Harder, Faster, Stronger! · 2017-11-13 · professor Gedragsbiologie ... Dossier deMens.nu Magazine | 3 Er is altijd iemand die meer wil, wat leidt tot agressie. Het dominantie -

Dossier deMens.nu Magazine | 1

dossier

UITNEEM-BARE KATERN24 PAGINA’S

Harder,Faster,

Stronger!

2 ‘k Zag twee beren broodjes smerenPrestatiedrang, een oeroud gedrag - Mark Nelissen

6 The sky is the limit? Tim Jackson wijst op de grenzen van de economische groei

10 Work hard, play hard Een workaholic en een slow life-aanhanger getuigen over werk en geluk

12 “Diploma-inflatie is medaille met twee kanten.” Marc De Vos geeft zijn visie over de perverse effecten van de diplomarace

16 Facts and figures: Harder, Faster, Stronger!18 Sport: van ontspanning tot obsessie

Paul De Knop over de toenemende ambities van sportliefhebbers 20 BOEK: Remotie. Een stap terug is een stap vooruit21 Stilstaan bij onthaasting

Verslag van Dirk Geldofs lezing over onthaasting22 Millennials vinden privé belangrijker dan werk

still: Modern Times © Roy Export SAS

Over prestatiedrang en -druk in onze samenleving

Over prestatiedrang en -druk in onze samenleving

2 | deMens.nu Magazine Dossier

Zag twee beren broodjes smeren… oh dat was eenwonder! Want de ene beer wilde beslist dat zijn

broodje dikker belegd was dan dat van de anderebeer. Hij voegde een extra portie zalm toe en smeerde er nogeen dikke laag saus op. De beer was tevreden met zijn daad,hij overtrof de andere ruimschoots. De berengemeenschapknikte goedkeurend bij zoveel prestatiedrang en nam dehoed af voor de beer met zalm. Zijn broodje werd gesmaakt.De andere beer werd hooguit een vluchtige blik gegund. Deeerste was bijzonder opgetogen over zijn succes, en namzich voor om zijn volgende broodje even rijk, en zo mogelijknog rijker, te beleggen. Zijn prestatiedrang zal hem nog meerroem opleveren.

‘k Zag twee berenbroodjessmeren

Dossier: Harder, Faster, Stronger!

Prestatiedrang, een oeroud gedrag

Mark Nelissenprofessor Gedragsbiologie

aan de Universiteit Antwerpen

foto

: © N

atio

nale

Bee

ldba

nk


Er is altijd iemand

die meer wil, wat

leidt tot agressie.

Het dominantie -

systeem werkt dit

tegen en zorgt voor

een evenwicht.

BloedneusMisschien verwacht u een meer egalitairsysteem, waarbij ieder evenveel krijgt. Maardat werkt nooit, er is altijd iemand die meerwil, wat leidt tot agressie. Het dominantie-systeem werkt dit tegen en zorgt voor eenevenwicht. Nu, wie bepaalt wie welke statusheeft? Is er een regisseur? Nee, tenzij degroepsleden zelf. Ofwel weten ze van tevo-ren wie ze niet meester kunnen zijn, omdatze hun eigen capaciteiten erg laag inschat-ten. In dat geval leggen ze zich neer bij eenlage status - wat beter is dan een bloedneusbij elk gevecht om een stukje van de koek.Ofwel zijn er herhaalde conflicten waarbij dewinnaar de hogere status voor de toekomstmag opeisen - de groepsleden ondervindendan bloedneusgewijs wat hun plaats is enhouden het daarbij. Dus de rangorde wordtopgesteld en gerespecteerd. De agressiedaalt hierdoor of verdwijnt zelfs. De rang-orde is met andere woorden een ordenendsysteem en veel soorten varen er wel bij.Zelfs de laagst geplaatste geniet van devoordelen van het groepsgebeuren: zonderzou hij wellicht totaal geen voedsel hebbenen geen bescherming genieten.

Opgestaan is plaats vergaanHet gaat natuurlijk niet alleen over de te ver-delen koek in de groep. De dominantie komtook van pas wanneer andere conflicten op-duiken: over een nestplaats, een partner ofeen speeltuigje… In plaats van te vechtenrespecteren veel dieren hun status: ofweleisen ze hun recht op, ofwel laten ze het ge-wenste doel aan zich voorbijgaan omdateen dominanter groepslid het opeist. Eenhoge status betekent dus dat je veel krijgt,dat is uiteraard zeer positief. Maar - o wee,

Dit verhaal is nonsens: beren leven niet ingroepen, smeren geen broodjes en nemengeen hoed af. Maar de grondgedachte is al-lerminst verzonnen en is wijdverspreid in demensengemeenschap. Mensen leven wél ingroepen, en dikkere broodjes smeren danje buurman is hierbij van groot belang.Drang naar prestatie dus. Dat zit zo:

Van alfa tot omegaSamenleven in een groep heeft enormevoordelen bij sociale dieren, dus ook bij demens. Zo kan er door samenwerking veelmeer bereikt worden dan door alleen televen: je kan samen op jacht gaan, een huisbouwen, een vijand afweren… Alle groeps-leden profiteren van de voordelen van degroep. Maar er is ook een keerzijde. Levenin een groep betekent immers concurrentie.Als de groep voedsel heeft vergaard, is hetniet vanzelfsprekend dat je je deel wel zalkrijgen. Anderen kunnen je voor zijn. Voorelk stukje vlees of taart dat te krijgen is in degroep, zou je een robbertje moeten vechten.Plezierig is dat niet, maar zeker ook niet ergefficiënt. De samenwerking zou met al datgeduw en getrek aanzienlijk vertragen, mas-sa’s energie zouden domweg worden ver-spild. Om dat te voorkomen ontwikkeldezich in de evolutie van sociale dieren hetsysteem van de dominantie. Dat betekentdat de volgorde vastligt waarin groepsledenzich te goed mogen doen aan het voedsel:Alfa mag eerst, dan bèta, dan gamma… en-zovoort tot omega, de laagste in de rij, diemisschien wel helemaal niets meer krijgt. Jezou kunnen stellen dat alfa de baas is, bètastaat onder hem, dan gamma enzovoort.Dat is de rangorde, de plaats in die orde isde status, die dus hoog of laag is.

Mark Nelissen “ “foto

: © F

rank

Tou

ssai

nt


Vooral mannen die voldoende wilden opklimmenin de rangordewerden vaders.

tus hebben om een stukje van de koek tekrijgen? Nee, natuurlijk niet, in onze com-plexe samenleving gebeurt dat niet meer opdeze manier. We staan bij de bakker nietmet onze status te zwaaien om als eersteeen brood te krijgen. Maar de prestatie-drang zit nog diep in ons gedragspatrooningebakken. Gedurende honderdduizendenjaren hebben onze voorouders dit dominan-tiesysteem gebruikt. Het werd van de enegeneratie op de volgende doorgegeven. Ditkomt ook door de partnerkeuze van vrou-wen. Dat zit dan weer zo.

Aardje naar zijn vaartjeBij onze voorouders kozen vrouwen zeerzorgvuldig de vader van hun kinderen. Hon-derdduizenden jaren geleden moest eenkind immers goede zorgen krijgen van de

de medaille heeft weer een keerzijde - het isook erg stresserend. De rangorde moet im-mers onderhouden worden. Er zijn immerssteeds groepsleden die wat al te graag zou-den opklimmen om meer voordelen te krij-gen. Dominante groepsleden moeten hunplaats dus goed in het oog houden en dezebestendigen. Dit doen ze door aan de groepte tonen dat ze sterker, beter, sneller… zijndan de anderen. En dat is precies de redenwaarom de denkbeeldige beer zijn even hy-pothetische broodje groter en dikker wilmaken: hij onderstreept zijn kunde, en be-vestigt zo zijn status.

