokuprzebywaćOttonIII,wdrodzedorelikwiiśw.Wojciecha.TużzamostemnadKanałemKościańskim(przeddawnymbudynkiemstacjikole-jowej)odbijamywlewonamniejsządrogę,któramijającMiąskowo (209 km) doprowadzanasdomostunadkanałemObra-Samica.Wrazztądrogąskręcamywprawo i kierując się cały czasnawprost dochodzimydo Świerczyny, gdzie

80 81

Etap 9 - Droga Wielkopolska Lubiń-Leszno

przywejściudomiejscowościpoprawejstroniemijamycmentarz.ZakościołemidziemywprawokierującsięzgodniezeznakaminaLeszno.

Świerczyna (212 km)

Od roku 1750 tutejszy drewnianykościół (cmentarny) pw. św. ŁukaszaEwangelisty stanowi lokalne sanktu-ariumMBŚwierczyńskiej.SamafiguraMaryipochodzizIpołowyXVwieku.Ludowe stalle z figurami 12 aposto-łówniemająoczywiścieażtakstarejmetryki,alepodobniejakdobudowa-na, murowana nawa pochodzą z lat1929-30. Przed kościołem znajdujesię ponadto późnobarokowa figuraśw.JanaNepomucena,azakościołem–św.JanaChrzciciela.

Nazachodnimskrajuwsi,przyrozwidleniu dróg,wybieramy

tę prawą, która prowadząc międzydwomajeziorami(pierwszepojawiasiętonapółnocoddrogi;potempolewejstroniezbliżamysiędobrzegujeziora Łoniewskiego) wiedzie nasdoOsiecznej.

Parafia pw. św. Mikołaja64-010 Krzywiń, ul. Kościelna 10tel. +48 65 517 05 39Msze św.niedziele: 8.00, 9.30, 11.00dni powszednie: 8.00 lub 18.00

Parafia pw. św. Łukasza Ewangelisty64-113 Świerczyna 41tel. +48 65 535 05 20Msze św. niedziele: 7.15, 9.00, 10.30dni powszednie: 18:00

Osieczna (218 km)

To niewielkiemiasteczko, podobnie jakmijanywcześniej Krzywiń, stanowilokalnecentrumhandlowo-usługowe,aletakżepielgrzymkoweiletniskowe.

Wyrosło z położonego na południo-wo-wschodnimbrzegu jezioragrodu,przypuszczalnie otoczonego wałami- „osieczonego”. Według niektórychbadaczynazwamiejscowościwywodzisię właśnie od tutejszych umocnień.WIpołowieXVIIw.miejscowośćbyłasilnym ośrodkiem protestantyzmu.Po roku 1540 Andrzej Górka przeka-zał protestantom miejscowy kościółparafialny pw. św. Krzyża (poznamygo łatwopo trzechwieżach). Późniejświątynia używana była równocze-śnie przez luteran i katolików, którzytoostatecznieprzejęli kościółw roku1628.Wówczaspowstał,nieistniejący jużdziś,kościółewangelicki.Wroku1777zakończonobarokowąprzebudowękościołaśw.Krzyża,jednakdodziśmożemypodziwiaćgotyckiesklepieniewprezbiteriumorazkolumnyrozdzie-lającenawy.

Jakkolwiek zimowa aura może nie sprzyjać pielgrzymce po WielkopolskiejDrodześw.Jakubawlutym,tojednakwOsiecznejwartopojawićsiędokładnie14lutego.WłaśniewdniuwspomnieniaświętegoWalentegoufranciszkanówodbywasięwielkieświęto.Tenpopularnyopiekunzakochanych(aletakżecho-rychpsychicznie,oczymjednakprzyokazjiWalentyneklepiejnieprzypominać)patronujeklasztornemukościołowi,któryzostałwybudowanywedługprojektuniekogoinnego,jakPompeoFerrariego,wlatach1729-1733.Wartowiedzieć,żewświątyniznajdująsiętakżerelikwieśw.Walentego.

We wnętrzu kościoła podziwiać możemy także rokokowe wyposażeniez drewna dębowego, wykonane w latach 1784-1787 przez AntoniegoSchultza z Rawicz. Uwagę zwracatakże niezwykła figura ChrystusaUkrzyżowanego w ołtarzu głów-nym, a także XVIII-wieczne freskina sklepieniu. Najważniejszym jed-nak elementem wystroju (w ołtarzubocznym) jest obraz Matki BoskiejOsieczyńskiej (Bolesnej),przedstawia-

82 83


jący Maryję czuwającą nad śpiącym Dzieciątkiem w koronie, trzymającymkrzyż. Pochodzący z około 1650r. obraz, został ukoronowany papieskimikoronami5sierpnia1979r.przezarcybiskupapoznańskiegoJerzegoStrobę.Nad brzegiem jeziora Łoniewskiego znajduje się sporych rozmiarów eklek-tycznyzamek(odXVwiekubyłatosiedzibarodzinyGórków),któregoobecnaformapochodzizostatnichlatXIXwieku.Zpierwotnegowystroju,zprzełomuXVIiXVIIstulecia,kiedybyłatorezydencjaroduCzarnkowskichherbuNałęcz,zachował się manierystyczny portal oraz sklepienie kolebkowo-krzyżowewsalirycerskiej(jadalnej).Obecniezamekmieścisanatoriumleczeniaotyłościdladzieciorazneurologicznedladorosłych.

Wychodząc z Osiecznej w kierunkuLeszna nie sposób pominąć, posta-wionych po prawej stronie na wzgó-rzu, trzech dobrze zachowanych wia-traków–koźlaków z XVIII i XIX w.,noszących nazwy Józef Starszy, JózefMłodszyiJan.Nazwa„koźlak”pocho-dziodkonstrukcjiwiatraka,któraopie-ra się na centralnie osadzonymna skrzyżowanych belkach słupie, czyli koźle.Do niego przymocowany jest dodatkowy drąg umożliwiający ustawieniewiatraka w zależności od kierunku wiatru. Bez przesady można uznać takiewiatrakizasymbolWielkopolski,anapewno–ZiemiLeszczyńskiej.Przywia-trakach funkcjonuje niewielkie Muzeum Młynarstwa. Po lewej stronie drogi,nacmentarzuewangelickim,znajdujesięmauzoleumTassilovonHeydebrandta(1818-1899)–niemieckiegomistrzaszachowego,wybitnegohistorykaszachów.

KierującsięnaLeszno, tużzaOsieczną,wjeżdżamynaZiemiańskiSzlakRowerowy,oznaczonyznakiemR4.Szeroką,leśnądrogąwiedzieteżnie-

bieskiszlakpieszy.Pomniejwięcej4kilometrachwrazzpozostałymiszlakamiskręcamywprawoiwrazzeSzlakiemZiemiańskim(niebieskipieszypochwiliodchodziwlewo)dochodzimydorogatekLeszna.

Schronisko Młodzieżowe „Morena” Ośrodek Wczasowo-Kolonijny „Relax”ul. Kopernika 4, 64-113 Osieczna ul. Gostyńska 6, 64-113 Osiecznatel. +48 65 535 01 34 tel. +48 65 535 01 32, +48 605 887 212www.schronisko.osieczna.pl www.owkrelax.emeteor.pl

Klasztor Zakonu Braci Mniejszych - Franciszkanówul. O. Edwarda Frankiewicza 4, 64-113 Osiecznatel. +48 65 535 01 73Msze św.niedziele 7.00 i 9.30; dni powszednie 7.00 i 18.30Apel Jasnogórski - od początku maja do końca sierpnia codziennie o godzinie 21.00

Parafia pw. Świętej Trójcyul. O. Edwarda Frankiewicza 2, 64-113 Osiecznatel. +48 65 553 05 33Msze św.niedziele: 8.00, 11.00, 17.00 (w lipcu i sierpniu 20.30); dni powszednie: 17.00

Leszno (229 km)

PierwszawzmiankaoLeszniepochodzi z1393 roku,kiedy towymienia sięwłaścicielaówczesnejwsi,StefanazKarmina.PotomkowieStefanaprzybie-rająpóźniejszenazwisko„Leszczyński”odnazwymiejscowości,którawroku

NoclegGospodarstwo Agroturystyczne „U Janeczki”Łącko 10, 64-113 Osieczna, tel. +48 655 350 170, +48 507 064 302

84 85


1547 otrzymała prawa miejskie odZygmunta Augusta. Dynamiczny roz-wój nastąpił jednak dopiero w XVIi XVII wieku, zwłaszcza po przyby-ciu w roku 1620 wielu tzw. BraciCzeskich. W XVII wieku Leszno byłonajwiększym w Wielkopolsce ośrod-kiem drukarstwa, związanym z dzia-łalnością miejscowych ewangelików,wśród których przeważali uchodź-cy z pobliskiego Śląska. W 1656r.miasto zostało spalone przez wojskahetmana Stefana Czarnieckiego (byłto odwet za wpuszczenie do miastawojsk szwedzkich), ponownie znisz-czonew1690i1707roku,awroku1709 zdziesiątkowała je zaraza. Rok1793 przyniósł drugi rozbiór Polski,wwynikuktóregoLesznozostałowcielonedoPrus i zdegradowanedo rolimiastaprowincjonalnego.DoPolskipowróciłonamocytraktatuwersalskiego17stycznia1920r.Czternaścielatpóź-niejurodziłsiętuznanypoetaipubli-cysta Stanisław Grochowiak (zm.1976r.wWarszawie).Wlatach1975-1998 Leszno było stolicą wojewódz-twa. Obecnie jest miastem powiato-wymz64tysiącamimieszkańców.

Zbliżając się do miasta szlak rowerowy R4 kończy się doprowadzającdo szosy Śrem-Osieczna-Leszno. Z ul. Osieckiej skręcamy w prawo

naścieżkęrowerowązaosiedlami,następniewlewowal.Konstytucji3Maja(togłównatrasaprzelotowaprzezmiasto,drogakrajowanr5Poznań-Wrocław)i ponownie w prawo w ul. Niepodległości. Odtąd ścieżka rowerowa, pozor-nie skomplikowaną plątaniną ulic, prowadzi nas w lewo ul. Grunwaldzką,wprawoal.21Października,wlewoul.Dąbrowskiego,wprawoul.BohaterówWesterplatte, w lewo ul. Królowej Jadwigi, w lewo ul. Chrobrego, w prawoul.Świętokrzyska(ścieżkarowerowa).UlicąLeszczyńskich(lubnawetwcześniejprzedłużeniem al. 21 Października) możemy wygodnie dojść do miejskiegorynku.

86 87


W XVI i XVII wieku Leszno stało siędużym ośrodkiem reformacji. Przybylitu protestanci, prześladowani w róż-nych krajach Europy. Opiekę roduLeszczyńskich znaleźli prześladowaniw swoim kraju tzw. Bracia Czescy,których przedstawiciel Jan AmosKomenský (1592 – 1670r.), zwanytakżeCommeniusem,wykładałwmiej-scowym gimnazjum. Komenský byłpedagogiem, działaczem społecznymireformatoremszkolnictwa.Głosiłpro-gram„naprawywszystkichrzeczyludz-kich”przezpowszechnewykształceniedające pełną wiedzę o świecie. Przez

Głównym punktem Leszna jest oto-czony kamieniczkami rynek z jed-nym z najwspanialszych ratuszyw Wielkopolsce. Obecną formęzawdzięcza włoskiemu architektowiPompeoFerrari(ur.1660r.wRzymie,aod1696r.przebywającemunadwo-rze Leszczyńskich w Rydzynie, gdziezmarł w 1736r.), który dokonał jegoodbudowy w stylu barokowymw roku 1709 po jednym z kolejnychpożarów. W sąsiedztwie rynku, przyplacuKościuszkiznajdujesięsiedzibaStarostwa Powiatowego umieszczo-na w dawnym pałacu Leszczyńskich.Poprzednia rezydencja zaprojekto-wana przez Pompeo Ferrari została

zniszczonawwynikupożaru.Ostatecznybarokowykształtnadałbudynkowiwlatach1740–1760,pochodzącyzeSzwecjiadziałającygłównienaDolnymŚląsku,MartinFrantz.Takżewpobliżurynku,przyulicyBolesławaChrobrego,stoi późnogotycki kościół pw. św. Jana, powstały w latach 1652-54 dlaJednotyBraciCzeskich,aprzyul.Narutowiczamożnazobaczyćodbudowanąsynagogę,obecnieoddziałMuzeumOkręgowego.

wiele latnadwornym lekarzemwojewody, księciaBogusławaLeszczyńskiego,był Jan Johnston. Tenwybitny uczony, lekarz i filozof, to autor licznych dziełzzakresuhistorii,medycynyibotaniki.

Swoje dzieje rozpoczął on w 1410roku, a ostateczny neobaroko-wy kształt, po kolejnych zniszcze-niach, nadał świątyni architektGüldenpfeningw latach 1905–1907.Poza późnobarokowym ołtarzemgłównym z 1744 roku uwagę zwra-ca barokowa ambona z niezwy-kle bogatą dekoracją, z postaciamiOjcówKościołanabaldachimie.Warteobejrzenia są także nagrobki braciLeszczyńskich - Bogusława i Rafała, ufundowane przez syna Rafała, królaStanisława Leszczyńskiego. Przy jednym z ołtarzy bocznych znaleźć może-my także figurę św. Rocha w strojupielgrzymim. Trudno dziś ustalić, czyw ten sposób starano się nawiązaćdo tradycji pielgrzymiej, czy możeraczej szukano w tym świętym orę-downika,wprzypadku częstych jesz-cze w XVII wieku epidemii. W roku2013kościółśw.Mikołajazostałpod-niesionydorangibazyliki.Po wyjściu z kościoła kierujemysię w lewo, by po chwili skręca-jąc w prawo w ulicę Wąską dojśćdoplacudr.Metziga.Plac ten zawdzięcza swoją nazwęlekarzowi,któryzapisałsięwlokalnejhistorii jako broniący polskich inte-

ZnarożnikarynkuulicąKościelnąpo100metrachdocieramydokościołapw.św.Mikołaja.

88 89


NoclegBursa Międzyszkolna Nr 1 Hotel przy Zespole Szkół Ekonomicznychul. Poniatowskiego 11, 64-100 Leszno ul. Poniatowskiego 2, 64-100 LesznoCzynne tylko w czasie roku szkolnego! kontakt z p. Włodzimierzem Muszyńskimtel. +48 655 204 049 tel. +48 695 556 559

Pensjonat „Stodoła” Usługi Hotelarskie Józef Piotrowskiul. Pilotów 15a, 64-100 Leszno ul. B. Chrobrego 16/4, 64-100 Lesznotel. +48 65 529 98 09 tel. +48 693 300 263

Noclegi Leszno Motel „TORTUGA”ul. Lubuska, 64-100 Leszno ul. Lipowa 22a, 64-100 Lesznotel. +48 65 529 15 11 tel. +48 65 520 56 32tel. +48 508 986 508 tel. +48 788 149 738

Parafia pw. św. Jana Chrzcicielaul. B. Chrobrego 28, 64-100 Leszno, www.jan.chrzciciel.leszno.pl tel. +48 65 520 26 68Msze św.niedziele: 7.00, 8.00, 9.00, 10.00, 11.00, 12.15, 15.30, 18.00dni powszednie: 6.30, 7.00, 8.00, 18.00

Parafia pw. św. Mikołajaul. Kościelna 18, 64-100 Leszno, www.kolegiata.leszno.pl, tel. +48 65 520 25 75Msze św. niedziele: 7.30, 9.00, 10.00, 11.30, 13.00, 18.30dni powszednie: 7.00, 8.00, 18.30, w lipcu i sierpniu: 8.00, 18.30

Podczas uroczystości pogrzebowych papieża, Jana Pawła II, wystąpiłwWatykaniechór,któryzaśpiewałkilkapieśni.Jednązpierwszychbyłutwór„Herzliebster Jesu” autorstwa Johanna Heermanna. Urodzony w Rudnej kołoLubina, późniejszy pastor ewangelicki w Chobieni (gdzie napisał właśnie tępieśń),ostatnielatażyciaspędziłwłaśniewLesznie.Tustworzyłiwydałwiele

resów w Lesznie pod zaborem pru-skim. W centralnym miejscu placustoi ogromny (bo o wysokości 35metrów)dąbBolek,uznanyzapomnikprzyrody. W narożniku placu uwagęprzykuwakościółpw.św.Krzyżasta-nowiącypierwsząwLesznieświątynięluterańską.Projektobecnegokościoławykonałw1711rokuPompeoFerrari.W1946 rokunowymużytkownikiem

stała się parafia polsko-katolicka. W 1977 roku kościół przejęła parafiaśw.Mikołaja,aobecniejesttoparafiapw.św.Krzyża.

Parafia pw. Świętego Krzyżapl. Metziga 19, 64-100 Leszno, www.krzyz.leszno.pl tel. +48 65 529 91 24Msze św.niedziele: 7.00, 9.00, 10.45, 12.00, 19.00dni powszednie: 7.00, 18.30

Śródmiejskideptak,wyprowadzanaszleszczyńskiegorynkunazachód,wkierunkudworcakolejowego.Poprzekroczeniutorówpodążamydalej

nazachódulicąŚwięciechowską.

Zgodnie z tradycją to droga z Leszna (ul. Święciechowska) jest (prawdopo-dobnie)tymtraktem,którymcesarzOttonIIIw1000rokuwrazzBolesławemChrobrymudawałsięwpielgrzymkędogrobuśw.Wojciecha.NatymsamymszlakupowstałairozwijałasiętakżeŚwięciechowa-jednaznajstarszychosadwtejczęściWielkopolski.

swoichdzieł.Jakozasłużonydlamiastaobywatel,JohannHeermannpochowanyjestwpodziemiachmiejscowegokościołapw.św.Krzyża.

Muzeum Okręgowego w Leszniepl. J. Metziga 17 i ul. G. Narutowicza 31pon. nieczynnewt. 9.00 – 16.30śr., czw., pt. 9.00 – 14.30sob. i niedziela 10.00 – 14.00

MuzeumOkręgowew Lesznie nale-żydonajstarszych instytucjimuzeal-nychnaterenieWielkopolski.Uwagęzwraca jego nietypowe usytuowa-nie. Główna siedziba znajduje sięw dwóch zabytkowych kamienicz-kach z XVIII i XIXwieku, postawio-nychprzyplacuJ.Metziga17.Drugiobiektnatomiastjesturządzonywdaw-nejsynagodzeimieścisięprzyul.G.Narutowicza31.Nosionnazwę:GaleriaSztukiMuzeumOkręgowegowLesznie.

91

Leszno-Wschowa

Etap 10

Leszno – Święciechowa – Trzebiny – Niechłód – Osowa Sień – WschowaDługość: 24 kmRóżnica wysokości: 14 mCzas: 5.70 hMaksymalna wysokość: 110 m n.p.m.

Święciechowa (235 km)

Miejscowość położona na starym szlaku z Poznania doGłogowa posiadałaprawamiejskiew latach 1333-1934.Od roku 1181 osada byławłasnościąklasztoru benedyktynów z Lubinia; folwark klasztorny należał do mnichówjeszczedoroku1810,czylidosekularyzacjiwPrusach.Centrummiejscowościstanowi czworoboczny rynekzulicamiwybiegającymi zkażdegonarożnika.PrzyulicyŚmigielskiej1astoiwiatrak–koźlakz1878roku,wktórymobecniemieścisięIzbaRegionalna.

Kierujemy się cały czas prosto ku widocznej z daleka wieży kościołaulicami:Wolności,Ułańską i tuż przed rynkiem skręcamyw lewoulicą

Kościelnądokościołapw.św.Jakuba.

Nad miejscowością góruje wieża powstałej w XV wieku świątyni, którejpatronujeApostołJakubStarszy.Wjejwnętrzuznajdziemyefektygruntownejprzebudowywlatach1730–1750:barokoweirokokoweołtarzeorazbaroko-wepolichromiewkaplicachodkrytew1964roku.Współczesnepolichromiesą wykonane przez Teodora i Stanisława Szukałów. W późnobarokowymołtarzu głównym z 1798r. znajduje się sto lat starszy obraz Matki BoskiejSzkaplerznej. Na jego zasuwie natomiast - obraz św. Jakuba z końca XVIIIwieku.

Parafia pw. św. Jakuba Większego Apostołaul. Kościelna 764-115 Święciechowatel. +48 65 533 03 25Msze św.niedziele: 8.00, 10.00, 11.15dni powszednie: 18.30

92 93

Etap 10 - Droga Wielkopolska Leszno-Wschowa

Wcentrummiejscowości,którazachowałaukładprzestrzennyosadytargowejz XIIIwieku, ustawiono nametalowym kole odwozu,model kuli ziemskiej.Wiążesięztymlegenda,któragłosi,żeprzezrynekprzechodziośświata,którąburmistrzmiastanakazałcorokuoliwić.Podobnowdawnychwiekachwrynkustawianobeczkęzmasłemnakamieniu,podktórymsłyszanozgrzytobracają-cejsięosi.Wmiaręzbliżaniasiępołudnia,słońcetopiłomasło,któreotworemwdniebeczki spływałowziemię i tymsamymsmarowałoporuszającąsięośziemską.

UlicąŚw.Markadochodzimydorynku.Zjegonarożnika,niejakoprzedłu-żeniemUłańskiej,ale jużul.WschowskąwychodzimyzeŚwięciechowy.

Po 1400metrach dochodzimy do bocznej, szerokiej drogi gruntowej ukośniewlewo.Po1700metrachodmomentuzejściazasfaltunatrafiamynawyraźnerozwidlenie, gdzie skręcamy w prawo drogą obsadzoną dębami. Dochodzącdo asfaltowej drogi koło krzyża, kierujemy się w lewo, by po chwili dojśćdookazałegopałacu.

Trzebiny (239 km)

PałacwTrzebinachpowstałw latach1680-1690 dla senatora i kasztela-na poznańskiego, Jana MelchioraGurowskiego. W 1860 roku zostałgruntownie przebudowany. Obecniejest to budynek barokowyo cechachneorenesansowych. Obiekt należydoNarodowegoInstytutuDziedzictwaw Warszawie i mieści Pracownię

TerenowątegożInstytutu.Wokółpałacuznajdujesięciekawyparkkrajobra-zowy,udostępnionydozwiedzania.

Wychodzączparkukierujemysięnalewo,osiągającpokilkusetmetrachcentrum tej niewielkiej miejscowości. Skręcamy w lewo przy starym

dębie. Początkowo asfaltową drogą (do ostatnich zabudowań), później jużgruntowądrogąosiągamyskraj lasu.Wnetnatrafiamynaleśneskrzyżowanie,naktórymkierujemysięwprawo.Pochwilinatrafiamynakolejneskrzyżowanie,gdzieskręcamywlewozgodniezgłównądrogą.Wychodzimyz lasuprzecho-dzącmałymmostemnadrowem,awoddaliwidaćjużpierwszezabudowaniamiejscowościNiechłód.

NoclegDorota i Marek Wróbel Agroturystyka „U Donaty”Trzebiny 35, 64-100 Leszno ul. Jesienna 21, Długie Stare, 64-100 Lesznotel. +48 655 330 256 (wieczorem) www.agroturystykaudonaty.dobrynocleg.pltel. +48 601 170 496 tel. +48 693 938 441, +48 609 281 966

Niechłód (246 km)

OdkońcaXIIwiekudoroku1810wieśstanowiła własność benedyktynówzLubinia,anastępnie–kilkuwielko-polskich rodów szlacheckich. MaciejSiciński wybudował w 1906r. dwu-kondygnacyjny, eklektyczny dwór,który po 10 latach wykupiła rodzinaBojanowskich.Miejscowykościółpw.Wszystkich Świętych z XVIII wieku to ciekawy, drewniany obiekt o kon-strukcji zrębowej;otaczagomur z kamienia i cegły zXIXwieku.Świątyniaw Niechłodzie jest jednym z 58 drewnianych kościołów w archidiecezjipoznańskiej. Mając więcej czasu warto obejrzeć inny drewniany kościółek,pw.św.MichałaArchanioławoddalonycho7kmJezierzycachKościelnych.

Parafia pw. Wszystkich ŚwiętychNiechłód 26a, 64-115 Święciechowatel. +48 65 537 07 03Msze św.niedziele: (na przemian ze Zbarzewem) 9.00 - II, IV, VI, VIII, X, XII11.00 - I, III, V, VII, IX, XIdni powszednie: pon., śr., pt.: 18.00

Droga żużlowa biegnącawzdłuż osi kościoła prowadzi nas obok przy-drożnej kapliczki doOsowej Sieni.MijającWincentowo i niewielki ciek

wodny,przekraczamydawnągranicępolsko-niemieckąiwchodzimynaterenwojewództwa lubuskiego.DoOsowej Sieniwkraczamy tuż przy klasycystycz-nymdworzezpoczątkuXIXwieku.Asfaltowadrogaprowadzinasdoskrzyżo-wania,gdziekierujemysię lekkow lewo,kuwidocznejpoprzeciwnej stroniefigurzeChrystusaidalejwzdłużkamiennegomurukościoła.

94 95


Osowa Sień (247 km)

Wieśbyławzmiankowanajużwroku1325 pod nazwą Rudegeri Villa.Współczesna nazwa miejscowościpochodzi od właścicieli ziemskich –roduOssowskichherbuDołęga,którzybyli właścicielami części tej miejsco-wościprzezkilkastuleci.Około1kmnapółnocodmiejscowoścido1939r.przebiegałagranicamiędzyNiemcamia Polską (Osowa Sień była pierwszą

miejscowością już na terenieNiemiec).Dodziś pozostał, zaadaptowany namieszkania,budynekstrażnicygranicznej.WOsowejSieni znajdujesięXIV-wieczny gotycki kościół pw. świętych Fabiana i Sebastiana z nieciosanegokamieniapolnego.Pierwotnienosiłwezwanieśw.Mikołajaiwlatach1568-1700należałdotutejszejgminyewangelickiej.

Idąc dalej mijamy po prawej stro-nie klasycystycznydwór zpoczątkówXIX wieku. Przy nim oficyna orazrozległyparkkrajobrazowyzkanałemwodnym i sztuczną wyspą, roman-tycznymi ruinami oraz bogatymdrzewostanem. Całe założenie sta-nowi własność prywatną. Okazalszy,eklektyczny pałac znajduje się takżewOsowejSieniGórnej.

Parafia pw. świętych Fabiana i Sebastiana67-405 Osowa Sień, tel. +48 65 540 61 85, Msze św. w niedziele 8.30, 11.30

13lutego1706rokunapolachkołoOsowejSienidoszłodojednegoznajwięk-szych i najkrwawszych starćwojnypółnocnej (1700 - 1721), któraprzez kilkalattoczyłasięnaterytoriumRzeczypospolitej.Wbojustarłysiędwiepotężnearmie, sasko - rosyjska licząca 18 000 żołnierzy i szwedzka w liczbie około13tys.żołnierzy.SzwedzkiezwycięstwonakilkalatzmieniłosytuacjępolitycznąwEuropie.AugustIIMocnyzmuszonyzostałdozrzeczeniasiępolskiejkorony(odzyskałją3latapóźniej)idozerwaniasojuszuzcaremPiotremI.

Wychodząc z kościoła nasza droga prowadzi w prawo obok budynkuparafii. Po chwili mijamy wspomniany klasycystyczny dwór. Na skrzy-

żowaniu przy cmentarzu skręcamyw lewo. Gruntowa droga poprowadzi nasdoWschowy.

