Faton MEHMETI, MA – Iljasa MUSLIU, MA 144 Faton MEHMETI, MA Iljasa MUSLIU, MA SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË VENDET E RAJONIT KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS Abstrakti Në Kumanovë të Maqedonisë më datën 9 qershor 1999 është nënshkruar Marrëveshja Ushtarake Teknike në mes të përfaqësuesve të NATO-së dhe ushtrisë jugosllave. Kjo datë shënon edhe kapitullimin e forcave dhe regjimit serb në Kosovë. Më vonë më 10 qershor 1999 Këshilli i Sigurimit i Organizatës së Kombeve të Bashkuara miratoi Rezolutën 1244 sipas të cilës parashihej krijimi i një administrate civile ndërkombëtare dhe vendosja e trupave të huaja në Kosovë. Ndërsa më 12 qershor 1999 forcat paqëruajtuese ndërkombëtare të udhëhequra nga NATO u vendosën në Kosovë. Përpos që parashihte ndërprerjen e armiqësive në Kosovë dhe tërheqjes së plotë të gjithë personelit ushtarak, paraushtarak, policor, inteligjencës dhe të strukturave tjera serbe dhe jugosllave të sigurisë, Marrëveshja e Kumanovës ka definuar qartë edhe krijimin e Zonës Ajrore të Sigurisë dhe Zonës Tokësore të Sigurisë, me gjerësi prej 25 km përkatësisht 5 km, rreth vijës kufitare të Kosovës me Serbinë dhe Malin e Zi në mbrendi të territoreve të këtyre dy të fundit. Në bazë të Marrëveshjes së Kumanovës vetëm policia lokale e pajisur me armatim të lehtë ka patur të drejtë të futet në Zonën Tokësore të Sigurisë, ndërsa forca dhe armatime tjera serbe apo jugosllave e kanë pasur të ndaluar futjen në këtë zonë. Zona Tokësore e Sigurisë në Serbi dhe Mal të Zi ka kapur një gjatësi prej 476 km. Kjo zonë ka përfshirë një territor me gjatësi mbi 139 kilometrash në komunat e Preshevës (41 km), Bujanocit
22
Embed
KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS · Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Faton MEHMETI, MA – Iljasa MUSLIU, MA
144
Faton MEHMETI, MA
Iljasa MUSLIU, MA
SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË
VENDET E RAJONIT
KONFLIKTI I ARMATOSUR NË LUGINËN E PRESHEVËS
Abstrakti
Në Kumanovë të Maqedonisë më datën 9 qershor 1999 është
nënshkruar Marrëveshja Ushtarake Teknike në mes të përfaqësuesve të
NATO-së dhe ushtrisë jugosllave. Kjo datë shënon edhe kapitullimin e
forcave dhe regjimit serb në Kosovë. Më vonë më 10 qershor 1999 Këshilli
i Sigurimit i Organizatës së Kombeve të Bashkuara miratoi Rezolutën 1244
sipas të cilës parashihej krijimi i një administrate civile ndërkombëtare dhe
vendosja e trupave të huaja në Kosovë. Ndërsa më 12 qershor 1999 forcat
paqëruajtuese ndërkombëtare të udhëhequra nga NATO u vendosën në
Kosovë. Përpos që parashihte ndërprerjen e armiqësive në Kosovë dhe
tërheqjes së plotë të gjithë personelit ushtarak, paraushtarak, policor,
inteligjencës dhe të strukturave tjera serbe dhe jugosllave të sigurisë,
Marrëveshja e Kumanovës ka definuar qartë edhe krijimin e Zonës Ajrore
të Sigurisë dhe Zonës Tokësore të Sigurisë, me gjerësi prej 25 km
përkatësisht 5 km, rreth vijës kufitare të Kosovës me Serbinë dhe Malin e
Zi në mbrendi të territoreve të këtyre dy të fundit.
