Instytucje Unii Europejskiej - nbportal.pl · Instytucje Unii Europejskiej Narodowy Bank Polski 4 Unia Europejska, powołana na mocy Traktatu z Maastricht, nie dysponuje własnymi

Instytucje Unii Europejskiej

Autor: Beata Łuba-Królik


2 Narodowy Bank Polski

Skrócony opis lekcji

Podczas zajęć omówione zostaną główne instytucje Unii Europejskiej i Unii Gospodarczo

- Walutowej wraz z ich zadaniami i kompetencjami.

Podkreślono też udział i miejsce Polski w działaniu instytucji unijnych po przystąpieniu naszego

kraju do Unii.

Cele lekcji

Uczeń powinien

umieć wymienić instytucje Unii Europejskiej i Unii Gospodarczo – Walutowej,

znać kompetencje poszczególnych instytucji UE,

rozumieć istotę zasady subsydiarności,

umieć konstruować zwięzłe wypowiedzi, porządkować i wykorzystywać wiedzę

z różnych źródeł.

Słowa kluczowe

integracja europejska,

instytucje Unii Europejskiej,

zasada subsydiarności,

traktat z Maastricht.

Metody realizacji zajęć

puzzle (układanka),

praca w grupach,

praca ze schematem.

Adresat

uczniowie szkół ponadgimnazjalnych.



Materiały

tekst „Instytucje UE”,

ćwiczenie „Kto za co odpowiada?”.

Wstęp merytoryczny

Układ instytucjonalny Wspólnot Europejskich wywodzi się z systemu demokratycznego

przyjętego przez państwa członkowskie.

W systemie demokratycznym władza należy do całego społeczeństwa. Sprawuje się ją pośrednio

poprzez wybranych na określony czas przedstawicieli. Działanie władz państwowych reguluje

prawo.

Ustrój państwa demokratycznego opiera się na trzech równoważących się i kontrolujących się

władzach: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.

Władza ustawodawcza należy do parlamentu, który uchwala ustawy. Najważniejszą ustawą jest

konstytucja. Wszystkie ustawy muszą być zgodne z konstytucją.

Władza wykonawcza to urzędnicy, którzy wprowadzają w życie prawa. Na czele władzy

wykonawczej stoi głowa państwa oraz rząd. Podlegają im wszyscy inni urzędnicy państwowi.

Rząd jest kontrolowany przez parlament.

Władzę sądowniczą sprawują sędziowie (w Polsce powoływani przez Prezydenta). Są oni nieza-

wiśli, nikt nie może wpływać na ich postanowienia i wyroki. Sądy wymierzają sprawiedliwość

oraz rozstrzygają spory między obywatelami.

Statutowe instytucje Wspólnot Europejskich, w tym instytucje główne: Rada UE, Komisja

Europejska, Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy oraz instytucje pomocnicze:

Komitet Ekonomiczno – Społeczny i Komitet Regionów zostały utworzone na podstawie

odpowiednich zapisów traktatowych. Najwyższa natomiast instytucja, jaką jest Rada Europejska

powstała bez stosownych zapisów umownych i dopiero Akt Europejski z 1986 r. stworzył

podstawę prawną dla jej funkcjonowania, nie czyniąc z niej jednak organu Wspólnot Europej-

skich, ani też nie definiując jednoznacznie jej zadań.

Wiodąca rola Rady Europejskiej została przypieczętowana przez Traktat z Maastricht z 1992 r.



Unia Europejska, powołana na mocy Traktatu z Maastricht, nie dysponuje własnymi instytucja-

mi, opiera się natomiast na swej działalności na wspomnianych wyżej instytucjach Wspólnot

Europejskich.

W dniach 7 – 9 grudnia 2000 r. w Nicei odbyło się spotkanie Rady Europejskiej z udziałem sze-

fów państw i rządów 15 krajów członkowskich UE w czasie, którego dyskutowano na temat

kształtu reformy instytucjonalnej oraz funkcjonowania UE w dłuższej perspektywie czasowej.

W dniu 14 lutego 2000 r., na podstawie decyzji podjętych na szczytach Rady Europejskiej

w Kolonii (3 i 4 czerwca 1999 r) oraz w Helsinkach (10 – 11 grudnia 1999 r.) powołano

Konferencję Międzyrządową w sprawie reformy instytucjonalnej.

W agendzie Konferencji znajdowały się m.in. trzy kluczowe kwestie, których nie udało się

rozstrzygnąć w Traktacie Amsterdamskim z 1997 r. tj.:

zmiana liczby głosów w Radzie UE,

możliwość rozszerzenia zakresu spraw, w których decyzje podejmowane byłyby kwalifi-

kowaną większością głosów,

wielkość i skład Komisji Europejskiej.

