Permbledhje e Shkurt e Ekonomis

EKONIMIA Fakulteti Juridik Viti I ( Mejdi Bektashi )

Dallimi thelbësor ndërmjet Mikro dhe Makro –ekonomisë ështëse makroekonomia studion funksionimin e ekonomisëkombëtare si një terësi, ndërsa mikroekonomia studionfunksionimin e ekonomisë e studion në mënyrë të ndarë, sipasdisa segmenteve.

1. Paraja si masë e vlerës shërben si matëse e vlerës sëmallrave dhe shërbimeve të ndryshme me ç’rast vlera e tyreshprehet në njësi të caktuara të parasë.Rikardoja mendonte se ajo varet nga rrallësia e punës dhekapitaleve që nevojiten për prodhimin e saj.Marksi mendonte se vlera e saj përcaktohet nga punaabstrakte shoqërisht e domosdoshme për prodhimin e saj.Sipas P.Samuelsonit si në jetën e përditshme që ne llogarisim(masim) pesha të ndryshme në kilogram, ashtu edhe vlerënduhet ta llogarisim me para, me ç’rast të gjitha çmimetllogariten në para, duke mundësuar thjeshtëzimin e procesit tëllogaritjes. Në kohën e sotme me vlerë të parasë nënkuptohet fuqiablerëse e njësisë së saj, e që është e shprehur në sasinë emallrave dhe shërbimeve që mund të blihen me këtë njësi tëparasë.2. Funksioni i parasë si mjet Këmbimi është funksioni më irëndësishëm që e kryen paraja. Në këtë rast paraja paraqitetsi ndërmjetësues magjik në mes blerjes dhe shitjes.. Procesi i

transformimit të mallit në para dhe i parasë në mall quhetmetamorfozë e mallit.3. Funksioni i parasë si mjet kursimi – thesari (ruajtëse evlerës) buron nga kryerja e funksionit të parasë si mjetkëmbimi dhe ka rëndësi të madhe ekonomike pasi që çdosubjekt ekonomik që mendon për të ardhmen patjetër duhet tëkursejë (akumulojë) fuqi blerësi për ta përdorur të njëjtën nëperiudhat e ardhshme. Funksioni i parasë si mjet kursimi bëhetnë formë tezaurimi të monedhave të arit dhe argjendit e nëkohën e tanishme edhe përmes kartëmonedhave konvertibile.4. Funksioni i parasë si mjet pagese mundëson që paraja tëpërdoret nga çdo subjekt ekonomik që e zotëron atë, për tëshlyer (paguar) detyrimet që ka ndaj të tjerëve.. Kambiali (letërme vlerë, e cila në rast të blerjes së mallrave apo shërbimeveme kredi) paraqitet si para kreditore.

RRADHESIA DHE ZGJEDHJARrallesia­eshte parim fundamental ekonomik qe nenkupton sete mirat ekonomike gjithehere mungojne me kerkesat ekonsumatoreve.

Zgjedhja­proces i seleksionimit alternative te mundeshmepoashtu eshte seleksionim i mundesive te kufizuara.

RESURSETResurset­ shpenzimet e bera per prodhimin e te mirave dhesherbimeve ekonomike .

Ndahen :1.resurset natyrore2.resurset materiale3.resurset punuese4.resurset ndermarrese

Resurset e ralla­ nevojat dhe kerkesat njerezore nuk mundteplotesohen gjithmone ne tersi pasi qe resurset prodhuese janete kufizuara.Resurset prodhuese­jane inputet dhe ndahen ne katerkategorikryesore : toka , puna , kapitali dhe ndermarresia.

NDARJA E EKONOMISEEkonomia ndahet ne : mikro ,makro,mezo ,mega dheekonomia e re.

Mikroekonomia – eshte fushe e vecante e shkencesekonomike qe studion sjelljet dhe qendrimet individuale te disakomponenteve te shoqerise qe jane : sektoret prodhues,firmat dhe amviserite.

Makroekonomia – studione funksionimin e ekonomisekombtare si nje teresi. Termin makroekonomia per here tepare e ka perdorure Ragnar Frisch ne vitin 1933Makroekonomia merret me studimin e asaj se si ne kuaderte nje ekonomie kombetar studion problemet e inflacioit,devalvimit , stagflacionit , papunsis etj.

Mezoekonomia – eshte fushe e veqante e shkencesekonomike e cila studion nivelet e ndermjetme qe gjendenne mes njesis atomike te mikroekonomis dhe teresismakroekonomike. Objekti i studimit te mezoekonomise eshteqe te studioje : deget , sectort etj.

Megaekonomia – fusha e shkences ekonomike qe studionfusheveprimin e korporatave multinacionale .

Ekonomia e Re (e­ekonomia) ­ apo si quhet ndryshe edheekonomia informative jane terme per produktet e rejasherbimet dhe tregjet qe jane te nderlidhura me perdoriminekompjuterve , komunikimeve mobile e posaqerishte teinternetite qe japin nje shtytje te posaqme zhvillimit ekonomike.

FUNKSIONET E SHKENCES EKONOMIKEFunksionet e shkences ekonomike jane :1. NJOHESE2. PRAKTIKE3. METODOLOGJIKE

SHKOLLA MERKANTILISTE.Perfaqesuesit :Ne France : antoan monkretjenNe Itali : antonio Sera dheNe Angli : Tomas Man.

SHKOLLA FIZIOKRATEPerfaqesuesit :1. Fransoa Kene.

EKONOMIA KLASIKEPerfaqesuesit :1. Adam Smith2. David Rikardo3. Zhan Batist sej4. Robert Maithus

EKONOMIA MARKSISTEPerfaqesuesit :1. Karl Marksi2. Fridrih Engelsi3. Vladimir Iliq Leni

EKONOMI NEOKLASIKEPerfaqesuesit :1. Alfred Marshall2. Klark3. Pereto etjPerfaqesuesi me i njohure eshte : Jozef Shumpeter .EKONOMIA KEJNZIANEPerfaesuesit :1. Xhon Majnard Keines

NEOLIBERALIZMI DHE KRITIKATPerfaqesuesit :1.Friedrich August von Hayek2.Milton Fridman

EKONOMIA MODERNEPerfaqesuesit :1.Xhon Keneth Galbrajt2.Paul Samuelson3.Joan Robinson4.Terli Mings etj.EKONOMIA INSTITUCIONALEPerfaqesuesit :1.Ronald CoaseEKONOMIA POZITIVEStudione se cfare eshte ? ne ceshtjet ekonomike.EKONOMIA NORMATIVEStudione se cfare do te jete ?ne ceshtjet ekonomike.AKTIVITETET EKONOMIKENdahen :1.Prodhimi2.Shperndarja3.Kembimi4.Konsumi

SUBJEKTETE E EKONOMIKE

Ndahen :1.Amvisertite – kane karaktere SHPENZUES2.Firmat3.Shteti

INSTITUCIONET EKONOMIKENdahen :1.Planifikimi2.Prona3.Tregu Institucioni me i rendesishem eshte PRONA .

