Top Banner
R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters bSR-rapport 307 2016 Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016
83

Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

Feb 28, 2021

Download

Documents

dariahiddleston
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters

bSR-rapport 307 2016

Monitoring pilot mozaïekmaaien

Rotterdam-Zuid

2016

Page 2: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep
Page 3: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

Colofon rapportnummer 307 projectnummer 1410 titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid

2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

Gemeente Rotterdam, Stadsbeheer status definitief, december 2016 afbeeldingen Bureau Stadsnatuur, alle rechten voorbehouden kaartmateriaal Gemeente Rotterdam, Goocle maps, auteursrecht

voorbehouden. Deze uitgave kan geciteerd worden als: Andeweg, R.W.G. & M.A.J. Grutters. 2016. Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 Rapportnr. 307. Bureau Stadsnatuur, Rotterdam. © Bureau Stadsnatuur, november 2016 Bureau Stadsnatuur, Westzeedijk 345, 3015 AA, Rotterdam www.bureaustadsnatuur.nl | [email protected] Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteursrechthebbende. bSR kan door opdrachtgever niet aansprakelijk worden gesteld voor schade die voortvloeit uit gebruik van data of gegevens of door toepassing van aanbevelingen en conclusies, die zijn opgenomen in deze rapportage.

Page 4: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep
Page 5: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 1

INHOUD

Samenvatting ............................................................................................. 3

1 Inleiding ........................................................................................... 5

1.1 Pilot gefaseerd maaibeheer: mozaïekmaaien ........................................................ 5

1.2 Monitoring van de pilot ...................................................................................... 5

1.2.1 Keuze voor indicatorsoortgroepen ...................................................................................... 6

1.3 Mozaïekbeheer ................................................................................................. 7

1.3.1 Achtergrond ..................................................................................................................... 7 1.3.2 Uitvoering ........................................................................................................................ 8

2 Methodiek ...................................................................................... 11

2.1 De meetlocaties ............................................................................................... 11

2.2 Monitoringsmethodieken .................................................................................. 11

2.2.1 Dagvlinders ................................................................................................................... 11 2.2.2 Sprinkhanen .................................................................................................................. 11 2.2.3 Flora ............................................................................................................................. 12

3 Resultaten ....................................................................................... 13

3.1 Dagvlinders .................................................................................................... 13

3.2 Sprinkhanen.................................................................................................... 16

3.3 Flora .............................................................................................................. 17

4 Conclusie ........................................................................................ 21

4.1 Conclusie ....................................................................................................... 21

4.2 Aanbevelingen ................................................................................................ 21

Literatuur ................................................................................................. 25

Inhoud bijlagen ........................................................................................ 27

Page 6: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

2 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Page 7: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 3

SAMENVATTING

In dit rapport wordt verslag gedaan van de monitoring van een proef met gefaseerd maaibeheer in bermen in Rotterdam-zuid. Bij dit zogenoemde mozaïekbeheer worden wisselende delen van bermvakken op verschillende tijdstippen gemaaid en blijven delen in de winter overstaan. Hierdoor blijven voortdurend voedselplanten en nectarplanten beschikbaar ten behoeve van de insectenfauna, hetgeen belangrijk is voor zowel voedselvoorziening als overwintering. In dit onderzoek zijn veertien locaties met mozaïekbeheer, negen locaties met traditioneel maaibeheer en vier locaties met een begrazingsbeheer vergeleken op het gebied van het voorkomen van dagvlinders, sprinkhanen en het aanbod van bloeiende planten in de vegetatie.

Op de telplots werden zestien soorten dagvlinders aangetroffen. Op de locaties met mozaïekbeheer zijn de aantallen aangetroffen dagvlindersoorten hoger dan op locaties met traditioneel beheer. In plots met mozaïekmaaien vliegen gemiddeld 3,5 graslandvlindersoorten, op de overige plots is dat 2,2. Ook wanneer enkel wordt gekeken naar de karakteristieke en meer kritische graslandsoorten, die een doel vormen voor het beheer, worden meer soorten gezien op de locaties met mozaïekmaaien. Van de aangetroffen soorten kunnen acht soorten tot deze groep worden gerekend. Hiervan is het Icarusblauwtje het wijdst verspreid: er werden 43 exemplaren van geteld.

Er werden zes soorten sprinkhanen gevonden. De aantallen exemplaren en soorten verschillen bij deze groep weinig tussen de verschillende typen beheer. Het directe effect van mozaïekmaaien op de flora is dat meer soorten hun volledige bloei en vruchtzetting in delen van het perceel kunnen voltooien terwijl op andere plekken juist het maaibeheer extra nazomerbloei stimuleert.

Figuur 1. Argusvlinder op 18 augustus 2016 langs de geluidswal bij de A16 (foto: N. Godijn).

Page 8: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

4 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Page 9: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 5

1 INLEIDING

1.1 Pilot gefaseerd maaibeheer: mozaïekmaaien

In het voorjaar van 2016 is door stadsbeheer Rotterdam een pilotproject voor gefaseerd maaibeheer gestart in een aantal bermen in Rotterdam-zuid. Zie Figuur 2. Dit op initiatief van Rotterdamse burgers en stichting De Bloeiende Stad. Doel van dit zogenaamde Mozaïekbeheer is om door een kleinschalige afwisseling van maaitijdstippen en maaifrequenties binnen de percelen verschillende groeistadia van de vegetatie naast elkaar te laten bestaan. Zo blijven voortdurend voedselplanten en nectarplanten beschikbaar ten behoeve van de insectenfauna. Mozaïekbeheer onderscheidt zich daardoor van een traditioneel beheer waarbij, ook wanneer dat beheer gericht is op een ecologische graslandontwikkeling, periodiek de hele vegetatie wordt kortgemaaid.

1.2 Monitoring van de pilot

Aan Bureau Stadsnatuur is gevraagd om gedurende het seizoen 2016 de pilot te volgen door middel van een monitoring van de dagvlinder- en sprinkhanenfauna en om een beschrijving te geven van het effect van Mozaïekbeheer op de vegetatie.

Figuur 2. Rood: Pilot Mozaïekbeheer in bermen in Rotterdam-Zuid. Groen: overig gras met andere beheervormen.

Om het resultaat van het beheer weer te geven zijn naast opnamen in de pilot ook referentielocaties in het zelfde gebied onderzocht die een traditioneel maaibeheer hebben of een begrazingsbeheer zoals dat in Rotterdam wordt toegepast.

Page 10: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

6 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Voor het onderzoek zijn 27 locaties geselecteerd: 14 pilotlocaties met Mozaïekbeheer, 9 locaties met traditioneel maaibeheer en 4 locaties met begrazingsbeheer. In Figuur 3 zijn de onderzoekslocaties weergegeven. In Bijlage 1 - Onderzoekslocaties zijn foto’s van alle onderzoekslocaties opgenomen.

Figuur 3. Ligging van de 27 onderzoekslocaties in Rotterdam-zuid.

1.2.1 Keuze voor indicatorsoortgroepen

Dagvlinders vormen de meest opvallende en populaire doelgroep binnen het insectenbeheer. Daarnaast zijn dagvlinders een goede indicator voor natuurvriendelijk maaibeheer. Veel soorten stellen specifieke eisen aan hun leefgebied, en kunnen ook snel reageren op veranderingen hierin. Met name vanwege de overwintering van rupsen of eitjes en de nectarbehoefte van de imago’s is een maaibeheer van belang waarbij voldoende blijft overstaan in de winter en de vegetatie in het vliegseizoen in voldoende nectar uit bloeiende kruiden voorziet.

Voor de soortgroep sprinkhanen is gekozen omdat deze veelal een duidelijke relatie hebben met structuur van de vegetatie en de bodem (Kleukers et al. 1997). Deze factoren hebben grote invloed op het microklimaat waarin een soort leeft. De hoogte van de vegetatie reguleert de instraling van zonlicht naar de bodem, daarnaast is voor sprinkhanen het vochtgehalte van de bodem van belang (Kleukers et al. 1997). Nimfen en adulte dieren reguleren hun temperatuur actief, en verblijven hiertoe vaak op een bepaalde plaats in de vegetatie. Eieren hebben door hun immobiliteit een lagere tolerantie voor schommelingen in abiotische omstandigheden. Bij een hoge vochtigheidsgraad laag in de vegetatie treedt verhoogde sterfte op onder de eitjes en poppen van herbivore insecten, bijvoorbeeld Argusvlinder (Klop et al. 2015). Het microklimaat is een van de belangrijkste factoren voor de ontwikkeling van eieren en nimfen. Wanneer de vegetatie een grotere variatie in structuur heeft, wordt een hogere diversiteit aan microklimaten gecreëerd hetgeen een positief effect op het voorkomen van sprinkhanen heeft. Daarbij hebben veel soorten specifieke biotoopeisen. Een structuurrijke vegetatie kan het voorkomen van meer

Page 11: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 7

verschillende soorten sprinkhanen mogelijk maken. Wijzigingen in beheer en inrichting van een gebied kunnen snel resulteren in veranderingen in soortensamenstelling van de sprinkhanenfauna: sprinkhanen reageren vaak snel op veranderingen in vegetatie.

Naast sprinkhanen en dagvlinders zou het, mede door de maatschappelijke belangstelling op het moment, voor de hand liggen om wilde bijen als soortgroep op te nemen in dit onderzoek. Hiervan is echter afgezien, gelet op de voor deze soortgroep gewenste onderzoeksinspanning. Het verkrijgen van een betrouwbaar beeld van aantallen soorten (laat staan aantallen exemplaren) verlangt aanzienlijk langere bezoekmomenten per locatie dan bij de voorgaande soortgroepen. Dagvlinders zijn op zicht, op ruime afstand te determineren, sprinkhanen op geluid. Dit gaat voor solitaire bijen niet op; vaak dienen dieren met net gevangen en soms ook verzameld te worden. Een andere belangrijke reden om af te zien van een wilde bijenonderzoek was dat dit onderzoek pas werd gestart op het moment dat een belangrijke vliegperiode voor bijen (april) reeds voorbij was.

1.3 Mozaïekbeheer

1.3.1 Achtergrond

Mozaïekbeheer kan een oplossing zijn voor het probleem dat maaien van grazige vegetatie, op welk moment van het jaar dan ook, schadelijk tot uitgesproken funest is voor de insectenfauna op de plek waar dat maaien plaats vindt (Van Swaay & Van Strien 2005). Eieren, larven of poppen die zich in het gewas bevinden worden gedood. Tegelijk wordt het aanbod aan nectar uit bloeiende planten en de beschikbaarheid van bovengrondse delen van voedselplanten voor eiafzet en larven in één klap teniet gedaan. Zelfs maaien aan het einde van het groeiseizoen is negatief omdat met het afvoeren van het maaisel ook overwinterende stadia (larven, poppen) worden afgevoerd.

Toch is maaien ook voor de insectenfauna onontbeerlijk. Zonder maaien verruigen grazige begroeiingen en gaan deze al snel over in struweelvorming en bos. Daarnaast is, in niet uitgesproken schrale situaties, regelmatig maaien en afvoeren van het maaisel van belang om te komen tot een bloemrijke vegetatie met voldoende nectarplanten voor bloembezoekende insecten zoals vlinders, bijen en zweefvliegen. Soortenrijkdom en bloemrijkdom zijn afhankelijk van een voldoende laag productieniveau van de vegetatie. Onder Rotterdamse omstandigheden is voor het laag krijgen dan wel laag houden van die productiviteit op de meeste plaatsen een maaibeheer van 2 maal per jaar maaien en afvoeren nodig. Dit geldt ook voor vrijwel alle locaties die zijn opgenomen in de pilot.

Zelfs op termijn van één seizoen heeft het maaien van grazige vegetatie naast nadelen ook nog enkele voordelen voor insecten: maaien in de (voor)zomer stimuleert veel graslandkruiden tot een tweede en latere bloeiperiode dan zonder maaien en draagt zo bij aan de beschikbaarheid van nectar in de tweede helft van het groeiseizoen. Tevens zorgt de hergroei na de eerste maaibeurt voor het aanbod aan jong en eiwitrijk plantenmateriaal, dat belangrijk is voor de rupsen van vlindersoorten met snel groeiende larven.

Om tegemoet te komen aan al deze ietwat tegenstrijdige eisen die aan het maaibeheer worden gesteld, is het begrip gefaseerd maaibeheer in het leven geroepen. Bij een gefaseerd maaibeheer wordt niet het gehele oppervlak van een graslandperceel in één keer gemaaid, maar wordt bij iedere maaibeurt een zeker gedeelte overgeslagen. Dat overslaan kan bestaan uit wisselende plekken die, door telkens anderen te nemen, door het perceel kunnen zwerven, of door het hanteren van verschillende maairegimes binnen; één perceel. Het meest bekende voorbeeld is de ontwikkeling van ruigteranden (zomen) op plekken waar grasland aan struweel of bosplantsoen grenst. Het grazige open deel van zo’n perceel wordt dan in een

Page 12: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

8 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

graslandfrequentie gemaaid en het deel dat tegen de bosrand aan ligt bijvoorbeeld maar éénmaal per jaar, waarin dan ook delen door de winter over blijven staan. Dit principe is weer verder uitgewerkt in het zogenaamde sinusbeheer waarbij bij verschillende maaibeurten slingerende en telkens wisselende grenzen tussen de verschillende terreindelen worden gehanteerd (Wallis de Vries, 2016).

Een andere methode van graslandbeheer die wordt geacht te leiden tot kleinschalige variatie binnen één perceel, is begrazing. Een menging van groei, bloei en hergroei dat als gevolg van het graasgedrag van de ingezette dieren ontstaat moet ook hier een geschikt leefmilieu voor insecten bieden.

1.3.2 Uitvoering

In Tabel 1 wordt schematisch weergegeven hoe in een gebied, dat in drieën is opgedeeld, door driemaal per jaar te maaien steeds een deel ongemaaid blijft, en waarbij deze gedeelten per jaar verschuiven zodat elk deel driemaal gemaaid wordt iedere twee jaar. Tabel 1. Maaischema voor Mozaïekmaaien met beweeglijke vakken

Schematisch Omschrijving

Jaar 1 / Maaibeurt 1. Eind mei. 1/3 van de oppervlakte maaien.

Jaar 1 / Maaibeurt 2. Eind juni. Een andere 1/3 van de oppervlakte (de helft van het deel dat bij de eerste maaibeurt is overgebleven).

Jaar 1 / Maaibeurt 3 September-oktober. De helft van de delen die in maaibeurt 1 en 2 zijn gemaaid blijft overstaan. De rest wordt gemaaid.

Jaar 2 / Maaibeurt 1. Eind mei. 1/3 van de oppervlakte, het deel dat de winter heeft over gestaan, wordt gemaaid.

En zo verder.

Om de principe van het gefaseerd maaibeheer in de vorm van mozaïekbeheer te kunnen toepassen op de voor de Rotterdamse pilot aangewezen locaties moesten een paar randvoorwaarden in ogenschouw worden genomen:

� De pilot bevat vrijwel uitsluitend smalle, langgerekte percelen (bermen) die niet grenzen aan bos of struweel. Een logische verdeling van zones met meer en minder maaien biedt zich daarom meestal niet aan.

Page 13: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 9

� Vrijwel alle percelen zijn gelegen op voedselrijke bodem waar voor het ontwikkelen of het handhaven van een gewenste bloemrijke vegetatie een maairegime van 2 maal per jaar nodig is.

� Tussen de percelen bestaan verschillen in productiviteit die het nodig zouden maken om verschillende voorkeurs-tijdstippen voor een eerste maaibeurt te hanteren.

Uiteindelijk is gekozen voor een opzet met wisselende deelvakken zoals in Tabel 1wordt weergegeven.

Het effect hiervan is dat ieder terreindeel 3 maal in twee jaar wordt gemaaid en dat er een afwisseling plaats vindt tussen een vroege eerste maaibeurt ten behoeve van een efficiënte afvoer van voedingstoffen en een latere eerste maaibeurt ten behoeve van de bloei van de aanwezige kruiden.

De eerste maaibeurt werd uitgevoerd omstreeks 31 mei, de juni maaibeurt omstreeks 15 juni. Strikt genomen is dat volgens het schema uit Tabel 1, maar met twee weken tussenruimte in feite korter na elkaar dan in oorsprong de bedoeling was. Voor de afmeting van de deelvakken is gekozen voor vakken met een lengte van circa 100 meter die vooraf voor de aannemer op tekening werden gezet. In Figuur 4Figuur 4 wordt als voorbeeld weergegeven hoe de maaivakken waren verdeeld langs een deel van het Havenspoorpad ten oosten van de Pascalweg.

Page 14: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

10 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Figuur 4. Driemaal het Havenspoorpad ten oosten van de pascalweg (rood is mozaïekmaaien, groen is overig gras), met gearceerd de te maaien deelvakken. Van boven naar beneden de maaibeurten in mei, juni en september.

Page 15: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 11

2 METHODIEK

2.1 De meetlocaties

De meetlocaties waarop dagvlinders en sprinkhanen geteld worden, bestaan elk uit een monitoringroute van drie secties van elk 50 meter lengte. Deze routes zijn zoveel mogelijk parallel uitgezet aan de richting van begeleidende structuren als wegen, paden en sloten. Start- en eindpunten van de secties zijn zoveel mogelijk gekozen aan de hand van herkenbare objecten nabij de route.