Statuszwaaierij Uw opmerking is tot hier te horen: heeft datalles iets te maken met onze prestatie-drang? Moeten wij vandaag een hogere sta-

“ “Dossier: Harder, Faster, Stronger!


Een hoge status betekent dat je veelkrijgt, dat is positief. Maar het is ookerg stresserend. De rangorde moet immers onderhouden worden.“ “

In zijn laatst verschenenboek Darwin in de super-markt verklaart Mark Nelissen ons gedrag aan dehand van de evolutieleer.Deze ingewikkelde theoriewerd verpakt in luchtige enherkenbare voorbeelden uithet dagelijkse leven. Je ver-wondert je over gedragin-gen waar je nog nooit bijhad stilgestaan. Een aanra-der voor wie op zoek is naarde aap in zichzelf.

Darwin in de supermarkt Mark NelissenLannoo, 2011ISBN: 9789020995091

Gedrags- biologieis leuk!

moeder maar had het ook de beschermingen steun nodig van de vader. Kinderopvangen ziekenhuizen bestonden immers nogniet, dus de groepsleden dienden in alle zor-gen te voorzien. Een goede vader, en duseen goede partner, moest niet alleen rijk ge-noeg zijn, ook zijn gezondheid, toewijding,intelligentie… waren van belang. En uiter-aard zijn plaats in de samenleving! Een manmet een hogere status kon gemakkelijkerhulp krijgen in kwadere tijden, als zijn ziekekind extra zorgen nodig had, of op momen-ten dat hij afwezig was. Zodoende kozenvrouwen vooral mannen die tekenen gavenvan een hoge status. Dit systeem van sek-suele selectie - zo noemen we dat - heeftgedurende onze evolutie het dominantiege-drag verstevigd en doorgegeven van gene-ratie op generatie. Vooral mannen dievoldoende wilden opklimmen in de rang-orde werden vaders, en hadden dus meer

kans om onze voorvaders te worden, enons hun genen te geven.

BeertjesDaarom trachten u en ik, zonder het teweten, steeds meer te presteren, hogeretoppen te scheren, hart en bloedvatenonder stress te zetten… om mee te tellen inde ratrace naar een hogere status. Schriktu ervan dat we dit gedrag meer zien bijmannen dan bij vrouwen? Voor vrouwenspeelde de status in onze voorgeschiedenisniet zo’n grote rol. Meneer Beer daarente-gen had er alle belang bij om zijn broodjedikker te smeren. Eigenlijk had en heeft hijslechts één ding op het oog: vader wordenvan meer beertjes.


n de nasleep van de financiële crisis in 2008 was deboodschap van een lange stoet wereldleiders en toon-aangevende economen glashelder. Om te voorkomen

dat we in een recessie belanden moeten we de economie zostimuleren dat we opnieuw sterke groeicijfers voorleggen.Die zijn immers broodnodig om onze welvaart in stand tehouden. Al decennialang is de groei van het BBP hét streef-doel van regeringen over de hele wereld. Nochtans gaansteeds meer stemmen op die beweren dat we stilaan botsen opde grenzen van het groeimodel, zoals deze van Tim Jackson,professor Duurzame Ontwikkeling in Groot-Brittannië.

The sky is the limit?

Olivier Beys


Tim Jackson wijst op de grenzen van de economische groei

Tim Jackson


Mensen worden

overtuigd om geld uit

te geven dat ze niet

hebben, aan dingen

die ze niet nodig

hebben, om indruk te

maken die niet blijft

duren op mensen die

ons eigenlijk niets

kunnen schelen.

was in zekere zin verantwoordelijk voor decrisis omdat ons verlangen om de economieen dus ook consumptie continu te latengroeien er in feite voor zorgde dat ook onzeschuld meegroeide. Deze schuld maakteons kwetsbaar. Het was een tijdbom die uit-eindelijk ontplofte tijdens de financiële crisisin 2008. Bovendien willen de remedies dienu de revue passeren grotendeels hetzelfdemodel herscheppen dat net tot de crisisheeft geleid.

Die oplossingen zullen dus leiden toteen herhaling van de crisis?Een terugkeer naar het systeem zoals hetbestond - gedomineerd door de huidige fi-nanciële markten, met hoge en riskante return on investments, waarbij de risico’s opde schouders van nationale overheden enbelastingbetalers werden overgedragen -zal inderdaad opnieuw eenzelfde instabiliteittot gevolg hebben.

Groei is niet duurzaam, maar geldt datook niet voor het omgekeerde scena-rio? Ik stel vast in mijn boek dat we als het waregevangen zijn in een dilemma. Groei is im-mers niet duurzaam, terwijl degrowth onsta-biel is, althans in het huidige systeem. Alsgroei en dus de vraag daalt, verliezenmensen immers hun huis en hunjob, bedrijven gaan failliet enpolitici verliezen hun baan.De staat gaat meer uitge-ven om mensen tochaan het werk te hou-den, maar dat gene-reert meer nationaleschuld. We hebbenduidelijk nog geen hel-der afgebakende ideeënover hoe een economie er-uitziet zonder voortdurendgroeiende consumptie. Wat wewel hebben is een duidelijk besef dat wezo niet bezig kunnen blijven.

U bedoelt dat we nog geen alternatiefhebben uitgeprobeerd. Hoe zou dat ermoeten uitzien?Een eerste belangrijk aspect draait rond in-vestering. Ons huidig model functioneert

De kritiek op het kapitalisme hult zich nietalleen meer in de uitgerafelde mantel vanhet 19de of 20ste eeuwse communisme.Het oude spook wordt stilaan vervangendoor eentje dat nauwer aansluit bij de situ-atie van mens en planeet in de 21ste eeuw.Niet zozeer de klassenstrijd staat centraal,maar eerder de materiële en ecologischegrenzen van een planeet met een econo-misch en demografisch almaar groeiendemenselijke bevolking.

“Het idee om groei in vraag te stellen wordtdoorgaans geassocieerd met gekken, idea-listen of revolutionairen. En toch moet het.”Tim Jackson is geen langharig werkschuwtuig dat zich nog in de jaren zeventig waant,maar professor Duurzame Ontwikkeling aande Britse Universiteit van Surrey en tevensauteur van een opmerkelijk rapport voor deSustainable Development Commission, hetorgaan van de Britse overheid dat tot begin2011 onafhankelijk advies leverde overduurzame ontwikkeling. Zijn ideeën werktehij verder uit in een boek voor het grote pu-bliek, Welvaart zonder Groei, dat in Belgiëinmiddels toe is aan een tweede druk. Sa-menvatting van het boek: we hebben geennieuwe versnelling nodig om een tandje bijte steken, we hebben een andere fietsnodig. We gingen in gesprek met de auteur.

Waarom moeten we de groei in vraagstellen?Een economie die altijd blijft groeien zetmeer en meer druk op het milieu. We ont-ginnen meer grondstoffen om onze econo-mie draaiende te houden, we stoten meerCO2 uit, we berokkenen meer schade aanhet milieu en heel belangrijk: we doen dataan een ongekende snelheid. Het modeltast met andere woorden de ecologische li-mieten af, en dat geldt eigenlijk ook voor desociale dimensie: het westerse ideaal waarinwe onze materiële ambities almaar uitbrei-den maakt ons in werkelijkheid niet echt ge-lukkiger. Sterker nog, zoals ik in mijn boekuiteenzet, ondermijnt het zelfs de kwaliteitvan ons leven.

Het meest recente en voor velen het duide-lijkste bewijs dat er grondige gebreken zijnaan dit model is de financiële crisis. Groei

“

“Energie wordt steedsduurder. Een nijpend(geo)politiek en econo-misch probleem.


vatie, de bescherming van ecologische rijk-dom of vrijetijdsbesteding met lage materiëleimpact. Er is een brede waaier aan econo-mische activiteiten die ik samenvat als de‘Assepoester economie’, omdat ze in con-ventionele economische parameters nietmeegerekend worden. Ze worden gezienals onproductief, een blok aan het been.Maar in feite zijn dit de activiteiten die hetmeeste zin hebben en het meeste zingeven, ze maken mensen gelukkiger op eenveel directere manier, en dus is het net zinvolom ze meer te valoriseren.