Wschowa (253 km)

Pierwszawzmiankaomieściepocho-dzizroku1136,kiedyzostaławymie-nionawbullipapieżaInnocentegoII,jako wieś arcybiskupów gnieźnień-skich. Położenie przy ważnym szlakuhandlowym biegnącym z PoznaniadoGłogowasprzyjałorozwojowi.Jużw XIV wieku miasto stanowiło zna-czącyośrodek.Wroku1343KazimierzWielki przyłączył, będącą wcześniejwe władaniu książąt śląskich miejscowość, do Polski. W 1364r. odbył siętuślubkrólazksiężniczkążagańską Jadwigą.Z racjipołożenia,przy trakciezWielkopolskinaŁużyce,częstoprzebywalitusascykrólowiePolski(AugustIIMocnyiAugustIII),którzyzwoływalitakżeweWschowieposiedzeniasena-tu.Wokresieprzedrozbiorowymmiastobyło jednymzgłównychośrodkówzachodniejczęściRzeczpospolitej.Wwyniku II rozbioru,wstyczniu1793r.WschowaznalazłasięwgranicachPrus.OdzyskanieprzezPolskęniepodległościw1918r.niezmieniłosytuacjimiasta,którepozostawionowgranicachNiemiecdokońcaIIwojnyświato-wej.DziśWschowajestmiastempowiatowymz15tysiącamimieszkańców.

Poroku1404weWschowiepowstałamennicaAndrzejaTymfa(bitetumone-ty od jego nazwiska nazywano „tymfami”), której kiepskiej jakości produktyutrwalonezostaływpowiedzeniu-„dobryżarttymfawart”.

Domiastawchodzimyul.Polną,którawiedzieprostodoul.BohaterówWesterplatteiwprowadzawobrębstaregomiasta.Alejeszczewcześniej

przecinamyul.Spokojną,przyktórejznajdujesięsporykomplekscmentarzy–wśród nich powstaływ roku 1609 Staromiejski Cmentarz Ewangelicki, jednoznajwiększychlapidariówwPolsce.

96 97


W centrum Wschowy zachował sięduży zespół zabytkowych budynkówmieszkalnych. Przy placu Zamkowymnieopodal ratusza, można zobaczyćtrzynajstarsze,renesansowekamieni-cemieszczańskiezXVIwieku.ObecniestanowiąonesiedzibęMuzeumZiemiWschowskiej. Natomiast sam ratusz,centralnieulokowanyw rynku (obec-nieUrządMiasta iGminy)wymienio-nybyłjużw1435roku.Najstarszym zabytkiem miastajest kościół pw. św. Stanisławai Wniebowzięcia NMP. Pierwotniedrewniany, z początkiem XIII stule-

W niedużej odległości od cmenta-rza (dojście od szlaku od ul. Boha-terów Westerplatte w prawo,w ul. Niepodległości do skrzyżo-wania z ul. Klasztorną) usytuowanyjest zespół klasztorny braci mniej-szych franciszkanów. Wybudowanyprzez zakonników w roku 1457, ist-niał do sekularyzacji w 1828 roku.We wnętrzu interesujące późnobaro-kowe i rokokowe wyposażenie orazpolichromia na sklepieniu prezbite-riumifreskinaścianachbocznych.

Wchodząc ulicą BohaterówWesterplattew obręb staregomiasta przyBramiePolskiejmijamypóźnorenesansowykościółpoewangelicki,który

zostałwybudowanypopołączeniudwóchkamieniczeknapoczątkuXVIIwieku.Idąc dalej i trzymając się prawej strony (ul. Powstańców WielkopolskichiŁazienna)dochodzimydorynku.

WbocznymołtarzuMatkiBoskiejOstrobramskiejznajdujemybarokowyobrazśw. Rocha. Ten pochodzący z początku XVIII wieku wizerunek przedstawiaświętegow stroju pielgrzym,wskazującego prawą ręką rany na udzie. Obokśw.Rochastoipies,trzymającywpyskuchleb-podobniejaknafigurzewkoście-leśw.MikołajawLesznie.Św.Rochurodziłsięokołoroku1295wMontpellierwpołudniowejFrancji.Pośmiercirodzicówrozdałmajątekubogimiwybrałsięjako pielgrzym do Rzymu. Po drodzejednaknapotkałszerzącąsięepidemiędżumy.Nietroszczącsięowłasnebez-pieczeństwo, opiekował się zarażony-miiniósłimpomocwkażdejsytuacji.Podobnie postępował, gdy po kilkulatachwędrówkidotarłdoWiecznegoMiasta. Również tam służył ubogimi chorym. Zyskawszy swą postawąopinię świętego, udał się w drogępowrotnądo Francji.WPiacenza samzaraził się dżumą, ale by nie zarazićinnych, schronił sięw pobliskim lesie.W niewyjaśniony sposób dzięki psu,któryprzynosiłmuchlebicudownemu

Już pod koniec XVI wieku Wschowastałasięsilnymośrodkiemprotestanty-zmu.W1662rokuprzyszedłtunaświatSamuel Fryderyk Lauterbach, póź-niejszy bakałarz w miejscowym gim-nazjum i pastor miejscowej gminyewangelickiej. W 1727r. uhonorowa-no go tytułem seniora generalnegoKościoła ewangelicko – augsburskie-go. Lauterbach zasłynął jako historyki kronikarz pogranicza śląsko – wiel-kopolskiego, zafascynowany polskimi

tradycjami tolerancji.Autor takichprac jak„FraustadtischesZion” (WschowskiSyjon),„KleineFraustadtischePest-Chronica”(Maławschowskakronikazarazy)oraz„PolnischeChronicke”(KronikaPolska),którątoksiążkęzakończyłzdaniem:„Niech sięPolscedobrzewiedzie”.OpracowanewniejdziejePolskiobejmujączasy od legendarnego Lecha do okresu panowania Augusta II Mocnego.Lauterbachzmarłw1728r.,ajegoepitafiummożnapodziwiaćwewschowskimlapidarium.Inskrypcjajemupoświęconawzbogaconajestemblematamizwize-runkiempielgrzymawędrującegoprzezżycie.

Muzeum Ziemi Wschowskiej.pl. Zamkowy 2, 67-400 Wschowatel. +48 65 540 74 61czynne wt.-pt.: 9.00-16.00

cia zyskał nową,murowanąbryłę. Po czterystu latachdobudowana została68-metrowejwysokościwieża.Natomiastpopożarzewroku1685świątyniazostałaodbudowanapokierunkiemPompeoFerrari’ego.

98 99


Dwa kilometry na zachód odWschowy, w miejscowości Przyczyna Górna,odkryto późnogotycką polichromię z lat 1410-1444 ze scenami religijnymii dworskimi.DoXIV-wiecznego, ceglanego kościoła,w którym znajduje sięowa polichromia, możemy dotrzeć ulicą Obrońców Warszawy. Widocznena ścianach prezbiterium oraz na północnej ścianie nawywielotematycznemalowidło,przedstawia sceny z legendo św.Krzysztofie i św. Jerzym, cykl„GrzechuiOdkupienia”zawartywprzedstawieniuukazującymAdamaiEwę,atakżeSądOstatecznyorazzwierzęcealegoriegrzechówgłównych.

źródełkudoszedłdozdrowia.WLombardiijednakzostałwtrąconydowięzieniajako domniemany szpieg. Tam zmarł 16 sierpnia 1327 roku w zapomnieniuiopuszczeniu.Wedługpodańnaścianieceliwięziennejodkrytonapis:„Panie,jeślimamocoprosić,tosprawłaskawie,abydlazasługnajukochańszegoSynaTwegozostałuleczonykażdy,ktomniewzaraźliwejchorobiewezwieopomoc”.Św. Roch jest patronem podróżujących, lekarzy, więźniów i opuszczonych,strzeżeodzaraźliwychchoróbiwsposóbszczególnyopiekujesięzwierzętamidomowymi. Jegoatrybutamiw ikonografii są:anioł,pies trzymającywpyskuchleboraztorbapielgrzyma.

Parafia pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennikapl. Farny 267-400 Wschowatel. +48 65 540 21 21Msze św. niedziele: 7.00, 8.30, 10.00, 11.30, 19.00dni powszednie: 6.30, 18.00

Parafia pw. św. Jadwigi Królowejul. Zacisze 3, 67-400 Wschowa, tel. +48 65 540 64 20Msze św.niedziele: 8.00, 11.00, 12.30 (od IX do VI), 18.00; dni powszednie: 7.00 i 18.00

NoclegDom Serca im. Jana Pawła II Hotel Ośrodka Sportu i RekreacjiKlasztor Braci Mniejszych Franciszkanów ul. Sportowa 5, Wschowaul. Klasztorna 2, 67-400 Wschowa tel. +48 65 540 21 28tel. +48 65 540 73 45

101

Wschowa-Głogów

Etap 11

Wschowa – Konradowo – Zamysłów – Wilków – Klucze – Serby – GłogówDługość: 29 kmRóżnica wysokości: 15 mCzas: 6.00 hMaksymalna wysokość: 100 m n.p.m.

Rynek opuszczamy ulicą Łazienną przechodząc obok fontannyzXVIIIwiekuzfigurąkobietywkoronieipancerzu,ztarcząwlewejręce.

Dalejskręcamywprawowul.Głogowską,którejkontynuacja(ul.Konradowska)wyprowadzajużzmiasta,aleprowadziasfaltowądrogąo–niestety–wzma-gającymsięruchu.MijająckolejneprzydrożnekapliczkizwizerunkamiświętychwchodzimydoKonradowaiskręcamywlewowuliczkę,wzdłużktórejciągniesięcałamiejscowość.Dochodzącdokościołapw.św.Jakubamijamyeklektycznypałacz1881roku.

Konradowo (258 km)

Od1307r.ażdopruskiejsekularyzacjiw 1810r., wieś stanowiła własnośćklarysek z Głogowa, z których inicja-tywyok. roku1380powstałaparafiai drewniany kościół pw. św. JakubaStarszego.W1583r.powstaładzisiej-sza trzynawowa, murowana świąty-niawstylubarokowym.Wjejwnętrzuzachowały się późnogotyckie rzeźbyMatkiBoskiej iśw.JanaEwangelisty,awołtarzugłównym300-letniobrazMatki Boskiej Pocieszenia, którydoroku1945znajdowałsięwRzęsnejPolskiejkołoLwowa.Wprawymbocz-nymołtarzu znajdują siędwaobrazyprzedstawiająceśw.JakubaStarszegopochodzące z przełomu XVIII i XIXwieku.

102 103

Etap 11 - Droga Wielkopolska Wschowa-Głogów

ściwsi, przydojściu asfaltowejdrogiz Kandlewa, znajduje się piętrowy,barokowypałaczXVIIIw.,niszczejącypodługoletnimagrotechnicznymeks-perymenciezwanymPGR.

Parafia pw. św. Jakuba ApostołaKonradowo 5067-400 Wschowatel. +48 65 540 94 13Msze św. niedziele: 8.00, 11.00

KlaryskibyłytrzeciąfundacjąklasztornąwGłogowiepofranciszkanachidomini-kanach.KsiążęHenrykIIIGłogowskiufundowałimkościółpw.św.Jerzegoorazuposażyłwdobra,m.in.mijaneprzez nas: Konradów,Kandlewo i Zamysłów.KsiążębyłkontynuatorempolitykizjednoczeniaPolskiitytułowałsię„duxregniPoloniae, Pomeraniae, Silesiae et dominus Głogoviae”. Jego przedwczesna śmierć9.12.1309roku(pochowanywkościelecystersówwLubiążu)przekreśliłaplanyiambicjePiastówśląskichdokoronyKrólestwaPolskiego.

Wychodząc z kościoła kieru-jemy sięnapołudnie, docho-

dzącpo500metrachdoprowadzącejw prawo brukowej drogi. Po kolej-nych 150m, nawyraźnym skrzyżo-waniu, wybieramy gruntową drogęukośnie w lewo, mijając po chwilipo prawej stronie wiatrak koźlak.Ta stara droga wiedzie wśród pólwkierunkuwidocznejzdalekawieżykościoła w Zamysłowie. Po lewejstronieznajdujesięwoddalizabudo-wania miejscowości Jędrzychowiceoraz Kandlewo, będące w zasadzieprzedłużeniem Konradowa. PolnadrogadoprowadzanasnapółnocnyskrajZamysłowa.

Zamysłów (264 km)

Obecnymonumentalnykościółpw.św.MariiMagdalenyzbudowanywedługprojektu–ajakżebyinaczej!-PompeoFerrariego,zastąpiłw1752rokuwcze-śniejszydrewnianypodwezwaniemśw.Bartłomieja.Choćściślejrzeczbiorąc,obecnaświątyniazostałapoświęconadopierowroku1992,gdyżwcześniejwojennezniszczenianiepozwalałyna jejużytkowanie.Wpołudniowejczę-

Szlichtyngowa (poza szlakiem)

Wroku1645JanJerzyvonSchlichting,sędzia ziemski wschowski, królew-skim przywilejem Władysława IVWazy założył miasto dla protestanc-kich uchodźców ze Śląska. Powstałwówczas szachulcowy kościół ewan-gelicki, który spłonąłwWielki Piątek1995r.Dwalatapóźniejnajegomiej-scupoświęcony zostałnowykościółpw.PodwyższeniaKrzyżaŚwiętegonaużytekparafiikatolickiej.

Parafia pw. św. Marii Magdaleny Zamysłów, 67-407 Szlichtyngowatel. +48 65 540 72 25Msze św. w niedziele 9.30

Wychodząc z kościołana wiejską asfaltową drogę

główną, kierujemy się w lewo,mijając po chwili figurę św. JanaNepomucena.Tużzadomemnumer76,przedmuremskręcamywlewo.Przechodząc dwa skrzyżowania(jedno tuż za wsią, drugie wśródpól,gdzienaszszlakstajesiętrochętrudniejszy), nigdzie nie skręcając,kierujemy się prosto ku widoczne-muzdaleka kompleksowi leśnemu.Tą starą drogą docieramy na skrajlasu, do poprzecznej drogi pożaro-wejnumer30-tostarytrakt łączą-cy Golę ze Szlichtyngową. Drogaśw.Jakubaprowadzinasnawprost,leśną przecinką porośniętą trawą,przecinając trakt, ale skręciwszywlewo,pook.3kmmożemydojśćdomiasteczkaSzlichtyngowa.

Parafia pw. Podwyższenia Krzyża ŚwiętegoRynek 28, 67-407 Szlichtyngowa, tel. +48 65 540 72 25Msze św. w niedziele: 8.00, 11.00, 17.00 (od VI do VIII: 18.00)

104 105


Na skraju liczącego 1,5 tys. miesz-kańców miasteczka zachował sięjedynywokolicy cmentarz żydowski,odrestaurowany staraniem miejsco-wychwładz. Do dziś na powierzchni0,2 hektara zachowało się około 50macewznapisamiwjęzykach jidysz,hebrajskim i niemieckim. Najstarsza

płyta znajduje sięnagrobieDebory, córki Salomona, zmarłejw1802 roku.Ostatniudokumentowanypogrzebodbyłsiętu1lipca1923roku.

NoclegRestauracja i hotel „Fin de siecle”, ul. Rynek 22, Szlichtyngowatel. +48 65 549 23 13, +48 603 629 897

OmijającSzlichtyngowąWielkopolskaDrogaśw.Jakubaprzecinadrogępożarową numer 30 i kieruje się dalej prosto wśród lasów zgodnie

zoznakowaniemdroginumer28.Po1200metrachprzechodziwżużlowytrakt,oznakowany numerem 26 i dociera domałegomostu. Po jego przekroczeniui przejściu około 50metrów nawyraźnym łuku kierującymw lewo, podąża-mygruntową drogą numer 25wprawo. Po niecałym kilometrze dochodzimydo śródleśnego skrzyżowania i tuż pod linią wysokiego napięcia skręcamyponowniewprawo.Trzystametrówdzieli nasdo rozwidleniadróg z central-nie ulokowanym słupem energetycznym, gdzie szlak nasz prowadzi w lewokuwidocznym z daleka zabudowaniomWilkowa. Podążając cały czas prostowkierunkukościoła,mamyjeszczedopokonaniaokoło2kmprzezwieś,uwa-żającprzyprzejściuprzezruchliwątrasęLeszno–Wschowa–Głogów.

Wilków (271 km)

OrozwojumiejscowościdecydowałodXIVw. trakt z Poznania doGłogowai położenie w zdradliwym zakoluOdry. Z czasempierwotnewezwaniekościoła (Wszystkich Świętych) ustą-piło patronowi, który miał chronićokolicęprzedpowodzią–św.JanowiNepomucenowi;jegodrewnianarzeź-baznajdujesięwewnątrzświątyni.

Parafia pw. św. Jana Nepomucenaul. Spółdzielcza 57, Wilków Głogowski, 67-200 Głogów, tel. +48 76 833 16 79Msze św. w niedziele: 9.00, 11.00

Zakościołemwchodzimynawałprzeciwpowodziowy, którym

prowadzi także niebieski rowerowySzlakOdry. Tu po raz pierwszywidzi-my tę królowę śląskich rzek. Tu takżekierujemy się w prawo, w dół rzeki,zostawiającpoprawejstroniemiejsco-wość Klucze (274 km), zaś po lewej–dośćdziki,latemtrudnodostępnylasłęgowy. Wzdłuż wału dochodzimy ażnaskrajwioskiSerby.

W lesie łęgowymmiędzyWilkowem a Kluczami jeszcze do początku lat 80–tychXXwiekurosłamonumentalnasosnaoniebagatelnymobwodzie325cm.Podobnoprzezcałedziesięcioleciacumowanodoniejbarkiistatkiodrzańskiezatrzymującesiętunanoc;stanowiłaonatakżenaturalnywyznacznikodległo-ścidlapodróżującychpoOdrze.

Choć już od XIII wieku budowanopierwsze linie wałów wzdłuż brze-gów Odry, to ich lekka konstrukcjaniezapewniałatrwałejochronyprzedzalewaniem podczas częstych powo-dzi. Dopiero od 1741 roku admini-stracja Fryderyka II, królaPrus,opra-cowała plan systematycznej regulacjikapryśnej i nieprzewidywalnej rzeki.W ciągu kilkudziesięciu lat wytężo-nychpracumocnionobrzegi,wykonanowieleprzekopówizbudowanotamypoprzeczne. W efekcie skrócono rzekę o około 160 kilometrów! RegulacjęOdry, awłaściwiewykop nowego koryta,w okolicachGłogowawykonanowlatach1741–1743.Efektytychdokonańsądodniadzisiejszegowidoczneiwznacznejmierzespełniająswojąrolęwyznaczonąprawietrzystalattemu.

106 107


Serby (279 km)

Serby, to średniowieczna wieś.Zlokalizowanojąprzyruchliwymtrak-cie z Wielkopolski na Śląsk i Łużyceniemal u wrót miasta Głogowa.Tutejszykościółpw.św.PiotraiPawłapochodziz1911r.Modlilisiętuewan-gelicy.PozniszczeniachIIwojnyświa-towejświątyniazostałaodbudowanawlatach1957–1959naużytekparafiikatolickiej.Naobecnywystrójkościołaskładają się prace tyskich twórcówz1975roku.

ŚcieżkąnakoroniewałudochodzimydomostunaStarejOdrze iw tensposób wchodzimy już w granice Głogowa. Przeszedłszy na drugą

stronę głównej drogi, zbliżamy się do kolebki nadodrzańskiego grodu, gdzieWielkopolskaDrogaśw.JakubaprzechodziwDrogęDolnośląską.

Parafia pw. św. Apostołów Piotra i Pawłaul. Główna 80 a, Serby, 67-200 Głogówtel. +48 76 833 11 99Msze św. niedziele: 8.00, 12.00, 17.00

Głogów (282 km)

Najstarsza część miasta to leżą-cy na północ od obecnego centrumOstrów Tumski. Tutejszy gród ple-mienia Dziadoszan wspomniany byłwroku940przezarabskiegogeogra-faMassudi; 60 lat późniejw drodzedo Gniezna zatrzymali się tu cesarzOtto i książę Bolesław Chrobry.Ztymmiejscemwiążesięnajbardziejchyba znany epizod z historii daw-nego Głogowa. Mianowicie w cza-sie oblężenia miasta, w roku 1109,wojskaniemieckiegocesarzaHenrykaV, wzięły głogowskie dzieci jakozakładników.WdowódwdzięcznościzaobronęgroduBolesławKrzywousty

miałufundowaćkolegiatę,któraswójobecnykształt(nawagłównaodługości73metrów) otrzymaław czasie przebudowyw latach 1413-1460.W roku1840dobudowanazostałaneogotyckawieża,którąwieńczyobecnie4-metro-wy, pozłacany krzyż. Mimo niemal kompletnego spalenia w czasie wojnytrzydziestoletniejorazw1945r.,głogowskakolegiatapw.NajświętszejMaryiPannypozostajesymbolemmiastanadOdrą.

Wroku1208,awięcwokresiegłębokiegorozbiciadzielnicowego,wgłogow-skiejkolegiaciespotkalisiępiastowscyksiążętazDolnegoŚląskaiWielkopolski,atakżebiskupizPoznania,Lubusza,WrocławiaiGniezna.Tematspotkaniabyłjedenipowtarzającysięczęstopodziśdzień:„CoztąPolską?”.

ZkolegiatyprzezMostTolerancji(głogowianiewroku2005właśnietakąnazwęwybralidlastalowejprzeprawy,pomalowanejkilkalatwcześniej

na kolor... wrzosowy) przechodzimy przez Odrę do odbudowanego w latach70-tychXXwiekuzamkuksiążątgłogowskich.

Wroku1205Głogówstałsięsiedzibąkasztelanii, a w 1251r. - samodziel-nego księstwa piastowskiego; wów-czas także na południowym brzeguOdry powstał zamek, którego naj-starszą część stanowi dziś ceglanawieża z roku 1344. Daleko idącejprzebudowydokonałnapoczątkuXVIstulecia Zygmunt Jagiellończyk (póź-niejszy król Zygmunt I Stary), który do roku 1506 rezydował w GłogowiejakonamiestnikŚląskaiŁużyczramieniajagiellońskichkrólówCzech.Kształtbarokowejrezydencji,którąodtworzonopozniszczeniachIIwojnyświatowej,otrzymałzamekwXVIIwieku.

Gdy w Głogowie urząd namiestnika piastował Zygmunt nazwany późniejStarym,naAkademiiKrakowskiejwykładał jeden znajsłynniejszychwówczasfilozofów,teologówiastronomówwEuropie,JanzGłogowa.Swojewykształce-niezdobyłm.in.przykolegiaciewrodzinnymmieście,wistniejącejodXIIIwiekuszkole łacińskiej.TuuczylisięteżksiążęHenryk IIIGłogowskiczysłynnywro-cławskidrukarz,KasperElyan.UczniemJanazGłogowabyłMikołajKopernik.

108 109


pochodzi z kościoła w Kożuchowie.Z dawnego kolegium, zaprojektowa-negoprzezJ.Simonettiego,zachowa-ło się tylko jednoskrzydło.Świątyniajestsiedzibąparafiipw.św.Mikołaja,gdyż sam kościół pod wezwaniemkojarzonego z prezentami Biskupa,zachowany jest jako trwała ruinaisymbolzniszczeniaGłogowawroku1945. Jegopotężnabryławwyraźnysposóbnawiązuje gogotykupółnoc-nego,alewewnętrzuświątyniarche-olodzy odkryli starsze, romańskiereliktyzIpołowyXIIIwieku.Powstałepopożarzew1642r.barokowewypo-sażenie z oczywistych względów niezachowałosię.

IdącdalejnapołudniekuBramieBrzostowskiejmijamypolewejstronieodbudowywaną Starówkę, której warto poświęcić kilka kwadransów

przedwyruszeniemwdalsządrogędoświętegoJakuba.

Pierwszy z piastowskich książąt gło-gowskich, Konrad I, w 1253 rokudokonałnalewymbrzeguOdrylokacjimiasta, które szybko stało się jed-nymzgłównychośrodkównaŚląsku.Bez wątpienia rozwojowi sprzyjałopołożenie osady w pobliżu przepra-wy przez Odrę oraz traktu handlo-wego z Pomorza i Wielkopolski naŚląsk i Łużyce oraz do Czech.Wojnatrzydziestoletnia (1618-1648) orazprzekształcenie miasta w twierdzęw czasach pruskich (po roku 1742) --toniejedynetrudneetapywhistoriiGłogowa.Jakomiasto-twierdzazostałon w 90% zniszczony w ostatnich

tygodniach II wojny światowej. W związku z powstaniem i rozwojemLegnicko-Głogowskiego Zagłębia Miedziowego w latach 60-tych i 70-tychpowstałopraktycznienowemiasto liczącedziś72tysiącemieszkańców;zaśostatnie20lattopodziwugodnaodbudowacałkowiciezniszczonejw1945rokuStarówki.ZachęcającadodłuższychspacerówulicaGrodzkadoprowadzado rynku, którego dominantę stanowi ratusz (będący nadal siedzibąwładzmiejskich)zezrekonstruowanąwieżąowysokości80metrów.Wczasieodbu-dowyodtworzonojegoneoklasycystycznąbryłęzlat1832-35,alewprzyzie-

miuobejrzećmożnadwiepóźnogotyc-kiesalepiwniczne.Na południowo-wschodnim naro-żu rynku znajduje się pojezuickikościół pw. BożegoCiała (budowanyw latach 1695-1702), z dwuwieżo-wąfasadązaprojektowanąprzezJanaB. Peintnera. Obecne wyposażenie,odbudowanejporoku1945świątyni,

NatyłachkościołaBożegoCiała(odstronyul.Kołłątaja),wmiejscudawnejsyna-gogi, znajduje sięmiejscepamięci głogowskich Żydów.Nawschódodwspo-mnianychruinkościołaśw.Mikołajazobaczymypodobne,skłaniającedoreflek-sji, miejsce. Lapidarium (kamienne fragmenty elementów architektonicznych)przy ul. Starowałowej wskazuje dawną lokalizację klasycystycznego kościołapw.ŁodziChrystusowej.ZajmowałonmiejscepojednymztrzechewangelickichKościołów Pokoju, powstałych na mocy pokoju westfalskiego z 1648 roku.Wprawdzieewangelicymoglipostawić teświątynie,alemusiałyonespełniaćpewnewarunki:miałyznaleźćsiępozaobrębemmurówmiejskich,niemogłyposiadaćdzwonnicy,jakobudulcaniemożnabyłoużyćcegłyczykamienia(stądużyto konstrukcji szachulcowej zwykorzystaniem drewna, słomy i gliny), zaśroboty budowlane miały zakończyć się w ciągu 12 miesięcy. Dwa pozostałeewangelickieKościołyPokoju(wŚwidnicyiJaworze)odroku2002znajdująsięnaliścieŚwiatowegoDziedzictwaKulturyUNESCO.

Po powrocie do Bramy Brzostowskiej Dolnośląską Drogą św. Jakubaprzechodzimyprzezdzisiejsze centrumGłogowa.Poruszamy sięwzdłuż

alei Wolności, a następnie skręcamy w lewo w ulicę Przemysłową (nazwataodpowiadabezpośredniemujejsąsiedztwu).Zbliżającsiędoul.Sikorskiego,docieramyrównieżdopowstałegowokresiedwudziestoleciamiędzywojennegokościołapw.św.Klemensa.Stanowionobecnieterenposługioo.redemptory-stów(dawnychopiekunówparafiiśw.JakubawJakubowie).

