Glossae ad ALCHORAN LATINUM Roberti Ketenensis translatoris, … · 2015. 4. 9. · Glossae ad ALCHORAN LATINUM 85 medieval encounters 21 (2015) 81–120 el Cristianismo, hacen pensar

brill.com/me

MedievalJewish, Christian and Muslim Culture

Encountersin Confluence and Dialogue

Medieval Encounters 21 (2015) 81–120

© koninklijke brill nv, leiden, 2�15 | doi 1�.1163/15700674-12342184

Glossae ad ALCHORAN LATINUM Roberti Ketenensis translatoris, fortasse a Petro Pictauiense redactae: An Edition of the Glosses to the Latin Qurʾān in BNF MS Arsenal 1162

José Martínez-GázquezDepartament de Ciències de l’Antiguitat i de l’Edat Mitjana, Edifici B, Universitat Autònoma de Barcelona, 08193 Bellaterra (Barcelona), Spain

e-mail: [email protected]

Abstract

Robert of Ketton completed his translation of the Qurʾān in Latin in 1143 at the behest of Peter the Venerable. This translation, the first into any Western language, was highly influential on later encounters with the Qurʾān by Western Christians, being published in 1543 and used extensively in polemical writing on Islam and by future translators of the Qurʾān. The oldest manuscript of Ketton’s Qurʾān, Bibliothèque National de France, ms. Arsenal 1162, contains numerous Latin glosses to the text, both polemical and philo-logical, only some of which have been properly studied. This article offers the first full edition of the Latin glosses to Ketton’s Latin Qurʾān in ms. Arsenal 1162, facilitating the further study of the history of Latin Qurʾāns and of Christian–Muslim relations in the Middle Ages.

Keywords

Latin Qurʾān – Alchoran latinus – glosses and commentaries on the Qurʾān – Peter the Venerable – Robert of Ketton – Peter of Poitiers

Introduction

El conjunto de los textos islámicos árabes que se tradujeron al latín por orden de Pedro el Venerable en las riberas del Ebro, probablemente en Tarazona en

82 Martínez-Gázquez

medieval encounters 21 (2015) 81–120

1143, constituyen un Corpus de textos que llamamos Corpus Islamolatinum y no Corpus Toletanum, atendiendo a su contenido de textos islámicos vertidos al latín, ya que ninguno de ellos fueron traducidos en Toledo, según prueban las indicaciones de Pedro el Venerable en varios de sus escritos y los Incipits de los manuscritos que los contienen.

Sed et totam impiam sectam uitamque nefarii hominis ac legem, quam Alkoran id est collectaneum praeceptorum appellauit sibique ab angelo Gabriele de caelo allatum miserrimis hominibus persuasit, nihilominus ex Arabico in Latinitatem perduxi interpretantibus scilicet uiris utriusque lin-guae peritis, Rotberto Kettonnsi de Anglia, qui nunc Pampilonensis eccle-siae archidiaconus est, Hermanno quoque Dalmata, acutissimi et litterati ingenii scolastico, quos in Hispania circa Hiberum astrologicae arti studen-tes inueni, eosque ad hoc faciendum multo precio conduxi.1

De estas obras, la traducción del Corán al latín por primera vez por parte de Robert de Ketton fue de capital importancia para la percepción del Islam por parte de los cristianos de Occidente.2 Según escribe J. Kritzeck analizando glo-balmente los objetivos del viaje del Abad de Cluny a España en 1142–1143,

As important as the financial results of Peter’s journey undoubtedly were for Cluny, it produced an infinitely more important result, totally inci-dental to the others and probably also unpremeditated, which marks that journey as a momentous event in the intellectual history of Europe. For in its course Peter conceived, planned, and sponsored his project to study, comprehensively and from original sources, the religion of Islam.3

Quería así Pedro conocer de primera mano el origen, la vida, las normas de conducta y la doctrina de Mahoma, tomando todas las precauciones necesa-rias para llegar a este conocimiento con todas las garantías:

1 James Kritzeck, Peter the Venerable and Islam (Princeton, NJ: Princeton University Press, 1964), Text 3, “Epistola Petri Cluniacensis ad Bernardum,” 212; Petrus Venerabilis, Schriften zum Islam, ed. R. Glei (Altenberge, 1985), “Epistola de translatione sua ad Bernardum Claraeuallis,” 2, 22–24.

2 José Martínez Gázquez, “Observationes a la traducción latina del Corán (Qur’ān) de Robert de Ketton,” en Les traducteurs au travail. Leurs manuscrits et leurs méthodes, ed. Jacqueline Hamesse, Textes et études du Moyen Âge, 18, 115–127 (Turnhout: Brepols, 2001); M. Barceló and J. Martínez Gázquez (eds.), Musulmanes y cristianos en Hispania durante las conquistas de los siglos XII y XIII (Barcelona: Bellaterra, 2005).

3 James Kritzeck, Peter the Venerable and Islam, 14.

83Glossae ad ALCHORAN LATINUM


Contuli ergo me ad peritos linguae Arabicae, ex qua procedens mortiferum uirus orbem plusquam dimidium infecit. Eis ad transferendum de lingua Arabica in Latinam perditi hominis originem, uitam, doctrinam, legemque ipsamque Alchoran uocatur tam prece quam precio persuasi.4

El ms. 1162 de la Biblioteca El Arsenal de París, el más antiguo de los que se conservan y que podría ser la copia que se envió al Abad de Cluny (en opinión de Marie-Thérèse d’Alverny), presenta numerosas glosas, reproducidas por varios de los 24 manuscritos que contienen estos textos. La edición y estudio de dichas glosas nos permite conocer muchos de los puntos de vista que tuvie-ron en su análisis los lectores de dichas traducciones a lo largo de los siglos. Efectivamente, se puede constatar en las copias sucesivas de los textos que se copiaron hasta bien entrada la Edad Moderna en el siglo XVI, que el corpus de glosas inicial que presenta el ms. 1162 de la Biblioteca del Arsenal de Paris, no fue un conjunto fijo que se transmitiera como un texto cerrado, sino que en cada nueva copia del Alchoran Latinus la reproducción de las glosas fue una elección de cada copista según los criterios del momento, llegando incluso, en varios manuscritos, a no reproducirlas o a eliminar la totalidad de ellas. En los manuscritos que las reproducen percibimos gran libertad de uso, y así en el ms. Vaticanus latinus 4071 mantiene en gran parte las glosas del ms. 1162, pero eliminando o añadiendo glosas en función de los temas y aspectos que quiere resaltar. Igualmente ocurre en el apéndice de comentarios que recoge Th. Bibliander en la edición del Alchoran Latinus de 1543.5

Ya se han realizado algunas aproximaciones a la problemática de las glosas, y así d’Alverny analizó brevemente el tema de las glosas al Corán latino como una parte de su presentación de las traducciones latinas del Corán de Robert de Ketton y de Marcos de Toledo. Estudió globalmente su estructura, su conte-nido y el problema de la autoría de estas glosas.6 En su trabajo considera que el conjunto del Corpus de textos cuya traducción impulsó el Abad de Cluny en su

4 Kritzeck, Peter the Venerable and Islam, Text 6, “Liber contra sectam siue haaeresim sar-racenorum,” 229; Petrus Venerabilis, Schriften zum Islam, ed. R. Glei, “Liber contra sectam Sarracenorum,” 52–54.

5 Theodore Bibliander, Machumetis Saracenorum prinicpis, eiusque successorum vitae, doctrina ac ipse Alcoran . . . (Basel: Ioannes Oporinus, 1543).

6 Podría tratarse de Pedro de Poitiers, secretario personal del Abad de Cluny, que había recibido el encargo de ayudar al equipo de traductores en la tarea encomendada por Pedro el Venerable. M.-Th. d’Alverny, “Deux traductions latines du Coran au Moyen Âge,” Archives d’histoire doc-trinale et littéraire du Moyen Âge 16 (1947–1948): 98–103. Reeditado en M.-Th. d’Alverny, La connaissance d’Islam dans l’Occident médiéval, ed. Ch. Burnett (Aldershot: Variorum, 1994), a, nº I.



viaje a España en 1142–1143 presenta una estructura global en la que se integran todas sus partes por la que se puede pensar que hubo una persona que supo tener tal visión de conjunto y llevar a cabo esta integración.

El manuscrito 1162 de la Biblioteca del Arsenal en París de mediados del s. XII podría ser un testimonio de la versión primitiva original de este conjunto. Tal misión pudo ser realizada por Pedro de Poitiers al que se refiere Pedro el Venerable en sus obras y en la Epístola a Bernardo de Clairvaux como su secre-tario y hombre de confianza. En ellas indica que lo integró en el equipo de traductores para que ayudase a darle un nivel digno a la traducción latina. También el propio Pedro de Poitiers en la dedicatoria de su resumen de la obra del Abad, Contra sectam siue haeresim Saracenorum, da a entender que ha intervenido en estos trabajos y ha puesto a punto una labor de preparación de los textos para que sirvan para la refutación del Islam que era la principal misión para la que se habían impulsado:

Mitto uobis capitula quae Ioannem perdidisse mandastis, et credo quod multo distinctius ordinata sint quam ante. Siquidem ita modo praenotata sunt, sicut agere coepistis, uel si tamen uobis uidetur deinceps acturus estis contra illos uere inimicos crucis Christi. Ex multa uero fiducia qua ingenium uestrum noui, si quid addere uel mutare praesumpsi, et hoc uobis ita placue-rit, maneat; sin autem, uestrum est corrigere quod errauerimus. Capitulum etiam quod est ibi de uxoribus turpiter abutendis, non uos ullo modo scan-dalizet, quia uere ita est in Alchorano, et sicut ego in Hispania pro certo, et a Petro Toletano, cuius in transferendo socius eram, et a Roberto Pampilonensi nunc archidiacono audiui, omnes Saraceni hoc licenter, quasi ex praecepto Mahumeth, faciunt. Volo autem quod sic isti confundantur a uobis, sicut confusi Iudaei et prouinciales haeretici. Solus enim uos estis nostris tempo-ribus, qui tres maximos sanctae Christianitatis hostes, Iudaeos dico et hae-reticos ac Saracenos diuini uerbi gladio trucidastis, et matrem Ecclesiam, non ita orbatam uel desolatam bonis filiis ostendistis, quin adhuc, Christo propitio, tales habeat, qui possint omni poscenti rationem reddere de ea quae in nobis est spe et fide, et humiliare omnem arrogantiam et superbiam diaboli extollentem se aduersus altitudinem Dei.7

Las varias glosas que hacen referencia a aspectos heréticos del Corán, o equipa-ran alguna de sus proposiciones con las defendidas por herejías históricas en

7 Kritzeck, Peter the Venerable and Islam, Text 4, “Epistola Petri Pictauensis ad Domnum Petrum Abbatem,” 215–216; Petrus Venerabilis, Schriften zum Islam, ed. R. Glei, “Liber contra sectam Sarracenorum,” 226–228.



el Cristianismo, hacen pensar que los glosadores tuvieron especial interés en evidenciar esas concomitancias, como preparación de los puntos que se deben analizar y refutar en los estudios que se llevasen a cabo como consecuencia de estas traducciones. De hecho, en la refutación del Islam de Pedro el Venerable hecha en su obra Contra sectam siue haeresim Saracenorum encontramos gran insistencia en el posible origen herético del Islam, considerando directamente la refutación del Islam, como lo habían sido todas las anteriores herejías en la historia de la iglesia.

Thomas E. Burman ha replanteado por extenso8 en dos ocasiones el tema de las glosas al Corán en la traducción de Robert de Ketton. Considera acertado el planteamiento inicial de d’Alverny al proponer que las glosas como otros textos de refutación del Islam son el resultado del trabajo de un equipo de estudiosos cristianos, que realizó un esfuerzo para presentarlo al mundo cris-tiano latino, pero desde un punto de vista sesgado y lleno de prejuicios que se reflejan abiertamente en las glosas y en todos los demás medios puestos al servicio de este propósito.

Esta complejidad se desprende tambien del propio equipo que impulsó Pedro el Venerable para la traducción de las distintas obras del Corpus tra-ducido, en el que quedaron integrados los traductores Robert de Ketton y Hermann de Carinthia, un musulmán de nombre Mahomet que ayudase a la mejor comprensión del texto, el secretario personal del Abad, Pedro de Poitiers, para asegurar la consecución de la iniciativa y la ortodoxia cristiana y Pedro de Toledo de ambiente mozárabe, que tradujo la Apología de al-Kindi.

Con esta participación Pedro de Poitiers pudo ser el probable glosador y comentar el texto, ofrecer aclaraciones lingüísticas, históricas o doctrinales que denotan un buen conocimiento de la realidad del Islam en un conjunto de glosas puestas entre líneas y en los márgenes. Las más numerosas y profundas son las que presentan las primeras suras del Corán.

Dichos comentarios nos muestran muy claramente los prejuicios y animad-versión que determinan la actitud de los glosadores. De modo general, tanto las glosas, como los títulos o rúbricas que se introducen al inicio de muchas suras, sustituyendo los títulos originales, están inspiradas por un espíritu de

8 En T.E. Burman, Religious Polemic and the Intellectual History of the Mozarabs, c. 1050–1200 (Leiden: Brill, 1994), dedica una parte del Cap. II “The Sources: Mozarabic Apologetic and Anti-Islamic Polemic, c. 1050–1200” bajo la rúbrica, “The Annotator of Robert of Ketton’s Translation of the Qurʾān.” El segundo análisis lo encontramos en su reciente estudio, T.E. Burman, Reading the Qur’ān in Latin Christendom, 1140–1560 (Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2007), cap. 3, “Polemic, Philology and Scholastic Reading in the Earliest Manuscript of Robert of Ketton’s Latin Qurʾān.”



denigración sistemática hacia Mahoma y su obra resultado de la inspiración directa de Satanás. Las variantes y adaptaciones de temas y personajes bíbli-cos presentes en el Corán despiertan de manera especial la animadversión del comentarista. La Apología de al-Kindi, integrante del Corpus, proporciona tam-bién pautas de defensa del Cristianismo frente a los postulados de Mahoma.