Interessant aan de combinatie van die tweeelementen is dat de economische groei au-tomatisch afneemt zonder dat er economi-sche instabiliteit ontstaat. De financiëlemarkten worden stabieler en werkloosheidwordt vermeden door het stimuleren van ar-beidsintensieve activiteiten.

Uw boek heet Welvaart zonder Groei.Bestaat er geen menselijke drang omzich te ontwikkelen en beperken wemensen niet in hun vrijheid als we hendit ontzeggen?Enorm fascinerend aan onze psychologi-sche verslaving aan groei is dat we daarvangeen modellen terugvinden in de natuur. Wezien onze kinderen graag opgroeien en wegaan door een groeiproces. Maar in de eco-logische analogie bestaat ook iets als ma-turiteit. Er zijn beperkingen, verval en ook dedood. Wij negeren die realiteit. We kiezenlekker bewust om te groeien, en we zijn vanplan om dat te blijven doen. Dat is pervers.Ik vind het belangrijk om deze toch wel zeersimplistische vorm van materiële en econo-mische groei in vraag te stellen.

Dat is zeker geen argument tegen de men-selijke vrijheid. Maar de vrijheid om iets tedoen is vrijwel altijd tegenstrijdig met de vrij-heid om iets anders te doen: de vrijheid ommet de wagen door de hele stad te rijden istegenstrijdig met de vrijheid om in alle rustdoor jouw wijk te wandelen. We hebben hetdus altijd over onderhandelde vrijheden.

door het stimuleren van grotere arbeidspro-ductiviteit. Gevolg is dat mensen zonderwerk komen te staan als de economie nietgroeit. Een andere dynamiek bestaat uit hetinvesteren in nieuwe markten en consump-tieproducten, in het uitbreiden van de vraagnaar deze innovaties. Arbeidsproductiviteiten innovatie zijn twee kernelementen dieaan de basis liggen van verandering naareen alternatieve manier van investeren. Ikdenk onder meer aan het investeren ingrondstofproductiviteit, in koolstofarmetechnologie, in ecologische capaciteit, in so-ciale cohesie enzovoort. Dat is een volstrektnieuwe structuur en context voor investe-ring. Het zal wellicht langer duren om inves-teringen terug te winnen, er is dus minderruimte voor quick wins, en opbrengsten zul-len ook lager liggen, maar deze aanpak be-schermt tenminste wel de sociale,ecologische en financiële eigendommen oplangere termijn.

Een tweede piste is het aanpassen van deondernemingsgeest. Het verkopen van ma-teriële goederen uit louter winstbejag kanniet het uiteindelijke doel zijn van onze on-dernemingszin. Ondernemen moet her-overd worden als iets dat échte dienstenaan mensen levert, diensten die de kwaliteitvan ons leven verbeteren op het vlak vangezondheid, onderwijs, sociale zorg, reno-


Als iedereen op aardezou leven als eenBelg, heeft de mens-heid 4,4 planetennodig.WWF Living Planet Report 2010

“ “

De inzet van de crisis: behoud van materiële welvaart of focus op welzijn?


Antoon Vandeveldegewoon hoogleraar aan het Hoger Instituut voor Wijs-begeerte van de Katholieke Universiteit Leuven

Het probleem met Jacksons analyse is dat degroeiverslaving wellicht nog groter is dan hij in zijnboek vermeldt. Bij een beetje groei kan je aan ie-dereen wel iets geven. Iedereen wint. Zonder diegroei moet je iemand iets afnemen om aan deander te kunnen geven. Groei kan dus conflictenoplossen. Ook getuigen sommige passages vantechnofobie. Ik vind dat de creativiteit van ingeni-eurs onmisbaar is voor een maatschappij zondergroei. Technieken om zuiniger om te gaan metenergie maken deel uit van de oplossing. Ik zie datmen daar onder meer aan onze universiteit meebezig is. Dat hun creativiteit nodig is, moet zeerduidelijk gemaakt worden. Hierin kan de overheideen grote rol spelen. Nu is het zo dat deze proble-matiek op supranationaal vlak moet geregeld wor-den en dat is problematisch, maar alleszinskunnen overheden wel degelijk investeringen ineen bepaalde richting sturen.

Koen Schoorsprofessor economie aan de Universiteit Gent

Een van de problemen met Jacksons visie is datzijn oplossing vertrekt van een onrealistisch mens-beeld. Mensen willen namelijk altijd vooruit. Wekunnen wel proberen om de mens te veranderen,maar ook dat is een langetermijnoplossing. Beteretechnologie dient zich dus hoe dan ook aan. Er isbijvoorbeeld geen enkele reden waarom we zoveelplastic produceren, een stof waarvoor wel degelijkalternatieven bestaan die langzaam economischhaalbaar worden. We zitten natuurlijk met veel in-vesteringen of sunk costs in het oude systeem, wehebben dus tijd nodig om dat om te keren. Willenwe naar een stationaire economie evolueren, danhebben we nood aan een dynamische economie,waarbij we kunnen inspelen op nieuwe noden.Simpelweg denken dat we met consuminderenalles hebben opgelost, is niet de juiste redenering.Laten we net de slechte sectoren afbouwen en debetere sectoren, bedrijven en steden stimuleren.

Hetzelfde geldt voor ontwikkeling. We moe-ten ons niet focussen op economische ont-wikkeling, maar op de ontwikkeling vanonszelf als mens, als gemeenschap, vanons verantwoordelijkheidsgevoel en ons ge-voel van verbondenheid in de wereld.

Zou u vóór de huidige crisis gehoorhebben gevonden met een dergelijkevisie?Wel, op de dag dat mijn commissie aan deslag ging, zei de woordvoerder van het mi-nisterie van Financiën: “Ik begrijp nu waarduurzame ontwikkeling over gaat: terug-gaan naar het leven in grotten.” Het was dusvrij letterlijk een taboe. Die uitspraak legt eenonderhuidse angst bloot in het systeem.Ondertussen is het misschien wel de be-langrijkste kwestie die je ter sprake kanbrengen, ook al is deze moeilijker dan ooittevoren: gedreven door wanhoop wilt mende groei toch maar terug in gang krijgen,tegen welke kost dan ook. De conventioneleideeën raken echter op. Er is het onvermo-gen om de financiële stabiliteit terug op derails te krijgen, om sociale investeringen instand te houden, om bedrijven gezond tehouden, om de gigantische consumptieovereen te stemmen met een lage schuld,om de crisis in Europa aan te pakken. Ditzijn allemaal uitingen van systeemfalen. Ennet daar zijn nieuwe ideeën geen luxe, maareerder een noodzaak.

De aarde heeft 1,5 jaarnodig om aan te makenwat we op 1 jaar tijdconsumeren.

kanttekeningen


MotivatieIk hou ervan om steeds beoordeeld te worden op mijn kun-nen. De voldoening na een mooie prestatie geeft mij energieom nog betere resultaten na te streven. Met andere jobs zouik misschien veel meer verdienen, maar ik doe gewoondoodgraag wat ik doe. Daarbij is geld geen motivatie, weleen zekerheid. Van nature zoek ik een houvast. Dat komtomdat de Tweede Wereldoorlog mijn familie erg heeft ver-armd. Omdat ik niet graag profiteer van anderen, vind ik hetbelangrijk om een hoog levensniveau te hebben.

GelukkigVoordat ik begon met mijn Low Impact Man-project, was ikdirecteur van de vzw Ecolife. Nu doe ik enkel wat ik belangrijkvind en heb ik meer tijd voor mezelf en mijn kinderen. Ik hebnu ook veel minder het gevoel dat ik aan het werk ben omdatik graag over duurzaam leven vertel. En ik heb de vrijheid omzelf te beslissen welk werk ik aanneem.