110 111


Parafia pw. św. Mikołajaul. Powstańców Śl. 1, 67-200 Głogów, tel. +48 76 833 36 01Msze św. niedziele: 6.30, 7.30, 8.30, 9.30, 11.00, 12.30, 16.00, 18.00 (latem 20.00)dni powszednie: 7.00, 9.00, 18.00

Parafia pw. Wniebowzięcia NMP w Głogowie - KolegiataPlac Kolegiacki 10, 67-200 Głogów, tel. +48 76 834 07 10, www.kolegiata.com.plMsze św.niedziele: 8.00, 12.30, dni powszednie: 18.00

Parafia pw. św. Wawrzyńcaul. Okrężna 14, 67-200 Głogów, tel. +48 76 833 94 13Msze św. niedziele: 08.00, 10.00, 12.00 i 16.00(w czasie wakacji zamiast godz. 16.00 msza jest odprawiana o 19.00)dni powszednie: 8.00 lub o 18:00 - zgodnie z ogłoszeniami parafialnymi

Muzeum Archeologiczno-Historyczne – Zamek Książąt Głogowskichul. Brama Brzostowska 1, 67-200 Głogów, tel. +48 76 834 10 81czynne: śr. – niedz., 10.00 – 17.00

NoclegDom „Uzdrowienie Chorych im. Jana Pawła II” Grodzka HostelCichych Pracowników Krzyża ul. Grodzka 40ul. Ks. Prałata L. Novarese 2, 67-200 Głogów 67-200 Głogówtel. +48 76 833 32 97 tel. +48 76 835 02 25www.cisi.pl tel. +48 504 184 562

W roku 1979 stanął w Głogowiepomnik Dzieci Głogowskich wedługprojektuDymitraP.Vacewa.-upamięt-nia on obronę Głogowa, bitwę, któraodbyła się pod Głogowem w roku1109. Na poręczenie rozejmu głogo-wianiewydalicesarzowiwcharakterzezakładników swoich synów. Bolesławjednak nie zgodził się na kapitula-cję. Wówczas cesarz, łamiąc warunki

umowy,kazałprzywiązaćzakładnikówdomachinoblężniczych,wprzekonaniu,że obrońcy nie odważą się strzelać do swoich dzieci. Szturm był ponawianyprzezwieledni.CesarzniezdobyłGłogowa imusiałodejśćnapołudnie.Przypomnikuwidniejetablicaznapisem:„LepiejbędzieizaszczytniejjeślizarównomieszczaniejakzakładnicyzginąodmieczazaOjczyznęniżgdybykupujączhań-bionyżywotzacenępoddaniagrodumielisłużyćobcym”.

113

Głogów-Grodowiec

Etap 12

Głogów – Brzostów – Kurowice – Łagoszów – Jakubów – Gaiki – Żuków – GrodowiecDługość: 31 kmRóżnica wysokości: 210 mCzas: 7.90 hMaksymalna wysokość: 213 m n.p.m.

SzlakwyprowadzanaszmiastawzdłużulicySikorskiegoażdokrzyżówkizul.Lipową,którądocieramydoBrzostowa–dawnejwioskiznajdującej

siędziśwgranicachadministracyjnychGłogowa.

Brzostów (286 km)

W samym centrum wsi zbudowanejnakształttzw.owalnicy–coświadczyosłowiańskichkorzeniachmiejscowo-ści–znajdujesiępóźnogotyckikościółpw.św.WawrzyńcazpoczątkuXVIw.Wyposażenie tej niewielkiej świątynipochodzigłówniezdawnychgłogow-skichkościołówfranciszkanówidomi-nikanów. Zmierzając do Santiagode Compostela warto zwrócić uwagę na figurę ołtarzową przedstawiającąśw.Rochawstrojupielgrzyma–widocznesąm.in.charakterystycznemuszle.

Parafia św. Wawrzyńcaul. Okrężna, 67-200 Głogówtel. +48 76 833 94 13www.wawrzyniec.malach.orgMsze św.niedziela: 8.00, 10.00, 12.00, 16.00dni powszednie: 8.00 lub 18.00.

Szlak wiedzie dalej w kierunku południowym i minąwszy hipermarketoraz obwodnicę Głogowa wyprowadza na polną drogę (przedłużenie

ulicyPerseusza)wkierunkuKurowic.

114 115

Etap 12 - Droga Dolnośląska Głogów-Grodowiec

Kurowice (288 km)

Miejscowy kościółekpw. Podwyższe-nia Krzyża Świętego powstałw roku1912zeskładekwiernychparafiikato-lickiej oraz jedynego zamieszkałegowe wsi ewangelika - z tego ostat-niegodatkupowstałhełmorazzegarnawieżyczce.

Droga na południe prowa-dzi do Łagoszowa Małego

(288 km).Szlakwiedzieprzezwieś,przy czym na samym końcu wioskina ostrym łuku skręcamy w prawoi podchodzimy pod małe wzniesie-nie, na którym krzyżują się polnedrogi. Tutaj szlak skręca w lewo

iwidokowymszczytemwzniesienia,anastępniemalowniczymiwąwozamipro-wadzidowsiBukwica.WBukwicy,obokkapliczkiśw.Maksymilianazmuszląnafasadzie,należyzejśćpolnądrogąwstronęmiejscowego–jedynegownaj-bliższej okolicy - kompleksu leśnego. Dalej poruszamy się traktem w stronęścieżekrezerwatu„BuczynaJakubowska”,któreprowadządosamegowzgórzakościelnegowJakubowieiznajdującegosięujegopodnóżaŹródłaśw.Jakuba.Istnieje też alternatywnawersja tej części trasy (dla rowerzystów lubw raziedeszczu),prowadzącazKurowicdrogąasfaltowąwprostdoJakubowa.WtensposóbznajdujemysięjużnatereniemalowniczychWzgórzDalkowskich.

Jakubów (293 km)

To właśnie w tej niewielkiej, podgłogowskiej wiosce, stanowiącej przezdługie wieki lokalny ośrodek kultu św. Jakuba Starszego, powstała inicja-

tywa szlaku pątniczego, który stałsię Dolnośląską Drogą św. Jakuba.Wedle tradycji ustnej tutejszy kościółmiał powstać z fundacji Mieszka Iwroku991,namiejscudawnejświą-tyni pogańskiej oraz grodu zamiesz-kiwanego przez Dziadoszan, przyważnym szlaku z Czech i Łużyc doWielkopolski. Pierwsza pewna infor-

macja o Jakubowie pochodzi z roku1367,kiedytowmiejscowymzamku(czy może raczej wieży rycerskiej,gdyż zachowały się tylko ślady fun-damentówwieży)więzionybył przezpewienczasksiążężagańsko-głogow-skiHenrykVŻelazny,teśćKazimierzaWielkiego. Sam zresztą koronowanyzięćtakżegościłwJakubowie,gdytużprzedogłoszeniemtzw.pokojunamy-słowskiego(1351r.)konferowałzeswymrywalem,królemCzechicesarzemŚwiętegoCesarstwa,KarolemIV,natematprzyszłościŚląska.Fakt więc, że w tak politycznie ważnym miejscu powstał kościół poświę-cony Apostołowi, dowodzi roli, jaką odgrywał on na ówczesnym Śląsku.Obecna świątynia, w stylu tzw. „chłopskiego gotyku” (bez własnej wieży),pochodzi z końca XIV wieku, jed-nakże jej wyposażenie (m.in. ołtarzoraz polichromowany strop – malo-widłasądziełemJohannaHofmanna,ucznia Michała Willmanna – obazwizerunkami św. Jakuba) powstałogłównie na przełomie XVII i XVIIIstulecia po ponownym przejęciukościoła przez katolików. W dobu-dowanej później dzwonnicy znajdujesię natomiast jeden z najstarszychdzwonównatereniePolski–zostałonodlanyw roku 1506wraz z widocz-nymdodziśłacińskimnapisem,którymożnaprzetłumaczyć:„OKróluchwa-ły, przybądź z pokojem”. W ścianę dzwonnicy wmurowana jest takżeXVIII-wieczna rzeźba św. Jakubaw stroju pielgrzyma. Od dnia 20 czerwca2007r. jakubowskikościółnosioficjalnytytułsanktuariumpielgrzymkowegośw.JakubaApostoła.Tuż zaprzykościelnymmurem (pełniącymniegdyś funkcję obronną) znajdu-je się źródło św. Jakuba, z powstałą w roku 1704 figurą przedstawiającąApostoła. Ów zdrój znany był już w średniowieczu, a przybywający doJakubowa nawet z Czech i Moraw pielgrzymi w drogę powrotną zabierali

116 117


z niego leczniczą wodę. Po zajęciuŚląska przez Prusy (po 1741 roku)rola Jakubowa jako celu pielgrzymekstopniowo malała, ograniczając siętylkodoznaczeniabardzo lokalnego,

apoIIwojnieświatowejzanikłacałkowicie.Dopieroostatnielata,zwłaszczapopowstaniu„Bractwaśw.JakubaApostoła”wroku2004,zmieniłytenstan-wkwietniu2005r.porazpierwszyod60latdoJakubowaprzybyłapieszapielgrzymka z Głogowa; od roku 2006 odbywa się onawwigilię rocznicyśmierciJanaPawłaII.

Prawdopodobnietoźródłobyłowcześniejsząciekawost-ką przyciągającą wędrowców i pątników do Jakubowa–kościółpowstałdopieropóźniej,by„poBożemu”rozpo-cząćterapię.Wodaztutejszej„StudniJakubowej”poma-gawgojeniuraniogólniewzmacniaorganizm,zwłaszczapoprawiającwzrokileczączbezpłodności.

Zaźródełkiemrozciągasięzałożonyw2001r.rezerwat„BuczynaJakubowska”opowierzchni19ha.Innyrezerwatleśny,„UroczyskoObiszów”,znajdujesięw pobliżu przebiegu Drogi św. Jakuba, około 1,5 km na północny-wschódodprzysiółkaGolowice.

Odcinek 30 pierwszych kilometrów Dolnośląskiej Drogi św. Jakuba związanyjestzjednymiznajwiększychwEuropiepokładamirudymiedzi.SpółkaKGHM„PolskaMiedź”,zsiedzibąwLubinie,zajmujewprodukcjitegometalusiódmemiejscenaświecie.W tutejszychkopalniachwydobywana jest takżesól (eks-ploatacja jest ograniczona, choć zasobyNaCl przekraczają te z rejonuBochniczyInowrocławia),awprocesieprzerobumiedziotrzymywanejestsrebro.WtejkategoriiKGHMzajmujewświatowymrankingutrzeciemiejsce!

Stądwychodzimy lekkim łukiemw lewo idochodzimydoskrzyżowaniaz główną drogą (do roku 1945 stał tu miejscowy kościół ewangelic-

ki), które przekraczamy nawprost i na skrajuwsiw prawo, nieco pod górę.Wychodząc z Jakubowa kierujemy się na południowy-wschód, w kierunkuwidocznej już z daleka wieży wycią-gowej kopalni miedzi „Sieroszowice-Polkowice” iomijając terenykopalnia-newchodzimynawyraźną,leśnądrogęwyprowadzającą na skrajmalowniczopołożonej miejscowości Gaiki. Przedłatwo widocznym stawem skręcamyw lewo, by po ok. 500 metrach (gdydrogaskręcaszerokimłukiemwlewo,na wzniesienie) odbić nieznaczniew prawo, w kierunku lasu. Na skrajulasuprzechodzimyprzezbardzoruchliwądrogęłączącąGłogówzPolkowicamiiponowniewchodzącwlaskierujemysięnawschód.ŚródleśnyduktdochodzidoprostopadłejdrogizJerzmanowejdoBądzowa,którą–skręciwszywlewo–idziemyokoło300metrówwkierunkupółnocnym,anastępnieudajemysięwprawowstronęGolowic.Za kilkoma zabudowaniamiponowniewchodzimyw las i jeszczeprzed leśni-czówkąidziemywprawo,podobniejakzielonyszlakrowerowy,towarzyszącynamprzezkolejne4kilometry.PoprzekroczeniupotokuStegna,gdyzarównoDroga św. Jakuba, jak i szlak rowerowy skręcają na północ, po około 800metrach dochodzimy do śródleśnej krzyżówki. Tu (opuszczając szlak zielony)podążamywprawo,wstronęŻukowa (310 km),skądoznakowana,asfaltowaszosaprowadzinasdalejdoGrodowca.

Przed główną bramą sanktuariumznajduje się tablica informującao szlakach pątniczych w Europiei na Dolnym Śląsku: towłaśnie tutaj24lipca2005r.otwartyzostałpierw-szy w Polsce odtworzony szlak pąt-niczy do Santiago de Compostela –DolnośląskaDrogaśw.Jakuba.

NoclegSanktuarium św. Jakuba Apostoła Zajazd JerzmanowaJakubów 34, 67-223 Radwanice (4 km za Jakubowem)tel. +48 76 831 22 70 tel. +48 505 030 [email protected] tel. +48 504 184 587Msze św. w niedziele: 12.00

Grodowiec (313 km)

Jest to kolejne ponownie odżywające miejsce pielgrzymkowe na trasieDolnośląskiej Drogi św. Jakuba. Zgodnie z wcześniejszą nazwą (WysokaCerekiew,Hochkirch)sercemmiejscowości jestwidocznyzdaleka,położony

118 119


na górze (z której roztacza się rozle-gły widok w kierunku doliny Odry)kościółpw. św. JanaChrzciciela. Jestto równocześnie sanktuarium MatkiBożejJutrzenkiNadziei.Wokółwzgó-rzaspotykamylicznekaplice,ufundo-wanejw roku 1660 przezAbrahamaDyhrena, „Drogi Różańcowej”. Przedwejściem do kościoła warto zwrócić

uwagę na dwie kompozycje figuralne przy potężnych schodach (powstaływroku1738).NalewoodgrupyUkrzyżowaniaznajdujesięrzeźbaśw.JanaNepomucena; na płaskorzeźbie w jej podstawie widzimy rzadko przed-

stawianą scenę przybycia Świętegodo Starej Boleslavi. To sanktuariumwśrodkowychCzechach(opiekująsięnim polscy pallotyni), gdzie pierwot-niepochowanybyłśw.Wacław,znaj-dujesiętakżenaszlakuzGnieznadoPragi,naDrodzeŻytawskiej.Cocieka-we,przybywającydo Starej Boleslaviśw. Nepomucen, posiada atrybutypątnika–kosturztykwąorazmuszlenapelerynie.Obecna świątynia (z dobudowa-ną w 1856 roku neogotycką wieżą)

powstała po pożarze w 1591 roku. Imponujące, barokowe wyposażeniekościołapochodzizpoczątkuXVIIIwieku.Wśródniegoznajdujesięuznawanaza cudowną figura Maryi z przełomu XV i XVI wieku. Najbardziej niezwy-

kławydaje się zabudowana ambona(jedyna tego typu w Polsce), któraprzedstawia scenę cudownego roz-mnożenia chleba oraz przemienienianagórzeTabor(awśródtrzechświad-kówbył„nasz”św.Jakub).Podjednymz siedmiu ołtarzy bocznych poświę-conym Czternastu Wspomożycielom,pochowana jestBarberinaCampanini(1721-1799).

W swoim czasie była ona niezwyklepopularną tancerką, a o jej względykrólPrus,FryderykII,starałsięnatylenatarczywie, że dokonał jej porwania(1744r.). Na próżno, gdyż Barberinapoślubiła wiceprezydenta rejen-cji głogowskiej, Carla Ludwiga vonCocceji. Po śmierci męża w pobliskimBarszowie założyła konwent dla szla-checkich dziewcząt. „Fräuleinstift”znajdował się w tamtejszym pałacu,zktóregoczteryrzeźby(personifikacjeczterech pór roku) znajdują się dziśprzed wejściem głównym do gmachuUniwersytetu Wrocławskiego. Sampałac,jakicaławioskaBarszówjużnieistnieje-zniknęławrazzpobliskimiwio-skami-KalinówkąiPielgrzymowem(!)–naterenieznajdującegosięnapołu-dnie od Grodowca największegowEuropiezbiornikaodpadówpoflota-cyjnych„ŻelaznyMost”.

NoclegParafia pw. św. Jana ChrzcicielaGrodowiec 2467-220 Grębocicetel. +48 76 831 51 64Msze św. niedziele: 8.15, 13.00, 17.00 - od IV do X

121

Grodowiec-Nowa Wieś Lubińska

Etap 13

Grodowiec – Komorniki – Trzebcz – Polkowice – Sobin – Nowa Wieś LubińskaDługość: 21 kmRóżnica wysokości: 89 mCzas: 5.20 hMaksymalna wysokość: 183 m n.p.m.

ZGrodowcaszlakwyprowadzanapołudnie,drogąwkierunkuTarnówka.Pokilkusetmetrach,zaparkingiem,naskrajulasuschodziwprawo,by

po około 1 kilometrze obok widocznego krzyża skręcić ponownie w prawo,wstronęmiejscowościKomorniki (316 km).

Wartotamzwrócićuwagęnaodbudowanywlatachosiemdziesiątych(po350latachtrwaniawruinie!)kościółpw.św.MariiMagdaleny.Nieopodalwidocz-nepozostałościklasycystycznegopałacurodzinyvonRother.

Dalej Droga prowadzi wraz z niebieskim szlakiem pieszym do miej-scowości Trzebcz (320 km) i już po jej minięciu, po kilkuset metrach

(dochodzącdoprzesyłowejliniienergetycznej)schodzinaprawodolasu.Leśnądrogą (uwaga na znaki Drogi!) docieramy do przebiegającego prostopadleszlaku rowerowego – tu skręcamyw lewo i pominięciu cmentarza oraz liniikolejowejwchodzimydoPolkowic.Poprzekroczeniutorówul.Spokojnazmienianazwęnaul.Kolejowąidoprowadzadoul.Dąbrowskiego.Skręciwszywprawowrazzniebieskimszlakiempieszymprzecinamyul.3Maja,zaktórądocieramydorynkuzratuszemipobliskimkościołempw.św.MichałaArchanioła.

Polkowice (323 km)

Liczące dziś 23 tysiące mieszkańcówmiastopowiatowejestbezwątpienia„owocemziemi ipracy rąk ludzkich”.Przed II wojną światową miastecz-ko zamieszkiwało ledwie 1600osób,awroku1946utraciłoprawamiejskie.Kartaodwróciłasię23marca1957r.,kiedy towpobliskich Sieroszowicachgrupa geologów kierowana przezprof. Jana Wyżykowskiego odkryła

122 123

Etap 13 - Droga Dolnośląska Grodowiec-Nowa Wieś Lubińska

Początkidzisiejszegomiastawiążąsięzzałożonymw1150rokuprzezksię-cia BolesławaWysokiego (stąd pier-wotna nazwa – Bolkiewice) dworemmyśliwskim, przekształconym z cza-sem w zamek strzegący traktu han-dlowego z Wrocławia do Głogowa.To położenie sprzyjało rozwojowimiejscowości, dlategow1265 rokunastąpiłopierwszenadanieprawmiej-skich.NajstarszymobiektemPolkowicjestkościółpw.św.MichałaArchanioła,którypowstałw1365roku, jednakżepo licznychpożarach iprzebudowachobecny kształt osiągnął dopiero z końcem XVII stulecia. Wówczas miastozyskało nowegopatrona– został nim św. Sebastian, któregowstawiennic-twuprzypisywanoocaleniemieszkańcówPolkowicwczasieepidemiidżumywroku1680.Wartozatrzymaćsięnachwilęprzykrzyżupokutnymifigurześw.JanaNepomucenastojącychobokświątyni.W tym samym czasie co wspomnia-ny kościół postawiono też wieżęstojącego na środku rynku ratu-sza. Budynek samej siedziby rajcówmiejskich w obecnej formie powstałwpołowiewiekuXIX.Wnowej, cie-kawej zabudowie poszczególnychpierzei rynku jedyny starszy ele-ment stanowi poewangelicki kościółpw.św.Barbary.JakkolwiekbysięniezagłębiaćwhistorięPolkowic, jest tointeresującypunktnanaszymszlaku.Wartozaplanowaćsobietuchoćkrót-ki odpoczynek, podziwiając to ciąglezmieniającesiędolnośląskiemiasto.

otworem wiertniczym bogate złożarudmiedzi.Wciągukilkulatliczbalud-nościwzrosłado7 tysięcy,aw roku1967 Polkowice odzyskały prawamiejskie, zktórychprawdziwyużytekzrobiły w latach dziewięćdziesiątych.Obecnienależądomiast onajwięk-szejdynamicerozwojuwPolsce.Pozazakładami górniczymi prężnie dzia-ła tu branża motoryzacyjna (zakłady

Volkswagena),obuwnicza,budowlanaielektrotechniczna.Polkowicesątakżeważnym punktem na mapie atrakcji turystycznych Dolnego Śląska – gościzcałejpołudniowo-zachodniejPolskiściągatuAquaparkoraznowazabudo-wamiejskiegorynku.

Z rynku wyprowadza nas na zachód ulica Gdańska, na końcu którejwyraźny,szerokichodniksprowadzawdółdoskrzyżowania(sygnalizacja

świetlna)zbardzoruchliwądrogąkrajowąnr3.Pojejprzekroczeniuwchodzimyna teren Polkowic Dolnych, od których na południe – za dawnymi zabudo-waniami dworskimi - rozciąga się nowa strefa przemysłowa. Za przejazdem

124 125

Etap 13 - Droga Dolnośląska Grodowiec-Nowa Wieś Lubińska

wieku (około 1721-1727) świątynięrozbudowano o wieżę z dzwonnicąi tarasem widokowym, ozdobionymkamiennymi amforami. Wewnątrzkościoła warto zwrócić uwagę nagotyckitryptykzaśnięciaNMP,wyko-nanywpoczątkachXVIwieku,aznaj-dującysięwołtarzubocznym.Możnarównież wsłuchać się w dźwiękdzwonów - młodszy odlany zostałwroku1603,zaśstarszemustuknęłojuż – dosłownie i w przenośni 500lat.Ostatniowykonanotuwielepracremontowych i konserwatorskich,przez co kościół w Sobinie stał sięperłąbarokuZagłębiaMiedziowego.

Sobin (330 km)

Podobnie jak w Polkowicach, takitutajkościołowiparafialnemupatro-nujeod roku1376ArchaniołMichał.Obecna świątynia powstaławwiekuXV,zaśotaczającyjąmur–trzystule-ciapóźniej.WpierwszejpołowieXVIII

NoclegZajazd „Adria” Dwór Ziemowit Zajazd „U Zenka”ul. Kopalniana 2 ul. Nagietkowa 14a ul. T. Babisza 2a59-101 Polkowice 59-101 Polkowice 59-101 Polkowicewww.zajazdadria.pl www.dwor-ziemowit.pl www.zajazduzenka.pltel. +48 76 845 07 10 tel. +48 76 845 02 89 tel.+48 76 722 22 22tel. +48 501 327 321

Parafia pw. św. Michała ArchaniołaPlac Kościelny 2, 59-100 Polkowice, www.michalpolkowice.pl, tel. +48 76 845 14 37Msze św. niedziele: 7.00, 8.00, 9.30, 10.45, 12.00, 13.00, 18.00dzień powszednie: 7.00, 9.00, 18.00

Kościół Matki Bożej Królowej Polski ul. kard. Bolesława Kominka 1A, 59-100 Polkowice, www.parafiambkp.polkowice.pl tel. +48 76 724 44 00Msze św. niedziele: 7.30, 9.00, 11.00, 12.30, 18.00, dni powszednie: 9.00, 18.00

Parafia pw. Matki Bożej Łaskawejul. Wojska Polskiego 7, 59-100 Polkowice, www.mbl.polkowice.pltel. +48 76 749 51 67Msze św. w niedziele: 8.00, 10.00, 11.30, 18.00, dni powszednie: 18.00

Parafia pw. św. Michała Archanioła w Sobinieul. Turkusowa 7, 59-101 Sobin, tel. +48 76 845 96 80Msze św. w niedziele: 8.00, 11.30, dni powszednie: 17.00

ZakościołemskręcamywprawonagłównądrogęprowadzącąprzezwieśipolnądrogądocieramydoniewielkiejNowej Wsi Lubińskiej (334 km).

NoclegPani Stanisława Rubinowicz Pani Marianna SzymenderaNowa Wieś Lubińska 19a ul. Główna 71, 67-200 Głogów-Serbytel. +48 768 171 311 tel. +48 507 740 526

kolejowymnależydokładnieśledzićznaki,gdyżDrogaschodzituzulicywlewowlas,podobniejakżółtyszlakrowerowywrazznimdocieramydośródleśnejkrzyżówki, na której skręciwszy w lewo (z niebieskim szlakiem rowerowym)dochodzimydoSobina.

127

Nowa Wieś Lubińska-Modła

Pogorzeliska (337 km)

Miejscowośćpowstaław1305r.NosiławówczasnazwęKrickheyde,comożeoznaczać, że powstała na terenach spustoszonychw czasiewcześniejszychwalk.Później takżewielokrotniedotykały jąepidemieorazdziałaniawojen-ne.Potychbodajnajkrwawszychwokresiewojnytrzydziestoletniejwewsiosiedlili się ewangelicy z rejonu Głogowa, którzy po pokoju westfalskim(1648r.) nie mogli cieszyć się wolnością religijną. Chcąc umożliwić odby-wanie praktyk religijnych także innym swoimwspółwyznawcom z księstwagłogowskiego,mieszkańcywsirozbudowalidworskąszopęprzekazanąprzezbracivonStoschzChocianowa.SamePogorzeliskaznajdowałysięnaterenieksięstwalegnickiego,którezasprawąostatnich spośród Piastów, będącychrównież protestantamiwyznania kal-wińskiego, nie ograniczało swobódreligijnych.

Etap 14

Nowa Wieś Lubińska – Pogorzeliska – Chocianów – Nowa Kuźnia – ModłaDługość: 22 kmRóżnica wysokości: 34 mCzas: 6.30 hMaksymalna wysokość: 156 m n.p.m.

Mijamykaplicęiskręcamywlewo.DochodzimydodrogizJędrzychowado Pogorzelisk i skręcamyw prawo, aminąwszy Parchów przecinamy

drogę wojewódzką Polkowice-Chocianów. Po kilkuset metrach wchodzimywzabudowaniawioski.

Parafia pw. św. JackaPogorzeliska 21, 59-140 Chocianówtel. +48 76 817 12 32

Kościół, zbudowanyzdrewnasosno-wego i dębowego, z wypełnieniamize słomy i gliny, został poświęcony17września1656r., zaledwie5mie-sięcy od zgody na jego postawienie.W 1670 roku dobudowana zosta-ła do niego wieża i w ten sposóbpowstałtzw.kościół graniczny.

128 129

Etap 14 - Droga Dolnośląska Nowa Wieś Lubińska-Modła

Do 1945r. służył miejscowej gminieewangelickiej oraz wiernym z dal-szychmiejscowości(stądwjegownę-trzu tak rozbudowane empory z licz-nymi scenami biblijnymi – swoista„Biblia pauperum„). Obecnie kościółpw. św. Jacka jest siedzibą para-fii rzymskokatolickiej, prowadzonejprzez ojców salezjanów. Nietypowy

dlaświątyńprotestanckich,bogaty,barokowywystrójpowstałjeszczezXVIIstulecia.Szczególnąuwagęzwracaniezwykłyelementkonstrukcyjny-jedynakolumna podtrzymująca stropma kształt drzewa palmowego, pod któregokoronąznajdowałsięwcześniejkrucyfiks.Wartozwrócićtakżeuwagęnarene-sansowąambonęichrzcielnicęorazdrzwidoobecnejzakrystii-znajdujesięnanichmalowidłoprzedstawiająceChrystusaiuczniówwdrodzedoEmauswrealiachwiekuXVII,zpięciomakościołamiwtle.