2.2 Monitoringsmethodieken

Tabel 2 geeft globaal aan wanneer de inventarisaties voor de verschillende soortgroepen plaats dienen te vinden. Dit is mede afhankelijk van het weer in deze periode, onder ideale omstandigheden worden de verschillende telronden evenwichtig gespreid over deze perioden. Tabel 2. Perioden waarin inventarisaties dienen plaats te vinden.

jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec flora dagvlinders 1 2 3 4 5 sprinkhanen 1 2 3

2.2.1 Dagvlinders

De dagvlinders worden gemonitord op alle 27 meetlocaties. Hier zijn routes uitgezet bestaande uit drie secties van elk 50 meter. Op deze routes worden vijfmaal per seizoen alle aanwezige dagvlinders geteld. De bij de tellingen gehanteerde werkwijze is ontleend aan De Vlinderstichting (Van Swaay, Termaat & Plate 2011). Hierbij wordt de route bij goed weer (zonnig, niet teveel wind en geen neerslag) in een normaal wandeltempo doorlopen en worden per sectie alle vlinders genoteerd die op 2,5 meter aan weerszijden en tot 5 meter voor de teller gezien worden. Opgemerkt moet worden dat bij de methodiek van de vlinderstichting 20 bezoeken aan een gebied worden gebracht in de periode 1 april tot 30 september, iets dat op de schaal van het Rotterdamse project te arbeidsintensief is. Gekozen is voor een vijftal bezoeken gespreid over de seizoenen, om toch voor zoveel mogelijk soorten een reële trefkans te creëren.

2.2.2 Sprinkhanen

Sprinkhanen worden geteld in de zelfde baan van 2,5 meter aan weerszijden van de looproute als de dagvlinders. Het inventariseren gebeurt hoofdzakelijk op geluid. Inventariseren aan de hand van zichtwaarnemingen of vangsten is erg arbeidsintensief. Bij sprinkhanen, in het bijzonder bij veldsprinkhanen, kunnen de kleuren vrij variabel zijn. Structuurkenmerken als de vorm van halsschild en legboor zijn bij determinatie in de hand belangrijkere kenmerken. De in stedelijk gebied vrij algemene Ratelaar Chorthippus biguttulus en Bruine sprinkhaan Chorthippus brunneus bijvoorbeeld lijken uiterlijk veel op elkaar, maar zijn aan de hand van hun geluid gemakkelijk te onderscheiden. Over het algemeen zijn sprinkhanen goed te inventariseren op geluid. Door de soms hoge frequenties zijn echter niet alle geluiden voor iedereen goed te horen. Dit is vooral het geval bij een aantal sabelsprinkhanen. De Struiksprinkhaan Leptophyes

Page 16: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

12 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

punctatissima bijvoorbeeld is een soort die zelfs alleen met een batdetector (ultrasoondetector) waar te nemen is. Onder andere de doornsprinkhanen (Tetrigoidea) brengen geen geluid voort. Inventarisatie van deze groep sprinkhanen kan het best plaatsvinden door met een net over de bodem te slepen. Van de doorntjes komen Zeggedoorntje Tetrix subulata en Zanddoorntje T. ceperoi voor in Rotterdam, maar deze zijn niet karakteristiek voor het type grasvegetaties dat wordt nagestreefd. Deze soorten zijn dan ook buiten beschouwing gelaten. Dit geldt ook voor de meeste in de stad voorkomende sabelsprinkhanen.

Het zoeken naar sprinkhanen dient bij warm weer plaats te vinden. Ze zijn het meest actief midden op de dag, in de volle zon. Wanneer de zon even wegvalt, zijn de meeste sprinkhanen doorgaans stil. Veldsprinkhanen beginnen meestal al wat vroeger op de dag te roepen dan sabelsprinkhanen. Een aantal soorten, waaronder veel sabelsprinkhanen en krekels, blijven bij goed weer tot in de avond actief. Veldsprinkhanen kunnen het best vanaf half juli tot en met september worden geteld. Het is van belang om alleen bij optimale weersomstandigheden te tellen, wanneer alle veldsprinkhaan striduleren. Dit betekent warm, droog en veel zon.

2.2.3 Flora

Voor de opname van de vegetatie zijn in alle onderzoekslocaties het gebied waarin de insectenroutes liggen in de periode tussen 5 augustus en 2 september 2016 bezocht. Op iedere locatie werd een lijst gemaakt van de op dat moment zichtbare soorten hogere planten. Op routes waar binnen het Mozaïekbeheer gemaaide en ongemaaide delen werden doorsneden werden aparte lijsten gemaakt. Van iedere soort werd een eenvoudige abundantieschatting gemaakt volgens de Tansley-notatie en werd genoteerd van welke soorten een substantieel deel van de aanwezige planten in bloei stonden en/of zich in vrucht- of zaadstadium bevonden, als teken dat er een volledige bloeicyclus was voltooid.

Page 17: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 13

3 RESULTATEN

In onderstaande paragrafen worden per soortgroep de resultaten van de inventarisaties weergegeven. Op enkele locaties zijn gedurende het opnameseizoen veranderingen opgetreden of bijzondere omstandigheden geconstateerd die van invloed zijn of kunnen zijn op de resultaten. Het betreft de volgende locaties:

� Locatie 3 (Traditioneel maaibeheer) ligt onderaan een helling met een schralere bodem en een soortenrijkere begroeiing. Dit kan invloed hebben op de waarnemingen in de opnameroute.

� Locatie 13 en 14 (Traditioneel maaibeheer) bleken uiteindelijk een maaibeheer van10 maal per jaar te hebben, in plaats van het tweemaal maaien waaronder deze locaties waren opgenomen in BSB.

� Locatie 16 (Mozaïekbeheer) is omstreeks half augustus gemaaid en verstoord voor het kappen van zieke iepen. Dit heeft invloed op de laatste twee insectenronden. De flora opname is hier vervallen.

� Locatie 21 (Begrazing) is na een begrazingsronde omstreeks de laatste week van mei ook nog gemaaid.

� Locatie 27 (Traditioneel maaibeheer) is gelegen tegen een trambaantalud dat in augustus nog helemaal niet gemaaid bleek te zijn. Hierdoor zouden de insectenwaarnemingen dus beschouwd kunnen worden als gelijk aan het gemaaide deel van een Mozaïekbeheer.

3.1 Dagvlinders

Op alle telpots werden 208 exemplaren geteld van 16 verschillende soorten dagvlinders. Het gemiddelde aantal vlinders waargenomen over alle ronden was 7,7 exemplaren per route, gemiddeld werden er 2,9 soorten waargenomen per route. In Tabel 4 worden de resultaten weergegeven per ronde. In Bijlage 2 staan alle resultaten ook per onderzoekslocatie vermeld. Op basis van hun ecologie kunnen de gevonden soorten in verschillende klassen worden ingedeeld: de graslandvlinders, bos(rand)vlinders en generalisten (Tabel 4). De graslandvlinders, en dan met name de meer kritische soorten, zijn de belangrijkste doelsoorten voor het beheer. Dit omdat zij vaak voor een groot deel van hun levenscyclus afhankelijk zijn van deze grasvegetaties. Ze leggen eitjes op de grassen, de rupsen leven en overwinteren hier en de vlinders vinden hier hun nectar. De graslandsoorten hebben doorgaans een minder grote nectarbehoefte dan de generalisten, de graslanden waar ze vliegen voorzien meestal voldoende in deze behoefte. Generalisten zijn doorgaans erg mobiele soorten die opportunistisch hun voedsel zoeken. Vegetaties die (tijdelijk) veel nectar bieden kunnen worden bezocht door grote aantallen generalisten, terwijl er misschien geen enkele vlinder de levenscyclus zou kunnen voltooien in de betreffende vegetatie vanwege ongunstig beheer. Aanwezigheid van generalisten is in ieder geval wel een aanwijzing dat er veel nectar beschikbaar is in de vegetatie.

Generalisten

Zeven waargenomen soorten zijn te typeren als generalist. Hiervan zijn de witjes Klein koolwitje en Klein geaderd witje veruit het meest algemeen. De niet nader gedetermineerde witjes betreffen hoogstwaarschijnlijk ook een van beide soorten: het Groot koolwitje is een stuk minder algemeen en doorgaans gemakkelijk te herkennen in het veld. Hiermee tellen beide witjes voor 58% van de getelde vlinderaantallen. Andere landelijk algemene generalisten zijn Atalanta, Dagpauwoog en Kleine vos. Alle generalisten samen maken 63% uit van het totaal.

Page 18: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

14 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

De generalisten worden doorgaans gevonden op plekken met veel nectar. Opvallend was dat buiten de koolwitjes maar weinig generalisten werden gevonden. Van de erg algemene soorten als Dagpauwoog en Kleine vos werden er maar enkele waargenomen, terwijl Kleine vos landelijk een goed jaar beleefde. Een deel van de verklaring hiervoor kan zijn dat deze soorten in stedelijk gebied vaak hun voedsel zoeken in nectarrijke tuinen, waar vaak meer nectarplanten te vinden zijn dan in bermen.

Graslandvlinders

Van de 16 waargenomen soorten dagvlinders zijn er acht te typeren als graslandvlinder. Deze zijn verantwoordelijk voor 33% van de getelde aantallen. Per route werden gemiddeld 2,5 exemplaren van graslandvlinders geteld, van de generalisten bijna het dubbele aantal (Tabel 3). Deze verhouding was ook terug te zien in het aantal soorten.

Van alle soorten samen werden op de routes met Mozaïekbeheer gemiddeld 9,7 exemplaren waargenomen van 3,5 soorten, voor Traditioneel beheer was dit 5,5 exemplaren van 2,2 soorten. Het verschil in aantal soorten tussen de beide beheertypen was significant (Mann-Whitney test, p=0,019. Zie ook Bijlage 5). Ook wanneer alleen naar de graslandvlinders wordt gekeken verschillen beide beheertypen erg van elkaar. In plots met Mozaïekbeheer komen significant meer graslandvlindersoorten voor dan in plots met Traditioneel beheer (Mann-Whitney test, p=0.023). Ook het aantal exemplaren van graslandvlinders is hoger bij Mozaïekbeheer. Hoewel niet significant (P=0,17), lijken de data we te wijzen op een verschil: bijna alle graslandsoorten laten hogere aantallen zien bij Mozaïekbeheer. Uitzondering is Argusvlinder, waarvan vijf exemplaren zijn waargenomen op twee locaties die worden begraasd (routes 8 en 9 op het talud van de A16). In graslanden waar Argusvlinder voortplant dienen voldoende open plekken met kale grond aanwezig te zijn, de eitjes worden hier in de buurt in graspollen afgezet. De soort overwintert als rups, veelal op het blad van de waardplant. Hierdoor is de soort erg gevoelig voor maaien. In deze omgeving wordt de soort vaker gemeld, met name iets zuidelijker nabij Ridderkerk, en taluds rond het knooppunt Ridderkerk. Gezien de landelijk sterke achteruitgang in de afgelopen jaren mag de aanwezigheid van deze soort als positief worden gezien en zou beheer met name in deze omgeving afgestemd kunnen worden op de soort. Het lijkt in de huidige situatie nog niet erg geschikt voor voortplanting van Argusvlinder.

Tabel 3. Gemiddelde aantallen vlinders en soorten per type beheer.

groep aantal alle dagvlinders

aantal soorten 7,7 aantal exemplaren 2,9

graslandvlinders

aantal soorten 1,0 aantal exemplaren 2,5

generalisten aantal soorten 2,1 aantal exemplaren 4,9

Mozaïek Traditioneel alle dagvlinders

aantal soorten 3,5 2,2 aantal exemplaren 9,7 5,5

graslandvlinders aantal soorten 1,3 0,6 aantal exemplaren 3,6 1,4

generalisten aantal soorten 2,6 1,6 aantal exemplaren 6,0 3,7

Page 19: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 15

Het Icarusblauwtje was de meest algemene van de groep graslandvlinders. In stedelijk gebied van Rotterdam mag deze soort worden gezien als de algemeenste vertegenwoordiger van de graslandvlinders. In het Rotterdamse havengebied vliegt het Bruin zandoogje ook zeer algemeen. In Rotterdam-stad is deze laatste een stuk minder algemeen, waarschijnlijk vanwege de grotere gevoeligheid voor maaien en de beperkte oppervlakte van geschikte graslanden. Van Icarusblauwtje overwintert de rups in de strooisellaag of laag tegen een stengel van de waardplant. Hierdoor zijn ze iets minder gevoelig voor afmaaien dan bijvoorbeeld Bruin zandoogje. Icarusblauwtje is vooral gebaat bij een beheer dat zorgt voor voldoende nectarplanten gedurende de gehele vliegtijd. Als waardplant gebruikt het Icarusblauwtje een scala aan vlinderbloemigen (Fabaceae) waaronder rolklaver (Lotus spec.). Deze planten kunnen ook in een groot deel van de nectarbehoefte voorzien. Op elf meetplots werden 45 Icarusblauwtjes geteld. Gemiddeld werden bijna tweemaal zo veel Icarusblauwtjes waargenomen op routes die in Mozaïekbeheer lage dan in traditioneel beheer: 4,7 exemplaren op Mozaïekbeheerlocaties, 2,4 exemplaren op Traditioneel beheerde locaties. Van de Traditioneel beheerde locaties werden de meeste Icarusblauwtjes geteld op meetlocatie 3, hetgeen kan komen door de eerder genoemde schrale en zonbeschenen dijkhelling die hier parallel aan ligt. Hier groeien eveneens diverse klaverachtigen die Icarusblauwtje als waardplant kan gebruiken. Verder werden ze vooral gezien in Mozaïekbeheer rond het Havenspoorpad (19 en 20), de berm westelijk van de IJsselmondse Randweg (17) en de routes langs het westelijk deel van het havenspoor (15 en 26).

De graslandvlinders Zwartsprietdikkopje en Bruin blauwtje zijn een stuk schaarsere graslandvlinders, maar zijn toch op enkele routes gezien. Deze vlinders zijn beide indicatief voor redelijk schrale vegetaties met enige mate van variatie in vegetatiestructuur, zodat ze voldoende mogelijkheden hebben om op te warmen en beschutting te kunnen vinden. Zwartsprietdikkopje werd enkel waargenomen op route 11 (Mozaïek, Adriaan Volkerlaan NO berm. Tussen rijweg en fiets/voetpad). De eitjes van de soort overwinteren in de ruige, overstaande delen van de vegetatie. Het waargenomen exemplaar op deze route zal niet haar oorsprong vinden in deze berm, maar het geeft aan dat de soort in de omgeving aanwezig is en nieuw geschikt geworden gebieden kan vinden. In het recente verleden zijn vooral waarnemingen gedaan in grazige bermen van Laan op Zuid (niet meer bestaand) en Stadionweg, grote populaties zijn niet bekend in Rotterdam-stad. In het havengebied kan de soort lokaal wel hoge dichtheden bereiken.

Tabel 4. Overzicht aangetroffen dagvlindersoorten en aantallen per ronde.

ronde soort wetenschappelijke naam typering vlinder* 1 2 3 4 5 totaal Zwartsprietdikkopje Thymelicus lineola gras - - 1 - - 1 Groot dikkopje Ochlodes sylvanus bos/gras - 1 - - - - Citroenvlinder Gonepteryx rhamni bos 1 - - - - 1 Groot koolwitje Pieris brassicae gen 3 - - 4 1 8 Klein koolwitje Pieris rapae gen 16 4 4 37 4 63 Klein geaderd witje Pieris napi gen 9 2 3 3 19 36 koolwitje Pieris spec. gen 2 - 2 - 15 19 Kleine vuurvlinder Lycaena phlaeas gras - - 3 - 5 8 Bruin blauwtje Aricia agestis gras 1 - 2 - 1 4 Icarusblauwtje Polyommatus icarus gras 1 2 10 25 7 43 Bont zandoogje Pararge aegeria bos 1 - 3 2 2 8 Argusvlinder Lasiommata megera gras 2 - - 3 - 5 Hooibeestje Coenonympha pamphilus gras - - - 1 - 1 Oranje zandoogje Pyronia tithonus gras - - 3 - - 3 Atalanta Vanessa atalanta gen/zwerver - - 1 - - 1 Dagpauwoog Inachis io gen - - - - 1 1 Kleine vos Aglais urticae gen - 1 - - - -

totaal 36 10 32 75 55 208

*: gras = graslandvlinder, gen = generalist, bos = bos(rand)- en struweelvlinder, zwerver: zwerf-/trekvlinder.

Page 20: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

16 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Bruin blauwtje was present op routes 3 (2x maaien, Coen Moulijnweg), 20 (Mozaïek, Havenspoorpad ter hoogte van Homerusstraat 1. Oostberm) en 26 (Mozaïek, Kapelburg noordberm tussen weg en haag). Van de routes langs Havenspoorpad kan verwacht worden dat deze er ook voortplanten. De omgeving van deze locaties zijn al langer bekend als goede vlindergebieden vanwege de droge, zandige vegetaties. Juist hier groeien de ooievaarsbekken die als waardplant gebruikt worden.