Moet je jezelf altijd beklagen als je een drukke job hebt? En is het werkelijknodig om voortdurend bezig te zijn? Axel Enthoven werkt vijftig uren per week,met de glimlach. Hij is professor en leidt één van de meest toonaangevende designbureaus van België. Steven Vromman kiest ervoor om trager te leven, en klopt dus veel minder uren. Als Low Impact Man verdient hij zijn brood methet milieubewust maken van anderen. Deze twee mannen hebben hun levenvolledig anders ingericht, maar toch hebben ze heel wat gemeen: ze maakteneen bewuste keuze en vonden het geluk.

Work hard,play hard

Leven om te

werkenAxel Enthoven

Werken om te levenSteven Vromman

Een workaholic en een slow life-aanhanger getuigen over werk en geluk


Sarah Van Gaens


StressIk sta voortdurend onder stress. Het is immers mijn fout alsmijn werk niet goed is. Mensen verwachten ook dat ik steedsbereikbaar ben. Toch hou ik van mijn job. De nadelen van destress moeten het afleggen tegen mijn fierheid en de wil ommijn beloftes na te komen.

Vrije tijdVrije tijd is een rariteit. Heb ik toch een paar dagen verlof,dan heb ik spijt dat ik die tijd niet in mijn werk heb gestoken.Dat is de dualiteit waarmee je geconfronteerd wordt als jeheel actief bent. Ik ben ook niet van plan om op pensioen tegaan. Doordat ik een carrière heb opgebouwd, kan ik nureeds doen en laten wat ik wil.

Arbeidsvreugde voor iedereenVeel mensen denken dat ze genoegen moeten nemen methun situatie. Ik vind dat je altijd kan uitzoeken welke anderemogelijkheden je hebt. Of je dit doet, hangt echter af van jeaangeboren nieuwsgierigheid. Iedereen heeft wel de kansom gelukkig te zijn, behalve als je gezondheidsproblemenhebt, natuurlijk. Als iedereen iets beter zoekt, kan je je afvra-gen wie de minder leuke jobs dan zal invullen. Ik denk echterdat niemand iets volledig tegen zijn zin doet. Je hebt mensendie plezier scheppen in het verrichten van bandwerk. Omdatze het sociale aspect appreciëren of omdat ze zo even nietnadenken en hun problemen vergeten.

Is nietsdoen ethisch verantwoord?Ik ben van mening dat je moet teruggeven wat je afneemt:als niemand zou werken, zou alles wat we nu hebben nietbestaan. Ik ben niet jaloers op mensen die weinig werken,zolang ze niet van anderen profiteren.

Zekerheden loslatenOp dit moment is het LIM-project erg succesvol. Het is nietgezegd dat dit zo blijft, maar daar zit ik niet mee in. Vooruit-denken is nodig, maar de meeste mensen doen het te veel.Ik geloof dat, wat er ook gebeurt, er altijd wel iets zal zijn datik kan doen. Tijd is voor iedereen een van de meest kostbaredingen. Veertig jaar besteden aan een job die je niet graagdoet, is ondenkbaar voor mij.

Goed leven met 1.500 euro per maandDoor milieuvriendelijker te leven, geef ik twintig procent min-der uit dan vroeger. Ik bespaar voornamelijk op gas, wateren elektriciteit. Wij eten geen vlees of vis, reizen minder enkopen veel in de kringloopwinkel. Mijn kinderen maken daargeen problemen van. Als zij eens graag een bad nemen ofmet hun zakgeld iets willen kopen dat niet ecologisch is, danmogen zij dat.

WorkaholicsIk weet niet of iedereen zou kunnen leven zoals ik, maar voorvelen is het zeker mogelijk. Veel heeft met gewoontes temaken. Mensen denken dat ze pas gelukkig zijn als ze alleskunnen kopen wat ze willen. Maar hoe meer je hebt, hoe on-vrijer je bent. Het is trouwens gemakkelijker om ergens aante weerstaan als je het toch niet kan betalen. Mensen kijkensowieso te veel naar wat een ander heeft. Mijn tip? Trek jeminder aan van wat anderen van je denken.

Is nietsdoen ethisch verantwoord?Een mens kan zich het beste ontplooien als hij of zij een bij-drage kan leveren aan de maatschappij.

Iedereen gelukkig Als de meeste mensen werk hadden en hun werk graagdeden, dan zouden we een veel gelukkigere samenlevinghebben. Het bewust weten wat je wil doen en daarvoor kie-zen is heel belangrijk om gelukkig te zijn. Maar als je schul-den af te betalen hebt of je hebt geen goede opvoeding ofopleiding gekregen, dan is dat natuurlijk niet zo eenvoudig.

Iedereen heeft de kansom gelukkig te zijn.“ “Hoe meer je hebt, hoe

onvrijer je bent.“ “



teeds meer Belgen halen hogere diploma’s. Maar hoe meer diploma’s in

omloop, hoe lager hun waarde. Marc DeVos, hoogleraar Arbeidsrecht en directeur van denktank Itinera, waarschuwt voor deperverse effecten van de diploma-inflatie. “Op een bepaald moment zullen we ontdek-ken dat er weinig achter dat papiertje zit. Endat gaat ons zuur opbreken.”

Julie Van Garsse

Marc De Vos geeft zijn visieover de perverse effecten vande diplomarace

“Diploma-inflatie ismedaillemet tweekanten.”

Marc De Vos


Op een bepaald

moment gaan we

beseffen dat er

weinig achter het

diploma steekt, dat

het enkel op papier

wat waard is.

de bovenste sport van de ladder te klim-men. Uiteraard is de diplomatoename ookeen welvaartseffect. We worden steeds rij-ker en kunnen de studies van onze kinderenbekostigen. Hoger onderwijs is immers nogsteeds duur, ondanks de democratiserings-tendensen.

Daarnaast zie ik ook een cultureel motief:Belgen zijn diploma-fetisjisten. We beseffendat een hoger diploma onontbeerlijk is vooreen bloeiende carrière, en doen dan ookalles voor dat diploma. Hierdoor wordt hetvoor diegenen die niet verder studerensteeds moeilijker om een job te vinden.Want, naarmate het behalen van een di-ploma veralgemeend wordt, wordt de ver-eiste van een diploma om een job te krijgenook veralgemeend. Wat ons nog eens extraaanzet om een diploma te bemachtigen!Het gaat hier duidelijk om een selffulfillingprophecy: een gesloten circuit waarin vraagen aanbod elkaar langs alle kanten blijvenversterken. Ook de beleidsmakers draaienmee in deze zelfvoedende cyclus: omdat zeweten dan een diploma meer kansen biedt,nemen zij allerlei incentives opdat jongerenvoor dat begeerde stukje papier gaan.‘Meer gediplomeerden’ is zowat overal in deontwikkelde wereld een beleidsleuze. En zowordt dat diploma uiteraard de norm op dearbeidsmarkt.

U zegt dat de relatieve waarde van eendiploma daalt doordat quasi iedereener één heeft. Maar hoe zit het met dekwaliteit? Een relatieve ontwaarding is niet hetzelfdeals een absolute kwaliteitsafname. Tochmerk ik dat de lat om af te studeren steedslager ligt. Dat is een gevolg van het beleid.Omdat de overheid de doorstroming naareen diploma wil bevorderen, gaan de stan-daarden omlaag. Was een grootste onder-scheiding twintig jaar geleden een rariteit,dan hoort nu bij elke afstudeerlichting aande UGent een handvol rechtenstudenten totde uitverkorenen. Niet enkele, maar tiental-

Op dertig jaar tijd is het aantal universiteits-studenten in België verdubbeld, en aan dehogescholen zijn er nog meer leerlustigenbijgekomen. Marc De Vos spreekt in per-soonlijke naam en uit ervaring. De docentaan de Universiteit Gent (UGent) en de VrijeUniversiteit Brussel (VUB) ziet de aula’s elkjaar voller stromen. Ook merkt hij dat hetaantal afgestudeerde studenten elk jaar toe-neemt. Een diploma is dezer dagen meerdan ooit begerenswaardig én bovendienbinnen handbereik. Een goede zaak, vindtDe Vos, maar elke medaille heeft twee kan-ten. De diplomarace leidt immers ook toteen diploma-inflatie. In algemene maat-schappelijke en arbeidsmarkttermen, legtde docent uit waarom dit fenomeen nefastkan zijn.

