ĠÇĠNDEKĠLER
Dijital Oyun Dizaynı Programlarının Eğitimde Önemi -------------------------------------- 1
Akıllı Telefon Tabanlı Sanal Gerçekliğin Mesleki Eğitimde Uygulanması ------------------ 8
The Software Management Pıs-A (Paratus Informatıon System) And
Implementatıon In The Republıc Of Kosovo ----------------------------------------------- 14
Teknoloji Destekli Eğitimde Uygulanan Sınıf Yönetim Modelleri -------------------------- 24
Mesleki Eğitim Ve Öğretimde Kullanılan Teknolojik Aletlerin Öğrenciler
Üzerindeki Etkisi : Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Teknik Bilimler
Meslek Yüksekokulu Örneği ---------------------------------------------------------------- 33
Meslek Yüksekokulları Malzeme Ve Malzeme İşleme Teknolojılerı Bölümünde
Yer Alan Mobilya Ve Dekorasyon Programının Sorunları Ve Çözüm Önerileri. ----------- 38
Süs Bitkileri Sektöründe Yalova Garden A. Ş. Kümelenme Modeli
İçindeyenilikçi Yaklaşıma Sahip Bir Paydaş “Solo Plant” Örneği -------------------------- 44
Tky Çerçevesinde İç Müşteri Memnuniyetine İlişkin Bir Uygulama: Nku Çemyo
Örneği --------------------------------------------------------------------------------------- 53
Küresel Kriz Sonrasında İşgücü Piyasasının Beceri Uyuşmazlığı Açısından
Değerlendirilmesi: Eskişehir Örneği ------------------------------------------------------- 61
Poglavarstvo Opštine Ribariće (1915-1918) [Council Municipality Ribariće
(1915-1918)] ------------------------------------------------------------------------------- 71
Plakalı Isı Eşanjörlerinde Plaka Yüzey Açısının Isı Transferine Olan Etkilerinin
Deneysel Olarak Araştırılması -------------------------------------------------------------- 86
Lastik Ömrünü Etkileyen Faktörler --------------------------------------------------------- 94
Yeni Nesil Hiperakışkanlaştırıcı Beton Katkılarının Prefabrikasyonda
Kullanımının Deneysel İncelenmesi ------------------------------------------------------ 101
Fotovoltaik Güneş Paneli Destekli Batarya Şarj Ve Led Aydınlatma Sistemi
Uygulaması-------------------------------------------------------------------------------- 108
Farklı Kurutma Sıcaklıklarında Isı Pompalı Kurutucunun Performans Analizi ---------- 118
Tıbbi Bitkiler Programı Öğrencilerinin İşyeri Uygulamalı Eğitimde Sektör
Tercihleri ---------------------------------------------------------------------------------- 131
Önlisans Öğrencilerinin Staj Verimliliği Değerlendirmesi: Selçuk Üniversitesi
Doğanhisar Myo Örneği ------------------------------------------------------------------ 136
Meslek Yüksekokullarında İşyeri Eğitimi Derslerinin Öğrencilerin Beklentilerini
Karşılama Düzeyi: Uludağ Üniversitesi Örneği ------------------------------------------ 144
Termal Kameralar İçin Otomatik Odaklama Algoritmalarının Değerlendirilmesi ------- 156
Complexicity Calculation Of Sorting Algorithms, Visualition And Comparision
Of Performance Analysis ----------------------------------------------------------------- 164
Farklı Sürme Yöntemleriyle Çalışan Asenkron Motorların Eşdeğer Devre
Parametrelerinin Belirlenmesi ------------------------------------------------------------ 170
İki Boyutlu Devre Resminin Tasarlanan Üç Eksenli Bir Platform İle Plaket
Üzerine Çizimi ----------------------------------------------------------------------------- 179
Bilgisayar Programcılığı Öğrencilerinin Programlama Öz Yeterliliklerinin
Ölçülmesi: Merzifon Myo Örneği --------------------------------------------------------- 183
Meslek Yüksekokullarında Çalışan Öğretim Elemanlarının Mesleki Doyum İle
Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi --------------------------------------------------- 189
Bilgisayar Programcılığı Önlisans Öğrencilerinin Kariyer Beklentileri ------------------- 197
Özel Güvenlik Görevlilerinin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Belirlenmesi:
Adıyaman Örneği ------------------------------------------------------------------------- 209
Myo Öğrencilerinin Kurumsal İmaj Algıları Ve Okullarına Bağlılıklarını Etkiliyken
Faktörler - Cumhuriyet Myo Ve Zara Ahmet Çuhadaroğlu Myo Üzerine Bir
Araştırma ---------------------------------------------------------------------------------- 220
Meslek Yüksekokullarında Kalite Yönetim Sistemi Uygulamaları: Namık Kemal
Üniversitesi Çorlu Myo Ve Çerkezköy Myo Örneği --------------------------------------- 231
Meslek Yüksekokullarının Öğretim Kalitesine Etki Eden Faktörler ---------------------- 241
İlk Ve Acil Yardım Programında Okuyan Öğrencilere Ambulans Simülasyon
Laboratuvarında Uygulanan Eğitimin Temel Beceri Düzeyine Etkisi -------------------- 251
Trafik Kazalarının En Aza İndirgenmesinde Otobüs Kaptanlığı Eğitiminin Önemi ------ 259
Grafik Tasarımı Ön Lisans Programlarının Mevcut Durum Analizi ---------------------- 269
Üniversite İdari Personelinin Tükenmişlik Düzeyi Üzerine Bir Araştırma --------------- 276
Meslek Yüksekokullarındaki Öğrencilerin Kurumsal Yönetim Algısı: Atça Meslek
Yüksekokulu Örneği ---------------------------------------------------------------------- 287
Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Sosyal Medyaya İlişkin Tutumları ----------------- 295
Duygusal Zeka, Örgütsel Bağlılık Üzerinde Etkili Midir? Meslek
Yüksekokullarında Görev Yapan Öğretim Elemanları Üzerinde Bir İnceleme ---------- 303
Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Meslek Seçiminde Etkili Olan Faktörlerin
Belirlenmesi: Akdeniz Üniversitesi Elmalı Meslek Yüksekokulu Örneği ----------------- 309
Türkiye’de Yükseköğrenim Kurumlarında Eğitim Gören Öğrencilerin Sanatsal
Ve Kültürel Farkındalıkları ---------------------------------------------------------------- 318
Ekran Estetiğinin Resim Sanatında Kullanımı ------------------------------------------- 324
Meslek Yüksekokullarında Pazarlama Programı Öğrencileri İçin Alternatif Bir
İstihdam Alanı: Avm ---------------------------------------------------------------------- 333
Mobil Pazarlama Aracı Olarak Qr Kod Ve Sunulan Qr Kod Önerilerine Dair
Tüketicilerin Bakış Açısı ------------------------------------------------------------------ 344
Polislerin Çalışma Yaşamında Örgütsel Stresörler Ve Başa Çıkma Stratejileri --------- 355
Türkiye’de Optisyenlik Programının İncelenmesi ---------------------------------------- 364
Gemi İnşaatı Ve Geri Dönüşüm Sanayisinin Mesleki Yeterlilikleri Işığında
Meslek Yüksekokullarında Uygulanan Gemi İnşaatı Programlarının
Değerlendirilmesi ------------------------------------------------------------------------- 370
Bursa Bölgesindeki Pnömovaginalı Kısraklarda Bakteriyolojik Ve Sitolojik
Bulgular ----------------------------------------------------------------------------------- 379
Lise Öğrencilerinin Meslek Yüksekokullarına Bakışlarının Değerlendirilmesi:
Aydın İli Örneği --------------------------------------------------------------------------- 384
Öğrencilerin Gürültü Ve Akustik Travma Hakkındaki Bilgi Düzeyleri Ve
Odyogramlarının Değerlendirilmesi* ----------------------------------------------------- 394
İş Ve Uğraşı Terapisinin Omurilik Yaralanması Rehabilitasyonundaki Rolü:
