Doç.Dr. Mehmet Bahaüddin VAROL

Doç.Dr. Mehmet Bahaüddin VAROLDoç.Dr. Mehmet Bahaüddin VAROL

ARAŞTIRMA TEKNİKLERİARAŞTIRMA TEKNİKLERİ

Bilimsel AraştırmaBilimsel Araştırma

Neye Denir ?Neye Denir ?


1.1. BİLİMSEL ARAŞTIRMANIN ÖZELLİKLERİBİLİMSEL ARAŞTIRMANIN ÖZELLİKLERİ

•Önceliği bilimselliktir•Temel kaynaklara ve bilimsel verilere dayanır

•Kapsamı ve çerçevesi belirli bir konudur

•Doğru bilgiyi bulma gayreti gösterir

•Yorum ve ifadelerde tutarlılık vardır

•Duygusallık ve sübjektiflikten uzak•İlmi kriter ve usullere uygunluk


Niçin Niçin

Bilimsel Araştırma ?Bilimsel Araştırma ?


2.2. BİLİMSEL ARAŞTIRMAYA DUYULAN İHTİYAÇBİLİMSEL ARAŞTIRMAYA DUYULAN İHTİYAÇ

• Bilimselliğe güven• Doğru bilgiye ulaşma arzusu• Objektiflik ve tutarlılığın önemi• Yorum ve ifadelere güven• Bilimsel kriterlere uygunluk

Bilimsel Araştırmanın AşamalarıBilimsel Araştırmanın Aşamaları

MotivasyonMotivasyon

Konu TespitiKonu Tespiti

Geçici plan oluşturmaGeçici plan oluşturma

Bilgi toplamaBilgi toplama

Bibliyografya fişlerinin Bibliyografya fişlerinin oluşturulmasıoluşturulması

Bilgi fişlerinin Bilgi fişlerinin oluşturulmasıoluşturulması

Bilgi Fişlerinin tasnifiBilgi Fişlerinin tasnifi

YazmaYazma

Son rötuşlar Son rötuşlar ve düzenlemeve düzenleme

Bilimsel Araştırmanın AşamalarıBilimsel Araştırmanın Aşamaları

A.A. Bilimsel araştırma yapma konusunda Bilimsel araştırma yapma konusunda motivasyonmotivasyon

B.B. Konu tespitiKonu tespiti

C.C. Geçici plan oluşturmaGeçici plan oluşturma

D.D. Bilgi toplamaBilgi toplama

E.E. Bibliyografya fişlerinin oluşturulmasıBibliyografya fişlerinin oluşturulması

F.F. Bilgi fişlerinin oluşturulmasıBilgi fişlerinin oluşturulması

G.G. Bilgi Fişlerinin tasnifiBilgi Fişlerinin tasnifi

H.H. YazmaYazma

I.I. Son rötuşlar ve düzenlemeSon rötuşlar ve düzenleme


A. Bilimsel araştırma A. Bilimsel araştırma yapma konusunda yapma konusunda motivasyonmotivasyon1. Bilimsel eserlere karşı ilgi2. Bilimsellikten tatmin olma3. İlgi uyandıran konulara

yönelme4. Doğru bilgi ve yorumlara

ulaşma gayreti


B. Konu tespitiB. Konu tespiti

1. İlgi duyulan alanlarla ilgili bol okuma

Ama Nasıl ?• Bilinçli okuma• Soru sorarak okuma• Not alarak okuma



2. Yeterli bilgi ya da yorum olmayan kişi, olay veya konunun tespit edilmesi.



3. Tespit edilen konuya odaklı araştırma• Farklı kaynaklardan

okuma• (Varsa) Güncel

araştırma boyutunda okuma



4. Tespit edilen konu ile ilgili bilgi sahibi olanlarla (Alanın hocalarıyla) istişarelerde bulunma


C. Geçici plan oluşturmaC. Geçici plan oluşturma

1. Ele alınacak konu başlıklarının tespiti

2. Bu başlıkların konunun kendi bütünlüğü içerisinde tasnif edilmesi



3. Ana başlıklar4. Alt başlıklar5. Detay başlıklar



6. Giriş bölümünde ele alınacak konuların tespiti

7. Başlıkların düzenlenerek son şeklin verilmesi

8. Çalışma devam ederken bu plana ekleme yada çıkarma yapmak mümkün olabilecektir.