Wat verstaat u onder de term ‘diploma-inflatie’?We evolueren naar een situatie waarin ieder-een een diploma heeft of moet hebben. Ditstukje papier is immers meer dan ooit eennoodzakelijke voorwaarde om in aanmer-king te komen voor een goedbetaalde func-tie. Een toegangsticket voor een boeiendejob, zeg maar. Maar doordat steeds meermensen een diploma behalen, daalt de re-latieve waarde van één diploma ten opzichtevan andere. Dezelfde inflatie geldt voor destudietijd die voorafgaat aan het behalenvan dat stukje papier. Denk maar aan de re-cente discussie om universitaire richtingente verlengen van vier naar vijf jaar. We stu-deren meer en langer. Om jezelf te onder-scheiden van anderen, moet je dus al tweediploma’s behalen, of drie. En liefst één vaneen prestigieuze buitenlandse universiteit.Of een doctoraat, en ook daar stellen we in-flatie en ontwaarding vast.

Deze inflatie kan je ook sociologisch verkla-ren. Iedereen weet dat je vandaag de dagzonder diploma gehandicapt aan je profes-sionele leven begint. Gediplomeerden ver-dienen nu eenmaal meer in de loop van huncarrière. Daaruit volgt de drang om tot op

“ “



waarbij een diploma iets formeels wordt inplaats van iets inhoudelijks. Door ons di-ploma-fetisjisme willen we dat stukje papierom het stukje papier, en niet om de vaardig-heden die het zou moeten garanderen. Bijeen sollicitatiegesprek worden skills of op-gedane ervaring daardoor minder relevantdan het voorgelegde papiertje. Dat zal onzeeconomie zuur opbreken. Op een bepaaldmoment gaan we immers beseffen dat erweinig achter het papiertje steekt, dat hetenkel op papier wat waard is.

Die andere kant van de medaille is in eersteinstantie niet zichtbaar: meer mensen zijnhoogopgeleid en krijgen goede jobs. Westaan er niet bij stil of die diploma’s intrinsieknodig zijn, of ze relevant zijn voor de uiteinde-lijke loopbaan en wat hun impact is op de be-schikbaarheid van talent. De grens tusseneen gezonde evolutie van de economie naar

len rijven een grote onderscheiding binnen.Een grootste onderscheiding betekendevroeger een gemiddelde van achttien optwintig, nu is dat zeventien. Een grote on-derscheiding zakte van zestien naar vijftien.Ook de eindexamens, dé test van een uni-versitaire opleiding, worden opgedeeld insemesterexamens. Bovendien kan elke stu-dent een aangepast studietraject volgen. Envrijstellingen haal je al met tien op twintig,terwijl dit vroeger twaalf was en de generatiedaarvoor veertien.

Op zich is het een goede zaak dat meermensen een diploma halen. Het is ook evi-dent dat iedereen een zeker basisniveauvan kennis moet hebben waarvoor een di-ploma symbool staat. Mijn bekommernisbetreft vooral het hoger onderwijs. Gevaar-lijk is daar de andere kant van de diploma-inflatie. We evolueren naar een situatie

Belgen zijn diploma-fetisjisten.“ “


Iedereen met een halve gram verstandwil absoluut hoger onderwijs doen,waardoor we een artificiële schaarstecreëren op de arbeidsmarkt.“ “

een steeds hoger opgeleide context en eensituatie waarbij iedereen meedraait in een zelf-voedende cirkel is bijgevolg moeilijk te trek-ken. Dit geldt trouwens niet alleen in België.

Zien we nu reeds perverse effecten vandeze diplomarace op de arbeidsmarkt? Absoluut. Door de boom van diploma’skrijg je een concentratie aan de top: ieder-een met een halve gram verstand wil abso-luut hoger onderwijs doen. Daardoorcreëren we een artificiële schaarste op dearbeidsmarkt in de lagere jobcategorieën.Onze economie zit met een heleboel tech-nische knelpuntberoepen, waarvoor je juistniet hoogopgeleid moet zijn. Ondernemin-gen lossen dit vaak op door buitenlandsewerkkrachten aan te nemen of naar het bui-tenland te verhuizen, waar wel menselijkkapitaal aanwezig is.

Ook merken we dat het middenkader, metfuncties die een voortgezette, maar daaromgeen hoge opleiding vragen, nu een afval-bak wordt. Leerkrachten, bijvoorbeeld,moeten niet extreem hoogopgeleid zijn.Vroeger waren leraars dé intellectuelen: denormaalschool was de universiteit voor dearmen. Nu studeren even intelligente men-sen langer en behalen ze hogere diploma’s.Maar met een dergelijk cv willen ze niet inhet middenkader werken, dat bijgevolgwordt ingevuld door mensen die lager op de

ladder staan. Persoonlijk ben ik hier heel be-kommerd om, want het onderwijs is debasis voor onze toekomst. Als we niet zor-gen dat er uitstekende mensen voor de klasstaan, verknallen we alles. Daarom moetenwe dringend de diplomavereisten voor on-derwijzers verhogen, of de productiviteit inhet onderwijs verhogen opdat we aantrek-kelijkere lonen en arbeidsvoorwaarden zou-den kunnen bieden.

Ten slotte oefenen heel wat hoogopgeleidemensen jobs uit die, ook al zijn ze interes-sant en goedbetaald, niets te maken heb-ben met hun opleiding. Deze mensen zijn invele gevallen overgeschoold of simpelwegverkeerd geschoold, wat bewijst dat een di-ploma meer fungeert als toegangsticket danals garantie voor reële skills. We zitten dusmet een enorme verspilling van tijd en talent.Deze personen hadden misschien perfectdezelfde job kunnen uitoefenen met eenlager diploma. Alleen is dit zeer moeilijk aante tonen, omdat ze deze job dan - dooronze diploma-geobsedeerde maatschappij- misschien nooit gekregen hadden.

Zal de slinger, door deze perverse ge-volgen, binnenkort niet vanzelf de an-dere richting uitslaan? Het is mogelijk dat mensen minder diploma’szullen halen of zich zullen herscholen. Dit ver-onderstelt een echte bewustwording van de

gevaren achter de diploma-inflatie. Watmoeilijk is, want de bottomline is positief: al-tijd meer mensen hoger opgeleid. Het pro-bleem is wat er achter de bottomline zit: deaansluiting tussen het onderwijs en de ar-beidsmarkt. Spijtig genoeg spreken analys-ten meestal over de arbeidsmarkt alsarbeidsmarkt en blijven ze nogal blind voorde instroom in deze markt vanuit het onder-wijs, nochtans een essentiële beleidszaak. Ikdenk dat we ons land geleidelijk aan meer enmeer bewustwording zullen zien over het be-lang van goede onderwijskeuzes.

Dit zal gaandeweg gebeuren. Vandaag dedag trekken steeds meer mensen aan dealarmbel. Er werden al voorstellen gedaanom het inschrijvingsgeld voor richtingen dieleiden tot oververtegenwoordigde jobs teverdubbelen, en de inschrijving voor richtin-gen die uitgeven op knelpuntberoepen, tevergemakkelijken. Door deze politiek vanontrading en aanmoediging zou de instroomgestuurder kunnen verlopen. Toch is er ookdiepgaander denkwerk nodig, want struc-turele veranderingen zijn onontbeerlijk. Bij Itinera weten we waar we ons volgend jaarmoeten op toeleggen.



