De arrestatie, de aanhouding en de voorlopige hechtenis in het … · 2017-05-30 · DE ARRESTATIE, DE AANHOUDING EN DE VOORLOPIGE HECHTENIS IN HET HUIDIGE CHINA Jura Falconis Jg.

Jura Falconis Jg. 40, 2003-2004, nummer 2

De arrestatie, de aanhouding en de voorlopige hechtenis in het huidige China

Een beknopte bijdrage

Patrick Herbots1

GEBRUIKTE AFKORTINGEN:

ANCELD A New Chinese English Law Dictionary

GO gerechtelijk onderzoek

GW de grondwet2

KI kamer van inbeschuldigingstelling

OO opsporingsonderzoek

OG onderzoeksgerechten (RK en KI)

OR onderzoeksrechter

PG Procureur-Generaal

PK procureur des Konings

RK raadkamer

Sw. Strafwetboek3

VG vonnisgerecht

VH voorlopige hechtenis

VHW de Belgische Wet van 20 juli 1990 betreffende de voorlopige

hechtenis

W.Sv. Wetboek van Strafvordering4

� rechtsvergelijkende noot

� verduidelijking van een gebruikte term

1 De schrijver van deze bijdrage is alumnus van de K.U.L. Hij studeerde Chinees recht (in het

Chinees) aan de universiteit in Peking en onderwijst de vakken strafrecht en strafprocesrecht aan

de afdeling sinologie van de faculteit Letteren van de KUL (in 2004). 2 Tenzij anders vermeld wordt met GW de Chinese grondwet bedoeld van 4 december 1982, laatst

gewijzigd op 15 maart 1999. 3 Tenzij anders vermeld wordt met Sw. het Chinese Strafwetboek bedoeld, van kracht geworden

op 14 maart 1997. 4 Tenzij anders vermeld wordt met W.Sv. het Chinese Wetboek van Strafvordering bedoeld, van

kracht geworden op 1 januari 1997.

PATRICK HERBOTS

Jura Falconis Jg. 40, 2003-2004, nummer 2 462

Inleidende noot

Het doel van deze beknopte bijdrage bestaat er uitsluitend in informatie te

verschaffen over de huidige stand van de strafrechtspleging in de Chinese

Volksrepubliek. Des te beter indien we er wat van kunnen opsteken ter

verduidelijking of verbetering van ons eigen recht, zoals trouwens bij elke

rechtsvergelijking gezegd kan worden.

Afbakening van het onderwerp

Het Chinees strafprocesrecht kent vijf verschillende dwangmaatregelen, die de

vrijheid van komen en gaan van de verdachte (fanzuixianyiren) of van de

gedaagde (beigaoren) in min of meerdere mate beperken.

� In China heeft men noch O.R. noch O.G. zodat men er evenmin het

onderscheid kent tussen de verdachte en de inverdenkinggestelde. De

Chinese term fanzuixianyiren kan dus zowel door verdachte als door

inverdenkinggestelde worden vertaald. Daar de inverdenkinggestelde in het

Belgisch strafprocesrecht bepaalde rechten kan doen gelden, waarop de

verdachte geen aanspraak kan maken, wordt de term in deze bijdrage door

verdachte vertaald, daar de fanzuixianyiren in China helemaal geen

aanspraak kan maken op de rechten toegekend aan de inverdenkinggestelde

in België. Er weze terloops opgemerkt dat de rechten van een ‘verdachte’

in China veel beperkter zijn dan deze van een verdachte in België

De verschillende dwangmaateregelen moeten het vlotte verloop van het

strafrechtelijk onderzoek (zhencha) en de berechting door de rechtbanken

(shenli) verzekeren.

� Zoals gezegd heeft men in China geen O.R., zodat in het Chinees recht

geen onderscheid wordt gemaakt tussen enerzijds het O.O. dat in België

wordt geleid door de PK en anderzijds het G.O. dat in België wordt geleid

door de O.R. Men spreekt er dus gewoon van het strafrechtelijk onderzoek.