Chocianów (344 km)

Początkitegoniewielkiego,aleposia-dającego bardzo miłą, domowąatmosferę miasteczka, sięgają końcaXIII stulecia. Książę świdnicko-jawor-ski, Bolko I, wzniósł tu warownięobronną, na miejscu której znajdujesię dziś barokowy pałac. Projekt tejrezydencji zbudowanej dlaMelchioravon Rederna przygotował działający

Z kościoła św. Jacka wychodzimy drogą w kierunku Chocianowa,a po dojściu do drogi wojewódzkiej z Polkowic do Chocianowa,

zamostem zejściew lewowraz z czerwonym szlakiem rowerowymw stronęlasu. Po około 2 km w lesie znowu napotykamy znaki czerwonego szlakurowerowego. Idąc za znakami szlaku ponownie przecinamydrogę z Polkowiciwchodzimy do Chocianowa. Szutrowa droga doprowadza aż do linii kolejo-wej,zaktórąskręcamywlewoidochodzimydoronda.Tuponownieudajemysię w lewo w ulicę Żymierskiego. Na kolejnej krzyżówce w prawo w ulicęRatuszową,któradoprowadzadorynku(placWolności)–centrumChocianowa.

Znaki Drogi św. Jakuba wyprowadzają z placu Wolności na ulicęParkową, za którą rozciąga się zespół pałacowo-parkowy. Skręciwszy

wprawo,idącskrajemparkudochodzimydoul.Kościuszki,prowadzącejdalejwstronęChojnowa.NaskrajuChocianowa,gdyulicawyraźnieskręcawlewo,należyskierowaćsięwprawodolasu,podobniejakczerwonyszlakrowerowy,naniemalidealnieprostądrogęnazywanąTorflinia.Prowadzionaprzezterenrezerwatuprzyrody,dlategona tymodcinkunienależy schodzić ze znakowa-negoszlaku.

Na południe (z perspektywyDrogipolewejstronie)odTorfliniiznajduje się uroczysko „CzarneStawy” o powierzchni blisko10ha.Natamtejszychbagniskachwidoczne jest wyrobisko potor-fowe.Obecnie ten terenmająwe„władaniu” żurawie oraz bobry.Niecodalejnazachódznajdująsięnatomiast ruiny wieży widokowejzwanejWieżąFryderyka.

Torflinia prowadzi Dolnośląską Drogę św. Jakuba przez jeden z naj-większych kompleksów leśnych południowo-zachodniej Polski - Bory

Dolnośląskie.Będąnamonetowarzyszyćjeszczeprzezkolejnychblisko20kilo-metrów,podobniejakpieszyszlakzielony.PowyjściuzTorfliniinaskrajulasudochodzikilkadrobniejszychścieżek,którewprowadzająnasdoNowejKuźni.

wLegnicy,apochodzącyzRevala(dzisiejszyTallin)MartinFrantz.Dopałacuprzylega15-hektarowyparkwstyluangielskim,pełniącydziśfunkcjeotwar-tego parku miejskiego. Dominantą zaś chocianowskiego rynku jest postaływ XVI wieku kościół św. Józefa, którego wyposażenie niemal w całościpowstałojużpoIIwojnieświatowej.

Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Pannyul. Głogowska 2, 59-140 Chocianów, tel. +48 76 818 50 38Msze św.niedziele: 7.00, 8.30, 10.00, 11.30, 13.00, 18.00; dni powszednie: 6.30, 18.00

130 131

Etap 14 - Droga Dolnośląska Nowa Wieś Lubińska-Modła

NoclegDworek w Chocianowie Gospodarstwo agroturystyczne „Stary Młyn”ul. Spacerowa 11a ul Kościuszki 25tel. +48 502 40 93 09 tel. +48 76 818 53 35tel. +48 501 34 61 26 [email protected]

Nowa Kuźnia (350 km)

Już sama nazwamiejscowościwska-zujenaprzyczynyjejpowstaniaipóź-niejszy rozwój. W tej części BorówDolnośląskich eksploatowano i prze-rabiano rudydarniowe.Wpobliskichmiejscowościach, jak Gromadka czyModła,wXIXwiekupowstałynawetpokaźnychrozmiarówzakładyzajmu-

Kościół filialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Nowej KuźniMsza św. niedziela: 11.00

jące się wytopem żeliwa. W ostat-nich latach ich znaczenie wyraźniespadło, a wraz z nim i zatrudnienie.Ta część powiatu bolesławieckiegostanowi więc jeden z najuboższychjegozakątków.

Całyczastowarzyszynamzielonyszlakpieszy,którytużzadrugimprzy-stankiemautobusowymsprowadzanaszgłównejulicywioskinapolną

drogęwlewo.DocieramyniąażdoliniikolejowejzLegnicydoŻaganiairoz-ciągniętym wzdłuż niej łukiem obchodzimy zabudowania stacji PKP Modła.Do pierwszych zabudowań tej miejscowości towarzyszy nam szlak zielonyoraz żółty. Nie bacząc dalej na znaki innych szlaków pieszych (odbijają onenawschód,bypowrócićdoDolnośląskiejDrogiśw.Jakubazdrugiejstronywsi),przechodzimygłównądrogąnapołudnie.

Modła (356 km)

Wieś tabyławymieniana jużw roku1381, jakoośrodekhutnictwa żelaza.W1854r.powstałanawethuta„Wilhelmina”,którapo1989r.zostałajednakzamknięta.WpołowieXVIw.MikołajvonBibranwybudowałturenesansowypałac. Była to budowla na planie prostokątnym, trzy- i czterokondygnacyj-na.Pałac został zniszczonywkońcuostatniejwojny.Zachowały się jedynie

obramienia renesansowe. Nieopodalmieści się kościół pw. Matki BoskiejRóżańcowej. Obecna, neogotyckabryłaświątynipowstaławroku1874po pożarze; z wcześniejszego, ufun-dowanegow1580r. kościoła, zacho-wałasię jedyniekamiennachrzcielni-ca. W okresie budowania obecnegokościołaModłanależała jużdorodzi-nyvonRittberg, któraw tymsamymczasiebyławłaścicielemJakubowa.

Modła i szereg innych miejscowościmiędzy Bolesławcem a Przemkowemstały się miejscem przeznaczenia dlaŁemków i Bojków. Łemkowie, nale-żący do grup górali ruskich, zamiesz-kiwali do 1947r. tereny od rzekiPopradwBeskidzieSądeckimpoprzezBeskid Niski, aż po Wysoki Działw Bieszczadach. Na skutek wydarzeń historycznych, jakie miały miejscepoIIwojnieświatowej(m.in.„AkcjaWisła”wlatach1947-48)tagrupaetnicznazostaławwiększościprzesiedlonanaZiemieOdzyskanelubdoZSRR.Ten sam los spotkał mniej liczną grupę Bojków - ukraińskich górali żyjącychnawschódodŁemków,zaśnazachódodHucułów.Szacuje się, że około 200 tysięcy osób znalazło nowe miejsce zamieszkaniana terenieBorówDolnośląskichorazw rejonieOlsztyna i Koszalina. Planowewysiedlenieprowadzonebyłowtensposób,żezjednejwsidodocelowejmiej-scowościniemogłytrafićwięcejniż2rodziny.DzisiejsidolnośląscyŁemkowieiBojkowienadalkultywująswojetradycjeijęzyk.Przykłademsąchoćbydwu-języcznetablicenagrobnenamiejscowymcmentarzuorazfunkcjonującewtymrejonieparafiegreckokatolickie(unickie).

133

Modła-Bolesławiec

Etap 15

Modła – Osła – Szczytnica – Tomaszów Bolesławiecki – Kruszyn – BolesławiecDługość: 26 kmRóżnica wysokości: 98 mCzas: 6.60 hMaksymalna wysokość: 233 m n.p.m.

Dolnośląskie camino opuszcza Modłę skręcając z drogi asfaltowejwprawotużzakościołemizabudowaniamidawnegofolwarku.Zdrugiej

stronydołączasweznakiszlakzielonyijużrazemprowadząnasprzezkompleksleśny na południowy-zachód. Pominięciu obszernej polany, na skrzyżowaniudróg,należydalejiśćprostodokolejnegośródleśnegoskrzyżowaniadróg,stądwybieramydrogęnapołudnieodbijającnieznaczniewlewo.PokilkusetmetrachDrogaorazszlakzielonywyprowadzająnaotwartezbocze,łagodnieopadającewstronęzabudowańkolejnejmiejscowości.

Osła (363 km)

Jedna z najstarszych miejscowościw tej części Borów Dolnośląskich,wymieniana już w roku 1245, jakosłowiańskawioskanależaładobisku-pów wrocławskich. Bez wątpieniaosobliwością Osłej jest miejscowykościół pw. świętych Piotra i Pawła.Poprzedniaświątyniaspłonęławwiel-kimpożarzewsiwsierpniu1825roku;obecny kościół zbudowano w ciągusiedmiu miesięcy. Wspomina o tymokolicznościowa płyta umieszczo-na na prawo od wejścia do świą-tyni. Podziwu godny jest nie tylkozapał ówczesnych mieszkańców wsi,

Parafia pw. św. Piotra i Pawła w OsłejOsła 45, 59-705 Różyniectel. +48 75 738 23 31

ale także bardzo ciekawe w formie zwieńczenie wieży kościelnej; niemalidentyczne możemy podziwiać na wieży sanktuarium Wniebowziętej NMPwBolesławcuoraznakościelemariackimwBerlinie.WewsifunkcjonujetrawiastelądowiskoKrzywanatereniebyłegolotniska.

134 135

Etap 15 - Droga Dolnośląska Modła-Bolesławiec

NoclegDom Chleba, Osła 112, 59-706 Gromadka tel. +48 75 611 60 51, +48 663 284 115 (o. Marek Skiba OMI)[email protected], www.osla-domchleba.pl

Gospodarstwo Agroturystyczne „Zacisze” Gospodarstwo AgroturystyczneOsła 82, 59-706 Gromadka Osła 107, 59-706 Gromadkatel. +48 75 738 30 79, +48 601 636 566

Zwioskiwyprowadzanasnapołudniepolnadrogaodległaook. 400metrów na wschód („w dół” wsi, następnie w prawo) od kościoła.

Możliwe jest także wyjście piaszczystą drogą naprzeciwko kościoła lekkodogóry–wówczas jednakmusimyominąćodwschoduterenbyłegoradziec-kiegolotniskawojskowego.

Przed rokiem 1992 oczompodróżujących pociągiem z Bolesławca do LegnicylubjadącymautostradąwstronęBerlina,wśródszumiącegolasuukazywałysięnagleblokimieszkalne,doktórychdostępubroniłwysokipłot.Nażadnejzmapnie sposób było jednak znaleźć jakiegokolwiek miasta czy osiedla. Niemniejtajemniczowyglądałystartująceniemalwlesiemyśliwce.Krążyływięcopowie-ściopodziemnej,radzieckiejbazielotniczej.Terendawnegolotniskatoobecnietereny inwestycyjne Legnickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej oraz gminyGromadka.Jużdziśwytwarzanesątum.in.drewnianeoknaidrzwi,mąkaorazchemiabudowlana.

JużzpagórkównapołudnieodOsłejmożemy dostrzec wyraźną sylwetępotężnego krzyża. Z wiaduktu nadautostradąA4widzimygojużbardzowyraźnie, zaś tuż przed Szczytnicąmijamygowodległości2kilometrów.Jest to najwyższy w Polsce, liczącysobie blisko 20 metrów wysokości,Krzyż Milenijny. W jubileuszowym

roku2000stanąłonprzysamejdrodzeE40tużprzedzjazdemnaautostradę.TenkrzyżmabyćdrogowskazemnietylkodlajadącychzDreznaczyBerlinadoWrocławia,aledlawszystkich-Chrystuswczoraj,dziśinawiekijestDrogą,PrawdąiŻyciem.

Dolnośląska Droga św. JakubaprzekraczaautostradęzWrocła-

wiadoBerlina iDreznaprzezwidocz-ny z daleka niewielki wiadukt. Corazszersza, szutrowa droga doprowadzanaskrajmiejscowościSzczytnica (368 km),którąomijamynajpierwodpółno-cy(pierwszadrogaasfaltowawprawo,anastępniezaprzejazdemkolejowym– w lewo), a następnie po minięciukościołapw. św.Antoniegoskręcamyw lewonaukos.Tuostatecznie rozsta-jemysięzpieszymszlakiemzielonym.Wyraźna,kierującasięnapołudniowy--zachódpolnadrogadoprowadzanasdopierwszych zabudowańTomaszowaBolesławieckiego. Na skraju skręcamy lekko w lewo wchodząc na asfaltowądrogęzKrzyżowej,skąddochodzitakżerowerowyszlakczerwony.Pook.300metrachpo razpierwszyprzecinamyhistorycznąViaRegia–dzisiejsządrogękrajowąnr94.Zaniąskręcamywprawoidochodzimydostaregomostu.

Królewska Droga (Via Regia) zwana też Wysoką Drogą przez kilka stulecistanowiłaośrozwojuwielumiastiregionówEuropyŚrodkowej.OdXIwieku,wraz z ukształtowaniem się struktury politycznej w państwie Piastów orazw Cesarstwie, krystalizowała się także sieć głównych ośrodków handlo-wychipolitycznych.ProwadzącezpołudniaprzezNorymbergę,azzachoduprzezKolonięoraz Frankfurt i Fuldę, szlaki handlowe łączyły sięwTuryngiiwtraktprowadzącyprzezErfurt,NaumburgiLipsknaGórneŁużyce.TuprzezBudziszyn, Zgorzelec i Lubań prowadził na Śląsk i dalej przez Lwóweki Złotoryję (a później ze Zgorzelca wprost przez Bolesławiec) do Legnicy,Wrocławia,Brzegu,Opola,Bytomia,OlkuszaiKrakowa.StądWysokaDroga

136 137


niosła przez Tarnów i Lwów aż henna Dzikie Pola, Zaporoże i kuMorzuKaspijskiemu.Taówczesna„autostra-da” (nie bez przyczyny dzisiejsza A4wPolsceiNiemczechniemalpokrywasięzdawnąViaRegia)służyłanietylkokupcom,aletakżearmiom-tatarskimhordomw roku1241aż po Legnicę,Napoleonowi w chwale roku 1807

isromocie1813r.orazArmiiCzerwonejw1945.To,cowspółcześnienazwa-no III Transeuropejskim Korytarzem Komunikacyjnym, wykorzystywali takżepielgrzymi zmierzającywzdłuż dróg i ścieżek Via Regiaw jednym kierunku- na zachóddo Santiago de Compostela. Bo to przecież tam,wniemniej-szym stopniu niż w Rzymie, zbiegały się wszystkie drogi Kontynentu. StądwłaśniewzdłużWysokiejDrogi tyleśladówdawnychpielgrzymów.Obecniewzdłuż dawnej Via Regia prowadzi także szlak pątniczy. Na dzisiejsząDrogęśw. Jakuba„ViaRegia”wejdziemywLubaniu,a jej kontynuacją jestEkumenicznaDrogaPątniczaprzezSaksonięiTuryngię.

Tomaszów Bolesławiecki (374 km)

Wieś składająca się z dwóch czę-ści (Tomaszowa Dolnego i Górnego)powstała w XIII wieku i od swychpoczątków stanowiła majątek rycer-ski (później szlachecki, pozostającyodpołowyXIX stuleciawewładaniurodziny von Pückler). Korzystano tuzdogodnegopołożeniaprzyWysokiejDrodze. Do dziś zresztą widzimy jejślady: w centrum wsi znajdują siędwa równoległe mosty na rzeczceBobrzycy–starszyznichsłużyrucho-wilokalnemuipieszemu(wtymtakżeDolnośląskiej Drodze św. Jakuba),zaś nowszym, nieco wyższym prze-biega ruchliwa droga krajowa nr 4

Parafia pw. św. Jadwigi ŚląskiejTomaszów Bolesławiecki 9559-255 Tomaszów Bolesławieckitel. +48 75 738 95 19

zeZgorzelcadonieodległejjużautostradyA4.Poprzeciwnychstronachdrogioraz rzeki znajdują się dwa kościoły o nieskomplikowanej formie - nieużyt-kowany,poewangelickiz1742r.,azamostem–katolickikościółparafialnypw.św. Jadwigi,powstaływroku1558z licznymiśladamiXVIII-wiecznychprzebudów.

W dawnych zabudowaniach folwarcz-nych,przywylociewstronęBolesławca,od kilku lat pracuje prywatna hutaszkła rodziny Borowskich, wytwarza-jącaszkłoużytkoweiartystyczne,choćmoże najlepiej byłoby powiedzieć -artystyczneszkłoużytkowe.Namiejscumożnaprzyjrzećsięprocesowiwytopuiobróbkiszkła,atakżezabraćnadal-sządrogęjakiśdrobnyprzedmiot.

RejonNowejKuźniiGromadkizamieszkująwdużejmierzeŁemkowieiBojkowieprzesiedlenituwczasieakcji„Wisła”.NatomiastdowielumiejscowościwokółBolesławcatrafilipoIIwojnieświatowejPolacyprzybylizBośniiSerbii,główniez okolicmiast Prnjavor oraz Banja Luka. Tamwpołowie XIXwieku trafili ichprzodkowiezBukowinyiNaddniestrza,którzyosiedlinaBałkanachposzukującdogodniejszychterenówpoduprawę.

ZarazzastarymmostemnaBobrzycyDolnośląskaDrogaśw.Jakubaskrę-cawlewo,wstronęWartyBolesławieckiej, jednakpochwili,zastacją

transformatorowąodchodziwprawoniecopodgóręwstronęzabudowańhutyszkła„Borowski”,którąomijazostawiającjąpoprawejstronie.Wyraźnadrogapolna doprowadza na skraj lasu; dalej jego obrzeżami wmniej więcej stałejodległościoddrogikrajowejnr4docieradośladówdawnejliniikolejowej.

Kruszyn (379 km)

Dolnośląska Droga św. Jakuba przechodzi południowym skrajem miejsco-wości,przydawnymfolwarkuKruszynek,którypozamknięciuliniikolejowejzBolesławcadoNowejWsiGrodziskiejwyraźniestraciłnaznaczeniu.Wroku1743 Hans Friedrich von Falckenhayn założył między obiema częściamiKruszyna osiedle przybyłych tu z Leszna (o czym była mowa wcześniej)

138 139


Braci Czeskich o nazwie Gnadenberg(obecnie: Godnów). Tego samegoroku powstał dom modlitwy, wokółktórego skupiło się 43 braci i sióstrzrejonuBolesławca.Wkrótkimczasiewokół prostokątnego rynku i przywychodzącychzeńuliczkachpowstałynowe domy. Tuż przed wybuchemII wojny światowej gmina BraciCzeskich liczyła 144 osoby i obokHerrnhutorazGnadenfreikołoPiławyGórnej, należała do najliczniejszychna Podsudeciu. Po przejściu frontuw roku 1945 oraz zajęciu Godnowaprzez Armię Czerwoną, z dawnegoGnadenbergpozostałozaledwiekilkazabudowańmieszkalnych.

PrzydrodzezGodnowadoŚwieborowiczachowałysiędwapomnikiupamięt-niającepoległychtuwczasiekampaniinapoleońskiej(21.08.1813r.)żołnierzyrosyjskich, w tym huzara Nataloszki, który własnym ciałem zasłonił przedfrancuskąkuląpułkownikaReuterna.

NoclegPensjonat „Albergo” Pensjonat „Columbus”ul. Główna 23 ul. Orzechowa 13tel. +48 601 983 371, +48 75 732 07 35 tel. +48 75 732 14 76fax 75 732 07 34 tel. +48 889 568 [email protected]

Parafia pw. św. Jana Chrzcicielaul. Świętojańska 15, Kruszyn, 59-700 Bolesławiec, tel. +48 75 732 14 14Msze św. niedziele: 8.00, 12.00; dni powszednie: 18.00

OmijającodpołudniacentrumKruszynaiosiedleGodnów,DolnośląskaDroga św. Jakuba dochodzi do nowego osiedla domków jednorodzin-

nych. Skręcając pod łagodnym kątem w prawo, na nieutwardzoną jeszczeuliczkę, przecina asfaltową szosę i kieruje się w stronęwidocznych z daleka

elewatorówzbożowych.Wchodząctymsamymwgraniceadministracyjnemia-staBolesławiectużzaogrodzeniemelewatorówskręcawprawo,podobniejakznanynamjużskądinądszlakzielony,anastępniekierującsięcałyczasprostonazachód,przecinapodmiejskilasekiulicąPiastówwprowadzanasdomiasta.Naskrzyżowaniuzul.Spółdzielczą,gdypieszeszlakizielonyiniebieskiodchodząwprawo,kierujemysiędalejnawprostwul.Buczka,anastępniewręczintu-icyjnielekkowlewowulicęAsnyka,którejprzedłużeniemjestul.Sierpnia80.W jej perspektywie z lewej strony góruje już nowoczesna bryła StarostwaPowiatowego,atużzanimSanktuariumWniebowziętejMatkiKościoła.

Bolesławiec (382 km)

Liczący dziś 43 tysiące mieszkańcówBolesławiec, dzięki położeniu przykolejowej i samochodowej trasiełączącej Drezno zWrocławiem, nale-ży do najszybciej rozwijających sięmiast Dolnego Śląska. PopularnośćwcałejEuropieprzynosimuceramika.Słynne biało-niebieskie wzory rodemzBolesławcamożnaznaleźćwsalonachSalzburga,wdomachamerykańskichoficerówstacjonującychwNiemczech,wwarszawskimstudio„telewizjiśnia-daniowej”orazwstolicyeuropejskiejporcelany–Miśni.Prawdopodobnie już za rządów Bolesława Krzywoustego istniał na lewymbrzeguBobrugród kasztelańskiwzmiankowany jakoBoleslavecz,wktórymznajdował się także kościół pw. św. Jakuba. W latach czterdziestych XIIIstuleciaBolesławRogatka lokowałmiastona jegodzisiejszymmiejscu,czylinaprawymbrzeguBobru.Do rozwojumiastaprzyczyniłasięwtedy lokalnagorączkazłota,którebyłowydobywanenapołudnieodBolesławca.Od XVI wieku, wraz z rozpoczęciemeksploatacjiglinyikaolinunazachódi południe od miasta, rozpoczął sięrozwójgarncarstwa;prawdziwyprze-łomnastąpiłpoupadkusukiennictwapo wojnie trzydziestoletniej (1618-1648). Po powojennej odbudowie(w 1945r. miasto zostało zniszczonew60%)w rejonie Bolesławca rozwi-

140 141


W 1597r. w Bolesławcu urodził sięMartin Opitz (zm. w Gdańskuw 1639r. podczas epidemii dżumy),poeta, dworzanin i sekretarz królapolskiego Władysława IV (od 1636).Wcześniej pełnił służbę dyplomatycz-ną i pedagogiczną na dworach m.in.wHeidelbergu,Jutlandii,Niderlandach,Siedmiogrodzie,Köthen,WiedniuorazBrzegu. Był założycielem tzw. ŚląskiejSzkoły Poetyckiej, a zaproponowaneprzez niego odnowienie poezji (Vonder deutschen Poeterey, 1624r.) ażpo czasy Goethego stanowiło punktodniesieniadlawiększościpoetówpiszącychwjęzykuniemieckim.Przezwspół-czesnychsobienazywanybyłksięciemiFeniksempoezji.

Bodaj najciekawszym zabytkiem architektury nadbobrzańskiego grodu jestzamykającewschodniąpierzejęrynku,Sanktuarium Wniebowziętej MatkiKościoła. Jego obecna bryła powsta-ła po zniszczeniu przez Husytówpoprzedniej, murowanej świątyniw roku 1429. Przebudowy dokona-li w połowie XVI wieku mistrzowiedziałający także przy zgorzeleckimkościeleśw.PiotraiPawła.Ponownaprzebudowa nastąpiła po wojnie30-letniej pod kierunkiem WłochaGiulio Simonettiego – z tego okre-su pochodzi barokowe wyposaże-nie świątyni. Wchodząc do kościoła

pw.WniebowzięciaNMP i św.Mikołaja (takie jestpełnewezwaniesanktu-arium)odstronypołudniowejprzechodzimypodzegaremsłonecznym(zroku1907)złacińskąinskrypcją-„Horafugit,Morsvenit,Umbratransit,LuxManet”–„Czasucieka,śmierćprzybywa,ciemnośćprzemija,światłośćzostaje”.Wroku2012sanktuariumotrzymałogodnośćitytułBazylikiMniejszej.

Przy wejściu do kościoła, obokschodów stoją dwie figury patro-nów, wzywanych w czasie epidemiina tych terenach - św. Sebastiana(jak tomiałomiejscewPolkowicach)iśw.Rocha.Tenostatniprzedstawio-nyjestwstrojupielgrzymapodążają-cegodoSantiago.Podobneatrybuty,a więc kapelusz z muszlą, pelery-na oraz pielgrzymi kostur, ponow-nie pojawiają się wewnątrz kościo-ła w ołtarzu, w południowej kaplicybocznej (patrząc w kierunku ołtarzagłównego–poprawejstronie),którapoświęconajestśw.Aleksemu.

Na środku rynku znajduje się rene-sansowy ratusz powstały w latach1525-35 pod kierunkiem WendelaRosskopfa (prowadziłon takżebudo-węgmachówmiejskichw Zgorzelcu,LubaniuiLwówku).Konstrukcjawcze-śniejszego,powstałegowpołowieXIIIwieku ratusza zniszczonegow czasieburzyw1457r.,byłao tyle ciekawa,żeumożliwiałaruchkołowyposkosierynku, od dzisiejszej ul. Sierpnia 80doul.B.Prusa.WewschodniejścianieratuszapłaskorzeźbaprzedstawiającaRozalię von Bonin rozbrajającą fran-cuskiegomarszałkaG.M.Brunewroku1813oraztablicaupamiętniającatra-gicznąśmierćpierwszegopolskiegoburmistrzaBolesławca,BolesławaKubika,wzamachu21lipca1945r.

Bolesławiecki rynek z malowniczymi kamienicami (w przeważającejmierzezrekonstruowanymipozniszczeniachIIwojnyświatowej)opusz-

czamy ul. Prusa, by po chwili skręcić w lewo, w ul. Karpecką prowadzącądopl.Zamkowego.

nęło się zagłębie miedziowe (było to „preludium” do powstania Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego), które później ustąpiło przemysłowichemicznemu(„Wizów”,„Polfa”)orazprodukcjimateriałówbudowlanych.

142 143


JużwXIIIw.funkcjonowałtuklasztoriszpitalśw.Ducha,przeznaczonydlakupców ipielgrzymówpodróżującychWysokąDrogą.Gdyhospicjumkupiłołąkę,wzamianmiałodostarczaćcoroczniefuntpieprzu.Jeśliwźródłachhisto-rycznychzpograniczaśląsko-łużyckiegopodajesiępieprzjakośrodekpłatni-czy, to znak, że chodziomiejscowość leżącąprzyViaRegia. Tędypodążalim.in. kupcyhandlujący tąposzukiwaną iniezwykle cennąwśredniowieczuprzyprawą.OpłaceniupieprzemwspominająteżźródłazokolicZgorzelca.

