Dziedziczenie nieruchomości Katarzyna Maik-Bełza

ś

Dziedziczenie nieruchomościKatarzyna Maik-Bełza

SPADEK

• ogół praw majątkowych i obowiązków zmarłego przechodzących z chwilą jego śmierci na określoną osobę lub osoby.

SKŁAD SPADKU• prawa majątkowe o charakterze cywilnoprawnym (np. prawo

własności nieruchomości)• obowiązki majątkowe o charakterze cywilnoprawnym

– obciążające zmarłego – (np. hipoteka na nieruchomości wchodzącej w skład spadku)

wierzyciel hipoteczny może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką bez względu na ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wynikające z prawa spadkowego

– koszty pogrzebu i postępowania spadkowego– obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek, zapisów i poleceń– obowiązek znoszenia korzystania przez małżonka i inne osoby

bliskie które mieszkały ze spadkodawcą do dnia jego śmierci z mieszkania i urządzenia domowego w zakresie dotychczasowym przez okres 3 miesięcy od otwarcia spadku

– obowiązek zaspokojenia roszczeń dziadków spadkodawcy, którzy znajdują się w niedostatku i nie mogą otrzymać należnych im środków utrzymania od osób na których ciąży obowiązek alimentacyjny

PRZESŁANKI DZIEDZICZENIA

1) Po stronie spadkodawcy:• - śmierć spadkodawcy – z tą chwilą

następuje otwarcie spadku• istnienie spadku – dziedziczenie

wchodzi w rachubę jedynie gdy osoba zmarła pozostawiła spadek

2) po stronie spadkobiercy:

• osoba fizyczna mająca być spadkobiercą musi żyć, zaś osoba prawna musi istnieć w chwili śmierci spadkodawcy

• osoba mająca być spadkobiercą została powołana do dziedziczenia (powołanie z testamentu lub z ustawy -nie jest powołany do dziedziczenia spadkobierca ustawowy, który został wydziedziczony, spadkobierca ustawowy – i ewentualnie jego zstępni – którzy zrzekli się dziedziczenia

• po otwarciu spadku nie zachodzą szczególne okoliczności wyłączające powołanie osoby mającej być spadkobiercą do dziedziczenia ze skutkiem wstecznym od chwili otwarcia spadku – (np. nie dochodzi do dziedziczenia spadkobierca uznany za niegodnego dziedziczenia)

DZIEDZICZENIE USTAWOWE CO DO CAŁOŚCI SPADKU

a) spadkodawca nie ustanowił spadkobiercy testamentowego –

• *) spadkodawca nie sporządził w ogóle testamentu,

• *) spadkodawca sporządził wprawdzie testament ale następnie skutecznie go odwołał

• *) sporządzony przez spadkodawcę testament okazał się nieważny lub bezskuteczny lub

b) żadna z osób ustanowionych spadkobiercami testamentowymi nie chce lub nie może dziedziczyć –

• *) spadkobierca nie chce dziedziczyć w razie odrzucenia spadku

• *) spadkobierca nie może dziedziczyć jeżeli w chwili otwarcia spadku nie żyje lub nie istnieje oraz jeśli został uznany za niegodnego dziedziczenia

NIEGODNOŚĆ DZIEDZICZENIAPRZESŁANKI ORZECZENIA

• 1). spadkobierca:– dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko

spadkodawcy lub– podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do

sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności

– umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament, albo świadomie skorzystał z testamentu przez inna osobę podrobionego lub przerobionego

• 2). spadkodawca nie przebaczył spadkobiercy • 3). uznania żąda osoba mająca w tym interes lub

prokurator • 4). uznanie za niegodnego może nastąpić jedynie wówczas gdy

osoba mająca interes wystąpiła do sądu w odpowiednim terminie – (1 rok od dnia w którym uprawniony dowiedział się o przyczynie niegodności nie później niż przed upływem 3 lat od otwarcia spadku)

SKUTEK ORZECZENIA NIEGODNOŚCI

DZIEDZICZENIA• wyłączenie spadkobiercy od dziedziczenia tak

jakby nie dożył otwarcia spadku –• uznanie za niegodnego spadkobiercy który

potencjalnie uprawniony jest do zachowku po zmarłym powoduje również utratę uprawnień z tytułu zachowku