Instytucje UE nie zastępują organów narodowych państw członkowskich. Jedną z podstawo-

wych zasad ustrojowych UE jest zasada subsydiarności. W uproszczeniu oznacza ona,

iż na szczeblu wspólnotowym powinny być podejmowane tylko te działania, które zapewniają

większą skuteczność i efektywność, niż w przypadku, gdyby działania te pozostawić w wyłącz-

nej kompetencji rządów poszczególnych państw członkowskich. Oznacza ona, że wszystkie

decyzje powinny zapadać na szczeblu możliwie najbliższym obywatelom. Zasada subsydiarności

odnosi się do dziedzin, w których Wspólnota nie ma wyłącznych kompetencji, czyli oświaty,

kultury, ochrony zdrowia, ochrony konsumentów, ochrony środowiska pracy, koordynacji

polityk państw członkowskich w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

Wyłączne kompetencje Wspólnota posiada w większości kwestii dotyczących rynku

wewnętrznego, np. polityce handlowej, eliminacji przeszkód w swobodnym przepływie

towarów, usług, pracowników i kapitału.

Proponowany przebieg zajęć

1. Poproś uczniów o przypomnienie zasady trójpodziału władzy (patrz wstęp merytoryczny)

oraz wymienienie najważniejszych organów władzy w Polsce, zapisuj odpowiedzi na tablicy

(sejm, senat, sądy, rząd). Zapytaj, które z wymienionych należą do organów władzy wykonaw-

czej, sądowniczej i ustawodawczej.



2. Powiedz, że również Unia Europejska do realizacji polityki wspólnotowej dysponuje instytu-

cjami gwarantującymi jej sprawne funkcjonowanie, przy czym zachowana jest zasada rozdziel-

ności władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Podkreśl, że układ instytucjonalny

Unii Europejskiej wywodzi się z systemu demokratycznego przyjętego przez państwa członkow-

skie (patrz wstęp merytoryczny). Zapytaj czy uczniowie znają przykłady instytucji europejskich.

Wypisz je na tablicy, jeśli będzie konieczne uzupełnij zapis. Do organów UE i UGW zaliczamy:

Radę Europejską, Radę Unii Europejskiej, Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości

i Trybunał Obrachunkowy, Komitet Ekonomiczno- Społeczny, Komitet Regionów, Europejski

Bank Centralny.

3. Podziel uczniów na 9 grup, rozdaj odpowiednią część tekstu „Instytucje Unii Europejskiej”

(materiał pomocniczy nr 1). Zadaniem każdej osoby w grupie będzie zapoznanie się z kompeten-

cjami, zadaniami, składem opisanej instytucji na tyle dobrze, by móc wytłumaczyć je innej grupie

uczniów. Następnie poproś o utworzenie nowych grup w taki sposób, aby w ich skład wchodził

jeden przedstawiciel każdej z poprzednich grup. Przedstawiciele ci kolejno relacjonują, czego

nauczyli się na poprzednim etapie.

Po zakończeniu tego etapu poproś uczniów, aby powrócili do swoich wyjściowych grup

i skonfrontowali zdobytą wiedzę.

4. Aby sprawdzić na ile uczniowie zrozumieli i poznali zadania poszczególnych instytucji

Unii poproś o wykonanie ćwiczenia zamieszczonego w materiale pomocniczym nr

2 – „Kto za co odpowiada?” Rozdaj mapki konturowe Europy, poproś o zaznaczenie państw

należących do UE oraz o uzupełnienie opisu. Po zakończeniu pracy poproś każdą grupę

o charakterystykę jednej instytucji, pozostałe grupy w razie potrzeby powinny uzupełniać

wypowiedź.

5. Zwróć uwagę uczniów, że instytucje UE nie zastępują organów narodowych państw

członkowskich. Jedną z podstawowych zasad ustrojowych UE jest zasada subsydiarności

(patrz wstęp merytoryczny). Możesz przeprowadzić z uczniami dyskusję lub poprosić o krótką

notatkę na temat – czy więcej władzy powinno należeć do instytucji unijnych czy też rządów

państw członkowskich?

6. Zaproponuj uczniom, aby w domu, wyszukali w mediach aktualne informacje dotyczące

wydarzeń np. przewodniczenia, terminu ostatniej sesji określonej instytucji UE i UGW. Ucznio-

wie mogą zaprezentować zebrane informacje w dowolnej formie graficznej (plakat, kolaż itp.)



Uwagi dla prowadzącego

W trakcie lekcji wykorzystano metodę puzzli (układanki). Uczniowie przekazując wiedzę innym

utrwalają zdobyte wiadomości. Zaletą tej metody jest zaangażowanie wszystkich uczniów, każda

osoba stanowi ogniwo w procesie uczenia się. Lekcja jest przeznaczona dla uczniów szkół

ponadgimnazjalnych, jednak po rezygnacji ze zbyt szczegółowego omawiania unijnych instytu-

cji, temat można zrealizować również w gimnazjum. Chcąc utrwalić nabytą wiedzę można

zaproponować uczniom przygotowanie pytań i przeprowadzenie quizu na temat instytucji UE.