D. Bilgi toplama D. Bilgi toplama

1. Konu ile ilgili ansiklopedi maddelerinin okunması

2. Buralardan elde edilecek bibliyografyanın tespiti

3. Bilinen ve önceki süreçte okunan kitapların ilgili bölümlerinden hareketle bibliyografyayı zenginleştirme.


D. Bilgi toplama D. Bilgi toplama

4. Konu hakkında bilgi sahibi olanlardan bilgi edinme ve kaynak tespiti

5. Bibliyografik eserler ve kütüphanelerin taranması

6. Sanal ortamda tarama yapma

H. Yazım AşamasıH. Yazım Aşaması• Tasnif edilmiş her başlığı okuyup zihinde

yoğurma• Fişlerde kaydedilen bilgilerin uygun ifadelerle

birbirine bağlanarak konu bütünlüğünün oluşturulması

• Akıcılık ve düzgün ifade kullanımına dikkat edilmesi

• Her konu başlığını kendi bütünlüğü içerisinde ele alıp yorumlama

• Nakledilen bilgilerin yanında kişisel görüş ve düşüncelerin katılarak eleştiri ve kabullere yer verilmesi

• Dipnot ve diğer bilimsel kriterlere uygunluk• İmla kaidelerine uyma ve Türkçeyi düzgün

kullanma


H. Yazım AşamasıH. Yazım Aşaması

1.Başlık

2.Önsöz

3.Giriş

4.Bölümler

5.Sonuç

6.Bibliyografya



1.Başlık

• Başlık belirlemesi/netleştirmesi bazen araştırma sonuna kalabilir

• Kısa ve öz olmalı

• Konuyu tam olarak ifade etmeli

• Sınırlamalar okuyucuya tam olarak sunulmalı,

Meselâ…


Osmanlılar Döneminde Kölelik ve Köleler(XV-XVI. Yüzyıllarda Malatya Yöresi Şeri Sicil

Kayıtlarına Göre) Osmanlılarda Evlilik ve Boşanma

Selçuklular Döneminde Ortadoğu'da Ticaret (XI-XIII. Yüzyıllar)


2. Önsöz• Kısa bir giriş ifadesinden sonra konu çok kısa

olarak takdim edilir.• Konunun nasıl ve niçin seçildiği bir ya da iki

paragrafta izah edilir.• Çalışmada ele alınan giriş ve bölümler başlıklar

halinde zikredilerek çalışma hakkında okuyucuya genel bir bilgi verilir.

• Araştırma esnasında kendisinden istifade edilenlere genel olarak teşekkür edilir. Burada sadece danışman hocanın ismi anılır.

• Önsözdeki bilgiler giriş ve sonuçta verilen bilgilerle aynı olmamalıdır.

• Önsöz’ün sonunda sağ altta yazarın ismi, çalışmanın yapıldığı yer ve tarih(yıl) yazılır.



3. Giriş• Giriş okuyucunun konuya hazırlanması amacını

gerçekleştirmelidir.

• Genel olarak, “Konu” ve “Kaynaklar” başlıklarından oluşur.

• “Konu” başlığı altında; ele alınan konunun önemi, İslamî ilimler içerisindeki yeri, diğer ilim dalları ile bağlantısı, (varsa) problem olma süreci, günlük hayattaki yeri vs.. Gerektiği yerde kısa gerektiği yerde uzun olarak ifade edilir.

• Burada özellikle çalışmanın sınırı ve hedefi belirtilmelidir.