PROBLEMET PARESORE TE EKONOMISE SE TREGUTNdahen :1. Cka te prodhohet2. Si te prodhohet3. Per ke te prodhohet

LLOJET E EKONOMISE SE TREGUTJane :1.anglosakson2.aziatiko­lindor –japonez3.kontinental (gjerman)

ANALIZA EKONOMIKE E KRIMITNje kohe te gjate analiza e kriminalitetit respektivish te shkeljae ligjit ishte e rezervuar per shkencat juridike dhe per disashkenca jo ekonomike sic jane : sociologjia e ne disa raste me

te renda edhe psikologjia ,Becery ne vepren e tij “krimi dhedenimi” me aneksin“analiza ekonomike” theksone sekriminelet sillen ne menyre plotesishte rasionale dhe semotivimi i tyre i pergjithshem nuk dallon shume nga motivi iindivideve te tjera .

Dhuntia e vecante qe disa njerz e kane per te organizuarburimet e tokes te punes dhe te kapitalit per te prodhuare temira materiale duke kerkuar mundesi te reja biznesi dhezhvilluar menyra te reja te kryerjes se pune quhetNDERMARRESI .

DEVIDENTEE ardhura nga kapitali i avancuar ne kapitalin industrial quhetDEVIDENTA

SI NDAHET PRONANdahet :Prona shteterore – dmth pronen e menaxhojne shteti permesorganeve ;Prona individuale –eshte pron qe shteti nuk mund te konfiskoje

SI NDAHET TREGUNdahet :1.Tregun lokal2.Tregun nderkombetar3.Tregun me pakice

4.Tregun me shumice

KUSH E QEVERISE TREGUNKonsumatoret Planifikimi dhe direktivat ekonomike janekarakteristike e sistemit ekonomike KOMANDUESMallrat dhe sherbimet qe shfrutezohen nga ana efirmave(kompanive) ne proceset e prodhimit (toka , puna,kapitali ) quhet INPUT

Vepra kapirale e Xhon Majnard Kejns ishte :­ Teoria epergjithshme e punesimit , interesit dhe parase.Revolcioni industrial ne shek e XVII eshte paraqitur ne :­ Anglidhe FranceTRI DEMENZIONET E EKONOMISEKONKURRENCA­eshte nje dimension qe veprone ne menyrehorizontale dhe nenkuptone oferten dhe kerkesen nemekanizmin e tregut.Llojet e konkurrences jane :1.Konkurrenca e kufizuare ;2.Plotesishte e lire dhe3.Plotesishte e kufizuare.

KOMANDA –eshte dimension klasore sepse ekziston klasa elarte qe komandon dhe klasa e uleta e cila eshte e komanduar.NDERRIMI –eshte dimension kohor qe i dedikohenndryshimeve evolutive te sistemeve shoqerore.

RROTULLIMI I KAPITALIT TE AVANCUARKapitalin e avancuar e klasifikojme ne :KAPITALI FIKS –ne kete kapital hyjne ndertesat , makinat ,infrastruktura .KAPITALI QARKULLUES – eshte proporcional me sasin eprodhimtarise qe duhet kuptuar se rritja e vellimit teprodhimtarise proporcionalisht rritet edhe sasia e shpenzuar ekapitalit qarkullues.AKUMULIMI I KAPITALITTe akumuloshe do te thote te grumbulloshe kapital.Akumulimi i kapitalit nenkuptone grumbullimin e parase sefituarnga pronari i kapitalit prej akumulimit .Kemi :a. Akumulim “para”b. Akumulim realSTRATEGJITE KRYESORE TE KONKURRENCESJane :1.Konkurrenca e cmimeve­zhvillohet kur firmat angazhohenper terheqjen e bleresve duke iu ofruar mallrat te njejte sifirmat tjera por me cmime me te uleta.2.Depertimi –behet kur firmat random te mbijetuara ne nxitjenper shtimin maksimal te fitimit e te cilat kane financuar instituteshkencore hulumtuese dhe teknike te prodhimit per treg te cilatbejne zbulimet te reja.Fuqia monopoliste – arrihet kur nje firme mbizoterone mbifirmat tjera konkurruese qe mund te arrihen me konkurrencelojale dhe jolojale dhe me centralizimin.

OFERTAOferta – sasia e mallrave dhe sherbimeve ne tregOferta – me raport me cmimet eshte ne perpjestime te drejte.KERKESAKerkesa – sasine e parase per blerjen.Sfida ekonomike “se per ke te prodhohet” zgjidhet permes:OFERTES DHE KERKESES.LLOJET E FIRMAVE SIPASE ORGANIZIMIT1.Firma individuale­jane ndermarrjet ne pronesi individualeperkatesishte pronesi personale , posedues i vetem por edhedrejtues i vetem.2.Ortake –ky lloj organizimi te ndermarrjeve eshte forme me elarte dhe perbehet prej dy ose me shume pronar .3.Korporatat apo shoqeri aksionare –formohen mecentralizimin vullnetare te kapitalit qe realizohet ne shitje neletrave me vlere te ashtuquajtura aksione , aksioni eshte leterme vlere e cila i jep Pronarit te vet te drejten e titullarit tepronesis ne pjesen perkatese ne pasurine e shoqeriseaksionare.

FORMAT E AVANCIMIT TE KAPITALIT1.Kapitali industrial2.kapitali tregtar3.kapitalin e tregtise se parase4.kapitali aksionar dhe5.kapitali i avancuar ne blerjen e tokes dhe ne punimin e tokesSHPENZIMET E QARKULLIMI

Ndahen ne dy grupe :1.Shpenzimet e kulluara (neto) te qerkullimit ­ keto hyjne tegjitha ato shpenzime te punes se materializuara dhe te punes se gjalle qe jane te lidhura vetem me shit blerjen emallit.Ketu kemi tri forma kryesore :a. shpenzimet te shiteblerjesb. shpenzimet te kontabilitetit tregtar dhec. shpenzimet e parase2.Shpenzime heterogjene (prodhuese) te qarkullimit –quhenshpenzimet prodhuese te qarkullimit sepse paraqiten sidomosdoshmeri e kontinuitetit te prodhimtarise.Ketu kemidy lloje:a. shpenzimet e ruajtjesb. shpenzimet e transportit

KAPITALI HUAKy kapital perhere te pare eshte paraqiture ne sistemin feudalne forme te kapitalit tregtar dhe te kapitalit fajde qe kryesishtejepet ne mallra si mjete e pune , lende pune ose si te mira perekzistencen dhe kthehet para ose me teper ne mall.

