Kolonializm w XIX-wiecznym świecie

Kolonializm w XIX-wiecznym świecie

The White Man’s Burden?

Podnieście brzemię białego człowiekaWyślijcie kwiat swojego plemieniaNuże popędźcie synów na wygnanieBy jeńców waszych spełniali marzenia.Niechaj tym ludom spłoszonym i dzikimSłużą, swym jarzmem do ziemi przygięci,Tym, co pojmani dopiero, niechętniCo na wpół diabłem są, na wpół dziecięciem.

Podnieście brzemię białego człowiekaOkrutne wojny o pokój wzniecajcieGłodu łakome napełnijcie ustaChorobom hasło do odwrotu dajcie.A gdy już kres tej drogi będzie bliski,Im wytyczony cel wam zajaśnieje,Patrzcie, jak szał pogański i lenistwoDo szczętu wasze niweczy nadzieje.

Joseph Rudyard Kipling -1899r.

Słownik pojęć!kolonializm - polityka państw gospodarczo rozwiniętych, polegająca na opanowaniu i utrzymywaniu w zależności politycznej krajów słabo rozwiniętych (zwanych koloniami)

kolonia – najczęściej zagraniczna posiadłość jakiegoś państwa, zamieszkiwana przez lokalną ludność, gdzie władzę sprawują przedstawiciele metropolii (państwa władającego kolonią)

protektorat – a jego czele stoi lokalny władca dysponujący własną armią i administracją, ale rzeczywistą władzę polityczną sprawuje przedstawiciel metropolii (np. ambasador)

zależność półkolonialna – formalnie suwerenne państwo, którego gospodarkę przejmowały państwa kolonialne. W tym typie zależności dochodzi do uzależnienia gospodarczego, które przechodzi praktycznie w polityczne

Cele tworzenia kolonii:

Korzyści ekonomiczne – kolonia miała być dla metropolii rynkiem zbytu, źródłem tanich surowców i niedrogiej siły roboczej

Prestiż – państwo posiadające kolonie było lepiej postrzegane na arenie międzynarodowej; świadczyło to o jego mocarstwowości

Względy strategiczne – w koloniach zakładano bazy wojskowe, które kontrolowały najważniejsze szlaki handlowe.

Teoria o misji cywilizacyjnej białego człowieka – biały człowiek jako bardziej zaawansowany kulturowo, powinien edukować inne ludy nie patrząc na niebezpieczeństwa i przeciwności

Organizowanie wystaw kolonialnych

- cieszyły się ogromną popularnością- w latach 1877 – 1931 odbyło się ich prawie 40- organizowanie „Wiosek Murzynów” (ang.

Negro Villiages)- dzięki wystawom rosła

wiedza mieszkańców metropolii o innych zakątkach globu

Im mniej inteligentny jest biały, tym bardziej jest przekonany o głupocie

Afrykanina

Andre Gide

Darwinizm społeczny a kolonizacja

Darwinizm społeczny (socjodarwinizm) – pogląd w socjologii i myśli społecznej wedle którego życie społeczne opiera się na walce między jednostkami, rasami czy narodami w podobny sposób jak ujmuje to teoria ewolucji Darwina. Pod tą nazwą często rozumie się różnego typu poglądy w socjologii, zwłaszcza spotykane u różnych myślicieli w XIX wieku, którzy często opacznie interpretowali teorię ewolucji.

Historia ukazuje mi jeden sposób i tylko jeden sposób, w jaki powstają wyższe cywilizacje, a mianowicie poprzez walkę ras oraz zdolność przeżycia ras lepiej dostosowanych pod względem fizycznym i umysłowym

Rola XIX-wiecznych podróżników

• 1888 pierwszy numer National Geographic(w Królestwie Polskim wydawano pismo „Wędrowiec”)

• organizowanie towarzystw, które fundowały wyprawy badawcze np. The Royal Society of London for Improving Natural Knowledge

Wielcy podróżnicy – galeria osobowości

Sir Richard Francis Burton (1821-1890)

- w młodości oficer wojsk brytyjskich- działał w siłach zbrojnych Kompanii

Wschodnioindyjskiej- dużo podróżował, w związku z czym uczył się

perskiego, afgani czy arabskiego- jako pierwszy Brytyjczyk zobaczył Hadżar –

święty kamień Islamu- był kierownikiem ekspedycji naukowej

zorganizowanej przez Brytyjskie Towarzystwo Geograficzne i ministerstwo spraw zagranicznych, której celem było odkrycie źródeł Nilu

- uważał, że jezioro Tanganika jest źródłem Nilu – jego towarzysz Speke odkrył jezioro nazwane „Jeziorem Wiktorii”

- spór między Burtonem a Spekem trwał do śmierci tego drugiego w 1864 r.

Poradnik – jak zarządzać kolonią?Model brytyjski:Model brytyjski:

-brak ingerencji w zastany system prawa zastanej ludności (chyba, że prawa miały być niezwykle brutalne np. ucinanie kończyn)-wprowadzenie zmian w prawie, gdy uznano, że uniemożliwia to handel i eksplorację-przeprowadzanie modernizacji w takim zakresie, jaki był niezbędny do sprawnej eksploracji i zarządzania-nagradzanie najskuteczniejszych autochtonów, którzy współpracowali z Brytyjczykami-szanowanie wierzeń religijnych i tradycji nowych poddanych

Model francuski:Model francuski:-zarządzanie terytoriami zamorskimi z Paryża-uważanie kolonii za integralną część państwa-rządy ściśle scentralizowane-narzucanie francuskiego republikanizmu i prawodawstwa-zwalczanie rdzennych obyczajów i systemów prawnych-ścisłe ingerowanie w codzienność mieszkańców kolonii

Indie – perła w koronie Indie – perła w koronie brytyjskiejbrytyjskiej- od początków odkrycia Indii (przełom XV/XVI w.) przez Vasco da

Gamę rozpoczęły się liczne podróże do tego kraju(ogromne znaczenie towarów luksusowych – korzenie, przyprawy etc.)

- Indie zachęcały do podboju, gdyż były bardzo rozdrobnione politycznie (rywalizacja między lokalnymi władcami)

- do połowy XIX wieku dzięki wygranym bitwom, przekupstwom, fałszowaniu dokumentów i licznym intrygom Brytyjczycy opanowali ¾ Indii

-powstanie spipajów (1857-1859) – bunt hinduskich i muzułmańskich żołnierzy służących w armii brytyjskiej. Pierwsze i ostatnie tak wielkie powstanie w koloniach brytyjskich w XIX wieku. Sipajowie chcieli powrotu do systemów kastowych i tradycji, które brytyjski rząd zaczął niwelować.

KATALIZATOREM wybuchu była plotka wg której Brytyjczycy zaczęli produkować smary do karabinów z tłuszczu krowiego i wieprzowego

Literatura dla chętnych…Literatura dla chętnych…Ktoś się odważy?Ktoś się odważy?

Bartnicki A., Konflikty kolonialne 1869-1939, Warszawa 1971.Bartnicki A., Zarys dziejów Afryki i Azji 1869-2000, historia konfliktów, Warszawa 2001.Czapiński M., Niemiecka polityka kolonialna, Warszawa 1992.Leśniewski M., Wojna burska 1899-1902 – geneza , przebieg i uwarunkowania międzynarodowe, Warszawa 2003.Fierla D., Wojna burska 1899-1902, Warszawa 1999.Bartnicki A., Walka o Morze Czerwone 1527-1868, Warszawa 1993.