H. Yazım AşamasıH. Yazım Aşaması3. Giriş (Devam)

• “Kaynaklar” başlığı altında ise, sözkonusu konuyu doğrudan ele alan kaynak ya da makaleler, dolaylı olarak ele alan kaynak ya da makaleler, (önce Türkçe sonra diğer diller), (varsa) bunlara yönelik eleştiriler ve araştırmada istifade edilen yönleri.. Sırasıyla ele alınır.

• Yapılan çalışmanın bunlardan farklılığı mutlaka belirginleştirilmelidir.

• Girişte ayrıca konuya giriş mahiyetinde ele alınacak konunun başlangıç süreci ya da ele alınacak döneme kadar geçen süreci ele alınır.

• Giriş konunun özeti olmadığı gibi herhangi bir teşekkür yeri de değildir.



4. Bölümler• Her bölüm kendi içerisinde muhteva bütünlüğüne

sahip olmalıdır.

• Bölümler arası düzen ve bağlantılar insicamlı olmalıdır.

• Bir bölümde ele alınan konu diğer bölümde tekrar edilmemelidir. (Konunun önceki geçtiği yere referans verilebileceği gibi bir sonraki bölüme de gönderme yapılabilir.)

• Ana başlıklar ve alt başlıklarda numaralandırma düzenine dikkat edilmelidir.



I. BÖLÜM BAŞLIĞI

A. ……………………………………………………

B……………………………………………………..

1. ……………………………………………….

2. ………………………………………………

a- …………………………………………

b-…………………………………………

ı . …………………………………………

ıı…………………………………………..

ııı………………………………………….

ıv…………………………………………..



5. Sonuç• Sonuç, özet değildir.

• Konunun önemine kısa bir vurgudan sonra araştırmada ulaşılan sonuç ve bulgular okuyucu ile paylaşılır.

• İfadeler tutarlı, net ve kendimize ait bir üslupla sunulmalıdır.

• Sonucu uzatmamak gerekir.

• Sonuçta, önsöz ve girişteki ifadeler tekrarlanmamalıdır.



5. Sonuç (Devam)

• Sonuç bölümlerini orijinal kılan yön, eğer ilk defa ele alınan bir konu ise ufuk açıcı ve yeni çalışmaları yönlendirici fikirler beyan etmek; daha önce ele alınan bir konu ise, öncekilerin bir kritiğini yaparak kendi bulgularımızı ve önerilerimizi okuyucunun takdirine sunmaktır.

• İddialı söz ve ifadelerden kaçınılır.

• Akademik üslup, kanaatlerin esnek bir çerçevede sunulmasını gerektirir.

• Bu çerçevede dilek ve temennilere de yer verilebilir.


6. Bibliyografya• Bibliyografya, araştırma boyunca kullanılan her türlü referans

kaynağının sunulduğu bölümdür.

• Ancak bu materyallerin somut ve ulaşabilinecek türden olması gerekir.

• Bibiliyografya, araştırma süresince gösterilen titizlik ve hassasiyeti yansıtmalıdır.

• Bu yönüyle bibliyografya, adeta araştırmanın bilimsellik ve tutarlılığının bir aynası görünümündedir.

• Bibliyografya oluşturulurken bibliyografya fişlerinden istifade edilir.

• Buraya kaydedilecek eserlerin mutlaka araştırma süresince kullanılan nüsha olmasına dikkat edilmelidir. (Önemli)


6. Bibliyografya• Eserlerin Bibliyografyaya kaydedilmesinde şu hususlara dikkat

edilir:

A- REFERANSIMIZ BİR KİTAP İSE;• Yazar, Adı, Soyadı (Yazarın meşhur künye veya nisbesi varsa soyadı

yerine o yazılır ve sıralamada buna itibar edilir. • Eser adı tam ve italik olarak yazılır.• (Varsa) Muhakkik (Thk:….), Redaktör (Rdk:…) ilave edilir.• Yayın yeri ve yılı, (Basım yeri yok ise “Byy.” basım yılı yok ise “Thz.”

kısaltmaları kullanılır.)• Son olarak da cilt sayısı kaydedilir.