Na rozpoczęcie lub podsumowanie lekcji można wykorzystać metodę „tytuły prasowe”.

Uczniowie, pracując w grupach, wybierają z gazet i czasopism tytuły artykułów prasowych

na temat instytucji UE. Następnie przygotowują wystawę tytułów, do której opracowują krótki

wykład. Możesz ograniczyć czasowo długość prezentacji.



Materiały dla uczniów

Materiał pomocniczy nr 1

Tekst „Instytucje Unii Europejskiej”

Rada europejska

U podstaw stworzenia Rady Europejskiej legły odbywające się od początku lat 60. konferencje

rządów państw członkowskich Wspólnot Europejskich. Podczas jednego z takich „szczytów”,

9 – 10 grudnia 1974r. w Paryżu ówczesny prezydent Francji Valery Giscard d’Estaing zapropo-

nował regularną organizację tego rodzaju spotkań. Propozycja została przyjęta, a dzień

10 grudnia 1974r. jest uważany za datę narodzin Rady Europejskiej.

W jednolitym Akcie Europejskim, przyjętym w 1985r, nadano Radzie Europejskiej status prawny,

uznając ją w ten sposób za jedną z instytucji UE. Przyjęto, że posiedzenia tego organu odbywać

się będą dwa razy w roku ( w szczególnych przypadkach częściej). Spotkania Rady Europejskiej

są organizowane przez kraj sprawujący Prezydencję w Unii Europejskiej, którego szef rządu

przewodniczy Radzie. Jest on odpowiedzialny za stworzenie dokumentu końcowego, zawierają-

cego najważniejsze zapisy z posiedzenia Rady. Dokument ten jest przedstawiany Parlamentowi

Europejskiemu.

Decyzje Rady Europejskiej podejmowane są nie w drodze głosowania, ale na zasadzie kompro-

misu i konsensusu.

Spotkania Rady Europejskiej przed rozszerzeniem UE w 2004 roku odbywały się na terenie kraju

Prezydencji. Od momentu zwiększenia się składu Unii do 25 członków, wszystkie spotkania

odbywają się w Brukseli.

Rada Europejska złożona jest przede wszystkim z szefów rządów lub głów państw członkow-

skich, ale w jej spotkaniu biorą udział również ministrowie spraw zagranicznych oraz przewod-

niczący Komisji Europejskiej ze swoim zastępcą.

Zadania Rady Europejskiej zostały w sposób lapidarny określone w artykule D traktatu

z Maastricht stwierdzającym, że „Rada Europejska nadaje Unii impulsy niezbędne do jej polity-

ki”. Potwierdzono tym samym wiodącą rolę Rady Europejskiej, inne organy Wspólnot Europej-

skich mają w stosunku do Rady charakter wykonawczy. Rada Europejska wyznacza główne



kierunki i priorytety polityki Unii, decyduje w kwestiach Wspólnej Polityki Zagranicznej

i Bezpieczeństwa.

Rada Unii Europejskiej

Rada Unii Europejskiej, nazywana również Radą Ministrów, jest głównym organem decyzyjnym

i prawodawczym UE. W skład Rady wchodzą przedstawiciele państw członkowskich

(po 1 z każdego) na szczeblu ministerialnym. Jej skład podstawowy to ministrowie spraw zagra-

nicznych, którzy tworzą Radę ds. Ogólnych, będącą koordynatorem pracy Rad Specjalistycznych.

W zależności od omawianych spraw, Rada UE obraduje m.in. w składzie ministrów ds. gospo-

darki i finansów, ministrów rolnictwa, przemysłu, transportu, ochrony środowiska itd.

Siedzibą Rady UE jest Bruksela, gdzie odbywają się spotkania (z wyjątkiem kwietnia, czerwca,

października, kiedy Rada obraduje w Luksemburgu). Siedzibą Rady i Sekretariatu jest Bruksela.

Przewodnictwo w Radzie UE sprawują kolejno przez pół roku wszystkie państwa członkowskie

z ministrem spraw zagranicznych na czele. W zależności od omawianych treści decyzje w Radzie

podejmowane są: jednomyślnie (w sprawach najważniejszych np. w sprawie rozszerzenia Unii,

zmiany treści traktatów lub wprowadzenie w życie nowej wspólnej polityki). Głosowanie zwykłą

większością głosów (każdy kraj dysponuje po jednym głosie), obowiązuje w sprawach mniej

istotnych np. proceduralnych.

Zasadnicza większość postanowień jest podejmowana w trybie głosowania kwalifikowanego.

Głosowania odbywają się kwalifikowaną większością głosów .

Do 1 maja 2004 do przyjęcia decyzji Rady potrzebne były 62 głosy przy ogólnej liczbie 87

– w zależności od wielkości państwa, potencjału gospodarczego i liczby ludności kraj dyspono-

wał od 2. do 10. głosów.