Tuż za mostem na Bobrze (to jużdawna wieś Bolesławice, która od1975r.stanowidzielnicęBolesławca),niecozaodbiciemdroginr350wkie-runkuGozdnicy,naniewielkimpagór-kuwznosisiękościółpw.MatkiBożejRóżańcowej, noszący pierwotniewezwanieśw. Jakuba (pod tąnazwąwzmiankowany jest w 1270 roku).Związany był z tutejszym grodemBobrzan,wspominanymw1155roku.Później kościół należał do klasztoruiszpitalaśw.Ducha.

PoniżejkościołaDolnośląskaDrogaśw.Jakubaodchodziwlewo(uwaganawzmożonyruchsamochodowy),wul.Zabobrze,apo2,5kmponownie

namomentdoprowadzadodrogikrajowejnr4.Podrugiejstroniezobaczymypotężną bramę cmentarza - tu pochowani są polegliw okolicach Bolesławcażołnierzerosyjscyzkampaniinapoleońskiej1813r.iradzieccyzroku1945.

Przekraczając rzekęBóbrmostemdro-gowym, widzimy po prawej stroniepotężną konstrukcję wiaduktu kolejo-wego, powstałego w latach 1844-46według projektu E.Gansela. Liczącasobie 490 metrów długości, 26 mwysokości i8mszerokościprzeprawana trasie Zgorzelec-Wrocław, jest naj-dłuższym i najwyższymmostem kole-jowymnaŚląsku.

28kwietnia1813rokuwczasiepości-gu Rosjan za wojskami Napoleona,w Bolesławcu zmarł (na tyfus) głów-nodowodzący wojsk carskich, ksią-żę Smoleńska, Michał IłłarionowiczGoleniszczew -Kutuzow.Dowodziłonarmią rosyjską m.in. podczas pacyfi-kacji konfederacji barskiej i insurekcjikościuszkowskiej oraz w czasie bitwypodAusterlitziBorodino.

Parafia pw. Matki Bożej RóżańcowejPtasia 5, 59-700 Bolesławiectel. +48 75 734 75 63

Zkościołakierujemysięnaprawo,AlejąPartyzantów,któradoprowadzanasdoul.B.Prusaidalejul.Zgorzeleckiej,wkierunkumostunaBobrze.

Poewangelicki kościół noszącyobecnie wezwanie MB NieustającejPomocypowstałwlatach1752-1756na terenie dawnego zamku, spalo-negow 1642r.W latach 1833-1835wybudowano neogotycką wieżęo wys. 72m zaprojektowaną przezE.Gansela.Pozniszczeniachw1945r.,świątynia została przekazana parafiirzymskokatolickiej i dziś jest siedzibądekanatuBolesławiec-Zachód.

Parafia pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocypl. Zamkowy 1B, 59-700 Bolesławiectel. +48 75 735 11 10

Msze św. niedziele: 7.00, 8.30, 10.00, 11.30, 13.00, 18.00; dni powszednie: 7.00, 18.00

NoclegDom Zgromadzenia Sióstr Adoratorek Krwi Chrystusaul. Zgorzelecka 27, 59-700 Bolesławiec, tel. +48 75 732 24 25, +48 663 431 91

144 145


Pensjonat „U Janiny”ul. Kołłątaja 20a oraz ul. Kołłątaja 6, 59-700 Bolesławiectel. +48 75 732 44 12, +48 75 738 32 83, +48 504 375 [email protected], www.ujaniny.boleslawiec.org

Nocleg Noclegul. Kasztanowa 10, 59-700 Bolesławiec ul. Mostowa 27, 59-700 Bolesławiectel. +48 75 732 24 43 www.noclegi-boleslawiec.pltel. +48 603 124 744 tel. +48 668 913 333

Pensjonat „Zielony Dom” Pensjonat „Avalon”ul. Dolne Młyny 34, 59-700 Bolesławiec ul. Staszica 9b, 59-700 Bolesławiec(przy wiadukcie nad Bobrem) tel. +48 75 736 30 27tel. +48 75 734 67 62 tel. +48 501 624 316tel. +48 505 189 655 [email protected]@o2.pl www.pensjonatavalon.comwww.pensjonat-zielonydom.pl

Pokoje do wynajęcia Gospodarstwo Agroturystyczneul. Zabobrze 10, 59-700 Bolesławiec ul. Zabobrze 60, 59-700 Bolesławiectel. +48 75 734 83 34 tel. +48 75 644 95 50

Pensjonat „Justyna”ul. Widok 12, 59-700 Bolesławiectel. +48 75 734 84 34, +48 500 084 440

Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołajaul. Kościelna 3, 59-700 Bolesławiec, www.sanktuarium.boleslawiec.pltel. +48 75 646 63 50Msze św.niedziele:7.00, 8.30, 9.45, 11.00, 12.30, 18.00; dni powszednie:6.30, 7.00, 9.00, 18.00

147

Bolesławiec-Nowogrodziec

Etap 16

Bolesławiec – Mierzwin – Dzięcioły – NowogrodziecDługość: 19 kmRóżnica wysokości: 58 mCzas: 4.70 hMaksymalna wysokość: 227 m n.p.m.

Około100metrówza cmentarzemDolnośląskaDrogaśw. Jakubascho-dziw lewo, na szeroką, piaszczystą drogę, którawprowadzaw dający

ukojenie, sosnowybór.Wraz z żółtymszlakiempieszym im. L.Piątkowskiegodochodzimy do pierwszych zabudowań Mierzwina. Na pierwszej krzyżówce,zarazzawyjściemzlasuprzecinamydrogę(uwaganaliczneciężarówkijadącedopobliskiejpiaskowni!)izaniątrzymamysięprawejstrony.Asfaltowawąskadrogałukiemdoprowadzadocentrumwsi,gdzieprzykaplicyskręcamywlewo(kaplicęzostawiamyok.30metrówpoprawejstronie).

Mierzwin (392 km)

PoczątkiosadnictwanadMierzwińskimPotokiemsięgająconajmniejItysiąc-leciap.n.e.Odkrytotum.in.cmentarzyskociałopalnezokresukulturyłużyc-kiej (1400-300p.n.e.) iosadęzokresuhalsztackiego (wczesnyokres żelaza–800-400p.n.e.).Pierwszawzmiankaodzisiejszejmiejscowościpojawiasięw roku 1305. Tutejsza kaplica pw. Podwyższenia Krzyża Świętego zostałazaadaptowanaw1946r.zestarejkuźni(przekazałjąmiejscowysołtys,reemi-grantzBośni).Napołudniowo-zachodnimskrajuwsi,przystarejdrodze,którączęściowoprzebiegatakżeJakubowyszlak,leżygłaznarzutowy„Wędrowiec”(4,7mobwodu).

Skręciwszyprzedkaplicąwlewo,dochodzimydokrzyżówki,gdzieskrę-camywprawonagłównądrogęMierzwina.Pokilkusetmetrachdocho-

dzimy do kolejnego skrzyżowania,gdzie ponownie skręcamy w prawo,na drogę wyprowadzającą z wioskina zachódw stronę Zabłocia. Po 700metrach,jeszczeprzedzabudowaniamiosiedla Smogórsko, przy widocznymjuż z daleka wysokim słupie energe-tycznym, schodzimy z asfaltu i skrę-camy w lewo, na wyraźną, szutrową

148 149

Etap 16 - Droga Dolnośląska Bolesławiec-Nowogrodziec

drogę na południe. Po kolejnych kilkuset metrach droga ta łączy się z innądrogąpolną,dochodzącązewschodu–tuskręcamywprawo,ananastępnymskrzyżowaniu dróg polnych – w lewo, oddalając się odwidocznych zabudo-wańSmogórska.Szutrowadrogadalejprowadzinasnapołudnie(przydobrej

pogodzie po raz pierwszy dostrzeże-mygrzbietKarkonoszy!)doasfaltowejszosyzOcicdoNowogrodźca.Tuskrę-camywprawo,wstronęniewielkiegolasu,azanimmijamyprzysiółekOcice Kolonia (398 km). Idąc dalej szosąw kierunku Nowogrodźca docieramydowyraźnegozakrętuwprawo,zaktó-rymstoisporychrozmiarówkapliczka.Tuż zanią schodzimyw lewonadośćkamienistą z początku drogę polną,która sprowadza nas do pierwszychdomów Nowogrodźca. Kierujemy sięwasfaltowąulicęwprawo,anastęp-nieprzybiałejkapliczcezfigurkąMaryi,wlewodokolejnej, równoległejulicz-ki. Skręciwszywniąwprawo,pokil-kuset metrach dochodzimy do drogi

prowadzącejzBolesławcaikierującsięwlewo,głównąulicąmiasteczkadocho-dzimydorynku.Odtegomiejscaprzezkolejnych20kilometrów(ażdowyjściazHenrykowa)DolnośląskaDrogaśw.Jakubaprowadziasfaltem,conależywziąćpoduwagęprzydoborzeobuwia.

TaklicznenawschódodcentrumNowogrodźcakapliczkitośladprzynależnościmiejscowościdodóbrmiejscowegoklasztorumagdalenek.Przydrożnekaplicz-ki wyróżniają także wiele innych dolnośląskich i górnołużyckich wsi, któreporeformacjipozostaływprzewadzekatolickie.

Nowogrodziec (401 km)

Miasteczko,liczącedziś4,5tys.miesz-kańców, zawdzięcza swe powstanieirozwójpołożeniunagranicymiędzyŚląskiemaŁużycami.Granicę tę jesz-czedo1815r.wyznaczałaprzepływa-jącaprzezNowogrodziecrzekaKwisa.

Na nadgranicznym wzgórzu stałzamekmyśliwskiHenrykaBrodatego,któryw1217r.przeszedłnawłasnośćksiężnej Jadwigi z Andechs, czyliśw. Jadwigi Śląskiej. Po jej śmierciobiekt przekazano siostrom magda-lenkom. Z czasem (w 1495r.) zakonstał się także właścicielem lokowa-nego w 1233r. miasta i wielu oko-licznych wsi. Po zamku nie zacho-wałsiężadenślad. Imponująceruinyklasztoru wskazują na jego ogrompo zmianach w XVIII w. W czasiewalk w lutym 1945r. obiekt popadłwruinę,apowojnieniedoczekałsięodbudowy. Inny los spotkał tutejszykościół - jego sylwetka (zwłaszczawieża)widocznajużzdaleka,przypo-mina kształtem kościółki w Saksonii,

Tak liczne na wschód od centrumNowogrodźca kapliczki to ślad przy-należności miejscowości do dóbrmiejscowego klasztoru magdalenek.Przydrożne kapliczki wyróżniają takżewiele innych dolnośląskich i górnołu-życkichwsi,którepo reformacjipozo-staływprzewadzekatolickie.

NoclegPokoje gościnne Willa Ambasada Pokoje gościnneRynek 22 ul. Lipowa 5 ul. Robotnicza 559-730 Nowogrodziec 59-730 Nowogrodziec 59-730 Nowogrodziectel. +48 508 326 148 tel. +48 606 694 538 Tel.+48 697 636 641

Parafia pw. św. Apostołów Piotra i Pawłaul. Kościelna 1, 59-730 Nowogrodziectel. +48 75 731 62 46Msze św. niedziele: 7.00, 10.30, 12.00, 18.00; dni powszednie: 7.00, 18.00

nawiązującedowieżyzamkuelektorskiegowDreźnie.Pierwotnykościółzbu-dowanotuprzed1247r.,aobecnąformęotrzymałpodkoniecXVIIIw.Wartozobaczyć również barokowe rzeźby - kolumnę Św. Trójcy z 1694r., figuręMatkiBożejzDzieciątkiem,aprzedratuszem,powstałymwkońcuXVIIIw.,figuręśw.JanaNepomucenawykutąw1723r.wpiaskowcu.

151

Nowogrodziec-Henryków Lubański

Etap 17

Nowogrodziec – Nawojów Śląski – Lubań – Pisarzowice – Henryków LubańskiDługość: 20 kmRóżnica wysokości: 104 mCzas: 5.80 hMaksymalna wysokość: 273 m n.p.m.

Minąwszy rynek w Nowogrodźcu kierujemy się dalej główną ulicąwstronęLubania.Około150metrówzaprzejazdemkolejowymskręcamy

w lewo(podobnie jakżółtyszlak rowerowy) i tądrogą,malowniczociągnącąsięwschodnim,śląskimbrzegiemKwisy,przechodzimyprzezNawojów Śląski (407 km), należący już do gminy Lubań. Po drodze warto zwrócić uwagęnawyraźne,stromewzniesienienalewooddrogi.Kryjeonowsobiewczesno-średniowieczne(VIII-XIw.)grodziskoowymiarach26x40m.IdącdalejwzdłużKwisywidzimyzdalekawieżeLubania idochodzimydoUniegoszczy,będącejjedynąśląskączęścią(od1973r.)tegogórnołużyckiegomiasta.

Rozpościerające się już na drugimbrzegu Kwisy Górne Łużyce, stanowi-ły wąskie przejście między Sudetami,abagniskamiLasuSzprewskiegoinie-przebytymiBoramiDolnośląskimi.Tymsamymumożliwiały dogodne dotarciena Śląsk od zachodu i do Saksonii odwschodu. W roku 1346 sześć miastGórnych Łużyc (Budziszyn, Kamieniec,Lubij, Zgorzelec, Żytawa i Lubań)zawiązały przymierze, które dotrwałoaż do kongresu wiedeńskiego. Związek Sześciu Miast Łużyckich miał strzecWysokiejDrogi,zabezpieczaćinteresykupcówgórnołużyckichibronićwzględ-nej autonomii obszaru wobec władców czeskich, habsburskich, węgierskichiwreszciesaksońskich.PoprzyłączeniuczęściŁużycdoPrus(wwynikupostano-wieńkongresuwiedeńskiegow1815r.)Związekprzestałistniećidopierowroku1991burmistrzowieterazjużsiedmiumiast(doBautzen,Kamenz,Löbau,Zittau,Görlitz i Lubaniadoszedł jeszcze,powstałypowytyczeniunowejgranicypol-sko-niemieckiej, Zgorzelec) postanowili go reaktywować. Choć ZwiązekMiastŁużyckich funkcjonuje raczej tylkosymbolicznie, to jednakwielumieszkańcówtegoregionuidentyfikujesięjako„górnołużyczanie”.

152 153

Etap 17 - Droga Dolnośląska Nowogrodziec-Henryków Lubański

NoclegDom pod Sową Pokoje gościnne Jerzy OssowskiNawojów Śląski 50, 59-800 Lubań Nawojów Śląski 6, 59-800 Lubańtel. +48 509 28 99 16 tel. +48 75 722 26 [email protected] tel. +48 604 599 420www.dompodsowa.pl

Nawojów Łużycki (miejscowość leżąca równolegle do szlaku po drugiej stronie Kwisy)Gospodarstwo agroturystyczne Jolanta i Tadeusz KuniccyNawojów Łużycki 42, 59-800 Lubań, [email protected], www.pod-laskiem.pltel. +48 75 721 65 05, +48 506 318 040

Lubań (414 km)

NimprzekroczymyrzekęKwisę,będącąhistorycznągranicąmiędzyŚląskiema Łużycami, na terenie dawnej wsi Uniegoszcz mijamy niewielki kościółNarodzenia NMP, wzniesiony z początkiem XVI wieku. Część obecnegowyposażeniaświątynipochodzizeStorożyńcanaBukowinie,skądprzywieźlijezesobąpowojenniosadnicy.

Przy kościele tym łączą się dwaszlaki pątnicze: Dolnośląska Drogaśw.JakubaorazDrogaśw.Jakuba„ViaRegia”. Trasa tej ostatniej na DolnymŚląsku prowadzi od Brzegu przezWrocław, Legnicę, Złotoryję i LwówekŚl.Od Lubania przez kolejnych 30 kmoba szlaki mają wspólny przebieg.Dalej, od Mostu Staromiejskiegow Zgorzelcu, żółte muszle wytyczają

Ekumeniczną Drogę Pątniczą („Ökumenischer Pilgerweg”)wzdłuż dawnej ViaRegia.Natomiastznakizbiałąmuszląiczerwonymkrzyżemśw.Jakubawcen-trumGörlitzskręcająnapołudniedoŻytawyiPragi.DoZgorzelcamożnawięckierowaćsiędowolnymznakiemzmuszlą.

Niepozorna dziś przeprawa przez Kwisę stanowiła od średniowiecza jedenz najważniejszych punktów na mapie „komunikacyjnej” tej części Europy.Zadecydowało to o założeniu w połowie X wieku zamku, mającego kon-trolować graniczny odcinek Wysokiej Drogi. Według niektórych źródeł byłon siedzibą słowiańskiego żupana, według innych – obsadzony był przez

rycerstwosaskie.Międzystanicą,aprawdopodobniestarsząodwastuleciaserbołużyckąwsiąciągnącąsięwzdłużrzekiSiekierki,poroku1220lokowanezostałodzisiejszemiasto(22,5tys.mieszkańców),któreumiejętniekorzystałozeswegopołożenianagranicyŁużyciŚląska.

NadgranicznepołożenieLubaniaprze-nosiło się także na wymiar religijny.Znajdujący się na południe od sta-rówki, przy drodze do Leśnej, gotyckikościółek z XIV wieku pełnił od roku1654 funkcję tzw. kościoła ucieczko-wego.Przeznaczonybyłdlaprotestan-tów mieszkających na drugim brzeguKwisy,awięc jużnaŚląsku, czylipodpanowaniem katolickich Habsburgów. Obecnie stanowi on siedzibę parafiiewangelickiejobejmującejpolskączęśćGórnychŁużyc.

Krótki,aleintensywnybyłokresprzynależnościmiastadoPiastów.Wokresiepanowania Henryka Jaworskiego (1319-1346) miasto otrzymało używanydo dziś herb, ufundowane zostały klasztory magdalenek i franciszkanóworazpowstałpierwszywmieścieszpitalśw.Jakuba.Pierwszą „ogólnodostępną” świątynią chrześcijańską Lubania, był kościółpw.św.Jakuba,powstaływrejoniedzisiejszegoskrzyżowaniaul.Zgorzeleckieji Kopernika, awięc przywylocie ViaRegia ze Starego Lubania. W roku1323 wdowa po oberżyście UlrykuAumannie ufundowała w sąsiedz-twiekościołaszpitalpodtymsamymwezwaniem, przeznaczony dla kup-ców, wędrowców i pielgrzymówpodróżujących Wysoką Drogą. Obaobiekty spłonęły w 1634r. Kościółpw. św. Jakuba nie został już odbu-dowany, ale jego gruzy posłużyłydo odtworzenia samego szpitala.Wśród nich znajdował się kamieńz wyrytym napisem (datą powstaniakościoła?) „1001”. Po ostatecznymzniszczeniuszpitalaw1945r. iodna-

154 155


Baszta przy ul. Brackiej zawdzięczaswą nazwę braciommniejszym fran-ciszkanom,którychklasztorfundowa-ny był tuż przy tej jednej z czterechbrammiejskich.Baszta,podobnie jakcałe fortyfikacje zachowane w dużejczęści wzdłuż Podwala, powstałaokołoroku1318.PoklasztornykościółŚwiętegoKrzyża,któryodreformacjiużywanybyłprzez

lubańską gminę ewangelicką, został ostatecznie rozebrany z końcem lat40-tychXXwieku.Obrys jegomurówwskazującegływbudowanewnowybruk na pl.Okrzei, a dzwony zawisływwieżachwrocławskiej archikatedrypw.św.JanaChrzciciela.

lezieniuowegokamieniablisko40latpóźniej,powstałpomysłbudowynowe-gokościołaiużyciaprastaregogłazujakokamieniawęgielnego.Choćsymbo-licznykamieńzaginął,w1991r.poświęconazostałanaosiedluPiastównowaświątyniapodwezwaniemNajświętszegoSercaPanaJezusaiśw.Jakuba.

ZamostemnaKwisieDrogaśw.Jakubaprowadziul.Lwówecką(uwagaprzyjejskręciewlewo,tużprzedhaląsportową)ażdocentrummiastado

placu3Maja.PrzyskwerzekołoUrzęduMiastanależyskręcićwprawo,wkie-runkuwidocznej,okrągłejwieży iwejśćwul.Bracką, stanowiącąśródmiejskideptak.

NaprzejścieprzezśródmieścieLubaniawarto poświęcić nieco więcej czasuipozwolićsobiena„SpacerpostarymLubaniu”. Takąnazwęnosi utworzonyw 2005 roku szlak przez historycznecentrum, któremu towarzyszą tabliceinformacyjne opisujące 11 najcenniej-szych obiektów. Zobaczyć możemyzbudowany z bazaltu w XVI wiekuspichlerz (tzw. Dom Solny), strzelisty,

neogotycki kościół pw. Świętej Trójcy, a także renesansową siedzibę jednejzpierwszychszkółnapograniczuśląsko-łużyckim.

Perspektywę ulicy Brackiej zamykawidoczna „od tyłu” bryła ratusza.Ten renesansowy obiekt powstaływ latach 1539-1561 prezentuje sięnajciekawiej od strony rynku. Widaćstądodbudowanąw1971rokuwieżęoraz dwa imponujące portale. Tamtakżemożemyobejrzeć odbudowanąwostatnichlatachzabudowęśródryn-kową(tzw.tret),któramaszansęstaćsięnanowosercemmiasta.WjejśrodkustrzelawnieboWieżaKramarska,będącaśladempopierwszymratuszu,powstałymjeszczewXIIIwieku.Przywylocieul.Wrocławskiej (stamtądmożliwedojściedo kościołapw. ŚwiętejTrójcy przy ul. Karola Szymanowskiego oraz klasztoru generalnego sióstrmagdalenek), znajduje się zrekonstruowanyw roku 2005 słup dystansowypocztysasko-polskiej,któregopierwowzórzroku1725stałprzydzisiejszymplacu3Maja.

W okresie unii polsko-litewsko--saskiej (1697-1706 i 1709-1763),gdy na warszawskim tronie zasiada-li August II Mocny oraz August III,istniała konieczność szybkiego i bez-piecznego transferu osób i dokumen-tów między Warszawą a Dreznem.Przyspieszyłotopracenadtworzeniempoczty na tej trasie. Z czasem siećpołączeń objęła całą Saksonię, czegoślady stanowią do dziś zachowanelubzpietyzmemrekonstruowanesłupypocztowe.Przeszłostoznich,znajdujesię na terenie dzisiejszej Saksonii, zaśtrzy w polskiej części Górnych Łużyc:w Zgorzelcu, Nowogrodźcu (jedynyzachowanywcałości)orazwLubaniu.

Powyjściupozaobręblubańskiejstarówki(przedmostemwlewoprzezpark)możliwejestdojściedonowegokościołapw.NajświętszegoSerca

Pana Jezusa i św. Jakuba na Osiedlu Piastów. Dojście i powrót do szlaku

156 157


Ostatnim, mijanym przez nas obiek-tem należącym jeszcze do Lubania,sąodkrytew roku2002pozostałościmiejskiej szubienicy, która powstaładokładnewtymczasie,gdyKrzysztofKolumbdobijał dobrzegówNowegoLądu.PonieważwEuropieŚrodkowejzachowało się niewiele szubienicmiejskich, obiekt w Lubaniu należyuznaćzaunikatowy.

zaznaczonenaplanieLubania.ZnakiDrogiśw.JakubaprowadząhistorycznymwyjściemzmiastawzdłużulicyZgorzeleckiej,zaśznakiViaRegiazbiałąmuszląpomagająnamdotrzećdokościołapw.św.Trójcy.Tamczekająmiejscanoclego-wedlapątników.Abytamdojśćjeszczenarynkukierujemysięprosto,wstronępiaskowcowego słupa pocztowego i dalej ulicą Wrocławską do widocznegoneogotyckiegokościoła.Bypowrócićdogłównegoprzebieguszlaku,schodzimywdółwlewoinaskrzyżowaniuzsygnalizacjąświetlną(podrugiejstroniedoms.s.Magdalenek)skręcamywlewowul.JanaPawłaII.

Przy dawnej Bramie Zgorzeleckiej znajduje się także wybudowany w roku1703 kupiecki Dom pod Okrętem, który swą nazwę zawdzięcza tyleż ade-kwatnejpłaskorzeźbienadwejściemcoiwydłużonemu,zwężającemusiękuścianom szczytowym dachowi, mającemu nawiązywać do kadłuba statku.Dziśobiekttenjestrównieżczęstoodwiedzanyprzezkupcówirzemieślników,gdyżznajdujesięwnimUrządSkarbowy.

Przez długie wieki źródłem rozwoju Lubania było sukiennictwo (zastąpionewielelatpóźniejprzezprzemysłtekstylny),sprowadzonedomiastajużwpoło-wieXIIIwiekuzFlandrii.NaprzełomieXIX iXXwiekudziękiprodukowanymw mieście tkanym jedwabnym chustkom, ukuło się powiedzenie, iż „Lubańucieranosacałemuświatu”.

Zaskrzyżowaniemul.Zgorzeleckiejzul.Kopernika(towłaśnietuznajdo-wałsięszpitalśw.Jakuba;dziśpolewejstroniemijamysupermarket,zaś

poprawej–motel)dochodzimydodwupasmowejdrogiprowadzącejwstronęZgorzelca. Zewzględunaduży ruch samochodowyna tej trasie, bezpieczniejbędzieprzejśćnajejdrugąstronęnawysokościzajezdniPKS(ostatnieprzejściedlapieszychnadrodzekrajowejnr30natereniemiasta),jakkolwiekpojejlewejstronieznajdujesiębudowanyobecniekościółśw.JadwigiorazKrzyżMilenijnyzroku2000.

NoclegParafia pw. Narodzenia NMPul. Różana 21, 59-800 Lubańtel. +48 75 722 24 30, +48 608 297 091, [email protected]

Parafia pw. Świętej Trójcyul. Szymanowskiego 1 (kościół przy ul. Wrocławskiej)tel. +48 75 72 14 688, +48 75 722 31 03Dojście zgodnie ze znakami z białą muszlą

Dom Generalny Zgromadzenia Sióstr św. Marii Magdaleny od Pokutyul. Wrocławska 17, 59-800 Lubańtel. +48 75 646 15 94, [email protected], www.magdalenki.pl

Motel Łużyckiul. Zgorzelecka 51, 59-800 Lubańtel. +48 75 722 39 46www.motelluzycki.com.pl, [email protected] specjalna dla pielgrzymów

158 159


IdącwzdłużtrasywstronęZgorzelca,mijamyodchodzącąodniejdrogęprowadzącądoŻaganiaipook.300metrach,dokładniewmiejscuzwę-

żeniadroginr30dojednejjezdni,skręcamywprawodoPisarzowic (418 km).

Nawysokościkościołaparafial-nego pw. Macierzyństwa NMP

w Pisarzowicach Dolnośląska Drogaśw.Jakubaskręcawprawoiasfaltową,alebardzospokojnądróżką,doprowa-dzanasdoHenrykowaodstronytam-tejszegocmentarza.Podojściudopro-wadzącej przez wieś ulicy, skręcamyw lewonazachód.Naszadroga łączysiętymsamymzeszlakiemrowerowymER-4.Będzienamontowarzyszyłprzez

dalszych17kilometrów,ażnaskrajpodzgorzeleckiegoŁagowa.

Henryków (421 km)

JednaznajdłuższychwsiGórnychŁużyc.Przezdługiewiekinależaładolubań-skiego klasztoru magdalenek, przez co utrzymała swój katolicki charakter.

PrzedIIwojnąświatowąnosiłanawetnazwę Katholisches Hennersdorf,w odróżnieniu od Jędrzychowic kołoZgorzelca, nazywanych po prostuHennersdorf. Centrum wsi stanowikościół pw. św. Mikołaja otoczonyintrygującym murem cmentarnymz krużgankami, którego początki się-gająjeszczeXIIIwieku.