In het Chinees strafprocesrecht onderscheidt men de volgende vijf

dwangmaatregelen:

(1) juchuan;

De juchuan is enigszins vergelijkbaar met het bevel tot medebrenging

behandeld in de artikelen 3 tot en met 15 van de VHW.

(2) qubaohoushen;

DE ARRESTATIE, DE AANHOUDING EN DE VOORLOPIGE HECHTENIS IN HET HUIDIGE CHINA


De qubaohoushen is enigszins vergelijkbaar met de voorlopige

invrijheidstelling tegen borgstelling behandeld in de artikelen 113 tot en met

126 van het W.Sv. en de artikelen 35 t/m 38 van de VHW. De voorlopige

invrijheidstelling (eventueel tegen borgstelling) mag niet worden verward met

de voorwaardelijke invrijheidstelling (jiashi). De voorlopige invrijheidstelling

betreft een dwangmaatregel van het strafprocesrecht. De voorwaardelijke

invrijheidstelling daarentegen maakt deel uit van het Strafrecht en zal pas

kunnen worden uitgesproken nadat de veroordeelde een deel van zijn straf

heeft uitgezeten.

(3) jianshi juzhu;

De dwangmaatregel jianshijuzhu bestaat erin dat de verdachte of gedaagde, in

afwachting van het proces zijn woning of een vooraf bepaalde verblijfplaats

niet mag verlaten. De naleving van deze dwangmaatregel door de betrokkene

wordt door het toezicht van de politie verzekerd. jianshijuzhu mag niet worden

verward met het huisarrest (ruanjin). China kent geen huisarrest.

(4) juliu5;

(5) daibu6.

De twee laatste dwangmaatregelen maken het voorwerp uit van deze bijdrage.

Naast de in deze bijdrage besproken regels van het Chinese Wetboek van

Strafvordering (hieronder: W.Sv.)7 evenals de gerechtelijke interpretaties

(sifajieshi) bevat het Chinees recht nog tal van reglementen m.b.t. de

heropvoeding door arbeid (laodongjiaoyang). Deze maken echter niet het

voorwerp uit van deze bijdrage daar zij enkel toepasselijk zijn op burgers die

de openbare orde hebben verstoord, zonder echter een misdrijf8 te hebben

5 De term juliu wordt vertaald door arrestatie. Dit is m.i. de meest gepaste vertaling om de twee

hierna volgende redenen: (1) de voorwaarden om tot juliu over te gaan zijn identiek als deze om

tot arrestatie over te gaan in België (artikelen 1 en 2 van de VHW) en (2) de juliu is de tweede

zwaarste vorm is van vrijheidsbeneming in het Chinees strafprocesrecht, net zoals dit het geval is

voor de arrestatie in België. 6 De term daibu wordt vertaald door aanhouding. De redenen om tot daibu over te gaan zijn

namelijk vergelijkbaar met deze om een aanhoudingsbevel te verlenen in België (artikelen 16 e.v.

van de VHW). Bovendien is dit de zwaarste vorm is van vrijheidsbeneming in het Chinees

strafprocesrecht, net zoals dit het geval is voor de aanhouding in België. 7 In China wordt de materie van de voorlopige hechtenis opgenomen in het W.Sv. Dit was in

België aanvankelijk ook het geval, doch in 1852 werd deze materie uit het Belgische W.Sv. gelicht

en in een afzonderlijke wet ondergebracht, m.n. de wet van 12 februari 1852. Vervolgens kende

men de hierna volgende wetten betreffende de voorlopige hechtenis: (a) de wet van 20/04/1874,

(b) de wet van 13/03/1973 en tenslotte (c) de wet van 20/07/1990. 8 Opmerkenswaard is dat bepaalde handelingen (innemen van verdovende middelen, zich

prostitueren e.d.m.) in China niet als misdrijf worden gekwalificeerd doch desalniettemin een

PATRICK HERBOTS


gepleegd.