Uzgodniony w Nicei w grudniu 2000r nowy traktat wprowadza nowy podział głosów

w Radzie UE przydzielając odpowiednią liczbę głosów dwunastu nowym członkom. Od 1 maja

do 31 października obowiązywały przepisy przejściowe. Od 1 listopada ogólna liczba głosów

w Radzie UE została ustalona na 321, w tym cztery największe państwa – Niemcy, Wielka

Brytania, Francja, Włochy – dysponują 29 głosami każde, w przypadku Polski jest to 27 głosów.

Dla podjęcia decyzji kwalifikowaną większością potrzebna będzie, co najmniej 232 głosy.

Ponadto postanowiono, że za decyzją podejmowaną kwalifikowaną większością głosów muszą

głosować państwa, których ludność odpowiada co najmniej 62 % całkowitej ludności UE.

Do głównych zadań Rady UE należy:



współtworzenie prawodawstwa wspólnotowego,

wyznaczanie priorytetów polityki UE,

harmonizowanie polityk gospodarczych państw członkowskich,

zawieranie porozumień międzynarodowych w imieniu Unii,

decydowanie w sprawach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.

Organem pomocniczym w stosunku do Rady UE jest Komisja Stałych Przedstawicieli

(COREPER), składająca się z ambasadorów państw członkowskich akredytowanych w Brukseli.

COREPER przygotowuje sesje rady UE i wykonuje zlecone mu przez Radę zadania. Komitet

dokonuje wstępnej selekcji tematów, które będą przedmiotem obrad Rady, co usprawnia znacz-

nie jej funkcjonowanie. Komitet przeprowadza też wstępną analizę propozycji legislacyjnych

zgłoszonych przez Komisję Europejską.

W strukturach Rady Unii Europejskiej znajduje się Rada ds. Gospodarczych i Finansowych,

zwana powszechnie ECOFIN. Rada składa się z ministrów finansów i ministrów gospodarki

reprezentujących państwa członkowskie. ECOFIN odpowiada za koordynację polityki gospodar-

czej państw członkowskich UE. Jest upoważniona do formułowania i przyjmowania założeń

polityki gospodarczej, które stanowią główny instrument osiągnięcia spójności gospodarczej

przez państwa członkowskie, kontroluje wydatki budżetowe UE, odpowiada za politykę

kredytową w odniesieniu do państw członkowskich i pozostałych.

Parlament Europejski

To największy wielonarodowy parlament na świecie. Parlament Europejski jest to ciało opinio-

dawczo – doradcze i kontrolne. Parlament nie jest organem ustawodawczym sensu stricte,

wspomaga on jedynie Radę Unii - główny organ prawodawczy oraz Komisję – inicjatora procesu

legislacyjnego. Zarówno Komisja, jak i Rada w czasie swych prac są zobligowane do zasięgania

opinii Parlamentu.

Na mocy art. 138c dodanego do Traktatu rzymskiego przez Traktat z Maastricht, Parlament

uzyskał prawo do tworzenia na wniosek ¼ swoich członków tzw. Komitetu dochodzeniowego

zwanego również śledczym, jeżeli stwierdzi uchybienia w realizacji prawa wspólnotowego.

Art. 138d natomiast uprawnia PE do przyjmowania petycji od obywateli unijnych, osób fizycz-

nych i prawnych w sprawach leżących w gestii Wspólnot.

Ponadto Parlament ma głos decydujący w przypadku tzw. wydatków nieobligatoryjnych,

stanowiących 25% budżetu; w przypadku pozostałych 75% prawo ostatecznej decyzji leży

w gestii Rady Unii, ale Parlament może zgłaszać poprawki. Udziela także Komisji absolutorium

z wykonania budżetu; nie powoduje to jednak skutków prawnych.



Parlament mianuje Rzecznika Praw Obywatelskich.

Kadencja Parlamentu trwa 5 lat, mandat nie stanowi przeszkody sprawowania funkcji posła

w kraju macierzystym. Po ostatnim rozszerzeniu składu członkowskiego Unii od 1 maja 2004 r.

skład izby wynosi 732 osoby. Liczba przedstawicieli poszczególnych państw uzależniona jest

od liczby ludności - można zauważyć tutaj preferowanie mniejszych państw. Członkowie

Parlamentu nie zasiadają według przynależności narodowej, ale według frakcji politycznych

(np. Grupa Zielonych, Zjednoczona Lewica Europejska itd.).

Parlament obraduje na sesjach plenarnych odbywających się raz w miesiącu w Strasburgu,

poszczególne Komisje parlamentarne obradują zazwyczaj w Brukseli. Uchwały podejmowane

są zwykłą większością głosów, większość kwalifikowana (np. 2/3, 3/5) obowiązuje podczas

ważnych głosowań np. nad budżetem czy wotum nieufności dla Komisji. Quorum, czyli liczba

posłów wymagana, aby podjęte uchwały nabrały mocy prawnej, wynosi 1/3 składu. Zauważalna

jest tendencja do wzrostu znaczenia Parlamentu Europejskiego w systemie organów UE. Polska

ma 54 posłów w Parlamencie Europejskim.