Olgu Sunumu ----------------------------------------------------------------------------- 404
Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Öğrencilerinin İlk Yardım Hakkındaki Bilgi Ve
Tutumları ---------------------------------------------------------------------------------- 407
Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokullarında Müfredatlar Hazırlanırken Dikkat
Edilmesi Gereken Faktörler: Atatürk Üniversitesi Modeli ------------------------------- 411
Bel Ağrılı Hastalarda Özür Düzeyi Ve Ruhsal Durum İlişkisi ---------------------------- 420
Probleme Dayalı Öğrenmenin Öğrencilerin Algoritma Dersindeki Başarılarına
Ve Süreçle İlgili Görüşlerine Etkisi ------------------------------------------------------- 425
Moodle Eğitim Yönetim Sistemi İle Bilişim Teknolojileri Alanındaki Örnek Bir
Dersin Uzaktan Eğitim Uygulaması ------------------------------------------------------ 432
Meslek Yüksekokulu Bilgisayar Programcılığı Veritabanı Dersinin Sınavsız
Geçişle Ve Sınavla Gelen Öğrenciler Arasındaki Verimliliğinin Değerlendirmesi:
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu
Örneği ------------------------------------------------------------------------------------- 441
Yeni Teknolojiler İle Bilgisayar Programcılığı Bölümlerinde Yazılım Eğitiminin
Geliştirilmesi ------------------------------------------------------------------------------ 447
Pre-Processing On Skin Disease Images By Mobile Devices ---------------------------- 454
Bölgesel Kalkınmada Etkin Rol Oynaması Beklenen Meslek Yüksekokulu
Mezunlarının Problemleri Ve Çözüm Önerileri: Kırklareli Örneği------------------------ 458
Tarım Ve Gıda Alanında Mesleki Eğitime İlişkin Sorunlar, Sektör Beklentileri Ve
Bazı Öneriler ------------------------------------------------------------------------------ 465
Meslek Yüksekokullarında Trimester (Üçlü Dönem) Uygulamasında Karşılaşılan
Sorunlar: Hacettepe Aso 1. Osb Myo Örneği -------------------------------------------- 473
Sanayi Bölgelerinde Meslek Yüksekokulu Kurulurken Yapılması Gerekenler ----------- 483
Üniversite-Sektör İşbirliği Çerçevesinde Örnek Bir Eğitim Uygulaması: Uludağ
Üniversitesi Teknik Bilimler Myo Grafik Tasarımı Programı Bitirme Projeleri ---------- 487
Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Bilgisayar Okur-Yazarlık Düzeylerinin
Belirlenmesi: Akdeniz Üniversitesi Örneği ----------------------------------------------- 494
Uşak Üniversitesi Banaz Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Okul Ve Geleceğe
Yönelik Düşünceleri ----------------------------------------------------------------------- 504
Dumlupınar Üniversitesi Altıntaş Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Fast Food
Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi --------------------------------------------------- 513
Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Harcamalarının Bileşimi Ve İlçe
Ekonomilerindeki Yeri: Selçuk Üniversitesi Taşkent Meslek Yüksekokulu
Öğrencileri Üzerine Bir Analiz ------------------------------------------------------------ 521
Öğrenci Gözüyle Merzifon Meslek Yüksekokulu ----------------------------------------- 529
Meslek Yüksekokullarının İş Sağlığı Ve Güvenliği Açısından Önemi -------------------- 536
Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Staj Süresinde Meydana Gelen İş Kazaları -
Antalya’da Yaşanmış Bir İş Kazası Örneği ----------------------------------------------- 541
Meslek Yüksekokullarında İş Sağlığı Ve Güvenliği Eğitiminin Gerekliliği Ve İsg
Kültürünün Oluşturulması ---------------------------------------------------------------- 546
Meslek Yüksekokullarında Hizmet Kalitesinin Öğrenciler Tarafından
Değerlendirilmesi: Dokuz Eylül Üniversitesi İzmir Meslek Yüksekokulu’nda Bir
Araştırma ---------------------------------------------------------------------------------- 554
Meslek Yüksekokullarındaki Engelli Öğrencilerin Sorunları Ve Çözüm Önerileri,
İzmir Myo Örneği ------------------------------------------------------------------------- 562
Yükseköğretimde Hizmet Kalitesi Algılarının Memnuniyet Üzerine Etkisi:
Meslek Yüksekokulu Öğrencilerine Yönelik Bir Uygulama ------------------------------- 571
Meslek Yüksekokullarına Sınavsız Geçiş Yapan Öğrencilerin Tarih Algısının
Araştırılması ------------------------------------------------------------------------------- 582
Asp İle Öğrenci Bilgi Otomasyonu ------------------------------------------------------- 588
Bilim İletişimi Ve Bilim Gazeteciliği: Ege Üniversitesi Haber Ajansı Örneğinde
Üniversitelerde Bilim Haberlerinin Üretilmesine Yönelik Bir İnceleme ----------------- 599
Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Bilişim Teknolojileri İle İlgili Tutumları Ve
Ordu Üniversitesi İkizce Meslek Yüksekokulu’nda Bir Uygulama ----------------------- 609
Gary Loyd Bevington Dhe Kontributi İ Tij Për Fonologjinë E Shqipes ------------------ 618
Karayemiş (Laurocerasus Officinalis R.) Bitkisine Ait Polenlerin Bazı Morfolojik
Ve Biyokimyasal Özellikleri --------------------------------------------------------------- 619
Mobil Arıcılık Sistemi ---------------------------------------------------------------------- 623
Isı Geri Kazanımlı Isı Pompalı Kurutucunun Performans Analizi ------------------------ 628
Karacaören I Ve Iı Baraj Gölleri’ndeki Cyprinus Carpio (L., 1758) (Sazan)’Nun
Total Yağ Asidi Bileşiminin Mevsimsel Değişiminin Belirlenmesi ----------------------- 640
Studımı Per Konferencen ----------------------------------------------------------------- 650
European Unıon Efforts To Solve The Conflıct Over Iran’s Nuclear Program ---------- 661
Compensatıon Of Materıal Damage Accordıng To Legıslatıon Of Republıc Of
Kosovo ------------------------------------------------------------------------------------ 668
Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Teknolojik Bilgileri İle Alan Bilgileri
Arasındaki İlişki: Afyon Meslek Yüksekokulu Örneği ------------------------------------ 677
Önlisans Programlarından Biri Olan Muhasebe Bölümünden Mezun Olan
Öğrencilerin Karşılaştığı Sorunlar Ve Çözüm Önerileri: Harran Üniversitesi
Siverek Meslek Yüksekokulu Örnek Bir Uygulama -------------------------------------- 687
Meslek Yüksekokullarındaki Hükümlü Öğrencilerin Karşılaştığı Sorunlar--------------- 697
Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Motivasyonları Ve Kariyer Planlamaları
Üzerine Bir Araştırma --------------------------------------------------------------------- 705
Meslek Yüksek Okulu Öğrencilerinin Psikolojik Sermaye Düzeyleri -------------------- 713
Meslek Yüksek Okulu Mezunlarının İş Olanakları Ve Bucak Emin Gülmez Teknik
Bilimler Myo Coğrafi Bilgi Sistemleri Programı Örneği ---------------------------------- 722
Meslek Yüksekokulu Mezunlarının Program Bazında Kamuda İstihdamı: 2015
Yılı Örneği --------------------------------------------------------------------------------- 727
Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin İstihdam Edilebilirliğini Arttırmada Mesleki
Uygulamalar Dersi ( 3+1 Programlarının) İle İşkur İşbaşı Eğitim
Programlarının Rolü: Honaz Meslek Yüksekokulu Örneği ------------------------------ 737