• De term sifajieshi moet in de ruime zin van het woord worden begrepen.

Het bevat niet enkel de interpretaties van het Chinese Hooggerechtshof

(zuigaorenminfayuan) maar tevens van het parket-generaal

(zuigaorenminjianchayuan) en van het Ministerie van Openbare Veiligheid

(gonganbu).

Om een vlotte lezing mogelijk te maken moet de lezer in het achterhoofd

houden dat de bevoegdheden van de Chinese politie vergelijkbaar zijn met die

van het parket in België en dat de bevoegdheden van het Chinese parket in

verband met de aanhouding vergelijkbaar zijn met de bevoegdheden van onze

OR. In bepaalde gevallen zal uitgebreider worden uiteengezet hoe het systeem

in België functioneert, om de niet juridische lezer in staat te stellen de Chinese

rechtsregels beter te evalueren.

1. De arrestatie en de aanhouding zijn dwangmaatregelen t.a.v. bepaalde personen.

Deze dwangmaatregelen worden enkel gebruikt t.a.v. verdachten, gedaagden

of op heterdaad betrapte misdadigers (xianxingfan). Ze kunnen dus o.a. niet

worden gebruikt t.a.v. de andere partijen in een strafprocedure

(susongcanyuren).

Zowel de arrestatie als de aanhouding leiden tot een tijdelijke

vrijheidsbeneming van de verdachte of van de gedaagde. Deze zullen in beide

gevallen worden opgesloten in een huis van arrest (kanshousuo) in afwachting

van het vonnis.9

� Artikel 604 van het Belgische W.Sv. bepaalt eveneens dat de huizen van

arrest volkomen onderscheiden zijn van de gevangenissen bestemd voor de

uitvoering van de straffen. De praktijk ziet er echter anders uit. In China

bestaat deze strikte scheiding tussen de gevangenissen en de huizen van

arrest niet alleen in de wet.

Betrokkene zal hier niet enkel onder toezicht staan doch tevens een zekere

opvoeding genieten. Indien betrokkene nadien, d.i. na de arrestatie

respectievelijk de aanhouding, effectief door het VG wordt veroordeeld tot een

opname in een kamp voor heropvoeding door arbeid van 3 jaar tot gevolg kunnen hebben. De

beslissing hiertoe wordt niet door een rechtbank genomen maar door het administratief comité dat

de heropvoeding door arbeid beheert. 9 Artikel 145 van de door het Ministerie van Openbare Veiligheid op 20 april 1998 uitgevaardigde

regeling aangaande de wijze waarop de politie strafrechtelijke dossiers moet behandelen.



daadwerkelijke gevangenisstraf, zal de periode dat betrokkene in VH heeft

gezeten in mindering worden gebracht op de uitgesproken gevangenisstraf.

2. De fase waarin deze dwangmaatregelen kunnen worden gebruikt.

In het Chinees strafprocesrecht onderscheidt men zes verschillende fases: (1)

lian (een strafdossier openen ter opstarting van een onderzoek); (2) zhencha

(strafrechtelijk onderzoek); (3) qisu (gerechtelijke vervolging); (4) yishen

(proces in eerste aanleg); (5) ershen (proces in beroep) en (6) zhixing

(uitvoering).

De arrestatie en de aanhouding kunnen enkel door de Chinese gerechtelijke

autoriteiten worden gebruikt tijdens het strafrechtelijk onderzoek, meer

bepaald na beëindiging van de eerste procedurale fase, i.e. na de lian fase, en

vooraleer de strafrechtbank haar vonnis velt. Tijdens de lian fase is de

bevoegdheid van de politie beperkt tot de initiële onderzoeksdaden (chucha)10

.

Dwangmaatregelen zijn uitgesloten.