Europejski trybunał sprawiedliwości i sąd pierwszej instancji

Europejski Trybunał Sprawiedliwości został utworzony na mocy traktatu paryskiego o EWWiS

z 1951 r. W skład Trybunału od 1 stycznia 1995 r. wchodziło 15 sędziów, po rozszerzeniu w 2004

skład obejmuje po jednej osobie z każdego kraju członkowskiego (reprezentowane są wszystkie

kraje nie wynika to jednak z przepisów prawnych, lecz z praktyki) oraz 8 adwokatów (w literatu-

rze polskiej możemy spotkać również określenie rzeczników) generalnych. Z uwagi na efektyw-

ność pracy Trybunału, posiedzenia odbywają się w formie „Wielkiej Izby” liczącej 11 członków

(nie 25). Nominacje sędziowskie pozostają w gestii rządów państw członkowskich. Art. 167

Traktatu o UE określa warunki jakie powinien spełniać kandydat na stanowisko sędziego ETS

są to m.in.: uprawnienia wymagane do pełnienia najwyższych funkcji sędziowskich we własnym

kraju oraz fakt bycia powszechnie uznanym ekspertem w dziedzinie prawa wspólnotowego.

Kadencja trwa 6 lat, a co 3 lata następuje zmiana części składu sędziowskiego. ETS obraduje

w ramach 4 izb w składzie 3 i 5 sędziów (sędziowie mogą wchodzić w skład więcej niż jednej

izby).

Do jego zadań należy:

orzekanie o zgodności aktów prawnych wydawanych przez organy WE z traktatami

ustanawiającymi te wspólnoty (dotyczy tylko aktów prawnie wiążących, takich jak:

rozporządzenia, dyrektywy, decyzje – nie zaś zaleceń czy opinii, zarówno w przypadku

przekroczenia kompetencji jak i zaniechania,



podejmowanie decyzji na wniosek Komisji wobec państw członkowskich, które nie

wypełniają zobowiązań traktatowych,

pełnienie funkcji organu doradczego na wniosek Rady Unii, Komisji lub państwa

członkowskiego w zakresie zgodności z traktatami umowy międzynarodowej, która

ma zostać zawarta. Opinia ETS nie ma charakteru wiążącego, jednak podpisanie umowy

negatywnie zaopiniowanej wymaga podjęcia specjalnej procedury,

rozstrzyganie sporów pomiędzy Wspólnotami a ich funkcjonariuszami. Ponadto udziela

ochrony osobom prywatnym (fizycznym i prawnym) przed nieuprawnionym

działaniem Wspólnot. Rozstrzyga również spory o naprawienie szkód spowodowanych

działalnością funkcjonariuszy Wspólnot w czasie wykonywania obowiązków

służbowych,

pełnienie funkcji sądu apelacyjnego od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji Wielość

spraw rozpatrywanych przez ETS oraz długi w związku z tym czas oczekiwania.

Wielość spraw rozpatrywanych przez ETS oraz długi w związku z tym czas oczekiwania na roz-

strzygnięcia wymusiło utworzenie kolejnej instytucji sądowniczej - Sądu Pierwszej Instancji.

Możliwość powstania Sądu została zasygnalizowana w Jednolitym Akcie Europejskim podpisa-

nym 17 lutego 1986 r., decyzję tę oddano w gestię Rady. Stosowna uchwała została podjęta

24 października 1988 r., co umożliwiło rozpoczęcie działalności Sądu 1 listopada 1989 r.

W skład Sądu wchodzi 15 sędziów, mianowanych przez Radę Unii w oparciu o decyzję rządów

państw członkowskich. Kadencja wynosi 6 lat, istnieje możliwość dwukrotnej reelekcji

na kadencje 3-letnie. Wymagania stawiane kandydatom na sędziów są analogiczne z tymi

obowiązującymi dla ETS-u.

Sąd Pierwsze Instancji orzeka w następujących sprawach:

spory pomiędzy Wspólnotami a ich funkcjonariuszami,

spory pomiędzy osobami prawnymi i fizycznymi a organami Wspólnot w zakresie

stosowania prawa o konkurencji i antydumpingu,

spory o odszkodowanie za szkody wyrządzone osobom fizycznym i prawnym w wyniku

działalności organów WE i ich funkcjonariuszy,

spory wniesione przeciwko Komisji przez przedsiębiorstwa na podstawie Traktatu

o EWWiS (art. 50 i 57-66) dotyczące stosowania ograniczeń ilościowych na produkcję

węgla i stali oraz kontrolę cen.

Procedura postępowania przed Sądem Pierwszej Instancji jest identyczna z tą obowiązującą

dla ETS. Ponadto ETS stanowi instancję apelacyjną dla Sądu i ma moc uchylania jego orzeczeń.

Obsługę administracyjną stanowią służby odpowiednie dla ETS, siedzibą jest Luksemburg.