W1481r.,wpozostającymdziśwruiniemiejscowympałacu,urodziłsięJakubSalza(zm.w1538r.).Odroku1510byłczłonkiemkapituływGłogowie,a10latpóźniej został biskupem wrocławskim. W tym okresie na Śląsku – główniewśród mieszczaństwa – rozpowszechnił się luteranizm, w związku z czymbiskup, podobnie jak kilku jegonastępców, przeniósł się doNysy. Tam zmarłwroku1538izostałpochowanywtamtejszejkonkatedrzepw.św.Jakuba.

Na zachodnim skraju Henrykowaznajduje się najstarsze drzewow Polsce, a być może i w całejEuropie Środkowej. Jest to liczą-cy 1250-1300 lat cis (Taxus baccata),który pomimo uszkodzeń w czasiewojennapoleońskich,w1945r.orazpodczaswichuryw1990r.,pozosta-jenadalwdobrejformie.Przezwieśi wokół kościoła została utworzonaaleja drzew cisowych. Wysadzanajest corocznie w okolicach 15 lipcaprzez osoby o imieniu Henryki Henryka;wtedy obchodzone rów-nieżświętoHenrykowa.

Parafia pw. św. Mikołaja, Henryków Lubański 392, 59-800 Lubańtel. +48 75 721 75 55, www.henrykow.ocom.plMsze św.niedziele: 9.00, 12.00dni powszednie: śr., sob. - 9.00, pon., wt., czw., pt. - 17.00

NoclegSchronisko „Pod Cisem”Henryków 375A, 59-800 Lubańtel. +48 603 339 016

161

Henryków Lubański-Zgorzelec

Etap 18

Henryków Lubański – Sławnikowice – Gronów – Pokrzywnik – Jędrzychowice – Zgorzelec – GörlitzDługość: 20 kmRóżnica wysokości: 51 mCzas: 5.60 hMaksymalna wysokość: 302 m n.p.m.

Minąwszyhenrykowskicis,głównąulicąwychodzimyzwioskiizaprzy-stankiem autobusowym schodzimy na leśną drogę prowadzącą w dal-

szym ciągu na zachód. Powyjściu z lasumijamy cmentarz i skręciwszy przynimwprawo,pokilkudziesięciumetrachwchodzimynaasfaltowądrogę,któranastępnie„zawija”wlewoisprowadzanasdoSławnikowic.

Sławnikowice (426 km)

Pierwsze napotkane zabudowanie wsi, stanowi powstały na początkuXIXwiekuzespółpałacowy.Obecniejestopuszczony,choćdoniedawnasamklasycystycznypałacykzajmowanybyłprzezszkołę.Obokznajdujesięotoczo-nykamiennymmurem(międzygłazy„wciśnięty”krzyżpokutny)XVI-wiecznykościółpw.NajświętszegoSercaPanaJezusa.

W sławnikowickim pałacu przyszedłna świat Ehrenfried Walther vonTschirnhaus (1651-1708), uczony i filo-zof,przyjacielnajwiększychludziswegoczasu(m.in.SpinozyiLeibniza).Założyłon w Sławnikowicach „Muzeum”,prywatne towarzystwo naukowei przyczynił się do rozwikłania przezEuropejczyków tajemnicy otrzymywa-niaporcelany-uwięzionywdrezdeńskimlochuJohannBöttgerprowadziłsweeksperymentynapodstawiewskazówekwłaśnieTschirnhausa.

Minąwszy kościół oraz zabudowania gospodarcze pałacu, Drogaśw. Jakuba skręca w prawo. Asfaltową drogą prowadzi podobnie, jak

162 163

Etap 18 - Droga Dolnośląska Henryków Lubański-Zgorzelec

rowerowy szlak ER-4 doGronowa.Na głównej „krzyżówce” tejmiejscowościDroga św. Jakuba skręcaw lewo,bypo chwili skręcićwprawo,wwidocznązdalekaalejędębów.

Gronów (428 km)

Założona w XIV wieku wieś, wyraź-nie skupia się wokół powstałychw tym samym czasie kościoła (obec-ny pw. Matki Bożej Królowej Polski,wybudowanypowielkimpożarzewsina początku XIX w.) oraz dworu,któryjestzmozołemodnawianyprzezosiadłątuprzedkilku latyrzeźbiarkę,Wandę Stokwisz-Dück.W 2000 rokusama przeszła hiszpańskie Camino iwswoimPałacuSztukichętniegościwszystkichpielgrzymów.Szczególnympomnikiemprzyrodyjestaleja, na którą składa się 56dębów,2klony,2kasztanowcei1wiązpolny.

Alejawyprowadzanas zGronowa iwraz ze szlakiem rowerowymER-4wiedzie drogą przez niewielkie, liczące ledwie po kilka domostw wio-

ski: ŁąkocinorazPokrzywnik (432 km).W tejostatniejosadziezachowałsięniewielkidworekzXIXw.Przy rozwidleniudrógobokkrzyżaskręcamyniecowprawo,wkierunkuŁagowa.PowybudowaniuautostradyA-4niecozmienionyzostałprzebiegwcześniejszejdrogipolnejmiędzyPokrzywnikiemaJędrzychowicami,którąprowadziDrogaśw.JakubaorazrowerowyszlakER-4.Obecniewiedzieonawidocznymzdalekaprzejściemdlazwierzątnadautostradą.PodojściuszutrowejdrogidoasfaltowejszosydoJędrzychowicskręcamywprawo.Pielgrzymi,którzychcielibydotrzećdoZgorzelcaszybciej,mogąskręcićwlewoiiśćdalejzgodniezeznakamiszlakurowerowegoER-4przezŁagów.TutajjednakprzysamymwejściudoZgorzelcanaAleiLipowej,czekanasprzejścieprzezbardzoruchliwąobwodnicęmiasta.Poprzejściupodwiaduktemdrogowymprzecinamydalejskrzyżowaniewcen-trumwsiipokilkudziesięciumetrachskręcamywlewo,wstronęwidocznejjużbryłykościoła.

Jędrzychowice (437 km)

TaniewielkawieśznanajestdoskonalewszystkimkierowcomzpołudniowejPolski, którzy choć kilka razy jechali autostradą A4 na zachód. To właśnieJędrzychowiceoznaczonesąjakojejpunktdocelowy.Dziejesiętak,odkiedyw roku 1997 nieopodal powstało nowe, autostradowe przejście graniczneJędrzychowice - Ludwigsdorf.Od połowyXVIIwieku, losy tejmiejscowościzwiązane są z Via Regia. Po wojnie 30-letniej poprowadzono tędy nowąodnogęWysokiejDrogiprzezBolesławieczominięciemLwówkaŚl.iLubania.Śladytraktumożnaodnaleźćwpodłużnymobniżeniunapołudnieodkościołapw.NarodzeniaNMP.Natomiastwewnątrz świątyni, która jest przykłademrzadkiej budowli sakralnej o charakterze obronnym, dostrzeżemy wyraźnenawiązaniadożywejioddawnaznanejtutradycjipielgrzymiej.Wprawdzienie spotkamy żadnego wizerunkuświętegoJakuba(aniinnychświętych,ponieważdo1945r.byłatoświątyniaewangelicka)jednakzarównowołta-rzu głównym, jak i nad wejściempowtarzają się motywy charaktery-stycznej pielgrzymiej muszli. Wartoprzyjrzeć się późnorenesansowemu,drewnianemuołtarzowi,którypocho-dzizXVIIwiekuorazorganomwyko-

NoclegPałac Sztuki „WaJu”Gronów 85, 59-900 Zgorzelectel. +48 509 844 [email protected]

Z kościoła w Jędrzychowicach kierujemy się w dół i mijając po prawejstroniecmentarnymur,wracamypook.200metrachdodrogiprowadzą-

cejdoZgorzelca.KierujemysięwstronęwidocznegowiaduktuiprzekraczamyautostradęA4,anastępnie– linię kolejową zeZgorzelcadoWrocławia. Stądjuż prosta droga do Zgorzelca. Choć znaki jakubowej muszli prowadzą nasnieco dłuższą drogą przez centrummiasta, to idąc cały czaswidoczną przednami ul. Bolesławiecką,w ciągu 15min. dotrzemy nad brzeg Nysy Łużyckieji doMostu Staromiejskiego, gdzie Dolnośląska Droga św. Jakuba przechodziwDrogęŻytawską,a„ViaRegia”-łączysięzEkumenicznąDrogąPątniczą.

Parafia pw. Narodzenia NMPJędrzychowice 9, 59-900 Zgorzelectel. +48 75 778 22 18Msze św. niedziele: 8.30dni powszednie: pn, śr, pt: 6.30

nanym w roku 1722. Godne uwagisą także ciekawie wyeksponowaneślady kolejnych przebudów świątyni.Jejnajstarszyelement,pozazewnętrz-nymimurami,stanowiąotworyokien-newprezbiterium.

164 165


Miasto, które znajdowało się na samej granicy (drogowe przejście granicznezostałouruchomionedopierowroku1957),nadalniebyłodokońcazaludnio-ne. Dlatego podjęto decyzję o skierowaniu właśnie do Zgorzelca większościzprzybyłychwlatach1947-48emigrantówpolitycznychzGrecji,uczestnikówtamtejszejwojnydomowej.DoZgorzelcatrafiłowówczasblisko15tysięcyosób,główniezgreckiejMacedonii.ChoćwiększośćznichwróciładoGrecji–zwłasz-czapoupadkutamtejszej juntywojskowejwpołowie lat70-tych–wmieścienadal ma swoją siedzibę Towarzystwo Greków w Polsce oraz organizowanesądorocznefestiwalemuzykigreckiej.

Zgorzelec (440 km)

Dzisiejszy Zgorzelec w wąskim tegosłowa znaczeniu, powstał w roku1945,gdypoprzeprowadzeniunowejgranicy polsko-niemieckiej wzdłużNysy Łużyckiej, podziałowi uległomiastoGörlitz.Jegowschodnieprzed-mieściaotrzymałyprawamiejskieoraznazwęGranica,którąwnetzmienionona tęznanądodziś.WświadomościwieluPolakówmiastopojawiłosiępo

razpierwszy6lipca1950roku.WzabytkowymzgorzeleckimDomuKultury,podpisanyzostałwtymdniuukładmiędzyówczesnymNRDiPRL,potwier-dzającynienaruszalnośćgranicynaOdrzeiNysieŁużyckiej.

Na rozwój Zgorzelca po II wojnie światowej wpłynęło przede wszystkimotwarcie przejść granicznych do Görlitz oraz podjęta z końcem lat 50-tychdecyzjaobudowieelektrowniikopalniwęglabrunatnegowrejonieBogatyni.Miastostałosięzapleczemtechnicznym,administracyjnymimieszkaniowymdlakombinatu.Obecnieelektrownia„Turów”zaspokajaprawie10%ogólno-polskiegozapotrzebowanianaenergięelektryczną,asporagrupaspośród33tysięcymieszkańcówmiastadojeżdżadopracywkopalnilubelektrowni.Efekttegozwiązkujestdoskonaleznanychoćbykibicomsportu–wmiejscowejhaliwidowiskowo-sportowej trenuje i gości swoich rywali z polskiej ekstraklasykoszykówkidrużyna„TurówZgorzelec”.

Nadgraniczne miasto leży dokładnie na 15 stopniu długości geograficznejwschodniej. Towłaśniewedług tegopołudnikawyznaczany jest czas środko-woeuropejski,obowiązującyodBretaniipowęgierskąPusztę.ZegarysątuwięcnajbardziejpunktualnewcałejEuropie.

wlewonadrogęwiodącądokościołaodośćintrygującej,nowoczesnejbryle.Nawiązuje ona do otwartej i ustawionej grzbietem do góry księgi; samo zaśwezwanieświątyni-św.JózefaRobotnikaiśw.Barbary–przypomina,żejeste-śmy w mieście górniczym, choć do kopalni „Turów” stąd prawie 30 kilome-trów. Dalej ul. ks. Kozaka dochodzimy do skrzyżowania przy Urzędzie Gminyiprzechodzimyprostoul.T.Kościuszkiażdoskrzyżowaniazul.Daszyńskiegoi Piłsudskiego (tu zejście do drogo-wego przejścia granicznego Görlitz-Zgorzelec)idalejzul.BohaterówGetta(skręciwszy w tym miejscu w lewo,możemy dotrzeć do zgorzeleckiej farypw. św. Bonifacego). W ten sposóbdocieramyjużdocentrumdzisiejszegoZgorzelca.

PowejściuwgraniceZgorzelcaDolnośląskaDrogaśw.Jakubaprowadziulicą Bolesławiecką, a następnie na skraju niewielkiego lasku skręca

Mowa tu cały czas o Zgorzelcuwwąskimznaczeniu.Wszerszymzaśznaczeniu nazwą tą możemy objąćcałepodzieloneobecniegranicąmia-sto,któreod roku1998posiadasta-tus Europa-Miasta Görlitz-Zgorzelec.Jego początków należy poszukiwaćw serbołużyckiej osadzie powstałejna lewym, zachodnim brzegu NysyŁużyckiej, w rejonie dzisiejszej dziel-nicyGörlitz-Klingewalde.Takżewspo-mnianawroku1071villaGorelizniepokrywała się z dzisiejszą starówkąGörlitz - osada ta znajdowała sięw rejonie dzisiejszego kościoła św. Mikołaja, przy którym przebiega takżekontynuacja Drogi św. Jakuba w Saksonii – Ekumeniczna Droga Pątnicza.Dopierow roku1126czeskiksiążęSobiesław,poleciłwybudowanie fortyfi-

166 167


Nim dotrzemy nad brzeg Nysy Łużyckiej, z ul. Kościuszki skręcamywprawo,wul.Daszyńskiego,któraciągnącsięwzdłużgranicy,doprowa-

dzanasdoMostuStaromiejskiego.

Przed Mostem mijamy po prawej stronie kawiarnię „Przy Jakubie”. MiejscetomazwiązekzinnymJakubemniż„nasz”św.JakubStarszyApostoł,alewartozainteresowaćsięJego imiennikiem.Wsąsiednimdomu(ul.Daszyńskiego12)wlatach1599-1610mieszkałiprowadziłwarsztatszewskibodajnajsłynniejszymieszkaniec Zgorzelca, Jakub Boehme (1575-1624; później kupił nieistniejącydziśdompodrugiejstronieulicy).Tenfilozof,teologimistyk(znanyz„Jutrzenki”

NoclegDom Turystyul. Partyzantów 2, 59-900 Zgorzelec, tel. +48 75 775 26 69, [email protected]

Pokoje gościnneul. Dzika 7, 59-900 Zgorzelec, (przy stacji PKP Zgorzelec Miasto od strony ul.Lubańskiej)

Camping Zgorzelecul. Lubańska 1a, 59-900 Zgorzelec (noclegi w domkach)tel. +48 75 775 24 36, [email protected]

Pokoje gościnne przy Auto Centrum Rakoczyul. Lubańska 1b, 59-900 Zgorzelec, www.autocentrumrakoczy.pl, [email protected]. +48 75 775 64 82, +48 75 775 21 43

Parafia pw. św. Bonifacegoul. Emilii Plater 9, 59-900 Zgorzelectel. +48 75 775 23 35, www.bonifacy.zgorzelec.plMsze św.niedziele: 7.30, 9.00, 11.00, 12.30, 18.00, dni powszednie: 7.00, 18.00

Parafia pw. św. Jadwigi ŚląskiejPlac Jana Pawła II 1, 59-900 Zgorzelec 4tel. +48 75 775 24 51, www.jadwiga.com.plMsze św.niedziele: 7.00, 9.00, 11.00, 12.30, 18.00, dni powszednie: 6.45, 18.00

Parafia pw. św. Jana Chrzcicielaul. Grunwaldzka 2, 59-901 Zgorzelec, tel. +48 75 775 81 61www.janchrzcicielzg.parafia.info.plMsze św.niedziele: 7.00, 9.00, 10.30, 12.00, 18.00, dni powszednie 6.45, 18.00

i „Ponownych narodzin” tłumaczonych przez A. Mickiewicza) uznawany jesttyleż za prekursora idealizmu niemieckiego, co i romantyzmu (inspirowałGoethego,ale iMickiewicza)orazgnostycyzmu.Choćpokonflikcie z lokalny-miwładzami, ostatnie lata życia spędził na zamku Świny koło Bolkowa orazwDreźnie,tozmarłwZgorzelcuispoczywaprzykościelepw.św.Mikołaja.

kacjinadsamymbrzegiemNysy–właśniew tamtymmiejscu,gdziewXIIIwiekupowstałapierwszastałaprzeprawaWysokiejDrogiprzezrzekę,dokąddoprowadzaDrogaśw.Jakuba.

168 169


Most Staromiejski Zgorzelec-Görlitz (441 km)

Dzisiejszy most odbudowany zostałjesienią 2004r., dokładniewmiejscudawnej przeprawy Via Regia przezNysęŁużycką.Jegopoprzednikzostałwysadzony w 1945r. Już w połowieXIII wieku przymoście funkcjonowałtzw.młyn trójkołowy (w odróżnieniuod młyna czwórkołowego dokładnie

podrugiejstronierzeki),wktóregodawnychzabudowaniachmieścisięobec-nie„PiwnicaStaromiejska”(pielgrzymizCredencialemmogąotrzymaćtamnietylko nieco tańszy posiłek, ale także ostatniew Polsce potwierdzenie prze-bytegoCamino).Sąsiedni,wysokibudynek (wybudowanyw1938r.) zajmo-wanybyłniegdyśprzezspichlerz.Najegościanachznajdujesięceramiczna,kolorowapłaskorzeźbaWAZE (WizerunekArtystycznyZjednoczonejEuropy),wykonanaw1998r.przezmieszkającegoodkilkunastulatnaDolnymŚląsku,ormiańskiegomalarzaVahanaBegoorazfotografikairzeźbiarzazGrunowa,Michała Bulaka. Po drugiej stronie ulicy znajduje się zrekonstruowany

w 2002r. słup dystansowy pocztysasko-polskiej. Pozostałości oryginal-nego słupa ze Zgorzelca znajdują sięw Muzeum Poczty i TelekomunikacjiweWrocławiu.Zanimpowstajenowazabudowa placu Pocztowego, któryma stać się nowym sercem miasta.Oplanach tychszerzej informujesto-

jącaoboktablica.NieopodalznajdujesiętakżedwujęzycznatablicamówiącaoZgorzelcunaDrodze św. Jakuba.W tymmiejscukończy siębowiempol-ska część Camino de Santiago. Dalej można ruszyć Ekumenicznym SzlakiemPątniczymnaViaRegialubskręcającnapołudnie,doPragi,DrogąŻytawską.Każdydodatkowykilometrodbytejpielgrzymkioczywiściemilewidziany!

PrzyMościeStaromiejskimjeszczedoroku1863znajdowałsięszpitalŚwiętegoDucha. Służył onopiekąwszystkimprzybywającymdomiastaWysokąDrogąodstronywschodniej-wędrowcom,kupcomipielgrzymom.Przekraczającydziśw tymmiejscuNysęŁużyckąpielgrzymiostatniąpolskąpieczątkęmogąwbićw swój Credencialwpunkcie informacji I-VENTnaGórnymRynku (Obermarkt)w Görlitz.

Przed nami możliwość dojścia Drogą Żytawską („Zittauer Jakobsweg”)doPragi.GdybyzróżnychprzyczynkontynuowaniepielgrzymkiprzezSaksonięiCzechyniebyłomożliwe,nienależyzbytpochopnierezygnowaćzdłuższegopobytuwsamymGörlitz,uznawanymniebezracjizajednoznajpiękniejszychmiast w Niemczech. Docelowym punktem wędrówki po mieście powinnastaćsiępołożonanapołudnieodcentrumkatedrapw.św.Jakuba.Powstaławnowejwówczasczęścimiastachwlatach1898-1900neogotyckaświątynia,mianorzymskokatolickiejkatedryuzyskaław1994r.Wtedyutworzononowądiecezjęzczęściwcześniejszejarchidiecezjiwrocławskiej,którapo IIwojnieświatowejpozostaławpaństwieniemieckim.

Do katedry św. Jakuba zMostuStaromiejskiego możemy dojść

różnymidrogami.Abyprzyokazjizoba-czyć nieco więcej ze starówki mia-sta, które w roku 2010 kandydowałodo tytułu Europejskiej Stolicy Kultury(wfinaletejrywalizacjizwyciężyłojed-nak Essen), odMostu Staromiejskiegomożna przejść trasą: Neissestr. (tużprzeddojściemdorynkupolewejstro-niewartozwrócićuwagęnatzw.DomBiblijny),Obermarktzratuszem(propo-nuję spojrzeć zegarowi prostowoczyiwytrzymaćtospojrzenieprzezminu-tę...) oraz najstarszym domem rene-sansowym w Niemczech - Schönhof- znajduje się przy ratuszu na roguObermarktu i Brüderstr. Ta ostatnia,malowiczauliczkaprowadzidoGórnegoRynku-Untermarkt(zewangelickim,wcześniej franciszkańskim, kościołempw. Świętej Trójcy), z którego skręcamywlewowSteinstr.doMarienplatz(tuwartozwrócićuwagęnagotyckikościółekFrauenkirche, basztę dawnej Bramy Żytawskiej Dickerturm i jeden z najpięk-niejszychdomówtowarowychwNiemczech).DalejprzezPostplatzzfontannątzw.„Muschelminne”(Dziewczynazmuszlą)iwreszcieJakobsstr.,czyli–ulicąśw. Jakuba.Zaprzejściempodwiaduktemliniikolejowejwchodzimypogórę,gdziewniebowznosisięblisko70-metrowawieżakatedryśw.Jakuba.Dalej ku Santiago prowadzi Droga Żytawska, która po 180 kilometrach piel-grzymkidoprowadzanasdoPragi.Całyczastowarzysząnamnaniejdoskonaleznanebiałemuszlezczerwonymkrzyżem.

171

Krzeszów-Kowary

Droga Sudecka

Etap 1

Krzeszów – Betlejem – Kamienna Góra – Pisarzowice – Czarnów – Kowary Długość: 26,5 km Różnica wysokości: 471 m Czas: 7.00 h Maksymalna wysokość: 812 m n.p.m.

Krzeszów (0 km)

Krzeszówwymienionyjestwdokumenciez1242r.,wktórymksiężnaAnna,wdowa po Henryku Pobożnym, przekazuje posiadłość leśną CresseborbenedyktynomzczeskichOpatovic.Ślademichpobytujestdzisiejszykościółpw.św.WawrzyńcawKrzeszówku.9sierpnia1292r.nazaproszenieksięciaświdnicko-jaworskiego,BolkaI,przybylicystersizHenrykowa.Wokresienaj-większego rozkwitu krzeszowscy cystersi posiadali 40miejscowości,w tymdwapobliskiemiasta:Lubawkę iChełmsko,zamekwBolkowieorazgruntyopowierzchni30tys.hektarów.W czasie kontrreformacji aktywnośćopactwaznalazławyrazwpowstaniukościołapw.św.JózefaorazKalwariiKrzeszowskiej,a także rozwoju ruchupątniczego. Po zajęciu Śląska przezPrusakówzczasemdoszłodorozwią-zania konwentuwdniu23 listopada1810r. Kościół klasztorny pw. MatkiBożejŁaskawejstałsięwtedyświąty-niąparafialną.Mnisipowrócilidokrzeszowskiegoklasztoruw1919r.–bylitobenedyktynizpraskiegoEmaus.Ichmiejsce,poprzeniesieniuniemieckichzakonników do Bad Wimpfen w Badenii-Wirtembergii, zajęły wysiedlonezeLwowabenedyktynki.Dziś na krzeszowski zespół klasztorny składają się: bazylikaWniebowzięciaNMP (od 1992r. diecezjalne sanktuarium; tytuł bazyliki kościół uzyskałw1998r.)kościółśw.Józefa,mauzoleumPiastówświdnicko-jaworskich,DomOpata oraz pocysterski klasztor sióstr benedyktynek. Wyróżnia się on nie-zwykłym nagromadzeniem skarbów sztuki barokowej. Mauzoleum PiastówŚląskichjestzintegrowanezprezbiteriumipowstawałorównocześniezbazy-

172 173

Etap 1 - Droga Sudecka Krzeszów-Kowary

liką. Mieści m.in. sarkofagi Bolka IiBolkaIIzXIVwieku–pomnikiświad-cząceorandzepiastowskichwładcówna Dolnym Śląsku w średniowieczu.Nasąsiadującymzbazylikącmentarzuzwraca uwagę Grupa Ukrzyżowania,stanowiąca jednąz33stacjiKalwariiKrzeszowskiej,rozsianychwokółmiej-scowości; część z jej kaplic zostaławłączona do trasy Sudeckiej Drogiśw.Jakuba.

Wyruszamysprzedbazylikiiprzechodzimyprzezgłównąbramęzespołuklasztornego.TuwidzimytablicęinformacyjnąnatematSudeckiejDrogi

św.Jakubaorazpierwszyznakmuszli,niecowiększyodtych,którepoprowadząnasprzezSudetyZachodnie.Skręcamywlewoiprzechodzimykołoprzystankuautobusowego.Tamnatrafiamynazielonyszlakturystyczny ialejkąobokroz-ległegoparkinguwchodzimynaścieżkęKrzeszowskiejKalwarii.Postumetrachskrętwprawonadrogęasfaltową(towarzysząnamzielonyszlakpieszyiżółtyszlakrowerowy)idalejpo200metrachwprawonadrogępolną(podobnie,jakżółty szlak rowerowy).Mijając kolejne kaplice kalwaryjskiewchodzimyw lasipodalszych150metrachskręcamywprawo(rozstajemysięwięczżółtymszla-kiemrowerowym,któryodchodziwlewo).Poprzejściukolejnych200metrów,przy kaplicy „DomAnnasza” kierujemy się na prawo,w kierunku Krzeszowa,anastępniew lewowul.Loretańską (osiedledomówjednorodzinnych),któradoprowadzanasdoulicyBetlejemskiej.Tuidziemywlewoiwrazzczerwonymorazżółtymszlakiempieszymdochodzimypook.1000metrachdoBetlejem.

Betlejem (3,5 km)

OsadastanowiprzysiółekKrzeszowa.Wlatach1674-80krzeszowscycyster-siwznieślitudrewnianąpustelnięorazkaplicę betlejemską. W sąsiedztwiekaplicy powstał drewniany pawilonna wodzie, ozdobiony malowidłamiprzypisywanymi J.W. Neunhertzowi.Później dodatkowo wybudowanyzostałbudynek,wktórym idziś zna-leźćmożnamiejscanoclegowe.

ZaBetlejemskręcamynaprawo(podobniejakżółtyszlak,którypielgrzy-mompieszymbędzietowarzyszyłażdoKamiennejGóry)ikierujemysię

drogąprzez las, lekkowgórę.NaprzełęczypomiędzyDługoszemaAnielskąGórą mijamy po lewej stronie przydrożną kapliczkę z krzyżem. Oznakowanyprzebieg Drogi św. Jakuba na odcinku do Kamiennej Góry przeznaczony jestwybitniedlapielgrzymówpieszych–niezabraknietuwąskich,stromychście-żekprowadzącychprzezgórskiełąki.Zatempokonująctrasępieszo,schodzimyzdotychczasowejdrogiprzykapliczce i -podobnie jak szlakżółty - skręcamyna prawo, a następnie lekkow lewo podchodzimy drogąwiodącą przez las.Podojściudopolanyudajemysięlekkowprawoiidziemyskrajemlasu,zosta-wiając go po lewej stronie, wierzchem wzniesienia przez ok. 200 metrów.Po wejściu do lasu, podążamy w lewo i schodzimy w dół ok. 150 metrów.Powyjściuzlasukierujemysięnaprawo,wzdłużbrzegulasu.Pielgrzymirowe-rowipowinniodkapliczkijechaćwdół,przezPrzedwojówdoKamiennejGóry.