3. De voorwaarden om tot arrestatie respectievelijk aanhouding over te kunnen gaan.

3.1. ARRESTATIE

De arrestatie wordt door de politie (gonganjiguan)11

en door het parket als

dwangmaatregel gebruikt in twee onderscheiden gevallen, m.n. bij ontdekking

op heterdaad (xianxingfan) en wanneer er t.a.v. een verdachte ernstige

aanwijzingen van schuld zijn (duishishifanzuixingweiyouzhongdaxianyi).

� Deze twee situaties zijn identiek met deze voor de arrestatie in België12

.

Bovendien moet een van de zeven hiernavermelde wettelijke noodgevallen

(jinjiqingkuang), limitatief opgesomd in artikel 61 W.Sv. 13

, voorhanden zijn:

(1) de verdachte stelt voorbereidende handelingen (fanzuiyubei) met het oog

10 De term chucha wordt in de ANCELD vertaald als initial investigation. Het betreft het initiële

onderzoek, de initiële onderzoeksdaden. 11 De term gonganjiguan wordt in de ANCELD vertaald als public security organization, d.i. de

organisatie is die de openbare veiligheid verzekert. Gemakkelijkheidshalve wordt de term

gonganjiguan in deze tekst vertaald als politie. 12 artikelen 1 en 2 van de VHW. 13 Deze noodgevallen worden herhaald in artikel 15 van de door het Ministerie van Openbare

Veiligheid op 20 april 1998 uitgevaardigde regeling aangaande de wijze waarop de politie

strafrechtelijke dossiers moet behandelen.

PATRICK HERBOTS


op het plegen van een misdrijf of wordt onmiddellijk na het plegen van het

misdrijf op heterdaad betrapt;

• Artikel 22 Sw onderscheidt twee soorten voorbereidende handelingen: (1)

materiaal (voor het plegen van het misdrijf) voorbereiden (zhunbeigongju)

en (2) de voorwaarden scheppen (tot het plegen van een misdrijf)

(zhizoatiaojian).

(2) de benadeelde of een ooggetuige identificeren de verdachte;

(3) verdachte is in het bezit van bezwarend materiaal of in zijn huis wordt zulk

materiaal gevonden n.a.v. een wettelijke huiszoeking;

(4) verdachte poogt zelfmoord te plegen of poogt te vluchten;

(5) de mogelijkheid bestaat dat verdachte bewijsmateriaal vernietigt of vervalst

of dat betrokkene zich hieromtrent verstaat met derden (chuangong);

(6) de identiteit van verdachte is niet gekend en betrokkene weigert zijn ware

naam en adres te vermelden;

(7) er bestaan ernstige aanwijzingen dat de verdachte onophoudelijk

misdrijven heeft

gepleegd binnen verschillende rechtsgebieden die de districts- en de

stadsgrenzen overschrijden (liucuanzuoan); dat verdachte reeds drie maal of

meer misdrijven heeft gepleegd (duocizuan)14

of dat het misdrijf werd

gepleegd door twee of meer personen (jiehuozuoan)15

(hieronder worden deze

laatste drie misdrijfmodaliteiten verder met hun Chinese benaming genoemd).

De bevoegdheid van het parket om tot arrestatie over te gaan is m.a.w. veel

beperkter dan deze van de politie. Op te merken valt dat de arrestatie niet dient

te gebeuren op vordering van het parket, maar eenzijdig door de politie kan

worden bevolen. Bovendien is deze beslissing niet onderworpen aan enige

controle van een onafhankelijk rechterlijk orgaan.

3.2. AANHOUDING

14 Deze zeer vage definitie van de term duocizuoan (driemaal of meer een misdrijf hebben

gepleegd), vermeld in artikel 110, 2 van de regeling van de door het Ministerie van Openbare


strafrechtelijke dossiers moet behandelen preciseert niet binnen welke termijn deze misdrijven

moeten zijn gepleegd noch met welke straf betrokkene moet zijn veroordeeld geworden. 15 Artikel 110, 3 van de op 20 april 1998 uitgevaardigde regeling door het Ministerie van

Openbare Veiligheid aangaande de wijze waarop de politie strafrechtelijke dossiers moet

behandelen.