Podstawową różnicą dzielącą obydwa sądy jest zakres spraw podlegający ich orzecznictwu



oraz nadrzędny charakter Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Polska ma prawo

posiadania 1 sędziego w ETS i 1 sędziego w Sądzie Pierwszej Instancji.

Trybunał rewidentów księgowych

Trybunał Rewidentów Księgowych (oryginalna nazwa z ang. Court of Auditors) zwany również

Trybunałem Obrachunkowym lub Trybunałem Audytorów powstał jako wspólny organ trzech

WE na mocy art. 28 traktatu brukselskiego z 22 lipca 1975 r. decyzją Rady Unii z 18 października.

W systemie organów klasyfikowany jest różnie jako dodatkowy, pomocniczy lub główny.

W skład TRK od 1 maja 2004 r. wchodzi 25 osób (z każdego kraju członkowskiego po jednej),

mianowanych przez Radę Unii na 6 lat po zasięgnięciu opinii Parlamentu Europejskiego. Są oni

niezależni w wykonywaniu swej funkcji, nałożono na nich również zakaz prowadzenia działal-

ności gospodarczej podczas trwania kadencji. Według Traktatu Nicejskiego, każde państwo

członkowskie desygnuje do Trybunału Obrachunkowego po 1 swoim obywatelu. TRK wspoma-

ga Radę Unii oraz Parlament Europejski w zakresie kontroli realizacji budżetu. Bada zgodność

z prawem i prawidłowość wszystkich dochodów i wydatków Wspólnot, badając również

ich zasadność.

Decyzje podejmowane są zwykłą większością głosów. Działalność TRK jest przedstawiana

w corocznym sprawozdaniu (jest ono podstawą udzielenia Komisji Europejskiej absolutorium

za realizację budżetu).

Trybunał mimo swej nazwy nie wydaje jednak orzeczeń sądowych czy dyscyplinarnych. Liczba

funkcjonariuszy oscyluje wokół 400 osób, siedziba mieści się w Luksemburgu.

Komisja europejska

Komisja Europejska jest głównym organem inicjującym i wykonawczym Unii Europejskiej

o szerokich kompetencjach, często określana jako „rząd europejski”. KE ma charakter ponadna-

rodowy, są w niej reprezentowani przedstawiciele wszystkich państw członkowskich, ale nie

są oni związani instrukcjami państw macierzystych. Komisarze posiadają status funkcjonariusza

międzynarodowego, pracują w warunkach pełnej niezawisłości, mając na celu tylko interes

Unii jako całości.

Mianowani są w wyniku współdziałania rządów państw członkowskich i Parlamentu

Europejskiego. Kadencja trwa 5 lat i jest zsynchronizowana z kadencją Parlamentu.

Uchwały podejmowane są bezwzględną większością głosów, quorum wynosi 11 komisarzy.

Zbiera się na posiedzeniach z reguły raz w tygodniu, a obrady są utajnione.



Podstawowym uprawnieniem Komisji w procesie prawotwórczym jest inicjowanie i przygoto-

wywanie większości uchwał Rady Unii Europejskiej. W pewnych przypadkach inicjowanie

procesu legislacyjnego jest jej obowiązkiem, gdy tego nie zrobi może na podstawie art. 175

odpowiadać przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości za zaniechanie działalności.

KE ma prawo do wydawania samodzielnych uchwał, pozbawionych jednak mocy wiążącej

tj. zaleceń i opinii. W ramach funkcji zarządzającej Komisja wydaje tzw. uchwały nienazwane

- jak np. rozporządzenia finansowe, oceny, raporty, komunikaty, powszechnie obowiązujące

ustalenia, akceptacje. Do dziedzin najbardziej absorbujących KE należą: unia celna, wspólna

polityka rolna, kwestie związane z konkurencją czy zarządzanie tzw. Funduszami Struktu-

ralnymi.

Ponadto KE wydaje tzw. klauzule derogacyjne lub ochronne, kiedy państwa nie są w stanie

pełnić części obowiązków wynikających z członkostwa w UE, a jest to uzasadnione sytuacją

ekonomiczną danego państwa. KE negocjuje również umowy międzynarodowe, utrzymuje

stosunki z innymi organizacjami międzynarodowymi, realizuje bierne i czynne prawo legacji.

Pełni również ważną rolę w procesie poszerzania Unii Europejskiej. Jeden z komisarzy zajmuje

się wyłącznie negocjacjami z krajami kandydackimi, ponadto KE przygotowuje propozycję

wspólnego stanowiska UE w sprawie rozszerzenia.

Komisja, jako organ niezależny od rządów państw członkowskich, za swą działalność odpowia-

da politycznie przed Parlamentem Europejskim, któremu corocznie przedkłada raport generalny

o działalności Unii.