Groot dikkopje is maar éénmaal waargenomen, namelijk route 26 langs het havenspoor. Het is een soort van zonnige zoomvegetaties met nectarrijke struwelen zoals Braam. Aanwezigheid van enkel de grasvegetaties is niet voldoende. Wanneer er nectarrijk biotoop aanwezig is in de buurt van een plot kan de soort wel op de telplot zelf worden waargenomen. Bont zandoogje is een andere soort die niet karakteristiek is voor alleen grazige vegetaties. Het is een echte bos(rand)soort, die een afwisseling nodig heeft van beschaduwde plekken en zonnige struwelen. De eitjes zetten ze af op grassen, waar de poppen in graspollen overwinteren. Als dit aanwezig is in de buurt van een telplot kunnen ze ook op de telplot verwacht worden.

3.2 Sprinkhanen

Het aantal gevonden sprinkhanen is vrij beperkt. In stedelijk gebied is het meestal maar een beperkt aantal veldsprinkhanen dat gevonden wordt in dergelijke grasvegetaties. Hiervan zijn Bruine sprinkhaan, Krasser, Kustsprinkhaan en Ratelaar landelijk het meest voorkomend. Van de veldsprinkhanen zijn dit de minst kritische. Bruine sprinkhaan en Ratelaar vormen samen 69% van het totale aantal aangetroffen sprinkhanen. Deze twee soorten zijn soorten die in heel Nederland vaak in het biotooptype ‘infrastructuur’ voorkomen (Kleukers et al. 1997). Tabel 5.Overzicht aangetroffen sprinkhaansoorten en aantallen per ronde.

ronde soort 1 2 3 totaal Bruine sprinkhaan Chorthippus brunneus 29 117 47 193 Grote groene sabelsprinkhaan Tettigonia viridissima 1 6 1 8 Krasser Pseudochorthippus parallelus 35 25 13 73 Kustsprinkhaan Chorthippus albomarginatus 4 - 1 5 Ratelaar Chorthippus biguttulus 4 172 101 277 Zuidelijk spitskopje Conocephalus fuscus 3 109 17 129

totaal 76 429 180 685

Wanneer naar de sprinkhanen gekeken wordt, of alleen naar de veldsprinkhanen, is er nauwelijks verschil te zien in gemiddelde aantallen voor Mozaïekbeheer en Traditioneel beheer. Ook het aantal soorten en het aantal soorten veldsprinkhanen is vergelijkbaar. Het aantal verschillende soorten in bermen in stedelijk gebied is nu eenmaal laag, en de soorten die er voorkomen stellen relatief weinig eisen aan hun biotoop. Het belangrijkste is dat er een vegetatie aanwezig is met voldoende plekken om op te warmen en eitjes af te zetten. Bruine sprinkhaan en Ratelaar doen dit in de grond, en komen in meer open vegetaties voor. Vaak zitten de daarom aan de rand van hogere grasvegetaties langs fietspaden en dergelijk, waar de vegetatie een gradiënt laat zien van hoog naar vrijwel afwezig en waar open bodem zichtbaar is. Beide soorten leven van verschillende grassoorten, voor het afzetten van eitjes zijn plekken met onbedekte bodem nodig

Kustsprinkhaan komt ten opzichte van de Ratelaar en Bruine sprinkhaan voor in wat dichtere, halfhoge en vochtigere vegetaties (Kleukers et al. 1997). Hierom is hun voorkomen vaak beperkt tot de wat hogere grasvegetaties in (rand)zones en greppels en dergelijke. De eitjes worden niet in de bodem maar bovengronds gelegd, meestal aan de basis van graspollen.

Page 21: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 17

Ook Zuidelijk spitskopje wordt gevonden in wat meer ruigere terreindelen, maar de eis die deze soort stelt is dat de plekken ook voldoende zonbeschenen en daardoor erg warm zijn. Dat hieraan wordt voldaan in veel vegetaties in IJsselmonde is te zien aan zijn aanwezigheid op 19 routes.

3.3 Flora

De totale resultaten van de flora opnamen worden weergegeven in Bijlage 3.

In Tabel 5 worden de voor de insectenfauna belangrijke factoren, te weten soortenrijkdom en bloei, in een grafiek uitgezet. De groene balken geven het totaal aantal soorten weer dat in de opnamelocaties is aangetroffen. Bij mozaïeklocaties waar zowel gemaaide als niet gemaaide vegetatie is opgenomen zijn de soortenaantallen voor deze deellocaties tevens apart weergegeven met de roze balken. De smalle rode balken geven per (deel)locatie aan welk percentage van de soorten ten tijde van de opname in bloei stond. Onder bloei wordt hier verstaan dat een substantieel deel van de populatie, of in elk geval meer dan wat incidentele exemplaren van de soort, op dat moment bloeide. Dat zelfde, maar dan voor het percentage soorten dat in vrucht stond of rijpe zaden droeg (of duidelijk had gedragen) wordt weergegeven door de smalle paarse balken.

De soortenaantallen in de opnamelocaties zijn een gegeven vanuit de bestaande situatie, dat nog niet is beïnvloed door eventuele verschillen in het beheer in het huidige jaar. Uitschieters in de vorm van het hoogste en het laagste soortenaantal liggen allen langs het Havenspoorpad. De hoogste soortenaantallen worden gevonden in de locaties 19 en 20 waar na werkzaamheden de vegetatie volledig spontaan ontwikkeld op basis van de oorspronkelijke bodem. De vegetatie bevindt zich hier in een nog niet gesloten pioniersstadium dat van nature zeer soortenrijk, maar nog lang niet stabiel van samenstelling is. Het laagste totale soortenaantal is geregistreerd in locatie 25. Het betreft hier een weliswaar zeer bloemrijke en visueel aantrekkelijke begroeiing die echter gebaseerd is op de inzaai van een kruidenmengsel en ook weinig andere soorten bevat.

Op de referentielocaties met traditioneel- en begrazingsbeheer is te zien hoe de hoogste percentages bloei worden aangetroffen op plekken met traditioneel maaibeheer. Begrazing combineert juist actuele bloei met voltooide bloei in de vorm van vrucht/zaad stadia. Daar waar locaties van dit beeld afwijken is dat meestal direct te verklaren met de afwijkingen in het beheer die genoemd worden in de inleiding van dit hoofdstuk: de voortijdige of tussentijdse maaibeurten op de locaties 13,14 en 21.

De locaties met Mozaïekbeheer onderscheiden zich in de eerste plaats doordat in niet gemaaide delen de planten hun hele bloei kunnen voltooien. De hoge geregistreerde percentages vrucht/zaad zullen in feite nog hoger zijn omdat van sommige soorten ten tijde van de opnamen al weinig meer terug te vinden was.

Het gemiddelde percentage bloei was in de locaties met mozaïekmaaien vrijwel gelijk aan dat in de begraasde gebieden, zie ook Tabel 6. Tabel 6. Gemiddelde percentages bloei en vrucht/zaad stadium in de verschillende beheertypen.

gem % bloei Gem % vrucht/zaad

Mozaïekmaaien 18% 21% Traditioneel maaibeheer 21% 2% Begrazing 17% 16%

Page 22: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

18 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Figuur 5. Soortenaantallen en percentages bloei en vrucht/zaad stadium van de vegetatie in de onderzoeksplots gegroepeerd per beheertype en staat van beheer. Tussen haakjes maaibeurt in 1e of 2e ronde.. Groen= totaal soortenaantal per locatie, roze= soortenaantal per deellocatie, rood= percentage soorten in bloei, paars= percentage soorten in vrucht/zaad.

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

0 10 20 30 40 50 60 70

begraasd

begraasd

begraasd

begraasd

gemaaid

gemaaid

gemaaid

gemaaid

gemaaid

gemaaid

gemaaid

gemaaid

gemaaid

totaal

niet gemaaid

gemaaid (1)

totaal

niet gemaaid

gemaaid (1)

gemaaid

gemaaid (1)

totaal

niet gemaaid

gemaaid (1)

totaal

niet gemaaid

gemaaid (2)

X

totaal

niet gemaaid

gemaaid (1)

totaal

niet gemaaid

gemaaid (1) (2)

totaal

niet gemaaid

gemaaid (1)

gemaaid (2)

totaal

niet gemaaid

gemaaid (1)

gemaaid (1)

totaal

niet gemaaid

gemaaid (1)2

22

19

82

72

42

31

41

31

07

43

26

25

20

19

18

17

16

15

12

11

65

21

Be

gra

zin

gT

rad

itio

ne

el

Mo

zaïe

k

Page 23: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 19

Qua maaitijdstip liggen verreweg de meeste opnamelocaties op plekken die in de eerste maaibeurt van eind mei zijn gemaaid. Dit is toeval. De twee opnamelocaties die bij de tweede maaibeurt zijn gemaaid vallen op door de afwezigheid of lage score voor vrucht/zaad stadia. Losse waarnemingen tijdens de opnameronde voor de flora wekken de indruk dat de vakken die in juni zijn gemaaid duidelijk minder nabloei vertonen.

Page 24: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

20 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Page 25: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 21

4 CONCLUSIE

4.1 Conclusie

Mozaïekbeheer biedt veel graslandsoorten de mogelijkheid om hun hele bloeicyclus te voltooien terwijl in de gemaaide delen exemplaren van die zelfde soorten nog een late bloeiperiode kunnen doormaken.

Al na een korte periode van Mozaïekbeheer worden flinke verschillen in met name de vlinderfauna gezien tussen plekken met dit beheer en de traditioneel beheerde vegetaties. Dit zal nu wellicht vooral veroorzaakt worden door het vastgestelde hogere aandeel aan bloeiende kruiden. Een effect op overleving van overwinterende poppen of eitjes kan nu nog niet vastgesteld worden. Feit is dat enkele meer kritische soorten deze vegetaties wel weten te vinden vanuit nabijgelegen vliegplaatsen, wat betekent dat wanneer door Mozaïekbeheer deze plekken op termijn ook geschikt worden als permanent leefgebied, de soorten er de komende jaren vaker zullen worden aangetroffen.

Ten aanzien van de uitvoering van het mozaïekbeheer bleken maaivakken van ongeveer 100 meter op veel plaatsen te groot om het gewenste mozaïekeffect te bereiken. Daarnaast lagen de maaitijdstippen van de eerste en tweede maaironde in de praktijk te dicht bijeen om de bedoelde variatie tot gevolg te hebben.

4.2 Aanbevelingen

Op basis van de resultaten van dit onderzoek zijn op verschillende fronten een aantal aanbevelingen te doen:

4.2.1 Inrichting en beheer

� Ga door met de ontwikkeling van mozaïekbeheer als instrument in het natuurlijk groenbeheer.

� Voor deze ontwikkeling is het van belang aandacht te besteden aan het effect van andere maaitijdstippen en een mogelijk mindere afvoer van voedingsstoffen. De meeste locaties die bij de pilot betrokken zijn hebben nu al een min of meer bloemrijk karakter. Op plaatsen waar dat niet het geval is, is het aan te raden eerst de productiviteit door verschralend maaibeheer terug te brengen, voordat met mozaïekbeheer wordt begonnen.

� Lage productiviteit is belangrijk voor bermvegetaties. Zorg daarom dat bij aanleg, reconstructie of herstel na werkzaamheden altijd schraal zand wordt gebruikt en er niet met grasmengsels wordt ingezaaid. Deze aanbeveling is binnen de pilot direct van toepassing op locatie 15 (Kreekhuizenlaan) waar momenteel werkzaamheden gaande zijn.

� Het mozaïekbeheer zoals dat in deze pilot is uitgevoerd, is ingericht op smalle lange percelen die tweezijdig grenzen aan niet groene elementen. Enkele locaties, met name

Page 26: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

22 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

het Havenspoorpad ten oosten van de Pascalweg en locatie 26, zijn door hun ligging ook geschikt voor andere vormen van gefaseerd maaibeheer.

� Streef naar een kleinschaliger verdeling van de maaivakken. De huidige verdeling in 100 meter vakken leidt aanvankelijk tot een grovere verdeling dan gewenst is en wordt vervolgens onoverzichtelijk doordat vakken in het najaar worden gehalveerd. Door de percelen aan de hand van in het veld herkenbare elementen als lichtmasten of bomen te verdelen in een groter aantal “mozaïekstenen” kan een fijnschaliger en ook hanteerbaarder en begrijpelijker indeling worden gemaakt. Een voorbeeld daarvoor is hieronder weergegeven: In Figuur 6 staat de maaiverdeling zoals die in 2016 is toegepast langs een deel van de Stadionweg. In Figuur 7 is getekend hoe voor datzelfde traject de maaiverdeling eruit zou zien als de aanwezige lichtmasten als markeerpunt worden gebruikt.

Figuur 6. Stadionweg, maaiverdeling in 2016. Groen= eerste maaibeurt, mei. Rood= 2e maaibeurt, juni. Geel is 3e maaibeurt, september.

Figuur 7. Voorbeeld van een kleinschaliger maaiverdeling op basis van lichtmasten. Boven: Groen= eerste maaibeurt, mei. Rood= 2e maaibeurt, juni. Onder: ingevoegd geel is 3e maaibeurt, september.

Page 27: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 23

� Verbeter de afstemming met de verkeersveiligheid door randen uit te maaien en zichtlijnen bij kruispunten intensiever te maaien. Naast de verkeersveiligheid draagt deze maatregel ook bij aan de acceptatie van mozaïekmaaien.

� Houdt voldoende tussentijd aan tussen de eerste en de tweede maaironde.

� Waar het gaat om de maaimethodiek is het gebruik van maaizuig-combinaties ongewenst omdat deze methode zeer schadelijk is voor de insectenfauna en dus regelrecht indruist tegen het doel van het mozaïekmaaien. Maaizuigapparatuur kan wel worden toegepast bij bovengenoemde randen.

4.2.2 Monitoring

� Om te zien of de geconstateerde hogere aanwezigheid van graslandvlinders ook op termijn tot de gewenste voortplanting en populatieopbouw leidt, is het nuttig om in de mozaïekplots de dagvlinderinventarisatie twee jaar na de start, in 2018, te herhalen.

� Zoals in paragraaf 1.2.1 is aangegeven zou het gezien de maatschappelijke belangstelling voor het onderwerp nuttig zijn te onderzoeken welk gebruik wilde bijen kunnen maken van mozaïek gemaaide bermen. Onderzoek uit 2014 (Reemer & Smit 2014) heeft inzicht gegeven in de mogelijkheden die het Rotterdamse groen voor deze groep kan bieden. Door volgens de werkwijze van dat onderzoek in 2017 de mozaïekplots uit de pilot te inventariseren op wilde bijen en zweefvliegen kan ook voor deze groep een goed beeld ontstaan.

� Voor het bepalen van de invloed van mozaïekmaaien op de vegetatie zou deze in een frequentie van enkele (3 – 5) jaar opgenomen moeten worden.

Page 28: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

24 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Page 29: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 25

LITERATUUR

Bink, F.A. 1992. Ecologische Atlas van de Dagvlinders van Noordwest-Europa. Schuyt & Co., Haarlem.

Bos, F., M. Bosveld, D. Groenendijk, C. van Swaay, I. Wynhoff, De vlinderstichting. 2006. De dagvlinders van Nederland, verspreiding en bescherming (Lepidoptera: Hesperioidae, Papilionidae). Nederlandse Fauna 7. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis

Kleukers R.M.J.C., E.J. van Nieukerken, B. Odé, L.P.M. Willemse & W.K.R.E. van Wingerden. 1997. De sprinkhanen en krekels van Nederland (Orthoptera). - Nederlandse Fauna 1. Nationaal Historisch Museum, KNNV uitgeverij & EIS-Nederland, Leiden.

Klop, E., Omon, B. & WallisDeVries, M.F. Journal of Insect Conservation 2015 (19): 393.

Reemer, Menno & John T. Smit.2014. Bijen en zweefvliegen in stedelijk groen van Rotterdam. EIS Kenniscentrum Insecten. Rapport EIS2014-21, Leiden.

Swaay, C.A.M. van & A.J. van Strien. 2005. Stadsvlinders profiteren van ecologisch beheer. De Levende Natuur jrg. 106 (4), 146-150.

Swaay, C.A.M. Van, T. Termaat & C.L. Plate. 2011. Handleiding Landelijke Meetnetten Vlinders en Libellen. Rapport VS2011.001, De Vlinderstichting, Wageningen & Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag.

Wallis de Vries, Michiel. 2016. Vlindervriendelijk maaien: hoe doe je dat?. Vlinders 2016 (3): 10-13.

Page 30: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

26 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Page 31: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 27

INHOUD BIJLAGEN

Bijlage 1 - Onderzoekslocaties .................................................................. 29

Bijlage 2 - Resultaten Insecten ................................................................... 43

Bijlage 3 - Resultaten Flora ....................................................................... 45

Bijlage 4 - Data veldbezoeken .................................................................. 77

Bijlage 5 - Boxplots bij statistische toetsen ................................................ 79

Page 32: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

28 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Page 33: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 29

BIJLAGE 1 - ONDERZOEKSLOCATIES

Locatie 1: Stadionweg bij stadion 1

Beheer: Mozaïekmaaien.

Figuur 8. Locatie 1, eerste maaibeurt, 1 juni 2016.

Locatie 2: Stadionweg bij stadion 2

Beheer: Mozaïekmaaien.

Figuur 9. Locatie 2, eerste maaibeurt, 1 juni 2016.

Page 34: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

30 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Locatie 3: Coen Moulijnweg

Beheer: Grasvegetatie, 2x maaien

Figuur 10. Locatie 3, 31 mei 2016

Locatie 4:Stadionlaan

Beheer: Grasvegetatie, 2x maaien

Figuur 11. Locatie 4, 5 augustus 2016.