Este conjunto de glosas del ms. 1162 de la Biblioteca del Arsenal de París constituye el punto de partida que se aprovecha en la mayoría de los manus-critos que contienen este texto del Corán traducido en la Península, para las glosas que presentan, aunque no aparecen en todos ellos.

Sólo el análisis directo de los manuscritos permite precisar diversos crite-rios en la trasmisión de las glosas iniciales. Se pueden diferenciar tres procedi-mientos principales en los manuscritos, en torno a un conjunto inicial que se transmite en los manuscritos más antiguos y llega incluso hasta Th. Bibliander quien recogió una selección en su edición de 1543. Entre ellos se pueden indivi-dualizar también las glosas de Nicolás de Cusa al ejemplar de la traducción de Robert de Ketton, usado en la elaboración de la Cribatio Alchorani.9

Y, en efecto, en el análisis sobre los varios tipos de glosas a la traducción latina del Corán hemos visto diferentes procedimientos y formas de presen-tar esos comentarios marginales. Anteriormente en un primer acercamiento a esta problemática ofrecíamos, como muestra para su comparación y contraste, un análisis de la parte correspondiente de las glosas a la Sura 2, aleyas 20 a 35, presentando un esquema de los tipos de glosas encontrados y cómo dan prueba de un proceso abierto de plasmación y acumulación desde los inicios en el siglo XII hasta el siglo XVI. Reproducimos este esquema brevemente.10

Las rúbricas

Como se puede comprobar en el apendice de las glosas al Alchoran Latinus, añadidas en la primera traducción latina del Coran que publicamos, la traduc-ción latina solamente mantiene el título original en las dos primeras. En las

9 Ms. Kues Kues, Hospitalbibliotek 108 K; M.-Th. D’Alverny, “Deux traductions latines,” 110; M.-Th. D’Alverny, “Quelques manuscrits de la ‘Collectio Toletana,’ ” en Petrus Venerabilis (1156–1956), ed. G. Constable and J. Kritzeck, Studia Anselmiana 40 (Rome, 1956), 202–218. Reeditado en M.-Th. d’Alverny, La connaissance d’Islam dans l’Occident médiéval, a, nº IV.

10 J. Martínez Gázquez, “Las glosas de la primera traducción latina del Alchoran latinus,” en Christlicher Norden—Muslimischer Süden: Ansprüche und Wirklichkeiten von Christen, Juden und Muslimen auf der Iberischen Halbinsel im Hoch- und Spätmittelalter, ed. M. Tischler y A. Fidora (Münster, 2011), 141–151.



restantes, a juzgar por la forma en que aparecen en el ms. del Arsenal, pare-cen añadidas en un proceso posterior a la traducción. Algunas pocas intentan reflejar el contenido. La mayor parte buscan denunciar los aspectos contrarios al Cristianismo y denigrar la vida y doctrina de Mahoma como profeta de Dios.

Las glosas marginales

Aparecen glosas de la misma mano en casi todo el Corpus, si bien se concen-tran más en el Corán. Podemos considerar diversas categorías de glosas en fun-ción de la finalidad para la que se presentan:

+ Orientación para los lectores cristianos.+ Dar sentido concreto a una frase coránica.+ Reinterpretación negativa de los conceptos coránicos de manera que

quede evidente que el Corán es obra de Mahoma, no revelación de Dios.+ Discrepancias entre un texto coránico y aspectos de la tradición cristiana,

p. e., las herejías.+ Uso de la información de los comentaristas islámicos.+ Uso de elementos de la tradición para entender un pasaje difícil:.+ Elementos que aclaran un aspecto controvertido de la actividad de Jesús

para los musulmanes:+ Claves para su identificación, como simples explanaciones o aclaraciones:La continuidad que aparece entre la versión que se hace de determinados

textos y el contenido de las glosas muestra que entre los redactores hay una coherencia que se advierte igualmente con el prólogo de Robert de Ketton, los restantes textos del Corpus Islamolatinum y los textos de Pedro el Venerable.

Anotaciones interlineares

Escritas cuidadosamente, esta anotaciones no son casuales, sino que están redactadas para ayudar a la mejor comprensión del lector, si bien suele tratarse de pequeñas anotaciones y llamadas de atención que no requieren demasiado espacio.

Usan el mismo vocabulario agresivo, ofensivo y denigratorio que las rúbri-cas o las glosas marginales con reiteraciones y variaciones en las mismas ideas. Subrayan las fabulaciones del Corán en los textos bíblicos, sus contradicciones, y el aspecto permisivo y libidinoso de la moral musulmana.

+ Identificación de un personaje.+ Identificación de una realidad geográfica.



+ Identificación de conceptos religiosos.+ Identificación de textos, del libro propio de cada una de las religiones.En ocasiones estas anotaciones interlineares están sobreescritas en la pala-

bra a la afectan.Y podemos subrayar que todos estos procedimientos de comentarios, expli-

caciones, exclamaciones, ilustraciones o, incluso, su disposición material, etc., que acompañan al conjunto de textos islámicos traducidos al latín, el Corpus Islamolatinum,11 y muy señaladamente el texto del Corán, todos ellos muestran la misma intencionalidad que ya señalábamos en las rúbricas, todos parecen buscados con una intención consciente de ofrecer las armas que permitan al lector cristiano la necesidad de comprender al enemigo para defenderse de él y si es posible hacer el mejor ataque y refutación que obligue a reconocer la superioridad del Cristianismo.

En su conjunto, la labor de exégesis y comentario a la traducción procura ser un acercamiento del contenido, pero se mueve en el contraste y la tensión entre una labor filológica, explicativa y una labor polemista que quiere preca-verse del Islam como religión errónea y clarificar lo que se dice y percibe para que pueda ser refutado más eficazmente.

La edición y estudio de este esfuerzo de los estudiosos latinos para conocer mejor la doctrina islámica y la vida del Profeta nos puede permitir comprender el proceso de la percepción del Islam por parte de los cristianos de la Europa latina y las circunstancias que concurrieron y condicionaron su evolución.

Glossae ad Alchoran Latinum (Ms 1162 Biblioteca del Arsenal Paris)

Criterios de edición

Hemos tomado las glosas de la Azoara prima et secunda, aleyas 1–5, del manus-crito Oxford CCC 184, ya que el folio correspondiente del ms. 1162 ha sido arrancado.

Las glosas están agrupadas por Suras y sus aleyas o versos.

11 J. Martínez Gázquez, “Las glosas de la primera traducción latina del Alchoran latinus,” 150. En la publicación de este trabajo se dice Corpus IslamoChristianum por error de los edi-tores. Debe decir Corpus Islomolatinum, que es la denominación que por el contenido y la lengua en que se presentan estos textos creemos más ajustada en el equipo de investig-ación Project Islamolatina, available online at http://grupsderecerca.uab.cat/islamolatina.



El número inicial de cada aleya introduce la glosa o glosas correspondientes. Le sigue en “letra itálica” la palabra de la traducción de Robert de Ketton a la que hace referencia la glosa. A continuación ofrecemos el texto de las glosas en “letra cursiva negrita.” Las glosas del mismo número inicial se separan por punto y coma [;]. Por ejemplo:

4 iudicium: Illi soli Iudicium tribuit; postrema dies: Scilicet, dies ultima . . .

En la Sura primera, Mater libri, encontramos una gran cantidad de comenta-rios más amplios que hemos transcrito en el orden que tienen en el ms. Oxford CCC 14. En otros mss. presentan órdenes diversos.

El copista del ms. 1162 ha numerado las azoaras con el nombre latino del número correspondiente o con numeración romana indistintamente. Mantenemos este sistema del manuscrito poniendo entre corchetes [. . .] el número de cada azoara y añadimos entre llaves angulares <. . .> el número correspondiente en la estructura admitida oficialmente, por ejemplo, Azoara [V] <III> De gente Ioachim ducentorum uerborum. Téngase en cuenta que Robert de Ketton dividió el Corán en CXXIII Suras sobre las 114 Suras de la edi-ción tradicional del Texto coránico.

*Con el asterisco en el texto de una glosa se indica una palabra ilegible o dudosa.

Textus glossarum

Praephatiominimum: munimen (alia manu)

Incipit Lex Saraçenorum, quam Alchoran uocant, id est, coleccionem preceptorum.

Capitulum Azoare, matris libri, septem uerba continens.Primum capitulum istud breue matrem libri dicit, ob hoc quoniam ex eo tota lex originem sorti-tur et fundamentum et est inicium et summa omnium oracionum.

Primum capitulum mater libri dicitur. Hoc nota propter illa que infra in azoara V in princi-pio habes.

Azoara, arabice uultus, latine dicitur, unde quod nos capitulum dicimus, eorum illi uocant azoaram. Sicut enim uultus maxime notat quis uel qualis sit homo, sic capitulum quid sequens littera dicere uelit.



Notandum est legentibus librum istum, quod licet Deus ipse prout Mahumetus fingit dicens se nec unquam legisse nec litteras uidisse, ne putetur ab illo compositus, legem istam manu propria scripsit propheteque prenominato tradidit ut mundo predicaret eam, tamen ipse loquendo personarum uarietatem asssumit. Nunc enim loquitur in persona Dei, nunc prophete, nunc bonorum Deum inuocantium, ipsique gracias agencium non numquam eciam bonos increpancium, sed locorum diuersitate.

Sciendum quod lingua arabica maximam cognacionem habet cum hebrea, unde arabes isti qui et hysmaelite et sarraceni dicuntur, sicut Iudei a dextra in sinistram, non a sinistra in dextram, sicut et nos, scribendo ducunt.

Capitulum primum secundum alium translatorem: “In nomine Dei misericordis et mise-ratoris. Gracias Deo uniuersitatis misericordi, miseratori iudici diei iudicii. Te adoramus, in te confidimus, mitte nos in uiam rectam, uiam eorum quos elegisti, non eorum quibus iratus es, nec infidelium.”12

Hanc oracionem in inicio libri premissam matrem Alchoram uocant, pro eo quod princi-pium est et finis omnium oracionum eorum. Et hec sunt uerba Mahumet, nam per totum librum nulli cuiquam uerbum ascribitur nisi soli Deo coloquenti Mahumet.

Primum capitulum matrem libri dicit ob hoc quoniam tota lex ex eo originem sortitur et fundamentum, sicut lex nostra ex oracione dominica.

In hoc primo capitulo statim orationes et elemosinas laudat, ut sub hac quasi boni similitu-dine, ad sibi credendum incautos alliciat. Et hoc per totum librum nota, quia mira calliditate quasi aliquid stultum illud impium dicturus est uel iam dixisse se recolit. Mox aliquid boni, uel de ieiunio uel de oratione uel de laude Dei interserit, ita sicut potest operiens turpitudinem men-daciorum et iniquitates quasi ubique plenus est.

Nota quod liber iste Alchoran, scilicet, summe apud eos auctoritatis est, ita ut quisquis con-tra aliquid diceret statim sine mora interficeretur. Dicunt etiam quod si quis hunc librum in uita sua milies legere potuerit, quamdam mulierem in paradiso habebit, quam paradisissam uocant, mire ut ipsi delirant pulchritudinis et magnitudinis. Ita ut supercilia eius tanta sint, quantus est arcus qui apparet in nubibus.

1 Misericordi pioque Deo: Misericordi pioque deo. In primis ipse Mahumet loquitur quasi exhortans ad agendas gracias Creatori, eo quod, scilicet, talem legem dederit, nam deinceps per totum librum quasi Deus loquitur ad ipsum, aliquando singulariter, aliquando pluraliter, aliquando uero personarum uarietatem assumit ut quandoque quasi ipse propheta loquatur, quandoque boni Deum inuocantes uel malos increpantes, secundum locorum diuersitatem.

2 uniuersitatis: Scilicet, rerum omnium.

12 Se trataría de la traducción de un mozárabe según M.-Th. D’Alverny, “Deux traductions latines,” 116.



4 iudicium: Illi soli Iudicium tribuit; postrema dies: Scilicet, dies ultima qua cuique dabitur merces iusta.

6 beniuolos: Scilicet, prophetas. Prophetas autem dicet esse quoniam tota lex ex eo originem sortitur, patronos et adiutores suorum professorum.

7 hostes: Scilicet, Iudeos uocat hostes Dei qui Christum, prophetam maximum absque pecato semper uiuentem, iustissimum et a Virgine natum absque reatu suspendere uoluerunt, cui multas contumelias intulerunt et prophetas multos antecedentes Deum multimodis penis afflixerunt multos eciam morti dederunt.

7 erroneos: Scilicet, Christianos; Christianos dicit erroneos tum quia putant illos adorare tres deos, tum imagines.

Azoara II De boue, ducentorum octoginta quinque uerborum.Azoara de uobe, id est, capitulum de boue. Singula capitula de aliqua re que in eo specialiter memoratur, appellat, sicuti modo istud primum. Quod igitur de boue nominat idcirco, quia hic fabulose intexuit cuiusdam uacce narracionem, cuius tante rei materiam in Veteri Testamento esse constat, sicut et multarum fabularum quas hic mendose inducit, tam ex Nouo quam ex Veteri Testamento, pene omnes materias habuit, licet omnia mendacissime narret, sicut eum Iudei et heretici docuerunt.

