Literatura współczesna

Literatura wspczesnaLiterackie generacje

Pokolenie pryszczatychPokolenie pryszczatych (inaczej socrealici) to nazwa grupy pisarzy urodzonych midzy 1925 a 1930 rokiem, ktra na przeomie lat 40. i 50. popara z zapaem program realizmu socjalistycznego i tworzya wedug jego zasad, nawizujc jednoczenie do twrczoci Tadeusza Borowskiego.

Formacja ta odznaczaa si goszeniem agitacyjno-propagandowej pochway socjalizmu i wadzy ludowej, afirmacj przemian spoeczno-gospodarczych wczesnego PRL-u oraz negacj wrogw klasowych. Ideaem twrcy by pisarz zajmujcy si tematyk robotnicz, na przykad Majakowski.

W obrbie tego pokolenia zadebiutowali midzy innymi: Tadeusz Konwicki, Andrzej Braun, Wiktor Woroszylski, Witold Wirpsza, Wisawa Szymborska. Na szczcie cz z nich po jakim czasie (mniej wicej w poowie lat 50.) zrozumiaa wyznawane dotd pogldy i zacza tworzy dziea o cakowicie antysocjalistycznym wydwiku, koczc z penymi patosu i schematu produkcyjniakami.

Pryszczaci za gwne zadanie literatury uznawali aktywne popieranie wadzy ludowej. Tematyka ich twrczoci koncentrowaa si wok zwalczania tzw. wroga klasowego i entuzjastycznego opisywania przemian spoeczno-gospodarczych wczesnego PRL-u wedug zaoe programowych stalinizmu np. w tzw. produkcyjniakach.

Poetyk pryszczatych charakteryzowao nastawienie antyindywidualistyczne, podporzdkowanie ekspresji literackiej celom agitacyjno-propagandowym, celowy schematyzm i patos. Komunizm traktowali jak now religi, podobnie teoria marksizmu wydawaa si pryszczatym jednoczenie dekalogiem i wspczesn powieci.

Literatura radziecka zdawaa si by odtrutk na rodzimy dekadentyzm i formalizm.

Poetyka Pryszczatych ulega erozji, a po przemianach politycznych w 1956 r. cakowicie przestaa funkcjonowa, poniewa jej czonkowie rozczarowali si socjalizmem.

Poetyka socrealistyczna:zrozumiay styl i jzyk; waniejsza tre ni sposb wypowiedzi;celowy patos;schematyzm, brak indywidualnoci; poruszanie takich samych tematw, eklektyzm;skonno do utrzymywania podziaw gatunkowych oraz wskrzeszania form gatunkowych od dawna nieczynnych;konceptyzm (atrakcyjne sposoby wyrazu treci propagandowej);idea wspuczestniczenia w wiecie obywatelskim;jzyk propagandy przeoony na powszechnie rozumiane symbole;dwie poetyki 1) prowadzca w stron poezji refleksyjnej, uwzniolajcej; 2) ku agitacji i reportaowej konkretnoci;ujarzmianie przyrody i podporzdkowywanie jej czowiekowi, nard jako wsplnota rwnych sobie pracownikw, jzyk potoczny.

Pierwszy wiersz skrajnie socjalistyczny to deklaracja Gruszczyskiego z Pomienia czerwonych krawatw z r. 1948:

Oto przyrzekam, towarzyszeO ptaszku,Gazce,GwiedzieDopty nie napisz,Dopki wiersz mj z wami nie wstpiNa socjalizmu choby przedmiecie.

Dopiero w par lat pniej przysza Wiosna Szeciolatki (autorstwa Mandaliana, Brauna i Woroszylskiego), przyszy poematy Brauna (tomik Szramy), Woroszylskiego (Niezgoda na ukon) i Mandaliana (Dzisiaj, Sowa na co dzie, Pomienie).

Kilka innych reprezentacyjnych dla tego kierunku tytuw:

Wisawa Szymborska: tomik Dlatego yjemy

Witold Wirpsza: Stocznia

Witold Zalewski Traktory zdobd wiosn

Wisawa Szymborska

Zadebiutowaa do pno - w marcu 1945 roku, w pisemku redagowanym przez Jerzego Putramenta agenta NKWD. Oto fragmenty jej wierszy gloryfikujcych komunizm, PZPR i stalinizm:

Pod sztandarami rewolucji wzmocni warty Wzmocni warty u wszystkich bram Oto Partia ludzkoci wzrok Oto Partia sia ludw i sumienie Nic nie pjdzie z jego ycia w zapomnienie.