Om tot aanhouding te kunnen overgaan moet, overeenkomstig artikel 60, 1

W.Sv. 16

, aan elk van de hierna vermelde voorwaarden zijn voldaan.

(1) Er moeten bewijzen (zhengju) voorhanden zijn van een bepaald misdadig

gedrag.

Artikel 60, 1 W.Sv. spreekt wel degelijk van bewijzen (zhengju) en niet van

ernstige aanwijzingen van schuld (youshishifanzuixingweizhongdaxianyi) –

Artikel 42 van het W.Sv. onderscheidt 7 vormen van bewijs: (1) wuzheng (de

stoffelijke bewijzen, de bewijslevering met betrekking tot de stoffelijke, de

fysische elementen van de zaak) of shuzheng (schriftelijk bewijs); (2)

zhengren (getuige) of zhengyan (mondelinge verklaring, getuigenverklaring);

(3) beihairenchenshu (verklaring van het slachtoffer); (4)

fanzuixianyirenbeigaoren gongshuhebianjie (verklaring en verweer van de

gedaagde en/of de verdachte); (5) jiandingjielun (de conclusie van een

expertiseverslag); (6) kanyanjianchabilu (het schriftelijk verslag van het

plaatsbezoek) en de (7) shitingziliao (audiovisueel materiaal).

De verzamelde bewijzen moeten eveneens aantonen dat de criminele handeling

werd gesteld door de verdachte of de gedaagde, eventueel in samenwerking

met andere mededaders of medeplichtigen. Het is tenslotte vereist dat deze

bewijzen moeten zijn onderzocht en gegrond bevonden door de politie

respectievelijk het parket (chazhengshushi)17

.

(2) Er is de voorwaarde van de wettelijke strafdrempel. Het feit moet voor de

verdachte respectievelijk de gedaagde een tijdelijke gevangenisstraf

(youqituxing)18

of een zwaardere straf, d.i. een levenslange gevangenisstraf

(wuqituxing) of de doodstraf (sixing), tot gevolg hebben.

• Artikel 60,1 W.Sv. spreekt van tuxingyishang, hetgeen letterlijk betekent

‘meer dan een gevangenisstraf’. Op het eerste zicht zou men hier dus

verkeerdelijk uit kunnen afleiden dat enkel tot aanhouding kan worden

besloten wanneer een misdrijf strafbaar is met de doodstraf. Artikel 33 van

16 Artikel 116 van de door het Ministerie van Openbare Veiligheid op 20 april 1998

uitgevaardigde regeling aangaande de wijze waarop de politie strafrechtelijke dossiers moet

behandelen bevestigt deze voorwaarden. 17 Artikel 116 van de regeling van het Ministerie van Openbare Veiligheid van 20 april 1998 en

artikel 86 van de regeling van het parket-generaal aangaande de strafprocedure van 15 januari

1997, herzien op 16 december 1998. 18 De tijdelijke gevangenisstraf in China bedraagt, overeenkomstig artikel 45 Sw. minstens 6

maanden (en maximaal 15 jaar). Deze wettelijke drempel is dus lager dan de strafdrempel van

artikel 16, par.1 van de VHW, volgens hetwelk het feit voor de verdachte een correctionele

hoofdgevangenisstraf van een jaar of een zwaardere straf tot gevolg moet kunnen hebben, wil de

OR een bevel tot aanhouding verlenen.

PATRICK HERBOTS


het Strafwetboek kent namelijk maar een straf die zwaarder is dan de

gevangenisstraf, m.n. de doodstraf. Niets is minder waar. Het Chinese

Hooggerechtshof heeft namelijk bepaald dat de woorden yishang (meer

dan) moeten worden geïnterpreteerd als zijnde ‘gelijk of meer dan’. Ze

omvatten in het juridisch jargon dus ook de straf zelf; ‘meer dan een

gevangenisstraf’ betekent dus ‘een gevangenisstraf of een zwaardere

straf’.