Në bazë të Marrëveshjes së Kumanovës vetëm policia lokale e
pajisur me armatim të lehtë ka patur të drejtë të futet në Zonën Tokësore të
Sigurisë, ndërsa forca dhe armatime tjera serbe apo jugosllave e kanë pasur
të ndaluar futjen në këtë zonë. Zona Tokësore e Sigurisë në Serbi dhe Mal
të Zi ka kapur një gjatësi prej 476 km. Kjo zonë ka përfshirë një territor me
gjatësi mbi 139 kilometrash në komunat e Preshevës (41 km), Bujanocit
SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË VENDET E RAJONIT
145
(43 km) dhe Medvegjës (55 km)1. Në regjionin e Luginës së Preshevës
Zona Tokësore e Sigurisë e cila përfshihej me Marrëveshjen e Kumanovës
është kryesisht kodrinore e malore, ndonëse ka disa vendbanime të mëdha.
Vendbanimet më të mëdha të populluara me shqiptarë në këtë zonë janë:
fshatrat e Preshevës si Tërrnava, Norça, Kurbalia, Buhiçi, Caravajka,
Bukoci, Shoshaja e Epërme e disa vendbanime tjera më të vogla në
Karadak të Preshevës. Në Bujanoc Letovica, Dobrosini, Konçuli, Lluçani,
Vrbani, Osllara, Turija, Tërrnoci i Madh, si dhe disa fshatra shqiptare në
Medvegjë. Sipas burimeve zyrtare serbe në Zonën Tokësore të Sigurisë në
Luginën e Preshevës para fillimit të fushatës ajrore të NATO-s kanë jetuar
23.250 banorë shqiptarë2.
Dislokimi i shumë trupave serbe nga Kosova në Luginën e
Preshevës si dhe intensifikimi i fushatës së maltretimeve, kidnapimeve
misterioze, rrahjeve dhe vrasjes së qytetarëvë shqiptarë të Luginës nga ana
e strukturave serbe të sigurisë e tensionuan tej mase situatën e
përgjithshme në Luginën e Preshevës pas mbarimit të luftës në Kosovë.
Ndërsa Zona Tokësore e Sigurisë shërbeu si terren shumë i përshtatshëm
për organizimin e strukturave të para të organizatës së re të armatosur të
shqiptarëve, Ushtrisë Çlirimtare për Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë.
Incidentet e shpeshta të armatosura në fund të vitit 1999 dhe fillim të vitit
2000 paraqisnin një alarm të hershëm për fillimin e një konflikti të ri në
Ballkan.
Hyrje
Vendosja e trupave serbe nga Kosova në Luginën e Preshevës
Çlirimi i Kosovës dhe vendosja e misionit paqëruajtës
ndërkombëtar krijoi një satisfakcion shpirtëror në mesin e shqiptarëve në
Ballkan, por kjo gjendje e re politike në rajon nuk solli ndonjë lehtësim në
jetërat e shqiptarëve të Luginës së Preshevës. Për më tepër, zhvendosja e
trupave serbe nga Kosova pas përfundimit të fushatës ajrore të NATO-s
dhe stacionimi i një numri të madh të tyre në Luginën e Preshevës solli me
vete edhe psikozën e luftës, ndjenjën e përgjithshme të pasigurisë dhe
dhunën. Shqiptarët e komunës së Medvegjës e pësuan më së shumti nga
kjo gjendje e re e krijuar. Më 15 qershor 1999 forca të mëdha të ushtrisë u
1 Srbija posle Miloševića: Program Rešavanje Krize u Pčinjskom Okrugu, Beograd, 2001,
st. 44. 2 Skënder Latifi, Rrugëtimi nëpër Luginë të Preshevës, Preshevë, 2006, f. 187.