Page 35: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 31

Locatie 5: Stadionweg oost van hoendiep. Zuidtalud.

Beheer: Mozaïekmaaien.

Figuur 12. Locatie 5, 5 augustus 2016

Locatie 6: Stadionweg oostkant zuidtalud.

Beheer: Mozaïekmaaien.

Figuur 13 Locatie 6, eerste maaibeurt, 1 juni 2016.

Page 36: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

32 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Locatie 7: IJsselmondse plein.

Beheer: Grasvegetatie, 2x maaien

Figuur 14. Locatie 7, 5 augustus 2016

Locatie 8: Geluidswal tussen teen en fietspad.

Beheer: Begrazing.

Figuur 15. Locatie 8, 1 september 2016

Page 37: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 33

Locatie 9: Geluidswal boven fietspad.

Beheer: Begrazing.

Figuur 16. Locatie 9, 1 september 2016

Locatie 10: Groeninx van Zoelenlaan Oost van Notenhagen. Tussen sloot en fietspad.

Beheer: Grasvegetatie, 2x maaien

Figuur 17. Locatie 10, 1 september 2016

Page 38: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

34 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Locatie 11: Adriaan Volkerlaan NO berm. Tussen rijweg en fiets/voetpad.

Beheer: Mozaïekmaaien.

Figuur 18. Locatie 11, 27 mei 2016

Locatie 12: Adriaan Volkerlaan ZW berm. Tussen fietspad en voetpad.

Beheer: Mozaïekmaaien.

Figuur 19. Locatie 12, eerste maaibeurt, 1 juni 2016.

Page 39: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 35

Locatie 13: Olympiaweg west van Klein Nieuwland Middenberm.

Beheer: Grasvegetatie, 10x maaien.

Figuur 20. Locatie 13, 19 augustus 2016.

Locatie 14: Olympiaweg west van Grote Kreek Middenberm

Beheer: Grasvegetatie, 10 x maaien

Figuur 21. Locatie 14, 19 augustus 2016.

Page 40: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

36 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Locatie 15: Kreekhuizenlaan Middenberm tussen Klein Nieuwland en Reyerdijk / Grote Kreek.

Beheer: Mozaïekmaaien.

Figuur 22. Locatie 15 eerste maaibeurt, 1 juni 2016.

Locatie 16: Kreekhuizenlaan Middenberm tussen Kreekhuizenplein en Reyerdijk / Grote Kreek

Beheer: Mozaïekmaaien.

Figuur 23. Locatie 16 na kap van de iepen, 30 augustus 2016.

Page 41: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 37

Locatie 17: IJsselmondse Randweg ZW berm tussen rijbaan en fietspad. Vanaf Bergambachtstraat.

Beheer: Mozaïekmaaien.

Figuur 24. Locatie 17, 30 augustus 2016

Locatie 18:IJsselmondse Randweg oost berm tussen Fietspad en bosrand

Beheer: Mozaïekmaaien.

Figuur 25, Locatie 18, 30 augustus 2016

Page 42: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

38 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Locatie 19: Havenspoorpad thv Homerusstraat 2. Noordberm.

Beheer: Mozaïekmaaien.

Figuur 26. Locatie 19, 12 mei 2016.

Locatie 20: Havenspoorpad thv Homerusstraat 1. Oostberm

Beheer: Mozaïekmaaien.

Figuur 27. Locatie 20, 12 mei 2016.

Page 43: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 39

Locatie 21: Bijenpark 2 tussen kinderboerderij en woonwagencentrum.

Beheer: Begrazing.

Figuur 28. Locatie 21, 12 mei 2016.

Locatie 22: Bijenpark 1 oost langs kinderboerderij / Educatieve Tuin

Beheer: Begrazing.

Figuur 29 Locatie 22, 12 mei 2016.

Page 44: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

40 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Locatie 23: Zuiderpark 2 Tussen volkstuin en Zuiderbegraafplaats. Tussen fietspad en voetpad.

Beheer: Grasvegetatie, 2x maaien

Figuur 30. locatie 23, 12 mei 2016.

Locatie 24: Zuiderpark 1

Beheer: Grasvegetatie, 2x maaien

Figuur 31. Locatie 24, 12 mei 2016.

Page 45: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 41

Locatie 25: Havenspoorpad thv Maeterlinckweg. Noordberm

Beheer: Mozaïekmaaien.

Figuur 32. Locatie 25,. 12 mei 2016.

Locatie 26: Kapelburg noordberm tussen weg en haag.

Beheer: Mozaïekmaaien.

Figuur 33. Locatie 26, 12 mei 2016.

Page 46: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

42 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Locatie 27: Kreekkade Viermerenstraat

Beheer: Grasvegetatie, 2x maaien

Figuur 34. Locatie 27, 12 mei 2016.

Page 47: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 43

BIJLAGE 2 - RESULTATEN INSECTEN

Dagvlinders

soort route: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 beheer*) M M T T M M T B B T M M T T Zwartsprietdikkopje - - - - - - - - - - 1 - - - Groot dikkopje - - - - - - - - - - - - - - Citroenvlinder - - - - - - - - - - - - - - Groot koolwitje - - 1 - - 1 - - - - - - - 1 Klein koolwitje 1 4 4 3 2 2 5 5 1 1 1 1 - - Klein geaderd witje - 1 1 3 - - 5 - - 2 2 2 - - koolwitje 1 2 - - - 1 - - - - - - - - Kleine vuurvlinder - - - - 2 - - - - - 1 - - - Bruin blauwtje - - 1 - - - - - - - - - - - Icarusblauwtje 2 - 6 1 - - 1 3 - - - - - - Bont zandoogje - - - - - - - - - - 1 - - - Argusvlinder - - - - - - - 3 2 - - - - - Hooibeestje - - - - - - - - - - - - - - Oranje zandoogje - - - - - - - - - - - - - - Atalanta - - - - - - - - - - - - - - Dagpauwoog - - - - - - - - - - - - - - Kleine vos - - - - 1 - - - - - - - - - Eindtotaal 4 7 13 7 5 4 11 11 3 3 6 3 0 1 aantal soorten: 2 2 5 3 3 2 3 3 2 2 5 2 0 1 #srt graslandvlinders 1 0 2 1 1 0 1 2 1 0 2 0 0 0 #srt generalisten 2 3 3 2 2 3 2 1 1 2 2 2 0 1

soort route: 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 beheer*) M M M M M M B B T T M M T Zwartsprietdikkopje - - - - - - - - - - - 1 - Groot dikkopje - - - - - - - - - - - - - Citroenvlinder - - - - - - - - - - - - - Groot koolwitje 1 - - 1 - - 1 - - - - - - Klein koolwitje 5 1 4 4 3 2 2 5 5 1 1 1 1 Klein geaderd witje 3 - 1 1 3 - - 5 - - 2 2 2 koolwitje 1 1 2 - - - 1 - - - - - - Kleine vuurvlinder - - - - - 2 - - - - - 1 - Bruin blauwtje - - - 1 - - - - - - - - - Icarusblauwtje - 2 - 6 1 - - 1 3 - - - - Bont zandoogje - - - - - - - - - - - 1 - Argusvlinder - - - - - - - - 3 2 - - - Hooibeestje - - - - - - - - - - - - - Oranje zandoogje - - - - - - - - - - - - - Atalanta - - - - - - - - - - - - - Dagpauwoog - - - - - - - - - - - - - Kleine vos - - - - - 1 - - - - - - - Eindtotaal 10 4 7 13 7 5 4 11 11 3 3 6 3 aantal soorten: 3 2 2 5 3 3 2 3 3 2 2 5 2 #srt graslandvlinders 0 1 0 2 1 1 0 1 2 1 0 2 0 #srt generalisten 4 2 3 3 2 2 3 2 1 1 2 2 2

*) M= Mozaïekbeheer, T= Traditioneel Maaibeheer, B= Begrazing.

Page 48: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

44 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Sprinkhanen

soort route: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 beheer*) M M T T M M T B B T M M T T Zuidelijk spitskopje 3 3 - 1 6 - 5 24 4 2 10 13 - - Grote groene sabelsprinkhaan 1 - - - - - - - - - - - - - Bruine sprinkhaan 17 1 18 14 2 9 5 9 12 - 6 9 1 - Ratelaar 39 - 30 13 22 13 18 24 20 5 6 3 - - Kustsprinkhaan - - - 1 - - - 2 - - - - - - Krasser - - - - - - - 23 12 - - 10 - -

eindtotaal 60 4 48 29 30 22 28 82 48 7 22 35 1 0 aantal soorten: 4 2 2 4 3 2 3 5 4 2 3 4 1 0

soort route: 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 beheer*) M M M M M M B B T T M M T Zuidelijk spitskopje 2 - 1 - 2 2 12 12 - - 2 9 16 Grote groene sabelsprinkhaan - - - - - - 1 1 - - 2 1 2 Bruine sprinkhaan 4 - 4 - 26 18 2 1 - 3 10 10 12 Ratelaar 22 - 9 - 10 12 - - - - - 12 19 Kustsprinkhaan - - - - - - 2 - - - - - - Krasser 1 - - - - - 15 1 - - 1 7 3

eindtotaal 29 0 14 0 38 32 32 15 0 3 15 39 52 aantal soorten: 4 0 3 0 3 3 5 4 0 1 4 5 5

*) M= Mozaïekbeheer, T= Traditioneel Maaibeheer, B= Begrazing.

Page 49: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 45

BIJLAGE 3 - RESULTATEN FLORA

Legenda: Ab.: Abundantie volgens Tansley

l = Locaal, alleen plaatselijk. (Alleen gebruikt in combinatie met een ander symbool.) d = Dominant, meer dan 50 % bedekkend. c = Codominant, samen met andere soorten dominerend. a = Abundant, overal zeer talrijk maar niet overheersend. f = Freguent, vrij talrijk. o = Hier en daar, schaars. r = Zeldzaam, niet meer dan enkele ex. per 10 m2. s = Sporadisch, 1-3 ex. in de hele opname.

F/Z.: Bloeiend of in vrucht of zaad stadium.

F = Substantieel deel van de populatie bloeit. (F) = Minder bloei dan bovenstaand maar meer dan incidentele exemplaren. Z = Substantieel deel van de populatie verkeert in vrucht en/of zaad stadium. (Z) = Minder dan bovenstaand maar meer dan incidentele exemplaren.

Datum 5-8-2016 5-8-2016 5-8-2016 5-8-2016 Locatie nr 1 2 3 4 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Traditioneel Traditioneel Staat gemaaid niet gemaaid gemaaid gemaaid gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Spaanse Aak Acer campestre Duizendblad Achillea millefolium o o r o F Gewoon Struisgras Agrostis capillaris Hoog Struisgras Agrostis gigantea Fioringras Agrostis stolonifera f f f Hartbladige Els Alnus cordata Zwarte Els Alnus glutinosa Rood Guichelheil Anagallis arvensis

subsp. arvensis

Fluitenkruid Anthriscus sylvestris r r Grote Klit Arctium lappa Gewone Klit Arctium minus s Gewone Zandmuur Arenaria serpyllifolia Gewone Glanshaver Arrhenatherum elatius

subsp. elatius f f Z f f F

Bijvoet Artemisia vulgaris Madeliefje Bellis perennis s s F Heen Bolboschoenus

maritimus

Pinksterbloem Cardamine pratensis Kruldistel Carduus crispus Ruige Zegge Carex hirta a f Valse Voszegge Carex otrubae Oeverzegge Carex riparia Knoopkruid Centaurea jacea s.l. s Echt Duizendguldenkruid

Centaurium erythraea

Gewone Hoornbloem Cerastium fontanum subsp. vulgare

s Z r F r

Page 50: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

46 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Datum 5-8-2016 5-8-2016 5-8-2016 5-8-2016 Locatie nr 1 2 3 4 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Traditioneel Traditioneel Staat gemaaid niet gemaaid gemaaid gemaaid gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Japanse sierkwee Chaenomeles japonica

Korrelganzenvoet Chenopodium polyspermum

Wilde Cichorei Cichorium intybus s Z Akkerdistel Cirsium arvense o o F (Z) o o f F Speerdistel Cirsium vulgare o F (Z) Akkerwinde Convolvulus arvensis Haagwinde Convolvulus sepium r r Canadese Fijnstraal Conyza canadensis Hoge Fijnstraal Conyza sumatrensis Cornus sanguinea subsp. australis

Cornus sanguinea subsp. australis

Cornus sanguinea subsp. sanguinea

Cornus sanguinea subsp. sanguinea

r

Kleine Varkenskers Coronopus didymus Hazelaar Corylus avellana Groot Streepzaad Crepis biennis Klein Streepzaad Crepis capillaris o F r F Z o F Kropaar Dactylis glomerata f f Z o Z Peen Daucus carota o F f F f F r F o F Grote Kaardebol Dipsacus fullonum Europese Hanenpoot Echinochloa crus-galli Kweek Elytrigia repens f f f o f Beklierde Basterdwederik

Epilobium ciliatum

Viltige Basterdwederik

Epilobium parviflorum

Heermoes Equisetum arvense la f o a f Lidrus Equisetum palustre Zomerfijnstraal Erigeron annuus Koninginnekruid Eupatorium

cannabinum

Kroontjeskruid Euphorbia helioscopia Rietzwenkgras Festuca arundinacea o o Rood Zwenkgras Festuca rubra f f f o Es Fraxinus excelsior Gewone Hennepnetel Galeopsis tetrahit Zachte Ooievaarsbek Geranium molle s F Hondsdraf Glechoma hederacea r f Getand Vlotgras Glyceria declinata Mannagras Glyceria fluitans o F o Liesgras Glyceria maxima Bleekgele Droogbloem

Gnaphalium luteo-album

Moerasdroogbloem Gnaphalium uliginosum

Reuzenberenklauw Heracleum mantegazzianum

Gewone Berenklauw Heracleum sphondylium

o F o Z o r o F

Grijze Mosterd Hirschfeldia incana Gestreepte Witbol Holcus lanatus o s o F Sint-Janskruid Hypericum perforatum Gevleugeld Hertshooi Hypericum tetrapterum Gewoon Biggenkruid Hypochaeris radicata Griekse Alant Inula helenium Gele Lis Iris pseudacorus Jakobskruiskruid S.l. Jacobaea vulgaris o F o F Zomprus Juncus articulatus o F o F Greppelrus Juncus bufonius r F

Page 51: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 47

Datum 5-8-2016 5-8-2016 5-8-2016 5-8-2016 Locatie nr 1 2 3 4 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Traditioneel Traditioneel Staat gemaaid niet gemaaid gemaaid gemaaid gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Platte Rus Juncus compressus Pitrus Juncus effusus o F o Zeegroene Rus Juncus inflexus o Veldlathyrus Lathyrus pratensis z F Aardaker Lathyrus tuberosus Vertakte Leeuwentand Leontodon autumnalis r F Gewone Margriet Leucanthemum vulgare la f Z o Italiaans Raaigras Lolium multiflorum Engels Raaigras Lolium perenne o Z f o F Gewone Rolklaver Lotus corniculatus s Z Grote Kattenstaart Lythrum salicaria Kaasjeskruid (alle soorten)

Malva spec.

Gevlekte Rupsklaver Medicago arabica Hopklaver Medicago lupulina r F r Z r F r F Luzerne Medicago sativa Witte Honingklaver Melilotus albus Goudgele Honingklaver

Melilotus altissimus

Citroengele Honingklaver

Melilotus officinalis

Honingklaver (alle soorten)

Melilotus spec.

Munt (alle soorten) Mentha spec. Wollige Munt Mentha x rotundifolia

(M. longifolia x suaveolens)

Akkervergeet-mij-nietje

Myosotis arvensis

Rode Ogentroost S.s. Odontites vernus subsp. serotinus

Teunisbloem (alle soorten)

Oenothera spec.