Kendi İşini Kurmak İsteyen Malzeme Ve Malzeme İşleme Teknolojileri
Mezunları İçin Kosgeb Uygulamalı Girişimcilik Eğitimleri Ve Sonuçları ----------------- 745
Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Girişimcilik Kişilik Özelliklerinin
Belirlenmesi: Akdeniz Üniversitesi Elmalı Meslek Yüksekokulu Örneği ----------------- 753
Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Girişimcilik Eğilimlerinin Belirlenmesi:
Akdeniz Üniversitesi Elmalı Meslek Yüksekokulu Örneği -------------------------------- 763
Sosyal Ağların Meslek Yüksekokulu Öğrencileri Üzerindeki Etkilerinin
Değerlendirilmesi ------------------------------------------------------------------------- 773
Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Girişimcilik Özelliklerinin Belirlenmesi:
Nazilli Myo Öğrencileri Üzerine Bir Çalışma ---------------------------------------------- 783
Gümrük Müşavirlerinin Muhasebe Eğitiminden Beklentileri ----------------------------- 790
Meslek Yüksekokullarında İstihdam Odaklı Muhasebe Eğitimi -------------------------- 800
Meslek Yüksekokullarda Muhasebe Eğitimi Ve Eğitim Müfredatına Bir Öneri ---------- 808
Muhasebe Mesleğinde Meslek Etiği: Meslek Yüksekokullarında Muhasebe Dersi
Alan Öğrenciler Tarafından Algılanması Üzerine Bir Araştırma ------------------------- 819
Meslek Yüksekokulu Öğrenci Stajlarının İçerik Analizi Yöntemi İle İncelenmesi
Kahta Meslek Yüksekokulu Bankacılık Ve Sigortacılık Programı Örneği ---------------- 829
Türkiye’de İşgücü Piyasasının Talebi Ve Meslek Yüksekokulu Sosyal
Programlarının Bu Talebi Karşılama Düzeyinin Sektörel Bazda İncelenmesi ----------- 838
Türk Eğitim Sisteminde Meslek Yüksekokullarının Rolü: Beklentiler, Mevcut
Durum Ve Öneriler ------------------------------------------------------------------------ 847
Mesleki Eğitimde Yapı Denetim Programlarında Staj Uygulamalarına Bir Bakış:
Porsuk Meslek Yüksekokulu Örneği ------------------------------------------------------ 857
Ahşap Bir Tekne’nin Nem Ve Boya Analizinin Mühendislik Yaklaşımıyla
Araştırılması (Antalya Örneği) ----------------------------------------------------------- 862
Organik Rankine Çevriminin Ekserji Verimi Analizi ------------------------------------- 872
Burdur İli Gelecekteki Yıllık Toplam Yağış Miktarı Değerlerinin Yapay Sinir
Ağları Metodu İle Tahmini ---------------------------------------------------------------- 877
Medikal Uygulamalar İçin Etkili Bir Sıcaklık İzleme Sistemi Tasarımı ------------------ 880
Testing Apparatus Design Capable Of Measuring Triaxial Force And Change Of
The Temperature ------------------------------------------------------------------------- 886
Termoelektrık Jeneratör İle Maksimum Enerji Elde Edilmesi İçin Levha
Tasarımı ----------------------------------------------------------------------------------- 896
Derslik Ve Laboratuvarlar İçin Arduıno Kontrollü İklimlendirme Sistemi -------------- 905
Prioritization Algorithm For Robust Crew Planning At Airborne Early Warning
And Control Aircraft ---------------------------------------------------------------------- 914
İklimsel Verileri Etkin Olarak Ölçen Gömülü Bir Sistem Uygulaması ------------------- 919
Türkiye’deki Olivin Mineralinin Fiziksel Ve Optiksel Özelliklerinin Farklı
Tekniklerle İncelenmesi ------------------------------------------------------------------ 926
Prizren İlinde Türk, Arnavut, Boşnak Öğrencilerinin İnsanda Sindirim Sistemi
İle İlgili Kavram Yanılgılarının Karşılaştırılması ------------------------------------------ 933
Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Boş Zaman Kullanma Eğilimlerinin
Belirlenmesi: Tokat Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Örneği ----------------------- 946
Zonat E Ndërmjetme Kulturore Kosovë – Shqipëri Dhe Ndikimi I Tyre Në
Ngritjen E Arsimimit Profesional --------------------------------------------------------- 953
Ndryshimi İ Paradigmës Nga Arsim Dhe Aftësim Profesional Në Arsim Dhe
Formim Profesional ---------------------------------------------------------------------- 959
Antioksidanların Hayatımızdaki Önemi -------------------------------------------------- 970
Meslek Yüksekokullarındaki Hükümlü Öğrencilerin KarĢılaĢtığı Sorunlar
Alaeddin BOBAT Ehlinaz TORUN
Prof.Dr. Kocaeli Universitesi, Kocaeli-Turkey Yrd.Doç.Dr. Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli-Turkey
[email protected] [email protected]
Özet
Anayasa, yasa ve yönetmeliklerle sağlanan yükseköğretim hakkından özellikle son yıllarda pek çok
hükümlü yararlanmaktadır. Ancak, Meslek Yüksekokullarında okuyan hükümlü öğrenciler gerek ceza
ve infaz kurum ve kurallarının gerekse yükseköğretimin kurum ve kurallarının sağladığı olanaklardan
yeterince yararlanamamakta ya da verilen hakları amaç dıĢı kullanmaktadırlar.
Bu çalıĢmada, Meslek Yüksekokullarında öğrenim gören hükümlülerin ve öğretim elemanlarının
yaĢadığı sorunlar ve çözüm önerileri irdelenmektedir.
Anahtar Sözcükler : Hükümlü Öğrenciler, Meslek Yüksekokulu, Ġnsan Hakları ve Yüksek Öğrenim
Problems of Condemned Students in Vocational Schools
Abstract
In frame of rights supplied by Constitution, law and regulations, many condemned students have been
attending universities recently. But, the convicts could not take advantage of these rights adequately or
could misuse these rights.
In this paper, the problems of convicts and academic staff encountered are observed and
recommendations are discussed.
Keywords : Condemned Students, Vocational School, Human Rights and Higher Education
GĠRĠġ
Suç, yanlıĢ ya da zararlı olduğu için yasaklanan ve bazı durumlarda cezalandırılan davranıĢ olarak
tanımlanmaktadır. Hukuki suç, bir toplumdaki hukuki kurumlar tarafından ceza ya da güvenlik önlemi
yaptırımına bağlanmıĢ eylemdir. Suçu gerçekleĢtiren kiĢiye ―suçlu‖ denir. Hukuki anlamda bir
kimsenin suçlu kabul edilebilmesi için, suçun o kimse tarafından iĢlendiğinin hukuki süreçler
sonucunda kanıtlanması gerekir. Suçlu olabileceği düĢünülen kiĢi ―Ģüpheli‖, bir suçlama ile
mahkemeye çıkarılan kiĢi ―sanık‖ sıfatını taĢır. Yargıç kararı ile tutukevine gönderilen kiĢiye
―tutuklu‖, yargılama süreci sonunda suçlu olduğu hükmüne varılarak cezalandırılan kimseye ise
―hükümlü (mahkum)‖ denmektedir. Ceza ise, genel anlamıyla suç karĢılığında uygulanan bir
yaptırımdır (Wikipedia, 2016:1).
Toplumun yapısı ne olursa olsun, suç ya da suçluluk karĢılaĢılabilecek durumlardır. Suç iĢleyerek
cezaevine girenlerin eylemden önce, eylem sırasında ve eylemden sonraki psikolojik durumlarının
saptanması suçu önleme çalıĢmaları bakımından büyük önem taĢımaktadır. Bu tür suç iĢlemiĢ kiĢilerin
çocukluklarına kadar inmek ve onların psikolojilerini irdelemek gerekir. Çocukluktaki olumlu-
olumsuz durumları, yakın çevre ve sosyal çevre ile olan iletiĢim biçimleri yani suçlunun sosyolojik ve
psikolojik durumları incelenirse, kiĢinin suçu iĢlediği andaki psikolojik durumu anlaĢılabilir (Varol,
2015:2). Ve bu bağlamda, suça eğilimli kiĢilerin ruhsal, sosyal ve toplumsal davranıĢları, topluma
uyum açısından iyileĢtirilerek suç iĢleme olasılıkları azaltılabilir.
