Top Banner
Faton MEHMETI, MA Iljasa MUSLIU, MA 144 Faton MEHMETI, MA Iljasa MUSLIU, MA SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË VENDET E RAJONIT KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS Abstrakti Në Kumanovë të Maqedonisë më datën 9 qershor 1999 është nënshkruar Marrëveshja Ushtarake Teknike në mes të përfaqësuesve të NATO-së dhe ushtrisë jugosllave. Kjo datë shënon edhe kapitullimin e forcave dhe regjimit serb në Kosovë. Më vonë më 10 qershor 1999 Këshilli i Sigurimit i Organizatës së Kombeve të Bashkuara miratoi Rezolutën 1244 sipas të cilës parashihej krijimi i një administrate civile ndërkombëtare dhe vendosja e trupave të huaja në Kosovë. Ndërsa më 12 qershor 1999 forcat paqëruajtuese ndërkombëtare të udhëhequra nga NATO u vendosën në Kosovë. Përpos që parashihte ndërprerjen e armiqësive në Kosovë dhe tërheqjes së plotë të gjithë personelit ushtarak, paraushtarak, policor, inteligjencës dhe të strukturave tjera serbe dhe jugosllave të sigurisë, Marrëveshja e Kumanovës ka definuar qartë edhe krijimin e Zonës Ajrore të Sigurisë dhe Zonës Tokësore të Sigurisë, me gjerësi prej 25 km përkatësisht 5 km, rreth vijës kufitare të Kosovës me Serbinë dhe Malin e Zi në mbrendi të territoreve të këtyre dy të fundit. Në bazë të Marrëveshjes së Kumanovës vetëm policia lokale e pajisur me armatim të lehtë ka patur të drejtë të futet në Zonën Tokësore të Sigurisë, ndërsa forca dhe armatime tjera serbe apo jugosllave e kanë pasur të ndaluar futjen në këtë zonë. Zona Tokësore e Sigurisë në Serbi dhe Mal të Zi ka kapur një gjatësi prej 476 km. Kjo zonë ka përfshirë një territor me gjatësi mbi 139 kilometrash në komunat e Preshevës (41 km), Bujanocit
22

KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

Aug 29, 2019

Download

Documents

lenguyet
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

Faton MEHMETI, MA – Iljasa MUSLIU, MA

144

Faton MEHMETI, MA

Iljasa MUSLIU, MA

SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË

VENDET E RAJONIT

KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS

Abstrakti

Në Kumanovë të Maqedonisë më datën 9 qershor 1999 është

nënshkruar Marrëveshja Ushtarake Teknike në mes të përfaqësuesve të

NATO-së dhe ushtrisë jugosllave. Kjo datë shënon edhe kapitullimin e

forcave dhe regjimit serb në Kosovë. Më vonë më 10 qershor 1999 Këshilli

i Sigurimit i Organizatës së Kombeve të Bashkuara miratoi Rezolutën 1244

sipas të cilës parashihej krijimi i një administrate civile ndërkombëtare dhe

vendosja e trupave të huaja në Kosovë. Ndërsa më 12 qershor 1999 forcat

paqëruajtuese ndërkombëtare të udhëhequra nga NATO u vendosën në

Kosovë. Përpos që parashihte ndërprerjen e armiqësive në Kosovë dhe

tërheqjes së plotë të gjithë personelit ushtarak, paraushtarak, policor,

inteligjencës dhe të strukturave tjera serbe dhe jugosllave të sigurisë,

Marrëveshja e Kumanovës ka definuar qartë edhe krijimin e Zonës Ajrore

të Sigurisë dhe Zonës Tokësore të Sigurisë, me gjerësi prej 25 km

përkatësisht 5 km, rreth vijës kufitare të Kosovës me Serbinë dhe Malin e

Zi në mbrendi të territoreve të këtyre dy të fundit.

Në bazë të Marrëveshjes së Kumanovës vetëm policia lokale e

pajisur me armatim të lehtë ka patur të drejtë të futet në Zonën Tokësore të

Sigurisë, ndërsa forca dhe armatime tjera serbe apo jugosllave e kanë pasur

të ndaluar futjen në këtë zonë. Zona Tokësore e Sigurisë në Serbi dhe Mal

të Zi ka kapur një gjatësi prej 476 km. Kjo zonë ka përfshirë një territor me

gjatësi mbi 139 kilometrash në komunat e Preshevës (41 km), Bujanocit

Page 2: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË VENDET E RAJONIT

145

(43 km) dhe Medvegjës (55 km)1. Në regjionin e Luginës së Preshevës

Zona Tokësore e Sigurisë e cila përfshihej me Marrëveshjen e Kumanovës

është kryesisht kodrinore e malore, ndonëse ka disa vendbanime të mëdha.

Vendbanimet më të mëdha të populluara me shqiptarë në këtë zonë janë:

fshatrat e Preshevës si Tërrnava, Norça, Kurbalia, Buhiçi, Caravajka,

Bukoci, Shoshaja e Epërme e disa vendbanime tjera më të vogla në

Karadak të Preshevës. Në Bujanoc Letovica, Dobrosini, Konçuli, Lluçani,

Vrbani, Osllara, Turija, Tërrnoci i Madh, si dhe disa fshatra shqiptare në

Medvegjë. Sipas burimeve zyrtare serbe në Zonën Tokësore të Sigurisë në

Luginën e Preshevës para fillimit të fushatës ajrore të NATO-s kanë jetuar

23.250 banorë shqiptarë2.

Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e

Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

misterioze, rrahjeve dhe vrasjes së qytetarëvë shqiptarë të Luginës nga ana

e strukturave serbe të sigurisë e tensionuan tej mase situatën e

përgjithshme në Luginën e Preshevës pas mbarimit të luftës në Kosovë.

Ndërsa Zona Tokësore e Sigurisë shërbeu si terren shumë i përshtatshëm

për organizimin e strukturave të para të organizatës së re të armatosur të

shqiptarëve, Ushtrisë Çlirimtare për Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë.

Incidentet e shpeshta të armatosura në fund të vitit 1999 dhe fillim të vitit

2000 paraqisnin një alarm të hershëm për fillimin e një konflikti të ri në

Ballkan.

Hyrje

Vendosja e trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës

Çlirimi i Kosovës dhe vendosja e misionit paqëruajtës

ndërkombëtar krijoi një satisfakcion shpirtëror në mesin e shqiptarëve në

Ballkan, por kjo gjendje e re politike në rajon nuk solli ndonjë lehtësim në

jetërat e shqiptarëve të Luginës së Preshevës. Për më tepër, zhvendosja e

trupave serbe nga Kosova pas përfundimit të fushatës ajrore të NATO-s

dhe stacionimi i një numri të madh të tyre në Luginën e Preshevës solli me

vete edhe psikozën e luftës, ndjenjën e përgjithshme të pasigurisë dhe

dhunën. Shqiptarët e komunës së Medvegjës e pësuan më së shumti nga

kjo gjendje e re e krijuar. Më 15 qershor 1999 forca të mëdha të ushtrisë u

1 Srbija posle Miloševića: Program Rešavanje Krize u Pčinjskom Okrugu, Beograd, 2001,

st. 44. 2 Skënder Latifi, Rrugëtimi nëpër Luginë të Preshevës, Preshevë, 2006, f. 187.

Page 3: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

Faton MEHMETI, MA – Iljasa MUSLIU, MA

146

vendosën në objektin e shkollës fillore dhe të mesme në Medvegjë. Disa

ditë më vonë forca shtesë u vendosën në objektet e shkollave shqipe në

Banjë të Sijarinës dhe Tupallë3. Forca të mëdha policore dhe ushtarake u

vendosën nëpër objekte të ndryshme të shkollave, fabrikave dhe objekte

private në komunat e Preshevës dhe Bujanocit gjatë muajit qershor të vitit

1999. Hapësirat e prodhimit të fabrikës së këpucëve në Preshevë

"Euroflex" u uzurbuan dhe u shndërruan në repart për një garnizon

ushtarak. Më këtë rast qindra punëtorë mbetën pa punë dhe kjo e bëri këtë

fabrikë të falimentojë përfundimisht disa vite më vonë. Forca policore u

vendosën në objektin e një hoteli privat në stacionin hekurudhor të

Preshevës si dhe nëpër objekte të ndryshme tjera publike e private. Poashtu

forca të mëdha ushtarake u vendosën nëpër objektet e fabrikave në

komunën e Bujanocit.

Përgjatë rrugëve që çonin në drejtim të Kosovës u ngritën pika

kontrolli të shumta policore. Shqiptarët e Luginës së Preshevës kishin

përjetuar vështirësi të shumta gjatë kalimit të postblloqeve në Caravajkë të

Preshevës, Konçul të Bujanocit dhe Tullarë të Medvegjës. Poashtu shtypi

në gjuhën shqipe nga Kosova u ndalua në Luginën e Preshevës pas

vendosjes së misionit paqëruajtës ndërkombëtar në territorin e Kosovës.