Ducentos octoginta quinque uerborum. Verba uocat sentencias iuxta quosdam eorum, licet multi sarraceni dicant se nescire discernere quo uel qualiter hec sentencie distinguantur in singulis uersibus.

misericordis: In nomine Domini pii et misericordis. Istud inicium unumquodque capitulum habet a medio libri et deinceps.

Num, id est, rex. Leui, id est, sapiens. Elif, id est, Deus: Has tres arabicas litteras in principio libri ponunt que sunt elif, leui, num, secundum nos enim •a•l•m•quod sigillum libri dicunt. Causa uero quod ab huius caractere incipit est quoniam elif et in ordine litterarum et in nomine Dei prima est apud eos, per leui uero maiestas, per num imperium designant, ut insinuent Deum esse omnipotentem cuius hic nuncius et haec precepta.

2 Liber hic: Vox Dei ad Mahumet.4 predecessoribus: Id est, aliis prophetis.5 Hec: Scilicet, secta.(Hic Incipit ms. Arsenal 1162 fol.26r alia manu) Lex Mahumet pseudoprophete, que Arabice

Alchoran, id est, collectio preceptorum uocatur.6 incredulis: Scilicet, qui non susceperant legem istam.9 uacillans: Scilicet, cum eos sue consciencie prauitas remordet.CP.: Ista littera non aliud est nisi paragraphum arabicum.11 legis: Huius, scilicet, quam tibi mitto; annuunt: Id est, ficte accipiunt.13 bonis: Id est, predicatoribus legis istius; fauentes: Id est, quando benefit eis; diabo-

lis: Diabolos uocat omnes qui ab hac lege alios retrahebant, scilicet, quasi execrando illos et abhominando.



17 ignis accensus: Id est, lumen ipsum.22 firmate: Hoc dicit propter Christianos, quos mirabili insania putat tres deos credere,

quando Christum et Spiritum Sanctum equales Deo Patri dicunt. Et nota quod in isto heresis arriana reuixit.

23 perficite: Hic iactat quasi nullus hominum talem librum facere possit.25 mundissimas: Scilicet, a menstruis et egestione; in eternum possidebunt: Nota quia talem

paradisum ubique promittit, scilicet, carnalium deliciarum, que fuit olim alia heresis, et in isto nunc peius repullulauit.

26 culicibis: Hoc dicit propter Iudeos querentes qualia sint exempla.27 perniciosam sectam: Id est, Christianitatem uel Iudaismum.28 non flectitis?: Apostrofam facit ad eos qui non suscipiunt legem eius, quasi prophetas

imitans, inducentes Deum increpantem malos. Et hoc sepe facit affectans scripturam prophe-ciam uideri.

30 disposuit: Sequitur de Deo et Adam et angelis et diabolo fabula stultissima, quam nescio ubi reperiret, sicut nec de aliis innumeris quas sepissime interserit; . . . sui similem: Scilicet, hominem; . . . illi: Scilicet, angeli; . . . Ille uero: Scilicet, homo; . . . scire firmans: Nota ridi-culum quod Deus iactauerit se scire quod angeli nesciebant.

31 illius: Scilicet, Ade; . . . sue sapiencie: Scilicet, Dei.34 Unde: quia, scilicet, Adan sapiencior apparuit.; . . . angeli iussi: Scilicet, a Deo; . . . humiles

exhibere: Scilicet, ut adorarent eum.; . . . Behelzebub excepto: Behelzebub uocat principem dia-bolorum, qui tunc angelus erat.

35 huiusmodi fecimus: Hic pluraliter Deum loqui facit secundum modum quo in Eo duo esse heretice dicunt, deitatis essenciam, scilicet, et eius animas assignantes essencie creacionem anime uero motum.

40 Vos item filii Israel: Hic facit Deum loqui ad Iudeos et quasi increpare illos de increduli-tate, quod huic legi non credant, que missa est ad eos in supplementum legis Moisi, exprobans quod semper beneficiis Dei ingrati fuerunt. Sciendum uero est quod tribus generibus hominum semper loquitur, aut Iudeis, scilicet, aut Christianis, aut idolatris, ut relicto eo quod ante tene-bant, legem istam suscipiant, quam dicit omnium legum ultimam et omnibus esse meliorem.

54 assequimini: Nota ridiculum mendacium.57 prebuimus: Nota ubique aliquid ueritatis eum apponere mendacio. Ista omnia mendacia

et ridicula a Iudeorum fabulis quas infinitas habent, sine dubio mutuauit.62 Sciendum autem generaliter: Hic omnino sibi contrarius est, nam postea pene ubique

asserit sine lege sua nullum esse saluandum.63 montem: Scilicet, Sinai.67 uacarum cedem iniungentem: Ecce fabula de uacca pro qua totum capitulum Azoara de

boue.69 Sit nigerrimus: Dicit fabulose quod talem uaccam Deus iusserit occidi, ut quando aliquis

interficiebatur oculte, mox ut tangeretur cum aliqua parte uacce resuscitatus interfectorem suum proderet.



73 uacce particula: Scilicet, cum cauda secundum quosdam, cum crure secundum alios.75 absit: Dei apostropha ad Mahumet quasi Iudeos increpantes quod legem istam non

suscipiant.71 faciens: Id est, simulans.77 uocem agnoscere: Dicit quosdam mendacium imponere scriptoribus quod sub nomine

Dei leges scripserint, quas Deus non mandauit et quod tormenta inferni dicant non nisi per quadraginta dies durare, unde comminatur eis ignem perpetuum, quod totum causa sue legis dicit, ut, scilicet, indubitanter credant a Deo esse, quod multi negabant et, ut dignum erat, deridebant.

80 redarguunt: Scilicet, tu et alii qui leges scripserunt.87 Moisi: Facit Deum increpare tam Iudeos quam Christianos, cur libro suo non credant,

cum ipse Deus, nescio quem librum, ante Moisi tradiderit et iterum Christo, nescio quem alium librum, de quo, scilicet, Christo cum semper stulte et heretice loquitur, ideo illum magis filium Marie dicit, ut nullo modo Dei filius esse credatur.

89 Non impune quidem: Has minas sepe repetit.90 contemptum: Id est, contemptum ab hominibus.91 hunc: Scilicet, Alchoran, de quo dicit quod sit confirmator legis Moisi et euangelii Christi,

id est, annunciatores huius libri; . . . cur prophetas perimitis?: Prophetas uocat se et socios suos quibus boni Christiani, qui fuerunt in terra illa quantum poterant, resistebant.

92 Vos per Moisen: Item contra Iudeos.93 monteque: Scilicet, Sinai.94 uita promittitur?: Scilicet, si adquiescatis huic legi.95 affectant: Id est, uellet diu uiuere ut non puniretur.96 diiudicante: Vox Dei ad Mahumet.97 intimantis: Item stulta comminacio nisi suscipiatur librum eius.101 prophete ueracissimi: Moisi, scilicet.102 Salomoni: Dicit Salomonem didicisse artem magicam a demonibus malis quam eciam

postea Iudei lege relicta in Babilone didicerunt a duobus, scilicet, malis angelis Arot et Marot. Totamque hanc fabulam texit ut ostendat Iudeos semper malos fuisse quia non suscipiant legem eius; . . . patefactam: Quia ipse bone usus est ea; . . . huiusmodi: Que, scilicet, hanc uim habet, ut possit hoc facere et talia multa; . . . quam: Hoc est, eiusdem artis; . . . Arot et Marot: Nomina stulta et fabulosa; . . . inefficaces: Arot, scilicet, et Marot; . . . perscrutantes: Id est, Iudei.

105 tibi: Mahumet; . . . mandato neglecto: Id est, si uel neglexerint homines uel graue putaue-rint; . . . leuius: Leuior lex; . . . prebebitur: Hic uult dicere quod ideo lex eius data sit, quia Iudei et Christiani suam legem reliquerant, heretice insaniens et docere intendens legem istam quasi temperamentum esse aliarum legum et quod Deus mittet precepta sua et de grauibus faciat et leuiora, si uiderit eam non posse portare homines.

108 perscrutemini: Id est, accipite libenter legem istam; . . . incredulos Ad Christianos uel Iudeos . . . fide: Scilicet, huius libri.



109 libros: Scilicet, legis Moisi uel Euangelii; . . . ducti: Id est, Christiani uel Iudei; . . . uos: O mei fideles; . . . legi huic; . . . uera: Id est, ueritate que in ea est; . . . legem: Id est, suam quam ipsi sibi fecerunt. Inter alia quippe deliramenta, hinc precipue uesanit quod Iudeos et Christianos leges suas mutasse dicit et non sicut Moises uel Christus eas docuere, sed sicut sibi uisum fuit postea uariasse. Et Christianos quidem in morte apostolorum Christi Euangelium perdidisse. Legem uero Iudeorum cum de Babilone reuertentur asino impositam ipso asino lasciuiente et per diuersa et deuia fugiente nusquam postea repertam ex toto periisse. Et hoc est quod quasi ualidissimum se habere putant cum nichil insanius uel ridiculosius dici possint; . . . patefaciat: Id est, ut ipsi legem uestram suscipiant uelint nolint.

113 iudex: Hic inuehitur in Christianos pontifices qui ob peccatum hominum ecclesias inter-dicunt et non nunquam ut sit aliqua occasione diruerunt.

114 penam inmoderatam habituro: Stulte maledicit eis.117 Asserunt item: Scilicet, Christiani; . . . regem: Et hec est summa totius heresis eius ut Deus

filium nunquam habuisse credatur, quod sepe iste diabolus repetit. Et sumpsisse dicit quasi deridendo.

118 consimiles: Id est, omnes Christiani qui fuerunt ante ipsum; . . . patefaceret: Hic dicit con-tra illos qui querebant ab eo ut miraculum aliquod faceret quo confirmaret legem suam, quia cum non posset ostendere aliquod miraculum dicebat eis uerba inania. Quod, scilicet, non esset ei datum ut modo talia faceret et introducit Deum dicentem sufficere debere illis priora mira-cula que olim uel Moises fecit uel Christus, ita callide se excusans.

119 igni: Terret eos de industria ne exigant ab eo miracula.120 nisi tantum: Id est, Alchoran; . . . tue: Eamdem dicit suam que te Creatoris; . . . legi

credent: Legem suam dicit legem Creatoris et nota quam contrarius sit sibi cum superius dixerit Christianum et Iudeum legibus suis posse saluari et esse utramque bonam, modo autem suam tantum bonam dicit. Et hec contrarietas pene ubique in eo inuenitur; . . . extiteris: Facit sibi quasi prohiberi a Deo ne ullo modo Christianus uel Iudeus fiat.

124 Abrahe precepta: Fabulose incipit loqui de Abraham, tangens neniam quandam quam ipsi dicit quod, scilicet, Abrahan templum Mecce fundauerit, eo quod ibi precepto Dei uolue-rit immolare Isaac. Sciendum tamen quod longe ante Mahumet hunc locum arabes et omnes successores Hismahelis celeberrimum habuerunt, tenentes quandam quasi Abrahe et patris sui Hismaelis legem et circumcisionem, licet ydolatriam admiscerunt, qua quidem destru-xit Mahumet, quando pessimam legem suam inuexit quam eciam ipsum Abraham tenuisse dixit. Et hoc ipsi putant et affirmant, quod, scilicet, Abraham legem Mahumet tenuerit et quod Christus in Euangelio suo, quod nos perdidisse dicunt, legem eius laudauerit et eum uenturum predixerit; . . . uerba mea ne tradas: Hinc est quod ad legem Abrahe hortatur maxime, dicens hanc illam esse, cum enim ipse dicit primo illa perfettissima daretur Abrahe propter humanam ruditatem et fragilitatem nequeuntem illam adimplere illa subtracta, data est lex Moisi non adeo perfecta, qua perfeccior data est Christo; nunc autem illam primam perfectissimam per se renouatam dicit.

125 refugium hominum: Scilicet, templum Mecce.



129 prophetam: Id est, Mahumet.132 filio suo: Nomen Ysaac tacet, quia arabes filii sunt Hismaelis et ad ipsum dicunt testa-

mentum pertinere eo quod maioris sit dignitatis et primogenitus Abrahe et ideo uel superponit uel omnino tacet nomen Ysaac.

135 Nunc quidem: Apostrofa ad Mahumet; . . . tibi commissam: Id est, O Mahumet.137 ab illis: Vox quasi suorum professorum et hec sepe facit mutando personas in locucione,

ut uideatur quasi propheta loqui.140 Illi: Scilicet, Iudei uel Christiani.

[Azoara secunda]141 A gente preterita: Hoc est, ad quamcumque partem quis oret, non curat inde Deus, sed

tamen tibi sicut amico meo et electo locum oracionis ostendam et genti tue qui sunt mei proprii.142 Querens: Id est, non queret; . . . cur mala: Id est, non ideo deputat malam, sicut Christiani

dicunt.143 Tibi, O Mahumet; . . . noticiam Ubi bene cognoscantur quasi electi de omnibus genti-

bus; . . . habentes: Id est, tantum magistrum sicuti tu es.145 mali: Id est, stulti qui dicunt quod nesciunt.146 populus: Legum populum, Christianos uel Iudeos dicit, eo quod utramque legem

habeat; . . . agens: Id est, si hoc ageres.149 Deo teste: Scilicet, per me.150 time: Stulte iactat Deum sibi reuelase, que antea nesciebantur. Et hoc sepe facit ut mira

uideatur dicere.153 uos aduocem: O populus Mahumet; . . . negando: Legem, scilicet, uel beneficia mea.155 Illis propitius: Hoc totum dicit ut animet eos ad pacienda omnia pro lege sua et ne defi-

ciant in bellis aut uastacionibus, quas eis inferent Christiani. Quando enim hic apostata predi-care sua deliramenta cepit, multi in terra illa Christiani erant qui ceperunt ei resistere. E contra ille perditurum multitudinem paulatim sibi aliciens et gladio eciam quibus preualebat legem diabolicam imponens sepissime suos hortatur, ut et si qua eis detrimenta hac de causa conti-gerint pacienter ferant. Et ipsi toto conamine et Christianos et qui quicumque legem eius non susceperint expugnent. Et hoc per totum fere librum agit. Et hec bella expedicionem Dei et opus Dei uocat. Plerumque uero ut quasi mansuetus uideatur aliud simulat et totum istud mutat et uariat, dicens nulli propter legem uim inferendam. Iterum statim contrarius sibi aliud dicit. Et hoc ubique nota.