KRĄG SPADKOBIERCÓW USTAWOWYCH

I grupa – jeśli są zstępni spadkodawcy – zstępni oraz małżonek

II grupa – w braku zstępnych zmarłego – małżonek, rodzice, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa zmarłego

III grupa – w braku małżonka, rodziców rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa - dziadkowie i zstępni dziadków spadkodawcy

IV grupa – w braku małżonka i krewnych zmarłego – dzieci małżonka zmarłego, których żadne z rodziców nie dożyło otwarcia –

V grupa – w braku małżonka i krewnych zmarłego oraz dzieci jego małżonka których żadne z rodziców nie dożyło otwarcia spadku – gmina ostatniego miejsca zamieszkania bądź skarb państwa

ROZRZĄDZENIA NA WYPADEK ŚMIERCI –

TESTAMENTY ZWYKŁE

– testament własnoręczny (tzw. testament holograficzny) –

– testament notarialny– testament allograficzny – spadkodawca w

obecności 2 świadków oświadcza swoją wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego, a jego oświadczenie zostaje spisane w protokole z podaniem daty i jego odczytaniu, zostaje on podpisany przez spadkodawcę

ROZRZĄDZENIA NA WYPADEK ŚMIERCI – TESTAMENTY SZCZEGÓLNE

• testament sporządzony na polskim statku morskim lub powietrznym

• testament wojskowy• testament ustny – gdy istnieje obawa rychłej śmierci

spadkodawcy lub szczególne okoliczności nie pozwalają na zachowanie zwykłej formy testamentu, spadkodawca oświadcza swoją ostatnią wolę ustnie w obecności co najmniej trzech świadków a jego treść zostaje stwierdzona w ten sposób, że:

• - jeden ze świadków lub osoba trzecia spisuje oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy

• - jeśli w powyższy sposób nie uda się stwierdzić testamentu ustnego, można to uczynić przez zgodne zeznania świadków złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku przed sądem

WAŻNOŚĆ TESTAMENTU • sporządzenie przez osobę zdolną do testowania (pełna

zdolność do czynności prawnych)• testament został sporządzony w przepisanej formie • - oświadczenie woli testatora jest wolne od wad

oświadczeń woli • - treść testamentu nie narusza ogólnych reguł ważności

czynności prawnych a więc nie jest sprzeczna z ustawą, zasadami współżycia społecznego ani nie zmierza do obejścia ustawy ani nie narusza szczególnych reguł dotyczących testamentów

DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE RYZYKO ZACHOWKU

• art. 991 KC, zachowek przysługuje zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom, którzy dziedziczyliby po spadkodawcy z mocy ustawy, jeśli nie zostali wydziedziczeni w testamencie.

• Jeśli uprawniony jest małoletni lub trwale niezdolny do pracy– 2/3 wartości udziału spadkowego, który by przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych wypadkach – połowa wartości tego udziału.

• Roszczenia o zachowek przedawniają się z upływem 3 lat od dnia ogłoszenia testamentu.

WYDZIEDZICZENIE

• Wydziedziczyć może tylko spadkodawca, może ono nastąpić tylko w ważnym i skutecznym testamencie jeśli zaistniała co najmniej jedna z przyczyn wydziedziczenia i przyczyna ta została w testamencie wskazana, a spadkodawca osobie tej nie przebaczył tj.