Suç iĢlenmesiyle bozulan toplum düzeninde adaletin sağlanması için suç iĢleyen kimseye uygulanacak
ceza hukuku yaptırımlarının haklı ve ölçülü olması gerekir. Çünkü ancak haklı ve suçun ağırlığıyla
orantılı bir yaptırım ile suç iĢleyen kiĢinin bu fiilinden piĢmanlık duyması sağlanabilir ve yeniden
topluma kazandırılması söz konusu olabilir. Yine bireylerin hukuka olan güvenlerinin pekiĢmesi ve
cezanın caydırıcılık etkisinin doğru biçimde gösterilebilmesi için de ceza hukukunun temel
ilkelerinden olan oranlılık ilkesine uymak gerekir (TCK Madde Gerekçeleri, 2004:157).
Cezaevinde kalan hükümlülerin psikolojisinin çok iyi olduğu söylenilemez. Suça itilen çocukların
genellikle olumsuz sosyo-kültürel ortamlarda büyüdükleri, yapılan araĢtırmalarla ortaya konmuĢtur.
Hangi nedenden olursa olsun, cezaevine giren kiĢilerin toplum dıĢına itilmemesi; tam tersine, topluma
5th International Vocational Schools Symposium – Prizren 18-20 May 2016
697
yeniden kazandırılması gerekmektedir. Cezaevlerinin ve infaz hükümlerinin yeniden yapılanmasıyla
artık bu anlayıĢ da eski anlayıĢın yerini almaktadır.
Suça bir Ģekilde sürüklenmiĢ kiĢileri iyileĢtirme çalıĢmalarının yapılması, 5275 sayılı Ceza ve
Güvenlik Tedbirlerinin Ġnfazı Hakkında Kanunun 3. Maddesinde de ―Ceza ve güvenlik tedbirlerinin
infazı ile ulaĢılmak istenilen temel amaç, öncelikle genel ve özel önlemeyi sağlamak, bu maksatla
hükümlünün yeniden suç iĢlemesini engelleyici etkenleri güçlendirmek, toplumu suça karĢı
korumak, hükümlünün; yeniden sosyalleĢmesini teĢvik etmek, üretken ve kanunlara, nizamlara ve
toplumsal kurallara saygılı, sorumluluk taĢıyan bir yaĢam biçimine uyumunu kolaylaĢtırmaktır‖
ifadesiyle yerini bulmaktadır (RG, 2004:9217). Aynı yasanın 29/1. Maddesi ―Kurum hekimi
tarafından ruhsal ve bedensel olarak sağlıklı olduğu belirlenen meslek sahibi olmayan hükümlüler ile
meslek sahibi olan istekliler, kurum imkânları ölçüsünde belirlenen ücret karĢılığında atölye veya iĢ-
yurtlarında çalıĢtırılabilirler”; 29/2. Maddesi ise ―ÇalıĢtırmanın amacı, hükümlülerin
salıverilmelerinden sonra yaĢamlarını sürdürecek meslek ve sanatları öğrenmelerini sağlamak,
çalıĢma ve üretme isteklerini geliĢtirmek veya güçlendirmektir. ÇalıĢtırmada hükümlünün yeteneği,
becerisi, eğilimi, zihinsel ve bedensel durumları göz önünde bulundurulur” denilmektedir (RG, 2004:
9226).
Cezaevlerinin eğitim kurumları haline dönüĢtürülmesi için son dönemlerde büyük çabalar gösterildiği
gözlenmektedir. Amaç, toplum içerisine döndüklerinde tutuklu ya da hükümlülerin yaĢadıkları çevre
ile bütünleĢmesini ve öncelikle sosyal yaĢama hazırlanmaları sağlamaktadır.
Cezaevlerindeki tutuklu ve hükümlülerin her düzeydeki öğrenimleri ise, genellikle üzerinde pek
durulmayan ve hatta ―olmasa da olur‖ düĢüncesinin ağır bastığı konulardan biridir. Ancak yapılan
araĢtırmalar bu bakıĢ açısının hatalı olduğunu ortaya koymaktadır (Eren, 2012:15)
Öğrenim konusu, özellikle adli hükümlüler göz önüne alındığında, yaĢamlarında önemli farklılıklar
yaratabilecek ve tahliyelerinden sonra kendilerini toplumla uyumlulaĢtırabilecek en etkili araçlardan
birisidir. Hükümlülere her düzeyde öğrenim olanak ya da fırsatlarının yaratılması gerekliliği, hem
evrensel hem de uluslararası ve ulusal metinlerde yer almaktadır. Ancak, bu konuda hem teorik hem
de pratik açıdan bazı sıkıntılar ve sorunlar da yaĢanmaktadır.
Bu çalıĢmada, hükümlü öğrencilerin özel olarak Meslek Yüksekokullarında, genel olarak ise
Yükseköğretim kurumlarında karĢılaĢtıkları sorunlar, Kocaeli Üniversitesi Arslanbey MYO‘da
edinilen birikim, deneyim ve gözlemler ıĢığında irdelenmektedir.
ULUSLARARASI METĠNLERDE HÜKÜMLÜLERĠN EĞĠTĠM-ÖĞRETĠM HAKLARI
BirleĢmiĢ Milletler (BM) Genel Kurulu‘nun, Aralık 1948 tarih ve 217 A(III) sayılı kararıyla kabul
edilen Ġnsan Hakları Evrensel Bildirgesi‘nin 26/1. Maddesi‘nde “ Herkes eğitim görme hakkına
sahiptir. Eğitim, en azından ilk ve temel eğitim aĢamasında parasızdır. Ġlköğretim zorunludur.
Teknik ve mesleksel eğitim herkese açıktır. Yükseköğretim, yeteneklerine göre herkese tam bir
eĢitlikle açık olmalıdır. Eğitim insan kiĢiliğini tam geliĢtirmeye ve insan haklarıyla temel
özgürlüklere saygıyı güçlendirmeye yönelik olmalıdır. Eğitim, bütün uluslar, ırklar ve dinsel
topluluklar arasında anlayıĢ, hoĢgörü ve dostluğu özendirmeli ve BirleĢmiĢ Milletlerin barıĢı
koruma yolundaki çalıĢmalarını geliĢtirmelidir‖ vurgusu yapılmaktadır (BM ĠHEB, 1948).
BM hükümlülerin ıslahı için asgari standart kuralların 77. Maddesinde ―Tüm mahpuslara,
kendilerine yarar sağlayacak eğitim verilir. Okuması yazması olmayan mahpuslarla genç
mahpusların eğitimi zorunludur ve idare tarafından bu kiĢilerin eğitimine özel bir dikkat
gösterilir. Tahliye olduklarında güçlükle karĢılaĢmadan eğitimlerini sürdürebilmeleri için
mahpuslara verilen eğitim olabildiğince ülkenin eğitim sistemi ile bütünleĢtirilir‖ denilirken(BM,
1955:18); BM Mahpuslara Muamelenin Temel Ġlkeleri‘nin 6. Maddesinde ise ―Bütün mahpuslar,
kiĢiliklerinin tam geliĢmesi için gerekli eğitim ve kültürel faaliyetlerden yararlanma hakkına
sahiptirler‖ denilmektedir (BM, 1990:1).
Avrupa Konseyi‘nin bu konudaki kararları ise çok daha ayrıntılıdır. Avrupa Konseyi Bakanlar
Komitesi‘nin Üye Devletlere ―Cezaevlerinde Eğitim‖ hakkında 12 sayılı tavsiye kararı tamamen
eğitimi konu almaktadır (AKBK, 1989:1). 17 maddelik bu Tavsiye Kararı‘nın ilk maddesinde
―Mahpuslara verilecek eğitim, dıĢ dünyada aynı yaĢ gruplarına sağlanan eğitimle aynı olacak ve
öğrenme fırsatlarının alanı mümkün olabildiğince geniĢ olacaktır‖ denilirken, son maddesinde ise
―Hükümlülerin uygun eğitim almalarını sağlayacak mali kaynak, alet, edevat ve öğretim
5th International Vocational Schools Symposium – Prizren 18-20 May 2016
698
personeli hazır bulundurulmalıdır‖ sözleriyle mali yükümlülükler idareye yani devlete havale
edilmektedir. 13 Sayılı Tavsiye Kararına 2006 yılında yapılan ekin 40. Maddesinde ise ―Tutukluluk
hali, çocukların ve genç kiĢilerin eğitimini gereksiz yere kesintiye uğratmamalı ya da daha ileri
bir eğitimine eriĢmelerine müdahale etmemelidir‖ sözleriyle eğitimin ―gereksiz yere kesintiye
uğramaması‖ vurgusu yapılmıĢtır (AKBK, 2006:11).