157 peremptos: Id est, in bello contra Christianos.158 nomen Acepha: Lapis quidam niger est, in quo Abraham sedisse, ipsumque consecrasse

perhibent.161 sapientibus: Scilicet, michi missi.162 contradicenti: que per me mandat; . . . Iudeos transit: Hoc propter odium Iudeorum dicit,

quos maxime odiat, eo quod difficilius ei credebant. Dicunt alii quod quidam, uisa quadam adul-terante, hec que dicito marito suo est coram iudice testibus carens, solo saluamento uelit uir bone



opinionis id pararet et ob hoc maritus iuraret se nunquam deinceps rem habiturum cum ea, prece formaque femine illius motus Mahumet dicens primum sacramentum fuisse falsum maritum absolutum. Primum unde coitu suo uxorem eius purificandam dicens et sic affirmans per uirum transiturum super Iudeos et ex inde statuit quod liceret adultere ad maritum redire post coitum factum cum propheta uel doctore legis.

165 diligens: Hoc dicit contra idolatras quod tunc adhuc pene omnes arabes erant; . . . grauis-simam: Id est, conqueritur inde; . . . atribuit: imputando, scilicet, ei quod patitur.

166 assecuti: Scilicet, Iudei uel Christiani uel ydolatre; . . . sencient: Quia michi non credunt.167 redire: De inferno.168 Vos igitur homines: Hoc dicit contra Christianos a carnibus et coitu abstinentes, dicens

hoc nunquam precepisse Deum.; . . . aduersantis: Id est, non obedientes ei qui uobis ita cupit nocere.

169 ignorata: Que nescitis eum precepisse; . . . imponatis: Quod ipse nunquam dixit.170 precepta: Legis Mahumet, id est, per Gabrihelem; . . . cecique fuerint: Sicut uestri qui

hoc preceperunt; . . . imitabimini?: Hic blasphemat apostolos et omnes sanctos patres fidei Christiane.

173 A morticinis: Istud de lege Iudeorum accipit, ut magis attrahat eos ad heresiam suam. Ipse tamen in quadam ridiculosa scripta que superius in hoc libro continetur, fabulas quasdam stultissimas narrat, quare porcum et uinum Deus prohibuerit; . . . nomine: Scilicet, quosdam non a canibus nostris, sed a Christianorum uel Iudeorum.

174 Creatore: Nota quod ubique minatur ignem et supplicia futura nisi suscipiatur lex eius, nichil aliud habens qualiter hoc persuadeat rusticis et stultis hominibus.

177 Versus orientem: Nota quam stulte et quociens repetit istud sicut et alia multa non habens quid loquatur; . . . hora graui: In bello cum Christianis; . . . litem: Ut fortiter pugnent.

178 timentes: Pro erga, id est, secundum eorum sentenciam.179 preceptum leuius: Quia et hoc Deus bene permittat.180 accedens: Morti proximus; . . . determinatam: Scilicet, testamentum.182 diuersorum: Id est, diuidentium; . . . suspicetur: Scilicet, infirmus.184 numero: Id est triginta diebus.185 iniungimus: Dicit sibi librum datum celitus in mense romadan, quia secundum illos tunc

primum capitulum datum fuit et consequenter capitlatim datus est totus. Vel, secundum quos-dam, Gebrihel in mense Romadan totum Alchoran multis uidentibus supra caput Mahumet posuit ibique uno diuisso capitulo reliquum retulit et consequenter per capitula demisit. Scientibus uero quod sicut hebrei ita et isti menses secundum lunam computant, unde et pascha eorum quod ipsi post ieiunium suum faciunt non semper uno tempore contingit. Pascha autem suum quod dicunt nichil aliud est quam quedam memoria et celebracio noctis cuiusdam que est in illo mense in qua Alcoran descendisse dicunt. In ea quippe nocte uigilantes per ecclesias suas, quas uocant mesquidas, garriunt, saliuant, bibunt, insaniunt.

187 coitus: In mense illo; . . . impossibile: Delicata excusacio; . . . redimerent: Modus autem ieiunii talis est, ut tota die ieiunent, nocte uero tota non cessent comedere, bibere, concum-bere; . . . sed hinc: Ex hoc tempore; . . . Vos: Vox Dei.



189 tempora peregrinacionis: In Mecham; . . . uideamini: Hanc peregrinacionem eciam ante Mahumet semper fecere Sarraceni, propter Abraham et Hismahel patrem suum, quos ibi habi-tasse ferunt et constituisse locum orandi.

190 Hostes: Id est, Christianos uel quoslibet qui noluerint suscipere legem.191 officiunt: Hoc est, melius est interficere et delere hostes quam infestaciones et pugnas ab

eis pati.192 censetur: Hoc ualde obseruant ipsi, cum tamen ociosum uideatur esse preceptum, quis

enim hoc nesciat, quod ingressus per portam uel ostium iustiorem uel aptior quam aliud? Unde quidam dicunt hoc idcirco eum dixisse tam studiose, ne quis penetraret ad uxores suas, quas multas habebat et ualde zellotipus erat.

193 redeuntibus: Hoc est, si susciperint legem; . . . peccatum: Contra Mahumet; . . . et inultum: Quia non erat tempus uindicandi; . . . meruit: Quia et tunc indulsit omnia.

194 afficite: Nota uelut peccatum.195 peregrinacionibus expendite: Almuharan est primus mensis anni arabum, Rageb

secundus, Dulehga undecimus, Dulchada duodecimus. Hos uocat menses libertatis et quietis, quoniam in his precipue uacant peregrinacioni et dimicacioni contra hostes legis et a ceteris operibus cessant. Ciues autem Meche, Mahumet primo uenientem Mecham in his mensibus non receperunt, sed turpiter retro ire fecerunt. De quibus tunc se ulcisci postposuit, et sequenti anno eo de tempore eam in pace optinuit. Et hoc est quod dicit in anni succedentis mense consimili.

196 impediat: Ubi sit necesse uos radi; . . . Impotens autem: Pauper uel debilis.198 sterilitas: Ne, scilicet, contingat negligenti; . . . metiuntur: Scilicet, tres menses ante uice-

simam diem mensis dulehga.

[Azoara tercia]203 si quis: Scilicet, dies decem de dulehga.204 Plures: Contra Christianos uel quoslibet legi sue aduersantes loquitur.206 Hii tales gehenne: Gehenne nomen de Euangelio furatur et in hoc apparet quam stultus

sit et contrarius sibi, dum uerba Euangelii utitur, quod falsum esse dicit in alio loco, eo quod perditum sit olim illud quod uerum erat.

207 Obsequio diuino: In bellis contra Christianos.210 aduentum: Item Creatoris aduentum in nubibus de Euangelio furatur, cum tamen here-

tice dicat Christum nequaquam Iudicaturum, sed creatorem.212 Filios Israelis: Hoc dicit adulando Iudeis ut legem suam suscipiant; . . . percunctari uelitis

Quia, scilicet, ipsi sciunt.213 mittens: Qui sint isti prophete uel libri quos dicit missos nusquam inuenitur, uel quando

lis ista fuerit inter prophetas, sed ideo dicit ut persuadeat omnes in errore fuisse ante suam legem; . . . eosdem: Scilicet, prophetas; . . . ostendit: Id est, legem meam; . . . unde uobis aditum: Ad consolacionem suorum dicit ne, scilicet, deficiant quia non statim in paradisum eos ducit, sicut promittebat sepe mendaciter.

214 putastis: Tam cito, scilicet; . . . prophete: Id est, Mahumet; . . . uindictam: A Deo; . . . propin-quam esse: De his, scilicet, qui uolunt uos expugnare.



216 Litium actum: Bellorum cum Christianis uel quibuslibet hostibus legis.217 In mensibus: Id est, superius nominatis; . . . Deum: Non inuocantes Deum Christianos

maxime dicit, putans eos adorare imagines quas in honorem et memoriam Christi et sanc-torum habent in ecclesiis; . . . cedes officit: Hoc est, quantumcumque potestis interficite, ut non faciant uobis guerram; . . . peribit: Hoc sepe repetit.

219 Sciscitantibus: Sciendum quod licet ipse uinum prohibeat, ipsi tamen sepe in oculto bibunt. Uuas, autem, comedere et mustum potare eciam in aperto licet; . . . materies: Pluralis nominatiuus; . . . bona Dei: Scilicet, in elemosinis quia Deus prebuit illis; . . . persuade: O Mahumet.

221 Alius: Non prohibet habere concubinas alterius legis, sed uxores, quod tamen ipsi modo non seruant; . . . intendat: Scilicet, qui non habet legem istam; . . . caueant: A malis.

223 Mulieres: Nota turpissimum preceptum pro quo solo debuisset incendi et uide quam uersute statim de Dei timore loquitur, ut operiat turpitudinem quam dixerat; . . . ubicumque: Scilicet, in uulua uel ano, quod sequitur maxima pars sarracenorum abutens ano.

230 Tercio uero sprete: Lex turpissima; . . . recordamini: Nota magnam diligenciam eius circa mulieres.

231 nubant: Larga clemencia erga mulieres.236 aggrauet: Id est, ante quam concubat cum ea.243 Nonne: Hic narrat fabulam quandam, quod, scilicet, quidam propter terremotum et

fulgura ad cauernas sub montibus et rupibus fugiente sibi habitabant, putantes se remotos a potestate Dei, et ob hoc minime timentes, quos Deus mori et reuiuiscere fecit, ut se ubique poten-tem equaliter demonstraret. Secundum quosdam istud contigit quibusdam fugientibus ne ad prelium irent et hoc, uidelicet, ipse magis uelle.

245 perficite: Id est, bella contra omnes qui legem noluerint suscipere.246 notum existimo: De Saule et Dauid fabula stulta, cuius exemplo hortatur ad prelia et

cedes.249 Illo: Scilicet, Saule; . . . potis: Id est, non potatis de riuis illis, quia non biberunt, nisi pauci.251 tribuit: Dicunt Deum dedisse Dauidi ut ferrum quasi linum neret et loricam texeret, cuius

ipse ut aiunt primus inuentorum fuit.252 Tibi: O Mahumet; . . . prophetarum: Quam stulta iactacio.

[Azoara quarta]253 conferentes pretertia: Sentencia stuta et heretica de Christo; . . . prebuimus: Id est, si Deus

uelet hoc prohibere; . . . uirtutibus: Et potencia Dei eius consideraretur; . . . prius agnitis: Quia sciunt se dixisse aliquid hereticum et unde resistebatur ei a Christianis statim quasi omnia sint in contencione uult intelligi et nusquam esse ueritatem nisi apud se; . . . dissenciant: Quasi Deus placeat multas sectas esse, quare sua melior sit; . . . imitantur: Nota quam uarius quam mutabile quam uaria et diuersa coniungit in isto spiritus diabolicus et quasi anguis lubricus per quot flexus et anfractus sese miseris et stultis abscendit ut possit subrepere et decipere.



255 surgatis: Ad legem istam suscipiendam; . . . orator erit: Id est, non, non excusabat aliquis aliquem; . . . posteriusque: Id est, presens et futurum; . . . uelleque suo: Ecce quam contrarius sibi cum superius tociens dicat pugnandum esse ut lex inferatur.

258 Nonne: Item fabula stulta de Abraham et Deo; . . . constituti: Id est, quando Deus fecit eum regem.

259 Accepisti: A me, scilicet; . . . transiens: Alia fabula de quodam rustico et asino eius; . . . ossa asini connexionem.

260 Abrahe rursum: Item stulticia, cuius tamen materiam de scriptura sancta habuit sicut et omnium pene fabularum quas mira monstruositate intexit; . . . cito uenient: Id est, resurgent, cum eas uocaberis.

262 itinere Dei: Id est, in bello contra Christianos uel in peregrinacione Mecce.263 benignum: Id est, magis ualet sermo aliquis bonus, quam elemosina ostentata et nota.

Quam stulte loquitur quasi et in sermone benigno non possit esse iactancia.264 superne: Desuper.265 imber inmensus: In diuitibus; . . . paruus: In pauperibus.266 ortum habens: Sepe de ortis et locis amenis loquitur. Hoc enim ualde diligunt sarraceni.

Vult hic dicere ut timeant similiter perdere que pro iactancia fecerint, sicut ignis omnia uas-tat; . . . Huius: Id est, nullus.

268 ueniam: Ut remittant sibi homines; . . . largitatem: Id est, elemosinas; . . . sapienciam: Ut sitis sapientes.

272 Meum: O Mahumet.273 connumerantur: Meritis uel putantur opinione diuites.275 licitis annettant: Id est, asserant licitum esse; . . . senciet: Et hoc stulte et heretice dicit,

quia non addidit nisi iterum penituerint, quia tunc stare posset sentencia.276 Hunc etenim: Id est, iterantem peccata.277 credentes: Legis mee.279 prophete: Id est, Mahumet; . . . accipiet nichil: Scilicet, querens.282 dueque mulieres idonee: Magnam auctoritatem dat mulieribus; mulieres facti*; . . . est

necesse: Hoc est ita sepe est necesse.285 propheta: Id est, ego Mahumet; . . . in Deum: Id est, illi qui fuerunt boni crediderunt

mihi; . . . angelis: Id est, Dei; . . . prophetis: Id est, sociis meis qui predicant legem istam; . . . dis-cutere nemo presummat: Nota illum ubique precipere ne de lege sua nullatenus discussio fiat.