Wstpujcemu do Partii Pytania brzmi ostro Ale tak wanie trzeba Bo wybrae ycie komunisty I przyszo czekaTwoich zwycistw Jeli jak kamie w wodzie Bdzie twe czuwanie Gdy oczy zamiast widzie Bd tylko patrze Gdy wrzca mio W chodne zmieni si sprzyjanie Jeli stopa przywyknie do drogi najgadszej

Partia. Nalee do niej Z ni dziaa z ni marzy Z ni w planach nieulkych Z ni w trosce bezsennej Wiesz mi to najpikniejsze Co si moe zdarzy W czasie naszej modoci Gwiazdy dwuramiennej

"TEN DZIE" (na cze J. Stalina)

Jeszcze dzwonek, ostry dzwonek w uszach brzmi. Kto u progu? Z jak wieci, i tak wczenie? Nie chc wiedzie. Moe cigle jestem we nie. Nie podejd, nie otworz drzwi.

Czy to ranek na oknami, mrona skra tak olepia, e dokoa patrz zami? Czy to zegar tak zadudni sekundami. Czy to moje wasne serce werbel gra?

Pki nikt z was nie wypowie pierwszych sw, brak pewnoci jest nadziej, towarzysze. Milcz. Wiedz, e to czego nie chc sysze - musz czyta z pochylonych gw.

Jaki rozkaz przekazuje nam na sztandarach rewolucji profil czwarty? - Pod sztandarem rewolucji wzmacnia warty! Wzmocni warty u wszystkich bram!

Oto Partia - ludzkoci wzrok. Oto Partia: sia ludw i sumienie. Nic nie pjdzie z jego ycia w zapomnienie. Jego Partia rozgarnia mrok.

Niewzruszony drukarski znak drenia rki mej piszcej nie przekae, nie wykrzywi go bl, za nie zmae. A to susznie. A to nawet lepiej tak.

Pokolenie Wspczesnoci (`56)Terminem pokolenie Wspczesnoci okrela si generacj polskich lub tworzcych w Polsce artystw, ktrych debiut, rozpoczynajcy okoo dziesicioletni dominacj w yciu literackim, przypad w okolicy 1956 roku (std inna nazwa pokolenie56 lub pokolenie przeomu padziernikowego).

Termin Pokolenie Wspczesnoci w 1961 roku sformuowa krytyk literacki Jan Boski. Badacz uy go w swojej ksice Zmiana warty w kontekcie negatywnym, zarzucajc twrcom pokolenia brak wsplnego programu, bezideowo i mitologizowanie rzeczywistoci. W miar upywu czasu to okrelenie szybko utrwalio si w wczesnej publicystyce literackiej, rozszerzajc swoje oddziaywanie na ca polsk krytyk literack, tracc pejoratywny wydwik. Zosta take przyjty przez historykw literatury.

Do powstania pokolenia Wspczesnoci przyczyniy si wydarzenia polityczne. Debiut twrcw byby niemoliwy bez okrelonych przemian w pastwach bloku komunistycznego. Wan rol w procesie tworzenia grupy odegray take wydarzenia kulturalno-obyczajowe, widoczne po mierci nastpcy Lenina.

Poznaski Czerwiec (Czerwiec 56) Pierwszy w PRL strajk generalny i demonstracje uliczne miay miejsce w kocu czerwca 1956 w Poznaniu, zostay krwawo stumione przez wojsko i milicj. Przez propagand PRL bagatelizowany jako "wypadki czerwcowe" lub przemilczany, obecnie przez cz historykw i kombatantw okrelany take jako poznaski bunt, rewolta oraz powstanie poznaskie.

Strajk wybuch rankiem 28 czerwca (w tzw. czarny czwartek) w Zakadach Przemysu Metalowego H. Cegielski Pozna (w latach 1949-1956 noszcych nazw Zakady im. Jzefa Stalina Pozna w skrcie ZISPO) i przerodzi si w spontaniczny protest Wielkopolan przeciw totalitarnej wadzy.