Lugina e Preshevës u stërmbush me forca të mëdha të policisë dhe ushtrisë

jugosllave dhe nën kushte të tilla shumë njerëz filluan të lëshojnë trevat e

tyre. Disa shqiptarë nga komuna e Medvegjës filluan të shkëmbejnë

shtëpitë e tyre me shtëpitë e serbëve në Kosovë. Shumë qytetarë shqiptarë

të Luginës arritën të gjejnë vende punë nëpër organizata të ndryshme

ndërkombëtare në Kosovë. Ky fakt pati ndikim shtesë në largimin e më

shumë njerëzve nga këto treva. Njësitë ushtarake të vendosura nëpër

objekte të ndryshme në Luginën e Preshevës ishin pjesë e Armatës së tretë

jugosllave dhe Korpusit të Prishtinës, të cilët kishin qenë drejtëpërdrejtë të

përfshira në luftime në Kosovë. Poashtu selitë e sekretariateve të ministrisë

së punëve të brendshme të Serbisë u bartën nga qytetet e Kosovës në

shumë qytete të ndryshme në Serbinë jugore. Numri i policëve serbë në

stacionet lokale të policisë në Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë u shtua

kryesisht me pjesëtarë serbë nga Kosova. Këto forca serbe të sigurisë të

zhvendosura nga Kosova kishin disponim armiqësor ndaj popullsisë

shqiptare në Luginën e Preshevës, gjë që rezultoi në raste të shpeshta të

maltretimeve, rrahjeve dhe fyerjeve si dhe rrëmbime e vrasje misterioze të

shumë qytetarëve në përiudhën prej qershorit të vitit 1999 e deri në maj të

vitit 2001.

3 Skënder Latifi, Rrugëtimi nëpër Luginë të Preshevës, Preshevë, 2006, f. 187.

Page 4: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË VENDET E RAJONIT

147

Vrasjet dhe rrëmbimet në Luginën e Preshevës pas

çlirimit të Kosovës

Militarizimi i skajshëm dhe incidentetet e shpeshta, ku ishin të

përfshirë pjesëtarët e forcave serbe të sigurisë dhe qytetarët shqiptarë,

krijuan një ndjenjë të përgjithshme të pasigurisë pas qershorit të vitit 1999

në rajonin e Luginës së Preshevës. Rrëmbimet e njerëzve si dhe vrasja e

disa qytetarëve në brezin kufitar me Kosovën krijuan ndjenjën e ankthit të

vërtetë për shumë njerëz. Më 31 korrik 1999 taksisti nga Bujanoci Feta

Fetahu ishte gjetur i vrarë në vendin e quajtur "Kroi i Eminit" në territorin

e komunës së Bujanocit4. Sipas të dhënave të Këshillit për të drejtat e

njeriut në Bujanoc taksisti Fetahu ishte duke bartuar dy serbë nga Kosova

në makinën e tij në drejtim të Gjilanit gjatë asaj dite. Trupi i të vrarit ishte

gjetur në rrugën Bujanoc-Gjilan ku ishte konstatuar vdekja e tij nga tri

plagë të shkaktuara nga armë zjarri. Drejtori i shkollës fillore "Migjeni" në

Muhoc të Bujanocit Xhemajl Mustafa është vrarë më datë 17 janar 2000

nga persona të panjohur. Sipas burimeve të të qeverisë serbe zotëri

Xhemajl Mustafa kishte qenë nënkryetar i SPS, partisë së Sllobodan

Millosheviqit, për Bujanoc5. Vëllezërit Shaip dhe Isa Saqipi nga fshati

Dobrosin i Bujanocit u vranë më 26 janar 2000 në rrugën Dobrosin-Lluçan

gjersa ishin nisur me traktor për dru në mal. Familjarët e vëllezërve Saqipi

akuzuan policinë serbe si përgjegjëse për vrasjen e Shaipit (1969) dhe Isaut

(1964) dhe sipas dëshmive të babait Saqip Saqipi dhënë Fondit për të

drejtën humanitare nga Beogradi ai kishte parë një grup prej 7-8 policësh

serbë kur kishte dëgjuar të shtëna në afërsi të vendit të krimit. Si dhe në

shumë raste tjera përfaqësuesit e qeverisë serbe akuzuan "terroristët

shqiptarë" si përgjegjës për vrasjen e vëllezërve Saqipi në Dobrosin6.

Pronari i pompës së benzinit "Neza Petroll" në Preshevë Nebi Nuhiu është

rrëmbyer me 2 shkurt 2001 në shtëpinë e tij. Dy orë pas rrëmbimit për herë

të fundit ai i është lajmëruar familjes, ndërsa rrëmbyesit kanë kontaktuar

me familjen disa herë dhe kanë kërkuar para. Dyshimet e familjarëve të

Nuhiut dhe provat e më vonshme kanë dëshmuar se një numër i caktuar i

punëtorëve të policisë dhe sigurimit serb ishin përfshirë në këtë rrëmbim.

4 Fondi për të Drejtën Humanitare, Shqiptarët në Serbi: Presheva, Bujanoci dhe

Medvegja, Beograd, 2003, f. 253. 5 Po aty, f. 256

6 Fondi për të Drejtën Humanitare, Shqiptarët në Serbi: Presheva, Bujanoci dhe

Medvegja, Beograd, 2003, f. 257.

Page 5: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

Faton MEHMETI, MA – Iljasa MUSLIU, MA

148

Në prill dhe maj të vitit 2001 disa inspektorë të policisë nga qytetet e

Vranjes, Jagodinës dhe Krushevcit u arrestuan për rastin e rrëmbimit të

Nebi Nuhiut, por më vonë u liruan nga paraburgimi. Kryetari i Trupit

Bashkërendues të qeverisë serbe Nebojsha Çoviq kishte deklaruar se njëri

nga pjesëmarrësit kyç në këtë rrëmbim është i paarritshëm për pushtetin

jugosllav pasi që ishte arratisur në Gjermani. I rrëmbyeri Nuhiu nuk është

gjendur më nga ajo ditë, ndërsa rasti i tij ka mbetur ende i pandriçuar.

Dyshohet se familja ka paguar shuma të caktuara të hollash rrëmbyesve për

lirimin e pronarit të pompës.

Ejup Hasani (1944) nga fshati Letovicë i komunës së Bujanocit

është vrarë më 12 shkurt 2000. Sipas të dhënave të Këshillit për të drejtat e

njeriut në Bujanoc ai është vrarë nga persona të maskuar të cilët e kanë

nxjerrë atë nga shtëpia në fshatin Letovicë dhe rreth 200 metra larg saj e

kanë vrarë me armë zjarri. Më 13 mars 2000 në afërsi të Levosojës së

Bujanocit, fshat i banuar me banorë serbë, është gjetur i vrarë Bahri Muliu

nga fshati Vërbanë i komunës së Bujanocit. Ministria e Punëve të

Brendshme akuzoi prapë "terroristët shqiptarë" si përgjegjës për vrasjen e

Musliut në afërsi të fshatit Levosojë. Destan Adili nga fshati Tërrnoc i

Madh është gjetur i vrarë më datë 13 prill 2000 në rrugën Tërrnoc –

Breznicë7. Familjarët kishin dëshmuar se i ndjeri ishte marrur me tregti dhe

se kanë qenë duke u kthyer nga rruga.

Banorët e vetëm serbë nga fshati Tërrnoc i Vogël, Vllada (1920)

dhe Persa (1945) Milletiq, janë zhdukur më datën 21 qershor 2000. Në

shtëpinë e tyre janë gjetur gëzhoja plumbash dhe gjurmë gjaku. Fati i tyre

nuk është ndriçuar sot e kësaj dite. Një numër i madh i banorëve shqiptarë

nga fshati Tërrnoc i Vogël ishin arrestuar nga policia pas zhdukjes së

këtyre dy banorëve serbë, por më vonë ishin liruar pjesërisht duke iu

falenderuar edhe deklaratës së njerës nga vajzat e të zhdukurit Vllada

Milletiq. Ajo i kishte thënë policisë në deklaratën e saj se nuk beson që

babain dhe motrën e saj e kishin vrarë banorët shqiptarë të Tërrnocit të

Vogël sepse ata i kanë ndihmuar gjithmonë kësaj familje8.