Uluslararası tüm bu metinler, hükümlülerin eğitim-öğretimi konusuna özel önem verildiğini
göstermektedir.
ULUSAL METĠNLERDE HÜKÜMLÜLERĠN EĞĠTĠM-ÖĞRETĠM HAKLARI
13 Aralık 2004 tarih ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin Ġnfazı Hakkında Kanunun 3, 6, 7,
26, 60, 61, 62, 65, 73, 75, 76, 77, 87, 88 ve 89. maddelerinde hükümlü ve tutukluların eğitim ve
iyileĢtirme faaliyetleri düzenlenmiĢtir. Yasanın temel amacı, 3. Maddede ―öncelikle genel ve özel
önlemeyi sağlamak, bu amaçla hükümlünün yeniden suç iĢlemesini engelleyici etkenleri güçlendirmek,
toplumu suça karĢı korumak, hükümlünün; yeniden sosyalleĢmesini teĢvik etmek, üretken ve
kanunlara, nizamlara ve toplumsal kurallara saygılı, sorumluluk taĢıyan bir yaĢam biçimine uyumunu
kolaylaĢtırmaktır‖ biçiminde tanımlanmıĢtır. Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri Yönetmeliğinde ise
hükümlülere uygulanacak eğitim ve iyileĢtirme programları hakkında düzenlemeler yapılmıĢtır. Aynı
Yasa‘nın ikinci bölümü tamamen eğitime ayrılmıĢtır. 75, 76 ve 77. Maddeleri kapsayan bu bölümde,
eğitimin amacı, hükümlünün ―kiĢiliğini geliĢtirmek‖, ―eğitimini güçlendirmek‖, ―yeni beceriler
elde etmesini sağlamak‖, ―suç iĢleme eğilimini yok etmeyi sağlamak‖ ve ―salıverilme sonrasına
hazırlamak‖ olarak sıralanmaktadır.
Bu amaçlarla düzenlenecek eğitim programları ise ―temel eğitim‖, ―orta ve yükseköğretim‖,
―meslek eğitimi‖, ―din eğitimi‖, ―beden eğitimi‖, ―kütüphane‖ ve ―psiko-sosyal hizmet‖ baĢlıkları
altında ele alınmaktadır. Ancak bu tür eğitim programlarının uygulamasında açık ve kapalı infaz
kurumlarına göre bir kısıtlama bulunmaktadır. Madde 76‘ya göre ―açık ceza infaz kurumları ile
çocuk eğitim-evlerinde bulunan hükümlüler örgün ve yaygın eğitime katılabilirken, kapalı ceza
infaz kurumunda bulunan hükümlüler ise sadece yaygın öğretimden yararlanabilmektedir‖.
Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü tarafından ―Çocuk Hükümlü ve Tutukluların Eğitim ve
Öğretim Faaliyetleri Hakkında Genelge‖ (CTEGM, 2006:51) ile ―Genç YetiĢkin Hükümlü ve
Tutukluların Eğitim ve ĠyileĢtirme ĠĢlemleri ve Diğer Hükümler Hakkında Genelge‖ (CTEGM,
2007:46/1) adlarını taĢıyan iki genelge yayınlanmıĢ ve hükümlülerin ―eğitim ve öğrenimi‖ bu
genelgelerle ayrıntılı olarak düzenlenmiĢtir. Genç yetiĢkin hükümlülere iliĢkin genelgeye göre eğitim
ve öğretim çalıĢmaları Ģu baĢlıklar altında ele alınmaktadır:
YetiĢkin 1 ve 2. Kademe Eğitimi BaĢarı Kursları
Açık Ġlköğretim Okulu ve Açık Öğretim Lisesi
Açık Öğretim Fakültesi (AÖF)
Açık Ġlköğretim Okulu, Açık Öğretim Lisesi ve Açık Öğretim Fakültesine ĠliĢkin
Ortak Hükümler
Öğrenci Seçme ve YerleĢtirme Merkezi ve Milli Eğitim Bakanlığı Tarafından Yapılan
Sınavlar
Yüksek Öğretim ÇalıĢmaları
Hazırlık Kursları
Din Hizmetleri ve Ahlaki GeliĢim
Kütüphane Faaliyetleri
Eğitimde Teknolojik Olanaklardan Yararlanılması
Diploma, Sertifika vb. Törenlerin Yapılması YetiĢkin 1. Kademe Kursu okuma yazma bilmeyenler için düzenlenmektedir. Bunun bir adım
sonrasında ise YetiĢkin 2. Kademe Kursu bulunur. Bu kurstan baĢarı belgesi alanlar Açık Ġlköğretim
Okuluna kayıt yaptırabilirler. Ġlkokulu bitiren, ortaokul 1, 2, 3 veya ilköğretim okulu 6, 7, 8.
sınıflardan ayrılan, ortaokulu dıĢarıdan bitirme sınavlarına kayıtlıyken terk eden kiĢiler de Açık
Ġlköğretim Okuluna kayıt yaptırabilirler. Ortaokul veya ilköğretim mezunu ya da lise 1, 2 veya 3.
Sınıflardan ayrılan hükümlüler ise Açık Öğretim Lisesine baĢvurabilirler. Cezaevindeyken Açık
5th International Vocational Schools Symposium – Prizren 18-20 May 2016
699
Öğretim Fakültesini (AÖF) kazanan veya AÖF‘e devam ederken tutuklanan kiĢiler ise cezaevinden
AÖF‘e devam etme hakkına sahiptirler.
Hükümlüler ÖSYM ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen ÖSS, YDS, KPSS, ALES, ÜDS
ve benzeri sınavlara da cezaevlerinde katılma hakkına sahiptirler. Yükseköğretim söz konusu
olduğunda ise genelgenin bu konudaki alt baĢlığının ilk maddesinde ―herhangi bir yükseköğretim
kurumuna devam ederken tutuklanan veya hüküm giyen öğrencilerin ya da ceza infaz
kurumundayken üniversite sınavını kazanan hükümlü ve tutukluların kapalı ceza infaz
kurumlarından, okullarının kabul etmesi durumunda, dıĢ güvenlik görevlisi muhafazasında, açık
ceza infaz kurumlarından iç güvenlik görevlisi nezaretinde ara, yılsonu, bütünleme ve mazeret
sınavlarına katılmaları sağlanacaktır. Talebi olması hâlinde okullarının kabul etmesi koĢuluyla
kayıt dondurma iĢlemi yapılması için giriĢimlerde de bulunulacaktır‖ hükmü yer almaktadır.
Genelgeye göre açık hapishanelerde bulunanlar da aynı büyükĢehir belediyesi veya belediye sınırları
içinde olan herhangi bir yükseköğretim kurumunda okuma hakkı kazandıklarında, okullarının kabul
etmesi durumunda buralarda okuma hakkına sahiptirler.
Mahpusların öğreniminde ―eğitim iyileĢtirme faaliyetlerinin sistematik yürütülmesini sağlamak
amacıyla‖ 2005 yılında ―Standartlar Sistemi‖ geliĢtirilmiĢtir. Standartlar Sistemi ile hapishanelerin
eğitim ve iyileĢtirme olanakları belirlenmiĢ; çalıĢmalarda farklılıkları azaltmak amacı ile
gerçekleĢtirilmeleri gereken eğitim iyileĢtirme faaliyetlerinin asgari sınırları saptanmıĢtır(Kalaman ).
