Mënyra e duhur e jetesës KËSHILLA MBI USHQYERJEN DHE USHTRIMIN FIZIK Il corretto stile di vita (LINGUA ALBANESE) (Gjuha shqip)
Mënyra e duhur e jetesësKËSHILLA MBI USHQYERJEN DHE USHTRIMIN FIZIK
Il corretto stile di vita(LINGUA ALBANESE)
(Gjuha shqip)
Çfarë duhet bërë për të kontrolluar diabetin?Diabeti është një sëmundje kronike e karakterizuar nga vlera të larta sheqeri në gjak (glicemi e lartë), shpesh shoqëruar me mbipeshë apo obezitet, hipertension dhe nivel të lartë kolesteroli.
Sfida që paraqet diabeti është rishikimi i zakoneve të veta duke përzgjedhur më të shëndetshmet, duke zbuluar sërish kënaqësinë e lëvizjes dhe atë të ushqimeve të shëndetshme dhe natyrore.
RREGULLAT E ARTA JANË:
2. Një ushqyerje të pasur me perime, fruta dhe kalibrimi i yndyrave
3. Të kryerit e ushtrimit fizik me rregullsi
1. Të qenit me peshë normale
Këshilla mbi ushqyerjen
USHQIMET JANË TË GJITHA TË NJËJTA?
Për të jetuar dhe funksionuar trupi i njeriut ka nevojë për energji që furnizohet nga ushqimet. Ushqimet sigurojnë elemente të ndryshme ushqyese, të gjitha të rëndësishme për organizmin e që përfshijnë:
KARBOHIDRATET APO SHEQERNAT:
janë burimi kryesor i energjisë dhe përfaqësojnë karburantin më të mirë për trupin tonë. Kjo kategori elementesh ushqyese është veçanërisht e rëndësishme për kë është me diabet: ndikojnë menjëherë në nivelin e sheqernave në gjak (glicemisë).
Në bazë të shpejtësisë së tyre të absorbimit (përthithjes) quhen sheqerna të thjeshta apo komplekse.
• SHEQERNAT E THJESHTA priren të rrisin shumë shpejt gliceminë dhe janë ushqimet që duhet marrë me më tepër vëmendje nga personat me diabet. Shembuj: sheqerna, mjalti, reçeli, ëmbëlsirat.
• Në të kundërt, SHEQERNAT KOMPLEKSE, zakonisht të njohura si karbohidrate apo miellra, kërkojnë më tepër kohë për t’u absorbuar dhe shkaktojnë një rritje më të ngadalshme të niveleve glicemike duke e bërë më të lehtë konsumimin e tyre. Shembuj: drithërat (buka, makaronat, orizi, miellrat, elbi, gruri i fortë, misri, patatet) dhe bishtajoret (fasulet, qiqrat, thjerrëzat, bizele).
YNDYRAT:
shërbejnë kryesisht si rezervë. Ato që janë me prejardhje nga kafshët (gjalpi i shkrirë, dhjamërat e sallamrave, yndyrat që gjenden në të gjitha djathërat) duhen ngrënë me shumë kujdes sepse janë të pasura me kolesterol dhe, për këtë arsye, të dëmshme për enët e gjakut. Ato që janë me origjinë bimore, d.m.th. të gjitha vajrat, duhen parapëlqyer.
PROTEINAT:
kanë një funksion plastik. Gjenden si në ushqimet me origjinë shtazore (qumështi, veza, mishi, peshku) ashtu edhe në ato me origjinë bimore (bishtajoret dhe drithërat) të cilat përfaqësojnë një burim proteinash shumë të shëndetshme sepse përveçse janë me cilësi të mirë, nuk kanë të yndyra.
FIBRAT USHQYESE:
Këto substanca gjenden në fruta, në perime, tek bishtajoret dhe në të gjitha ushqimet e plota. Edhe pse nuk janë ushqyese kanë aftësinë të ngadalësojnë thithjen në veçanti të sheqernave dhe yndyrave dhe përfaqësojnë një aleat të madh për çdo regjim ushqimor.
Megjithatë, ka disa përjashtime: margarina, gjalpi i kakaos dhe i kokosit janë gjithsesi të pasura me kolesterol.
Në të kundërt, yndyra e peshkut, edhe pse me origjinë shtazore nuk përmban kolesterol dhe është e pasur me omega 3, një substancë shumë e dobishme në parandalimin e arteriosklerozës.