Wilde Marjolein Origanum vulgare Bleke Klaproos Papaver dubium Pastinaak Pastinaca sativa

subsp. sativa f F o F o F

Veenwortel Persicaria amphibia f f o o o Perzikkruid Persicaria maculosa s Groot Hoefblad Petasites hybridus Rietgras Phalaris arundinacea Timoteegras Phleum pratense Riet Phragmites australis a o Smalle Weegbree Plantago lanceolata f F f Z o F Z f F Grote Weegbree Plantago major s.l. Ruw Beemdgras Poa trivialis f Z f o F Gewoon Varkensgras Polygonum aviculare Grauwe Abeel Populus x canescens

(P. alba x tremula)

Zilverschoon Potentilla anserina r Vijfvingerkruid Potentilla reptans f o o f o Gewone Brunel Prunella vulgaris r Z f Z r F r F Gewone Vogelkers Prunus padus s Sleedoorn Prunus spinosa s Heelblaadjes Pulicaria dysenterica Scherpe Boterbloem Ranunculus acris a F o Z a (F) f Kruipende Boterbloem

Ranunculus repens o

Blaartrekkende Boterbloem

Ranunculus sceleratus r F

Moeraskers Rorippa palustris r F

Page 52: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

48 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Datum 5-8-2016 5-8-2016 5-8-2016 5-8-2016 Locatie nr 1 2 3 4 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Traditioneel Traditioneel Staat gemaaid niet gemaaid gemaaid gemaaid gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Hondsroos Rosa canina Dauwbraam Rubus caesius f F Z Gewone Braam Rubus fruticosus s Veldzuring Rumex acetosa Kluwenzuring Rumex conglomeratus r Z Krulzuring Rumex crispus s s Z r Ridderzuring Rumex obtusifolius r o Bermzuring Rumex x pratensis (R.

crispus x obtusifolius) r

Schietwilg Salix alba Boswilg Salix caprea Bont Kroonkruid Securigera varia Bezemkruiskruid Senecio inaequidens Klein Kruiskruid Senecio vulgaris Dagkoekoeksbloem Silene dioica Silene latifolia Silene latifolia Akkermelkdistel Sonchus arvensis Gewone Melkdistel Sonchus oleraceus Moerasandoorn Stachys palustris s F Z Gewone Smeerwortel Symphytum officinale r o Z r r Boerenwormkruid Tanacetum vulgare r F r r Paardenbloem Taraxacum officinale f r r Gele Morgenster S.s. Tragopogon pratensis

subsp. pratensis r Z

Hazenpootje Trifolium arvense Kleine Klaver Trifolium dubium s Basterdklaver Trifolium hybridum Rode Klaver Trifolium pratense o F f Z a F o o F Witte Klaver Trifolium repens o Reukeloze Kamille Tripleurospermum

maritimum

Klein Hoefblad Tussilago farfara o Grote Brandnetel Urtica dioica Toorts (alle soorten) Verbascum spec. Koningskaars Verbascum thapsus Beekpunge Veronica beccabunga r F Vogelwikke Vicia cracca r F o Smalle Wikke + Vergeten Wikke + Voederwikke

Vicia sativa o Z s

Datum 5-8-2016 5-8-2016 5-8-2016 Locatie nr 5 6 7 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Traditioneel Staat gemaaid niet gemaaid gemaaid gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Spaanse Aak Acer campestre Duizendblad Achillea millefolium o o (F) o Gewoon Struisgras Agrostis capillaris r Hoog Struisgras Agrostis gigantea Fioringras Agrostis stolonifera f Hartbladige Els Alnus cordata Zwarte Els Alnus glutinosa Rood Guichelheil Anagallis arvensis

subsp. arvensis

Fluitenkruid Anthriscus sylvestris o r Grote Klit Arctium lappa Gewone Klit Arctium minus

Page 53: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 49

Datum 5-8-2016 5-8-2016 5-8-2016 Locatie nr 5 6 7 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Traditioneel Staat gemaaid niet gemaaid gemaaid gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Gewone Zandmuur Arenaria serpyllifolia f Gewone Glanshaver Arrhenatherum elatius

subsp. elatius f f Z f F

Bijvoet Artemisia vulgaris Madeliefje Bellis perennis o F r Heen Bolboschoenus

maritimus

Pinksterbloem Cardamine pratensis Kruldistel Carduus crispus Ruige Zegge Carex hirta Valse Voszegge Carex otrubae Oeverzegge Carex riparia Knoopkruid Centaurea jacea s.l. s F Echt Duizendguldenkruid

Centaurium erythraea

Gewone Hoornbloem Cerastium fontanum subsp. vulgare

r F

Japanse sierkwee Chaenomeles japonica

Korrelganzenvoet Chenopodium polyspermum

Wilde Cichorei Cichorium intybus Akkerdistel Cirsium arvense o o o Speerdistel Cirsium vulgare s F Akkerwinde Convolvulus arvensis o o Haagwinde Convolvulus sepium Canadese Fijnstraal Conyza canadensis Hoge Fijnstraal Conyza sumatrensis Cornus sanguinea subsp. australis

Cornus sanguinea subsp. australis

Cornus sanguinea subsp. sanguinea

Cornus sanguinea subsp. sanguinea

Kleine Varkenskers Coronopus didymus Hazelaar Corylus avellana Groot Streepzaad Crepis biennis Klein Streepzaad Crepis capillaris r r Z Kropaar Dactylis glomerata o o Z r o Peen Daucus carota o (F) o o (F) r F Grote Kaardebol Dipsacus fullonum Europese Hanenpoot Echinochloa crus-galli Kweek Elytrigia repens f o Beklierde Basterdwederik

Epilobium ciliatum

Viltige Basterdwederik

Epilobium parviflorum

Heermoes Equisetum arvense f f f o Lidrus Equisetum palustre Zomerfijnstraal Erigeron annuus Koninginnekruid Eupatorium

cannabinum

Kroontjeskruid Euphorbia helioscopia Rietzwenkgras Festuca arundinacea a a Z a r Rood Zwenkgras Festuca rubra Es Fraxinus excelsior Gewone Hennepnetel Galeopsis tetrahit Zachte Ooievaarsbek Geranium molle Hondsdraf Glechoma hederacea o o r Getand Vlotgras Glyceria declinata Mannagras Glyceria fluitans Liesgras Glyceria maxima

Page 54: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

50 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Datum 5-8-2016 5-8-2016 5-8-2016 Locatie nr 5 6 7 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Traditioneel Staat gemaaid niet gemaaid gemaaid gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Bleekgele Droogbloem

Gnaphalium luteo-album

Moerasdroogbloem Gnaphalium uliginosum

Reuzenberenklauw Heracleum mantegazzianum

Gewone Berenklauw Heracleum sphondylium

o o F r F f F

Grijze Mosterd Hirschfeldia incana Gestreepte Witbol Holcus lanatus o Z r Sint-Janskruid Hypericum perforatum Gevleugeld Hertshooi Hypericum tetrapterum Gewoon Biggenkruid Hypochaeris radicata r F Griekse Alant Inula helenium Gele Lis Iris pseudacorus Jakobskruiskruid S.l. Jacobaea vulgaris o o F r F Zomprus Juncus articulatus Greppelrus Juncus bufonius Platte Rus Juncus compressus Pitrus Juncus effusus Zeegroene Rus Juncus inflexus Veldlathyrus Lathyrus pratensis Aardaker Lathyrus tuberosus Vertakte Leeuwentand Leontodon autumnalis Gewone Margriet Leucanthemum vulgare f f Z la Italiaans Raaigras Lolium multiflorum a F Engels Raaigras Lolium perenne Gewone Rolklaver Lotus corniculatus s F Grote Kattenstaart Lythrum salicaria Kaasjeskruid (alle soorten)

Malva spec.

Gevlekte Rupsklaver Medicago arabica Hopklaver Medicago lupulina z F Luzerne Medicago sativa lf F Witte Honingklaver Melilotus albus Goudgele Honingklaver

Melilotus altissimus

Citroengele Honingklaver

Melilotus officinalis

Honingklaver (alle soorten)

Melilotus spec.

Munt (alle soorten) Mentha spec. Wollige Munt Mentha x rotundifolia

(M. longifolia x suaveolens)

Akkervergeet-mij-nietje

Myosotis arvensis

Rode Ogentroost S.s. Odontites vernus subsp. serotinus

Teunisbloem (alle soorten)

Oenothera spec.

Wilde Marjolein Origanum vulgare Bleke Klaproos Papaver dubium Pastinaak Pastinaca sativa

subsp. sativa r r F s F

Veenwortel Persicaria amphibia o o la o Perzikkruid Persicaria maculosa Groot Hoefblad Petasites hybridus la Rietgras Phalaris arundinacea s Timoteegras Phleum pratense Riet Phragmites australis r

Page 55: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 51

Datum 5-8-2016 5-8-2016 5-8-2016 Locatie nr 5 6 7 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Traditioneel Staat gemaaid niet gemaaid gemaaid gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Smalle Weegbree Plantago lanceolata f f F Z o Grote Weegbree Plantago major s.l. Ruw Beemdgras Poa trivialis f Z Gewoon Varkensgras Polygonum aviculare Grauwe Abeel Populus x canescens

(P. alba x tremula)

Zilverschoon Potentilla anserina o Vijfvingerkruid Potentilla reptans a f la f Gewone Brunel Prunella vulgaris r Z s F Gewone Vogelkers Prunus padus Sleedoorn Prunus spinosa Heelblaadjes Pulicaria dysenterica Scherpe Boterbloem Ranunculus acris f f Z f Kruipende Boterbloem

Ranunculus repens

Blaartrekkende Boterbloem

Ranunculus sceleratus

Moeraskers Rorippa palustris Hondsroos Rosa canina Dauwbraam Rubus caesius lf s Gewone Braam Rubus fruticosus Veldzuring Rumex acetosa r Kluwenzuring Rumex conglomeratus Krulzuring Rumex crispus r Z o Ridderzuring Rumex obtusifolius Bermzuring Rumex x pratensis (R.

crispus x obtusifolius)

Schietwilg Salix alba Boswilg Salix caprea Bont Kroonkruid Securigera varia Bezemkruiskruid Senecio inaequidens Klein Kruiskruid Senecio vulgaris Dagkoekoeksbloem Silene dioica Silene latifolia Silene latifolia Akkermelkdistel Sonchus arvensis Gewone Melkdistel Sonchus oleraceus Moerasandoorn Stachys palustris Gewone Smeerwortel Symphytum officinale s Z o (F) Boerenwormkruid Tanacetum vulgare o F Paardenbloem Taraxacum officinale f f o Gele Morgenster S.s. Tragopogon pratensis

subsp. pratensis r Z

Hazenpootje Trifolium arvense Kleine Klaver Trifolium dubium Basterdklaver Trifolium hybridum Rode Klaver Trifolium pratense o F o Z r F a F Z Witte Klaver Trifolium repens Reukeloze Kamille Tripleurospermum

maritimum

Klein Hoefblad Tussilago farfara Grote Brandnetel Urtica dioica lf F Toorts (alle soorten) Verbascum spec. Koningskaars Verbascum thapsus Beekpunge Veronica beccabunga Vogelwikke Vicia cracca r o Smalle Wikke + Vergeten Wikke + Voederwikke

Vicia sativa o o Z

Page 56: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

52 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Datum 2-9-2016 2-9-2016 2-9-2016 Locatie nr 8 9 10 Beheervorm Begrazing Begrazing Traditioneel Staat begraasd begraasd gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Spaanse Aak Acer campestre s Duizendblad Achillea millefolium r F Gewoon Struisgras Agrostis capillaris Hoog Struisgras Agrostis gigantea s Fioringras Agrostis stolonifera f f Hartbladige Els Alnus cordata Zwarte Els Alnus glutinosa r Rood Guichelheil Anagallis arvensis

subsp. arvensis

Fluitenkruid Anthriscus sylvestris Grote Klit Arctium lappa Gewone Klit Arctium minus Gewone Zandmuur Arenaria serpyllifolia Gewone Glanshaver Arrhenatherum elatius

subsp. elatius f a (F)

Bijvoet Artemisia vulgaris Madeliefje Bellis perennis o Heen Bolboschoenus

maritimus

Pinksterbloem Cardamine pratensis Kruldistel Carduus crispus Ruige Zegge Carex hirta a o Valse Voszegge Carex otrubae Oeverzegge Carex riparia Knoopkruid Centaurea jacea s.l. Echt Duizendguldenkruid

Centaurium erythraea

Gewone Hoornbloem Cerastium fontanum subsp. vulgare

r

Japanse sierkwee Chaenomeles japonica

Korrelganzenvoet Chenopodium polyspermum

Wilde Cichorei Cichorium intybus Akkerdistel Cirsium arvense r Z Speerdistel Cirsium vulgare s Z Akkerwinde Convolvulus arvensis Haagwinde Convolvulus sepium lf (F) r Canadese Fijnstraal Conyza canadensis Hoge Fijnstraal Conyza sumatrensis Cornus sanguinea subsp. australis

Cornus sanguinea subsp. australis

s s

Cornus sanguinea subsp. sanguinea

Cornus sanguinea subsp. sanguinea

Kleine Varkenskers Coronopus didymus Hazelaar Corylus avellana Groot Streepzaad Crepis biennis Klein Streepzaad Crepis capillaris r F r F Kropaar Dactylis glomerata o f (Z) Peen Daucus carota Grote Kaardebol Dipsacus fullonum Europese Hanenpoot Echinochloa crus-galli Kweek Elytrigia repens f f f Beklierde Basterdwederik

Epilobium ciliatum

Viltige Basterdwederik

Epilobium parviflorum

Heermoes Equisetum arvense f f a Lidrus Equisetum palustre

Page 57: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 53

Datum 2-9-2016 2-9-2016 2-9-2016 Locatie nr 8 9 10 Beheervorm Begrazing Begrazing Traditioneel Staat begraasd begraasd gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Zomerfijnstraal Erigeron annuus Koninginnekruid Eupatorium

cannabinum

Kroontjeskruid Euphorbia helioscopia

Rietzwenkgras Festuca arundinacea o Z o Z f Rood Zwenkgras Festuca rubra Es Fraxinus excelsior Gewone Hennepnetel Galeopsis tetrahit Zachte Ooievaarsbek Geranium molle o Hondsdraf Glechoma hederacea r o Getand Vlotgras Glyceria declinata Mannagras Glyceria fluitans lf Z Liesgras Glyceria maxima Bleekgele Droogbloem

Gnaphalium luteo-album

Moerasdroogbloem Gnaphalium uliginosum

Reuzenberenklauw Heracleum mantegazzianum

Gewone Berenklauw Heracleum sphondylium

f (F) (Z) o

Grijze Mosterd Hirschfeldia incana Gestreepte Witbol Holcus lanatus o Z Sint-Janskruid Hypericum

perforatum

Gevleugeld Hertshooi Hypericum tetrapterum

s Z

Gewoon Biggenkruid Hypochaeris radicata Griekse Alant Inula helenium Gele Lis Iris pseudacorus Jakobskruiskruid S.l. Jacobaea vulgaris o F o F Z s F Zomprus Juncus articulatus r Greppelrus Juncus bufonius o Platte Rus Juncus compressus Pitrus Juncus effusus s Zeegroene Rus Juncus inflexus r Veldlathyrus Lathyrus pratensis r o Aardaker Lathyrus tuberosus Vertakte Leeuwentand Leontodon autumnalis Gewone Margriet Leucanthemum

vulgare

Italiaans Raaigras Lolium multiflorum Engels Raaigras Lolium perenne o f Gewone Rolklaver Lotus corniculatus Grote Kattenstaart Lythrum salicaria Kaasjeskruid (alle soorten)

Malva spec.

Gevlekte Rupsklaver Medicago arabica Hopklaver Medicago lupulina r F Z r Luzerne Medicago sativa Witte Honingklaver Melilotus albus Goudgele Honingklaver

Melilotus altissimus

Citroengele Honingklaver

Melilotus officinalis

Honingklaver (alle soorten)

Melilotus spec.

Munt (alle soorten) Mentha spec.

Page 58: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

54 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Datum 2-9-2016 2-9-2016 2-9-2016 Locatie nr 8 9 10 Beheervorm Begrazing Begrazing Traditioneel Staat begraasd begraasd gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Wollige Munt Mentha x rotundifolia (M. longifolia x suaveolens)

Akkervergeet-mij-nietje

Myosotis arvensis

Rode Ogentroost S.s. Odontites vernus subsp. serotinus

Teunisbloem (alle soorten)

Oenothera spec.