NORMA TE KAMATESKamata –eshte cmimi i vleres se perdorimit te kapitalit hua.Faktoret qe veprojne ne formimin e normes se kamates jane:1.norma e fitimit qe eshte prej nga rrjedh interesi dhe2.oferta dhe kerkesa per kete kapital.

Norma e fitimit eshte tregues i rentabilitetit te kapitalit nefunksion i cili po qe se eshte i huazuare duhet te ndahet nemes dy kapitalisteve : huadhenesit dhe huamarresit.

BANKA DHE PUNET BANKAREBanka –eshte institucion financiare i vecante i cili ne menyreprofesionale marret me marrjen dhe dhenien e kredise si dheme ndermjetesimin ne qarkullimin e pagesave te klienteve.Bankat ndahen ne :Punet pasive – perfshijne grumbullimin e mjeteve te paraveperkohesisht te liruara nga rrethxhirimi nga burimet endryshme . Punet aktive –perfshijne ne tere aktivitetin ebankes ne raport me huamarresit.Punet neutrale – I ben banka kur paraqitet vetem sindermjetese ne pagesat e ndryshme ne llogari te klienteve tevet

KAPITALI AKSIONARKapitali aksionare –eshte ai kapital i cili formohet me parimin ecentralizimt te kapitaleve te shperndara ne duart e shumekapitalisteve ne nje te perbashket.

DEVIDENTEE ardhura qe rrjedhe nga kapitali aksionar quhet dividende.

CMIMI I AKSIONEVE

Eshte vlera reale e aksionit sipas se ciles ajo edhe shitet netreg.

KAPITALI FIKTIVNenkuptohet kapitali i imagjinuar i cili nuk ekziston.

RENTA –e ardhura nga prona mbi token.Renta –eshte e ardhura e fituar pa pune te cilen e merr ndonjeperson kur pasurin e tij ia jep ne shfrytezim.Rentat ne kapitalizem mund te jene :a. rentat diferencialeb. rentat absolute dhec. rentat monopoliste.

RENTAT DIFERENCIALEEshte rente qe paraqitet ne nje diference te caktuar sikurseedhe fitimi suplementar ne industri .Kto paraqiten ne forme :a. rentes difereciale Ib. rentes difereciale II

RENTA ABSOLUTERenta qe sjell cdo trull toke pavaresisht nga vetite e saj praedhe toka me e dobet quhet RENT ABSOLUTE.

RENTAT MONOPOLISTEEshte pjese e mbivleres se krijuar por qe ne saje te vet

vecante te tokes ato pjese te fitimit suplementar e pervetesonpronari i tokes ne forme te rentes monopoliste.

FORMAT E MONOPOLEVEMund ti ndajme :Format e ulet dheFormat e larta te lidhjeve monopoliste.

Format te uleta :1.Marreveshjet xhentelmene –jane marreveshje te grupeve tekapitalisteve qe arrihen per te realizuare politike te caktuar netreg.2.Konventat –jane marreveshje te ngjajshme por me njendryshim se jane jashte lemit te industrise e me teper perbankat , shoqerin e sigurimit .3.Ringet e korneret­jane marreveshjet afatshkurtra mekarakter spekulativ.

Format e larta :1.Kartelet – jane forme me e perhapur e lidhjevemonopoliste.Duke u bashkuar ne kartel anetaret qe ruajneplotesishte pavarsine e tyre prodhuese financiare dhe tetregut.2.Sindikatat – jane lidhje monopoliste ku anetaret e ruajnepavarsine prodhuese dhe financiare por e humbin pavarsinkomerciale .3.Trustet – jane forme me e larte e lidhjeve monopoliste ne te

cilat anetaret e humbin ne tere pavaresine e vet ekonomike siprodhuese financiare ashtu edhe komerciale.4.Koncernet –jane forma me te persosura te lidhjevemonopoliste qe bashkimin e bejne ne drejtim vertikal dhehorizontal.

FORMAT E MONOPOLEVENdahen :Monopol ,Duopol ,Oligopol

SHKAQET E INFLACIONITShkaqet Jane :Inflacioni i kerkeses –eshte rezultat I rritjes se ofertes separave ne tregun e caktuar si dhe te rritjes seshpenzimeve,qeveritare.Inflacioni i kostos – nenkupton rritjen e shpenzimeve teprodhimit si dhe rritjen e tepruar te kerkeses sekonsumatoreve.Inflacioni inercialInflacioni monetar.

LLOJET E INFLACIONITJane :Inflacioni I moderuar

Inflacioni I galopantInflacioni I hiperinflacioni

DEVALVIMMe devalvim­nenkuptojme zvogelimin zyrtar te vleres sekembimit te valutes kombetare permes vendimit ligjor ekrahasuar me ar ose valutat tjera konvertibile.

REVALIMIRevalimi –eshte proces ekonomike I rritjes se kursit zyrtartevalutes kombetare ne krahasim me arin ose valutat tjerakonvertibile.

DEFLACIONIDeflacioni –eshte zvogelimi i pergjithshem i nivelit te cmimeve .Deflacioni mund te jete :I Hapur –qe karakterizohet me renien e cmimeve dheI ngadalshem –qe karakterizohet me zvogelimin e qarkulliittemallrave dhe sherbimeve.Pasojat e deflacionit jane :Zvogelimi i kerkesave per blerjen e mallrave dherenia e cmimeve etj.

NULIFIKIMIParaqet anulimin ose heqjen e zerova nga ana e shtetit temonedhes se ligjshme.

Arsyet e nulifikimit te parase jane :tekniko­praktikedhePsikologjike

STAGFLACIONIMe stagflacion nenkuptojme ekzistimin e normes se inflacionitne lartesi me te madhe se 3 % por te percjella me norma elarte te papunesis (8­13%).

BANKAT DHE SISTEMI BANKARKlasifikimi i institucioneve bankiere mund te behet ne :Bankat monetareBankat depozitueseBankat afaristeBankat investiveBankat e sigurimeveBankat univerzale

Banka perbehen prej dy niveleve :Banka qendrore dheBanka e instituciove financiaro­kreditore e tregtare.

CIKLET EKONOMIKEZgjatja e cikleve ekonomike varet nga dy faktore :Nga zevendesimi I kapitaleve ekzistuese dhenga investimete reja .

Shkaqet cikleve ekonomike munde te jene :

endogene dheegzogene.

Karakteristikat me te rendesishme jane:InvestimetPapunesia dheLikuiditeti etj

TREGU I PUNESTregu i punes –eshte vend ku behet vendosja e mardhenievete caktuara ndermjet individeve qe jane te afte per pune dheqe kane interes qe te punojne.