Bibliyografya ÖrnekleriBibliyografya Örnekleri

A- REFERANSIMIZ BİR KİTAP İSE;• Öktem, Niyazi, Özgürlük Sorunu ve Hukuk, 2. baskı, İ.Ü. Yayınları, İstanbul 1977 • Muhammed Hamidullah, el-Vesâiku’s-Siyâsiyye, Beyrut, 1987.

İslam Müesseselerine Giriş, çev:İhsan Süreyya Sırma, İst, 1992.Kur’an-ı Kerim Türkçe Anlamı (Meâl), Diyanet İşl. Başkanlığı, İstanbul, 1973.

• Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Anonim, Redaktör: Hakkı Dursun Yıldız, İst., 1986.

• Cüayt, Hişam, el-Fitne, Arp.Terc: Halil Ahmed Halil, Beyrut, Thz. • Ebû Zehrâ, Muhammed (v.1394/1974), İmam Zeyd, Terc: Salih Parlak ve Ahmet

Karababa, İst. 1993.

6. BibliyografyaC- REFERANSIMIZ BİR MAKALE İSE;

• Yazar Soyadı, Adı,

• Makale ismi tam olarak, tırnak içerisinde (“………..”) ve italik yazılır.

• Dergi adı, cilt no (yıl no), sayı no, yayın yeri ve yayın yılı sırasıyla ilave edilir. (Basım yeri yok ise “Byy.” basım yılı yok ise “Thz.” kısaltmaları kullanılır.)

• Son olarak da makalenin bulunduğu sayfa aralığı (s.45-67 gibi) kaydedilir.



C- REFERANSIMIZ BİR MAKALE İSE;

• Fayda, Mustafa, “Hz.Muhammed’in Necranlı Hıristiyanlarla Görüşmesi ve Mübâhele”, AÜİFD., Sayı:2, Ankara, 1975, s.143-149.

• Sharon, Moshe, “Ahl al Bayt -People of The House-”, Jerusalem Studies ın Arabic and İslam, c:8, Sayı:2, Jerusalem, 1986, s.169-184.

6. BibliyografyaD- REFERANSIMIZ BİR TERCÜME MAKALE İSE;


• Makale ismi (Tercüme edilmiş şekli) tam olarak, tırnak içerisinde (“………..”) ve italik yazılır.

• Çev: Adı soyadı ilave edilir.

• Dergi adı, cilt no (yıl no), sayı no, yayın yeri ve yayın yılı sırasıyla yazılır. (Basım yeri yok ise “Byy.” basım yılı yok ise “Thz.” kısaltmaları kullanılır.)




D- REFERANSIMIZ BİR TERCÜME MAKALE İSE;

• Antes, Peter, “Avrupa’da İslam”, çev: Süleyman Turan, Marife, yıl:5, sayı:2, Konya 2005, s.203-218.

• Lecker, Michael, “İslam Öncesi ve İslam’ın İlk Dönemlerinde Medine (Yesrib) Pazarları Üzerine”, Çev: Prof.Dr.A.Turan Yüksel, İstem, Yıl:2, sayı:4, Konya 2004, s.247-256.

6. BibliyografyaE- REFERANSIMIZ BİR ANSİKLOPEDİ MADDESİ İSE;


• Madde ismi, tırnak içerisinde (“………..”) ve italik yazılır.

• Ansiklopedi adı, cilt no, (kullanılan cildin) yayın yeri ve yayın yılı sırasıyla ilave edilir. (O cildin basım yeri veya basım yılı yok ise ilk cildin veya son cildin basım yeri ve yılı yazılır. Şayet hiç yok ise o zaman “Byy.” ve “Thz.” kısaltmaları kullanılır.)




E- REFERANSIMIZ BİR ANSİKLOPEDİ MADDESİ İSE;

• Algül, Hüseyin, “Fedek”, DİA, İst., 1995, XII/294.

• Ateş, Ahmet, “Hüseyin”, İA, İst., 1964, V/I, s.634-640.

• Fığlalı, Ethem Ruhi, “Ali”, DİA, İst., 1989, II/372.