Faton MEHMETI, MA – Iljasa MUSLIU, MA
146
vendosën në objektin e shkollës fillore dhe të mesme në Medvegjë. Disa
ditë më vonë forca shtesë u vendosën në objektet e shkollave shqipe në
Banjë të Sijarinës dhe Tupallë3. Forca të mëdha policore dhe ushtarake u
vendosën nëpër objekte të ndryshme të shkollave, fabrikave dhe objekte
private në komunat e Preshevës dhe Bujanocit gjatë muajit qershor të vitit
1999. Hapësirat e prodhimit të fabrikës së këpucëve në Preshevë
"Euroflex" u uzurbuan dhe u shndërruan në repart për një garnizon
ushtarak. Më këtë rast qindra punëtorë mbetën pa punë dhe kjo e bëri këtë
fabrikë të falimentojë përfundimisht disa vite më vonë. Forca policore u
vendosën në objektin e një hoteli privat në stacionin hekurudhor të
Preshevës si dhe nëpër objekte të ndryshme tjera publike e private. Poashtu
forca të mëdha ushtarake u vendosën nëpër objektet e fabrikave në
komunën e Bujanocit.
Përgjatë rrugëve që çonin në drejtim të Kosovës u ngritën pika
kontrolli të shumta policore. Shqiptarët e Luginës së Preshevës kishin
përjetuar vështirësi të shumta gjatë kalimit të postblloqeve në Caravajkë të
Preshevës, Konçul të Bujanocit dhe Tullarë të Medvegjës. Poashtu shtypi
në gjuhën shqipe nga Kosova u ndalua në Luginën e Preshevës pas
vendosjes së misionit paqëruajtës ndërkombëtar në territorin e Kosovës.
Lugina e Preshevës u stërmbush me forca të mëdha të policisë dhe ushtrisë
jugosllave dhe nën kushte të tilla shumë njerëz filluan të lëshojnë trevat e
tyre. Disa shqiptarë nga komuna e Medvegjës filluan të shkëmbejnë
shtëpitë e tyre me shtëpitë e serbëve në Kosovë. Shumë qytetarë shqiptarë
të Luginës arritën të gjejnë vende punë nëpër organizata të ndryshme
ndërkombëtare në Kosovë. Ky fakt pati ndikim shtesë në largimin e më
shumë njerëzve nga këto treva. Njësitë ushtarake të vendosura nëpër
objekte të ndryshme në Luginën e Preshevës ishin pjesë e Armatës së tretë
jugosllave dhe Korpusit të Prishtinës, të cilët kishin qenë drejtëpërdrejtë të
përfshira në luftime në Kosovë. Poashtu selitë e sekretariateve të ministrisë
së punëve të brendshme të Serbisë u bartën nga qytetet e Kosovës në
shumë qytete të ndryshme në Serbinë jugore. Numri i policëve serbë në
stacionet lokale të policisë në Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë u shtua
kryesisht me pjesëtarë serbë nga Kosova. Këto forca serbe të sigurisë të
zhvendosura nga Kosova kishin disponim armiqësor ndaj popullsisë
shqiptare në Luginën e Preshevës, gjë që rezultoi në raste të shpeshta të
maltretimeve, rrahjeve dhe fyerjeve si dhe rrëmbime e vrasje misterioze të
shumë qytetarëve në përiudhën prej qershorit të vitit 1999 e deri në maj të
vitit 2001.