Dla realizacji swych funkcji KE została wyposażona w duży aparat administracyjny (ok. 16 tys.

osób) podzielony na 23 Dyrekcje Generalne i 8 Służb Specjalnych, wśród których warto wymie-

nić: Sekretariat Generalny, Służbę Prawniczą, Służbę Tłumaczy i Obsługi Konferencji czy Agencję

Zaopatrzenia EURATOM-u. Siedziba Komisji Europejskiej mieści się w Brukseli, natomiast część

służb administracyjnych znajduje się w Luksemburgu.

Komitet ekonomiczno – społeczny

Komitet Ekonomiczno – Społeczny został utworzony w 1958r. na mocy traktatów rzymskich

jako wspólna instytucja EWG i EURATOMU. Jest to organ doradczy, zadaniem którego jest

wyrażanie opinii na temat polityki gospodarczej i społecznej w ramach UE.

Członkami Komitetu są osobistości ze świata gospodarczego, związkowego, przedstawiciele

konsumentów, reprezentanci różnych zawodów i grup społecznych, których opinie mogą pomóc

pozostałym organom UE. Komitet składa się z 222 członków pochodzących z poszczególnych

krajów UE.



Członków Komitetu nominuje jednomyślnie Rada UE, na podstawie wniosków przedstawionych

przez poszczególne rządy państw członkowskich, na których musi się znaleźć dwukrotnie więcej

nazwisk niż liczba miejsc przypadających w Komitecie danemu krajowi. Mandat członkowski

Komitetu trwa cztery lata. Polsce przyznano w Komitecie 21 miejsc.

Komitet Ekonomiczno – Społeczny dzieli się na trzy podstawowe grupy reprezentujące interesy

pracodawców, pracobiorców i inne środowiska społeczno – gospodarcze. Ponadto w ramach

Komitetu funkcjonują też grupy branżowe: ekonomiczna, finansowa, walutowa, rolnictwa i rybo-

łówstwa, kultury i edukacji, rzemiosła i usług i inne.

Komitet Ekonomiczno – Społeczny przygotowuje i udostępnia pozostałym organom UE opinie

na temat określonych kwestii o wymiarze ekonomicznym i społecznym. Nie są one formalnie

wiążące, ale są brane pod uwagę przy podejmowaniu decyzji. Opinie są przyjmowane na zgro-

madzeniu plenarnym Komitetu zwykłą większością głosów. Siedzibą Komitetu jest Bruksela.

Komitet regionów

Komitet Regionów jest jedną z najmłodszych instytucji UE. Został utworzony na mocy traktatu

z Maastricht z 1992r., a działalność rozpoczął w 1994r. Powołanie Komitetu Regionów miało

na celu włączenie regionów i społeczności lokalnych w proces integracji europejskiej. Komitet

Regionów jest instytucją doradczą, a jednocześnie pełni funkcję przedstawicielską wobec repre-

zentowanych przez siebie instytucji i organizacji. Jego liczebność i skład są takie same jak

w przypadku Komitetu Ekonomiczno – Społecznego. Członkowie Komitetu (i ich zastępcy)

są mianowani jednomyślnie przez Radę UE, na podstawie wniosków składanych przez poszcze-

gólne państwa członkowskie. Wybierają oni spośród siebie, na dwa lata, przewodniczącego oraz

prezydium. Po rozszerzeniu Unii zarezerwowano miejsca w Komitecie dla przedstawicieli

pochodzących z nowych państw członkowskich wg takiego samego klucza, jak w przypadku

Komitetu Ekonomiczno – Społecznego. Polsce przyznano 21 miejsc w Komitecie.

Komitet może przygotowywać i przedstawiać opinie na różne tematy. W ramach Komitetu

pracuje osiem stałych komisji i cztery podkomisje. Komitet Regionów korzysta ze struktury

administracyjnej Komitetu Ekonomiczno – Społecznego.

Europejski bank centralny

Europejski Bank Centralny to najważniejsza instytucja UGW, utworzona na bazie Europejskiego

Instytutu Walutowego. Formalna inauguracja działalności nastąpiła w lipcu 1998 r. Jest on insty-

tucją niezależną od państw członkowskich, mającą osobowość prawną w każdym z nich.



EBC tworzy trzon Europejskiego Systemu Banków Centralnych. ESBC składa się z EBC

i narodowych banków centralnych wszystkich krajów UE (banki krajów spoza strefy euro

prowadzą własną politykę pieniężną, ale są wyłączone z procesu decyzyjnego ESBC). Siedzibą

EBC jest Frankfurt nad Menem.

Organami decyzyjnymi EBC są: Zarząd, Rada Zarządzająca i Rada Generalna.

Zarząd składa się z Prezesa, Wiceprezesa i 4 członków, których kadencja trwa 8 lat i nie jest

odnawialna. Długość kadencji członków pierwszego Zarządu jest zróżnicowana, tj. wiceprezes

jest mianowany na 4 lata, a pozostali członkowie są mianowani na kadencje od 5 do 8 lat,

co zapewnia ciągłość zarządzania. Członkami zarządu mogą być tylko obywatele państw

członkowskich UE. Każdy członek zarządu posiada jeden głos do dyspozycji, głosowanie odby-

wa się w oparciu o zasadę zwykłej większości. W przypadku równej liczby głosów, decydujący

głos należy do Prezesa.