Wilde Marjolein Origanum vulgare Bleke Klaproos Papaver dubium Pastinaak Pastinaca sativa

subsp. sativa o Z

Veenwortel Persicaria amphibia f f f Perzikkruid Persicaria maculosa Groot Hoefblad Petasites hybridus o (ld) Rietgras Phalaris arundinacea f Timoteegras Phleum pratense Riet Phragmites australis la a (ld) F Z Smalle Weegbree Plantago lanceolata f o f (F) Grote Weegbree Plantago major s.l. Ruw Beemdgras Poa trivialis o Gewoon Varkensgras Polygonum aviculare r Grauwe Abeel Populus x canescens

(P. alba x tremula)

Zilverschoon Potentilla anserina r Vijfvingerkruid Potentilla reptans f o lf Gewone Brunel Prunella vulgaris s Gewone Vogelkers Prunus padus Sleedoorn Prunus spinosa Heelblaadjes Pulicaria dysenterica o (F) Scherpe Boterbloem Ranunculus acris r f (F) Kruipende Boterbloem

Ranunculus repens

Blaartrekkende Boterbloem

Ranunculus sceleratus

Moeraskers Rorippa palustris Hondsroos Rosa canina s Dauwbraam Rubus caesius r Gewone Braam Rubus fruticosus Veldzuring Rumex acetosa Kluwenzuring Rumex conglomeratus Krulzuring Rumex crispus o r Z s Ridderzuring Rumex obtusifolius o o Bermzuring Rumex x pratensis (R.

crispus x obtusifolius) s Z

Schietwilg Salix alba Boswilg Salix caprea Bont Kroonkruid Securigera varia Bezemkruiskruid Senecio inaequidens Klein Kruiskruid Senecio vulgaris Dagkoekoeksbloem Silene dioica Silene latifolia Silene latifolia Akkermelkdistel Sonchus arvensis Gewone Melkdistel Sonchus oleraceus Moerasandoorn Stachys palustris Gewone Smeerwortel Symphytum officinale o o Boerenwormkruid Tanacetum vulgare r F Paardenbloem Taraxacum officinale o f (F) Gele Morgenster S.s. Tragopogon pratensis

subsp. pratensis

Page 59: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 55

Datum 2-9-2016 2-9-2016 2-9-2016 Locatie nr 8 9 10 Beheervorm Begrazing Begrazing Traditioneel Staat begraasd begraasd gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Hazenpootje Trifolium arvense Kleine Klaver Trifolium dubium Basterdklaver Trifolium hybridum Rode Klaver Trifolium pratense f (F) o f Witte Klaver Trifolium repens o Reukeloze Kamille Tripleurospermum

maritimum

Klein Hoefblad Tussilago farfara Grote Brandnetel Urtica dioica lf (F) o F Toorts (alle soorten) Verbascum spec. Koningskaars Verbascum thapsus Beekpunge Veronica

beccabunga

Vogelwikke Vicia cracca r r o Smalle Wikke + Vergeten Wikke + Voederwikke

Vicia sativa

Datum 19-8-2016 19-8-2016 Locatie nr 11 12 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Staat gemaaid niet gemaaid gemaaid niet gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Spaanse Aak Acer campestre Duizendblad Achillea millefolium Gewoon Struisgras Agrostis capillaris Hoog Struisgras Agrostis gigantea o Z o Z f Z Fioringras Agrostis stolonifera f f a a Z Hartbladige Els Alnus cordata s Zwarte Els Alnus glutinosa Rood Guichelheil Anagallis arvensis

subsp. arvensis

Fluitenkruid Anthriscus sylvestris Grote Klit Arctium lappa Gewone Klit Arctium minus s Z Gewone Zandmuur Arenaria serpyllifolia Gewone Glanshaver Arrhenatherum elatius

subsp. elatius r f Z o Z

Bijvoet Artemisia vulgaris Madeliefje Bellis perennis r F Heen Bolboschoenus

maritimus

Pinksterbloem Cardamine pratensis Kruldistel Carduus crispus Ruige Zegge Carex hirta a f f f Valse Voszegge Carex otrubae r F Oeverzegge Carex riparia Knoopkruid Centaurea jacea s.l. r Z Echt Duizendguldenkruid

Centaurium erythraea

Gewone Hoornbloem Cerastium fontanum subsp. vulgare

s Z

Japanse sierkwee Chaenomeles japonica

Korrelganzenvoet Chenopodium polyspermum

Wilde Cichorei Cichorium intybus Akkerdistel Cirsium arvense o r o

Page 60: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

56 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Datum 19-8-2016 19-8-2016 Locatie nr 11 12 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Staat gemaaid niet gemaaid gemaaid niet gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Speerdistel Cirsium vulgare Akkerwinde Convolvulus arvensis Haagwinde Convolvulus sepium s Canadese Fijnstraal Conyza canadensis Hoge Fijnstraal Conyza sumatrensis Cornus sanguinea subsp. australis

Cornus sanguinea subsp. australis

Cornus sanguinea subsp. sanguinea

Cornus sanguinea subsp. sanguinea

Kleine Varkenskers Coronopus didymus Hazelaar Corylus avellana Groot Streepzaad Crepis biennis Klein Streepzaad Crepis capillaris Kropaar Dactylis glomerata r o Peen Daucus carota Grote Kaardebol Dipsacus fullonum Europese Hanenpoot Echinochloa crus-galli Kweek Elytrigia repens o o f r Beklierde Basterdwederik

Epilobium ciliatum

Viltige Basterdwederik

Epilobium parviflorum s F Z

Heermoes Equisetum arvense a o r Lidrus Equisetum palustre Zomerfijnstraal Erigeron annuus Koninginnekruid Eupatorium

cannabinum

Kroontjeskruid Euphorbia helioscopia Rietzwenkgras Festuca arundinacea o Z o o Z Rood Zwenkgras Festuca rubra o o Es Fraxinus excelsior Gewone Hennepnetel Galeopsis tetrahit Zachte Ooievaarsbek Geranium molle Hondsdraf Glechoma hederacea Getand Vlotgras Glyceria declinata o Mannagras Glyceria fluitans o Liesgras Glyceria maxima Bleekgele Droogbloem

Gnaphalium luteo-album

Moerasdroogbloem Gnaphalium uliginosum

Reuzenberenklauw Heracleum mantegazzianum

Gewone Berenklauw Heracleum sphondylium

r o Z (F)

Grijze Mosterd Hirschfeldia incana Gestreepte Witbol Holcus lanatus f f Z o o Sint-Janskruid Hypericum perforatum Gevleugeld Hertshooi Hypericum tetrapterum s Gewoon Biggenkruid Hypochaeris radicata s Griekse Alant Inula helenium Gele Lis Iris pseudacorus Jakobskruiskruid S.l. Jacobaea vulgaris o F o F Z Zomprus Juncus articulatus f o Z o o Z Greppelrus Juncus bufonius o F Platte Rus Juncus compressus r Z Pitrus Juncus effusus o o Z o r Z Zeegroene Rus Juncus inflexus o o r Veldlathyrus Lathyrus pratensis f la Z (F) Aardaker Lathyrus tuberosus Vertakte Leeuwentand Leontodon autumnalis

Page 61: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 57

Datum 19-8-2016 19-8-2016 Locatie nr 11 12 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Staat gemaaid niet gemaaid gemaaid niet gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Gewone Margriet Leucanthemum vulgare Italiaans Raaigras Lolium multiflorum o Z Engels Raaigras Lolium perenne r o Gewone Rolklaver Lotus corniculatus r Grote Kattenstaart Lythrum salicaria Kaasjeskruid (alle soorten)

Malva spec.

Gevlekte Rupsklaver Medicago arabica Hopklaver Medicago lupulina r F Luzerne Medicago sativa Witte Honingklaver Melilotus albus Goudgele Honingklaver

Melilotus altissimus

Citroengele Honingklaver

Melilotus officinalis

Honingklaver (alle soorten)

Melilotus spec.

Munt (alle soorten) Mentha spec. Wollige Munt Mentha x rotundifolia

(M. longifolia x suaveolens)

Akkervergeet-mij-nietje

Myosotis arvensis

Rode Ogentroost S.s. Odontites vernus subsp. serotinus

Teunisbloem (alle soorten)

Oenothera spec.

Wilde Marjolein Origanum vulgare Bleke Klaproos Papaver dubium Pastinaak Pastinaca sativa

subsp. sativa o f F Z s F

Veenwortel Persicaria amphibia o o (F) f o (F) Perzikkruid Persicaria maculosa Groot Hoefblad Petasites hybridus Rietgras Phalaris arundinacea o o Z Timoteegras Phleum pratense o s F o Z Riet Phragmites australis r Smalle Weegbree Plantago lanceolata o o Z r r Grote Weegbree Plantago major s.l. Ruw Beemdgras Poa trivialis f f Gewoon Varkensgras Polygonum aviculare Grauwe Abeel Populus x canescens

(P. alba x tremula) s

Zilverschoon Potentilla anserina r r o Vijfvingerkruid Potentilla reptans o o o Gewone Brunel Prunella vulgaris r Z s Z Gewone Vogelkers Prunus padus Sleedoorn Prunus spinosa Heelblaadjes Pulicaria dysenterica s F Scherpe Boterbloem Ranunculus acris a f Z f (F) o Kruipende Boterbloem

Ranunculus repens a o

Blaartrekkende Boterbloem

Ranunculus sceleratus

Moeraskers Rorippa palustris Hondsroos Rosa canina Dauwbraam Rubus caesius Gewone Braam Rubus fruticosus Veldzuring Rumex acetosa Kluwenzuring Rumex conglomeratus Krulzuring Rumex crispus o

Page 62: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

58 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Datum 19-8-2016 19-8-2016 Locatie nr 11 12 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Staat gemaaid niet gemaaid gemaaid niet gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Ridderzuring Rumex obtusifolius r Z o r Z Bermzuring Rumex x pratensis (R.

crispus x obtusifolius) r

Schietwilg Salix alba Boswilg Salix caprea Bont Kroonkruid Securigera varia Bezemkruiskruid Senecio inaequidens Klein Kruiskruid Senecio vulgaris Dagkoekoeksbloem Silene dioica Silene latifolia Silene latifolia Akkermelkdistel Sonchus arvensis r F Gewone Melkdistel Sonchus oleraceus Moerasandoorn Stachys palustris Gewone Smeerwortel Symphytum officinale s s r r Z Boerenwormkruid Tanacetum vulgare Paardenbloem Taraxacum officinale o o o Gele Morgenster S.s. Tragopogon pratensis

subsp. pratensis f s Z

Hazenpootje Trifolium arvense Kleine Klaver Trifolium dubium r F Basterdklaver Trifolium hybridum Rode Klaver Trifolium pratense f Z a F Z f Z (F) Witte Klaver Trifolium repens Reukeloze Kamille Tripleurospermum

maritimum

Klein Hoefblad Tussilago farfara o o Grote Brandnetel Urtica dioica Toorts (alle soorten) Verbascum spec. Koningskaars Verbascum thapsus Beekpunge Veronica beccabunga Vogelwikke Vicia cracca r F r F

Datum 19-8-2016 19-8-2016 23-8-2016 Locatie nr 13 14 15 Beheervorm Traditioneel Traditioneel Mozaïek Staat gemaaid gemaaid gemaaid niet gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Spaanse Aak Acer campestre Duizendblad Achillea millefolium lf lf f (F) f Gewoon Struisgras Agrostis capillaris Hoog Struisgras Agrostis gigantea o Z Fioringras Agrostis stolonifera f f f Hartbladige Els Alnus cordata Zwarte Els Alnus glutinosa Rood Guichelheil Anagallis arvensis

subsp. arvensis

Fluitenkruid Anthriscus sylvestris r r Grote Klit Arctium lappa Gewone Klit Arctium minus Gewone Zandmuur Arenaria serpyllifolia Gewone Glanshaver Arrhenatherum elatius

subsp. elatius f f Z

Bijvoet Artemisia vulgaris r r Madeliefje Bellis perennis Heen Bolboschoenus

maritimus

Pinksterbloem Cardamine pratensis r Kruldistel Carduus crispus

Page 63: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 59

Datum 19-8-2016 19-8-2016 23-8-2016 Locatie nr 13 14 15 Beheervorm Traditioneel Traditioneel Mozaïek Staat gemaaid gemaaid gemaaid niet gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Ruige Zegge Carex hirta f f Valse Voszegge Carex otrubae Oeverzegge Carex riparia Knoopkruid Centaurea jacea s.l. Echt Duizendguldenkruid

Centaurium erythraea

Gewone Hoornbloem Cerastium fontanum subsp. vulgare

Japanse sierkwee Chaenomeles japonica

Korrelganzenvoet Chenopodium polyspermum

s

Wilde Cichorei Cichorium intybus lf f Z Akkerdistel Cirsium arvense r r o o Speerdistel Cirsium vulgare s Akkerwinde Convolvulus arvensis o Haagwinde Convolvulus sepium Canadese Fijnstraal Conyza canadensis Hoge Fijnstraal Conyza sumatrensis Cornus sanguinea subsp. australis

Cornus sanguinea subsp. australis

Cornus sanguinea subsp. sanguinea

Cornus sanguinea subsp. sanguinea

Kleine Varkenskers Coronopus didymus r Hazelaar Corylus avellana Groot Streepzaad Crepis biennis Klein Streepzaad Crepis capillaris o o Kropaar Dactylis glomerata o o o Peen Daucus carota r o o Grote Kaardebol Dipsacus fullonum Europese Hanenpoot Echinochloa crus-galli Kweek Elytrigia repens f f f f Beklierde Basterdwederik

Epilobium ciliatum

Viltige Basterdwederik

Epilobium parviflorum

Heermoes Equisetum arvense o o f Lidrus Equisetum palustre Zomerfijnstraal Erigeron annuus Koninginnekruid Eupatorium

cannabinum

Kroontjeskruid Euphorbia helioscopia s Rietzwenkgras Festuca arundinacea lf o o Rood Zwenkgras Festuca rubra Es Fraxinus excelsior Gewone Hennepnetel Galeopsis tetrahit s Zachte Ooievaarsbek Geranium molle Hondsdraf Glechoma hederacea r Getand Vlotgras Glyceria declinata Mannagras Glyceria fluitans Liesgras Glyceria maxima Bleekgele Droogbloem

Gnaphalium luteo-album

Moerasdroogbloem Gnaphalium uliginosum

s

Reuzenberenklauw Heracleum mantegazzianum

Gewone Berenklauw Heracleum sphondylium

o o o f

Grijze Mosterd Hirschfeldia incana Gestreepte Witbol Holcus lanatus

Page 64: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

60 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Datum 19-8-2016 19-8-2016 23-8-2016 Locatie nr 13 14 15 Beheervorm Traditioneel Traditioneel Mozaïek Staat gemaaid gemaaid gemaaid niet gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Sint-Janskruid Hypericum perforatum Gevleugeld Hertshooi Hypericum tetrapterum Gewoon Biggenkruid Hypochaeris radicata r r o Griekse Alant Inula helenium Gele Lis Iris pseudacorus Jakobskruiskruid S.l. Jacobaea vulgaris o (F) o Zomprus Juncus articulatus Greppelrus Juncus bufonius r Platte Rus Juncus compressus Pitrus Juncus effusus Zeegroene Rus Juncus inflexus Veldlathyrus Lathyrus pratensis Aardaker Lathyrus tuberosus Vertakte Leeuwentand Leontodon autumnalis o o Gewone Margriet Leucanthemum vulgare o Italiaans Raaigras Lolium multiflorum o Engels Raaigras Lolium perenne f Gewone Rolklaver Lotus corniculatus s F Grote Kattenstaart Lythrum salicaria Kaasjeskruid (alle soorten)

Malva spec.

Gevlekte Rupsklaver Medicago arabica o Hopklaver Medicago lupulina o Luzerne Medicago sativa f F o Witte Honingklaver Melilotus albus Goudgele Honingklaver

Melilotus altissimus

Citroengele Honingklaver

Melilotus officinalis

Honingklaver (alle soorten)

Melilotus spec. s s

Munt (alle soorten) Mentha spec. Wollige Munt Mentha x rotundifolia

(M. longifolia x suaveolens)

Akkervergeet-mij-nietje

Myosotis arvensis

Rode Ogentroost S.s. Odontites vernus subsp. serotinus

Teunisbloem (alle soorten)

Oenothera spec.

Wilde Marjolein Origanum vulgare Bleke Klaproos Papaver dubium Pastinaak Pastinaca sativa

subsp. sativa r o s Z

Veenwortel Persicaria amphibia f f f o Perzikkruid Persicaria maculosa r r Groot Hoefblad Petasites hybridus Rietgras Phalaris arundinacea Timoteegras Phleum pratense r Riet Phragmites australis Smalle Weegbree Plantago lanceolata f a (F) f F Z f Grote Weegbree Plantago major s.l. o f Ruw Beemdgras Poa trivialis f f Gewoon Varkensgras Polygonum aviculare r o Grauwe Abeel Populus x canescens

(P. alba x tremula)

Zilverschoon Potentilla anserina o Vijfvingerkruid Potentilla reptans la o lf (F) o Gewone Brunel Prunella vulgaris Gewone Vogelkers Prunus padus

Page 65: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 61

Datum 19-8-2016 19-8-2016 23-8-2016 Locatie nr 13 14 15 Beheervorm Traditioneel Traditioneel Mozaïek Staat gemaaid gemaaid gemaaid niet gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Sleedoorn Prunus spinosa Heelblaadjes Pulicaria dysenterica Scherpe Boterbloem Ranunculus acris f (F) f (F) f o Kruipende Boterbloem

Ranunculus repens f a o

Blaartrekkende Boterbloem

Ranunculus sceleratus r

Moeraskers Rorippa palustris o Hondsroos Rosa canina Dauwbraam Rubus caesius Gewone Braam Rubus fruticosus Veldzuring Rumex acetosa Kluwenzuring Rumex conglomeratus Krulzuring Rumex crispus o o r o Ridderzuring Rumex obtusifolius s Bermzuring Rumex x pratensis (R.

crispus x obtusifolius) s

Schietwilg Salix alba Boswilg Salix caprea Bont Kroonkruid Securigera varia Bezemkruiskruid Senecio inaequidens Klein Kruiskruid Senecio vulgaris s s Dagkoekoeksbloem Silene dioica Silene latifolia Silene latifolia Akkermelkdistel Sonchus arvensis Gewone Melkdistel Sonchus oleraceus Moerasandoorn Stachys palustris r Gewone Smeerwortel Symphytum officinale s s Boerenwormkruid Tanacetum vulgare r s F Paardenbloem Taraxacum officinale f a f f Gele Morgenster S.s. Tragopogon pratensis

subsp. pratensis

Hazenpootje Trifolium arvense Kleine Klaver Trifolium dubium r Basterdklaver Trifolium hybridum Rode Klaver Trifolium pratense f f f F Z f Z Witte Klaver Trifolium repens ld f Reukeloze Kamille Tripleurospermum

maritimum r

Klein Hoefblad Tussilago farfara Grote Brandnetel Urtica dioica Toorts (alle soorten) Verbascum spec. Koningskaars Verbascum thapsus Beekpunge Veronica beccabunga Vogelwikke Vicia cracca r r Smalle Wikke + Vergeten Wikke + Voederwikke