3 Skënder Latifi, Rrugëtimi nëpër Luginë të Preshevës, Preshevë, 2006, f. 187.
SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË VENDET E RAJONIT
147
Vrasjet dhe rrëmbimet në Luginën e Preshevës pas
çlirimit të Kosovës
Militarizimi i skajshëm dhe incidentetet e shpeshta, ku ishin të
përfshirë pjesëtarët e forcave serbe të sigurisë dhe qytetarët shqiptarë,
krijuan një ndjenjë të përgjithshme të pasigurisë pas qershorit të vitit 1999
në rajonin e Luginës së Preshevës. Rrëmbimet e njerëzve si dhe vrasja e
disa qytetarëve në brezin kufitar me Kosovën krijuan ndjenjën e ankthit të
vërtetë për shumë njerëz. Më 31 korrik 1999 taksisti nga Bujanoci Feta
Fetahu ishte gjetur i vrarë në vendin e quajtur "Kroi i Eminit" në territorin
e komunës së Bujanocit4. Sipas të dhënave të Këshillit për të drejtat e
njeriut në Bujanoc taksisti Fetahu ishte duke bartuar dy serbë nga Kosova
në makinën e tij në drejtim të Gjilanit gjatë asaj dite. Trupi i të vrarit ishte
gjetur në rrugën Bujanoc-Gjilan ku ishte konstatuar vdekja e tij nga tri
plagë të shkaktuara nga armë zjarri. Drejtori i shkollës fillore "Migjeni" në
Muhoc të Bujanocit Xhemajl Mustafa është vrarë më datë 17 janar 2000
nga persona të panjohur. Sipas burimeve të të qeverisë serbe zotëri
Xhemajl Mustafa kishte qenë nënkryetar i SPS, partisë së Sllobodan
Millosheviqit, për Bujanoc5. Vëllezërit Shaip dhe Isa Saqipi nga fshati
Dobrosin i Bujanocit u vranë më 26 janar 2000 në rrugën Dobrosin-Lluçan
gjersa ishin nisur me traktor për dru në mal. Familjarët e vëllezërve Saqipi
akuzuan policinë serbe si përgjegjëse për vrasjen e Shaipit (1969) dhe Isaut
(1964) dhe sipas dëshmive të babait Saqip Saqipi dhënë Fondit për të
drejtën humanitare nga Beogradi ai kishte parë një grup prej 7-8 policësh
serbë kur kishte dëgjuar të shtëna në afërsi të vendit të krimit. Si dhe në
shumë raste tjera përfaqësuesit e qeverisë serbe akuzuan "terroristët
shqiptarë" si përgjegjës për vrasjen e vëllezërve Saqipi në Dobrosin6.
Pronari i pompës së benzinit "Neza Petroll" në Preshevë Nebi Nuhiu është
rrëmbyer me 2 shkurt 2001 në shtëpinë e tij. Dy orë pas rrëmbimit për herë
të fundit ai i është lajmëruar familjes, ndërsa rrëmbyesit kanë kontaktuar
me familjen disa herë dhe kanë kërkuar para. Dyshimet e familjarëve të
Nuhiut dhe provat e më vonshme kanë dëshmuar se një numër i caktuar i
punëtorëve të policisë dhe sigurimit serb ishin përfshirë në këtë rrëmbim.
4 Fondi për të Drejtën Humanitare, Shqiptarët në Serbi: Presheva, Bujanoci dhe
Medvegja, Beograd, 2003, f. 253. 5 Po aty, f. 256
6 Fondi për të Drejtën Humanitare, Shqiptarët në Serbi: Presheva, Bujanoci dhe
Medvegja, Beograd, 2003, f. 257.
Faton MEHMETI, MA – Iljasa MUSLIU, MA
148
Në prill dhe maj të vitit 2001 disa inspektorë të policisë nga qytetet e
Vranjes, Jagodinës dhe Krushevcit u arrestuan për rastin e rrëmbimit të
Nebi Nuhiut, por më vonë u liruan nga paraburgimi. Kryetari i Trupit
Bashkërendues të qeverisë serbe Nebojsha Çoviq kishte deklaruar se njëri
nga pjesëmarrësit kyç në këtë rrëmbim është i paarritshëm për pushtetin
jugosllav pasi që ishte arratisur në Gjermani. I rrëmbyeri Nuhiu nuk është
gjendur më nga ajo ditë, ndërsa rasti i tij ka mbetur ende i pandriçuar.
Dyshohet se familja ka paguar shuma të caktuara të hollash rrëmbyesve për
lirimin e pronarit të pompës.
Ejup Hasani (1944) nga fshati Letovicë i komunës së Bujanocit
është vrarë më 12 shkurt 2000. Sipas të dhënave të Këshillit për të drejtat e
njeriut në Bujanoc ai është vrarë nga persona të maskuar të cilët e kanë
nxjerrë atë nga shtëpia në fshatin Letovicë dhe rreth 200 metra larg saj e
kanë vrarë me armë zjarri. Më 13 mars 2000 në afërsi të Levosojës së
Bujanocit, fshat i banuar me banorë serbë, është gjetur i vrarë Bahri Muliu
nga fshati Vërbanë i komunës së Bujanocit. Ministria e Punëve të
Brendshme akuzoi prapë "terroristët shqiptarë" si përgjegjës për vrasjen e
Musliut në afërsi të fshatit Levosojë. Destan Adili nga fshati Tërrnoc i
Madh është gjetur i vrarë më datë 13 prill 2000 në rrugën Tërrnoc –
Breznicë7. Familjarët kishin dëshmuar se i ndjeri ishte marrur me tregti dhe
se kanë qenë duke u kthyer nga rruga.