Een mogelijke veroordeling tot de hiernavolgende straffen voldoet dus niet aan

deze wettelijke voorwaarde:

a. ondertoezichtstelling (guanzhi)19

Guanzhi is de lichtste van de vijf hoofdstraffen in de Volksrepubliek China.

Men kan de guanzhi enigszins met het electronisch toezicht vergelijken met dit

essentiële verschil echter dat de controle niet electronisch gebeurt maar

effectief door het plaatsen van agenten rond de woning van de betrokkene. Dit

laatste is de reden waarom deze hoofdstraf in de praktijk niet meer wordt

uitgesproken. De methode van het electronisch toezicht die nog niet wordt

toegepast in China zou deze hoofdstraf in de toekomst wel eens opnieuw leven

kunnen inblazen.

b. detentie (juyi)20

c. een zelfstandig opgelegde geldboete (fajin),

19 Guanzhi wordt in de ANCELD vertaald als public surveillance, hetgeen in China in concreto

neerkomt op het stellen van iemand onder politietoezicht. De term guanzhi wordt hier

gemakkelijkheidshalve vertaald als ondertoezichtstelling. Overeenkomstig artikel 38 van het Sw.

bedraagt de minimumtermijn van de guanzhi drie maanden en de maximumtermijn 2 jaar. Deze

periode zal 3 jaar kunnen bedragen in geval van samenloop van verscheidene misdrijven (artikel

69 Sw). 20 Overeenkomstig artikel 42 van het Sw. bedraagt de minimumtermijn van de juyi 1 maand en de

maximumtermijn 6 maanden. Deze periode kan 1 jaar bedragen in geval van samenloop van

verscheidene misdrijven (artikel 69 Sw) – Opmerking m.b.t. de vertaling van de term juyi: Deze

term wordt in de ANCELD vertaald als penal servitude: a short-term principal criminal

punishment in the Peoples Republic of China. De VAN DALE (Groot woordenboek

Engels–Nederlands) vertaalt penal servitude als dwangarbeid. De vertaling van de term juyi als

dwangarbeid loopt echter mank gelet op de korte termijn van de juyi, en daar de (tijdelijke)

dwangarbeid in het Belgisch strafrecht (afgeschaft bij wet van 10 juli 1996) een minimumperiode

betrof van 10 tot 15 jaar. (Deze term werd in België in 1996 vervangen door opsluiting van 10 tot

15 jaar). De term juyi wordt hier vertaald door detentie. De term juyi vertalen door hechtenis is

m.i. niet aan te raden om de hierna volgende redenen: (1) de term hechtenis zou men ten onrechte

kunnen associëren met de term voorlopige hechtenis, hetgeen er totaal niets mee te maken heeft;

(2) bovendien is de term hechtenis in het huidig Belgisch recht een straf in criminele zaken gaande

van een minimum duur van 5 jaar tot en met levenslange hechtenis (artikelen 7, 10 en 11 Sw.).



d. een ontzetting van politieke rechten (boduozhengzhiquanli)

e. de verbeurdverklaring van goederen (moshoucaichan)

Een bevel tot aanhouding zal in deze gevallen niet kunnen worden verleend.

Indien de mogelijkheid bestaat dat verdachte respectievelijk gedaagde zal

worden veroordeeld tot een tijdelijke gevangenisstraf met uitstel (huanxing)21

(en eventuele probatie) zal in de praktijk niet worden overgegaan tot het

verlenen van een bevel tot aanhouding22

.

� Bij het verlenen van een bevel tot aanhouding zal de OR in België enkel

rekening houden met de wettelijke strafdrempel en niet met de mogelijke

toepassing (lees: achteraf) door de strafrechter van de Wet van 29 juni 1964

betreffende de opschorting, het uitstel en de probatie.