“Hasan”, DİA., İst., 1997, XVI/282.

• Goldziher, I. - vdğ., “Ahl al-Bayt”, EI2, Leiden, 1986, I/257-258.

• Watt, W.Montgomery, “Abd al-Muttalib b. Hashim”, EI2 , Leiden, 1986, I /80.

6. BibliyografyaF- REFERANSIMIZ BİR WEB ADRESİ İSE;

• Kitap ya da makale olması durumuna göre aynı hususlar dikkate alınarak yazılır.

• Şayet matbu olarak yayınlanmış ise buna ulaşılmaya gayret edilir. Ulaşılamamış bile olsa bu bilgi tam olarak verilir.

• Bundan sonra istifade edilen Web adresi eksiksiz olarak yazılır. (Önemli)

• Son olarak bu adrese en son erişim tarihi kaydedilir. (Önemli)



F- REFERANSIMIZ BİR WEB ADRESİ İSE;

• el-Merâkibî, Mahmûd, Takyîmu’l-cuhûdi’l-muâsıra, www.offok.com/sonna/ gohood.htm [14.12.2004]

• http://www.offok.com/offuk/4.htm [15-07-2005]

6. BibliyografyaG- REFERANSIMIZ BİR BİLGİSAYAR PROĞRAMI VEYA CD İSE;

• Hiçbir sanal program matbu nüshalar kadar güvenli referans olamaz.

• Bu nedenle öncelikli olarak orada kullandığımız kitap ya da makaleye bizzat ulaşma hususunda azami gayreti göstermemiz gerekir.

• Kitap ya da makale olması durumuna göre aynı hususlar CD yada Proğram içerisinde verilen bilgiler dikkate alınarak yazılır.

• En son olarak da istifade edilen Proğram (CD)adı, şirket adı ve versiyonu (Sürüm Numarası) eksiksiz olarak yazılır. (Önemli)



G- REFERANSIMIZ BİR BİLGİSAYAR PROGRAMI VEYA CD İSE;• İbn Mâce, Hafız Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî (v.275/888), es-Sünen,

Mısır, 1952. (el-Kütübü’t-Tis’a Cd., Sahr, version 1.5)

6. BibliyografyaBİBLİYOGRAFYADA UYULACAK GENEL USÜLLER;

• Öncelikli olarak yazarın soyadı sonra da adı kaydedilmelidir.

• Şayet meşhur künyesi ya da nisbesi var ise bu kaydedilmeli ve sıralamada buna uyulmalıdır.

• Bibliyografyada “Temel Kaynak ve Araştırmalar” ile “Madde ve Makaleler” ayrı başlıklar halinde yazılabilirse de ayırmadan yazmak genel olarak tercih edilmektedir.

• Kaydedilen eserler ve müelliflerin isimlerindeki her kelimenin baş harfleri büyük harfle yazılır. (Arapça isimlerde Harf-i tarif, harf-i cer ve ism-i mevsuller gibi harfler, küçük harflerle yazılır)


6. BibliyografyaBİBLİYOGRAFYADA UYULACAK GENEL USÜLLER; (Devam)

• Eser (Kitap, Madde, Makale) isimleri italik yazılmalıdır.

Eserlerin yazım işlemi bittikten sonra harf sırasına konur. (Burada Arapça isimlerde bulunan harf-i tarifler dikkate alınmaz.)

Tercihe göre, ya sadece müeelifin soyadı ya da soyadıyla birlikte adı koyu (Bold) yazılabilir.

Madde imi olarak ister numara istersek herhangi bir işaret kullanabiliriz.

Genel olarak sayı dışında bir işaret tercih edilmektedir.

1. ….