LLOJET E PAPUNESISEJane :Papunesia ciklike –krijohet ne periudhen e depresionit osete krizes ekonomike.Papunesia strukturale –paraqitet si rezultat i mos perputhjesagregate ndermjet ofertes dhe kerkeses per force punuese.Papunesia frikcionale –paraqitet per arsye te nderrimit tevendbanimit etjPapunesia sezonale –eshte papunesi afatshkurte qezakonisht krijohet ne veprimtarit qe kane karakter sezonalbrenda vitit.

SHKAQET E PAPUNESISESi shkaqet me te shpeshta te papunesise mund te paraqiten :nderrimi I vendbanimit ,hyrja per here te pare ne kontigjentin e punes,nderimi I teknologjise etj.

PUNESIMI I FORCES PUNUESE DHE TREGU I PUNESPunesimi I forces punuese mund te analizohet nga disaaspekte sic jane :aspekti I gjere dheI ngushte .Format me te shpeshta te punesimit jane :Punesimi I perhershem­ku gjate javes se punes punohet40ore por orari mund te jete edhe me I shkurter.Punesimi kohor –kur marreveshja per pune eshte 4 jave.Java e koncentruar – kur punohet nga 4 dite ne jave me 10orene dite.Ndarja e vendit te punes –kur dy individe ne mes tyre mundtendajne pergjegjesite per kryerjen e te se njejtes pune.

SINDIKATATParimet kryesre ne te cilat duhet mbeshtetet veprim Isindikatave jane :Parimi I vullnetariziit ;Sendikalizimi krijohet nga poshte ;Parimi I solidaritetit ;Pavarsia nga partite e forcat politike dhe nga shteti ;

sindikatat duhet te veprojne si institucion.

Sindikatat klasifikohen sipas:Kompanise apo ndermarrjes ;Zejtarise ;Profesionit ;Industrise dhe te pergjithshme.

SINDIKATATKetu kemi tri tipe (grupeve) te sindikateve te punetoreve :1.Sindikata zejtare (tregtare)2.Sindikata industriale dhe3.Sindikatat te punonjesve publike

SINDI. .ZEJTARE –jane lloj i sindikates , antarsia e te se cileseshte e perbere nga individe qe ushtrojne te njejten zeje oseqe jane te punesuar ne tregti.SINDI. INDUSTRIALE­paraqet nje bashkim vullnetarantaresiae te se ciles eshte e perbere nga individet qe punojne ne tenjejten kompani ose industri te caktuar.SINDI.E PUNONJESVE PUBLIKE­eshte nje bashkim antarsieete ciles eshte e perbere nga individe qe punojne per qeverinlokale , shteterore ose federale.

SINDIKATAT NDERKOMBETARENe SHBA ekzistojne tri nivele te strukturave te sindikatave :

1.sindikatat lokale ;2.sindikatat nacionale3.federata e sindikatave nacionale

DIALOGU SOCIAL DHE KONTRATAT KOLEKTIVE TEPUNES.Me dialog social –nenkuptojme te gjitha llojet e marreveshjevete perbashketa dhe bashkepunese.Tri shtyllat e kete defenicionit jane :1.ingormimi2.konsultimi3.negocimi

QEVERIA , PUNEDHENESIT DHE SINDIKATAT.Roli dhe angazhimi I qeverise ne ekonomin bashkohore tetregut ka te beje me nxitjen dhe stabilitetin ekonomik. Rolin eqeverise ne vitet e 30 kryetari I atehershem I SHBA ,FrenklinRusvelti e devinonte “qeveria ka detyre te caktuarte perdorete gjithe pushtetin dhe resurset e saj per te perballuarproblemet e reja sociale me kontrolla te reja sociale”.

FAKTORET QE NDIKOJNE NE SHTIMIN DHE ZHVILLIMINEKONOMIK.Zhvillimi ekonomik I cdo varet ne radhe te pare nga katerfaktore paresore :1.faktori prodhues njerezor ;2.faktori prodhues natyrore;

3.faktori I kapitalit 4.teknologjia.

MODELET ZHVILLIMORE.Modelet alternative ndal modelit te ekonomise se tregut jane :Modeli socialistModeli I komunizmit sovjetikModeli I tranzicionit dheModeli aziatik.Zhvillimi ekonomike­eshte proces I permiresimit te standartitjetesor dhe mireqenies se popullates ne shtetet ne zhvillim merritje te ardhurave per koke te banorit.

PERIUDHA E TRANZICIONIT .Tranzicioni bashkekohor eshte transformimi radikal dhelargpames I sistemit shoqeroro­ekonomik te ekonomisesecaktuar kombetare.Ekonomia e periudhes se tranzicionit nenkupton ekonomine etranzicionit e cila reformohet nga ekonomia ecentralizimit­planifikuar ne drejtim te ekonomise se tregut.Karakteristikat e ekonomise se tranzicionit jane :1.Kufizimet kohore te funksionimit2.Jostabiliteti dhe jostacionariteti I proceseve ekonomike3.Jofunkcionaliteti I lidhjeve prapa vajtese si dhemosfunksionimi I mekanizmave te vete rregullimit.

KONCEPTET E PERIUDHES SE TRANZICIONIT .Jane dy konceptet kryesore:

Koncepti I shokut (terapise shok) qe nenkupton reformen emardhenieve pronesore , ndertimin e infrastrukture se tregutku te gjitha masat duhet te ndermerren gjate nje periudhe teshkurter kohore.Koncepti I gradualizimit –qe nenkupton se te gjitha keto masaduhet te ndermirren ne etapa te vecanta dhe te ndara njeraprej tjetres.

MASAT PARESORE QE DUHET TE NDERMERREN GJATEPERIUDHES SE TRANZICIONIT.Jane :1.masat e pershtatjes makroekonomike ;2.koncepti I sistemit te ri juridik dhe ekonomik ;3.rivendosja e tregut ;4.liberalizmi I rrjedhave te tregtise se jashtme ;5.ndertimi I rrjetit te sigurise sociale ;6.transformimi pronesor dhe privatizimi.

POLITIKA TREGTARE E LIRE DHE PROTEKSIONISTE .Politika tregtare –eshte politika e qeverise me te cilen merrpjese ne tregtin e nderkombetare permes tatimeve osepermes kufizimeve direkte te importit ose eksportit.Proteksionizmi –eshte teori dhe politike e tregtise se jashtmeqe bazohet ne mbrojtjen e prodhimtarise vendore ngakonkurrenca e jashtme.themelusesi I saj HAMILTON.Klauzula –qe I mundeson nje shteti per te mbrojture industrinee vet permes taksave antidamping.