Kamienna Góra (9,5 km)

Miasto zostało założone przez piastowskich książąt świdnicko-jaworskichw XIII w. w widłach dwóch rzek: Bobru i jego dopływu, Zadrny. Rozwójmiasta zapewniało położenie na trakcie handlowym biegnącym z Głogowaprzez Legnicę i Bolków w stronę Czech, do Trutnova i Hradca KrálovéorazPragi.PortaLubavia,czyliBramaLubawska,stanowijednąznajdogod-niejszychmożliwościprzebyciagłównegogrzbietuSudetów.Znajduje się tu jeden z sześciutzw. Kościołów Łaski (ewangelic-kich domów modlitwy, powstałychnamocyukładuwAltranstädtzroku1707). Do 1945r. był to ewangelickikościół św. Trójcy, a od 1959r. nosiwezwanie Matki Boskiej Różańcoweji jest siedzibą parafii rzymskokatolic-kiej.Dziękirozbudowanymemporom,obiektmożepomieścićdo4tys.osób.Poprzeciwnejstroniekamiennogórskiejstarówki,przyul.Katowickiej(ok.300metrów od rynku), znajduje się zachowany cmentarz żydowski, założonyw1824r.MożnapodziwiaćtumacewypochodzącegłówniezXIXw.,niektórezinskrypcjamiwjęzykuhebrajskim.Kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła to najstarszy (XIIIw.) zachowanyobiektKamiennejGóry.Nauwagęzasługują:gotycki,polichromowanyołtarzboczny św. Anny, późnorenesansowa chrzcielnica i barokowa ambona.BocznewejścieprowadzidokaplicyadoracjiNajświętszegoSakramentu.

174 175


Pisarzowice (15,5 km)

Wieś leży u stóp masywu Rudaw Janowickich, na wysokości 490-550mn.p.m.,wdolinieRędzińskiegoPotoku.W1810r.zostałaniemalcałkowiciezniszczona przez powódź. Miejscowość należy do najstarszych i najwięk-szych wsi Kotliny Kamiennogórskiej. Tutejszy kościół pw. WniebowzięciaNMP był wymieniany w 1305r. Obecna, późnogotycka świątynia zostaławzniesiona na początku XVI w. i ponownie przebudowana około 100 latpóźniej. Natomiast w 1879r. dobudowano wyraźnie odróżniającą się neo-gotyckąwieżę.Wewnętrzuzachowałsięrzeźbionyołtarzz1525r.zescenąWniebowzięciaorazrenesansowachrzcielnicaz1625r.

Od pl. Grunwaldzkiego przez 8 km będzie nam towarzyszyć niebieskiszlak.Wchodzimywul. Broniewskiegowprawo i po ok. 200metrach

znówwprawo,wul.JanaPawłaII.Podojściudoul.Jeleniogórskiej(tutajmija-mydworzecautobusowyikolejowy)udajemysięwlewoipook.300metrachw prawo w ul. Jedwabną, podobnie jak szlaki turystyczne. Za przejazdemkolejowymidziemydalejprosto, lekkowznoszącąsięul. Jedwabną,podobniejakpieszyszlakniebieskiorazrowerowyzielonyiczerwony.Poprzejściuprawie3km,przecinamydrogęKamiennaGóra–Raszówi lekkopodgórękierujemysiępolnymtraktemwkierunkuPisarzowic(2km).

Czarnów (19,5 km)

JesttojednaznajwyżejinajpiękniejpołożonychwsiwRudawachJanowickich.Stanowi dogodny punkt wyjścia na najwyższy szczyt masywu, Skalnik(945mn.p.m.).WrejonieCzarnowawydobywanoarsen,ołów,złoto, rudymiedziorazżelaza.Napółnocodmalowniczejwsiznajdujesiękamieniołomdolomitu.

PoopuszczeniuPisarzowicidziemyszosąwkierunkuCzarnowa,podob-nie jak szlak czarny, a znaki niebieskie po kilkuset metrach odchodzą

wlewo,wkierunkulasu.TymsamymwchodzimynaterenRudawskiegoParkuKrajobrazowego,gdziepozostaniemyażdowejściadoMysłakowic.Pominięciuwyciągunarciarskiegoschodzimyzdrogiasfaltowejwprawo,przezniewielkistrumyk (niema tumostu,przechodzimywięcpokamieniach).Przez łąkękie-rujemy sięwgórę doliny, po stopniowo coraz lepiejwidocznej ścieżce, któranaskrajuzalesionegozbocza jest jużwyraźnądrogą.Poniżejbudynkugospo-darstwaagroturystycznego„Ulga”doprowadzinasonadoszosydoCzarnowa.

Droga Jakubowa wiedzie dalej wzdłuż wsi, podobnie jak czarny szlakpieszy, a po około 600 m dość stromym podejściem pod górę skręca

w prawo, wraz ze szlakiem niebieskim. Pielgrzymi poruszający się roweramipowinniodbićwprawookoło200mwcześniejasfaltowądrogą.Zgodniezozna-kowaniemdocieramydo„Czartaka”–obecniegospodarstwoagroturystyczne.Dalejruszamypodobniejakszlakniebieski izielony(kierunekSkalnik)szerokądrogąleśną,którąporuszamysiętakżewtedy, gdy pozostałe szlaki nagleskręcają w prawo w las. Pod koniecłagodnego podejścia z lewej stronydołącza się szlak czerwony – tylkopo to, by po 100 metrach skręcićw prawo. Tak znajdujemy się w naj-wyższym punkcie Jakubowego Szlakuw Polsce – Przełęcz pod Bobrzakiemleżynapoziomie808mn.p.m.OdPrzełęczypodBobrzakiemzaczyna-mystopniowezejścieszeroką,leśnądrogą,potemdrogąasfaltową.TrzymającsięcałyczaslewejstronydochodzimydopierwszychdomówKowar.Nakońcuulicy Bukowej czeka nas przecięcie obwodnicy miasta (uwaga na rozpędzo-ne auta, zjeżdżające z góry zza zakrętu po lewej stronie). Wijąca się aleja,toul.Kwiatowa,zktórejskręcamywlewo,wal.WojskaPolskiego,anastępniewprawo,wul.Pocztową.

Plac Grunwaldzki od południa zamy-ka neorenesansowy ratusz z 1905r.We wnętrzu uwagę przyciągająmonumentalnewitrażeorazzdobionasalaposiedzeńradymiejskiej.W1730r.wKamiennejGórzeurodziłsięCarlGotthartLanghans.Tenśląskiarchitekt pozostawił po sobie szeregklasycystycznych obiektów sakral-nych (kościoły w Sycowie, Głuszycy,Wałbrzychu i Wrocławiu; w stolicyDolnego Śląska także synagogę PodBiałym Bocianem) oraz rezydencji(pałacarcybiskupiipałacSpaetgenówweWrocławiu).Najsłynniejszym jegodziełem jest Brama BrandenburskawBerlinie.

176 177


NoclegDom Rekolekcyjno-Pielgrzymkowy Elżbietanek Klasztor Sióstr BenedyktynekKrzeszów Krzeszówtel. +48 75 742 33 35 tel. +48 75 742 33 80

Pokoje Gościnne Na Szlaku Agroturystyka „Mała Chatka”ul. Księcia Bolka I nr 17, 58-405 Krzeszów ul. Cysterska 7a, Krzeszówtel. +48 602 800 096, +48 608 517 939 tel. +48 511 781 [email protected], www.krzeszow.com [email protected]

Gościniec „Betlejem”, tel. +48 75 742 33 24, +48 605 675 065

Agroturystyka „Dora”Halina Dorabiała Gościniec RudawskiPisarzowice 104 Pisarzowice 73tel. +48 503 469 770 tel. +48 75 712 22 [email protected] [email protected]

Agroturystyka „Czartak” Agroturystyka” Ulga”Czarnów 13, 58-420 Kamienna Góra Czarnów 28, Kamienna Góratel. +48 75 742 88 77, +48 609 110 440 tel. +48 75 742 85 49

Pokoje gościnne „Cztery Pory Roku” ul. 1 Maja 17, Kowary (wejście przez sklep i zakład poligraficzny), tel. +48 75 761 33 82, +48 501 707 173, [email protected]

Gościniec „Na Starówce” Hotelik nad Jedlicąul. 1 Maja 23, Kowary ul. Podgórze 26, Kowary Górnetel. +48 75 718 31 21, +48 663 502 520 tel. +48 75 718 24 69www.gosciniec.info tel. +48 516 049 353

Msze św. Krzeszówniedziele - 7.30 (od 1 V do 31 X w kościele św. Józefa), 10.00, 12,00 i 17,00

Kamienna Góraniedziele - 7.30, 9.00, 10.30,12.00, 17.00 (1 X – 31 III) lub 18.30 (1 IV – 30 IX)

Pisarzowiceniedziele: 8.00, 12.00, latem dodatkowo 10.00

Kowaryniedziele: 7.00, 9.00, 10.00, 12.00, 18.00

Kowary (26,5 km)

PierwszewzmiankioosadziewdolinieJedlicypojawiająsięw1148r.Wdoli-nie Jedlicy wydobywano głównierudy żelaza, miedzi, srebra i ołowiu.Pierwsze osiedle górnicze powstałozapewne w rejonie obecnej kaplicyśw.Anny.Lokalizacjataodpowiadały-bydawnejnazwieKowar–Kowalska

Góra (Schmiedeberg). Pewne jest, że dzisiejsza barokowa kaplica z 1727r.znajdujesięnamiejscuwcześniejszejświątyniwspominanejw1312r.Wraz z wojną trzydziestoletnią i wyczerpaniem się złóż w dolinie Jedlicy,nowym źródłem utrzymania stało się dlamieszkańców osady tkactwo orazhandelpłótnem.Znakiemtegojestzachowanabarokowaorazklasycystycznazabudowa śródmieścia Kowar. Jej najważniejszym elementem jest ratusz,powstaływ latach 1786-89.Wśród zabudowymiastawyróżnia się sylwet-kaparafialnego kościołapw. ImieniaNajświętszejMaryi Panny (namiejscukaplicy pw. św. Wawrzyńca z 1225r.). Obecną formę świątynia uzyskaławkońcuXIVw.orazwwynikulicznychpóźniejszychrekonstrukcji.Wlatach

1549-1654kościółnależałdomiejsco-wejgminyewangelickiej.WewnętrzuszczególnieinteresującesąmalowidłanadrewnianymstropienawygłównejorazXV-wiecznepolichromienaścia-nachkaplicypodwieżąkościoła.W 1856r. w Kowarach uruchomio-na została fabryka dywanów, jed-nakwiększośćmiejscowychzakładówprzemysłowych została zamkniętaw latach90-tychXXwieku.Wostat-nichlatachwmieścierozwijasięprze-mysł drzewny orazmetalowy. Są teżmożliwościrozwojuturystyki-kowar-ski Park Miniatur Zabytków DolnegoŚląska oraz Sztolnie Kowary, należądo najchętniej odwiedzanych miejscwewschodniejczęściKarkonoszy.

179

Kowary-Wrzeszczyn

Etap 2

Kowary – Bukowiec – Mysłakowice – Łomnica – Jelenia Góra – Siedlęcin – WrzeszczynDługość: 27,5 kmRóżnica wysokości: 168 mCzas: 6.00 hMaksymalna wysokość: 460 m n.p.m.

Drogaśw.JakubaprowadziprzezKowarywzdłużul.1Majaitużprzeddojściemdoobwodnicymiastalekkoskręcawprawo(podobniejakulica

i towarzyszący jej chodnik).Przekraczaul.Kamiennogórską,a tutajkoniecznajestwzmożonauwagana samochody zjeżdżające zobwodnicy zprawej stro-ny. Następnie zostawiając z lewej strony posterunek energetyczny, kierujemysięwniewielkąul. Łomnicką ipozostajemynaniejprzezkolejne3kilometry.StopniowowchodzimydoBukowca;ulicaprzyjmujenazwęTokarskiej.Podro-dze, po około 1,5 kilometra, na rozwidleniuwybieramydrogęwiodącą lekkowlewo.PodojściudogłównejulicyBukowca(ul.Robotnicza)skręcamywlewo,wdółniewielkiegopotoku.

Bukowiec (30,5 km)

Wieś powstawała wokół XIV-wiecznegokościołapw.św.Marcina,z czasem rozbudowała sięw kierun-ku doliny Jedlicy. Bukowiec odku-pił w 1785r. Fryderyk Wilhelmvon Reden, dyrektor GłównegoUrzędu Górniczego we Wrocławiu.Przebudował pałac i zmienił wyglądotaczającegogoparkuorazkrajobra-zu w bezpośrednim sąsiedztwie wsi.WpołowieXIXw.wdolinieBobru i Łomnicypowstałoponad20pałacówi niewielkich zamków głównie śląskich rodów szlacheckich, stąd KotlinaJeleniogórska nazywana jest częstoDoliną Pałaców iOgrodów lub ŚląskimElizjum. Po roku 1990 rozpoczęto ożywianie romantycznych siedzib, spo-śródktórych10działa już jakohotele i restauracje.Pozostałepełniąfunkcjepubliczne (szkoławMysłakowicach) lubużywane są jakoprywatneobiektymieszkalne(NowyDwórwKowarach,Czernica).

180 181

Etap 2 - Droga Sudecka Kowary-Wrzeszczyn

Mysłakowice (34,5 km)

WpierwszychwiekachistnieniawieśskładałasięztrzechkoloniipołożonychwzdłużrzekiŁomnicy.Wiodącąrolęodgrywałoturolnictwo.W1816r.wieśobjąłwposiadanie reformatorpruskiejarmiihrabiaAugustvonGneisenau.Przebudował tutejszy dwór,wzniósł zabudowania gospodarcze oraz szkołę

i rozpoczął kształtowanie krajobrazuwduchu romantyzmu. Jeden z kolej-nychwłaścicieli,FryderykWilhelmIV,zlecił przebudowę pałacu do obec-nej,neogotyckiejpostaci.Równieżondoprowadził w 1842r. do powstaniawMysłakowicachzakładówlniarskich.Naskrajumiejscowegoparkuumiesz-

czono głaz pamiątkowy, który przypominaważnegomieszkańca, TheodoraDonata. Był on inicjatorem stworzenia największej organizacji turystycznejwhistoriiKarkonoszy.Powołanedożyciaw1880r.TowarzystwoKarkonoskie,liczyło w okresie największego rozkwitu około 50 tysięcy członków z całejEuropyŚrodkowej.ZajmowałosiępromocjąKarkonoszy,ichzagospodarowa-niem,wytyczaniemorazbudowąszlakówturystycznychigórskichschronisk.

Łomnica (36,5 km)

Miejscowość od wieków rozwija się w dolinie rzeki o tej samej nazwie.Łomnickaświątyniapw.NiepokalanegoPoczęciaNMPpowstałapodkoniecXVw., a po przebudowiew 1754r. zyskała zachowane do dziś barokowewyposażenie.Nazachódoddzwonnicy,przykamiennymmurzeokalającymstarycmentarz,znajdujesiękaplicaGrobuBożego.

Jelenia Góra (43,5 km)

O JeleniejGórze jakomieściemowa jestwkońcuXIIIw., jakohandlowymi komunikacyjnym centrum śląskiej części górniczego obszaru Karkonoszyi Gór Izerskich. Ważną rolę w późniejszych wiekach pełniło tu rzemiosło,kupiectwo, tkactwo lniane oraz handel tekstyliami. W liczącym dziś około85 tys. mieszkańców mieście znaj-duje się między innymi FilharmoniaDolnośląska, kilka znaczących muze-ów i galerii. Jest to także ośrodekakademicki oraz centrum pierwszegow Europie Środkowej euroregionu –powstałego w 1991r. EuroregionuNysa.PoprzyłączeniuCieplicŚląskich-

Zaprzejazdemkolejowymidziemyprostoprzezok.400mijeszczeprzeddojściemdo głazu pamiątkowego zostawiamy znaki szlaków - zielone-

go i czerwonego. Spotykamy natomiast czarny szlak rowerowy. Zostawiamygo na chwilę, skręcającw prawo, na skrótw kierunku kościoła, a pominię-ciu kościoła i przejściu przez boczną bramkę ogrodzenia znówwidzimy jegotabliczki.Wrazzczarnymszlakiemskręcamywprawoprzedpałacemiidziemydalejul.Sułkowskiego.PrzecinamydrogęKowary– JeleniaGóra iwchodzimywul.Dolną,któraprzezmostwprowadzadoŁomnicy.

Byzajrzećdołomnickiegokościoła,musimynachwilęopuścićtrasęczar-negoszlakurowerowegoipodojściudoŁomnicy,przyhurtownimate-

riałówbudowlanych, skręcićw lewonamost, a następnie od razuwprawo,napiaszczystąścieżkę.Schodywprowadzająnaniewielkiplaczfigurąśw.JanaNepomucena.Bywrócićnaszlak,zostawiamykościółzlewejstronyipodojściudostromoopadającejuliczkiskręcamywlewo,podgórę,anastępniewprawoizgodniezprzebiegiemodchodzącejwlewoasfaltowejścieżkipieszo-rowero-wej.Wraz zniąpo5 kmdocieramydopierwszych zabudowań JeleniejGóry.Pominięciu cmentarza komunalnego, dawnego cmentarza żydowskiego orazhotelu„Mercure”skręcamywprawo,wul.L.Staffa,anaskrajuparku–wlewo,w ul. Nowowiejską, wzdłuż płotu ogródków działkowych. Przed budynkiemUniwersytetuEkonomicznegoudajemysięwprawo,wul.BartkaZwycięzcy -tutajznajdujesiętakżeschroniskomłodzieżowe„Bartek”.Zabudynkiemschro-niskaskręcamywlewo,bydojśćdoul.Kochanowskiego,gdzieznówtrzymamysięlewejstrony.Podotarciudoskrzyżowaniazsygnalizacjąświetlną,kierujemysięwlewo,wstronęwidocznejjużzielonejkopułykościołapw.PodwyższeniaKrzyżaŚwiętego.

PominięciupałacuwBukowcuskręcamywprawo,wdół,wul.Młynarską,którazaośrodkiemjeździeckim(tuidziemyznówwprawo,apochwili–

wlewo)stopniowozmieniasięwścieżkę,wchodzącąnagroblęmiędzystawemaniewielkąrzeką(niewchodzimynakładkęprzezrzekę).Zastawemudajemysięwlewoiprzez2kmidziemybrzegiemJedlicy.Podojściudoleśniczówkipodą-żamywlewonamost,podobniejakpieszeszlakiczerwonyorazzielonyiwrazznimiul.CmentarnąwchodzimydoMysłakowic.Naskrzyżowaniuzacmenta-rzemDrogaśw.Jakubakierujenasprosto(podobniejakpozostałeszlaki),przezprzejazddawnejliniikolejowejidalejwstronęparku.

182 183


Zdrojuw1976r.,JeleniaGórastałasięrównieżsiedzibąnajstarszegowPolsceuzdrowiska.Wmieście znajduje się jeden ze śląskich Kościołów Łaski. Taki

tytuł posiada sześć dawniej ewange-lickichdomówmodlitwy,któremogłypowstać w austriackiej (a zatemoficjalnie katolickiej) wówczas pro-wincji, po ugodzie między królemSzwecji Karolem XII, a habsburskimcesarzem Józefem I. Konwencjępodpisano w 1707r., w Altranstädt.Wyposażeniejeleniogórskiegokościo-łapw.PodwyższeniaKrzyżaŚwiętego

stawiagowrzędzienajwspanialszychbarokowychświątyńDolnegoŚląska.Szczególną uwagę zwracają iluzjonistyczne freski autorstwa Antona FelixaScheffleraorazorganydysponująceponad4700piszczałkami.Podziwiają jegościecorocznegoMiędzynarodowegoFestiwaluMuzykiOrganowej„SilesiaSonans”. Jako jeden z najważniejszych obiektów sakralnych pograniczapolsko-niemiecko-czeskiego, świątynia zostaławłączona do Via Sacra, czyliokrężnegoszlakukulturowegoprezentującegosakralnedziedzictworegionu.Przed wejściem na jeleniogórską starówkę zobaczyć możemy kościółekpw.świętychPiotraiPawłazXVIIIwieku(powstałynamiejscuXV-wiecznejkaplicymariackiej),któryw1948r.stałsięsiedzibąparafiiprawosławnej.JegowyposażeniepochodzizcerkwikołoHrubieszowa,którąrozebranopowojnie.Na zewnętrznymmurze kościołaumieszczone zostałydwakamienne krzyżepokutne,pochodzącezpóźnegośredniowiecza.Obecny kościół pw. św. Erazma i Pankracego zbudowany został w XIVw.zpiaskowcanamiejscustarszego,drewnianego.Przezpewienczasnależałdogminyewangelickiej,apowojnietrzydziestoletniejobjęligojezuici.Większośćbarokowegowyposażenia kościoła, w tym 22-metrowy ołtarz norweskiego

rzeźbiarza ThomasaWeissfeldta orazdrewniane stalle, pochodzi z począt-kówXVIIIw. Z tego czasu zachowa-ła się także, stojąca przed wejściemkolumna maryjna. Jeszcze starsze sąnatomiast całopostaciowe, kamienneepitafia oraz liczne przykłady gotyc-kiej kamieniarki. Od 16 maja 2011r.kościółnositytułbazylikimniejszej.

Dalejwąskimiuliczkamiorazścieżkąrowerowąznakiszlakówprowadządo mostu na rzece Kamiennej oraz piętrzącego się nad nim Wzgórza

Krzywoustego(375mn.p.m.).NaszczytWzgórzaKrzywoustegoidoznajdującejsiętamwieżywidokowejzroku1911(wysokość22metrów;jestonazamykanao zmierzchu), prowadzi zielony szlak pieszy. Droga św. Jakuba, podobnie jakszlakżółtyorazrowerowatrasaER-6,skręcawprawoipołudniowymbrzegiemBobruprowadziprzezmalowniczyodcinekprzełomowyażdo...KońcaŚwiata.

Z ul. Jasnej schodzimy przyWieży Bramy Zamkowej lub po schodkachw dół do Podwala i dalej przez przejście dla pieszych wchodzimy

w ul. Obrońców Pokoju. Mijamy dworzec autobusowy oraz postój taksówekiwrazzeznakamiDrogiśw.Jakuba (a takżepieszychszlaków-żółtego izie-lonego Szlaku Zamków Piastowskich) udajemy się przez przejście podziemne.Wspinamysięschodamiwlewoiskręcamywprawo,poprawejstroniemijamykompleksszkolnyznajdującysięwbudynkudawnychkoszar.

JeleniogórskarafineriacukrutrzcinowegopowstaławkońcuXVIIIw.Porazpierwszy na świecie rozpoczęto tu produkcję cukru z buraków cukrowychna skalę przemysłową. Pracowano według metody, wynalezionej kilka latwcześniejprzezL.AchardawpodwrocławskimWołowie.

Jeleniogórski ratusz góruje nad całąstarówką.WobecnejpostacipowstałwpołowieXVIII stulecia, po zawale-niusięwieżyirozebraniujejpoprzed-niczkiw roku 1739. Sąsiaduje z nimtzw. Siedem Domów, postawionychna miejscu dawnych domów cecho-wych. Z miejskich fortyfikacji zacho-wało się kilka baszt, w tym BasztaBramy Zamkowej. Powstała w obecnym kształcie w 1584r. cylindrycznabudowla,pełniłatakżefunkcjęwięzienia.Dziśjestwieżąwidokową–wejściebezpłatne.

Poniżejkościołaśw.ErazmaiPankracegorozciągasięjeleniogórskirynek,czyliplacRatuszowy,któryprzechodzimyjegopółnocnąstroną.Znajduje

się tuustawionyw2005r.stary tramwaj,będącypamiątkąpopojazdachkur-sującychprzezJeleniąGórędo1969r.Zatymnietypowympunkteminformacjiipocztąprzechodzimydalej,wulicęJasną.

184 185


NoclegAgroturystyka „Karkonosze” Schronisko Młodzieżowe „Skalnik”ul. Tokarska 3, Bukowiec ul. Szkolna 2, Bukowiectel. +48 75 718 32 04, +48 661 112 367 tel. +48 75 718 26 28

Agroturystyka „Pod Jaworem” Agroturystyka „Pod Śnieżką”ul. Tokarska 6, Bukowiec ul. Starowiejska 8a, Mysłakowicetel. +48 75 718 32 97, +48 696 144 980 tel. +48 75 713 12 66www.podjaworem.wkarkonoszach.pl www.podsniezka.pl

Agroturystyka „Stara Chata” Agroturystyka „Kuba”ul. Starowiejska 11, Mysłakowice ul. Polna 31, Mysłakowicetel. +48 75 713 14 31, +48 888 734 366 tel. +48 75 713 10 06

Szkolne Schronisko Młodzieżowe „Bartek” Parafia Podwyższenia Krzyża Św.ul. Bartka Zwycięzcy 10, Jelenia Góra ul. 1 Maja 45, Jelenia Góratel. +48 75 752 57 46 tel. +48 75 642 32 82

Szkolne Schronisko Młodzieżowe „Wojtek” Zgromadzenie Sióstr Mariiul. Skowronków 15 a, Jelenia Góra Magdaleny od Pokutytel. +48 75 610 54 36, +48 696 046 824 ul. Kopernika 1, Jelenia Górawww.schronisko-wojtek.pl tel. +48 75 642 05 57

Gościniec „Perła Zachodu”, Siedlęcin 1, tel. +48 75 752 30 49, +48 510 200 030

Gospodarstwo agroturystyczne „Kowalowe Skały”, Wrzeszczyn 25atel. +48 75 752 44 82, +48 502 252 730, [email protected]

Msze św. Bukowiec - niedziele: 9.00, 11.30 Łomnica - niedziele: 8.30, 10.30, 12.00

Mysłakowice - niedziele: 7.30, 9.15, 10.30, 12.00, 17.00 (XI-III), 18.00 (IV-X)

Jelenia GóraKościół Podwyższenia Krzyża Św. - niedziele: 7.00, 8.30, 10.00, 11.30, 13.00, 16.00 18.00 i 20.00Kościół św. Erazma i Pankracego - niedziele: 7.30, 9.00, 10.30, 12.00, 13.15, 18.00Prawosławna Cerkiew św. Piotra i Pawła niedziele: 10.00

Siedlęcin - niedziele: 8.00, 12.00

Wrzeszczyn (54 km)

Wieś powstała prawdopodobniewXIIIwieku.W latach 1926-27wybudo-wanotuzaporęodługości200iwysokości20metrów,któraspiętrzawodyBobru i tworzy jezioro. Jezioro Wrzeszczyńskie, to najmłodszy z zespołubobrzańskich sztucznych zbiorników między Jelenią Górą a Pilchowicami.Rozciągasięnadługości3km,ajegotaflawodyznajdujesięnawysokości290mn.p.m. i zajmuje powierzchnię 11 ha.Do końca IIwojny światowejistniałprzytamiemostnalokalnejdrodzedoBarcinka.Obecniejedyniepiesiirowerzyścimogązbliskaprzyjrzećsięturbinom(omocy4,39MW)wodnejElektrowniWrzeszczyn.