Incidentet e armatosura në Luginën e Preshevës

Incidentet e para të armatosura në Luginën e Preshevës kanë

ndodhur gjatë verës së vitit 1999 kur disa patrulla policore kishin raportuar

se ishin sulmuar në afërsi të fshatit Dobrosin në komunën e Bujanocit. Në

7 Po aty, f. 261- 262.

8 Po aty, f. 264.

Page 6: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË VENDET E RAJONIT

149

natën në mes të 7 dhe 8 dhjetorit 1999 në afërsi të stacionit policor dhe

shkollës së mesme në Preshevë ndodhi një shpërthim i fuqishëm. Tre ditë

më vonë në afërsi të oborrit të shkollës fillore në Bujanoc "Branko

Radiçeviq" ndodhi një shpërthim tjetër i fuqishëm9. Autorët e këtyre dy

shpërthimeve kurrë nuk u zbuluan, por pushteti serb nxitoi të akuzonte

"terroristët shqiptarë". Me shtimin e numrit të trupave policore dhe

ushtarake serbe në Luginën e Preshevës edhe numri i incidenteve filloi të

rritej. Periudha prej janarit e deri në nëntor të vitit 2000 do të jetë e

mbushur përplot me incidente të armatosura dhe shpërthime. Më 21

qershor 2000 një shpërthim i fuqishëm shkatërroi hyrjen e ndërtesës së

gjykatës komunale në Preshevë. Shumë objekte private dhe publike, që

ndodheshin në afërsi, duke përfshirë edhe ndërtesën e kuvendit komunal të

Preshevës, u dëmtuan gjatë këtij shpërthimi. Në orët e pasditës të 21

qershorit 2000 dy zyrtarë të lartë të JUL-it, partia e bashkëshortes së

Sllobodan Millosheviq, Ivan Markoviq dhe Bratisllava Morina, vizituan

gjykatën komunale të Preshevës nën përcjellje të rrepta policore10

.

Më 8 qershor 2000 në rrugën Konçul-Dobrosin në komunën e

Bujanocit dy pjesëtarë të policisë serbë morrën lëndime serioze. Më datën

13 tetor 2000 një patrullë e policisë serbe që po patrullonte me makinë në

rrugën Tërrnoc i Madh dhe Tërrnoc i Vogël ra në një fushë të minuar. Dy

policë serbë humbën jetën, ndërsa 11 të tjerë u plagosën në këtë rast. Më

10 nëntor 2000 u vra një polic tjetër serbë në afërsi të fshatit Tërrnoc i

Vogël të Bujanocit. Pushteti serbë akuzoi pjesëtarët e UÇPMB-së se

qendrojnë prapa këtyre sulmeve. Sipas shenimeve zyrtare të pushteti serb

në periudhën prej datës 21 qershor 1999 deri më 21 tetor 2000 në territoret

e komunave të Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit kanë ndodhur 296

incidente të armatosura që kanë rezultuar me 11 njerëz të vrarë (5 policë

dhe 6 qytetarë) dhe 38 të lënduar (33 policë dhe 5 qytetarë). Sipas këtyre

shënimeve shumica absolute e këtyre incidenteve kanë ndodhur në

Bujanoc (246), Medvegjë (44) dhe Preshevë (6)11

.

Në bazë të shënimeve të Këshillit për të drejtat e njeriut në Bujanoc

gjatë periudhës qershor 1999 e deri në dhjetor të vitit 2000 gjatë

incidenteve të armatosura janë vrarë 9 pjesëtarë të UÇPMB-së, 11 qytetar

civil shqiptarë dhe janë rrëmbyer 5 qytetarë. Mbi 150 qytetar shqiptarë i

9 Skënder Latifi, Rrugëtimi nëpër Luginë të Preshevës, Preshevë, 2006, f. 195.

10 Po aty, f. 210

11 Srbija posle Miloševića, Program Rešavanje Krize u Pčinjskom Okrugu, Beograd,

2001, st. 42

Page 7: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

Faton MEHMETI, MA – Iljasa MUSLIU, MA

150

kanë dhënë dëshmi dhe deklarata Këshillit mbi keqtrajtimet dhe shkeljet e

të drejtave të njeriut nga ana e forcave policore dhe ushtarake jugosllave12

.

Në bazë të të dhënave të Shoqatës së Veteranëve të UÇPMB-së 28

pjesëtarë të UÇPMB-së kanë rënë dëshmorë gjatë incidenteve dhe

luftimeve në Luginën e Preshevësnë periudhën maj 1999 e deri në tetor të

vitit 200113

.

Paraqitja publike e UÇPMB14

-së

Pjesëtarët e UÇPMB-së kanë patur paraqitjen e tyre të parë publike

në opinion gjatë varrimit të vëllezërve Shaip dhe Isa Saqipi, të vrarë nga

forcat policore të Serbisë, më datën 30 janar 2000 në fshatin Dobrosin të

komunës së Bujanocit15

. Pjesëtarët e UÇPMB-së të pranishëm në varrimin

e vëllezërve Saqipi lexuan një fjalim në emër të Shtabit të kësaj

organizate16

. Paraqitja e parë publike e përfaqësuesve të një organizate të

re ushtarake hoqi të gjithë dilemat në opinion mbi ekzistencën apo jo të

UÇPMB-së. Ndërsa në anën tjetër pushteti serb shprehu mllef dhe akuza

kundër forcave ndërkombëtare në Kosovë, e posaçërisht kundër KFOR-it

amerikan i vendosur në lindje të Kosovës, për paraqitjen dhe depërtimin e

pjesëtarëve të UÇPMB-së në zonën tokësore të sigurisë. Shtypi serb filloi

të sajojë teori konspirative gjoja se paraqitja publike e pjesëtarëve të

UÇPMB-së në zonën tokësore të sigurisë ishte skenar i forcave

ndërkombëtare në Kosovë për futjen nën kontroll të tyre edhe të territorit të

Luginës së Preshevës.

Pas paraqitjes të parë publike të pjesëtarëve të UÇPMB-së në janar

të vitit 2000 incidentet sporadike dhe konfliktet e armatosura kanë

vazhduar gjatë tërë vitit, të cilët shpesh kanë rezultuar në viktima si në

mesin e pjesëtarëve të forcave serbë të sigurisë por edhe pjesëtarëvë të

12

Fondi për të Drejtën Humanitare, Shqiptarët në Serbi, Presheva, Bujanoci dhe

Medvegja, Beograd, 2003, f. 255 13

Sadri Qazimi, Presheva, Mbijetesa në sprovat historike dhe aktuale, Preshevë, 2010, f.

344 14

Ushtria Çlirimtare për Preshevë Medvegjë dhe Bujanoc. Duke shfrytëzuar rrrethanat e

krijuara të pasluftës në Kosovë dhe në rajon, një guerile tjetër shqiptare do ta shohë

dritën në Luginën e Preshevës. Prezenca ndërkombëtare në rajon, konkretisht, zona e

sigurisë etj, ndikuan që UÇPMB-ja ta ngritë çështjen e fjetur të këtyre tokave shqiptare

në një problem ndërkombëtar. 15

Fondi për të Drejtën Humanitare, Shqiptarët në Serbi, Presheva, Bujanoci dhe

Medvegja, Beograd, 2003, f. 254 16

Skënder Latifi, Rrugëtimi nëpër Luginë të Preshevës, Preshevë, 2006, f. 197

Page 8: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË VENDET E RAJONIT

151

UÇPMB-së. Kjo situatë e luftimeve të intensitetit të ulët dhe incidenteve

do të mbizotërojë deri më 21 nëntor të vitit 2000. Gjatë orëve të mëngjesit

të 21 nëntorit pjesëtarët e UÇPMB-së kanë ndërmarrur një operacion në

shkallë të gjërë kundër pozicioneve të forcave serbe në Luginën e

Preshevës dhe kanë arritur të fusin nën kontrollin e vetë një pjesë të madhe

të territorit në zonën tokësore të sigurisë në Bujanoc kryesisht, por edhe në

dy komunat tjera të Luginës së Preshevës. Në anën tjetër, ngjarjet gjatë

muajve shtator dhe tetor të vitit 2000 do të shënojnë një kthesë të madhe në

skenën politike serbe në Serbi. Këto ndryshime politike në Beograd do të

fitojnë simpatinë e opinionit ndërkombëtar, gjë që do të vulos në një mase

të madhe dhe fatin e kryengritjes së armatosur të shqiptarëve në Luginë të

Preshevës.

Revolucioni demokratik në Serbi

Shpallja e zgjedhjeve të hershme presidenciale në ish Jugosllavi

nga ana e vet Sllobodan Millosheviqit do të shënojnë njëherit edhe

rrënimin e tij përfundimtar politik. Më qëllim të sigurimit të një mandati të

ri katërvjeçar regjimi i Sllobodan Millosheviqit vendosi të shpall mbajtjen

e zgjedhjeve të hershme presidenciale, zgjedhjeve për parlamentin

federativ dhe zgjedhjeve lokale më 24 shtator të vitit 2000. Kandidati i

SPS-JUL dhe disa partive tjera të majta Sllobodan Millosheviq i humbi

zgjedhjet presidenciale jugosllave me një diference mbi 13% prej

kandidatit të përbashkët të Opozitës Demokratike Serbe (DOS) Vojisllav

Koshtunica17

, por nuk deshi të pranojë humbjen.