(3) De andere dwangmaatregelen zijn niet voldoende om ervoor te zorgen dat

betrokkene geen gevaar meer zou betekenen voor de maatschappij en

bovendien is er een volstrekte noodzaak tot aanhouding (youdaibubiyaode).

Het bevel tot aanhouding mag tenslotte enkel worden verleend indien een van

de volgende situaties voorhanden zijn: (a) als er ernstige redenen bestaan om te

vrezen dat de in vrijheid gelaten verdachte respectievelijk gedaagde zich aan

het optreden van het gerecht zou onttrekken (taopao) of de vlotte werking van

het strafrechtelijk onderzoek of van de berechting zou verhinderen; (b) dat

betrokkene zou pogen bewijzen te laten verdwijnen of zich verstaan met

derden en tenslotte (c) in geval van recidivegevaar.

4. De bevoegde gerechtelijke instanties en hun respectievelijke taakverdeling.

4.1. ARRESTIE

Overeenkomstig de artikelen 61 en 132 W.Sv. kan zowel de politie als het

parket beslissen tot arrestatie te laten overgaan. In de praktijk echter zal het

voornamelijk de politie zijn die hiertoe zal beslissen, daar zij het overgrote

deel van de strafrechtelijke onderzoeken leidt. Artikel 18 W.Sv. kent de politie

een residuaire bevoegdheid toe tot het leiden van strafrechtelijke onderzoeken.

� Hetzelfde is bijvoorbeeld ook het geval in Engeland waar alle

strafrechtelijke onderzoeken worden geleid door de politie (Scotland Yard).

21 In tegenstelling tot België, waar de wet van 29 juni 1964 zowel de opschorting, het uitstel als de

probatie regelt, kent het Chinees recht enkel het uitstel en de probatie maar niet de opschorting. 22 Bron: De wetenschap van het Strafprocesrecht (xingshisusongfaxue), Wang Guoshu, uitgeverij

van de Peking Universiteit (beijingdaxuechubanshe), 2001, p. 144.

PATRICK HERBOTS


Het parket is, voor de onderzoeken die rechtstreeks worden gevoerd onder haar

leiding en gezag, slechts bevoegd een arrestatie te bevelen in de twee

omstandigheden aangehaald onder de punten (4) en (5) van artikel 61 W.Sv.23

• Artikel 18 W.Sv. beperkt de bevoegdheid van het parket tot het leiden van

een strafrechtelijk onderzoek tot drie soorten strafrechtelijke onderzoeken,

m.n. (1) omkoping en corruptie (tanwuhuilufanzui); (2) nalatigheid

gepleegd door staatsambtenaren (duzhifanzui) en (3) misbruik van gezag

(liyongzhiquan) door een openbare ambtenaar, waarbij de rechten van de

burger met de voeten worden getreden door over te gaan tot een

onwettelijke arrestatie, door een verdachte een bekentenis te laten

afleggen onder foltering, door iemand valselijk te beschuldigen uit wraak

of tenslotte door het overgegaan tot een onwettelijke fouillering of

huiszoeking.

Op te merken valt eveneens dat iedere particulier, overeenkomstig artikel 63

W.Sv., het recht heeft om iemand vast te houden, die bij het plegen van een

misdrijf op heterdaad werd betrapt (niusong)24

onder de verplichting

weliswaar om de feiten onverwijld aan te geven bij de gongjianfa25

.

� Artikel 1,3 van de VHW kent dit recht ook toe aan de Belgische burgers

doch beperkt deze mogelijkheid echter tot misdaden en wanbedrijven, daar

waar de mogelijkheid van een particulier om iemand vast te houden na

betrapping op heterdaad, in het Chinees strafproces niet is beperkt door de

zwaarte van het gepleegde misdrijf.