Uganda

KinderarbeidOngeveer 1,76 miljoen Ugan-

dese kinderen tussen vijf en zeventien jaar oud verrichten

kinderarbeid. Bron: International Labour Organization

(Internationale Arbeidsorganisatie).

Gegevens van april 2009

AngolaMeeste doden

Jaarlijks sterft 2,34 procent vande Angolese bevolking. Het land

is daarmee de trieste koploperinzake sterftecijfers.

Bron: Central Intelligence Agency

Mexico

Rijkste man ter wereldDe Mexicaan Carlos Slim is de rijkste mens ter wereld.

In maart 2011 beschikte de man over een nettovermogen

van 74 miljard dollar. Bron: Forbes

NoorwegenOntwikkelingsgraadNoorwegen heeft de hoogsteontwikkelingsgraad (HDI) ende Democratische RepubliekCongo de laagste.Bron: United Nations Developement

Programme, het ontwikkelingspro-

gramma van de Verenigde Naties

Frankrijk

Oudste persoon ter wereldJeanne Calment (geboren in1875 en gestorven in 1997)

werd 122 jaar oud.Bron: Wikipedia

Verenigde Staten

ZwaarlijvigheidIn 2010 leed 33,8 procent vande volwassen Amerikanen aan

obesitas (BMI van dertig ofhoger). In 1997 was dit nog

maar 19,4 procent. Bovendienheeft 74,6 procent van alle Ame-rikanen een BMI van vijfentwintig

of meer. Bron: Centers for Disease Control and

Prevention

Niger

Aantal geboortes per vrouwEen Nigeriaanse vrouw krijgt ge-

middeld 7,19 kinderen. InMacau en Hongkong heeft een

vrouw gemiddeld 0,9 kind. Bron: United Nations World Population

Prospects

Guatemala

Harde werkersVrouwelijke arbeidsters in de

textiel- en voedingsmiddelen -industrie in Guatemala werkengemiddeld elf uur per dag, zesdagen per week. 12,4 procent

van de arbeidsters in de voedingsmiddelenindustrie heeft

zelfs geen rustdag. Bron: Médecins du Monde

(Dokters van de Wereld)

Facts & figures


Oekraïne

Meeste olympische medaillesDe gymnaste Latynina Larisabehaalde maar liefst achttienmedailles op de OlympischeSpelen voor Oekraïne, dat toennog tot de voormalige Sovjet-Unie behoorde.Bron: The Olympic Movement

Monaco

Hoogste levensverwachtingIn Monaco lag de gemiddeldelevensverwachting in 2011 op89,73 jaar. In België is dit 79,51jaar. Over het algemeen levenvrouwen langer dan mannen. Bron: Central Intelligence Agency

China

WiskundeknobbelsDe winnaar van de WiskundeOlympiade 2011 was China, ge-volgd door de Verenigde Statenvan Amerika en Singapore.Bron: International Mathematical Olympiad

Japan

Dood door overwerkIn Japan sterven jaarlijks eenduizendtal mensen door karoshiof “plotselinge dood door over-werk”. Het Japans ministerievoor arbeid meldt verder nogtienduizend mensen die stervenaan de gevolgen van stress ofteveel werk, en dertigduizendmensen die zelfmoord plegenvanwege de stress op het werk. Bron: www.kirainet.com/

India

Bevolkingsgroei In India groeide de bevolkingtussen 1990 en 2010 met zo-maar even 320 miljoen. Dehoogste groei is evenwel vast testellen in Qatar (174 procent) ende Verenigde Arabische Emira-ten (140 procent). Op dit mo-ment leven er zeven miljardmensen op de aarde. In 1950waren we nog met 2,5 miljard.Bron: Wikipedia

Oman

Hoogste percentage van BBPvoor defensieOman spendeert 11,4 procentvan zijn BBP aan defensie-uitga-ven. Ijsland is dan weer hetmeest vredelievende land. Bron: Central Intelligence Agency

Qatar

Hoogste groei BBPHet BBP van Qatar groeide in2010 met maar liefst 16,3 pro-cent.Bron: Central Intelligence Agency

Swaziland

HivIn Swaziland is 25,9 procent vande bevolking tussen 15 en 49jaar hiv-positief. Bron: Central Intelligence Agency


mateursporters nemen hun hobbysteeds serieuzer. Ze willen niet enkelmeedoen aan een marathon, maarhem ook uitlopen. Paul De Knop,

amateursporter en rector van de Vrije UniversiteitBrussel laat zijn licht schijnen over het toene-mende succes van sport en de grenzen van pres-tatiedrang. “Mensen associëren zich graag methet succes van hun helden en doen voor eenstuk aan kopieergedrag.”

Olivier Beys

Sport: van ontspanningtot obsessie


Paul De Knop over de toenemende ambities vansportliefhebbers

Paul De Knop


Voor wie nooit

beweegt, is sport een

regelrechte hel, maar

eens je het gewend

bent, voel je je veel

beter.om de hoek. We weten dat het bestaat bijstudenten tijdens de examens, alleenspreekt niemand erover. En aan de handvan de verkoopscijfers van viagra is het zoklaar als een klontje dat mensen prestatie-versterkende middelen nemen.

Stel: je hebt getraind voor een marathon,maar net niet genoeg om hem uit te lopen.Wel, het is geweten dat sommigen dan naardoping grijpen. Ik ga daar niet flauw overdoen. Zo wilt niemand toch geopereerdworden door een arts met een bibberendehand? Wel, het middel waarmee de arts z’nhand stabiliseert en hem doet presterenwordt ook door boogschutters gebruikt.Maar het is typisch dat zoiets in de sportniet aanvaard wordt. Voor alle duidelijkheid:ik vind dat terecht, je bedriegt jezelf en an-deren. Maar ik kan me wel voorstellen datde verleiding groot is als je net niet dat ul-tieme doel behaalt en anderen wel.

Waar ligt dan precies de grens?Jean-Marie Dedecker heeft ooit voorgestelddat doping moet toegelaten worden om een“eerlijkere” sport te maken. Ik ben daar ra-dicaal tegen. Als je alles toelaat, heb je na-melijk de zekerheid dat iedereen het ookeffectief zal doen. Maar het blijft een moei-lijke zaak. Koffie bijvoorbeeld, is dat dopingof niet? Daarom vind ik het goed dat er spe-cialisten zijn die dat bepalen. De sport heeftzo zelf bepaald wat kan en niet kan. Waarzie je dat nog? Niet onder studenten, politiciof in de cultuursector. Voor mij is het belang-rijk of het natuurlijk of onnatuurlijk is. Hetnemen van voedingssupplementen, van vi-taminen, die overigens niet gezond blijkente zijn, is vooral ingegeven door de commer-cie. Ik leg aan mezelf op dat ik zo’n zakenniet neem, maar ik kan dat want ik doe niet

aan competitiesport. Waar de preciezegrens ligt weet ik ook niet, maar de sport-wereld durft de discussie tenminste aan-gaan.

Hoe ver gaat u in sport?Ik verbied mezelf om stimulerende middelente nemen. Wel sport ik intensief. Ik ben 57jaar. Als ik niet de fysieke conditie had die iknu heb, zou ik niet doen wat ik nu doe. Ik staconstant onder druk, mensen staan niet aanmijn deur om te zeggen wat een prachtigecampus de VUB is, maar wel om te zeggenwat er zoal misloopt. Wilfried Martensschreef ooit dat het geheim om de urenlangeconclaven te doorworstelen een flinke dosissport is. Anderen zoeken vaak hun toevluchttot alcohol, roken of andere middelen. Voormij is dat fietsen. Het is een vorm van versla-ving, van doping zou je zelfs kunnen zeggen,want ik sport om beter te presteren. Daaromkan ik bijvoorbeeld gerust negen uur verga-deren zonder te eten. Tegelijk is fietsen nietalleen een uitdaging, maar ook een prach-tige ervaring in de natuur.