Azoara [V] <III> De gente Ioachim ducentorum uerborumCapitulum hoc ideo de gente Ioachim uocat, quia hic fabulas induitt ridicullosas quasi de Iohanne Babtista et matre Domini et annunciacione eiusmiris mendaciis intextas.

2 Deus: Vox Mahumet ad Iudeos et Christianos.4 alfurcam: Alfurcam, id est, discretorem preceptorumm.7 libri: Scilicet, huius; . . . mater ac materia: Matrem et materiam libri dicit uerba que de

Christo et Maria, mater eius, et Iohanne Babtista intendet dicere pro dignitate, scilicet, Christi,



quem licet Deum et Dei Filium neget, pro maximo tamen propheta habet et ubique super omnes honorat. Potest eciam Matrem et materiam libri dicere preceepta quedam moralia que hic sunt et que firma et infrangibilia sibi uidentur propter aliqua racione quam continent, sicut est gracias agere Deo, timere diem Iudicii, elemosinas facere. Illa uero que de Christo mendose dicit, quia heretica et falsa sciebat, in contrarium uersa asserit propter Christianos ueros qui resistebant ei, fabulas et stulticiam eius abhorrentes et hii sunt quos peruersi cordis homines dicit; . . . Quedam: Propter heretica plurima que asserit et de quibus resistebatur eis; . . . homines: Id est, Christiani; . . . Exposicio uero sua: Illorum, scilicet; . . . sapientissimis qui: Id est, non soli moralitati que hic est et cui credunt quidam, sed eciam his que de Christo dico, Fili Dei; . . . patet: Quod, scilicet, non sit bona exposicio talis.

6 incomprensibilia: Id est, qui omnia scit; . . . cuilibet: Vel patri uel matri.9 uentura: Id est, dies Iudicii.10 quibit: Oracio stulta; . . . non paciatur: Scilicet, ab ista lege.11 uindictam: Exemplo uindicte que de Pharaone facta est. Azoara de gente Ioachim ducen-

torum uerborum.13 uicit: Hic dicit quod in quadam expedicione suorum fecit apparere multos ubi pauci

erant, et e conuerso, Magis autem uidetur quod aliquid fabulose more suo de Veteri Testamento tangat et tale quid unde * quasi scit ita facturus sit Deus de non credentibus illi.

15 paradisum, scilicet: Item stulta opinio de paradiso.18 scientibus: Id est, demonibus qui scientes interpretantur uel sapientibus homini-

bus; . . . fatentur: Nota contra Christum quem stultissime putat dici a Christianis quasi alium creatorem et alium deum.

19 perhibetur: Id est, aprobatur; . . . preceptis: Nota quanta uersucia*; . . . iudex facta sua: Illis, scilicet.

20 tecum: O Mahumet; . . . deceptare uoluerit: Facit sibi Deum prohibere ne unquam disputet cum aliquo de lege, sciens unquam nullam se habere racionem utpote conscius sibi tot menda-ciorum et insanie heretice et hoc spe facit; . . . agendo: Scilicet, ut nunquam disputent.

22 contemptibiles: Minatur propheticidis penam magnam non bona intencione, quia nullus tunc propheta erat, sed propter se hoc dicit quem quasi prophetam ostendebat, timebatque interfici ab aliquibus propter heresim et iniquitatem qua plenus erat.

23 laboribus: Qui, scilicet, non toti libro credunt.24 preterminato: Scilicet, diebus XL et hec erat alia suorum setta, qui credebant ei in quibus-

dam et in quibusdam non.26 Tu quidem: O Mahumet.28 suscipiat: Hoc est, nulus meorum communicet alicui qui non uult mihi credere nisi neces-

sitate cogente.29 contrahat Deus eque: Id est, multum offenditur inde.31 Deum: Vox Mahumet.32 prophete: Id est, mihi.



33 Adam ac Noe: Mahumet incipit fabulam inauditam et monstruosam de mater Domini et Zacharia et annunciacione Domini et Iohannis, queomnia ab hereticis et apochriforum delira-mentis habuit.

36 prolem: Id est, Christum quem paritura est.41 Zaccarie penitenti: Hic delirantes solent dicere sarraceni quod Zacharias angellos pit-

tauerit esse diabolos et inde illum penitenciam egisse.43 adora: Magnum quid se dixisse quasi miratus, stulte iactat sibi Deum talia reuelasse cum

ipse non adesset.44 Tibi qui nequaquam intereras: O Mahumet; . . . sortes prohicientibus: Hoc est, in quodam

libro apochrifo.45 Yhesus filius Marie: Nota illum ubique Christum dicere filium Marie contra Christianos,

scilicet, ac si diceret filium Marie, non filium Dei, que est summa totius huius heresis diabolice.49 Ille namque: Et hoc est de libro apochrifo; . . . disposicioni: Id est, quid respuatur, quia

quod respuimus quasi deponimus; . . . propalabit: Hoc est, quid debeat manducari et quid non . . . censentur: Hoc est, pro miraculis habent quod satis ociose dicit. Quis enim ista pro mira-culis habuit.

50 prohibita: Sicut carnem porcinam comedere et multa que non licebant in lege Iudeorum; . . . inquiet: Nota ubique heresim qua Christum semper Deo minorem uult intelligi.

51 Quem: Scilicet, Deum; . . . tramitte: Id est, solum non me, et hoc contra Christianos.52 Sciens Ihesus: Hic incipit stulta et impia fabula de Christo; . . . eos: Iudeos, scilicet; . . . res-

pondentes: Viros uestibus albis indutos apostolos Chriti uult intelegii spiritu diabolo nominare illos dissimullans, ne inde uideretur Euangelium suscipere, in quo sunt eorum nomina. Vestibus albis indutos propter sanctitatem eorum uult dicere; . . . Deum credimus: Scilicet, non in te, quia tu non es Deus.

53 fidem adhibentes: Nota perfidiam. Librum apostolis datum a Christo uel Christo a Deo uult intelligi Euangelium suuum nescio quod iam olim a tempore apostolorum perdi-tum; . . . legatumque tuum: Christum.

54 Fraudulenti: Iudei, scilicet.55 ab incredulis: A Iudeis, scilicet, qui uoluerunt te ocidere; . . . te secuti sunt: Hic uult dicere

quod Iudei quidem Christum uoluerunt ocidere, sed ipse calide se subtrahens euasit, dimittens nesciio quem loco sui quem crucifixerunt putantes illum esse Christum ad se. Et est ibi usque ad diem Iudicii, tunc, scilicet, sicut alii homines moriturus et resurrecturus; . . . reditu facto: Hoc est, tunc ostendam quis uerior de te dixerit Christiani, Iudei uel Mahumet.

56 incredulos: Id est, Christianos.59 gerentis: In hoc quod patre caret sicut Adam; . . . tibi: O Mahumet; . . . Ade quidem: Nota

ridiculum quod Ade nondum existenti locutus sit Deus.60 Tu quidem: O Mahumet; . . . hoc asserit: Hoc est, perseuera in hoc quod cepisti.61 esse uelis: Iterum quanta dissimullacione disputare uitat, utpote stulticie et menda-

ciorum conscius; . . . Dei iniungamus: Hoc est, nichil aliud faciamus nisi maledicere his qui huic legi non credunt, coniugibus eciam et filiis si non crediderint.



62 Creatorem: Quam bene hoc diceret, nisi pessime intelligeret; . . . sermo: Id est, lex michi data; . . . alius cuius: scilicet, sermonis.

64 uiri leges: O Iudei, scilicet, et Christiani; . . . nisi Deum unum: Iterum contra Christum; . . . Dei uerbum: Non dicat Deum Christum; . . . constituant: Verbum constituat, id est, non faciat predicacionem uel sermonem alterius Dei Christi, quod sic intelligit stultus quasi hoc faciant Christiani.

65 Viri legum: Viros legum semper Iudeos et Christianos intelligit.66 nescitis?: Id est, cur uos in fide Abrahe esse dicitis, cum et Testamentum Vetus et

Euangelium nichil ad eum pertineat, sed melior lex quam ipse longe ante tenuit, quam eciam ego modo predico. Vult enim intelligi et hoc sarraceni dicunt quod legem Abrahe teneant. Et hoc sit que modo renouata sunt per Mahumet, cum iam perdita esset, interiectis, scilicet, Veteri Lege et Euangelio Christi quam ad temperamentum legis illius data sunt, quia non poterant eam homines ferre.

68 propheta: Mahumet; . . . eiusque sequax: Id est, legem eius predicat.69 gentium legi: Christianorum et Iudeorum.70 Viri legis: O Christiani precipue; . . . ammiscetis?: Hoc dicit quasi Christiani corruperint

Euangelium, sed qui non fecerunt uel quando factum sit, nunquam dicit, quia dicere nequit.72 Pars gentium: Iudeorum et Christianorum uel illi qui sibi iam crediderint; . . . inquit: Hic

arguit illos qui non firmiter perseuerabant in lege sua et hodie credebant, cras non, et ita predi-cabant aliis ut ut facerent; . . . conuertantur: Ad uestram legem; . . . maxima facit: Hironice dicit quasi fallant in hoc et hic iterum contrarius est sibi quia hanc sentenciam confirmat ipse in alio loco dicens unumquemque in lege posse saluari.

75 Sunt quidam: Hoc de suis loquitur quosdam laudans, quosdam uituperans; . . . legi: Scilicet, mee; . . . talentum: Et hoc furatur de Euangelio; . . . optime reddunt: Id est, firme cre-dunt; . . . depostulante se: Hoc est, de me qui exigo ab eis ut ostendant se credere operibus, scili-cet; . . . mencientes: Dicentes adhuc Christum Deum.

77 gerentes: Qui dederunt michi fidem et iurauerunt quod tenerent legem meam et non seruant.78 homines: christiani uel Iudei; . . . uerba libris: Legi et Euangelio; . . . opinio ferat: Licet ita

credantur per totum mundum.79 oportunum: Hoc est, non debet credi de Christo quod ipse unquam hoc fecerit, cum

sapiens homo fuerit, scilicet, ut iuberet se coli et adorari quasi Deum; . . . persuadere: Sicut ego facio; . . . a libro: Scilicet, meo; . . . tum a legatis: Me, scilicet, et sociis meis.

80 edocti sint: Id est, non a se habuerint.81 sapienciam tradidit: Ut, scilicet, per omnia ei fideles existerent, ne se ut Deum coli iube-

rent quod uos imponetis Christo; . . . firmantem: Scilicet, me; . . . manibus: Id est, librum meum quem michi misit; . . . misit: Ut pugnetis pro eo fortiter contra resistentes; . . . et illis: Videlicet, prophetis hoc policentibus, quod, scilicet, nullomodo se pro eo coli facerent; . . . testes: Vos ipsos, scilicet; . . . accedam statuite: Stote.

84 neminis est: Quia nemo scit quis eorum melior fuerit; . . . fidem: Fide nostra sicut credimus.



85 assequi studet?: Quod uos, scilicet, non facitis non uere legi, sed uestre uoluntati fauen-tes; . . . incredulus: Id est, qui mee legi non credit.

86 agnitam: Vox Dei de Mahumet; . . . uidentes: Modo fingit nescio que miracula, cum fere ubique dicat non sibi datum esse facere miracula, sed more suo prodigioso incedens, modo ait, modo negat, et hoc ubique nota; . . . prophete: Mahumet, scilicet.

89 agentes fuerint: Modo iterum concedit penitenciam quam in aliis locis sepe solet negare.

[Azoara VI] <III>103 ignisque concauo: Inferni, scilicet.106 die qua: Iudicii, scilicet.111 In litibus: In bellis, scilicet.112 nisi propter fedus: Id est, treuias inter se et Christianos.123 Badar: Locus est ubi pugnauerant cum.124 licet: Mendaciter dicit Deum sibi misisse tria milia angelorum.

[Azoara VIi] <III> Adhortatio ut cauti et premuniti sint in bellis[Azoara VIII] <IV> Quot uxores habere debeant et de substancia eius diuidenda et de

multa cura mulierum.[Azoara VIIII] Iterum de mulieribus et precepta quedam stulta et ut post coitum et eges-

tionem, antequam orent, lauentur culus et cetera uerenda29 propter mendacia: Inuicem scit.44 errorem sequentes: Scilicet, qui non totum Alcoran, sed partem suscipiunt.47 destruam: Aliquid mali acciderat nuper die sabbati sibi non credentibus.48 condonat: Nota sensum hereticum quod, scilicet, Deus non dimittat nisi leuia peccata.50 nuclei ossis: Id est, de fruttu palme.Item comminacio grauis eis qui sibi non credunt.60 Theut: Theut idolum erat antique ydolatrie arabum.

[Azoara X. Item cohortaciones ad pugnam et ea que sepe solet deliramenta repetit]94 acclamantibus: Id est, exigentibus ab eis oblata.95 coequantur: Nota eum ubique pugnam suadere et pene semper eos qui pugnauerunt aliis

omnibus preferre.97 interfecti: Scilicet, non in belllo; . . . operati Id est, quia noluerit ire ad pugnam; . . . quinam

essent: in alio seculo.100 Quando pugnatum: Nota omnes oraciones dimittendas propter pugnam.103 timoris experte: Id est, ubi securi eritis.114 rem scitam: Id est, statutam.115 res scitas: Id est, post cognita precepta tua.116 criminalia: Nota item heresim; . . . errorem abiuet: Id est uel per magicam uel per idola.119 eam abuiam: Id est deuiare faciam.