Doganat –paraqesin nje lloj tatimi qe I paguhet shtetit metecilin ngarkohet malli me prejardhje te vendit apo te jashtem , Icili kalon kufirin shteterore pa marre parasysh se a eshte fjalaper mallin e importuar , te eksportuar apo ansit

POLITIKA TREGTARE E LIRE DHE PROTEKSIONISTE .Protekcionizmi ekonomik – me c’rast paraqiten disaargumente joekonomike qe shpjegojne qe eshte edeshirueshme qe te sakrifikohet mireqenia ekonomike meqellim qe te stimulohen disa qellime nacionale.\KUOTAT –jane restrikcione per importin maksimal te sasise.BARIERAT JODOGANORE –jane rregulla administrativepermes te cilave behet diskriminimi I mallrave te huaja nekrahasim me mallrat vendore.Subvencionet eksportuese –jane masa te politik eskomercialeme te cilat stimulohet eksporti..

FAKTORET ose SHKAQET permes te cilave arsytohetaplikimi I masavePROTEKSIONISTE klasifikohet ne dy grupe:1.te natyres ekonomike ;2.te natyres jo ekonomike

INTEGRIMI EKONOMIKFormat e Interngrimit jane :1.zona e tregtise se lire ;2.bashkimi doganor ;

3.tregu I perbashket ;4.bashkimi ekonomik.

ZONA E TREGTISE SE LIRE –eshte marreveshja ndermjetdy ose me shume shteteve per te eleminuar barrierat teriforedhe joterifore qe cenojne tregtin ndermjet tyre.Zona me e njohure e tregtise se lire eshte zona evropiane etregtise se lire (EFTA) qe eshte krijuar ne vitin 1960.

NAFTA , mekanizmi , funksionimi dhe rezultatet.NAFTA –ishte rezultat I perfundimit te rundit te Urugvajit qekishte si rezultat rritjen e te ardhurave dhe zvogelimin ecmimeve te mallrave dhe sherbimeve.Kongresi amerikan NAFTA­ne e ka miratuar ne vitin 1993.Marreveshja amerikano­veriore per tregtin e lire eshtemarreveshja e lidhure ndermjet shba, kanadase edhemeksikes ne vitin 1993 dhe ka hyre ne fuqi me 1 janar1994.

ORGANIZATAT BOTERORE E TREGTISE.OBT­eshte themeluar ne janar te vitit 1995 por sistemi I sajtregtar eshte krijuar gjysme shekulli me pare.Sistemi tregtar duhet te jete :Jo diskriminuesMe I lireI parashikueshemMe kompetitivMe fitimprures per shtetet ne zhvillim.

Marreveshjet me kryesore qe jane nenshkruar nekuaderGATT dhe OBT jane :1.Marreveshja shumepaleshe per tregtine me mallra(GATT­1994);2.Marreveshja shumepaleshe per tregtine mesherbime(GATS);3.Marreveshja mbi aspektet e te drejtave tepronesiseintelektuale per tregtine (TRIPs);4.Memorandumi mbi procedurat qe drejtojne

1.Zgjidhjen e mosmarreveshjeve.∙2.Resurset e Ndermarrësisë (ese)∙RESURSET NDËRMRRËSE – Aftësia për organizimin eprodhimit,per inovacione dhe per marrjen e riskut(rrezikut).

3.Faktoret qe ndikojne ne zhvillimin ekonomik (ese)∙∙ Faktori prodhues njerëzor (oferta e forcës punuese,shkollimi, disiplina dhe motivimi për punë etj.)∙ Faktori prodhues natyror (toka, xehet, klima etj.)∙ Formimi i kapitalit (makinat, uzinat, impiantet, infrastruktuaetj.)∙ Teknologjia (shkenca, inxhinieringu, menaxhimi,ndërmarrësia etj.)

4.Funksioni I parase si mase e vleres (ese)∙∙ Paraja si masë e vlerës shërben si matëse e vlerës sëmallrave dhe shërbimeve të ndryshme me ç’rast vlera e tyre

shprehet në njësi të caktuara të parasë. Në kohën e sotmeme vlerë të parasë nënkuptohet fuqia blerëse e njësisë së saj,e që është e shprehur në sasinë e mallrave dhe shërbimeveqë mund të blihen me këtë njësi të parasë∙ Rikardoja mendonte se ajo varet nga rrallësia e punësdhe kapitaleve që nevojiten për prodhimin e saj.∙ Marksi mendonte se vlera e saj përcaktohet nga punaabstrakte shoqërisht e domosdoshme për prodhimin e saj.\∙ Sipas P.Samuelsonit si në jetën e përditshme që nellogarisim (masim) pesha të ndryshme në kilogram, ashtu edhevlerën duhet ta llogarisim me para, me ç’rast të gjitha çmimetllogariten në para, duke mundësuar thjeshtëzimin e procesit tëllogaritjes.5. Ekonomiksi dhe drejtsia∙Ekonomia (ekonomiksi) është e posaçërisht teoria ekonomikeështë ngushtë e ndërlidhur me të drejtën.Sipas Hal R. Varian secila nga këto 2 fusha shkencore kaelemente të rëndësishme normative.Sipas Varianit tri çështjet parësore ekonomike që lidhen me tëdrejtën dhe ekonominë janë:∙ Analiza e Krimit – ku ekonomiksi mund të përdoret për tëanalizuar zgjidhjen e aktiviteteve dhe veprimeve penale përkrijimin e nxitjeve që do të frenonin krimin∙ E drejta e detyrimit – me ç’rast ekonomiksi mund tëpërdoretpër të analizuar ndikimin e formave të ndryshme tëligjit mbi përgjegjësit∙ Çështjet e veçanta Ligji Antitrust ku ekonomiksi mund të

përdoret për të vlerësuar ndikimin e sjelljes së firmave si dhetë masave ligjore për fiksmimin e çmimeve.

6.Çka I avancon korporatat nga firmat∙Struktura drejtuese ndryshon rrënjësisht nga firmat individualedhe firmat ortake sepse organizohen në formë qeverisjeje kumarrin pjesë të gjithë pronarët në formë të një hierarkie më nëkrye Kuvendin e Aksionarëve deri të Këshilli Ekzekutiv, ndërsaudhëheqjen e drejtpërdrejt e bëjnë udhëheqësit profesional.

7.Ideja per formimin e ekonomise fikse∙ 8.Autoret e ekonomise mikste∙ Ekonomisti freng Fransua Peru

9.Autoret e ekonomise marksiste∙Përfaqësuesit: Karl Marks “Kapitali”, Fridrih Engels “Kritika eekonomisë politike”, “Anti­Dyringu”, Vladimir Ilic Lenin“Imperializmi si shkallë më e lartë e Kapitalizmit”.