Banorët e vetëm serbë nga fshati Tërrnoc i Vogël, Vllada (1920)
dhe Persa (1945) Milletiq, janë zhdukur më datën 21 qershor 2000. Në
shtëpinë e tyre janë gjetur gëzhoja plumbash dhe gjurmë gjaku. Fati i tyre
nuk është ndriçuar sot e kësaj dite. Një numër i madh i banorëve shqiptarë
nga fshati Tërrnoc i Vogël ishin arrestuar nga policia pas zhdukjes së
këtyre dy banorëve serbë, por më vonë ishin liruar pjesërisht duke iu
falenderuar edhe deklaratës së njerës nga vajzat e të zhdukurit Vllada
Milletiq. Ajo i kishte thënë policisë në deklaratën e saj se nuk beson që
babain dhe motrën e saj e kishin vrarë banorët shqiptarë të Tërrnocit të
Vogël sepse ata i kanë ndihmuar gjithmonë kësaj familje8.
Incidentet e armatosura në Luginën e Preshevës
Incidentet e para të armatosura në Luginën e Preshevës kanë
ndodhur gjatë verës së vitit 1999 kur disa patrulla policore kishin raportuar
se ishin sulmuar në afërsi të fshatit Dobrosin në komunën e Bujanocit. Në
7 Po aty, f. 261- 262.
8 Po aty, f. 264.
SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË VENDET E RAJONIT
149
natën në mes të 7 dhe 8 dhjetorit 1999 në afërsi të stacionit policor dhe
shkollës së mesme në Preshevë ndodhi një shpërthim i fuqishëm. Tre ditë
më vonë në afërsi të oborrit të shkollës fillore në Bujanoc "Branko
Radiçeviq" ndodhi një shpërthim tjetër i fuqishëm9. Autorët e këtyre dy
shpërthimeve kurrë nuk u zbuluan, por pushteti serb nxitoi të akuzonte
"terroristët shqiptarë". Me shtimin e numrit të trupave policore dhe
ushtarake serbe në Luginën e Preshevës edhe numri i incidenteve filloi të
rritej. Periudha prej janarit e deri në nëntor të vitit 2000 do të jetë e
mbushur përplot me incidente të armatosura dhe shpërthime. Më 21
qershor 2000 një shpërthim i fuqishëm shkatërroi hyrjen e ndërtesës së
gjykatës komunale në Preshevë. Shumë objekte private dhe publike, që
ndodheshin në afërsi, duke përfshirë edhe ndërtesën e kuvendit komunal të
Preshevës, u dëmtuan gjatë këtij shpërthimi. Në orët e pasditës të 21
qershorit 2000 dy zyrtarë të lartë të JUL-it, partia e bashkëshortes së
Sllobodan Millosheviq, Ivan Markoviq dhe Bratisllava Morina, vizituan
gjykatën komunale të Preshevës nën përcjellje të rrepta policore10
.