Pas refuzimit të Sllobodan Millosheviqi të pranoj humbjen opozita

e bashkuar serbe organizoi protesta, të cilat fillimisht nisën në bazenin e

minierave të Kollubarës në Llazarevac të Serbisë, e cila prodhon shumicën

e energjisë elektrike për nevojat serbe. Protestat e opozitës e arritën

kulminacionin me 5 tetor 2000 kur opozita e bashkuar organizoi një tubim

të madh para parlamentit federativ. Protestuesit arritën shpejtë të futen në

ndërtesën e parlamentit federativ, në ndërtesën e televizionit shtetëror dhe

shumë ndërtesa tjera qeveritare. Policia dhe ushtria jugosllave refuzoi të

reagonte kundër protestuesve të shumtë. I gjendur para një situate të tillë

diktatori serb Sllobodan Millosheviq pranoi humbjen më datën 6 tetor

2000.

Se rënja e Sllobodan Millosheviqit ka patur një jehonë të

jashtëzakonshme në botën demokratike dëshmojnë edhe reagimet e

17

IFES Election Guide, http://www.electionguide.org/results.php?ID=949 , tetor, 2000

Page 9: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

Faton MEHMETI, MA – Iljasa MUSLIU, MA

152

menjëhershme të dy kandidatëve amerikanë në zgjedhjet presidenciale All

Gor dhe Xhorxh Bush, të cilët uruan popullin serb për ndryshimin e madh

politik. Kandidati demokrat Gor kishte thënë në një intervistë për rrjetin

global televiziv CNN se rënja e Millosheviqit paraqiste fillim të një ere të

re për Serbinë dhe kishte uruar popullin serb për zgjedhjen e tyre për liri

dhe demokraci18

. Edhe kandidati republikan Xhorxh Bush kishte thënë

gjatë një interviste për CNN se uron popullin jugosllav për luftën e tyre për

liri dhe kishte shtuar se zgjedhja e Vojisllav Koshtunicës dhe shkuarja e

Sllobodan Millosheviqit paraqet një mundësi për fillim të ri19

. Rënja e

Sllobodan Millosheviqit i hapi rrugë ndryshimeve tjera në Serbi. Më 23

dhjetor të vitit 2000 u mbajtën zgjedhjet parlamentare në Serbi gjatë të

cilave Opozita Demokratike Serbe shënoi një fitore të thellë ndaj partisë së

Millosheviqit20

.

Kriza dhe konflikti i armatosur në Luginën e Preshevës do të

përshkallëzohen në fund të nëntorit të vitit 2000. Shumë analistë dhe media

të huaja e konsideruan rënjen e Sllobodan Millosheviqit si lajm të keq për

kryengritësit shqiptarë në Luginën e Preshevës. Pushteti dhe qeveria e re

serbe e udhëhequr nga Zoran Gjingjiq, përpos që do të ballafaqohet me

vështirësi të shumta me strukturat e vjetra të Millosheviqit të penitruara

thellë në sistemin serb, e posaçërisht në strukturat e sigurisë, si dhe me

kordinimin e qëndrimeve të 17 partive politike të përfaqësuara në qeverinë

e re serbe postmillosheviqiane, do të duhet të përballet edhe me

kryengritjen e armatosur të shqiptarëve në Luginë të Preshevës. Kjo

përballje në të njejtën kohë duhet të dëshmojë dhe kapacitet demokratik në

zgjidhjen e kontesteve etnike të një pushteti të ri, i cili ndodhet para një

testi të madh ndërkombëtar.

Përshkallëzimi i konflikteve të armatosura

Përshkallëzimi i konflikteve të armatosura në Luginën e Preshevës

ka ndodhur më 21 nëntor 2000 pas një ofanzive të nisur nga pjesëtarët e

UÇPMB-së në shkallë të gjërë kundër pozicioneve serbe në Grykë të

Konçulit në Bujanoc dhe në shumë pika tjera rreth zonës tokësore të

sigurisë. Pas disa orë luftimesh forcat serbe kishin lëshuar poziconet e tyre

luftarake dhe ishin tërhequr afërsisht dhjetë kilometra në mbrendi të qytetit

të Bujanocit duke lënë pas vete disa policë të vrarë. Sipas burimeve zyrtare

18

CNN, 6 tetor 2000 19

Po aty 20

Gazeta Vreme ,dhjetor 2000, 9

Page 10: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË VENDET E RAJONIT

153

të pushtetit serb më datën 21 nëntor 2000 një grup i madh kryengritësve

shqiptarë kishin sulmuar pozicionet e policisë në rrethinën e Dobrosinit,

Lluçanit, Konçulit dhe Tërrnocit të Vogël në komunën e Bujanocit ku

kishin mbetur të vrarë tre policë dhe katër të tjerë ishin plagosur21

.

Shënimet serbe poashtu thonë se për shkak të përdorimit të armëve të

kalibrit të madh dhe mbështetjes së fuqishme nga zjarri artilerik

kryengritësit shqiptarë kishin arritur të okupojnë një numër të madh

vendbanimesh në komunat e Preshevës dhe Bujanocit duket detyruar forcat

policore dhe ushtarake serbe të tërhiqeshin nga pozicionet e tyre fillestare.

Pas marrjes në kontroll të pikës strategjike në Konçul pjesëtarët e

UÇPMB-së filluan të shtrijnë operacionet e tyre edhe në vendbanime tjera

në Luginë, duke përfshirë rajonin e Çarrit, një zonë malore mbi qytetin e

Vranjes dhe komunën e Medvegjës, e deri te fshatrat e shumta të

Karadakut të Preshevës. UÇPMB krijoi tri zona operative në strukturën e

saj organizative dhe emëroi komandant për secilën zonë. Komandant i

zonës operative të Çarrit e cila ka përfshirë një territor prej majës së Shën

Ilisë mbi qytetin e Vranjes e deri në territorin e komunës së Medvegjës u

emrua Muhamet Xhemajli. Komandant i zonës operative të Bujanocit dhe

njëherit komandant i përgjithshëm i UÇPMB-së u emrua Shefqet Musliu,

ndërsa komandant i zonës operative të Preshevës u emrua Mustafë Shaqiri.

Komandant lokal që komandonte njësitë e UÇPMB-së në zonën operative

të Bujanocit në fshatin Tërrnoc ishte Ridvan Qazimi. UÇPMB emroi Jonuz

Musliun si përfaqësues politik të vetin për bisedime me bashkësinë

ndërkombëtare dhe palën serbe. Një pjesë e madhe e komandantëve dhe

pjesëtarëve të UÇPMB-së kishin luftuar më herët përkrah UÇK-së në

Kosovë22

. Shumë pjesëtarë të ish UÇK-së nga Kosova, Maqedonia e

Shqipëria poashtu do t'i vijnë në ndihmë UÇPMB-së pas 21 nëntorit të vitit

2000. Luftimet më vonë do të përshkallëzohen gjatë tërë zonës tokësore të

sigurisë që nga fshati Kurbali në Karadak të Preshevës e deri në fshatrat e

Medvegjës, me luftime më të ashpëra në zonën e Bujanocit, por pa ndonjë

ndryshim të madh në vijën e frontit. Pjësëtarët e UÇPMB-së gjatë muajit

dhjetor do të vendosën edhe në fshatin Tërrnoc i Madh, vendbanimi më i

madh shqiptar në Bujanoc, dhe do të ngrisin komandën e tyre në zyrat e

bashkësisë lokale. Pas konsolidimit të formacioneve të veta me forca të

reja njësitë speciale serbe kishin arritur të fusnin nën kontroll gjysmën e

fshatit Lluçan në Bujanoc, i cili ndodhet në rrugën Bujanoc-Gjilan, diku ka

21

Srbija posle Miloševića, Program Rešavanje Krize u Pčinjskom Okrugu, Beograd,

2001, st. 43 22

Skënder Latifi, Rrugëtimi nëpër Luginë të Preshevës, Preshevë,2006, f. 266

Page 11: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

Faton MEHMETI, MA – Iljasa MUSLIU, MA

154

fundi i muajit nëntor23

. Vija ndarëse në mes të pjesëtarëve të UÇPMB-së

dhe forcave speciale serbe u bë lumi Morava në këtë fshat.

Pushteti i ri serb vendosi t'i dërgojnë në luftime në Luginën e

Preshevës si përforcim për trupat e policisë e të ushtrise dhe Njësinë për

operacione speciale, apo "beretat e kuqe" siç njiheshin nga luftrat e

mëparshme në ish Jugosllavi, të udhehequra nga Millorad Ullemek. Ky

fakt edhe pse nuk u pranua nga pushteti i ri serb u kritikua shumë nga

shoqëria civile në Serbi por edhe organizatat e huaja ndërkombëtare për të

drejtat e njeriut pasi që ekzistonin dyshime serioze se këto njësi ishin

përfshirë në krime serioze lufte në ish Jugosllavi. Ky afrim në mes të liderit

të ri demokratik serb Zoran Gjingjiq dhe pjesëtarëve të Njësisë për

Operacione Speciale, që i kishin shërbyer shumë zellshëm Sllobodan

Millosheviqit gjatë luftrave në ish Jugosllavi, do të jetë i kobshëm për vet

Gjingjin më vonë. Millorad Ullemek dhe disa oficerë të lartë të Njësisë për

operacione speciale janë dënuar me qindra vjetë burg në procese gjyqësore

si fajtor për vrasjen e kryeministrit Zoran Gjingjiq, por edhe vrasje tjera

duke përfshirë vrasjen e ish shefit të shtetit serb Ivan Stambolliq, zyrtarëve

të lartë të Lëvizjes Serbë për Ripërtrirje (SPO) dhe disa vrasje tjera24

. Në

bazë të deklaratave të shefit të Trupit qeveritar bashkërendues Nebojsha

Çoviq numri i ushtarëvë dhe policëve serbë të angazhuar gjatë luftimeve në

Luginën e Preshevës do të arrijë në 14.50025

.