123 reperiet: Scilicet, male agens.127 mulieribus: Item de mulieribus.131 Hominibus quidem legum: Id est, Iudeis et Christianis quos homines legum semper

appellat.135 uobis metipsis sit: Res que Iudicanda est uel ipse homo.140 congregabit: Illi, scilicet, tales 140.142 censentur: Id est, uidentur.145 Illi inquam mali: Nota septem puteos inferni dicit, quod nescio ubi inuenerit; . . . igneo:

Inferni.

[Azoara undecima. Hic non ocidisse iudeos <christum, sed nescio quem similem eius nec Deum habere filium inter solitas insanias dicit quod et sepe facit]

Azoara [XII] <V> Ea que solet repetit et more suo uana et fabulosa et impia intexit.4 Querentibus: Nota lecacitatem.6 puluere tergant: Nota supersticionem stultam.16 affert: Nota impietatem quam assidue repetit.18 malum ingerit: Nota uesaniam.19 alium prophetam: Scilicet, Moisen.24 Illi tamen: Nota quam stulte et fabulose de Moise loquitur.27 Illis: Nota de Chain et Abell stultam iterum fabulam.35 expugnatores estote: Item exhortacio ad expugnandum et depredantur.69 Credentes: Nota stulticiam.72 Omnes: Iterum impietas a Nestorio dirutata; . . . cum Christus: Nota quantum mendacium.73 Deus unus: Item contra fidem Sancte Trinitatis que sola unus est Deus uerus.75 Christum quidem: Item blasphemia.

[Azoara XIII] Christianorum sacerdotes et presules dicit magis sibi credere quod ualde dolendum est.

94 Viri boni: Scilicet, quando inhibuit uobis uenacionem.95 In mensibus: Peregrinacionem semper uocat quando uadunt Meccham.97 Mecce: Locum ubi Meccha est, dicunt Abraham ualde illexisse et ibi precepto Dei Ysaac

filium suum in sacrificium obtulisse.100 De preceptis: Nota quam tortuose et quantis modis se uertit et non sibi coherencia dicit

in ore, sed diabolico.103 Nec Bahiratin: Nomina ydolorum Mecce.106 hora diuisionis: Testamenti.107 eos tamen: Id est, testes illos.110 cordium archana: 109 Scilicet, non Dei filium, sed Marie, et hoc ubique dicit sicut et

Iohannem Baptistam filium Zacharie non Baptistam semper appellat, spiritu diabolico bap-tismi nec mencionem facere uolens.



111 Deo item a uiris Nota quanta insania, quanta mendacia uiros uestibus indutos apostolos uult intelligere delirans et insaniens.

Azoara [XIIII] <VI>. Hic dicit non sibi datum a Deo miracula facere et cetera uana et friuola que solet

4 equalem ponunt: Scilicet, Christiani Christum.8 cum illis: Scilicet, angelis; . . . uenientem: Scilicet, aliquem.10 nuncios: Nuncios precedentes omnes ante se prophetas et ipsum eciam Christum uult

dicere.12 Tu uero: O Mahumet.14 nisi semetipsum cibat: Nota stulticiam quod Deus se ipsum non cibat; . . . primus: Scilicet,

sicut ego sum.16 recedenti: Id est, ab incredulis.17 ictum: Scilicet, Dei; . . . reuelabit: Sciet.19 uos alios: O Christiani.20 minus: Id est, nichil minus timent et temen ita incurrent.21 mandatum imponere: Quod, scilicet, dixit se trinum esse et habere filium; . . . hiis profecto:

Qui hec dicunt.23 cognoscentes: Id est, Christiani.24 Considera: O Muhamet.25 Eisque: Propter hoc; . . . uiderent: Id est, eciam si tu faceres miraculum que ego nolo te

facere.29 resurgere: Hoc est a sua mala sentencia.31 Qui congregacioni: Id est, in Iudicio futuro; . . . ad horam: mortis.32 curia: Scilicet, alterius seculi.33 molestari: O Mahumet.34 illis: legatis.35 scalas ascende: Hironice.

[Azoara XV. Item que solet et fabule de Abraham et quibusdam, aliis prophetis].45 stupidique facti sunt: Id est, cum scias omnes prophetas ab eis uel comtemptos uel ocisos

fuisse, cur tibi graue est quod nec tibi credunt uel quod miracula querunt, cum ego nolim te illa facere.

56 castigator: Scilicet, a Deo; . . . Dei loco adoratis: Contra ydola colentes uel contra Christianos qui Christum loco Dei adorant.

57 animi: Scilicet, quod possitis oculte reprehendere.58 affectatis: Scilicet, ut miracula facerem; . . . discernit: Quia propter malos non facio

miracula.63 humiliantes: Scilicet, Deo.69 eos: Scilicet, ipsos malos.



71 mali: Id est, idolum; . . . uenerantes adorabimus?: Absit, scilicet; . . . inscius qui: Aliquis, sci-licet; . . . Sed illi: Scilicet, boni socii.

74 Abrahe: Nota fabulam stultam et mendosam de Abraham; . . . dixi: Ego, scilicet, Deus.83 huiusmodi: Nota quociens facit loqui Deum. Aliquando singulariter aliquando pluraliter,

cum ipse tamenTrinitatem abneget, quid dicat nesciens.89 prophetam: Scilicet, te; . . . committemus: Alii genti que sibi credat.91 super aliquem: Id est negantes et non credentes quod Alchoran de celo super me uenerit

sicut Moisi data est; . . . O Deus: Stulta imprecacio.93 Quid: De quodam dicit qui deridebat eum dicens quod falsus propheta esset et talem

librum se facere posse si uelet. Multi enim tunc tales fuerunt qui sapienter et probe resti-terunt ei, quos idcirco ubicumque poterat interficiebat; . . . in mortis articulo: Stulta et mendax comminacio.

100 posicio: Id est, sentencia.104 incumbit anime: Hoc uerum dicit quia Deus nunquam eum custodiuit nec custodiet.

[Azoara XVI Multipliciter solitas nenias et insanias repetit].102 diaboli quorum: Scilicet.123 calidos et astutos facientes: Nobiliores et doctiores erant qui nolebant ei credere, qui enim

primo illi credere ceperunt rustici et miseri et uiles homines erant magisque timore gladii et fatuitate bestiali, quam aliqua racione tracti ei adquiescebant.

124 superueniente: Super te, o Mahumet; . . . sibi dato; Id est, ut idem liber qui tibi missus est eis similiter mittatur.

125 ira sursum: Id est, clarum et superbum.128 increpauerimus: Nota quanta insania.130 plebs hominum atque diabolorum: Mira insania dicit diabolis se nuncium missum fuisse.136 sciendum: Hoc est, magis sibi reseruant quam Deo offerant; . . . prebetur: christianos

appellat participatores uel participes quasi qui parciantur Deum in tres personas.137 prolem: Hoc est, genus suum, alios, scilicet, sarracenos.138 secundum quosdam: Quasdam supersticiones notat in quibusdam et dicit Deum eas

reprobare.140 associandi: Sunt, scilicet.142 ad decolandum: Ut comedantur, scilicet.152 dies ueneri: Dies, scilicet, quando precipitur eis incessanter concumbere, scilicet, quando

celebrant razaman uel ramazama, id est, triginta dies in quibus dicunt descendisse Alchoran super Mahumet et ieiunent tota die usque quo primam stelam notis uideant et exinde comedunt et bibunt et concumbunt usque tantum diei luceat quo discerni possit fillum album a nigro, sicut precepit Mahumet.

152 discrepemini: Id est, ne sitis inter uos diuersi.156 duabus gentibus: Id est, Iudeis et Christianis.157 tributis illis: Scilicet, legi et uirtuti.



158 expectatis: Quod, scilicet, nunquam uidebitis; . . . expectatis: Stultum uerbum et stulta expextacio.

Azoara [XVII] <VII>. Hic intexit fabulas infinitas de Adan et Eua et Behelzebub et pro-phetis quibusdam inauditis et de Moise solita deliramenta et insanias et uerba stultissima reiterare non cessans agitante se spiritu maligno

2 tibi: O Mahumet.3 producere: Deo, scilicet, imputantes quando eis mala contingunt et uIlle eorum a predoni-

bus diripiuntur et hoc maxime de Christianis dicit qui ei credere noluerunt, faciens Deum loqui pluraliter pene assidue.

6 e conuerso: Scilicet, nuncii illis.7 boni quorum Scilicet, preceptorum impletorum.13 ante diem: Iudicii, scilicet.14 positus: Hoc est, non dabo tibi terminum, sed statim descende.15 ipsi: Scilicet, Ade.29 templum: Mecce.30 illicitos?: Id est, nullus, scilicet, omnia ista concessa sunt uobis.31 similia: Ne credatis, scilicet, quod Christiani credunt.32 possibile: Id est, licitum.35 libri: Hoc est, liber testabitur eis, id est, Alchoran; . . . limen: paradisum; . . . Dei loco?:

Scilicet, Christus quem dicebatis Deum?42 Deum uerum: Id est, ueritatem.46 nobis: Scilicet, quod tot eratis; . . . resistendum?: Deo, scilicet, non credendo illi.50 discrepat: Id est, discernit.51 explanacionem: Id est finem suum; . . . diem qua ueniet: Scilicet, finis; . . . confitebuntur:

Tunc primum, scilicet.52 Nunc: Tangit solitam fabulam qua solet dicere, quod post creacionem omnium Deus ilico

nescio quem thronum ascendit.55 diligite: Vos, o mea gens; . . . memores estote: Id est, illi qui mihi crediderit.56 Mala: Increduli, scilicet.57 iam: Olim.62 contradicetur: Ab incredulis, scilicet.63 Hut: Scilicet, propheta; . . . ad Hat: Scilicet, principem alicuius gentis ydolatrie.69 nominibus: Scilicet, ydolorum.70 Eum: Scilicet, Hut.71 de nominibus impositis a patris uestribus: Mira nomina et prophete anauditi; . . . Schale:

Propheta; . . . ad Teuth: Scilicet, alium principem.72 posuit: Qui iam destrutti erant a Deo; . . . Camele: Camela ista erat Scale prophete illius

et increduli illi interfecerunt ei camelam suam. O quam mirabiles narraciones et ueracissime.76 domos: Incredulorum.



78 Loth: Nota quam stulte et fabulose.80 ipsa: Scilicet, gens.83 Schaibh: Propheta, scilicet; . . . Middene: Ad gentem illam.85 ei: Scilicet, Deo.122 Cui illi: Nota quam stulte et fabulose.138 Moises: Nota quam stulte et fabulose.139 Deo montem: Nota quam stulte et fabulose; . . . ipse Mons, scilicet.141 inscribitur: Nota quam stulte et fabulose.149 Ille uero: Nota quam stulte et fabulose.158 In eum mihique suo nuntio legendi scribendique nescio: Dicit se legendi scribendique

nescium, ut eo magis credatur Alchoran ei Deum misisse nec a se fictum fuisse. Sed hoc pro nichilo facit, cum bonus et doctus quidam Christianus, cuius liber in isto codice continetur contra eum pro certo asserat ipsum quidem non scripsisse Alchoran, sed quendam monachum apostatam et hereticum nestorianum, nomine Sergium. Qui propter scelera sua multa, que in monasterio perpetrauerat, de eclesia expulsus, iratus ad partes illas ulterioris Arabie uenit et Mahumet iam se prophetam dicentem et ydolatriam destruentem inuenit. Cui se coniungens tali eum impietate infecit, ut omnes fabulas et scripturas apocriphas tam Iudeorum quam heretico-rum ei insinuaret et de hiis Alchoran componeret et per cartas oculte scriptum ei traderet. Qui ab eo singulas cartas accipiens a Gabrihele sibi de celo allatas dicebat. Sicque miseram gentem illam tam gladii terrore quam talium mendaciorum prodigiosa conscripcione ad sibi creden-dum et obediendum induxit. Dicit eciam pestifer iste quod nomen eius et in Veteri Testamento et in Euangelio scriptum sit. Sicut, uidelicet, dixerat Manicheus quod ipse esset paraclitus a Christo in Euangelio promissus.; . . . Imitatores: Scilicet, qui fuerunt imitatores; . . . prophete: Id est, Mahumet; . . . nomen: Scilicet, prophete.

159 de gente: De Iudeis, scilicet.170 curia: Scilicet, alterius seculi; . . . quam: Scilicet, curiam.

Azoara [XVII<I>] <VIII>. Eadem que solet deliramenta repetit: pugnas et depredaciones contra eos qui sibi non credunt incessanter persuadendo.

1 excessus: Id est, ultra quam Deus precepit facere.7 gentem illam: Id est, aliquam.10 pollicitus sum: O quantum mendacium.

Azoara [XVIII] <IX> Ea que solet repetit et maxime cohortationes ad pugnam et ad predam et ad rapinam.

25 Indie Heunaim: Locus est ubi pugnantes primo uicti, postea uicerunt.29 Haram: Templum Mecce. Haram templum Mecche ubique intellige. Illum enim locum

dicunt Abrham dedicasse ibique Deum coluisse.34 Sacerdotes: Christianorum; . . . probate: Id est, persequimini et expugnate.37 Hale: Locus alius qui non placebat ei.



38 iter Dei: Scilicet ad predandum et expugnandum.40 unus comitatus: Mahumet, scilicet.65 azoare: Azoaras dicit singulas cartas Alcorani, quas tradente sibi Sergio heretico subito

proferebat dicens a Gabrihele de coelo allatas et istae sunt quas intitulamus singulis capitulis suis in quibus breuiter tangimus unde precipue azoara loquitur. Capitula uel oracula scripta.