Standartlar Sistemi, ―Ceza infaz kurumlarındaki eğitim ve iyileĢtirme çalıĢmalarının her kurum
için nitelik ve sayısal olarak belirlenen esaslar çerçevesinde yapılmasını ve verimlilik esasına
göre not verilerek takibini” ifade eder. Eğitim-öğretim çalıĢmaları ile sosyal-kültürel ve sportif
faaliyetler Standartlar Sistemi çerçevesinde Genel Müdürlük tarafından hazırlanarak kurumlara
gönderilen ―eğitim haritası‖ kapsamında yürütülür. Bu hizmet, eğitim ve öğretim servisi personeli ile
bu konuda eğitime katılan personel tarafından verilir. Standartlar Sistemi‘nde eğitim iyileĢtirme
faaliyetleri dört öğe üzerine oturmaktadır (Saldırım, 2011:91):
Öğretim faaliyetleri (okul çalıĢmaları)
KiĢisel geliĢim faaliyetleri (sosyal-kültürel ve sportif faaliyetler)
Meslek eğitim faaliyetleri
Psiko-sosyal yardım çalıĢmaları (psikolojik destek) Standartlar Sistemi, eĢit ağırlıklı puan değeri olan 3 ana konu üzerine yapılandırılmıĢtır :
Sosyal ve kültürel çalıĢmalar (yüzde 33,3)
Mesleki eğitim kursları (yüzde 33,3)
Diğer eğitim ve öğretim faaliyetleri (yüzde 33,3) Ancak Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü‘nün 46/1 Nolu Genelgesine göre (CTEGM, 2007:46/1)
YetiĢkin 1. Kademe Kursu için okuma yazma bilmeyen bir kiĢinin bile olması yeterliyken YetiĢkin 2.
Kademe Kursu için kurumda en az 5 kiĢi olmak zorundadır. Açık Öğretim söz konusu olduğunda ise,
belirlenen standartlara göre Açık Ġlköğretim Okuluna katılabilecek öğretim düzeyindeki hükümlülerin
en az %30‘unun, tutukluların en az %10‘unun; Açık Öğretim Lisesine katılabilecek hükümlülerin en
az % 40‘ının, tutukluların ise en az %10‘unun bu okullara kaydının yapılması ve sınavlara katılması
sağlanmalıdır. Açık Öğretim Fakültesi sınavlarına ise hapishanede bulunan lise mezunu tutuklu ve
hükümlülerin %10‘unun devam etmesi için ―tüm olanaklar kullanılmalıdır‖.
Verilen bu oranlar sınav merkezi olan kurumla aynı il merkezinde ya da ilçede bulunan hapishaneler
geçerli olurken, sınav merkezi olmayan il veya ilçelerde bulunan hapishaneler için bu oranların yarısı
geçerlidir (Saldırım, 2011:107). Bu oranların düĢüklüğü ve hatta % 50‘yi bile hedeflemeyiĢi, konunun
tartıĢmaya açık olduğunu göstermektedir.
SORUNLAR
Uluslararası ve ulusal metinler ile ―Standartlar Sistemi‖ çerçevesinde Ceza infaz kurumlarındaki
hükümlülerin, cezalarını çekerken gerek cezaevi içinde gerekse dıĢında gördükleri her türlü eğitim-
öğretim, cezaevinden çıktıktan sonra toplumla bütünleĢerek hızla uyum sağlayabilmelerinde en önemli
etken olarak görülmektedir. Bu nedenle mevzuatta değiĢiklikler yapılarak suç iĢleyenlerin eğitimlerini
sürdürebilmelerinin yolu açılmıĢ, ancak bu yol birçok sorunu da beraberinde getirmiĢtir. Bu sorunları
hükümlüler, cezaevi görevlileri ve öğretim elemanları açısından irdelemek mümkündür.
5th International Vocational Schools Symposium – Prizren 18-20 May 2016
700
Hükümlü Öğrencilerin KarĢılaĢtıkları Sorunlar
Hükümlülerin öğrenimlerini sürdürebilmeleri için üniversiteye gidiĢ-geliĢ zahmet ve maliyetleri
yanında, sınıf arkadaĢlarının garip bakıĢları sonucunda kendilerini psikolojik baskı altında
hissetmeleri, normal öğretimde diğer öğrenciler ile aynı sıraları ve sınavlarda aynı sınıfı paylaĢmaları
kuĢkusuz bazı sorunlara neden olmaktadır. Bu sorunların en baĢta geleni psikolojik olanıdır. Her ne
kadar hükümlüler için cezaevi dıĢına çıkarak kısıtlı da olsa sivil yaĢamın, özgürlüğün tadına varmak
büyük bir fırsat olarak algılansa da, sınıf arkadaĢlarının kuĢkulu ya da temkinli bakıĢları, öğrenciler
arasında yaĢanan iletiĢim sorunları ve bunların dıĢında cezaevi yönetiminin uygulamak zorunda
kaldığı kurallar hükümlü öğrencilerin psikolojisini olumsuz etkilemektedir (Varol, 2015:1-2).
Bunun dıĢında, MYO‘ların özellikle uygulamalı bölümlerde okuyan öğrencilerin büyükĢehir
belediyesi sınırları dıĢında düzenlenen teknik gezilere katılamamaları, verilen ödevleri cezaevinin
kısıtlı koĢullarında tam olarak yapamamaları, cezaevinde bilgisayar ve internet olanaklarından
yeterince yararlanamamaları, basılı ve sözlü kaynaklara yeterince ulaĢamamaları, her zaman ders
çalıĢma ortamlarının sağlanamaması gibi altyapısal sorunları bulunmaktadır. Ayrıca, ekonomik
durumu elveriĢli olmayan hükümlülerin özellikle uzaktaki yükseköğretim kurumlarına gidiĢ geliĢleri
oldukça fazla maddi yükümlülük getirebilmekte ve bazı hükümlü öğrenciler bu ekonomik yetersizlik
nedeniyle okullarına devam edememektedirler (Soytürk, 2013:32).
Üzerinde önemle durulması gereken bir baĢka konu da, katı disiplin cezaları ile öğrenim haklarının
ellerinden alınması tehdidinin çok sık gündeme getirilerek öğrencilerin baskı altında bırakılmasıdır.
Bu tür tehditler hükümlü öğrencilerde psikolojik travma yaratmakta ve çalıĢma ortamını
bozabilmektedir.
Cezaevi Görevlilerinin KarĢılaĢtıkları Sorunlar
Cezaevlerinin gerek kurum gerekse hükümlü öğrencilerden sorumlu görevliler olarak karĢılaĢtıkları en
önemli sorunların baĢında bütçe ve kadro yetersizliği gelmektedir. Bütçe ve kadro eksikliği nedeniyle,
yapılması gereken iĢ ve yükümlülükler tam olarak yerine getirilememekte ve bu nedenle de hükümlü
öğrencilerin ders çalıĢma, elektronik ortamdan yararlanma, kitap ve dergi gibi ek kaynaklara ulaĢma
gibi bazı hakları kısıtlanabilmektedir. Ayrıca, hükümlü öğrencilerin cezaevi sınırları dıĢında ve devam
ettikleri yükseköretim kurumlarında denetim yetersizliği ile 46/1 nolu genelgede hükümlü öğrencilerin
uymak zorunda olacakları kurallar ve bunlara karĢılık gelen yaptırımlar konusunda büyük boĢluk
bulunması, herhangi bir olay ya da sorun karĢısında cezaevi yönetici ve sorumlularını zor durumda
bırakmaktadır. Hükümlü öğrencilerin yükseköğrenim kurumlarında cep telefonu
taĢımaları/kullanmaları veya yakınlarının, okuduğu yerlerde hükümlüleri ziyaret etmeleri konuları
bunlara örnek olarak verilebilir.
Yasal ya da mevzuat boĢluğu nedeniyle, hükümlü öğrencilerin akla gelmeyen bazı davranıĢları da
Ģikayet konusu olabilmekte ve bu Ģikayetlere uygulanacak iĢlemler de sürüncemede kalabilmektedir.
Hükümlü öğrencilerin güvenli bir Ģekilde öğrenimlerini tamamlayabilmeleri için gerekli önlemlerin
alınabilmesi de bir baĢka sorun oluĢturmaktadır. Çünkü açık cezaevlerindeki öğrenciler halihazırda
herhangi bir güvenlik önlemi alınmadan kendi olanakları ile okullarına gidip gelmektedirler. Oysa,
ağır cezalık suçlarla cezaevine girip son birkaç yılını açık cezaevlerinde geçiren hükümlülerin
herhangi bir saldırıya maruz kalmaları ya da tam aksine, bu tür hükümlülerin herhangi bir olay
karĢısında tekrar suç iĢleme olasılıkları yüksek olmaktadır.