Vicia sativa r

Page 66: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

62 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Datum 23-8-2016

16-8-2016 16-8-2016

Locatie nr 16 17 18 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Mozaïek Staat gekapt

en gemaaid

gemaaid niet gemaaid gemaaid niet gemaaid

Nederlandse naam Wetenschappelijke naam

Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Spaanse Aak Acer campestre Duizendblad Achillea millefolium f f (F) Z o a Gewoon Struisgras Agrostis capillaris Hoog Struisgras Agrostis gigantea f Z r a Fioringras Agrostis stolonifera f Hartbladige Els Alnus cordata Zwarte Els Alnus glutinosa Rood Guichelheil Anagallis arvensis

subsp. arvensis

Fluitenkruid Anthriscus sylvestris s Grote Klit Arctium lappa r Gewone Klit Arctium minus Gewone Zandmuur Arenaria serpyllifolia Gewone Glanshaver Arrhenatherum elatius

subsp. elatius o f Z o o Z

Bijvoet Artemisia vulgaris Madeliefje Bellis perennis Heen Bolboschoenus

maritimus

Pinksterbloem Cardamine pratensis Kruldistel Carduus crispus Ruige Zegge Carex hirta o Valse Voszegge Carex otrubae Oeverzegge Carex riparia Knoopkruid Centaurea jacea s.l. Echt Duizendguldenkruid

Centaurium erythraea

Gewone Hoornbloem Cerastium fontanum subsp. vulgare

r r s

Japanse sierkwee Chaenomeles japonica

Korrelganzenvoet Chenopodium polyspermum

Wilde Cichorei Cichorium intybus o F r Z Akkerdistel Cirsium arvense r o r o Speerdistel Cirsium vulgare Akkerwinde Convolvulus arvensis Haagwinde Convolvulus sepium o Canadese Fijnstraal Conyza canadensis Hoge Fijnstraal Conyza sumatrensis Cornus sanguinea subsp. australis

Cornus sanguinea subsp. australis

Cornus sanguinea subsp. sanguinea

Cornus sanguinea subsp. sanguinea

Kleine Varkenskers Coronopus didymus Hazelaar Corylus avellana s Groot Streepzaad Crepis biennis Klein Streepzaad Crepis capillaris r Kropaar Dactylis glomerata o Z f Peen Daucus carota s Z Grote Kaardebol Dipsacus fullonum Europese Hanenpoot Echinochloa crus-galli Kweek Elytrigia repens f f a a Beklierde Basterdwederik

Epilobium ciliatum

Viltige Basterdwederik

Epilobium parviflorum

Heermoes Equisetum arvense o o o

Page 67: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 63

Datum 23-8-2016

16-8-2016 16-8-2016

Locatie nr 16 17 18 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Mozaïek Staat gekapt

en gemaaid

gemaaid niet gemaaid gemaaid niet gemaaid

Nederlandse naam Wetenschappelijke naam

Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Lidrus Equisetum palustre Zomerfijnstraal Erigeron annuus r F Koninginnekruid Eupatorium

cannabinum s

Kroontjeskruid Euphorbia helioscopia Rietzwenkgras Festuca arundinacea o Rood Zwenkgras Festuca rubra f f Es Fraxinus excelsior Gewone Hennepnetel Galeopsis tetrahit Zachte Ooievaarsbek Geranium molle Hondsdraf Glechoma hederacea r Getand Vlotgras Glyceria declinata Mannagras Glyceria fluitans Liesgras Glyceria maxima Bleekgele Droogbloem

Gnaphalium luteo-album

Moerasdroogbloem Gnaphalium uliginosum

Reuzenberenklauw Heracleum mantegazzianum

Gewone Berenklauw Heracleum sphondylium

o o Z o s Z

Grijze Mosterd Hirschfeldia incana Gestreepte Witbol Holcus lanatus o o Z o o Sint-Janskruid Hypericum perforatum Gevleugeld Hertshooi Hypericum tetrapterum Gewoon Biggenkruid Hypochaeris radicata s Griekse Alant Inula helenium Gele Lis Iris pseudacorus Jakobskruiskruid S.l. Jacobaea vulgaris r o Z o o Z Zomprus Juncus articulatus Greppelrus Juncus bufonius Platte Rus Juncus compressus Pitrus Juncus effusus Zeegroene Rus Juncus inflexus Veldlathyrus Lathyrus pratensis Aardaker Lathyrus tuberosus o Vertakte Leeuwentand Leontodon autumnalis Gewone Margriet Leucanthemum vulgare f f Z o Italiaans Raaigras Lolium multiflorum s Engels Raaigras Lolium perenne f Gewone Rolklaver Lotus corniculatus r Grote Kattenstaart Lythrum salicaria Kaasjeskruid (alle soorten)

Malva spec. s

Gevlekte Rupsklaver Medicago arabica Hopklaver Medicago lupulina r Luzerne Medicago sativa Witte Honingklaver Melilotus albus Goudgele Honingklaver

Melilotus altissimus

Citroengele Honingklaver

Melilotus officinalis

Honingklaver (alle soorten)

Melilotus spec.

Munt (alle soorten) Mentha spec.

Page 68: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

64 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Datum 23-8-2016

16-8-2016 16-8-2016

Locatie nr 16 17 18 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Mozaïek Staat gekapt

en gemaaid

gemaaid niet gemaaid gemaaid niet gemaaid

Nederlandse naam Wetenschappelijke naam

Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Wollige Munt Mentha x rotundifolia (M. longifolia x suaveolens)

Akkervergeet-mij-nietje

Myosotis arvensis

Rode Ogentroost S.s. Odontites vernus subsp. serotinus

Teunisbloem (alle soorten)

Oenothera spec.

Wilde Marjolein Origanum vulgare Bleke Klaproos Papaver dubium Pastinaak Pastinaca sativa

subsp. sativa f F f F r s F

Veenwortel Persicaria amphibia r r f f Perzikkruid Persicaria maculosa Groot Hoefblad Petasites hybridus Rietgras Phalaris arundinacea o Timoteegras Phleum pratense f Z Riet Phragmites australis o la Smalle Weegbree Plantago lanceolata f f Z o o Z Grote Weegbree Plantago major s.l. Ruw Beemdgras Poa trivialis Gewoon Varkensgras Polygonum aviculare Grauwe Abeel Populus x canescens

(P. alba x tremula)

Zilverschoon Potentilla anserina s s Vijfvingerkruid Potentilla reptans o f f Gewone Brunel Prunella vulgaris r r Gewone Vogelkers Prunus padus Sleedoorn Prunus spinosa Heelblaadjes Pulicaria dysenterica o F Scherpe Boterbloem Ranunculus acris f f f Kruipende Boterbloem

Ranunculus repens

Blaartrekkende Boterbloem

Ranunculus sceleratus

Moeraskers Rorippa palustris Hondsroos Rosa canina Dauwbraam Rubus caesius f Gewone Braam Rubus fruticosus Veldzuring Rumex acetosa Kluwenzuring Rumex conglomeratus s Krulzuring Rumex crispus s Ridderzuring Rumex obtusifolius s s Z r r Bermzuring Rumex x pratensis (R.

crispus x obtusifolius)

Schietwilg Salix alba Boswilg Salix caprea Bont Kroonkruid Securigera varia Bezemkruiskruid Senecio inaequidens Klein Kruiskruid Senecio vulgaris Dagkoekoeksbloem Silene dioica s Silene latifolia Silene latifolia Akkermelkdistel Sonchus arvensis Gewone Melkdistel Sonchus oleraceus Moerasandoorn Stachys palustris Gewone Smeerwortel Symphytum officinale o o Boerenwormkruid Tanacetum vulgare f F o F r s F

Page 69: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 65

Datum 23-8-2016

16-8-2016 16-8-2016

Locatie nr 16 17 18 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Mozaïek Staat gekapt

en gemaaid

gemaaid niet gemaaid gemaaid niet gemaaid

Nederlandse naam Wetenschappelijke naam

Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Paardenbloem Taraxacum officinale r o o Gele Morgenster S.s. Tragopogon pratensis

subsp. pratensis

Hazenpootje Trifolium arvense Kleine Klaver Trifolium dubium Basterdklaver Trifolium hybridum Rode Klaver Trifolium pratense o o Z a F Z f Witte Klaver Trifolium repens o Reukeloze Kamille Tripleurospermum

maritimum

Klein Hoefblad Tussilago farfara Grote Brandnetel Urtica dioica r r Toorts (alle soorten) Verbascum spec. Koningskaars Verbascum thapsus Beekpunge Veronica beccabunga Vogelwikke Vicia cracca o (F) o Z o o Smalle Wikke + Vergeten Wikke + Voederwikke

Vicia sativa o Z r r Z

Datum 16-8-2016 16-8-2016 17-8-2016 17-8-2016 Locatie nr 19 20 21 22 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Begrazing Begrazing Staat gemaaid gemaaid begraasd begraasd Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Spaanse Aak Acer campestre Duizendblad Achillea millefolium o F o Gewoon Struisgras Agrostis capillaris f f Hoog Struisgras Agrostis gigantea f Z Fioringras Agrostis stolonifera f o o o Hartbladige Els Alnus cordata Zwarte Els Alnus glutinosa o Rood Guichelheil Anagallis arvensis

subsp. arvensis s F

Fluitenkruid Anthriscus sylvestris r Grote Klit Arctium lappa s Gewone Klit Arctium minus s Z Gewone Zandmuur Arenaria serpyllifolia f Z Gewone Glanshaver Arrhenatherum elatius

subsp. elatius f

Bijvoet Artemisia vulgaris f r Madeliefje Bellis perennis Heen Bolboschoenus

maritimus r f

Pinksterbloem Cardamine pratensis Kruldistel Carduus crispus r s Ruige Zegge Carex hirta o o a la Valse Voszegge Carex otrubae Oeverzegge Carex riparia Knoopkruid Centaurea jacea s.l. Echt Duizendguldenkruid

Centaurium erythraea s

Gewone Hoornbloem Cerastium fontanum subsp. vulgare

Page 70: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

66 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Datum 16-8-2016 16-8-2016 17-8-2016 17-8-2016 Locatie nr 19 20 21 22 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Begrazing Begrazing Staat gemaaid gemaaid begraasd begraasd Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Japanse sierkwee Chaenomeles japonica

Korrelganzenvoet Chenopodium polyspermum

Wilde Cichorei Cichorium intybus Akkerdistel Cirsium arvense o o o Speerdistel Cirsium vulgare o Akkerwinde Convolvulus arvensis Haagwinde Convolvulus sepium r r F r Canadese Fijnstraal Conyza canadensis o f F Hoge Fijnstraal Conyza sumatrensis r o Cornus sanguinea subsp. australis

Cornus sanguinea subsp. australis

Cornus sanguinea subsp. sanguinea

Cornus sanguinea subsp. sanguinea

r

Kleine Varkenskers Coronopus didymus Hazelaar Corylus avellana Groot Streepzaad Crepis biennis Klein Streepzaad Crepis capillaris r r Kropaar Dactylis glomerata r o Peen Daucus carota f F s Grote Kaardebol Dipsacus fullonum s F Europese Hanenpoot Echinochloa crus-galli s F Kweek Elytrigia repens f a f Beklierde Basterdwederik

Epilobium ciliatum o

Viltige Basterdwederik

Epilobium parviflorum r

Heermoes Equisetum arvense o Lidrus Equisetum palustre f f Zomerfijnstraal Erigeron annuus r o Koninginnekruid Eupatorium

cannabinum o s

Kroontjeskruid Euphorbia helioscopia s Rietzwenkgras Festuca arundinacea Rood Zwenkgras Festuca rubra o o Es Fraxinus excelsior Gewone Hennepnetel Galeopsis tetrahit s Zachte Ooievaarsbek Geranium molle r Hondsdraf Glechoma hederacea f a o Getand Vlotgras Glyceria declinata Mannagras Glyceria fluitans lf Liesgras Glyceria maxima o Bleekgele Droogbloem

Gnaphalium luteo-album

s

Moerasdroogbloem Gnaphalium uliginosum

Reuzenberenklauw Heracleum mantegazzianum

s

Gewone Berenklauw Heracleum sphondylium

r

Grijze Mosterd Hirschfeldia incana Gestreepte Witbol Holcus lanatus o f o Z o Z Sint-Janskruid Hypericum perforatum r f F Gevleugeld Hertshooi Hypericum tetrapterum Gewoon Biggenkruid Hypochaeris radicata Griekse Alant Inula helenium Gele Lis Iris pseudacorus o r Jakobskruiskruid S.l. Jacobaea vulgaris o f Zomprus Juncus articulatus r r Z Greppelrus Juncus bufonius o

Page 71: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 67

Datum 16-8-2016 16-8-2016 17-8-2016 17-8-2016 Locatie nr 19 20 21 22 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Begrazing Begrazing Staat gemaaid gemaaid begraasd begraasd Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Platte Rus Juncus compressus o Z Pitrus Juncus effusus r o F o Zeegroene Rus Juncus inflexus o r r Veldlathyrus Lathyrus pratensis o r Aardaker Lathyrus tuberosus Vertakte Leeuwentand Leontodon autumnalis Gewone Margriet Leucanthemum vulgare r Italiaans Raaigras Lolium multiflorum Engels Raaigras Lolium perenne o (F) f Z Gewone Rolklaver Lotus corniculatus o F r F Grote Kattenstaart Lythrum salicaria

r F

Kaasjeskruid (alle soorten)

Malva spec.

Gevlekte Rupsklaver Medicago arabica Hopklaver Medicago lupulina s o F Luzerne Medicago sativa r Witte Honingklaver Melilotus albus o Goudgele Honingklaver

Melilotus altissimus o

Citroengele Honingklaver

Melilotus officinalis r

Honingklaver (alle soorten)

Melilotus spec.

Munt (alle soorten) Mentha spec. Wollige Munt Mentha x rotundifolia

(M. longifolia x suaveolens)

s

Akkervergeet-mij-nietje

Myosotis arvensis s

Rode Ogentroost S.s. Odontites vernus subsp. serotinus

s

Teunisbloem (alle soorten)

Oenothera spec. r s

Wilde Marjolein Origanum vulgare r F Bleke Klaproos Papaver dubium s Pastinaak Pastinaca sativa

subsp. sativa

Veenwortel Persicaria amphibia o f a Perzikkruid Persicaria maculosa Groot Hoefblad Petasites hybridus Rietgras Phalaris arundinacea r lf r Z Timoteegras Phleum pratense o Z Riet Phragmites australis r la ld Smalle Weegbree Plantago lanceolata a f o o Grote Weegbree Plantago major s.l. s Ruw Beemdgras Poa trivialis r Gewoon Varkensgras Polygonum aviculare o Grauwe Abeel Populus x canescens

(P. alba x tremula) r

Zilverschoon Potentilla anserina f f ld f Vijfvingerkruid Potentilla reptans la a f o Gewone Brunel Prunella vulgaris o f Gewone Vogelkers Prunus padus Sleedoorn Prunus spinosa Heelblaadjes Pulicaria dysenterica o F r F r Z Scherpe Boterbloem Ranunculus acris a (F) Kruipende Boterbloem

Ranunculus repens o la o

Blaartrekkende Boterbloem

Ranunculus sceleratus

Page 72: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

68 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Datum 16-8-2016 16-8-2016 17-8-2016 17-8-2016 Locatie nr 19 20 21 22 Beheervorm Mozaïek Mozaïek Begrazing Begrazing Staat gemaaid gemaaid begraasd begraasd Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Moeraskers Rorippa palustris Hondsroos Rosa canina Dauwbraam Rubus caesius f Gewone Braam Rubus fruticosus f f Veldzuring Rumex acetosa Kluwenzuring Rumex conglomeratus Krulzuring Rumex crispus s r Z Ridderzuring Rumex obtusifolius o f Z r Bermzuring Rumex x pratensis (R.

crispus x obtusifolius)

Schietwilg Salix alba o s s Boswilg Salix caprea s Bont Kroonkruid Securigera varia Bezemkruiskruid Senecio inaequidens r F Klein Kruiskruid Senecio vulgaris Dagkoekoeksbloem Silene dioica Silene latifolia Silene latifolia s Akkermelkdistel Sonchus arvensis Gewone Melkdistel Sonchus oleraceus Moerasandoorn Stachys palustris Gewone Smeerwortel Symphytum officinale o o Boerenwormkruid Tanacetum vulgare o o Paardenbloem Taraxacum officinale r f o Gele Morgenster S.s. Tragopogon pratensis

subsp. pratensis

Hazenpootje Trifolium arvense r F Kleine Klaver Trifolium dubium Basterdklaver Trifolium hybridum r F Rode Klaver Trifolium pratense f r f F r F Witte Klaver Trifolium repens r Reukeloze Kamille Tripleurospermum

maritimum o o Z

Klein Hoefblad Tussilago farfara f Grote Brandnetel Urtica dioica r r Toorts (alle soorten) Verbascum spec. r Koningskaars Verbascum thapsus r Beekpunge Veronica beccabunga Vogelwikke Vicia cracca o s Smalle Wikke + Vergeten Wikke + Voederwikke

Vicia sativa

Datum 23-8-2016 23-8-2016 17-8-2016 Locatie nr 23 24 25 Beheervorm Traditioneel Traditioneel Mozaïek Staat gemaaid gemaaid gemaaid niet gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Spaanse Aak Acer campestre Duizendblad Achillea millefolium o r (F) (Z) Gewoon Struisgras Agrostis capillaris Hoog Struisgras Agrostis gigantea Fioringras Agrostis stolonifera a f Hartbladige Els Alnus cordata Zwarte Els Alnus glutinosa Rood Guichelheil Anagallis arvensis

subsp. arvensis

Fluitenkruid Anthriscus sylvestris r Grote Klit Arctium lappa

Page 73: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 69

Datum 23-8-2016 23-8-2016 17-8-2016 Locatie nr 23 24 25 Beheervorm Traditioneel Traditioneel Mozaïek Staat gemaaid gemaaid gemaaid niet gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Gewone Klit Arctium minus Gewone Zandmuur Arenaria serpyllifolia Gewone Glanshaver Arrhenatherum elatius

subsp. elatius lf a (F) f f Z

Bijvoet Artemisia vulgaris r Madeliefje Bellis perennis Heen Bolboschoenus

maritimus

Pinksterbloem Cardamine pratensis Kruldistel Carduus crispus Ruige Zegge Carex hirta a (ld) f la Valse Voszegge Carex otrubae Oeverzegge Carex riparia lf Knoopkruid Centaurea jacea s.l. r s a (F) f Z Echt Duizendguldenkruid