66 seruata: Occultata.73 in gedena: Locus in paradyso.92 patientur: Et nichil aliud faciant, id est, non exeant ad pugnam.102 Medinensium: A loco.110 templum Dei gratia fundatum: Templum fecerant quidam contra templum.112 Alphurcan: Alfurcan idem est quod Alchoran.115 spem habitam: Qua putabat eum bonum hominem.119 tribus uiris: Tres quidam erant qui fugerat pre timore de pugna.125 Azoara: De celo allata interrogant.

Azoara [XIX] <X>. De solitis nugis atque mendaciis.3 deliberator: Deus est Dominus noster et creator omnium ad quem redituri sumus etenim

terminus est ueracissimus.16 sperantes reditum: Nota de reditu ad Deum; . . . uaria: Nota de Alchoran.34 affirmat: Contra ydolatras uel ipsos Christianos quos putat adorare tres deos.35 ignorantem: Scilicet esse.38 omnis falsitatis expers: Nota argumentum quod Alchoran non sit figmentum, quia nulla

azora per hominem uti una ex ipsis componi posseret.40 notitiam: eius, scilicet, Alcorani.41 illi: Scilicet, Alcorano.51 cur ita properatis?: Scilicet, scire ista.68 sequatur: Nota solitam insaniam.73 equoreo uase: Noe, sccilicet, in arca.80 iussit adduci: Nota quanta stulticia, quanta mendacia, quanta fabulositas ubique.109 missum: Id est, scriptum.

Azoara [XX] <XI>. Solitis insaniis et mendaciis plena.14 confirment: Nota quo modo probat librum a Deo datum.49 ciri non poterant: Nota quanta uanitas et fabulositas.53 et uirtutibus accedis: Nota nomina prophetarum inaudita; quis enim umquam preter

istum diabolum tales prophetas inuenit? Quis amplius Hut et Hat et Scale et Scaibe audiuit? Istos ego non homines sed diabolos aliquos fuisse credo, quibus impletus iste Sathanas huius modi delilaramenta fingebat.

71 unde Iacob orietur: Nota quo modo ubique intendit ridicula quadam mendositate uerita-tem sacrae historiae obfuscare.



91 quicquam retinemus: Nota quasi diceret: Nolite me contempnere sicut illi contempserunt illum et ad hoc adducit prophetas istos et gentes nusquam alias auditas.

92 proicitis?: Nota quam stulte et inepte facit loqui suos istos prophetas.107 spatium consimile: Nota stulticiam qua dicit dampnatos in eternum in igne futuros qua

diu coelum et terra durauerit cum secundum sacra Euangelii auctoritate celum et terra transi-tura sint, quid dicat.

Azoara [XXI] <XII>. Continens fabulam et mendacia de Ioseph, nescio ubi inuenta et a sacra historia omnino discrepantia.

23 Deum malos non exaudiente: Nota insana mendacia et mendaces insanias.24 diuertit: Admiscet tamen aliquam uelut umbram ueritatis ad decipiendos infelices ac

pecuales* homines.38 Deum socium statueremus: Nota impietatem quam obliuisci non potest.

Azoara [XXII] <XIII>. Solitas nenias multipliciter et ineptissime replicans21 diemque compoti: id est, Iudicii.Azoara [XXIII] <XIV>. Stultitie et uanitatis.50 ex alchitran: Alchitran locus inferni secundum istum diabolum.

Azoara [XXIIII] <XV>. Solitas nenias replicare non cessans.9 nos custodes perseuerabimus: Nota insanias mendaces quas assidue repetit.80 homines alhigere: Scilicet, illius uille uel illius temporis quo tu cepisti propheta esse.

Azoara [XXV] <XVI>. Verba iterum atque iterum replicans, stulticie atque insanie plenissima.

36 edoceat: Quanta insania, quanta stulticia.44 psalteriis notitiam affectarent: Psalterium nominat nesciens quid sit.56 a se ignorate tribuunt: Insolitam impietatem.69 siropus: Siropum ponit pro melle.79 ammirandum est?: Nota imperitiam hominis insani, qui putat aues uolentes non aere sed

quasi uirtutem Dei per miraculo sustentari, cum sicut pisces natantes aqua. Sic aer uolantes aues sustineat nutu quidem et instituto Dei ab inicio non sicut ipse intelligit insolito et inuisibili miraculo.

103 eos iam dicturos: Nota hic contra latinos istud specialiter dicit eo quod ultra omnes gen-tes latini puriores et ueriores Christiani sunt. Unde mendacissimos eos uocat et plus quam alios homines detestatur.

104 Nos: scilicet latinos.105 soli: scilicet latinos.107 affligetur: Item falsa et stulta sententia. Multi enim sponte sua apostare prius, postea

resipiscunt et per Dei misericordiam in uiam rectam diriguntur.



114 Hale comedentes: Nota Hale templum ydoli tale nomen habentis et Haran templum Mecce pro licito et illicito ponit ac si diceret licita solummodo comedite et cauete ne illa que Deus per me uobis mandauit illicita comedatis. Ista, scilicet, morticinum et sanguinem et por-cum et quod non fuerit in Dei nomine occisum.

118 Haran: id est, illicita.

Azoara [XXVI] <XVII>.1 Seruum nostrum: te, scilicet o Mahumet; Haran: scilicet Mecce; . . . ad templum longin-

quum: scilicet Iherusalem; . . . uidemus: Nota Hoc dicit quod a Mecca ad templum Iherusalem noctu diuinitus sit translatus et ibi mirabilibus Dei doctus.

19 tribuam: paradisum.33 Haran: id est, hominem quem Deus prohibet iccidi*; . . . ueritate: Scilicet lege uestra.34 uenerios annos: Id est, iuueniles.39 alium: Scilicet, Deum.41 illud: scilicet, quod Deus habeat filium uel equalem.111 uindicem habet: Nota solitam impietatem quam diu tacere non potest.

Azoara [XXVII] <XVIII>.4 filium: Item impietas.10 Arrachim: scilicet, sub terra; . . . ducatur: Nota quo modo peruertit istoriam illam que inue-

nitur de VII dormientibus et quam mendaciter et turpiter eam narrat.86 quiescentem inuenit: Nota fabulam de Alexandro ridiculam.109 licet aequor: Id est, mare.

Azoara [XXVIII] <XIX>. Fabulas habens mendacissimas, impiissimas atque stultissimas de Iohanne Babtista, de natiuitate Domini, de Moyse, de infinitis atque ridiculis neniis.

7 Iohannis: Nota mendacium impudens et quod nullam omnino scripturarum sciebat qui nomen Iohannis et in propheta Ieremia et in libris Machabeorum precessisse non nominat.

17 et intercapedo contigit: Nota quam heretice delirans uult dicere nuncium qui missus est ad Mariam ipsum Spiritum Dei fuisse in similitudine hominis miserrimis* quid dicat nesciens.

18 Deum timeat: Id est si uerum esset quod ipsa Deum timeret.19 sic fatus est: Quam turpis et mendax et heretica narracio; . . . cum eo: Scilicet nuncio.25 arruteba: Scilicet, dactili.33 et mortis: Scilicet, in fine seculi.35 assumeret: Nota impietatem quam reperere non cessat.36 Dominum adorate: Deum, scilicet, non Christum.88 Deum sumpsisse: Id est, habere.90 Item impietas ad quam semper recurrit.98 alchirna: Per alchirna, locus idolorum que destruxerunt.



Azoara [XXIX] <XX>. Stulticiarum, fabularum et impietatum plenissima.85 ascemeli: Ascemeli propheta ille uel artifex.96 a ceteris uisum: Scilicet, rem quam nunquam uiderant.97 peregrinaretur: Ascemeli.117 ne illos educeret: Scilicet se permittente educi; . . . a paradiso: Scilicet Belcebuth.120 comestum: Scilicet, ut inde comedas.128 per alchirna: Id est, tempora transacta.

Azoara [XXX ] <XXI> Mendaciis et uanitatibus copiose referta.6 Villa: Scilicet Meccha uel quelibet alia.8 Alios enim nuncios carnales atque durabiles: Scilicet, fortes qui pugnando intulerunt

leges, quod uult dicere de Abraham et de Moyse, scilicet, quod pugnando et uiolenter agendo ad legem suam homines compulerunt, ut celi exemplo magis animet eos ad pugnandum et interfa-ciendum omnes qui ei credere nolebant.

17 confunderet: Ipsam falsitatem.26 filium: Nota solitam impietatem.28 sciens: Sciendum, presencia et futura.29 Ponens autem secundum Dei loco: Scilicet, filium.58 Fregit igitur omnia: Scilicet, idola; . . . preter maximum: Scilicet, maius aliquid idolum.62 iniunxit: Scilicet, deridendum.67 et illis: Scilicet, Abraham.78 Dauidis e Salominis: Nota fabulas stultissimas de Dauid et Salomone.79 discretum fecimus: Dicit insanus quod Dauid primus inuenerit artificium lorice faciende.

Cum in scriptura sacra legatur Golias. quem ipse Dauid puer adhuc occidit, habuisse loricam.80 et magisterium marcialium: Lorice, scilicet; . . . quibus lite: In pugna.85 Hismael item: Nota fabulas infinitas et alchifla nomen prophetae inauditum quam magis

arbitror aliquem fuisse diabolum.91 De muliere Domini uult dicere, sed impie dicit atque heretice de uni, scilicet, insufflasse ei

animam suam nescio quam.105 in psalterio scripsimus: Istud solum de psalmis aliquo casu audierat.

Azoara [XXXI] <XXII>. Insaniis et mendacibus et solitis neniarum replicacionibus inuoluta.4 Singulos namque tales aberrabit: Id est, faciet aberrare.17 Christianorum: Christianos legum uariatores appellat uolens dicere illos Euangelium

corrupisse et ad suum libitum commutasse.25 templum Haran: Id est, Mecce.27 super bestias: Camelos, scilicet.40 iniuste dicentes: Id est, sarraceni.41 tellure: Id est, in terra.



42 Sin autem: Scilicet, si hoc non fecerunt.67 controuersentur: Deum, scilicet, contempnunt, non te.

Azoara [XXXII] <XXIII>. Stulticiarum, impietatum et impudicicie plena.1 ancillis obseruantibus: Nota et uide castitatem diaboli.10 Alferdeuz: Alferdeuz, locus paradisi.27 Tamnor: Quodam monte.50 Filium item Marie: Nota stulticiam et impietatem solitam.91 deum alium: Nota quam misere et stulte putat Filium Dei a nobis quasi alium deum

intelligi.

Açoara [XXXIII] <XXIV>. Vana, stulta et impia.2 super hoc pietate moueatur: Nota compassionem eius circa mulieres adulterantes.22 condonatorem exoptant: Iterum cura mulierum quas credibile est eum rogasse, sicut suum

familiarissimum ut de eis in Alc horano suo loqueretur studiose, eisque attent commendaret.27 Vir bonus nullius nisi sui domus: Nota. Dicit ut nullus ingrediatur domum, nisi sua pro-

piam. Non tamen repente ingrediatur, sed ante aduentu suo nunciato, timens, uidelicet, depre-hendi cum uxoribus alienis, quas assidue scortabat, lecator pessimus.

40 series incumbit: Nota stultitiam.

Azoara [XXXV] <XXVI>.28 An dinoscis?: Nota quanta fabulositas.123 Gentem Hat: Nota Hut et Hat prophetas qui numquam fuerunt.141 Gentem item Themut: Nota superius illum omnes istas fabulas induxisse, quas iterum

repetit non habens quid dicat.

Azoara [XXXVI] <XXVII>.48 In Medina: Scilicet, in illa ciuitate.56 balneis utentes eiciantur: Nota insaniam.

Azoara [XXXVII] <XXVIII>.12 Haran: Id est, prohibitis a nutritura eius; . . . nutrietur optime: Hale et Haran licitum et

illicitum.38 Hemen: Illi artifici; . . . autem precepit: Pharao.61 in seculo futuro perdetur: Nota stultitiam atque mendacium. Non enim qui bene utitur

diuitiis, in futuro seculo perdetur.76 Karon: Id est, Chore; . . . thesauri copiam contulimus: Nota quomodo non habens quid

dicat ad fabulas Iudeorum conuertitur, sicut et sepe facit.



Azoara [XXXVIII] <XXIX>.27 ipseque diues in hoc seculo: Nota paulo ante illum dixisse quod qui diues esset in hoc

seculo in alio perditus esset. Nunc autem dicit Abraham diuitem fuisse in hoc seculo et tamen bonis connumerandus. Et hanc eius contrarietatem atque stulticiam fere ubique inuenies.

Azoara [XXXIX] <XXX>. Stulta uana, et impia.Açoara [XL] <XXXI>. Vana, stulta et impia.12 nec quid: Id est illicitum.

Açoara [XLI] <XXXII>. Vanitatis et fallaciarum plenissima.20 nunquam discessurus: Nota quanta contrarietas. Illum quem dixit perpetuo in igne man-

surum, statim dicit ad Deum conuertendum.

Açoara [XLII] <XXXIII>. Vana, stulta et impia.4 nec matres in uxores: Scilicet uxores.28 Tu propheta, tuas sic mulieres alloquere: Nota quanta cura de uxoribus suis quas ad

minus quatuordecim habebat.32 Vos prophete mulieres: O uxores Machumetis; . . . si timueritis: Si uultis esse religiose.34 cum sit mitis atque sapientis: Nota quo modo post tantam curam mulierum suarum sta-

tim sermonem facit de castitate ut cooperiat lecacitatem suam, qua pre cunctis hominibus in mulieres libidine insaniebat.