Presidenti jugosllav Vojislav Koshtunica ka vizituar komunën e

Bujanocit më datën 27 nëntor 2000 pas përshkallëzimit të luftimeve në

këtë komunë. Ai ishte në shoqëri të Shefit të Shtabit të Përgjithshëm të

Ushtrisë Jugosllave Nebojsha Pavkoviq dhe komandantit të Armatës së

Tretë të Ushtrisë së Jugosllavisë, ku bënte pjesë edhe ish Korpusi i

Prishtinës, Vlladimir Llazaraviq si dhe shefi i sigurimit shtetëror Rade

Markoviq26

. Një grup prej afro 1.000 serbësh e kishin pritur në qytet

kryetarin e ri jugosllav. Para se të vinte në Bujanoc, Koshtunica bëri një

vizitë në Vjenë të Austrisë, kur deklaroi në një konferencë për shtyp se ka

kërkuar nga Organizata e Kombeve të Bashkuara dhe NATO të lejojë

hyrjen e forcave serbe të sigurisë në zonën tokësore të sigurisë në kufi me

Kosovën. Gjeneralët serbë Pavkoviq dhe Llazaraviq kishin drejtuar një sërë

23

Srbija posle Miloševića, Program Rešavanje Krize u Pčinjskom Okrugu, Beograd,

2000, st. 43 24

Gazeta Politika, http://www.politika.rs/rubrike/Hronika/Ulemeku-treci-put-40-

godina.lt.html (4 janar 2008) 25

Gazeta Vranjske, Vranje : 3 mars 2002, st. 12 26

Të tre këta zyrtarë të lartë serbë të sigurisë do të paditen më vonë nga Tribunali i

Hagës për krime lufte në Kosovë.

Page 12: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË VENDET E RAJONIT

155

kërcënimesh nëpërmjet mediave serbe gjatë vizitës në Bujanoc se ushtria

jugosllave do të ndërmerr veprime në shkallë të gjërë për pastrimin e

terenit në Luginën e Preshevës nga "terroristët" në rast se bashkësia

ndërkombëtare nuk merr masa urgjente për zgjidhjen e krizës27

.

Luftimet e ashpëra në mes të forcave serbe të sigurisë dhe

pjesëtarëve të UÇPMB-së gjatë muajve nëntor 2000 e deri në maj të vitit

2001 do të shkaktojnë dhjetëra viktima në mesin e të dyjave palëve por

edhe një numër i caktuar qytetarësh civil shqiptarë do të vriten gjatë këtyre

luftimeve. Mijëra refugjatë do të ikin në drejtim të Kosovës dhe

Maqedonisë me qëllim të shmangjes së luftimeve në zona dhe fshatra të

ndryshme të Luginës së Preshevës gjatë këtyre muajve. Dëme të mëdha

materiale do të shkaktohen edhe në pasurinë private të shqiptarëve të

Luginës së Preshevës. Në bazë të dhënave të shoqatës së veteranëve të

luftës së UÇPMB-së gjatë luftimeve në Luginën e Preshevës janë vrarë 28

pjesëtarë të kësaj organizate. Të rënët e UÇPMB-së vinin nga vende dhe

fshatra të ndryshme nga Lugina e Preshevës por një numër i madh i tyre

vinte dhe nga vendbanimet e ndryshme të Kosovës nga komunat e Gjilanit,

Rahovecit, Prizrenit, Vitisë, Malishevës dhe Ferizajt28

. Në bazë të të

dhënave të Ministrisë së Punëve të Brendshme në Serbi gjatë luftimeve

janë vrarë 24 pjesëtarë serbë të policisë dhe ushtrisë nga periudha qershor

1999 e deri në gusht të vitit 2001 dhe 10 civilë, ndërsa janë lënduar 78

pjesëtarë të ushtrisë jugosllave dhe policisë serbe29

.

Politika e re serbe arriti të përmirësojë marrëdhëniet në masë të

madhe më bashkësinë ndërkombëtare gjatë periudhës së luftimeve në

Luginë të Preshevës, duke i dhënë përparësi diplomacisë si mjet para

përdorimit të forcës gjatë zgjidhjes së krizës. Ajo vendosi të themelojë një

organ qeveritar, Trupin Bashkërendues, me seli në Bujanoc të përbërë nga

përfaqësues të ushtrisë, policisë por edhe strukturave tjera të pushtetit serb

me qëllim të zgjidhjes së krizës në Luginën e Preshevës. Kjo qasje

proaktive dhe pragmatike e pushtetit të ri serb fitoi simpatinë e bashkësisë

ndëkombëtare, e posaçërisht të NATO-s, OKB-së e shumë shteteve e

organizatave të rëndësishme ndërkombëtare, gjë që ndikoi në rrjedhat e

mëtutjeshme të luftës në Luginën e Preshevës. Shumë shpejt bashkësia

ndërkombëtare filloi ta sheh Serbinë postmillosheviqiane si partner në

27

Televizioni B92, Beograd: 7 dhjetor 2000 28

Sadri Qazimi, Presheva – Mbijetesa në sprovat historike dhe aktuale, Preshevë, 2010, f.

344 29

Fondi për të Drejtën Humanitare, Shqiptarët në Serbi, Presheva, Bujanoci dhe

Medvegja, Beograd, 2003, f. 54

Page 13: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

Faton MEHMETI, MA – Iljasa MUSLIU, MA

156

rajon në zgjidhjen e krizave, ndërsa kryengritësit shqiptarë të UÇPMB-së

filluan të shihen si stopues të proceseve të normalizimit të raporteve në

rajonin e trazuar të Ballkanit perendimor. Për këtë arsye ajo filloi një

ofanzivë të vërtetë diplomatike nga shumë fronte për zgjidhjen e konfliktit

në Luginën e Preshevës, duke përsëritur vazhdimisht se nuk përkrah

bashkimin e Luginës së Preshevës me Kosovën, dhe se kryengritjen e

shqiptarëvë në Luginë e sheh si luftë për të drejta individuale njerëzore.

Bisedimet shqiptaro-serbe me ndërmjetësim ndërkombëtar

Më 22 nëntor 2000 Këshilli i Sigurimit i Organizatës së Kombeve

të Bashkuara mbajti një takim kushtuar gjendjes së sigurisë në Kosovë dhe

Luginë të Preshevës, duke miratuar një deklaratë presidenciale. Teksti i

deklaratës dënonte sulmet e UÇPMB-së të 21 nëntorit në Bujanoc dhe një

sulm në Prishtinë ndaj zyrës ndërlidhëse jugosllave, që kishte ndodhur më

22 nëntor 2000. Këshilli i Sigurimit i bëri thirje, në deklaratën e vet

presidenciale të 22 nëntorit 2000, UNMIK-ut dhe KFOR-it "ti bëjnë të

gjitha përpjekjet për parandalimin e sulmeve të mëtutjeshme në zonën

tokësore të sigurisë"30

. Në deklaratën e vet presidenciale të 19 dhjetorit

2000 Këshilli i Sigurimit i OKB-së "shprehu brengën e vet serioze mbi

situatën në disa komuna në Serbinë jugore dhe dënoi fuqimisht veprimet e

dhunshme të grupeve ekstremiste të shqiptarëve etnikë në këtë rajon si dhe

bëri ftesë për shpërndarjen e këtyre grupeve"31

. Nga mesi i muajit dhjetor

të vitit 2000 në Luginë të Preshevës, e posaçërisht në Bujanoc, filluan të

vinin delegacione të larta diplomatike nga Beogradi, NATO, BE, OKB dhe

Uashingtoni.