Sporten is in dezer dagen. Hoe verklaart u dat? Door de moderne beschaving zijn we an-ders gaan leven en bewegen we minder.Nochtans is daar een grote behoefte aan.Zonder beweging degenereer je. Voor wienooit beweegt, is sport een regelrechte helmaar eens je het gewend bent, voel je jeveel beter. In dat opzicht is sport niet zo’nverwonderlijke hobby, ik ken geen enkelvrije tijdsgebeuren dat zo wijdverspreid is.Niet alleen in de actieve zin, maar ook pas-sief: mensen worden bewogen door sport.Ik herken dat ook in mezelf: bewegen heeftme altijd enorm bewogen.

Het eigenaardige is dat men vroeger begonte sporten wanneer men afstudeerde in hetsecundair. De sport is immers ontstaan bin-nen universiteiten zoals Cambridge, Oxfordenzovoort. Nu verschuift alles naar jongereleeftijden: er bestaan zelfs competities voorvijfjarigen. Achttien jaar is nu net de leeftijddat men gaat studeren en afhaakt, of alles-zins minder sport. Daarna gaat iedereenwerken en verzeilen heel wat mensen in deratrace, met een sterke prestatiedruk als ge-volg. Om dat lang vol te houden moet eenmens fysiek in orde zijn, en dan komt sportwel weer van pas.

Heel wat amateurs gaan net als professionals tot het uiterste,waarom eigenlijk?To win silver is to lose gold. Deelnemen is allang niet meer belangrijker dan winnen.Laten we eerlijk zijn, competitie is ingebak-ken in de mens. Het wordt ook aangeleerdop school. De maatschappij wordt boven-dien competitiever in al haar geledingen, endus ook in de sport. Dan loert de verlokkingvan middeltjes die je beter doen presteren

“ “


ren de auteurs het fenomeen. Vervolgensstaan ze stil bij de omvorming van een de-motie- naar een remotieproces. Ten slottebieden ze nuttige tips voor zowel werkne-mers, werkgevers als HR-verantwoordelij-ken. Daarbij geven ze het woord ook aanpsychologen en juristen.

Wie een volledig overzicht van het feno-meen wil én op zoek is naar goede raad, ishier aan het juiste adres. Het boek is onge-twijfeld een must have voor iedereen diebetrokken is bij demotie.

En vooral: hoe maak je van een demotieeen remotie, oftewel van een degradatieeen heroriëntering?

In het boek praten Fernand Koekelberg (fe-derale politie), Peter Leyman (Volvo), MimiLamote (C&A), Ludo Busschots (VRT) entien minder bekende Belgen over hun aldan niet gedwongen carrièrewending.

Daarnaast schetst Remotie op een heldereen vlot leesbare manier in drie delen deproblematiek van demotie. Eerst analyse-

Sommige werknemers zetten vrijwillig eenstap terug in hun bedrijf of hun carrière,omdat ze meer vrije tijd willen of strevennaar een groter evenwicht tussen hunwerk- en privéleven. Soms worden mensenechter ook gedwongen om hun carrière opeen lager pitje te zetten. Dit gebeurt door-gaans na een interne ruzie of als gevolgvan een besparingsronde of een fusie.

Demotie brengt heel wat emoties en vra-gen met zich mee. Hoe bereid je een vrij-willige demotie voor? Hoe ga je om meteen gedwongen stap terug? Wat bete-kent dit voor je reputatie? Mag een werk-gever je loon verlagen? Hoe zorg je alswerkgever dat je werknemer gemotiveerdblijft? Is demotie een oplossing voor hetvergrijzingsvraagstuk in onze maatschap-pij? Waarom is demotie nog altijd taboe?


boek RemotieEen stap terugis een stapvooruitTanja Verheyen en Bob VermeirWolters Kluwer, 2011ISBN: 9789046528303

In vele bedrijven zetten mensen een stapterug in hun carrière. Men noemt dit demotie, het tegenovergestelde van promotie. Deze degradatie gebeurtsoms vrijwillig, soms wordt een werkne-mer hiertoe gedwongen. De auteurs vanRemotie tonen aan hoe je hiermee om-gaat en breken daarbij een lans voor determ remotie. Deze impliceert dat demo-tie niet negatief moet uitdraaien, maareen stap vooruit kan betekenen.

Franky Bussche


maakt duidelijk dat de groeiende tijdsdrukeen verhaal is van de maatschappij en hetindividu bijgevolg overstijgt.

“Een goed onderbouwde uiteenzetting”,klonk het achteraf vanuit het publiek. “Delezing biedt stof tot nadenken.”

Meer info over Dirk Geldofen zijn werk: www.dirkgeldof.beJe kan er het boek Ont-haasting. Op zoek naar tijdin de risicomaatschappij(Houtekiet 2001) gratisdownloaden.

door een goed gevulde agenda waarbij‘moeten’ centraal staat. We ‘moeten’ nognaar de sauna met de geschenkbon dievolgende week vervalt.”

Wie graag wil weten waaraan zijn mede-mens zijn tijd spendeert, kan volgens Geldof terecht op de website www.tijdsonderzoek.be. Dit onderzoekgaat over de collectieve ritmes van de ge-zinnen in Vlaanderen. Zij worden elke se-conde gevolgd. De steeds wijzigendegrafiek geeft een beeld van de gemiddeldetijdsbesteding van de Vlaming.

Tijdsdruk wordt vaak geïndividualiseerd,zoals in de resem boeken over timema-nagement. Ook psychologische onthaas-tingsboeken slaan de lezer om de oren metpersoonlijke tips. Geldof vertrekt echtervanuit een sociologische invalshoek en

Wanneer we het hebben over – om hetmet de woorden van Bram Vermeulen tezeggen – de “wedstrijd tegen de tijd”, isprofessor Dirk Geldof de geknipte persoon.Zijn boek Onthaasting. Op zoek naar tijd inde risicomaatschappij verscheen in 2001,maar het thema is meer dan tien jaar laternog steeds even actueel.

Volgens Geldof ontstond de onthaastings-beweging in de jaren negentig. Het begripverwijst naar het loslaten van de gaspeda-len van ons eigen leven om de kwaliteit vandit leven te verhogen. Tijdens de lezing be-lichtte de docent de oorzaken en gevolgenvan de groeiende tijdsdruk en zocht hijeveneens naar een duurzaam tijdsbeleid.Daarbij wisselde hij droge theorie af met uithet leven gegrepen voorbeelden, à la “Wezitten op zondag niet meer op een stoelaan de voordeur. Onze vrije tijd verdicht

Stilstaan bij

Verslag van Dirk Geldofs lezing over onthaasting

Dirk Geldof

Druk, druk, druk! In een maatschappij waar alles razendsnel voorbijflitst, hebben we steeds vaker hetgevoel geen tijd te hebben. Stress op de werkvloerstijgt en ook in onze vrije tijd willen we duizend-en-een dingen doen. Het huisvandeMens Gent stondhier even bij stil. Op 6 oktober 2011 trakteerde professor Dirk Geldof het VC Geuzenhuis op de lezing Onthaasting. Anders denken over tijd en tijdsdruk.

Anniek De Pauwvrijzinnig humanistisch consulent

huisvandeMens Gent



Een job dichtbij huis,veel verlof en genoegvrije tijd na de werk-uren. De Millennialsbetreden de arbeids-markt met hoge eisen.Evenwicht tussen werken privé vinden dezejongeren een voor-waarde om aan de slagte gaan. Tenminste,dat is het beeld datstudies en media vanhen ophangen. Maarklopt dit wel?