• - gdy osoba wydziedziczona wbrew woli spadkodawcy postępowała uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,

• - dopuściła się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowi lub wolności labo rażącej obrazy czci lub

• - uporczywie nie dopełniała względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych

SKUTKI WYDZIEDZICZENIA

• -utrata przez osobę wydziedziczoną przysługujących jej potencjalnie uprawnień z tytułu zachowku,

• - mimo iż nie wynika to bezpośrednio z przepisów ustawy, kolejnym skutkiem jest pozbawienie tej osoby pozycji spadkobiercy ustawowego

PRZYJĘCIE LUB ODRZUCENIE SPADKU

• art.1015 KC oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Brak oświadczenia w tym terminie będzie jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku, chyba że spadkobiercą jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnej, osoba co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia

PRZYJĘCIE PROSTE SPADKU

polega na przyjęciu spadku bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe, a zatem spadkobierca odpowiada za długi spadkowe całym swoim majątkiem a nie tylko ze spadku. Dochodzi zatem do połączenia dwóch mas majątkowych majątku osobistego i majątku spadkowego. I tym majątkiem spadkobierca odpowiada bez ograniczenia, czyli nie tylko składnikami wchodzącymi w skład spadku i nie tylko do ich wartości.

PRZYJĘCIE SPADKU Z DOBRODZIEJSTWEM

INWENTARZA

oznacza, że spadkobierca przyjmuje spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności, zasadniczo do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku, z zastrzeżeniem jednak wynikającym z odpowiedzialności wobec wierzyciela hipotecznego, który może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką bez względu na ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wynikające z prawa spadkowego (art. 74 KWU)

ODRZUCENIE SPADKU

spadkobierca nie odpowiada za długi spadkowe

Spadkobierca zostaje wyłączony od dziedziczenia tak jak gdyby nie dożył spadku

SPADKOBIERCA PRZED SĄDEM I URZĘDEM ;-)

• postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku lub notarialne poświadczenie dziedziczenia

• postępowanie o dział spadku • postępowanie wieczystoksięgowe oraz• postępowanie podatkowe w urzędzie

skarbowym

STWIERDZENIE NABYCIA SPADKU

1) w drodze uzyskania prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku

2) rejestracja notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia

SKUTKI STWIERDZENIA NABYCIA SPADKU

• domniemanie że osoba wymieniona w postanowieniu lub akcie jest spadkobiercą –

• spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia względem osoby trzeciej która nie rości sobie praw do spadku tylko przez powołanie się na postanowienie lub zarejestrowany akt –

• wydanie postanowienia lub uzyskanie aktu jest konieczne dla dokonania działu spadku

• postanowienie lub akt umożliwiają spadkobiercom ujawnienie w księdze wieczystej faktu nabycia praw w drodze dziedziczenia

PODATEK OD SPADKU

- w ciągu 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia sądu albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, należy rozliczyć się z urzędem skarbowym.

- Spadki nabyte po 1 stycznia 2007r. są zwolnione od podatku ale zwolnienie dotyczy jedynie najbliższej rodziny zmarłego tj. małżonka, dzieci, wnuki i prawnuki (zstępni), rodziców i dziadków (wstępni) oraz rodzeństwo, pasierba, ojczyma i macochę.

DZIAŁ SPADKU

- Gdy do dziedziczenia powołanych było kilka osób, podział dokonywane jest w tzw. postępowaniu działowym

- Dział spadku może być umowny (jeżeli wszyscy spadkobiercy są zgodni co do sposobu podziału spadku, jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość, konieczna jest dla tej umowy forma aktu notarialnego) lub sądowny (dokonywany przez sąd spadku, obejmujący cały majątek a jedynie wyjątkowo jego część staje się skuteczny z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o dziale spadku)

SKUTKI DZIAŁU SPADKU

• - majątek spadkowy traci status masy majątkowej ustaje również wspólność majątku spadkowego

• - spadkobiercy nabywają poszczególne prawa majątkowe – gdy nieruchomość nabyło kilku spadkobierców nabyli oni ją jedynie w odpowiednich udziałach, dział spadku skutkuje nabyciem wyłącznych praw do poszczególnych praw majątkowych

• - od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe już nie solidarnie a w wielkości wynikającej z przysługujących im udziałów spadkowych

WPIS DO KSIĘGI WIECZYSTEJ

- Wniosek o wpis spadkobiercy do działu II księgi wieczystej wnosimy do sądu, który prowadzi księgę wieczystą dla nabytej nieruchomości,

- Do wniosku dołączamy postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku (akt poświadczenia dziedziczenia) oraz postanowienie o dział spadku, jeżeli był przeprowadzony.