Öğretim Elemanlarının KarĢılaĢtıkları Sorunlar
Yükseköğretime kayıt yaptırıp devam eden hükümlü öğrencilerin, öncelikle hükümlü olup olmadıkları
ilk baĢlarda kimse tarafından bilinmemektedir. Çünkü, öğrencilerin herhangi bir yükseköğretime kayıt
sırasında hükümlü olduklarına iliĢkin bir bilgi ne öğrencilerden ne de kaldıkları cezaevinden
verilmektedir.
Cezaevinin resmi yazısı üzerine ders programları istendiğinde, hükümlü öğrencilerin kimlikleri ortaya
çıkmaktadır. Oysa, hükümlü öğrenciler, 5275 sayılı yasanın 75. maddesi ve 46/1 Nolu genelgenin
dördüncü bölümünün F maddesi gereğince öğrencilik haklarından yararlandırılmaktadır. Ancak bu
hak, kazandıkları öğretim kurumu kabul ettiğinde geçerlilik kazanmaktadır. Hükümlü öğrencilerin
yükseköğretime hak kazanmaları sonrasında, Cezaevi Yönetimi bu öğrencilerin kabul edilip
edilmeyeceklerini ilgili kuruma sormamaktadır. En azından görev yaptığımız Kocaeli Üniversitesi
Arslanbey MYO‘na bu konuda Ģimdiye kadar herhangi bir resmi yazı iletilmemiĢtir. Bu durum, hem
5th International Vocational Schools Symposium – Prizren 18-20 May 2016
701
hukuka aykırıdır hem de yükseköğretim kurumunun hükümlü öğrencinin güvenli bir Ģekilde bu haktan
yararlanıp yararlanamayacağı konusunda karar vermesine engel olarak ―fiili durum‖ yaratmaktadır.
Hükümlü öğrencilerin hemen hepsi, gerek cep telefonu kullanarak gerekse derse girmeyip ya da ders
dıĢında ziyaretçileri ile buluĢarak yükseköğrenim hakkını amaç dıĢı kullanabilmektedir. Böylece
gerek denetim eksikliği gerekse mevzuattaki boĢluklar nedeniyle hükümlü öğrenciler eğitim-öğretim
hakkını ihlal etmektedirler. Ve üstelik cezaevi yönetiminin bu konuda öğretim elemanlarından denetim
yapmalarını istemeleri, öğretim elemanları ile hükümlü öğrenciler arasında tatsız olaylar yaĢanmasına
neden olmaktadır. Ayrıca, cep telefonlarının sınıfta bile kullanılması ve bazı hükümlü öğrencilerin sık
sık dıĢarıya çıkmak için izin istemeleri sınıfın huzurunu bozabilmekte ve öğretim elemanları zor
durumda kalabilmektedir.
Hükümlü öğrencilerin derslere ilgisi oldukça zayıf kalmakta ve hatta derse girmeyip diğer iĢleriyle
uğraĢmak tercih edilmektedir. Bu da hem hükümlü öğrencilerin yasa ve yönetmeliklerde belirtilen
amaca ulaĢmasını zorlaĢtırmakta, hem de cezaevi yönetiminin gerekli denetimi yapmalarındaki
eksikliği ortaya koymaktadır.
Tüm bunların dıĢında, hükümlü öğrencilerin normal öğrencilerle uyumu sorun olmakta ve bazı olaylar
(tartıĢma, tehdit, laf atma vb) yaĢanmaktadır. Bu durum öğretim elemanlarıyla da yaĢanabilmektedir.
Mevzuatta denetim ve yaptırım konusunda önemli boĢluklar bulunması öğretim elemanlarının elini
kolunu bağlamaktadır.
Denetim eksikliğinden, bazı hükümlü öğrenciler sabah Ģehir dıĢına çıkıp akĢama kadar gelmemekte ve
akĢam cezaevine dönebilmektedirler.
Uygulamalı dersler özellikle Ģehir dıĢında ise hükümlü öğrencilerin bu gezilere katılma olanağı
bulunmamaktadır. Çünkü, yönetmelik buna izin vermemektedir. Bu durum da öğrencilerin baĢarı
oranını düĢürmektedir.
Hükümlü öğrencilere cezaevinde yeterli araĢtırma, ödev hazırlama, bilgisayar ve internet sağlama gibi
olanaklar yeterince sunulamadığı için, öğrenciler verilen ödevleri kısıtlı zaman içinde dersleri
girmeyip yapmaya çalıĢmakta ya da yapamamanın ezikliğini yaĢamakta, dolayısıyla bu öğrencilere
ödev notu verilememektedir.
Daha da önemlisi, hükümlü öğrencilerin devam ettikleri yükseköğretim kurumlarında normal öğrenci
ve öğretim elemanlarının güvenlik sorununun bulunmasıdır. ġimdiye kadar önemli bir olayın ortaya
çıkmamıĢ olması, bundan sonra çıkmayacağı anlamına gelmemektedir.
SONUÇ VE ÖNERĠLER
Hükümlü ve tutukluların ruhsal, bedensel ve ekonomik yönden kalkınmaları için eğitim ve öğretim
faaliyetlerinin gerekliliği ve yararı bütün dünyaca kabul edilmiĢtir. Bu faaliyetler, en etkili iyileĢtirme
aracı olduğu kadar, aynı zamanda kurumsal amacın gerektirdiği disiplin ve düzene en iyi uyum
sağlayan sistemdir. Eğitim-öğretime yönelik çalıĢmalardan beklenen; hükümlü ve tutukluların doğru
davranıĢ, tutum ve alıĢkanlıkları benimseyerek, yeniden suç iĢlemelerini önleyecek ahlâkî değerler
kazanmalarını sağlamak, kurum yaĢamını normal iĢleyiĢe yakınlaĢtırarak, bu kiĢilerin
salıverilmelerinden sonra topluma uyumlarını kolaylaĢtırmak ve dıĢ olaylara, tahriklere karĢı sabırlı,
dayanıklı ve soğukkanlı hâle getirmektir. Bu amaçlara ulaĢmada eğitim-öğretimin katkısı
araĢtırmalarla ortaya konulmuĢ olmasına karĢın, hem öğrenimden yararlandırılan tutuklu ve
hükümlülerin oranının düĢük tutulması hem de bütçe ve kadro yetersizliğinin bir engel olarak
gösterilmesi, yetkililer tarafından cezaevlerinde eğitim-öğretime yeterli önemin verilmediğini
göstermektedir. Bu konudaki hukuksal ve yasal engellerin gecikmeksizin kaldırılması ve uygulamada
karĢılaĢılan sorunların giderilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, ceza ve tevkifevleri genel
müdürlüğünün bu tutumu, hem hükümlü öğrencilerin öğrenim haklarının elinden alınmasına neden
olacak hem de üniversitelerin ilgili maddeler uyarınca hükümlü öğrencileri kabul etmeleri
zorlaĢacaktır. Kaldı ki, Adana‘da hükümlü öğrencilerin yükseköğrenim hakları güvenlik gerekçesiyle
ellerinden alınmıĢ, birçok üniversite aynı uygulama doğrultusunda kararlar almıĢ ve Kocaeli
Üniversitesi de resmi bir yazı ile cezaevi yönetiminin gerekli eleman bulundurmadığı ve güvenlik
önlemleri almadığı takdirde 2016-2017 eğitim-öğretim yılında hükümlü öğrencileri kabul
etmeyeceğini bildirmiĢtir.
Bütçe ve kadro yetersizliği gerekçe gösterilerek mevcut hakların bile kullandırılmaması, imzalanan
protokollere karĢın hükümlülerin istek ve gereksinmelerinin karĢılıksız bırakılması, bir hukuk
5th International Vocational Schools Symposium – Prizren 18-20 May 2016
702
devletinde olmaması gereken uygulamalardır. Bu nedenle bütçe ve kadro yetersizliğini aĢacak çareler
üretmeli, gerekirse bu konuda STK‘lar ile yerel yönetimlerin katkıları da sağlanmalıdır.