Më 8 qershor 2000 në rrugën Konçul-Dobrosin në komunën e
Bujanocit dy pjesëtarë të policisë serbë morrën lëndime serioze. Më datën
13 tetor 2000 një patrullë e policisë serbe që po patrullonte me makinë në
rrugën Tërrnoc i Madh dhe Tërrnoc i Vogël ra në një fushë të minuar. Dy
policë serbë humbën jetën, ndërsa 11 të tjerë u plagosën në këtë rast. Më
10 nëntor 2000 u vra një polic tjetër serbë në afërsi të fshatit Tërrnoc i
Vogël të Bujanocit. Pushteti serbë akuzoi pjesëtarët e UÇPMB-së se
qendrojnë prapa këtyre sulmeve. Sipas shenimeve zyrtare të pushteti serb
në periudhën prej datës 21 qershor 1999 deri më 21 tetor 2000 në territoret
e komunave të Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit kanë ndodhur 296
incidente të armatosura që kanë rezultuar me 11 njerëz të vrarë (5 policë
dhe 6 qytetarë) dhe 38 të lënduar (33 policë dhe 5 qytetarë). Sipas këtyre
shënimeve shumica absolute e këtyre incidenteve kanë ndodhur në
Bujanoc (246), Medvegjë (44) dhe Preshevë (6)11
.
Në bazë të shënimeve të Këshillit për të drejtat e njeriut në Bujanoc
gjatë periudhës qershor 1999 e deri në dhjetor të vitit 2000 gjatë
incidenteve të armatosura janë vrarë 9 pjesëtarë të UÇPMB-së, 11 qytetar
civil shqiptarë dhe janë rrëmbyer 5 qytetarë. Mbi 150 qytetar shqiptarë i
9 Skënder Latifi, Rrugëtimi nëpër Luginë të Preshevës, Preshevë, 2006, f. 195.
10 Po aty, f. 210
11 Srbija posle Miloševića, Program Rešavanje Krize u Pčinjskom Okrugu, Beograd,
2001, st. 42
Faton MEHMETI, MA – Iljasa MUSLIU, MA
150
kanë dhënë dëshmi dhe deklarata Këshillit mbi keqtrajtimet dhe shkeljet e
të drejtave të njeriut nga ana e forcave policore dhe ushtarake jugosllave12
.
Në bazë të të dhënave të Shoqatës së Veteranëve të UÇPMB-së 28
pjesëtarë të UÇPMB-së kanë rënë dëshmorë gjatë incidenteve dhe
luftimeve në Luginën e Preshevësnë periudhën maj 1999 e deri në tetor të
vitit 200113
.
Paraqitja publike e UÇPMB14
-së
Pjesëtarët e UÇPMB-së kanë patur paraqitjen e tyre të parë publike
në opinion gjatë varrimit të vëllezërve Shaip dhe Isa Saqipi, të vrarë nga
forcat policore të Serbisë, më datën 30 janar 2000 në fshatin Dobrosin të
komunës së Bujanocit15
. Pjesëtarët e UÇPMB-së të pranishëm në varrimin
e vëllezërve Saqipi lexuan një fjalim në emër të Shtabit të kësaj
organizate16
. Paraqitja e parë publike e përfaqësuesve të një organizate të
re ushtarake hoqi të gjithë dilemat në opinion mbi ekzistencën apo jo të
UÇPMB-së. Ndërsa në anën tjetër pushteti serb shprehu mllef dhe akuza
kundër forcave ndërkombëtare në Kosovë, e posaçërisht kundër KFOR-it
amerikan i vendosur në lindje të Kosovës, për paraqitjen dhe depërtimin e
pjesëtarëve të UÇPMB-së në zonën tokësore të sigurisë. Shtypi serb filloi
të sajojë teori konspirative gjoja se paraqitja publike e pjesëtarëve të
UÇPMB-së në zonën tokësore të sigurisë ishte skenar i forcave
ndërkombëtare në Kosovë për futjen nën kontroll të tyre edhe të territorit të
Luginës së Preshevës.
Pas paraqitjes të parë publike të pjesëtarëve të UÇPMB-së në janar
të vitit 2000 incidentet sporadike dhe konfliktet e armatosura kanë
vazhduar gjatë tërë vitit, të cilët shpesh kanë rezultuar në viktima si në
mesin e pjesëtarëve të forcave serbë të sigurisë por edhe pjesëtarëvë të
12
Fondi për të Drejtën Humanitare, Shqiptarët në Serbi, Presheva, Bujanoci dhe
Medvegja, Beograd, 2003, f. 255 13
Sadri Qazimi, Presheva, Mbijetesa në sprovat historike dhe aktuale, Preshevë, 2010, f.