BİLİMSEL ARAŞTIRMALARDA BİLİMSEL ARAŞTIRMALARDA DİPNOT DİPNOT

GÖSTERME USULLERİGÖSTERME USULLERİ

1.1. Dipnotlar Bilimsel araştırmaların vazgeçilmez unsurlarıdır.Dipnotlar Bilimsel araştırmaların vazgeçilmez unsurlarıdır.2.2. Araştırmalarda referans kullanma bilimselliğin (Tutarlı, Araştırmalarda referans kullanma bilimselliğin (Tutarlı,

doğru ve güvenilirlik) bir ölçüsüdür.doğru ve güvenilirlik) bir ölçüsüdür.3.3. Araştırmalarda dipnot kullanma usulleri farklı olabilir.Araştırmalarda dipnot kullanma usulleri farklı olabilir.

a- Metin içerisinde referans göstermea- Metin içerisinde referans göstermeb- Sayfa altında referans göstermeb- Sayfa altında referans göstermec- Bölüm sonunda referans göstermec- Bölüm sonunda referans göstermed- Eser sonunda referans göstermed- Eser sonunda referans gösterme

4.4. İslam ilimlerinde yapılan araştırmalarda genel olarak sayfa İslam ilimlerinde yapılan araştırmalarda genel olarak sayfa altında referans gösterme usûlü tercih edilmektedir.altında referans gösterme usûlü tercih edilmektedir.


DİPNOTLARDA UYULACAK ESASLAR DİPNOTLARDA UYULACAK ESASLAR

1.1. Dipnotlar sayfa altında ve 1, 2, 3,… sıra numarasıyla Dipnotlar sayfa altında ve 1, 2, 3,… sıra numarasıyla verilmelidir.verilmelidir.

2.2. Herhangi bir referans verilirken ilk verildiği yerde tam künye Herhangi bir referans verilirken ilk verildiği yerde tam künye şeklinde verilmelidir. (Bibliyografyada verildiği şekliyle; şeklinde verilmelidir. (Bibliyografyada verildiği şekliyle; Yazar adı soyadı → Eser adı → Baskı yer ve yılı → cilt ve Yazar adı soyadı → Eser adı → Baskı yer ve yılı → cilt ve sayfa)sayfa)

3.3. Aynı eserin daha sonraki verilişlerinde kısaltmalar Aynı eserin daha sonraki verilişlerinde kısaltmalar kullanılabilir. (Yazar isminde ve eser isminde)kullanılabilir. (Yazar isminde ve eser isminde)

4.4. Kısaltmalarda soyadı, meşhur isim ya da künye Kısaltmalarda soyadı, meşhur isim ya da künye kullanılmalıdır.kullanılmalıdır.

5.5. Aynı müellifin birden fazla eserinden istifade ediliyorsa her Aynı müellifin birden fazla eserinden istifade ediliyorsa her defasında eser ismi mutlaka zikredilmelidir.defasında eser ismi mutlaka zikredilmelidir.

6.6. Bir müellifin tek bir eserinden istifade edilmişse a.g.e. Bir müellifin tek bir eserinden istifade edilmişse a.g.e. kısaltması kullanılabilir.kısaltması kullanılabilir.


DİPNOTLARDA UYULACAK ESASLAR DİPNOTLARDA UYULACAK ESASLAR (Devam)(Devam)

7.7. Dipnotlarda eser isimlerinin italik olarak verilmesi Dipnotlarda eser isimlerinin italik olarak verilmesi usüldendir.usüldendir.


DİPNOTLARDA UYULACAK ESASLARDİPNOTLARDA UYULACAK ESASLAR (Örnekler)(Örnekler)

1. İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik, es-Siratü’n-Nebeviyye, Thk: Mecdi Fethi es-Seyyid, Tanta, 1995, I/183; Makrîzî, Takıyyüddîn Ahmed b. Ali, Kitâbü’n-Nizâ’ ve’t-Tehâsum fîmâ beyne Benî Umeyye ve Benî Hâşim, Thk: Hüseyin Mu’nis, Kahire,1988, 39.

2. Tirmîzî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevra, Sünenü Tirmîzî, Mısır, Thz., İsti’zân ve’l-Âdâb, 10.