10.Çka eshte ILO∙Sot rol të rëndësishëm në koordinimin e veprimeve dheorganizimeve sindikale luan Organizata Botërore e Punës(ILO) me seli në gjenevë.

11.Kur eshte formuar B. Ekonomike Evropiane∙

12.Çfare eshte inflacioni ne rritje nga 1­5%∙

Inflacioni të moderuar kemi në rastet kur niveli i përgjithshëm içmimeve ngritet ngadalë (në mënyrë të qetë). Zakonishtnorma vjetore e Inflacionit në këto raste nuk e kalon numrinnjëshifror. Në kuadër të ekonomive të tregut norma e ulët e tij(1­5%) konsiderohet si e dobishme për stimulimin eprodhuesve në shtimin prodhimit e të punësimit.

13.Papunsia frikcionale∙∙ Papunësia frikcionale (e dëshirueshme) paraqitet përarsye të ndërrimit të vendbanimit, kërkimit të punës për shkaktë pagave më të larta, për shkak të lëvizjes se pandërprerë tëpopullatës nga një rajon në rajonin tjetër, të punësimit të ri tëstadeve të ciklit jetësor etj.

14.Barrierat jodoganore∙Barierat jodoganore, janë rregulla administrative përmes tëcilave bëhet diskriminimi i mallrave të huaja në krahasim memallrat vendore.

15.Çka perfshijne resurset e ndermarresise∙RESURSET NDËRMRRËSE – Përfshinë vetë punën,iciativën dukurit, efekasitetin e organizimt të punës,menagjimi, marrja e rriskut etj.

16. Kush është autori I ligjit te rrallesisëTesti tjeter∙Ekonomisti Isuedez Gustav Cassel(1866­1945),formuloj dheshpjegoj ligjin e rrallesise.

17.Çka eshte ekonomia sociale e tregut (ese)∙Suksesi I ekonomise socjale te tregut (ESK) vjen ne shprehjene rastet kur si mates(indicator) nuk merret vetem vetemshtimi I GDP vendore por ne analiza perfshihen edhe vleratjera,siq jane:drejtesia shoqerore,barazia e kushteveekonomike dhe socjale per te gjithe,humanizimi I punes,demokratizimi I ekonomise dhe mbrojtja e ambientit.

18.Dallimi mes ekonomise normative dhe ekonomisepositive(ese)∙Ekonomia pozitive merret me studimin dhe përshkrimin efakteve dhe fundksionimin e ekonomisë. Ajo studion se “cfarëështë?” në cështjet ekonomike.Ekonomia Normative përfshin ligjshmëritë etike dhe gjykimet ecaktuara për vlerat shoqërore dhe eknomike. Ajo studion se“cfarë do të jetë?” në cështjet ekonomike

19.Kërkesa dhe ligji I kerkeses (ese)Kërkesa shprehet në sasinë e parave që kanë nevojtarët përblerjen e atyre të mirave ose shërbimeve që u nevojiten.Kërkesa pa dyshim varet nga oferta në sasinë dhellojllojshmërinë e të mirave të ofruara, por kësaj të dytës,ofertës I intereson (thellësia) e xhepave të blerësve. Kërkesanë veçanti është në varësi më të drejtpërdrejt me çmimet metë cilat qëndron në përpjestim të zhdrejtë.

20.Deflacioni dhe shkaqet e deflacionit (ese)∙Deflacioni është zvogëlimi i përgjithshëm i nivelit të çmimeve.Ai paraqet rënien e përgjithshme të nivelit të çmimeve tëshitjes së mallrave dhe shërbimeve në ekonominë e një shtetigjatë një periudhe më të gjatë kohore.21.Format e ulta te lidhjeve monopoliste∙Karakterizohen me atë se të gjithë anëtarët, nënshkruesit emarrëveshes e ruajnë pavarësinë e vet të plotë. \Marrëveshjet xhentëlmene janë marrëveshje të grupeve tëkapitalistëve, që arrihen për të realizuar politikë të caktuar nëtreg. P.sh. përcaktimi i çmimeve , kusheteve të shitjes etj.Konventat janë marrëveshje të ngjashme por me nje ndryshimse janë jashtë lëmit të industrisë, më tepër për bankat,shoqërite e sigurimit, ndërmarrjet trasnportuese etj.Ringët dhe Kornerët janë marrëveshje afatshkurtëra mekarakter spekulativ. Bëhen marrëveshje dhe përgatitje përmashtrime të tregut. Si p.sh. stimulohet artificialisht gjojamungesa e një malli në të ardhmen e afërt, në mënyrë që tëlirohen nga rezervat jokurrente të mallit dhe atë me çmime tëlarta.Të Pulët marreveshja është në një shkallë diçka më të lartë.Shitja e mallit bëhet bashkërisht dhe të ardhurat derdhen nëarkën (polin) e përbashkët.

22.Perfaqsuesit e shkolles klasike∙Përfaqësuesit Kryesorë:Adam Smithi, David Rikardo, Ëilliam Pet, Zhan Batist, Robert

Malthus dhe Simondi

23.Ekonomia liberale dhe autoret e liberalizmit∙

24.Qka eshte ekonomia natyrore∙Ekonomia Natyrore ­ Në të prodhimi konsumohet për nëvojate vet prodhuesve.

25.Protekcionizmi ekonomik + kuotat∙Proteksionizmi ekonomik – me ç’rast paraqitën disaargumente, joekonomike që shpjegojnë se është edëshirueshme që të sakrifikohet mirëqenia ekonomike meqëllim që të stimulohen disa qëllime nacionale (qëllimetushtarake, siguria nacionale etj.).Kuotat, janë restrikcione për importin maksimal të sasisë.Keshtu p.sh. BE­ja aplikon kuota (përcaktimi i plafonëve) përimportimin e disa produkteve. Përmes tyre kufizohet sasia emallrave të importuara, por kjo nuk do të thotë se këto nukndikojnë në çmimet vendore.

26.Shkolla monetariste –autoret∙Milton Fridmann

27.Faktoret qe ndikojne ne ekonomine e tregut∙

28.Analiza Ex Ante∙Analiza ex ante nënkupton progozimin modular të proceseve

ekonomike dhe paraqitjen në bazë të koncepsioneve tëcaktuara teorike çka mundëson përcaktimin e ligjshmërive tëzhvillimit të proceseve ekonomike. Kjo merret me një modelose proces të ardhshëm apo hipotetik, dhe kjo analizë mun tëhase tnë teorinë dhe metodologjinë e shtimit ekonomik.