344 14
Ushtria Çlirimtare për Preshevë Medvegjë dhe Bujanoc. Duke shfrytëzuar rrrethanat e
krijuara të pasluftës në Kosovë dhe në rajon, një guerile tjetër shqiptare do ta shohë
dritën në Luginën e Preshevës. Prezenca ndërkombëtare në rajon, konkretisht, zona e
sigurisë etj, ndikuan që UÇPMB-ja ta ngritë çështjen e fjetur të këtyre tokave shqiptare
në një problem ndërkombëtar. 15
Fondi për të Drejtën Humanitare, Shqiptarët në Serbi, Presheva, Bujanoci dhe
Medvegja, Beograd, 2003, f. 254 16
Skënder Latifi, Rrugëtimi nëpër Luginë të Preshevës, Preshevë, 2006, f. 197
SIGURIA NË KOSOVË DHE REFLEKTIMET NË VENDET E RAJONIT
151
UÇPMB-së. Kjo situatë e luftimeve të intensitetit të ulët dhe incidenteve
do të mbizotërojë deri më 21 nëntor të vitit 2000. Gjatë orëve të mëngjesit
të 21 nëntorit pjesëtarët e UÇPMB-së kanë ndërmarrur një operacion në
shkallë të gjërë kundër pozicioneve të forcave serbe në Luginën e
Preshevës dhe kanë arritur të fusin nën kontrollin e vetë një pjesë të madhe
të territorit në zonën tokësore të sigurisë në Bujanoc kryesisht, por edhe në
dy komunat tjera të Luginës së Preshevës. Në anën tjetër, ngjarjet gjatë
muajve shtator dhe tetor të vitit 2000 do të shënojnë një kthesë të madhe në
skenën politike serbe në Serbi. Këto ndryshime politike në Beograd do të
fitojnë simpatinë e opinionit ndërkombëtar, gjë që do të vulos në një mase
të madhe dhe fatin e kryengritjes së armatosur të shqiptarëve në Luginë të
Preshevës.
Revolucioni demokratik në Serbi
Shpallja e zgjedhjeve të hershme presidenciale në ish Jugosllavi
nga ana e vet Sllobodan Millosheviqit do të shënojnë njëherit edhe
rrënimin e tij përfundimtar politik. Më qëllim të sigurimit të një mandati të
ri katërvjeçar regjimi i Sllobodan Millosheviqit vendosi të shpall mbajtjen
e zgjedhjeve të hershme presidenciale, zgjedhjeve për parlamentin
federativ dhe zgjedhjeve lokale më 24 shtator të vitit 2000. Kandidati i
SPS-JUL dhe disa partive tjera të majta Sllobodan Millosheviq i humbi
zgjedhjet presidenciale jugosllave me një diference mbi 13% prej
kandidatit të përbashkët të Opozitës Demokratike Serbe (DOS) Vojisllav
Koshtunica17
, por nuk deshi të pranojë humbjen.
Pas refuzimit të Sllobodan Millosheviqi të pranoj humbjen opozita
e bashkuar serbe organizoi protesta, të cilat fillimisht nisën në bazenin e
minierave të Kollubarës në Llazarevac të Serbisë, e cila prodhon shumicën
e energjisë elektrike për nevojat serbe. Protestat e opozitës e arritën
kulminacionin me 5 tetor 2000 kur opozita e bashkuar organizoi një tubim
të madh para parlamentit federativ. Protestuesit arritën shpejtë të futen në
ndërtesën e parlamentit federativ, në ndërtesën e televizionit shtetëror dhe
shumë ndërtesa tjera qeveritare. Policia dhe ushtria jugosllave refuzoi të
reagonte kundër protestuesve të shumtë. I gjendur para një situate të tillë
diktatori serb Sllobodan Millosheviq pranoi humbjen më datën 6 tetor
2000.
Se rënja e Sllobodan Millosheviqit ka patur një jehonë të
jashtëzakonshme në botën demokratike dëshmojnë edhe reagimet e