Stumiony przez liczce ponad 10 tys. onierzy oddziay LWP i Korpusu Bezpieczestwa Wewntrznego pod dowdztwem wywodzcego si z Armii Czerwonej generaa Stanisawa Popawskiego. W 2006 r. dr ukasz Jastrzb ogosi zweryfikowan list 57 zabitych i zmarych w wyniku odniesionych ran

Pozna 1956

Pozna56

Pozna56

Pokolenie Wspczesnoci postrzegane jest dzisiaj przez badaczy za bardzo istotne w rozwoju literatury polskiej XX wieku. Dziki postaciom Andrzeja Bursy, Stanisawa Grochowiaka, Mirona Biaoszewskiego, Marka Haski, Haliny Powiatowskiej czy Edwarda Stachury jest wci obecne w wiadomoci czytelnikw.

Pokolenie byo spjne najsilniej na pocztku istnienia. czyy dowiadczenia historyczne, wsplny wrg, takie samo uczucie osaczenia i braku wolnoci, bunt przeciwko socrealizmowi, sprzeciw wobec literatury zaangaowanej, a take odrzucenie polskich mitw narodowych. czy ich take debiut przed i po 1956 oraz wsplne czasopismo. Zbigniew Irzyk, zapytany w jednym z wywiadw, co byo najfajniejsze w czasie wsppracy w Grupie Literackiej Wspczesno oraz podczas tworzenia periodyku, bez wahania odpowiedzia:

Najfajniejszy z pewnoci by niepowtarzalny klimat zbiorowej przygody i niezwykle silnie wtedy przeywanej fascynacji literatur. czya nas wsplna pasja i poczucie bezpieczestwa, jakie daje przynaleno do rodowiska ludzi z sob zaprzyjanionych, dokonana z wasnego wyboru. Cieszylimy si swoj modoci. Tym, e robimy to, co sprawia nam najwiksz satysfakcj. Literatura bya dla nas, dorastajcych w sztywnych okowach obyczajowych i politycznych swoistym duchowym i psychologicznym azylem. Razem czulimy si wolni i szczliwi. Redakcja, knajpa, kawiarnia w wikszoci zastpowaa nam dom rodzinny. Nawet nie zdawalimy sobie sprawy z tego, e bylimy ostatni cyganeri XX wieku. Po roku 1965 ywotno generacji osaba, a cae pokolenie ulego znacznej dezintegracji.

Andrzej Bursa (ur. 21 marca 1932 w Krakowie, zm. 15 listopada 1957 tame)y niezwykle krtko, bo zaledwie dwadziecia pi lat, lecz wystarczyo mu to, aby na stae zapisa si do historii polskiej poezji.Nazywano go kaskaderem, poniewa pisa wiersze niezwykle nowatorskie i odwane, przez co sam skazywa siebie na komercyjny niebyt. Przez cae krtkie ycie zwizany by z Krakowem, gdzie si urodzi, uczy, pracowa i zmar. Zalicza si go do wielu ugrupowa, poczynajc od pokolenia roku 1930, poprzez pokolenie Wspczesnoci, a na poetach wykltych koczc. Prawda o Bursie jest taka, e by twrc tak oryginalnym, e niemoliwe jest zaszufladkowanie go w jakiejkolwiek zbiorowej kategorii.

Mio

Tylko rb tak eby nie byo dziecka tylko rb tak eby nie byo dziecka

To nieistnijce niemowl jest oczkiem w gowie naszej mioci kupujemy mu wyprawki w aptekach i w sklepikach z tytoniem tudzie pocztwki z perspektyw na gry i jeziora w ogle dbamy o niego bardziej ni jakby istniao ale mimo to ...aaa pacze nam cigle i histeryzuje wtedy trzeba mu opowiedzie historyjk o precyzyjnych szczypcach ktrych dotknicie nic nie boli i nie zostawia ladu wtedy si uspokaja nie na dugo

Pantofelek

Dzieci s milsze od dorosych zwierzta s milsze od dzieci mwisz e rozumujc w ten sposb musz doj do twierdzeni