Zarząd jest odpowiedzialny za bieżące sprawy EBC – zgodnie z wytycznymi Rady Zarządzającej.

Rada Zarządzająca składa się z Zarządu oraz prezesów narodowych banków centralnych sfery

euro. Podejmuje ona decyzje konieczne dla realizacji zadań nałożonych na ESBC. Podejmuje

decyzje większością głosów; przy równej liczbie głosów, decydujący ma przewodniczący.

Dnia 21 marca 2003r. przywódcy UE przyjęli reformę systemu podejmowania decyzji przez EBC,

gdy do strefy euro przystąpią kolejne kraje. Postanowiono, że łączna liczba głosów w Radzie

Zarządzającej nigdy nie przekroczy 21, w tym 6 z zarządu. Kraje członkowskie zostaną podzielo-

ne na 3 grupy: 5 największych pod względem dochodu narodowego i znaczenia sektora finan-

sowego będzie dysponowało 4 głosami z możliwością udziału w 80% posiedzeń. Drugą grupę,

do której będzie należała Polska, utworzy połowa krajów EMU z 8 głosami i możliwością udziału

w 57% posiedzeń.

Pozostałe, najbiedniejsze kraje otrzymają 3 głosy i prawo do udziału w 38% spotkań.

Rada Generalna składa się z Prezesa i Wiceprezesa Zarządu oraz prezesów narodowych banków

centralnych UE. Rada Generalna pełni funkcje doradcze, wspomagające i administracyjne. Rada

będzie funkcjonować do czasu, aż wszystkie państwa członkowskie UE przyjmą wspólną walutę

euro.

Zadania EBC



posiada wyłączność na wydawanie zgody na emisję banknotów i monet euro w ramach

Wspólnoty,

formułowanie założeń polityki pieniężnej w strefie euro, w tym w razie konieczności,

podejmowanie decyzji dotyczących pośrednich celów monetarnych, podstawowych stóp

procentowych i poziomu podaży rezerw,

przygotowywanie rocznych raportów, gromadzenie danych statystycznych,

ustalanie sztywnych kursów walut narodowych do euro państw członkowskich objętych

derogacja (czyli wyłączeniem, nie przystąpieniem do strefy euro),

prowadzenie dla obszaru UW jednolitej polityki pieniężnej, której głównym celem jest

stabilizacja cen,

prowadzenie operacji walutowych,

utrzymanie oficjalnych rezerw walutowych i zarządzanie nimi,

zapewnienie właściwego funkcjonowania systemów płatniczych,

sprawowanie nadzoru bankowego.



Materiał pomocniczy nr 2

Ćwiczenie „Kto za co odpowiada?”

Uzupełnij tabelkę

Tabela do uzupełnienia 1.

Instytucje siedziba skład kompetencje reprezentacja

Polski

Komisja Europejska


Europejski Bank Centralny


Trybunał Sprawiedliwości

Komitet Ekonomiczno - Społeczny

Komitet Regionów



Propozycje sprawdzenia wiedzy

Ćwiczenie:

Połącz ze sobą instytucję z odpowiednią funkcją, którą sprawuje:

Tabela do uzupełnienia 2.

Instytucja Funkcja


Europejski Bank Centralny


Komisja Europejska

Trybunał Sprawiedliwości


Jest organem prawodawczym

Pełni funkcje kontrolne

Mianuje Rzecznika Praw Obywatelskich

Pełni rolę władzy wykonawczej

Inicjuje proces legislacyjny

Pełni rolę władzy sądowniczej

Wyznacza priorytety wspólnej polityki

Udziela zgody na przyjęcie nowych członków do UE

Posiada wyłączność wydawania zgody o emisji banknotów euro

Jest nazywana „rządem europejskim”



Bibliografia

„Europa na co dzień – pakiet edukacyjny” Wydawnictwo CODN 1997, scenariusz

„UE – pomysł na wspólną Europę” J. Kowalski,

W. Weienfeld – W.Wessels „Europa od A do Z”, Wyd. Wokół nas, Gliwice 1995,

Unia Europejska, Agencja Unia – Press,

Edyta Brudnik - „Ja i mój uczeń – pracujemy aktywnie cz. 2”, Zakład Wydawniczy SFS,

Kielce 2002,

Kształcenie obywatelskie – scenariusze lekcji, CODN, Warszawa 1993.

Przydatne adresy internetowe

www.ukie.gov.pl,

www.europa.delpol.pl,

www.cie.gov.pl.

www.nbp.pl

Instytucje Unii Europejskiej - nbportal.pl · Instytucje Unii Europejskiej Narodowy Bank Polski 4 Unia Europejska, powołana na mocy Traktatu z Maastricht, nie dysponuje własnymi

Documents