36 precepto a Deo seu propheta: Hoc dicit propter se ipsum, introducens Deum sibi loquen-tem ut cuiusdam uxorem quam ualde amabat licenter stupraret et postea sibi eam uxorem acciperet qua si ex precepto Dei dantis sibi licentiam sicut prophete sancto, quam alii non habe-bant, uidelicet, ut omnes adulteraret quascumque uellet.

50 Tibi quidem Nota iterum lecacitatem quo modo facit ssibi Deum loqui ut quascumque uoluerit constupret.

52 Post illas tamen: Nota quo modo uult cooperire et quodam modo temperare quod superius dixerat.

53 Nullus prophete domum comestum ingrediatur: Hoc totum propter uxores suis dicit, sicut xelotipus et adulter pessimus.

60 de Midena: De loco illo.

Açoara [XLIII] <XXXIV>. Vana, stulta et impia.10 ferrumque molliri iussimus: Nota quam stulta fabulositas de Dauid et Salomone.23 Coram Deo: Nota quam insane et stulte loquitur sicut demoniacus.43 nostrorum secta diuertere proponens: Nota quomodo conscius ipse sibi de se pittat omnia

dici. Ita enim erat omnino* sicut dicebat illos dicere de se.



Açoara [XLIV] <XXXV>. Vana, stulta et impia.14 alkitiner: Alquitiner aliquid uile et modicum.

Açoara [XLV] <XXXVI>.57 omne sibi placidum: uel placitum.

Açoara [XLVI] <XXXVII>. Totius lecacitatis plena.49 uelud oua, Nota lecacitatem et insaniam.

Açoara [XLVII] <XXXVIII>.26 Tu Dauid: Nota insanias fabulosissimas et fabulas insanissimas que sequuntur.72 Illi itaque: Nota qualiter istam suam primam fabulam quam diu intermiserat modo

reperit, quid dicat non habens.

Açoara [XLVIII] <XXXIX>.3 non aperit: Nota insaniam solitam.6 tribus obscuris receptaculis disposuit: Hoc uult dicere quod in uulua uel in matrice mulieris

tria sint receptacula, ubi formatur homo, quod ei forsitam aliquis phisicus dixerat. Octo uero parilia bestiarum more suo insipienter dicit, cum non solum octo, sed multa parilia bestiarum fecit Deus.

Açoara [L] <XLI>. Stulta, uana et friuola.Açoara [LI] <XLII>. Solitis nugís atque mendaciis plenissime referta.7 matrem uillarum: Id est, Mecam.

Açoara [LII] <XLIII>. Stultissimis et mendacibus, nugís plenissima.59 Ille uero non fuit nisi uir tantum: Nota nequitiam solitam.77 O Melich: Angelus mortis.81 An adhuc Deum habere filium affirmatis?: Nota item nequitiam.

Açoara [LIII] <XLIV>. Impia atque sacrilega.Açoara [LIIII] <XLV>. Stulta, uana et impia.Açoara [LV] < XLVI>. Stulta, uana, et impia.15 annorum quadraginta spacium: Nota ubique stulticiam.29 Cum diabolos: Malos, scilicet, homines.

Açoara [LVI] <XLVII>. Stulta, mendax et impia.20 Boni quidem atque credentes azoharam: Id est, oracio uel preceptum. Azoara.



Açoara [LVIII] <XLIX>. Diabolica et insana.Açoara [LX] <LI>. Stulta, uana et impia.1 Per uentos suflantes: Nota quam stulte iurat quod Scriptura eius uera sit et quam insana

iuramenta facit.

Açoara [LXI] <LII>. Stulta, uana et impia.1 Per montem Synai: Iterum stulta iuracio.

Açoara [LXII] <LIII>.1 Per stellam uespertinam: Nota iterum iuracionem stultam qua facit Deum iurare.21 masculos: Nomina ydolorum que tunc colebant sarraceni dicentes feminas ab ipsis esse

creatas, uiros autem a magno Deo Creatore.49 estque Dominus ascheare: Nomen gentis alicuius quam fingit fuisse sicut et alias multas

que numquam fuerunt.

Açoara [LXIII] <LIV>. Vana, mendax et impia.1 lunaque bipertito diuisa est: Aliquod signum contigerat in luna quod dicit propter se

factum.22 tribuimus: Nota quotiens fabulas istas de Noe et de Hat et de Themuth iam iterauit nes-

ciens et non habens quid dicat.27 camelam: Ecce iterum camela Themuth quam occidere ei nescio qui nolebant ei credere.52 in Psalterio reperiri possibile est: Cuius psalterii mencionem faciat nescio, sed puto

quod audierat ab aliquo nominari psalterium et putabat ibi scripta esse que nunquam audita sunt.

Açoara [LXIIII] <LV>. Vana, stulta et impia.11 hermodactilos: hermodactili fructus sunt palmarum.14 de celcal: id est, de limo terre. Nota quam insane et insulse loquitur sicut diabolico spiritu

agitante.35 clarum atque fumosum immictam; Nota quo modo stultissime dicit ignem clarum simul

et fumosum.

Açoara [LXV] <LVI>. Vana, mendax et impia.24 remunerationem accepturi: Nota quod huiusmodi paradisum semper describit et pro-

mittit. Diligunt enim sarraceni ualde talia delectamenta. Esse scit semper in ortis inter arbo-res circa aquas habere secum pulchras mulieres commode deliciose luxuriari et concubere indesinenter.

52 de arbore ezecum: ezecum uel azacum arbor inferni.75 Per locum occasus stellarum: Nota iterum stultam iurationem.



Açoara [LXVI] <LVII>.29 homines: illi.

Açoara [LXVII] <LVIII>. Vana, mendax et impia.1 auditore: Quaedam mulier conquesta erat de marito suo quod uolens eam dimittere impo-

suerat ei quod esset mater eius, propterea quia pater illius hominis concubuerat cum ea sicut dicebatur. Cui more suo sicut semper mulieribus ualde compatiens facit sibi Deum loqui et illam excusare et ostendere innocentem.

8 credere?: Id est, ne simul conuenientes disceptarent de preceptis nostris.

Açoara [LXVIII] <LIX>. Vana, mendax et impia.2 hominum libri: Homines libri uocat suos quibus predicabat quod Deus mississet eis librum.5 firmiter permiseritis: id est, fructiferas incidite infructuosas eis ad impedimentum dimit-

tite quia sic precipit Deus.21 funditus dissolueretur: Nota quam impudens mendacium.

Açoara [LXVIIII] <LX>.13 commissis foueis: Id est, qui iam sepulti sunt.

Açoara [LXX] <LXI>.6 post me uenturo: Nota quam insanium mendacium et quam mendax insania.10 patefaciam: Nota preceptum atque consilium diabolicum.14 albis indutos uestibus: Viros uestibus albis indutos intelligi uult apostolos diabolico ins-

tinctu nominare illos fugiens.Açoara [LXXI] <LXII>. Stultitie ac mendaciorum, ut supra.Açoara [LXXII] <LXIII>. Vanissima et impia.10 ad terminum propinquum protrahe: Id est prolonga.

Açoara [LXXIII] <LXIV>. Dyabolica ut supra.Açoara [LXXIIII] <LXV>. Vanitate plena.1 exeant: Nota iterum quanta ei compassio circa mulieres.

Açoara [LXXV] <LXVI>.1 Cur tu propheta: Hic facit se quasi increpari a Deo quare male aliquid de suis uxoribus

suspicetur cum sint ipse bone et non sit opus eis aliquid prohibere.2 tibi iuraiuranda: que, scilicet, iuramenta coegerit eas facere quo sibi fidem seruarent.11 strueret: Nota iterum insaniam et stulticiam.12 animam insuflauimus: Nota iterum quam stulte et insane animam nescio quam Dei inte-

lligat insufflatam Marie.



Açoara [LXXVI] <LXVII>.3 septem celos: Nota quotiens istos septem celos memorat quos ubi inuenerit nescio.

Açoara [LXXVII] <LXVIII>.1 Per calamum: Nota iterum stultam iurationem.50 effectus est: Videtur quod de Iona propheta hoc uellet dicere more suo stulto et fabuloso.

Açoara [LXXVIII] <LXIX>.1 Verum quidem: Repetit fabulas superius totiens et totiens iteratas, non habens quid dicat.39–40 Per res uisibiles: Nota iterum iurationem stultam.47 potente: Item stulticia.

Açoara [LXXVIIII] <LXX>. Vanissima.24 rem scitam: id est, apud se statutam.29 castis in omnes: Nota item castitatem diabolicam.31 alia petens: id est, qui aliud aut plus querit ab aliquo quam commisit aut quod inter eos

conuenit et predictum est.

Açoara [LXXX] <LXXI>. Diabolica.3 dilatabitur: Id est, uindicta Dei differetur.23 Naceren: Nota nomina ydolorum inaudita.

Açoara [LXXXI] <LXXII>.4 proferant: Nota impietatem iterum quam precipue frequentat ubique.10 diligatue Deus: Nota ubique mendacia et insanias falsas.19 surrexit: de se hoc dicit stultissime uirum Dei se iactans.25 inferet: Nota iterum stulticiam.

Açoara [LXXXII] <LXXIII>. Vanitatis et insaniae plena.20 quod totum: Alchoran scilicet.

Açoara [LXXXIII] <LXXIV>. Vana mendax et insana.1 declinare: Nota illum laneis uestibus usum ut religiosus uideretur.30 cui decem et nouem supersunt deiciam: Scilicet, angeli presunt.31 Homines uero librorum: id est, qui suscipiunt libros, id est, singulas cartas Alchorani.37 uoluerit: scilicet Deus.38 pignora: pignora.39 hominibus: scilicet, quibus non imputabuntur omnia delicta.52 notule: Id est, carte que perhibeant eis testimonium bonum.54 Haec: Scilicet uerba.



Açoara [LXXXIIII] <LXXV>. Vana Mendax.1–2 Per diem seculi futuri: Nota iterum quam stulta iuracio qua facit Deum iurare.

Açoara [LXXXV] <LXXVI>. Mendax et Vana.5 camphora: camphora res est frigidissima.18 ex fonte zelzebil administrabitur: Nota lecacitatem et nomen fontis inauditum.

Açoara [LXXXVI] <LXXVII>.1–7 Per angelos legationis efficaces: Nota item iurationes stultissimas.

Açoara [LXXXVII] <LXXVIII>.1 superne: scilicet septem celos.34 uasaque plena: Nota lecacitatem quam tacere non potest.38 angeli similiter: Nota uesaniam inauditam quod animae et angeli resurrecturi sint.

Açoara [LXXXXII] <LXXXIII>.28 potando: Fons inauditus.

Açoara [LXXXXIIII] <LXXXV>.4 Alhudud: Alhudud uilla erat qua combusta igne fortuito dicit hoc contigisse quia nolebant

ei credere homines illic habitantes et more suo stultissime iurat.20 Themuth: Nota Themut totiens et totiens repetitum dum quid dicat aliud non habet.

Açoara [LXXXXV] <LXXXVI>.1 Per celum: Ideo precipue non est ei credendum in aliquo qua iurando putat se persuadere

ut sibi credatur quod nullus umquam sanctus aut propheta fecit.

Açoara [LXXXXVIII] <LXXXIX>.1–4 Per auroram: Nota iterum iurationes stultas et fabulas inauditas.

Açoara [LXXXXVIIII] <Nonagesima>.9 ego illi tribui: Nota quo modo dicit se non iurare per nescio quam terram et nescio uem

filium patri similem cum superius ubique dicat Deum non habere filium et hec sit tota summa insanie eius ambigue et uarie ac diabolice loquens.

Açoara C <XCI>.13 peremissent: Nota quo modo sit inops dicendi cum istum Themut et istam camelam

totiens superius repetierit.



Açoara [CVI] <XCVII>.1 Hoc: scilicet Alchoran.2 in nocte alchidera: Noctem alchideram uocat in qua dicebat super se uenisse angeli et attu-

lisse Alchoran.

Açoara [CVII] <XCVIII>.1 Inter librorum homines: Librorum homines et legibus subditos Christianos uocat et Iudeos,

maxime autem de Christianis uult dicere quod ante suum aduentum dissensiones habuerunt et nihil scierunt, sed ipse attulerit bonam legem et legerit eis libros benedictos.

6 increduli maneant: Christianos hic maxime notat putans infelices quod tres deos credant.

Açoara [CXIIII] <CV>.1–5 Numquid—euacuabant: Hic tangit aliquam fabulam inauditam ut uideatur dicere*

mirabilia.

Açoara [CXV] <CVI>.1 Homines Corasch: homines Chorais uocabantur de quorum progenie ipse erat.

Açoara [CXX] <CXI>.2 Auilcahab: iste aliquis erat inimicus eius?

Açoara [CXXI] <CXII>.1–4 Constanter—sibi similem: Nota impietatem quam nec in fine tacere potest.Explicit Liber Legis diabolice Sarracenorum qui Arabice dicitur Alchoran, id est, colletio

capitulorum siue preceptorum: Azoara capitulum siue oraculum dicitur arabice.Illustri gloriosissimoque uiro, Petro Cluniacensi abbate precipiente, suus angligena

Rodbertus Ketenensis, librum istum transtulit. Anno Domini millesimo centesimo quadrage-simo tertio. Anno Alexandri millesimo quadringentesimo tertio. Anno Alhigere, quingente-simo tricesimo septimo. Anno Persarum quingentesimo undecimo.

Anno Alhigere: Alhigera dicitur sublimatio in prohetam, id est, anno quo primum creditus siue ab omnibus eleuatus est Mahumet in prophetam.

Glossae ad ALCHORAN LATINUM Roberti Ketenensis translatoris, … · 2015. 4. 9. · Glossae ad ALCHORAN LATINUM 85 medieval encounters 21 (2015) 81–120 el Cristianismo, hacen pensar

Documents