Centaurium erythraea

Gewone Hoornbloem Cerastium fontanum subsp. vulgare

Japanse sierkwee Chaenomeles japonica

Korrelganzenvoet Chenopodium polyspermum

Wilde Cichorei Cichorium intybus Akkerdistel Cirsium arvense o Speerdistel Cirsium vulgare Akkerwinde Convolvulus arvensis s Haagwinde Convolvulus sepium r Canadese Fijnstraal Conyza canadensis Hoge Fijnstraal Conyza sumatrensis Cornus sanguinea subsp. australis

Cornus sanguinea subsp. australis

Cornus sanguinea subsp. sanguinea

Cornus sanguinea subsp. sanguinea

Kleine Varkenskers Coronopus didymus Hazelaar Corylus avellana Groot Streepzaad Crepis biennis s o (F) Z Klein Streepzaad Crepis capillaris Kropaar Dactylis glomerata o f Z Peen Daucus carota s Grote Kaardebol Dipsacus fullonum Europese Hanenpoot Echinochloa crus-galli r Kweek Elytrigia repens f Beklierde Basterdwederik

Epilobium ciliatum

Viltige Basterdwederik

Epilobium parviflorum

Heermoes Equisetum arvense s Lidrus Equisetum palustre o Zomerfijnstraal Erigeron annuus Koninginnekruid Eupatorium

cannabinum

Kroontjeskruid Euphorbia helioscopia Rietzwenkgras Festuca arundinacea o r o Rood Zwenkgras Festuca rubra Es Fraxinus excelsior Gewone Hennepnetel Galeopsis tetrahit Zachte Ooievaarsbek Geranium molle s Hondsdraf Glechoma hederacea r Getand Vlotgras Glyceria declinata Mannagras Glyceria fluitans o lf Liesgras Glyceria maxima o

Page 74: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

70 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Datum 23-8-2016 23-8-2016 17-8-2016 Locatie nr 23 24 25 Beheervorm Traditioneel Traditioneel Mozaïek Staat gemaaid gemaaid gemaaid niet gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Bleekgele Droogbloem

Gnaphalium luteo-album

Moerasdroogbloem Gnaphalium uliginosum

Reuzenberenklauw Heracleum mantegazzianum

Gewone Berenklauw Heracleum sphondylium

o f f F (Z) f Z

Grijze Mosterd Hirschfeldia incana s F Gestreepte Witbol Holcus lanatus Sint-Janskruid Hypericum perforatum Gevleugeld Hertshooi Hypericum tetrapterum Gewoon Biggenkruid Hypochaeris radicata Griekse Alant Inula helenium Gele Lis Iris pseudacorus r Jakobskruiskruid S.l. Jacobaea vulgaris s F Zomprus Juncus articulatus o Greppelrus Juncus bufonius Platte Rus Juncus compressus Pitrus Juncus effusus r Zeegroene Rus Juncus inflexus r Veldlathyrus Lathyrus pratensis r o (F) f Z Aardaker Lathyrus tuberosus Vertakte Leeuwentand Leontodon autumnalis Gewone Margriet Leucanthemum vulgare Italiaans Raaigras Lolium multiflorum Engels Raaigras Lolium perenne o Gewone Rolklaver Lotus corniculatus o r F f (F) Z f (F) Z Grote Kattenstaart Lythrum salicaria r s Kaasjeskruid (alle soorten)

Malva spec.

Gevlekte Rupsklaver Medicago arabica Hopklaver Medicago lupulina r s Luzerne Medicago sativa Witte Honingklaver Melilotus albus Goudgele Honingklaver

Melilotus altissimus

Citroengele Honingklaver

Melilotus officinalis

Honingklaver (alle soorten)

Melilotus spec.

Munt (alle soorten) Mentha spec. Wollige Munt Mentha x rotundifolia

(M. longifolia x suaveolens)

Akkervergeet-mij-nietje

Myosotis arvensis

Rode Ogentroost S.s. Odontites vernus subsp. serotinus

r

Teunisbloem (alle soorten)

Oenothera spec.

Wilde Marjolein Origanum vulgare Bleke Klaproos Papaver dubium Pastinaak Pastinaca sativa

subsp. sativa

Veenwortel Persicaria amphibia o o f f Perzikkruid Persicaria maculosa r Groot Hoefblad Petasites hybridus Rietgras Phalaris arundinacea o o Timoteegras Phleum pratense Riet Phragmites australis r s F

Page 75: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 71

Datum 23-8-2016 23-8-2016 17-8-2016 Locatie nr 23 24 25 Beheervorm Traditioneel Traditioneel Mozaïek Staat gemaaid gemaaid gemaaid niet gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Smalle Weegbree Plantago lanceolata f f (F) a F Z f Z Grote Weegbree Plantago major s.l. Ruw Beemdgras Poa trivialis o o Gewoon Varkensgras Polygonum aviculare r Grauwe Abeel Populus x canescens

(P. alba x tremula)

Zilverschoon Potentilla anserina o Vijfvingerkruid Potentilla reptans f f Gewone Brunel Prunella vulgaris Gewone Vogelkers Prunus padus Sleedoorn Prunus spinosa Heelblaadjes Pulicaria dysenterica Scherpe Boterbloem Ranunculus acris a o f Kruipende Boterbloem

Ranunculus repens o f

Blaartrekkende Boterbloem

Ranunculus sceleratus

Moeraskers Rorippa palustris Hondsroos Rosa canina Dauwbraam Rubus caesius o o Gewone Braam Rubus fruticosus Veldzuring Rumex acetosa Kluwenzuring Rumex conglomeratus Krulzuring Rumex crispus s Ridderzuring Rumex obtusifolius r o r r Z Bermzuring Rumex x pratensis (R.

crispus x obtusifolius) s

Schietwilg Salix alba Boswilg Salix caprea Bont Kroonkruid Securigera varia Bezemkruiskruid Senecio inaequidens Klein Kruiskruid Senecio vulgaris Dagkoekoeksbloem Silene dioica Silene latifolia Silene latifolia Akkermelkdistel Sonchus arvensis Gewone Melkdistel Sonchus oleraceus Moerasandoorn Stachys palustris Gewone Smeerwortel Symphytum officinale o o o o Z Boerenwormkruid Tanacetum vulgare Paardenbloem Taraxacum officinale f o f Gele Morgenster S.s. Tragopogon pratensis

subsp. pratensis o

Hazenpootje Trifolium arvense Kleine Klaver Trifolium dubium Basterdklaver Trifolium hybridum Rode Klaver Trifolium pratense f (F) f F f Witte Klaver Trifolium repens Reukeloze Kamille Tripleurospermum

maritimum

Klein Hoefblad Tussilago farfara Grote Brandnetel Urtica dioica o Toorts (alle soorten) Verbascum spec. Koningskaars Verbascum thapsus Beekpunge Veronica beccabunga Vogelwikke Vicia cracca r Smalle Wikke + Vergeten Wikke + Voederwikke

Vicia sativa

Page 76: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

72 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Datum 17-8-2016 5-8-2016 Locatie nr 26 27 Beheervorm Mozaïek Traditioneel Staat gemaaid niet gemaaid gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Spaanse Aak Acer campestre Duizendblad Achillea millefolium o Gewoon Struisgras Agrostis capillaris Hoog Struisgras Agrostis gigantea f Z Fioringras Agrostis stolonifera o a Hartbladige Els Alnus cordata Zwarte Els Alnus glutinosa Rood Guichelheil Anagallis arvensis

subsp. arvensis

Fluitenkruid Anthriscus sylvestris r Grote Klit Arctium lappa s Z s Z Gewone Klit Arctium minus Gewone Zandmuur Arenaria serpyllifolia Gewone Glanshaver Arrhenatherum elatius

subsp. elatius f F o lf

Bijvoet Artemisia vulgaris r o Madeliefje Bellis perennis Heen Bolboschoenus

maritimus o

Pinksterbloem Cardamine pratensis Kruldistel Carduus crispus Ruige Zegge Carex hirta la Valse Voszegge Carex otrubae Oeverzegge Carex riparia Knoopkruid Centaurea jacea s.l. s Z o Echt Duizendguldenkruid

Centaurium erythraea

Gewone Hoornbloem Cerastium fontanum subsp. vulgare

r o

Japanse sierkwee Chaenomeles japonica

r

Korrelganzenvoet Chenopodium polyspermum

Wilde Cichorei Cichorium intybus Akkerdistel Cirsium arvense r r o Speerdistel Cirsium vulgare Akkerwinde Convolvulus arvensis Haagwinde Convolvulus sepium o o F Canadese Fijnstraal Conyza canadensis Hoge Fijnstraal Conyza sumatrensis Cornus sanguinea subsp. australis

Cornus sanguinea subsp. australis

Cornus sanguinea subsp. sanguinea

Cornus sanguinea subsp. sanguinea

Kleine Varkenskers Coronopus didymus Hazelaar Corylus avellana Groot Streepzaad Crepis biennis Klein Streepzaad Crepis capillaris r Kropaar Dactylis glomerata o Z o Peen Daucus carota r Grote Kaardebol Dipsacus fullonum Europese Hanenpoot Echinochloa crus-galli Kweek Elytrigia repens a f Beklierde Basterdwederik

Epilobium ciliatum

Viltige Basterdwederik

Epilobium parviflorum

Heermoes Equisetum arvense f f f Lidrus Equisetum palustre f

Page 77: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 73

Datum 17-8-2016 5-8-2016 Locatie nr 26 27 Beheervorm Mozaïek Traditioneel Staat gemaaid niet gemaaid gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Zomerfijnstraal Erigeron annuus Koninginnekruid Eupatorium

cannabinum

Kroontjeskruid Euphorbia helioscopia Rietzwenkgras Festuca arundinacea r Rood Zwenkgras Festuca rubra f Es Fraxinus excelsior s Gewone Hennepnetel Galeopsis tetrahit Zachte Ooievaarsbek Geranium molle Hondsdraf Glechoma hederacea o Getand Vlotgras Glyceria declinata Mannagras Glyceria fluitans lf Liesgras Glyceria maxima Bleekgele Droogbloem

Gnaphalium luteo-album

Moerasdroogbloem Gnaphalium uliginosum

Reuzenberenklauw Heracleum mantegazzianum

Gewone Berenklauw Heracleum sphondylium

o o F

Grijze Mosterd Hirschfeldia incana Gestreepte Witbol Holcus lanatus r o Z o Sint-Janskruid Hypericum perforatum o F Gevleugeld Hertshooi Hypericum tetrapterum Gewoon Biggenkruid Hypochaeris radicata Griekse Alant Inula helenium o Gele Lis Iris pseudacorus Jakobskruiskruid S.l. Jacobaea vulgaris r F o r Zomprus Juncus articulatus f F Greppelrus Juncus bufonius Platte Rus Juncus compressus Pitrus Juncus effusus o Zeegroene Rus Juncus inflexus o Veldlathyrus Lathyrus pratensis f F Aardaker Lathyrus tuberosus Vertakte Leeuwentand Leontodon autumnalis Gewone Margriet Leucanthemum vulgare Italiaans Raaigras Lolium multiflorum Engels Raaigras Lolium perenne r Z o Gewone Rolklaver Lotus corniculatus r (F) r Z Grote Kattenstaart Lythrum salicaria Kaasjeskruid (alle soorten)

Malva spec.

Gevlekte Rupsklaver Medicago arabica Hopklaver Medicago lupulina r o s F Luzerne Medicago sativa s F Witte Honingklaver Melilotus albus Goudgele Honingklaver

Melilotus altissimus r

Citroengele Honingklaver

Melilotus officinalis

Honingklaver (alle soorten)

Melilotus spec.

Munt (alle soorten) Mentha spec. s Wollige Munt Mentha x rotundifolia

(M. longifolia x suaveolens)

Akkervergeet-mij-nietje

Myosotis arvensis

Page 78: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

74 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Datum 17-8-2016 5-8-2016 Locatie nr 26 27 Beheervorm Mozaïek Traditioneel Staat gemaaid niet gemaaid gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Rode Ogentroost S.s. Odontites vernus subsp. serotinus

Teunisbloem (alle soorten)

Oenothera spec.

Wilde Marjolein Origanum vulgare Bleke Klaproos Papaver dubium Pastinaak Pastinaca sativa

subsp. sativa o F

Veenwortel Persicaria amphibia o o la Perzikkruid Persicaria maculosa Groot Hoefblad Petasites hybridus Rietgras Phalaris arundinacea Timoteegras Phleum pratense r Z Riet Phragmites australis la Smalle Weegbree Plantago lanceolata f a o Grote Weegbree Plantago major s.l. o Ruw Beemdgras Poa trivialis f Z Gewoon Varkensgras Polygonum aviculare Grauwe Abeel Populus x canescens

(P. alba x tremula)

Zilverschoon Potentilla anserina Vijfvingerkruid Potentilla reptans a la Gewone Brunel Prunella vulgaris Gewone Vogelkers Prunus padus Sleedoorn Prunus spinosa Heelblaadjes Pulicaria dysenterica s Scherpe Boterbloem Ranunculus acris f Kruipende Boterbloem

Ranunculus repens o

Blaartrekkende Boterbloem

Ranunculus sceleratus

Moeraskers Rorippa palustris Hondsroos Rosa canina Dauwbraam Rubus caesius Gewone Braam Rubus fruticosus f Veldzuring Rumex acetosa Kluwenzuring Rumex conglomeratus Krulzuring Rumex crispus r Z Ridderzuring Rumex obtusifolius o s Bermzuring Rumex x pratensis (R.

crispus x obtusifolius)

Schietwilg Salix alba Boswilg Salix caprea Bont Kroonkruid Securigera varia s FZ Bezemkruiskruid Senecio inaequidens Klein Kruiskruid Senecio vulgaris Dagkoekoeksbloem Silene dioica Silene latifolia Silene latifolia Akkermelkdistel Sonchus arvensis Gewone Melkdistel Sonchus oleraceus s Z Moerasandoorn Stachys palustris Gewone Smeerwortel Symphytum officinale f o F Boerenwormkruid Tanacetum vulgare r F Paardenbloem Taraxacum officinale o o o Gele Morgenster S.s. Tragopogon pratensis

subsp. pratensis

Hazenpootje Trifolium arvense Kleine Klaver Trifolium dubium r F Basterdklaver Trifolium hybridum o Rode Klaver Trifolium pratense f F f Z o F Witte Klaver Trifolium repens o

Page 79: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 75

Datum 17-8-2016 5-8-2016 Locatie nr 26 27 Beheervorm Mozaïek Traditioneel Staat gemaaid niet gemaaid gemaaid Nederlandse naam Wetenschappelijke

naam Ab. F/Z Ab. F/Z Ab. F/Z

Reukeloze Kamille Tripleurospermum maritimum

Klein Hoefblad Tussilago farfara r lf Grote Brandnetel Urtica dioica r Toorts (alle soorten) Verbascum spec. Koningskaars Verbascum thapsus Beekpunge Veronica beccabunga Vogelwikke Vicia cracca

s Z o

Page 80: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

76 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Page 81: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 77

BIJLAGE 4 - DATA VELDBEZOEKEN

datum onderzochte functionaliteit inventariseerder(s) 21-05-2016 Dagvlinders A. Meeuwsen 26-05-2016 Dagvlinders N. Godijn 22-06-2016 Dagvlinders M. Grutters 28-06-2016 Dagvlinders A. Meeuwsen 14-07-2016 Dagvlinders A. Meeuwsen 19-07-2016 Dagvlinders en Sprinkhanen M. Grutters 16-08-2016 Dagvlinders A. Meeuwsen 18-08-2016 Dagvlinders en Sprinkhanen N. Godijn 05-08-2016 Flora R.W.G. Andeweg 16-08-2016 Flora R.W.G. Andeweg & P Bekker 17-08-2016 Flora R.W.G. Andeweg 19-08-2016 Flora R.W.G. Andeweg 23-08-2016 Flora R.W.G. Andeweg 30-08-2016 Dagvlinders en Sprinkhanen M. Grutters 02-09-2016 Flora R.W.G. Andeweg

Page 82: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

78 bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016

Page 83: Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016...titel Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 auteur(s) R.W.G. Andeweg & M.A.J. Grutters opdrachtgever J.R. Zwiep

bSR-rapport 307 - Monitoring pilot mozaïekmaaien Rotterdam-Zuid 2016 79

BIJLAGE 5 - BOXPLOTS BIJ STATISTISCHE TOETSEN

Boxplots voor de getoetste variabelen. Weergegeven zijn de mediaan, 1e en 3e kwartiel en minimum en maximum waarden (zonder de uitschieters). Uitschieters zijn als open cirkel weergegeven. De gemiddelden zijn als rode stip zichtbaar.

Mann Whitney-U test, p=0,019 Mann Whitney-U test, p=0,13

Mann Whitney-U test, p=0,023 Mann Whitney-U test, p=0,16