Julie Van Garsse

De Millennials - ook wel Ge-neratie Y genoemd - zijn ge-boren tussen het middenvan de jaren ’80 en het mid-den van de jaren ’90, al va-riëren deze grenzennaargelang de studie. Zekeris wel dat ze rond 2010 hunintrede doen op de arbeids-markt. En daar hebben zevolgens onderzoekers heelwat te bieden. De multitas-kende netwerkbeesten goo-chelen met technologie enhebben lak aan hokjesden-ken. Maar de Millennialsstellen ook hoge eisen aanhun werkgevers, die zichaan hen dienen aan te pas-sen en niet andersom. Datblijkt uit het in juni versche-nen boek De grenzeloze ge-neratie en de onstuitbareopmars van de B.V. IK van on-derzoeksbureau Motivaction.Werk is voor jongeren meereen noodzaak om in levens-behoeften te voorzien daneen roeping. Maar geenwoord zonder wederwoord*:

*Deze namen zijn fictief, dit om deprivacy van de geïnterviewden terespecteren.

Laura (26): “Werkdruk in onze maat-schappij ligt te hoog.”

“Werk betekent voor mij: geldverdienen om op reis te kunnengaan. Daarnaast wil ik mijn tijdook nuttig besteden. Als loop-baanbegeleidster vind ik mijnjob maatschappelijk relevant.Toch zou ik liever halftijds ofvier vijfde werken en de vrijge-komen tijd investeren in naai-lessen of een cursus capoeira.Nu volg ik de lerarenopleidingen yoga. Mijn droom is om éénvan deze passies professioneeluit te bouwen. Zo zou ik graagéén dag per week yogalesgeven aan vluchtelingen. Ditzou voor mij persoonlijk zinvol-ler zijn. Sowieso vind ik dat dewerkdruk in onze maatschappijte hoog ligt, kijk maar naar alde scheidingen en burn-outs.Lukt het niet om mijn huidigejob beter af te stemmen opdeze plannen, dan denk ikeraan om op te stappen ennaar het buitenland te trekken.”

Thomas (25): “Werkleven mag persoon-lijk leven niet domineren.”

“Ik draai als journalist gemid-deld negen uur per dag. Teveel, zeker in verhouding metmijn loon. Bovendien heb ikheel onregelmatige uren en legik elke dag veertig kilometer afnaar mijn werk. Ik vind dat jewerkleven nooit je persoonlijkeleven mag domineren. Spijtiggenoeg is dit in werkelijkheidwel het geval. Zo kan ik nu on-mogelijk mijn hobby, fotografie,professioneel uitbouwen. Enals je je kwaliteiten niet kan ont-wikkelen, raak je volgens mijsnel afgestompt. Daarom kijk ikstilaan uit naar nieuwe uitdagin-gen. Een andere job met be-tere voorwaarden staatbovenaan mijn verlanglijstje,maar ook het idee van eenloopbaanonderbreking laat meniet los.”

Annabelle (23): “Veel vrije tijd is belangrij-ker dan een mooi loon.”

“Voldoening in je job is voor mijeen absolute prioriteit. Op hetwerk vraag ik dan ook aller-hande cursussen aan en pro-beer ik zoveel mogelijk bij teleren. Veel vrije tijd komt op detweede plaats van mijn ver-langlijstje. Dat vind ik belangrij-ker dan een mooi loon. Ik zounooit carrière willen maken tenkoste van hobby’s, vrienden enfamilie. Zo heb ik bijna elkeavond iets te doen: een etentjemet vriendinnen, een bezoekjeaan de fitness of een cursusglasjuwelen maken. Idealiterzou ik dan ook opteren vooreen halftijdse job, maar leukedingen zijn spijtig genoeg zel-den gratis. Momenteel werk ikdus hard overdag en verplichtik mezelf om het werk achterme te laten zodra ik rond halfzes naar huis ga. Dan is het tijdvoor ontspanning.”

Millennials...


Maarten (24): “Ik wil op deze leeftijd geenopofferingen maken voormijn werk.”

“Ik ben voltijds leerkracht En-gels. De keuze voor het onder-wijs is louter ingegeven door deuren: ik werk zo’n zeventienuren per week, wat in anderesectoren neerkomt op een half-tijdse job. Ook de verlofregelingis ideaal. Op deze leeftijd wil ikgeen opofferingen maken voormijn werk. Al twee jaar werk ikom te reizen en neem ik enkeltijdelijke onderwijsjobs aan. Alwoon ik sinds kort alleen envoel ik dat ik op een keerpuntben beland. Het is misschientijd om uit te kijken naar eenduurzamere carrière, die metoelaat te sparen en een appar-tementje te kopen. In dat gevalzoek ik een andere job. Ik haalte weinig voldoening uit het les-geven en wil dus gerust watverlof opofferen voor een jobmet meer inhoud… al blijft va-kantie zeer belangrijk!”

Lieven (26): “Eigenlijk is mijn job vooreen groot stuk mijn hobby.”

“Samen met een vriend run iksinds kort een eigen bedrijfje.Wij draaien dus lange dagen.Ook zondag hangt eraan, envaak zeg ik privé-afspraken af.Tijd voor hobby’s is er niet.Wanneer ik toch eens in dezetel plof, lees ik vaak nogblogs of boeken voor het werk,al sluit dit aan bij mijn persoon-lijke interesse. Eigenlijk is mijnjob voor een groot stuk mijnhobby. Het is een enorme uit-daging die ik met plezier aanga.De scheidingslijn tussen werken privé is daarom ook moeilijkte trekken. Ik ervaar niet dat ikte hard werk; juist omdat hetvoor mijn eigen rekening is.Eens ik aan kinderen begin, ishet wel mogelijk dat ik een ver-snelling lager schakel en op-nieuw als werknemer aan deslag ga.”

Adèle (22):“Werk komt op de tweedeplaats, hobby’s op de eer-ste.”

“In mijn leven zet ik werk heelbewust op de tweede plaats enhobby’s op de eerste. Ik werkom te leven en niet andersom.Zou ik mijn huidige loon kunnenbehouden met een halftijdsejob, ik zou niet twijfelen. Dit wilniet zeggen dat mijn job me to-taal niet boeit. Ik ben leerkrachtFrans en kijk dus ook graagnaar Franse films en leesFranse boeken. Ik weet ge-woon niet of ik in de wieg bengelegd voor het onderwijs. Iksteek er bijzonder veel energiein, maar heb het gevoel dat ikweinig terugkrijg. Daarom hebik ook nood aan veel hobby’sbuiten de klas, die me wel vol-doening geven. Sowieso trek iker over drie jaar een jaartje tus-senuit.”

Matthias (27): “Wie zich goed voelt, werktbeter.”

“Evenwicht is iets waarnaar ikvoortdurend op zoek ben. Zoheb ik voor mezelf de keuzegemaakt om een flexibelschema te volgen: vier dagenper week werk ik in een archi-tectenbureau en vrijdag neemik vrijaf. Die dag maak ik meu-bels in mijn eigen atelier. Zelf -ontplooiing vind ik enormbelangrijk. Het laat je toe jegoed te voelen. En wie zichgoed voelt, werkt beter. Ookverlof is van levensbelang. Ui-teraard zou ik graag, net als zo-velen, een wereldreis maken,maar als zelfstandige is ditquasi onmogelijk. Tenzij ik be-slis om mijn carrière helemaalom te gooien. Architect is im-mers een hondenjob: interes-sant maar slecht betaald. Eeneigen bureau opstarten is eenoptie, maar dan wordt hetzeker tien jaar de broeksriemaanhalen.”

...vinden privé belangrijker dan werk


Harder, Faster, Stronger! · 2017-11-13 · professor Gedragsbiologie ... Dossier deMens.nu Magazine | 3 Er is altijd iemand die meer wil, wat leidt tot agressie. Het dominantie -

Documents