Çfarë është një dietë e shëndetshme?Për t’i garantuar organizmi një dietë të mirë këshillohet të konsumohen:
60% KARBOHIDRATE
15% PROTEINA
25% YNDYRA
Shoqata Amerikane e Diabetit. Standardet e kujdesit mjekësor në Diabeti 2012. Kujdesi për diabetin 2012; 35 (shtojcë 1) Komisioni Këshillimor për Linjat udhëzuese dietike për amerikanët. 1995. Linjat udhëzuese dietike për amerikanët. Raport mbi Linjat udhëzuese dietike.
Në bazë të kësaj piramide janë vendosur ushqimet që duhen ngrënë më shpesh, ndërsa duke u ngjitur hap pas hapi drejt kulmit gjenden ushqimet që duhen konsumuar në mënyrë gjithmonë e më të kufizuar.
Ëmbëlsirat
Mish i kuq
Ujë 1,5-2 L/ditë
Verë1-2 gota/ditë
Kripë gjelle< 6g/ditë
Sallamra
Vezë
Mish i bardhë, shpendë
Patate, perime, peshk
Djathëra të vjetëruara
Djathëra të freskët
Vaj ulliri
Qumësht dhe kos
Bukë, makarona, oriz, qull misri, drithëra të plota
Fruta dhe perime
Piramida ushqimore
Komisioni Këshillimor për Linjat udhëzuese dietike për amerikanët. 1995. Linjat udhëzuese dietike për amerikanët. Raport mbi Linjat udhëzuese dietike.
Çfarë duhet të preferoj?
VAJIN E ULLIRIT
MAKARONAT, KUS KUSIN, BUKËN
(Sidomos me miell të zi)
(Frutat duhet të konsumohen pa e tepruar, veçanërisht ato që janë tepër të pasura në sheqerna
si bananet, fiqtë, rrushi dhe pjepri)
BISHTAJORET
PESHKUN
FRUTAT
SIDOMOS SHUMË PERIME
Zgjidh më shpesh
GJALPIN
ORIZIN e PICËN
PATATET
MISHIN
ËMBËLSIRAT
SIDOMOS SHUMË PERIME
Zgjidh më rrallë
Të kryesh ushtrim fizik nuk do të thotë domosdoshmërisht të shkosh në palestër, pishinë apo të ushtrosh ndonjë sport por thjesht të lëvizësh përherë, kudo e gjithmonë më shumë se një ditë më parë!
Ushtrimi fizik
Aktiviteti fizik bën mirë për të gjithë, por ka rëndësi të veçantë për kë është me diabet sepse sjell shumë përfitime:
FAVORIZON MIRËQENIEN
PËRMIRËSON KONTROLLIN E DIABETIT
PËRMIRËSON KONTROLLIN E PESHËS
MBAN NËN KONTROLL TENSIONIN ARTERIAL
NDIHMON NË PARANDALIMIN E KOMPLIKIMEVE
Një shëtitje e mirë mund të jetë sporti ideal: mund të bëhet kudo, dhe përshtatet me aftësitë e veta. Zgjidhja ideale është të bëhen 3-5 km në ditë (30’-60’ ecje).
Me disa marifete mund t’i dilet mbanë:
• PARKO LARG
• MOS PËRDOR ASHENSORIN
• FILLO SËRISH TË PËRDORËSH TRANSPORTIN PUBLIK
Pesha KohaEcja Përdorimi
i biçikletës Vallëzimi Pastrimi i shtëpisë
50-70 Kg 15’30’60’
57-80114-160228-319
75-105150-210300-420
56-79112-210224-314
47-6593-130
186-260
80-100 Kg15’30’60’
91-114205-228365-456
120-150240-300480-600
90-112180-224359-449
74-93149-186298-372
110-130 Kg15’30’60’
125-149251-297502-595
165-196330-391660-783
123-146247-293494-585
120-121205-243409-485
140-160 Kg15’30’60’
160-183320-366640-732
211-241421-481843-963
158-180315-360630-720
131-149261-298522-597
Ushtrim/Kalori të djegura (Kcal)
DISA SHEMBUJ:
Sporti dhe diabeti
Një person me diabet mund të praktikojë çdo lloj aktiviteti. Gjithsesi, është e domosdoshme, veçanërisht nëse merr insulinë, të flasësh me diabetologun tënd dhe të ndjekësh këshillat e tij.