3. Tirmîzî, Edâhî, 8.4. Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş’as, Sünenü Ebû Dâvud, Beyrut, 1969, Cihâd, 28.5. Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâburî, Sahîhu

Müslim, Beyrut, Thz, Fedâilü’s-Sahâbe, 66.6. Müslim, Zühd, 26.7. İbn Mâce, Hafız Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî, es-Sünen, Mısır,

1952, Mukaddime,11; Heytemî, Ahmed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Hacer, es-Savâiku’l-Muhrika alâ Ehli’r-Rafdi ve’d-Dalâli ve’z-Zendeka, Thk: Abdurrahman b. Abdullah et-Türkî, Kamil Muhammed Harrâd, Beyrut, 1997, II/659.

8. Şuârâ 26:214.



1.İbn Hanbel, Müsned, VI/298; Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, (Tefsîru’t-Taberî), Kahire, 1954, XXII/6, 7; Bu rivâyetin farklı lafızları için bkz: İbn Hanbel, Müsned, VI /296; VI/304 ve 305.

2. Taberî, Tefsir, XXII/7; Bu hadis Müsned’de de vardır. Ancak burada hadisin ikinci bölümü olan Vâsile’nin sorusu bölümü yoktur. İbn Hanbel, Müsned, IV/107.

3. Ya’kûbî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Ca’fer b. Vehb, Târîhu’l-Ya’kûbî, Beyrut, 1995, II/50.

4. Hûd 11:73.5. Kasas 28:12.6. Ahzâb 33:33. 7. Câhız, Hâşimoğulları ile Ümeyyeoğulları arasındaki liderlik mücadelesi ile

hangisinin daha faziletli ve üstün özelliklere sahip olduğunu sözkonusu ettiği risalesinde bu noktada önemli bilgiler vermekte ve anahatlarıyla Arap kabîlevi toplum yapısının sosyal unsurlarının ip uçlarını vermektedir. Bkz: Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr (255/868), Rasâilü’l‑Câhız –er‑Rasâilü’s‑Siyâsiyye, Beyrut, 1995, 407‑460; Bu çerçevede geniş bilgi için ayrıca bkz: İbrahim Sarıçam, Emevî‑Hâşimî İlişkileri, Ankara, 1997, 23,24.



1. Müellifi Mechûl (Hicrî 3.asır), Ahbâru’d-Devleti’l-Abbâsiyye ve Fîhi Ahbâru’l-Abbâs ve Veledihî, Thk: Abdülaziz ed-Dûrî- Abdülcebbâr Muttalibî, Beyrut 1971, s.45.

2. İbnü’l‑Esîr, el-Kâmil, V, 42; İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Beyrut, 1990, IX, 193.

3. İbn Kesîr, el-Bidâye, IX, 234.4. Temîmî, Muhammed b. Ahmed b. Temîm, Thk: Yahyâ Vehîb Cebbûrî, Kitâbü’l-

Mihan, Beyrut, 1988, 335; Bu durumu Mes’ûdî daha farklı şekilde nakletmektedir. Bkz:Mes’ûdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Hüseyn b. Ali, Murûcü’z-Zeheb, Thk: Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, Beyrut, 1987, III, 123;

5. Temîmî, Kitâbü’l-Mihan, 313,314. 6. Geniş bilgi için bkz: Abdülaziz ed‑Dûrî, el-Asru’l-Abbâsi’l-Evvel, Beyrut, 1988, 12,13. 7. Geniş bilgi için bkz: M.Bahaüddin Varol, “İslâm Tarihinin Şekillenmesinde Horasan

Bölgesinin Yeri ve Önemi”, Ü.İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 17, 2004, 245; Julius Wellhausen, Arap Devleti ve Sukutu, çev: Fikret Işıltan, Ankara, 1963, s.236; Osman Çetin, “Horasan”, D.İ.A, XVIII, 235; Halil Esâmine, “Emevîler Döneminde Arapların İskânı”, çev: Nuh Aslantaş, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı:12, Haziran 1999, 271,272.



10. Son rötuşlar ve düzenleme

• Bilimsel araştırma formatına uygunluk

Doç.Dr. Mehmet Bahaüddin VAROL

Documents