Komandanti i KFOR-it Gjenerali Italian Karlo Kabixhiozo (Carlo

Cabigioso) vizitoi Bujanocin gjatë muajit dhjetor të vitit 2000 ku mbajti

takime me komandantët e UÇPMB-së në Konçul. Sekretari i Përgjithshëm

i NATO Xhorxh Robertson vendosi që ta emërojë këshilltarin politik të

Komandantit të KFOR-it zotëri Shon Salliven si shef të zyrës së NATO-s

në Jugosllavi më datën 28 shkurt 200132

, ndërsa drejtorin e taskës forcës së

NATO-s për Ballkan, Piter Feit, si emisar të tij personal për zgjidhjen e

konfliktit në Luginën e Preshevës dhe Maqedoni33

, pasi edhe në këtë vend

30

UN Statement S/PRST/2000/35, 22 nëntor 2000 31

UN Statement S/PRSs/2000/40, 19 dhjetor 2000 32

UNMIKONLINE, http://www.unmikonline.org/press/2001/trans/tr280201.html

(Prishtinë: Shkurt 2001) 33

NATO Secretary General Statement on Southern Serbia, http://www.nato.int/docu/

pr/2001/p01-028e.htm (27 Shkurt 2001)

Page 14: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË VENDET E RAJONIT

157

kishin shpërthyer luftime ndërkohë në mes të forcave maqedonase të

sigurisë dhe pjesëtarëve të Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare (UÇK). Përpos

zyrtarëve të lartë të NATO-s rajonin e Luginës së Preshevës gjatë muajve

të parë të vitit 2001 do ta vizitojnë edhe Xhejms Pardju, këshilltar i lartë i

Departamentit të Shtetit për rajonin e Ballkanit, dhe emisari i posaçëm i

Sekretarit të Përgjithshëm të Organizatës së Kombeve të Bashkuara Karl

Bild34

.

Më 21 mars 2001 Këshilli i Sigurimit i Organizatës së Kombeve të

Bashkuara u mblodh prapë për ta diskutuar gjendjen në Luginën e

Preshevës dhe Maqedoni. Anëtërat e Këshillit të Sigurimit miratuan

Rezolutën 1345, me anë të cilës dënohej "dhuna ekstremiste dhe aktivitetet

terroriste në pjesë të caktuara të ish Republikës Jugosllave të Maqedonisë

dhe disa komuna në Serbinë jugore"35

. Rezoluta poashtu i bëri thirje edhe

liderëve politik shqiptarë të Kosovës dhe liderëve tjerë shqiptarë në

Maqedoni dhe Luginën e Preshevës "të dënojnë publikisht dhunën dhe

jotolerancën etnike si dhe të përdorin ndikimin e tyre për sigurimin e

paqes".

Përfaqësuesit e NATO-s në koordinim dhe bashkëpunim me shumë

zyrtarë të lartë të tjerë ndërkombëtarë nga Bashkimi Europian, OKB dhe

OSBE do të vizitojnë shpesh Luginën e Preshevës gjatë muajve në vijim

dhe do të fillojnë ndërmjetësimin e tyre në biseda të ndara mes

delegacioneve të palëve të përfshira në konflikt. Këto biseda të ndara do të

çojnë deri te një marrëveshje e përbashkët për armëpushim, e cila u

nënshkrua nga të dyja palët më datë 12 mars 2001. Një nga marrëveshjet e

rradhës të arritura ndërmjet palës shqiptare dhe asaj serbe me ndërmjetësim

ndërkombëtar ka qenë ajo për çmilitarizimin e zonës rreth fshatrave Turi e

Lluçan e nënshkruar më 4 maj 200136

. Në bazë të kësaj marrëveshje të dy

palët janë pajtuar që të tërheqin forcat e tyre pa kushte nga këto dy fshatra

dhe të lirojnë të gjitha objektet private në mënyrë që të mundësohet kthimi

i të zhvendosurve nëpër shtëpitë dhe pronat e veta si dhe të sigurojnë lirinë

e tërësishme të lëvizjes në rrugën Bujanoc-Gjilan.

Takimi i parë direkt në mes të dy palëve ka ndodhur më 23 mars

2001 në Merdare të Podujevës në bazën e KFOR-it britanez37

. Fillimi i

negociateve kishte hasur në vështirësi pasi që delegacioni serb i udhëhequr

34

Skënder Latifi, Rrugëtimi nëpër Luginë të Preshevës, Preshevë, 2006, f. 31 35

UN Resolution 1345, (New York: mars 2001) 36

Fondi për të Drejtën Humanitare, Shqiptarët në Serbi, Presheva, Bujanoci dhe

Medvegja, Beograd, 2003, f. 271-271 37

Fondi për të Drejtën Humanitare, Shqiptarët në Serbi, Presheva, Bujanoci dhe

Medvegja , Beograd:2003, f. 271

Page 15: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

Faton MEHMETI, MA – Iljasa MUSLIU, MA

158

nga zëvendës kryeministri Nebojsha Çoviq bënte kushtëzime me kërkesa të

ndryshme ndaj përfaqësuesve ndërkombëtarë dhe palës shqiptare. Pala

serbe fillimisht kërkonte lirimin e dy ushtarëve serbë të zënë robër nga

UÇPMB pastaj filloi të kontesonte përbërjen e delegacionit shqiptar i cili

udhëhiqej nga një përfaqësues i UÇPMB-së, Ridvan Qazimi, e kontestime

tjera. Sidoqoftë takimi i parë mes palëve u mbajt më 23 mars 2001 në

Merdare dhe nuk rezultoi në ndonjë të arritur të madhe. Takimet e rradhës

me ndërjmetësim ndërkombëtar u mbajtën më vonë gjatë muajit mars, prill

e maj të vitit 2001 kryesisht në fshatin Lluçan në komunën e Bujanocit.

Disa javë para fillimit të bisedimeve direkte pala serbe kishte nxjerr

një platformë të veten për zgjidhjen e krizës në Luginë të Preshevës, më

datë 16 shkurt 2001, të quajtur "Programi dhe plani për zgjidhjen e krizës

në komunat e Bujanocit, Preshevës dhe Medvegjës"38

. Në të është theksuar

përcaktimi i fuqishëm i qeverisë serbe dhe jugosllave për "zgjidhjen e

krizës në Luginën e Preshevës në mënyrë paqësore dhe me mjete politike e

diplomatike nëpërmjet dialogut të përfaqësuesve të Republikës së Serbisë

dhe Republikës Federative të Jugosllavisë me përfaqësuesit e bashkësisë

shqiptare me përkrahjen e bashkësisë ndërkombëtare". Ky plan serb morri

mbështetje të gjërë nga bashkësia ndërkombëtare.

Si kundërpërgjigje ndaj planit serb ekipi negociator shqiptar i

përbërë nga përfaqësuesit e UÇPMB-së dhe partive politike shqiptare

paraqiti një plan të vetin më 1 mars 2001 i quajtur "Platforma për

parandalimin e konflikteve të armatosura dhe zgjidhjen e krizës në rajonin

e Preshevës, Bujanocit dhe Medvegjës"39

. Platforma e delegacionit shqiptar

parashihte vënien nën kontroll ndërkombëtar të territorit të Luginës së

Preshevës, çmilitarizimin e rajonit të Luginës së Preshevës dhe tërheqjen e

forcave serbe të sigurisë si dhe kërkonte zgjidhjen e çështjes së statusit

përfundimtar pas ndërtimit të shoqërisë demokratike duke i lejuar

popullsisë së rajonit të vetëdeklarohet. Platforma poashtu parashihte

krijimin e forcave vendore të rendit sipas strukturës nacionale të popullsisë

si dhe mbikqyrjen e marrëveshjes së arritur nga forcat paqëruajtëse

ndërkombëtare40

.

38

Titulli origjinal: Srbija posle Miloševića, Program Rešavanje Krize u Pčinjskom

Okrugu 39

Fondi për të Drejtën Humanitare, Shqiptarët në Serbi, Presheva, Bujanoci dhe

Medvegja, Beograd:2003, f. 271 40

Pjesë nga teksti i platformës së delegacionit shqiptar

Page 16: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË VENDET E RAJONIT

159

Platforma e ekipit negociator shqiptar u refuzua nga pala serbe,

ndërsa bashkësia ndërkombëtare nuk i ofroi ndonjë përkrahje kësaj

platforme.

Konflikti i armatosur në Luginën e Preshevës është përmbyllur pa

ndonjë marrëveshje formale të nënshkruar në mes të palëve, gjë që do të

dokumentonte zgjidhjen e statusit politik të rajonit të Luginës së Preshevës.

Programi serb u pranua gjërësisht nga bashkësia ndërkombëtare si bazë e

mirë e zgjidhjes së problemeve të grumbulluara në Luginën e Preshevës

me dekada të tëra, ndërsa platforma e delegacionit shqiptar nuk u morr

parasysh. Delegacioni shqiptar nuk ka arritur kurrë të nënshkruaj një

marrëveshje formale të njohur ndërkombëtarisht me palën serb gjatë këtyre

negociatave edhe pse në Luginën e Preshevës kishte ndodhur një konflikt i

armatosur. Disa analistë i atribuojnë mungesën e kësaj marrëveshje

rrethanave gjeopolitike që mbretëronin në Evropën juglindore në pranverën

e vitit 2001, ku vetëm para ca muajve ishte rrëzuar nga pushteti diktatori

Millosheviq dhe kjo rrjedhimisht kishte prodhuar një lloj euforie

perendimore me politikën e re serbe, ndërsa disa të tjerë e shohin këtë si

rezultat i moskordinimit dhe mospërgatitjes së duhur në mes të

përfaqësuesve të delegacionit shqiptar, por edhe në mes të vetë

përfaqësuesve ushtarak të UÇPMB-së. Shpërthimi i konfliktit të armatosur

në Maqedoni në mes të forcave maqedonase të sigurisë dhe pjesëtarëvë të

UÇK-së gjatë periudhës së konfliktit në Luginë ka qenë një faktor shtesë i

disfavorshëm për guerilasit e UÇPMB-së. Kjo ka ndikuar që vëmendja e

bashkësisë ndërkombëtare të shmanget te një vatër tjetër krize potencialisht

shumë më të rrezikshme se ajo në Luginë.