Odsiedlęcińskichkościołówschodzimywdół,wkierunkuBobru iskrę-camywprawo.Pokilkusetmetrachasfaltowaulicaprzechodziwpolną

drogę, a następnie w ścieżkę, która prowadzi dość stromym brzegiem rzeki.Stopniowotaflawodystajesięszersza iprzechodziwjezioroWrzeszczyńskie,któregonazwapochodziodmiejscowości,gdzieznajdujesięzaporawodna.

Siedlęcin (50,5 km)

W Siedlęcinie możemy obejrzeć Wieżę Książęcą, która została zbudowanaprzez księcia jaworskiegoHenryka I na początkuXIVw. Jest to największai najlepiej zachowana tego typubudowlawnaszej części Europy.Wkrytejgontemwieżyowysokości24metrów,znajdująsiędoskonalezachowaneśre-dniowiecznewnętrzamieszkalne.Przetrwałytuteżprawdopodobnienajstar-szewPolsce(powstałyokoło1360r.)malowidłaścienneotematyceświeckiej.Obrazy przedstawiają przygody Lancelota z Jeziora. Jedna ze scen malo-widła przedstawia św. Krzysztofa,co podobnie jak sąsiedztwo kościołapw.św.Mikołaja,wskazujenapowsta-nie Siedlęcina oraz wieży na trakciehandlowym. Wzmiankowana w XIVstuleciuświątynia,dziśjestkościołempomocniczym. Świątynią parafialnąod 1965r. jest dawny ewangelickidommodlitwy.

DalejścieżkąrowerowąwBorowymJarze,kołoKońcaŚwiataischroniska„PerłaZachodu”,trzymamysięER-6całyczas,ażdozaporyweWrzeszczynie.

187

Wrzeszczyn-Lubomierz

Etap 3

Wrzeszczyn – Maciejowiec – Radomice – Wojciechów – Lubomierz Długość: 25 km Różnica wysokości: 198 m Czas: 8.00 h Maksymalna wysokość: 446 m n.p.m.

PoprzejściuzaporąnalewybrzegBobruskręcamywprawoi-podobniejak niebieski szlak pieszy oraz rowerowy ER-6 - ruszamy w kierunku

Barcinka.Pokilkusetmetrachmożemypodjąćdecyzjęowyborzedalszejtrasy.SudeckaDrogaśw.Jakubaorazszlakniebieskiodbijająwprawonadośćtrud-ny (ale malowniczy) odcinek przy ujściu Kamienicy do Bobru. Przy wyższympoziomie wody droga może być podmokła! Z pewnością odcinek ten należyodradzić pielgrzymom na rowerze – cykliści (a także piechurzy nienawyklido trudnych,górskich ścieżek)powinniwybrać szlakER-6ażdoPokrzywnikaidalejdoMaciejowca,gdzieponownienatknąsięnaznakiszlakujakubowego.

Jeszcze przed dojściem do Kamienicy możemy dostrzec na brzegu Bobrutajemniczo wyglądające pozostałości dawnych obiektów przemysłowych,natomiast nieco dalej – ślady po częściowowykutychw skałach ścieżkachspacerowychdawnegosanatoriumwBarcinku.Obecnieniestetysambudyneksanatorium,jakizwiązaneznimzałożenie,pozostajewruinie.

Idąc w górę biegu Kamienicydość trudną,podmokłą iwąską

ścieżką, dochodzimy do betonowejkładkiprzezrzekęipojejdrugiejstro-nierozpoczynamystromepodejścienawzgórze Stanek. Tu warto wspiąć siękilkanaście metrów na punkt wido-kowy na Kapitańskim Mostku, skądroztacza się imponujący widok na południową część jeziora Pilchowickiego,atakżenastokiKarkonoszy.Następnieścieżkanadzachodnimjegobrzegiem,podobniejakpieszyszlakniebieski,wiedziedozaporywPilchowicach.Osoby,które wolą łagodniejsze trasy, prosimy o skorzystanie ze szlaku rowerowegoER-6 w kierunku Pokrzywnika już od zapory weWrzeszczynie lub ze Stankana szlak żółtyw kierunku Pokrzywnika. Przebieg Sudeckiej Drogi św. Jakubaorazszlakuniebieskiegowzdłużbrzegujezioraniejestłatwy,aodzaporyjezio-raPilchowickiegodoPokrzywnikaprzezDzikiWąwózbardzotrudny!

188 189

Etap 3 - Droga Sudecka Wrzeszczyn-Lubomierz

Zbiornik wodny w Pilchowicachpowstał w latach 1902-1912 jakojeden z elementów zabezpiecze-nia Przedgórza Sudeckiego przedpowodzią. Dzięki zaporze o długości270iwysokości62metrówpowstałojezioro (największewzespole sztucz-nych zbiornikówwodnych na Bobrze

iKwisie),atakżeelektrowniawodnaomocy7,5MW.Wysokośćtafliwodyjestzmiennawzależnościodpotrzebenergetycznychorazprzeciwpowodzio-wych,atakżeodprzepływunaBobrzeiwahasięwokolicach270mn.p.m.

DecydującsięnatrudneprzejścieprzezDzikiWąwóz,poprzejściuzaporyskręcamyw lewo (najpierw asfaltem, a potem stromym zboczemmię-

dzy drzewami) podobnie jak szlak zielony i schodzimy do doliny Bobru, skądimponującą, kamienną budowlę możemy oglądać od dołu. Przez niewielkimostprzechodzimynalewybrzegrzeki itrzymającsięprawejstronyomijamyogrodzony zespół zabudowań, a następnie ścieżką na samym brzegu Bobrudochodzimy do wylotu dolinki. Tu dalej poruszamy się zgodnie ze szlakiemzielonym. U jej wylotu forsujemy po kamieniach niewielki potok. Wspinając

się wśród baśniowych skał DzikiegoWąwozu, dochodzimy do zabudowańw miejscu, gdzie Maciejowiec łączysię z Pokrzywnikiem. W tym miejscuspotykamy się z drogą, którą podą-żają cykliści omijający brzegi jezioraPilchowickiego (szlak ER-6). Skręcającw prawo, po kilkudziesięciu metrachwchodzimydoMaciejowca.

Maciejowiec (65 km)

ZalążkiemwsibyłnajprawdopodobniejwczesnośredniowiecznygródBobrzan,któregolokalizacjimożnadoszukiwaćsięwrejonieGóryZamkowej.OdXIVwieku znajdowała się tu siedziba dóbr obejmujących także Radomicei Pasiecznik.W pierwszej połowie XVII wieku powstał renesansowy dwór,któryzostałjednakopuszczonywroku1938(przezpoprzedniestuleciewyko-rzystywanybyłjakoobiektgospodarczy)idodziśdnianieodzyskałswejdaw-nejświetności,jakkolwiekodkilkulatprowadzonesąpracezabezpieczające.Centrumrozległejwsistałsię,powstaływlatach1834-38,neoklasycystyczny

Na głównym rozwidleniu Maciejowca skręcamy w prawo trzymającsię szlaku zielonego (w lewo prowadzi szlak żółtym.in. do schroniska

młodzieżowegoorazsklepu).Naprzeciwkoaleiprowadzącejdokaplicy ipała-cu schodzimy z szosy prowadzącejdoPilchowiciodbijamynawąskądrogęw lewo, któradoprowadzado samot-nie stojącegodomu. Przed jegoogro-dzeniemudajemysięwprawoiwzdłużzarośniętej alei starych drzewowoco-wych schodzimy w zalesioną dolinę.Wychodząc z lasu na szutrową drogęskręcamywprawo,anastępnieasfal-tową–wlewopodgórę.

pałac oraz romantyczny park, któryobjąłcałąGóręZamkowąażpoDzikiWąwóz.Głównywkładwrozwójmiej-scowościw tym czasiemiały rodzinyDolan oraz von Kramsta, do którejnależał także pałac i park Paulinumw Jeleniej Górze. Do dziś widocznesą ślady dawnych ścieżek, rodowemauzoleumorazszpalerrododendronówwokółkaplicyzamkowej(powstałejw roku 1692; dziś to kościół filialny pw.Wniebowzięcia NMP). Sam pałacpo pożarze w roku 1992 został zabezpieczony przez nowego, prywatnegowłaścicielaioczekujepracremontowych.

Radomice (68 km)

Ta niewielka miejscowość może byćcelem nie tylko dla pielgrzymów,ale również geologów: w rejonieRadomic jeszcze na początku XXwiekuwydobywano złoto, wapienie,kwarc oraz rudy uranowe. W śre-dniowieczu miejscowość znana byłaz tutejszych źródeł termalnych, którepierwotnie stanowiły miejsce kultu. Być może znane były już w czasachantycznych, ponieważ na terenie Radomic znaleziono monety z okresuKonstantynaWielkiego.

190 191


Ruch pątników i wędrowców musiałtu być duży także w późniejszychwiekach – w dolnej części miejsco-wości w XV wieku powstał kościółpw. św. Jakuba i Katarzyny. Dziś jestto jedyny zachowany, średniowiecznykościół podwezwaniem patrona piel-grzymówwdiecezjilegnickiej.PowstałonwXV stuleciu, ale był kilkakrotnie

przebudowywany. Wewnątrz zachował się interesujący tryptyk ołtarzowyz1510roku,wktóregośrodkowejczęściwidzimyrzeźbyMaryizDzieciątkiemorazobojgapatronówświątyni,wtym„naszego”Jakuba.Wartotakżezwrócićuwagę na kasetonowy, drewniany strop. Wnętrze kościoła można zobaczyć,proszącootwarciewdomuponiżej.

Powyjściu z kościoła ruszamywgóręwsi, podobnie jak szlak zielony.Wraz z nim podążamy aż do małego boiska, przed którym skręcamy

wlewo,woznakowanąjedynie jakubowymimuszlamipolnądrogę(wdalszejczęściwsi, na północnych zboczachwzgórza, znajduje się kilka gospodarstwagroturystycznych oddalonych od Sudeckiej Drogi św. Jakuba o kilkanaścieminutmarszu).Rzadkoobsadzonydrzewamitraktdoprowadzadowidocznegoz daleka Wojciechowa. Mijając niewielką, kamienną kapliczkę dochodzimydogłównegoskrzyżowaniakołokościoła.Wpobliżujesttakżemałysklepspo-żywczy–pierwszy,jakispotykamybezpośrednioprzyszlakuodJeleniejGóry.

Wojciechów (74 km)

Ta łańcuchowa wieś, powstaławkońcuXIIIw.wdolinierzekiOldzyw1416r.stałasięwłasnościąbenedyk-tynekzLubomierza–stantakiutrzy-mał się do sekularyzacji, czyli 1810r.Zaledwie21latwcześniejnamiejscuśredniowiecznejświątynipowstałdzi-siejszy kościół pw. św. Bartłomieja.Obraz przedstawiający męczeństwoApostoła możemy znaleźć w ołta-rzugłównym.Zresztącałebarokowe,odnowionewnętrze godne jest dłuż-szegoobejrzenia.

Milęcice

Niewielkadziświoskabyłaprawdopodobniepierwsząsiedzibąpóźniejszychfundatorów klasztoru w Lubomierzu, rodziny Liebenthal. Na północno--zachodnimskrajuwsiodkrytośladyśredniowiecznegogrodziska.ZastarymrodowodemMilęcicprzemawia takżeukładdróg–wieś ciągnie sięwzdłużpotokuOldzaiprowadzącejwzdłużniegoulicyorazłączysięzabudowaniamipodobniepołożonejOlesznyPodgórskiej.NatomiastLubomierzrozlokowałsięnieconapołudnieodobuwsi,naniewielkimwzniesieniu.ZczasemLubomierzitutejszyklasztorstałsięgłównymośrodkiemcałejokolicy.

Od głównego skrzyżowania we wsi kierujemy się, podobnie jak szlakżółty,nadrogęwkierunkuLubomierza.Należytuzachowaćostrożność–

towarzyszynamlokalnyruchsamochodowy.PowyjściuzWojciechowapopra-wejstroniezostawiamyluźnorozrzuconezabudowaniaMilęcic.

Do tego najmniejszegomiastaDolnego Śląskawchodzimymijając XVI-wieczną kaplicę pw. św. Krzyża. Po przekroczeniu niewielkiego mostu

kierujemysięprosto,nawidocznyjużrynek.

Lubomierz (79 km)

Układ rozciągniętego, wrzecionowa-tego rynku wskazuje, że Lubomierzpowstał i rozwijał się początkowojakoosadatargowanatrakcieprowa-dzącymzpołudniowego-wschodunapółnocny-zachód,czylizJeleniejGóryw kierunku Gryfowa i dalej GórnychŁużyc.TakasytuacjamiałamiejscejużwwiekuXII.Głównym impulsem do rozwoju miejscowości było jednak ufundowanie,na wzniesieniu powyżej rynku, klasztoru benedyktynek, co miało miejscewroku1287.Nazwiskofundatorki,JuttyvonLiebenthal,stałosięnawetnakilkawiekównazwąmiasta, któredo tej rangi zostałopodniesionew roku1291 przez Bolka I Jaworskiego. Książę nakazał także wzniesienie murówobronnych,zktórychdodziśzachowałysię jedynieskromneślady.Podczasgdymiastonadalpielęgnowałohandlowetradycje(zwłaszczawXVIwieku,gdyLubomierzstałsięważnympunktemformowaniatransportówsudeckich

192 193


tkaninwkierunkuzachodnim),szybkorosło znaczenie klasztoru. Z czasemmniszkistałysięwłaścicielkamiblisko20wsimiędzyBobremaKwisą.Z Lubomierza pochodzili HieronimWietor oraz Marek Scharffenberg.Na przełomie średniowiecza i rene-sansu stworzyli trzon krakowskiegoi lwowskiego drukarstwa. W cenio-nej z wyrazistości czcionek oficynieWietora drukowano pierwsze tekstywjęzykuwęgierskimorazgreckim.Rozwój miasta mógłby postępowaćszybciej, gdyby nie nader częstepożary, które wybuchały tu co kil-kadziesiąt lat. Jako pierwszy trwal-szy, bomurowany, budynek powstałw1449r.ratusz,którywdużejczęści

zachował się do dziś. W sąsiedztwie możemy znaleźć kamienny pręgierzz 1533r. Po kolejnym z pożarów, w 1723r., w zupełnie nowej, baroko-wej formie wybudowany został obecny kościół pw. Wniebowzięcia NMPi św. Maternusa oraz kompleks klasztorny. Jedynie w przyziemiu wieży,przyprezbiteriumorazwkrużgankachklasztornychzachowałysięfragmentyśredniowiecznej świątyni. Twórca obecnego, halowego kościoła, Jan JakubScheerhofer z Legnicy,wzorował się na rzymskim kościele Il Gesu, amala-rze (G.W.NeunherzorazA.Schöpf)zadbalio robiącynadaldużewrażeniewystrój.Pozanabożeństwamiudostępnionyjesttylkoprzedsionekkościoła.W 1810r. klasztor poddano sekularyzacji, ale osiedlono w nim zakonnicez licznych, likwidowanych wtedy dolnośląskich opactw. W 1845r. budyn-

ki przejęły urszulanki z Wrocławia(byływnichdo1958r.)iprzeznaczyłyjenaceleoświatowe–coutrzymanododziś.Wbudynku internatu zorga-nizowano Muzeum Habitu (zwiedza-niepoumówieniu telefonicznym, tel.+48757833154lubprzezMuzeumKargulaiPawlaka).Natyłachklaszto-ruwidocznesądawnestawyhodow-

NoclegGospodarstwo agroturystyczne „Kowalowe Skały”, Wrzeszczyn 25atel. +48 75 752 44 82, +48 502 252 730, [email protected]

Schronisko Młodzieżowe „Maciejówka” Pokoje gościnneMaciejowiec 13, 59-623 Lubomierz pl. Wolności 35, 59-623 Lubomierztel. +48 75 751 46 25 tel. +48 75 783 39 42, +48 504 117 657tel. +48 75 751 44 80

Dom Gościnny „Pokrzywnik 11” Zajazd „Wojciechów”Pokrzywnik 11 Wojciechów 16tel. +48 695 123 077 tel. +48 75 789 23 33, +48 603 111 122www.pokrzywnik.pl www.zajazdwojciechow.pl

lane, a nieco bliżej plebanii - dawny ewangelicki kościół i dom parafialnyzroku1853;obecniedziałatuGaleria„ZaMiedzą”.Narynkumożnazobaczyćkilkaprzykładówsztukikamieniarskiej,np.kolumnęwotywnąz lat1730-36(wśródfigurczterechświętych-św.Rochwstrojupielgrzyma),atakżekolum-naśw.MaternusazpoczątkuXIXw.Wlatach70-tychXXwiekuzpowoduzłego stanu technicznego rozebranokilkazokalającychrynekkamieniczek.Malowniczość miasteczka dostrzegłowielufilmowców.SylwesterChęcińskiwłaśnietunakręciłsporączęśćkome-dii„Samiswoi”(wLubomierzuodbyłasiępremierafilmu)icałejkrużewnickiejtrylogii. Pracowały tu ekipy filmoweKazimierzaKutza,PiotraŁazarkiewiczaiBogusławaWołoszańskiego.W1995r.wXVI-wiecznymDomuPłóciennikówpowstałoMuzeumKargulaiPawlaka,adwalatapóźniejodbyłsiępierwszyFestiwalFilmówKomediowych–wpołowiesierpniadomiasteczkaściągająnakolejneedycjetłumyamatorówrozrywkiprzedwielkimekranem.

Msze św.Maciejowiec - niedziele: 9.30 Radomice - niedziele: 8.30

Wojciechów Lubomierzniedziele: 10.45 niedziele: 8.00, 12.30 i 18.00dni powszednie: 16.00 dni powszednie: 18.00

195

Lubomierz-Lubań

Etap 4

Lubomierz – Gryfów Śląski – Biedrzychowice – Olszyna – LubańDługość: 25 kmRóżnica wysokości: 126 mCzas: 6.00 hMaksymalna wysokość: 362 m n.p.m.

Z lubomierskiego rynkuwychodzimy ul.Majową. Idąc cały czas prostomijamy po prawej stronie cmentarz z XVII-wieczną kaplicą św. Anny,

następnie, podobnie jak żółty szlak pieszy, skręcamy w lewo w kierunkuwidocznego gospodarstwa rolnego. Jeszcze przed dojściem do jego zabudo-wań skręcamyw prawo, na drogę polną omijającą leżącąw dolinie OlesznęPodgórską.Niestetykońcowyodcinekdrogipolnejtużprzedwejściemdolasubywaczęstozaorywanyprzezmiejscowychrolników.Wraziezniszczeniadrogi,należykierowaćsięskrajempolawstronęwidocznegozdalekawejściadolasu,zwidocznymi znakami szlakówpieszych i rowerowych. Cały czas towarzyszynamszlakżółtyiwrazznimkołostawówhodowlanychwchodzimydoGryfowaul.Oldzańską.Nawprostprzecinamyobwodnicęmiastaiul.WojskaPolskiegodochodzimydorynku.

Gryfów Śląski (88 km)

Miejscowośćuzyskałaprawamiejskiew 1242r. Ulokowana na przełomo-wym brzegu Kwisy, czyli na samejgranicy Śląska i Łużyc. Trzy bramy,w powstałych około 1300 rokukamiennych murach: Jeleniogórska(przyniejpowstałszpitaldlapodróżu-jących), Lubańska i Żytawska, wpro-wadzałydomiastapodróżnychikup-ców.NapoczątkuXVIw.kołokościołapw. św. Jadwigi wybito Bramę Lwówecką; równocześnie zlikwidowanoprzykościelny cmentarz, a nowemiejsce pochówków (użytkowane do dziś)zlokalizowanozaBramąLubańską.WXVIw.Gryfówstałsięważnymośrodkiemtkactwaiprodukcjiadamaszku.Rzemiosło, a następnie przemysł tekstylny przez cztery stulecia stanowiłypodstawę rozwoju miasta. Później towarzyszyła im produkcja nawozówsztucznych.

196 197

Etap 4 - Droga Sudecka Lubomierz-Lubań

W panoramie miasta wyróżniasię wieża ratusza, która przypomi-na architekturę arabską, stąd żarto-bliwie nazywana bywa meczetem.Na skraju rynku skręcamy w prawo(w budynku po lewej stronie punktinformacji turystycznej) ku kościołowipw.św.Jadwigi,którymógłpowstaćjeszczeprzed lokacjąmiasta.Wiemy,że na pewno świątynia istniała jużw 1252r. Wewnątrz warto obejrzećrenesansowe dzieło Hansa Klintschaz Pirny - piaskowcowe mauzoleumhrabiowskiej rodziny Schaffgotschóworazpowstaływ1606r.ołtarzzotwie-ranymi skrzydłami.Natomiast sgraffi-tową dekorację na sklepieniu nawy

głównej,pochodzącązXVIw.,odnowiłJerzyNowosielski(1923-2011),jedenznajsłynniejszychpolskichmalarzyreligijnychorazpisarzyikon.

Przed kościołem św. Jadwigi skręcamy w lewo uliczką prowadzącądoul.Lubańskiejiskręcamywniąwprawo,podprądruchusamocho-

dowego,dlaktóregojesttodrogajednokierunkowa.Zacmentarzemskręcamywlewo,wul.Floriańską.Pokilkusetmetrachdochodzimydoobwodnicymiastanadrodzenr30iprzezokoło200metrówidziemyjejpoboczem(uwaganabar-dzodużyruch!).Następnieprzechodzimynadrugąstronę,nabezpiecznąścieżkępieszo-rowerową,którąpo2kmdocieramydoBiedrzychowic.

Biedrzychowice (91 km)

Ta 700-letnia wieś leży na wschódod Kwisy, ale od początku swychdziejów związana była z łużyckimkluczemdóbrzamkuCzocha.ZwiązkizŁużycamiwpłynęłynarozwójosadyzwłaszczapowojnietrzydziestoletniej,gdypowstałtujedenzewangelickichkościołów granicznych (dziś katolickikościółparafialnypw.św.Antoniego).

Idąc przezwieś docieramy do pałacu i na końcu chodnika przechodzi-my na lewą stronę bardzo ruchliwej drogi nr 30 łączącej Jelenią Górę

i Zgorzelec. Pominięciu przypałacowego parku przez kolejnych 300metrów,z zachowaniem najwyższej ostrożności, idziemy poboczem drogi. Towarzyszynam pieszy szlak niebieski. Za leśnym parkingiem na skraju lasu schodzi-my z drogi w prawo w stronę skrytej wśród drzew dolinki. Przechodzimyprzeztzw.ZakątekMordu(nazwanawiązujedobitwywokresiewojenhusyc-kich) i dochodzimydopierwszych zabudowańOlszyny.Wmieście poruszamysięgłównąulicą,alenimdojdziemydocentrum(czyliprzeddojściemdourzędumiastaikomisariatupolicji)nakolejnymskrzyżowaniuskręcamywlewo.

Olszyna (94 km)

Najmłodsze miasto Dolnego Śląska(prawa miejskie od 2005r.) licząceponad 5 tys. mieszkańców, ciągniesię przez ponad 4 km. Miejscowośćdzielonabyłanatrzyczęści,ztrzema,częstoodrębnymistrukturamiwłasno-ści.StądwOlszyniezachowałysiętrzypałaceorazpołożonynauboczudwór.PonieważbliskostąddoŁużyc,znacz-nywpływnamieszkańcówmiałynurtyreformacji. Zmiana granic z 1815r.iwłączenieOkręguKwisyorazrejonuLubaniadoŚląska,sprzyjałorozwojo-wi miejscowości. Powstała tu kopal-nia węgla brunatnego, a w połowie

XIX w. – zakłady meblarskie. Również położenie w 1865r. linii kolejowejzLubaniadoJeleniejGóryorazwytyczenienowejdrogizLubaniadoGryfowazwiększyłydynamikęzmian.Wczasachpowojennychrozbudowałasięfabrykamebliiinne,pomniejszezakłady.Mieszkańcy już bardziej miasteczka niż wsi, wybudowali w końcu XIX w.nowy,neogotyckikościółpw.św. Józefa. Jestondziś siedzibąparafii kato-

Wbiedrzychowickimpałacu (z 1702r.) hrabiaAleksander vonMinutoli gro-madziłegipskiemumie, średniowieczne rzeźbyśląskie iobrazyeuropejskichmalarzy.Jegozięć,JoachimvonPfeil,dodałeksponatyzterenówdzisiejszejTanzaniiiNamibii.Obecniewbudynkumieścisięszkołarolnicza.

198

Etap 4 - Droga Sudecka

NoclegFundacja Wioski Franciszkańskiej Gospodarstwo agroturystyczne „Agroryb”Janice 16, 59-623 Lubomierz ul. Nad Stawami 1, Gryfów Śl.tel. +48 75 789 37 00 tel. +48 75 781 26 61, +48 606 553 [email protected] www.agroryb.pl

Pokoje gościnne „Wille-Trans” Hotel „Zaułek” - Pokoje gościnneul. Wojska Polskiego, Gryfów Śl. ul. Wolności 36, Olszyna(przy stacji diagnostyki samochodowej) tel. +48 75 721 25 88, +48 602 533 631tel. +48 75 781 12 92

Pokoje gościnne, ul. Żymierskiego 6, Olszyna (dla pielgrzymów rabat: 35 zł)tel. +48 75 721 24 01, +48 887 296 040, +48 514 651 272

Msze św. Biedrzychowice Olszynaniedziele: 9.00 i 11.00 niedziele: 7.00, 9.00, 11.00, 12.30, 18.00

Gryfów Śląskiniedziele: 7.00, 9.00, 10.30, 12.00, 13.15 (ostatnia niedz. miesiąca) i 18.00

Idąc główną drogą Olszyny, ul. Wolności, dochodzimy do wjazdunaobwodnicęmiasta.Poruszamysięchodnikiemponiżejnasypuobwod-

nicy,kierującsięjejprzebiegiemidochodzimydostacjiautogazuorazodbiciadrogiwkierunkuRadostowa.Tutajskręcamywprawo,wkierunkuwidocznegoprzejazdupodliniąkolejowąiszosąoznikomymruchu.Poprzejściuokoło2kmdocieramynaskrajlasudoskrzyżowaniazduktem,którymprowadzitakżeszlakniebieski.Schodzimywrazznimwlaswlewoiprzebywszyprawie5km,docho-dzimydomiejscaspotkaniazeznakamiDrogiśw.JakubaViaRegia.Wrazztymszlakiemskręcamywprawoinietracączoczuznakówszlaku,wychodzimynaotwarte pola, skądwidzimywdoliniewieże Lubania. Zbliżając się do pierw-szych przedmiejskich zabudowań, przed zalesionym wzgórzem (HarcerskąGórą),narozwidleniudrógwybieramyprawąznich(właśniewstronęowegowzgórza).SchodzimydoUniegoszczy,gdzieskręcamywprawo,wul.Główną.Tak docieramy do kościoła pw. Narodzenia NMP w śląskiej części Lubania.Odpółnocydoprowadza tutajDolnośląskaDrogaśw. Jakuba.DalejwszystkieodcinkiCaminodeSantiagozpołudniowo-zachodniejPolskiprowadząjużrazemdoZgorzelca.

lickiej (kościółotwartywciągudnia),natomiast świątynia zpołowyXIIIw.(pw.PodwyższeniaKrzyżaŚw.)przyul.Wolnościpełnifunkcjepomocnicze.

Pobierz przewodnik

Documents