29.Depresioni∙Çrregullimet e ndryshme paraqiten në formë të depresionit qëparaqitet me zvogëlimin e aftësisë blerëse të parasëDepresioni – manifestohet në formë të Inflacionit që paraqetzvogëlimin e aftësisë blerëse të parasë,

30.ILO∙Sot rol të rëndësishëm në koordinimin e veprimeve dheorganizimeve sindikale luan Organizata Botërore e Punës(ILO) me seli në gjenevë.Qëllimi parësor i saj është promovimi i kushteve të drejta tëpunës për gratë dhe burrat dhe sigurimi i kushteve të drejta edinjitoze të punës.Objektivat strategjike të ILO­së:a) punësimi aktiv, zhvillimi i punës autonome dhe promovimi ipunësimitb) sigurimi i të drejtave themelore të punësc) mbrojtja sociale, zvogëlimi i diferencave të mëdha nënivelin e varfërisëd) dialogu social, që është objektiv strategjik, sepse ështëbaza dhe themeli i demokracisë por njëkohësisht edhe mjet

për arritjen e qëllimeve tjera strategjike.

31.Autoret e ekonomise feudaliste ekonomia pozitive dhenormative..Xhon Nevil Kejns baba I ekonomistit Xhon Kejns, në fillim tëshek. XX, ka përceptuar 3 rrjedha kryesore ekonomike:∙ Ekonomia pozitive – që merret me realitetin ekonomikashtu sic është∙ Ekonomia normative – përcakton se si duhej të jetë ajo∙ Shkathësia ekonomike – që bashkon të dyjat në bazë tëprincipit të politikës ekonomike, shkathësisë që pajtonrealitetin dhe qëllimet e dëshiruara.32.Oferta dhe ligji i ofertes..Me ofertë duhet kuptuar gjithë sasia e mallrave dhe eshërbimeve që në një ekonomi të caktuar dhe në një momenttë caktuar mund të nxirret në treg. Kjo sasi varet nga disafaktorë: Faktori bazë është sasia e prodhimit shoqëror I asajekonomie, ndërsa faktori tjetër është eksporti dhe importi qëmund të rritë ose zvogëloj sasinë e ofertës.

33.Parimet e OBT­sme ?Është themeluar në vitin 1994.Parimet kryesore të saj janë: Kombi më i Favorizuar (KMF),që trajton të tjerët në mënyrë të barabartë, që do të thotë sevendet nuk mund të bëjnë dallime ndërmjet partnerëve të tyretregtar.Në kuadër të këtij parimi, sistemi tregtar duhet të jetë:jo diskriminues, më i lirë, i parashikueshëm, më kompetitiv dhe

më fitimprurës për shtetet në zhvillim.

34.qka merret ekonomia e planifikuar ?Si karakteristikë esenciale e sistemit ekonomik komandues(PLANIFIKUAR) mund të merret kombinimi I diturive dhenjohurive imituese, në një anë dhe pushtetit të fuqishëm ngaana tjetër.

35.qka eshte shtimi dhe zhvillimi dhe cilet jan faktoret qendikojn ne te?Me shtim modern ekonomik nënkupton epokën aktualeekonomike në raport të themi me epokën e kapitalizmitmerkantilist o Zhvillimi ekonomik i çdo vendi varet në radhë tëparë nga katër faktorë parësorë dhe atë nga:∙ Faktori prodhues njerëzor (oferta e forcës punuese,shkollimi, disiplina dhe motivimi për punë etj.)∙ Faktori prodhues natyror (toka, xehet, klima etj.)∙ Formimi i kapitalit (makinat, uzinat, impiantet,infrastruktura etj.)∙ Teknologjia (shkenca, inxhinieringu, menaxhimi,ndërmarrësja etj.)se epokën e feudalizmit

36.qka eshte nderrmarrja,dhe cilet jan agjendet ekonomik tesaj?Eshte subject I pavarur ekonomik,qe perdor resursetekonomike per te prodhuar te mira ekonomike ose

sherbimet,me qelli qe te njejtat ti shese ne tregun e caktuar.

37.Cilat jan pikat me esenciale te john galbrajt ?Përfaqësuesit e kësaj shkolle (Galbrajti) kritikon liberalizimindhe sipas tij për zgjidhjen e problemeve bashkëkohoreekonomike duhet nisuar nga analiza e korporatave të mëdhamultinacionale, që zhvillojnë teknologji të lartë dhe realizojnëprimatin e prodhimit ndaj konsumit.

38.cili eshte dallimi ne mes te ekonomis se tregut dheekonomis se planifikuar.?Qëllimet parësore të ekonomisë së tregut janë: zhvillimiekonomik, Liria ekonomike, stabiliteti I çmimeve, punësimi Iplotë, siguria ekonomike, barazia ekonomike, efikasitetiekonomik.Si karakteristikë esenciale e sistemit ekonomik komanduesmund të merret kombinimi I diturive dhe njohurive imituese, nënjë anë dhe pushtetit të fuqishëm nga ana tjetër. Si përfundimmund të thuhet se S.E. komandues I ka kaluar ekonomisë sëtregut vetëm për sa I përket punësimit të njerëzve.

Provimi nga Lenda " EKONOMIA "1.PO ­ JO –

39.Analiza ex ante nuk merret me nje model ose proces teardhshem apo hipotetik ? JO –

40.Depresioni nuk paraqitet ne forme te zvogelimit te aftesise

blerese te parase ?JO

41.Pikenisja e qdo aktiviteti ekonomik eshte ___,ndersa qellimii fundit eshte ____ ?

42..Idhetar i shkolles monetariste eshte :MiltonFridman43.Cili nga autoret e meposhtem e quane ekonomine liberale:a)MiltonFridman,b)George Soros dhe c)Terli Mings ?

44.Ekonomia e prodhimit natyror,ndryshe quhet edheekonomia ?Tradicionale

45.Teoria dhe politika e tregtise se jashtme, qe bazohet nembrojtjene prodhimtarise vendore nga konkurrenca e jashtmequhet :a)protekcionizem ,

46.Integrimi ekonomia ( Marreveshja ) qe eshte i nenshkruarnga anae SHBA­ve,Kanadase dhe Meksikos,quhet :NAFTA

47.Cila nga keto organizata nderkombetare luan rol terendesishem ne koordinimin e veprimeve dhe organizimevesindikale : a)ILO( Organizata Boterore e Punes

48.Nese kerkesa per kapital eshte e larte,ndersa oferta e

kapitalit eshte e ulet,ateher norma e kamates do te ketetendence te: a)rritet,

49.Perfaqesuesit kryesor te ekonomise klasike ishin : a)Adam Smithib)David Rikardo dhe c)Zhan Batist Sej

50.Cilat jane format e uleta te lidhjeve monopolistike:a)Marreveshjet xhentelmene b)Konventat c)Ringet ekorneretdhe d)Te pullet

51.Qellimet e ekonomise bashkekohore te tregut jane :a)Zhvillimiekonomik ,b)Siguria ekonomike c)Punesimi i plotedhed)Liria ekonomike

52aktoret me te rendesishem qe veprojne ne tregun e punesjane :a)Popullesia,b)Efekti i te ardhurave dhe c)Efektiisubstituimit

53Ku qendron dallimi ne mes ekonomise pozitive dhe asajormative ?.Ekonomia pozitive mirret me studimin dhe pershkrimin efakteve dhe unksionimin e ekonomise ndersa Ekonomiapositive erpiqet te percaktoje "se qfare eshte" ne qeshtjetekonomike kurse ekonomia normative perpiqet te percaktojse"qfar do te jete "ne qeshtjete ekonomike.