Yükseköğretim ile ilgili olarak, artık onlarca üniversite uzaktan eğitim programları baĢlatmıĢ olduğu
için, örgün öğretime katılamayacak hükümlülerin, yaygın öğretime katılmaları gerektiği yönündeki
sınırlama tekrar ele alınmalı, tutuklu ve hükümlülerin uzaktan eğitimden faydalanmasını sağlayacak
önlemler geliĢtirilmelidir. Kaynakların yetersizliğiyle veya baĢka gerekçelerle, tutuklu ya da hükümlü
de olsa eğitim-öğretim hakkı kimsenin elinden alınamaz. Bu konuda, Avrupa Cezaevi Kurallarının 4.
Maddesi oldukça açıktır : ―Mahpusların insan haklarını ihlal eden cezaevi koĢulları, kaynakların
yetersizliğiyle mazur gösterilemez”.
Bu konuda devlete olduğu kadar, üniversitelere, akademisyenlere, STK‘lara ve duyarlı her kiĢi, kurum
ve kuruluĢa da görev düĢmektedir. Özellikle cezaevi yönetimi ve baĢsavcılıklar ile eğitim-öğretim
kurumları arasında mutlaka iĢbirliği sağlanmalı ve ortak programlar düzenlenmelidir. Cezaevlerinde
resmi müfredata bağlı kalmaksızın siyaset, ekonomi, felsefe, insan bilimleri ve daha pek çok alanda
öğrenim çalıĢtayları bu kapsamda düĢünülebilir. Amaca uygun eğitim-öğrenim herkes için kayıtsız ve
koĢulsuz bir hak olabilmeli ve bu hakkın tutuklu ve hükümlüleri de içine alacak biçimde geniĢletilmesi
sağlanmalıdır. Ancak, amaca uygun öğrenim hakkı güvence altına alınırken, bu hakkın amaç dıĢı
kullanımı ya da istismarı da önlenebilmelidir.
Tutuklu ve hükümlülerin birçoğunun asıl amacı, genellikle gün boyunca dıĢarıda olmak ve mümkün
olduğunca dıĢarıda olmanın olanaklarından faydalanmaktır. Bu fayda, gerek yakınlarını görmek ya da
onlarla telefonda konuĢmak gerekse öğrencilerle bir arada olmak veya özgürlüğün tadını çıkarmak
biçiminde sağlanmaktadır. Denetimli serbestlik hakkını kazanan hükümlü öğrencilerin, kazandıkları
bölüme devam etmemeleri ve hemen okumayı yarıda kesmeleri, hükümlülerin asıl amacının
―okumak‖ ya da ―bir meslek edinmek‖ olmadığını göstermektedir. Asıl amaç, okuyup herhangi bir
meslek edinmek olmadığı için de, hükümlü öğrencilerin derslerdeki baĢarı oranda oldukça düĢük
kalmaktadır.
Sonuç olarak, öğrenim bir haktır ve tutuklu ya da hükümlü de olsa bu hak uluslararası ve ulusal
metinlerde belirtildiği gibi güvence altına alınmıĢtır. Burada önemli olan suç ve ceza arasında olduğu
gibi, eğitim-öğretim konusunda da bu denge ve orantıyı tutturmak ve korumaktır.
KAYNAKÇA
AKBK (Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi) (1989). Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi‘nin Üye Devletlere
Cezaevlerinde Eğitim Hakkında R(89) 12 Sayılı Tavsiye Kararı,
www.cte.adalet.gov.tr/menudekiler/uluslararasi/tavsiye_kararlari.doc adresinden 24.02.2016 tarihinde alınmıĢtır.
AKBK (2011). Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi‘nin Ceza Ġnfaz Alanındaki Tavsiye Kararları, Avrupa
Konseyi Ġnsan Hakları ve Hukuk ĠĢleri Genel Müdürlüğü ĠĢbirliği Müdürlüğü, Hukuk ve Ġnsan Hakları Kapasite
GeliĢtirme Dairesi, Cezaevleri ve Polis Birimi, F-67075 Strasbourg Cedex, Fransa,
BM (1948). Ġnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, BirleĢmiĢ Milletler Genel Kurulu‘nun, Aralık 1948 tarih ve 217
A(III) sayılı kararı, Bakanlar Kurulu tarafından kabul edilerek 27 Mayıs 1949 tarih ve 7217 Sayılı Resmi
Gazete'de yayınlanmıĢtır.
BM (1955). Suçların Önlenmesi ve Suçluların Islahı Ġçin Asgari Standart Kurallar, BirleĢmiĢ Milletler
Konferansı tarafından kabul edilmiĢ ve Ekonomik ve Sosyal Konsey tarafından 31 Temmuz 1957 tarihli ve 663
C (XXIV) sayılı ile 13 Mayıs 1977 tarihli ve 2076 (LXII) sayılı Kararlarıyla onaylanmıĢtır.
BM (1990). Mahpusların Islahı Ġçin Temel Ġlkeler, BM Genel Kurulunun 14 Aralık 1990 tarihli ve 45/111 sayılı
kararıyla kabul edilmiĢtir.
CTEGM (Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü), (2006). Çocuk Hükümlü ve Tutukluların Eğitim ve Öğretim
Faaliyetleri Hakkında Genelge, No : 51, www.adalet.gov.tr/genelgeler/genelge_pdf/51.pdf adresinden
15.02.2016 tarihinde alınmıĢtır.
CTEGM, (2007).Genç ve YetiĢkin Hükümlü ve Tutukluların Eğitim ve ĠyileĢtirilme ĠĢlemleri ve Diğer
Hükümler. 46/1 No‘lu Genelge. www.cte.adalet.gov.tr/menudekiler/mevzuat/genelge/46_1.doc adresinden
15.02.2016 tarihinde alınmıĢtır.
Eren, M. Bir Mahpus Hakkı Olarak Öğrenim, Editörler : Z. Kıraç ve G. Tüylüoğlu, Mahpusun Öğrenim Hakkı
(pp. 15-22). Ceza Ġnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği ve Açık Toplum Vakfı, Yayınları, Ġstanbul.
www.aciktoplumvakfi.org.tr/pdf/mahpusunogrenimhakki.pdf adresinden 02.02.2016 tarihinde alınmıĢtır.
Kalaman, N. (2010). Türkiye‘de Ġnfaz Hukukunun GeliĢimi, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin Ġnfazı Hakkında
Kanunun 4 Yılı, Ġstanbul : Türk Ceza Hukuk Derneği Yayınları.
5th International Vocational Schools Symposium – Prizren 18-20 May 2016
703
RG (Resmi Gazete) (2014). Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin Ġnfazı Hakkında Kanun, 29.12.2004 tarih ve 25685
sayılı RG, Kanun No : 5275.
Saldırım, M. (2011). Hükümlü ve Tutuklu Eğitiminin Temelleri, Ġstanbul : Zigana Yayınları.
Soytürk, S. (2013). Hükümlü ve Tutukluların Sosyal Hizmet Gereksinmelerinin Değerlendirilmesi : Karaman M
Tipi Kapalı Cezaevi Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
TCK Madde Gerekçeleri (2004). TCK Madde Gerekçeleri, TBMM Adalet Komisyonunca Kabul Edilen Madde
Gerekçeleri, www.ceza-bb.adalet.gov.tr/mevzuat/maddegerekce.doc adresinden 26.02.2016 tarihinde alınmıĢtır.
Varol, N. (2015). Ceza infaz kurumlarındaki suçluların üniversite eğitimlerine devamlarında karĢılaĢılan bazı
sorunlar ve çözüm önerileri, Türkiye‘de Denetimli Serbestlik 10. Yıl Sempozyumu, 8-10 Aralık 2015, Ġstanbul.
www.sempozyumds.com/bildiriler/nurhayat_varol_bildiri.pdf adresinden 15.02.2016tarihinde alınmıĢtır.
Wikipedia, 2016.Suç, https://tr.wikipedia.org/wiki/Suç adresinden 25.02.2016 tarihinde alınmıĢtır.
5th International Vocational Schools Symposium – Prizren 18-20 May 2016
707707
704