Mos harro që:
Ushtrimi fizik ul vlerat e glicemisë gjatë dhe pas aktivitetit. Kjo ndodh sepse muskujt përdorin drejtpërdrejt sheqerin si ushqim për stërmundimin shtesë. Pra, është e rëndësishme të kontrollohet glicemia para e pas aktivitetit.
Gjithashtu, ushtrimi fizik i bën qelizat më të ndjeshme ndaj insulinës dhe, pra, e njëjta sasi “funksionon më mirë”.
Është gjithmonë e mundur të shfaqet një hipoglicemi, pra një ulje e tepërt e sheqerit në gjak. Mba me vete copa sheqeri për ndonjë hipoglicemi të mundshme.
Ka rëndësi të pish shumë, sidomos nëse është nxehtë.
Çfarë sporti?
Për një diabetik janë tepër të përshtatshme sportet aerobike që kontribuojnë më tepër se llojet e tjera në djegien e kalorive, në përmirësimin e kontrollit dhe në funksionimin e aparatit kardiovaskular.
Në veçanti, kushtoju gjithmonë tepër vëmendje këpucëve që do të zgjedhësh për të praktikuar një aktivitet fizik:kurrë tepër të ngushta, me pak të qepura, të amortizuara mirë.Në fund të aktivitetit kontrollo gjithmonë këmbët dhe shih nëse ka plagë apo flluska që duhen mjekuar
5 rregullat e arta
Mba gjithmonë copa sheqeri apo lëngje të sheqerosura (jo pa sheqer) për të bllokuar ndonjë hipoglicemi të mundshme
Para se të fillosh çdo lloj sporti, kontrollo gliceminë
Nëse është më e vogël se 130 është mirë ta plotësosh duke hedhur diçka në gojë
Nëse është më e madhe se 250 është mirë të mos bësh sport
1
2
Të kryesh ushtrim sportiv pas vakteve mund të jetë shumë e dobishme edhe për të përftuar rezultate më të mira mbi kontrollin metabolik
Fillo sportin në mënyrë të ngadaltë dhe graduale
Përpara çdo ushtrimi sportiv përgatitu me një fazë nxehjeje
3
5
4
ABC-ja e insulinësÇFARË ËSHTË E SI PËRDORET
L’ABC dell’insulina(LINGUA ALBANESE)
(Gjuha shqip)
Mënyra e duhur e jetesësKËSHILLA MBI USHQYERJEN DHE USHTRIMIN FIZIK
Il corretto stile di vita(LINGUA ALBANESE)
(Gjuha shqip)
SËMUNDJE, UDHËTIME DHE FESTA
Diabeti dhe situata të veçanta
Diabete e situazioni particolari(LINGUA ALBANESE)
(Gjuha shqip)
Komplikacionet
PSE NDODHIN, CILAT JANË, SI MUND T’I SHMANGIM
Le complicanze
(LINGUA ALBANESE)
(Gjuha shqip)
Hipoglicemia
SI TA NJOHIM DHE ÇFARË TË BËJMË?
L’ipoglicemia
(LINGUA ALBANESE)
(Gjuha shqip)
Çfarë është
diabeti
SHKAQET DHE PASOJAT
Che cos’è il Diabete
(LINGUA ALBANESE)
(Gjuha shqip)
Keni në dispozicion dhe mund të shkarkoni të gjitha broshurat e posaçme për diabetin në adresën
www.lillydiabete.it
Në dispozicion edhe në gjuhët:
Për informacione të mëtejshme, konsultohu me mjekun tënd apo telefono në
hapur përditë nga ora 8:30 deri në 21:30
Diabeti dhe situata të veçanta
Mënyra e duhur e jetesës
ABC-ja e insulinës
Çfarë është diabeti
Hipoglicemia
Komplikimet
Anglisht Frëngjisht Spanjisht
KinezishtHindisht ArabishtFilipinisht
Gjermanisht Rusisht Rumanisht Italian
800-117678
E dr
ejtë
aut
ori ©
201
2, E
li Li
lly It
alia
SpA
Të
gjith
a të
dre
jtat t
ë re
zerv
uara
.IT
DB
T002
69k