54.Çka eshte ekonomia sociale e tregut ?

.Koncepti paresor i ekonomise sociale te tregut mbeshtetet neidene se fushat e ndryshme te jetes njerezore nuk jane teizoluara njera nga tjetra, me q’e rast qellimi nuk eshtemaksimizimit te prodhimit te te mirave dhe sherbimeve ,porshtimit normes se produktit social qe individeve ju mundesonzhvillimin gjithe perfshires te aftesive te tyre ekonomikepermes shperndarjes se drejte te rezultateve te arritura por qejane te pranueshme nga aspekti ekologjik ( mbrojtja e ambientitEkonomia sociale e tregut ne kushtet e sotme tenton qe t’Iharmonizoje kater qellimet fundamentale shoqerore dhe ate :lirite personale,efikasitetin ekonomik,drejtesine socialedheruajtjen e burimeve natyrore.

55.Qka eshte kerkesa dhe Ligji i kerkeses ?Kerkesa shprehet ne sasin e parave qe kane nevojtaret perblerjen e atyre te mirave ose sherbimeve qe ju nevojiten.Kerkesa eshte ne perpjestim te zhdrejt me qmimet e mallraveose sherbimeve sepse rritja e qmimeve e zvogelon kerkesendhe anasjelltas,ulja e qmimeve rrit kerkesen.Kjo tregon se mengritjen e qmimeve te nje malli bleresit mefondet e kufizuara per ate malle zvogelojne sasin e blerjes.Kjovaret se ato te mira jane te domosdoshme .

56.Qka eshte deflacioni dhe cilat jane pasojat e saj ?Deflacioni eshte zvogelimi i pergjithshem i nivelit te qmimeve.Deflacioni paraqet renien e pergjithshme te nivelitte qmimevete shitjes se mallrave dhe sherbimeve ne ekonomin e nje

shteti,ne nje periudhe me te gjate kohore.­

57.Pasojat e deflacionit jane : zvogelimi i kerkesave perblerjen e mallrave dhe renia e qmimev,zvogelimi i normesseprofitit,rritja e papunesise etj.JO ­

58.Perfaqesues kryesor i ekonomis neoklasie ishteFransoaKene ?JO

59.Te gjitha ato te mira qe jane ose dhe gjenden ne rrallesumunges quhen te mira te lira,

60.Qka eshte megaekonomia ?Megaeknomia studion fushëveprimin e kompleksevenacionale dhe multinacionale, problemet globale të njerëzimit,zhvillimin e“ botës së tretë”, tregjet financiare ndërkombëtare,tregtinë ndërkombëtare, problemet parësore të integrimeveekonomike, përparësitë dhe dobësitë e procesit të globalizmit,ndojen globle të ambientit jetësor etj.

61..Qka quajm planifikim.Planifikimi është mënyrë e veçantë e alokimit ( vendosjes ) tëresurseve për shfrytëzuesit e autorizuar.

62..Ekonomija e planifikuar ishte karakteristik e cilaveshteteve:

a)te zhvilluar ekonomike,b)te pazhvilluara dhec)mesatare tezhvilluara

63.Shkruaj per renten absolute ?Renta qe sjell cdo trull toke pavaresisht nga vetite e saj praedhe toka me e dobet quhet RENT ABSOLUTE.­ Renta absolute – eshte e njejte per te gjitha trojet etokave,pavaresisht nga plleshmeria dhe largesia e tyre ngatregu.

64.Cilat jane tri dimenzionet e ekonomis ?.Tri dimensionet e ekonomis jane : a)konkurrenca(horizontale),b)komanda (vertikale )dhe c)nderrimi( kohore).

65.Qka eshte akomulimi i kapitalit ?Nocioni akumulim i kapitalit nënkupton grumbullimin e parasësë fituar nga pronari i kapitalit prej realizimitn të outputit,minusinputi, dhe shpenzimet individuale të kapitalistit .

66. Pra akumulimi bëhet nga fitimi i pastër i kapitalit.1.PO

67.Dimensioni kohor i ekonomis tri dimenzional eshtkonkurenca ?JO

68.Termi ekonomi politike per here te pare esht perdorur ne1615 ngakush ?Antoan Monkretjen

69.Procesi i transformimit te resurseve ne te mira osesherbime tedobishme quhet ?Prodhimi

70.Firma ( Ndërmarrja ) –është subjekt i pavarur ekonomik qëpërdorë resurset ekonomike për të prodhuar të miraekonomike ose shërbime, me qëllim që të njejtat t’i shesë nëtregun e caktuar. ( Vlen të ceket se vetëm firmat mirë tëorganizuara, fleksibile inovative dhe të përgjegjshme arrijnëqëtë mbijetojnë në këto kushte).

71..Nese ne nje treg rriten qmimet e mallrave dhe sherbimeveateher kerkesa per ato mallra dhe sherbime zvogelohet

72.Shkruaj rreth kamates si e ardhura e kapitalit ?.Kamata ( interesi ) – eshte qmimi I vleres se perdorimit tekapitalit hua .

73.Qka quajm inflacion? ( Nocionin ).Me inflacion nenkuptojm rritjen e qmimeve te percjellura mezvoglimin e aftesise blerse te paras , Rritjen permanente tenivelit te pergjithshem te cmimeve dhe te nivelin proporcionalte rritjes se nivelit te pergjithshem te cmimeve ne njesi tecaktuar te kohes.

74.Qka quajm nultifikim ? ( Nocionin ).

NULIFIKIMI ­ paraqet anulimin ose heqjen e zerova nga ana eshtetit te monedhes se ligjshme.

75.Perfaqesuesit kryesor te shkolles moderne te ekonomissishin ?Xhon Keneth Galbrajt,b.Paul Samuelsonc.JoanRobinson,d.Terli Mings etj.

76..Procesin e prodhimit mund ta analizojm nga 2 aspekte,cilat jane ato ?Prosecin e prodhimit mund ta analizojme ne dy menyra atojane :a)aspekti teknik dhe b)aspekti ekonomik.