Deklarata e çmilitarizimit dhe eliminimi i zonës tokësore të

sigurisë

Paralelisht gjatë zhvillimit të negociatave shqiptaro-serbe bashkësia

ndërkombëtare ka mbajtur biseda me autoritetet civile dhe ushtarake serbe

e jugosllave mbi modalitetet e kthimit të forcave të kombinuara serbe të

ushtrisë dhe policisë në zonën tokësore të sigurisë. Për shkak të

intensifikimit të luftimeve në Maqedoni në mes të pjesëtarëve të Ushtrisë

Çlirimtare Kombëtare por edhe për shkak të përpjekjeve dhe vendosmërisë

së bashkësisë ndërkombëtare, mbi të gjitha të NATO-s, për zgjidhjen e

konfliktit të armatosur në Luginë, forcat aleate të NATO-s kanë lejuar

hyrjen e trupave serbe të sigurisë në sektorin C të Zonës tokësore të

Sigurisë më 14 mars 2001. Kjo zonë paraqiste një pikë strategjike në

trekëndëshin Serbi-Maqedoni-Kosovë, ndërsa depërtimi i forcave serbe në

Page 17: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

Faton MEHMETI, MA – Iljasa MUSLIU, MA

160

këtë zonë kishte për qëllim të ndërpriste kanalet e komunikimit në mes të

UÇPMB-së në Preshevë dhe UÇK-së në Maqedoni. Hyrja e disa mijërave

trupave serbe në sektorin C, që është një zonë mbi fshatrat Miratoc,

Tërrnavë e Norçë në Preshevë, ndodhi pa ndonjë incident apo konflikt të

armatosur41

.

Depërtimi i pjesëtarëve të UÇPMB-së në Rahovicë të Preshevës,

fshati më i madh shqiptar në Preshevë, më 12 maj të vitit 2001 ka paraqitur

përfundimisht fillimin e fundit të rrezistencës së armatosur në Luginën e

Preshevës. Për shkak se ky fshat ndodhej jashtë zonës tokësore të sigurisë

dhe për arsye të prishjes së marrëveshjes së armëpushimit, NATO

përshpejtoi planet për lejimin e hyrjes së trupave serbe të sigurisë përgjatë

tërë zonës tokësore të sigurisë në territorin e Luginës së Preshevës. Në një

deklaratë të Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s të lëshuar më 14 maj

2001 thuhet "Këshillit i Atlantikut të Veriut ka vendosur sot të autorizojë

Komandantin e KFOR-it që të lejojë kthimin e kontrolluar të forcave

jugosllave dhe serbe të sigurisë në Sektorin B të Zonës tokësore të Sigurisë

duke filluar më 24 Maj 2001 si hap përfundimtar në një proces në faza dhe

të kushtëzuar"42

. Deklarata e Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s i bënte

thirrje autoriteteve jugosllave dhe serbe t'i përmbahen përkushtimeve për

një zgjidhje paqësore të krizës në rajon si dhe të implementojnë dhe

zhvillojnë masa për ndërtimin e besimit. NATO poashtu kërkoi nga

autoritetet jugosllave e serbe tërheqjen e forcave jugosllave nga ndërtesat

civile si shkollat dhe fabrikat, të bëjë pagesat e mbetura borxh ndaj

punëtorëve shqiptarë dhe të bëjë kompenzimin financiar të atyre që kanë

pësuar dëme materiale, të ndërmarrin projekte për zhvillimin e

infrastrukturës në rajonin e Preshevës, të demilitarizojë fshatrat e Turisë

dhe Lluçanit, të punojë në themelimin e forcës së policisë multietnike së

bashku me OSBE-në si dhe të kthejë në punë 60 punëtorët shqiptarë me

kryerjen e pagesave të mbetura borxh dhe të vazhdojë dialogun politik me

përfaqësuesit etnikë të shqiptarëve. Sekretari i Përgjithshëm i NATO-së në

fund të deklaratës së tij të 14 majit 2001 përkujton se "koha ka ardhur për

grupet e armatosura shqiptare të hedhin armët dhe të luajnë një rol aktiv në

procesin paqësor politik mbrenda Serbisë demokratike".

Liderët ushtarak të UÇPMB-së kanë nënshkruar deklaratën mbi

çmilitarizimin e UÇPMB-së dhe lejimin e hyrjes së trupave serbe në

sektorin B më 21 maj 2001 në fshatin Konçul të Bujanocit, vend ku

41

Skënder Latifi, Rrugëtimi nëpër Luginë të Preshevës, Preshevë, 2006, f. 231 42

NATO Press Release, http://www.nato.int/docu/pr/2001/p01-066e.htm (Bruxel:14 maj

2001)

Page 18: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË VENDET E RAJONIT

161

ndodhej Shtabi i Përgjithshëm i UÇPMB-së43

. Ushtria Çlirimtare e

Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit me anë të këtij dokumenti zotohej që

të çmilitarizohej, çmobilizohej, çarmatosej dhe shpërndahej plotësisht me

ndihmën e bashkësisë ndërkombëtare sipas këtyre afateve: Zona B Jug 22

Maj 2001, Zona B Qendër 30 Maj 2001, ndërsa Zona B Veri u deklarua se

nuk ndodhet nën kontrollin e UÇPMB-së44

. Deklarata e çmilitarizimit u

nënshkrua nga komandanti i UÇPMB-së Shefqet Musliu në prezencë të

Shefit të Zyrës së NATO-së për Jugosllavi Shon Salliven.

Deklarata e çmilitarizimit poashtu njohu përpjekjet e përfaqësuesve

të bashkësisë ndërkombëtare në lehtësimin e gjetjes së zgjidhjes paqësore

të krizës si dhe i bëri ftesë bashkësisë ndërkombëtare dhe qeverisë serbe e

jugosllave "të mbajnë përkushtimet e tyre për shqiptarët etnikë nga

komunat e Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit siç është detajizuar në

Programin serb për zgjidhjen e krizës në Serbinë jugore dhe siç është

theksuar në deklaratat e bëra nga ana e OSBE-së, NATO-s, BE-së,

UNHCR-së si dhe pjesës tjëtër të bashkësisë ndërkombëtare që të

lehtësojnë integrimin e shqiptarëve në jetën civile"45

. Deklarata kërkonte

themelimin e një force policore multietnike në Luginën e Preshevës si dhe

kërkonte nga qeveria serbe dhe jugosllave të rrespektonin programin e

propozuar të amnestisë për pjesëtarët e UÇPMB-së, të cilët vullnetarisht do

t'i dorëzojnë armët e tyre dhe pushojnë me të gjitha aktivitetet e tyre

luftarake.

Më 24 maj 2001 forcat serbe të sigurisë vranë udhëheqësin e

delegacionit shqiptar dhe përfaqësuesin e UÇPMB-së në bisedimet

shqiptaro-serbe, Ridvan Qazimin, në një pritë të organizuar në afërsi të

fshatit Tërrnoc. Ridvan Qazimi, i njohur me emrin komandant Lleshi, një

nga udhëheqësit kryesorë të Ushtrisë Çlirimtare të Preshevës, Medvegjës

dhe Bujanocit u vra më 24 maj në fshatin Tërnoc të komunës së

Bujanocit. Përfaqësuesit e shqiptarëve akuzuan forcat serbe për vrasjen e

komandant Lleshit duke e cilësuar këtë vrasje si një shkelje të rëndë të

marrëveshjes për kthimin e trupave jugosllave në këtë zonë46

. Qeveria

jugosllave pranoi se udhëheqësi i luftëtarëve shqiptarë, Ridvan Qazimi, u

vra gjoja në një përleshje, kur trupat jugosllave hyn në zonën tokësore të

sigurisë. Zëvendës kryeministri serb, Nebojsha Çoviq, kishte thënë se zoti

43

Fondi për të Drejtën Humanitare, Shqiptarët në Serbi, Presheva, Bujanoci dhe

Medvegja, Beograd, 2003, f. 271 44

Pjesë nga: Teksti i deklaratës së çmilitarizimit 45

Po aty 46

Zëri i Amerikës, http://www.voanews.com/albanian/news/a-30-a-2001-05-24-8-1-

85596637.html (24 maj 2001)

Page 19: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

Faton MEHMETI, MA – Iljasa MUSLIU, MA

162

Qazimi, ishte vrarë gjatë një shkëmbim zjarri në afërsi të pikës malore

Guri i Gjatë, dhe kishte hedh poshtë pohimet se vrasja e zotit Qazimi

ishte një atentat.

Vrasja e qëllimtë e kryenegociatorit shqiptar nga snajperistët e

ushtrisë jugosllave dhe ndryshimi dramatik i natyrës së kërkesave politike

të shqiptarëve, të cilët fillimisht në platformën e tyre politike kërkonin

vendosjen e trupave paqëruajtëse ndërkombëtare në Luginën e Preshevës,

ndërsa në deklaratën e çmilitarizimit, gjersa konfliktit i ofrohej fundi, i

bënin ftesë "autoriteteve serbe e jugosllave që të mbajnë përkushtimin e

tyre për shqiptarët etnikë nga komunat e Preshevës, Medvegjës e

Bujanocit", paraqiste një moment kritik, që përmbyste në masë të madhe

sakrificat e një rezistence të armatosur nga një komunitet i vogël kundër

shtypjes e tiranisë shtetërore. Ndryshimi i natyrës së kërkesave politike iu

imponua përfaqësuesve shqiptarë, mbi të gjitha, për shkak të disponimit

ndërkombëtar, por edhe ndryshimit të realiteteve në terren47

. Shqiptarët e

Luginës së Preshevës kishin zgjedhur momentin më të keq të mundshëm

për të paraqitur kërkesat e tyre politike nëpërmjet rezistencës së

armatosur.

Konflikti i armatosur në Luginë dhe ndikimi i tij në sigurinë

rajonale

Shpërthimi i konfliktit të armatosur në fshatin Tanushec të

Maqedonisë në janar të vitit 2001 në mes të forcave maqedonase të sigurisë

dhe pjesëtarëve të Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare alarmoi institucionet

ndëkombëtare të sigurisë. Konfliktet në Luginën e Preshevës, që ishin

përshkallëzuar posaçërisht gjatë muajit nëntor 2000, incidentetet e shpeshta

të sigurisë në Kosovë si dhe fillimi i konfliktit të armatosur në Maqedoni

në janar të vitit 2001 shënuan një përkeqësim të përgjithshëm të situatës së

sigurisë dhe paqës rajonale në Ballkanin Perendimor. Këshilli i Sigurimit i

Organizatës së Kombeve të Bashkuara lëshoi një deklaratë më 7 mars

2001, ku "dënoi dhunën e ekstremistëve të armatosur shqiptarë në veri të

ish Republikës Jugosllave të Maqedonisë, posaçërisht vrasjen e tre

ushtarëve të forcave të armatosura të ish Republikës Jugosllave të

47

Autoritetet e reja serbe kishin shkuar aq larg në vardisjen e tyre ndaj kërkesave të

bashkësisë ndërkombëtare sa qe në muajin prill 2001 kishin arrestuar diktatorin serb

Sllobodan Millosheviq, i akuzuar nga Tribunali i Hagës për krime lufte në Kosovë.

Autoritetet serbe kishin treguar shenja të qarta se janë të gatshme të transferojnë

Millosheviqin në burgun Sheveningen në Hagë çdo moment.

Page 20: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË VENDET E RAJONIT

163

Maqedonisë në rajonin e Tanushecit"48

. Deklarata presidenciale e Këshillit

të Sigurimit i bënte thirrje liderëve politikë në Maqedoni, Kosovë dhe

Jugosllavi të izolojnë forcat që qëndrojnë pas incidenteve të dhunshme dhe

të shfaqin përgjegjësinë e tyre për paqen dhe stabilitetin në rajon. SHBA,

NATO, BE dhe organizatat e tjera ndërkombëtare filluan të emërojnë

emisar të vetë për zonat e konfliktit në Luginë dhe Maqedoni. NATO

emëroi Piter Feit emisar të vetin për konfliktet në Luginën e Preshevës dhe

Maqedoni49

. Në deklaratën presidenciale të 16 marsit Këshillit i Sigurimit i

Organizatës së Kombeve të Bashkuara "shprehu brengën e vet të thellë mbi

situatën e sigurisë në disa komuna të caktuara në Serbinë jugore si rezultat

i veprimeve të dhunshme të grupeve të armatosura të shqiptarëve etnikë"50

.

Deklarata poashtu dënoi fuqishëm dhunën e vazhdueshme ekstremiste në

Maqedoni të përkrahur nga jashtë. Rezoluta 1345 e KS të OKB-së e 21

marsit 2001 ishte shume eksplicite në dënimin e "dhunës ekstremiste dhe

aktiviteteve terroriste në pjesë të caktuara të ish Republikës Jugosllave të

Maqedonisë dhe disa komuna të caktuara në Serbinë jugore"51

. Rezoluta

poashtu i bëri thirje edhe liderëve politik shqiptarë të Kosovës dhe liderëve

tjerë shqiptarë në Maqedoni dhe Luginën e Preshevës të dënojnë publikisht

dhunën dhe jotolerancën etnike si dhe të përdorin ndikimin e tyre për

sigurimin e paqes.

Dhuna e orkestruar shtetërore serbe në veri të Kosovës dhe

incidentet e shpeshta të sigurisë nëpër enklavat serbe gjithandej Kosovës,

duke përfshirë edhe incidentet në vijën kufitare me Luginën e Preshevës,

paraqisnin nje element shtesë rëndues për faktorin shqiptar në Ballkan para

syve të opinionit vendimmarrës ndërkombëtar. Qëllimi i krijimit të një

klime të tillë të pasigurisë në Kosovë gjatë kryengritjeve të armatosura në

Luginën e Preshevës dhe Maqedoni kishte për qëllim të paraqiste

shqiptarët si faktor destabilizues në rajon dhe të paraqiste Kosovën si

eksportuese të dhunës ekstremiste në vendet fqinje. Ky qëllim u arrit

pjesërisht dhe pati ndikim të madh në shtyerjen e zgjidhjes finale të statusit

të Kosovës dhe paraqitjes së pengesave të shumta në rrugën e

shtetndërtimit të saj. Lufta e armatosur e shqiptarëve në Maqedoni u

kurorëzua me një marrëveshje formale të njohur si Marrëveshja Kornizë e

48

UN S/PRST/2001/7, (New York: Mars 2001) 49

NATO Secretary General Statement on Southern Serbia, http://www.nato.int/docu/pr/

2001/p01-028e.htm (Shkurt 2001) 50

UN S/PRST/2001/8, (New York, mars 2001) 51

UN Resolution 1345, (New York, mars 2001)

Page 21: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

Faton MEHMETI, MA – Iljasa MUSLIU, MA

164

Ohrit52

, të nënshkruar më 13 gusht 2001. Kjo marrëveshje mundësonte

përdorimin zyrtar të gjuhës shqipe në vendbanimet me mbi 20% popullsi

shqiptare, përfaqësimin më adekuat të shqiptarëve në institucionet e

sistemit dhe rishikimin e procesit të decentralizimit në pjesë të caktuara të

Maqedonisë.

Konkluzion

Zgjidhja e kërkesave politike të shqiptarëve në Luginën e Preshevës

iu besua 'vullnetit të mirë' të qeverive jugosllave dhe serbe dhe programit

të tyre për zgjidhjen e krizës në Luginën e Preshevës, si dhe organizatave

të ndryshme ndërkombëtare që do të vendosën në rajon gjatë vitit 2001.

Procesi politik i pas konfliktit në Luginën e Preshevës do të sjell në

sipërfaqe probleme e vështirësi të shumta. Ky proces poashtu do të

vërtetojë dyshimet e skeptikëve si dhe mosbesimin e madh të shqiptarëve

në mungesën e kapaciteteve demokratike edhe të regjimit të ri serb për t'u

përballur me problemet e një komuniteti të vogël shqiptarësh në tre

komunat e Luginës së Preshevës që përbëjnë rreth 1% të numrit të

përgjithshëm të popullsisë në Serbi.

52

Marrëveshja e Ohrit, http://www.aliahmeti.org/dokumente/MARREVESHJA%20E%

20OHRIT.pdf (Ohër:2001)

Page 22: KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve

SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË VENDET E RAJONIT

165

Faton MEHMETI, MA

Iljasa MUSLIU, MA

SECURITY IN KOSOVO AND REFLECTIONS IN THE

COUNTRIES OF THE REGION

The solution of the political request of the Presheva Valley

Albanians was trusted to the “good will” of the Yugoslavian and Serbian

governments and their program for crisis management in the Presheva

Valley, and different other international organizations that would join the

Valley in 2001. Post-conflict political process in the Presheva Valley

would bring on the surface many other problems and hardships.

This process will also prove doubts of skeptics regarding the low

trust of Albanians toward the government because of the lack of

democratic capacities of the new Serbian government to face with

problems of a small community of Albanians in the three municipalities

that consist 1% of the total population in Serbia.