Dit recht van iedere particulier om iemand vast te houden is echter beperkt tot

de hierna volgende vier gevallen: (1) de verdachte wordt op heterdaad betrapt

tijdens of onmiddellijk na het plegen van de feiten; (2) er werd een bevel tot

opsporing (m.o.o. een aanhouding) tegen de verdachte verleend (tongjizaian);

(3) de verdachte is uit de gevangenis of uit het huis van arrest ontvlucht

(yueyutaopao) en (4) de verdachte wordt (door particulieren) achtervolgd

(zhengzaibeizhuibude).

4.2. AANHOUDING

23 Artikel 132 W.Sv. evenals artikel 86 van de regeling van het parket-generaal aangaande de

strafprocedure van 15 januari 1997, herzien op 16 december 1998. 24 De term niusong wordt in de ANCELD vertaald als (of a civilian against offenders) seize and

deliver to the police). 25 gongjianfa is een afkorting voor gonganjiguan (politie), jianchajiguan (parket) en renminfayuan

(rechtbank).



Zowel de politie, het parket als de rechtbanken zijn in China betrokken bij de

aanhouding van een verdachte26

. De politie kan echter slechts overgaan tot de

uitvoering van het bevel tot aanhouding na toestemming (pizhun) tot

aanhouding gegeven door het parket (hiermede ingaand op een verzoek tot

aanhouding van de politie) of na een zelfstandig (d.i. zonder dat er hiertoe een

verzoek nodig is van de politie) genomen beslissing (jueding) tot aanhouding

door het parket of door de rechtbank27

. Beide situaties worden hieronder nader

uiteengezet.

4.2.1. De toestemming tot aanhouding.

Indien de politie, m.a.w., in het kader van een dossier waarover zij de leiding

en het gezag heeft, tot aanhouding wenst over te gaan, zal zij hiertoe het

strafrechtelijk dossier samen met een schriftelijk verzoek om over te kunnen

gaan tot aanhouding (tiqingpizhundaibushu) moeten indienen bij het parket,

overeenkomstig artikel 66 W. Sv. Dit zal in prinicipe binnen de drie dagen

(vanaf de effectieve vrijheidsbeneming van de verdachte) moeten gebeuren,

doch deze periode kan worden verlengd met een tot vier dagen in speciale

omstandigheden (teshuqingkuang).

• Onder de term speciale omstandigheden (teshuqingkuang) wordt verstaan

dat de politie in de onmogelijkheid verkeerd om binnen de termijn van

drie dagen het nodige bewijsmateriaal te verzamelen, gelet op de

ingewikkeldgheid van het dossier of ten gevolge van het feit dat de

verzameling van bewijsmateriaal bijzonder tijdrovend is (de plaatsen waar

bewijsmateriaal moet worden verzameld liggen her en der verspreid; het

onderzoek moet worden gevoerd in een afgelegen gebied met gebrekkige

transportverbindingen, e.d.m.). – De politie beslist discreditionair wanneer

een situatie al dan niet een speciale omstandigheid uitmaakt.

In de hiernavolgende gevallen zal er, overeenkomstig artikel 69, 2 W.Sv. zelfs

een verlenging mogelijk zijn tot dertig dagen; (1) liucuanzuoan; (2) duocizuan

en (3) jiehuozuoan. Zonder dit schriftelijk verzoek van de politie kan het

parket niet overgaan tot het verlenen van toestemming tot aanhouding28

.

In de praktijk wordt de eindbeslissing (om al dan niet over te gaan tot

26 Artikelen 37,2 GW en 59 W.Sv. 27 Artikel 37, 2 GW is precieser in haar formulering daar zij, in tegenstelling tot art. 59 W.Sv. niet

enkel de toestemming van het parket vermeld (lees: de toestemming gegeven aan de politie bij

diens verzoek tot aanhouding), maar eveneens de zelfstandige beslissingsbevoegdheid van het

parket tot aanhouding van een verdachte over te gaan. 28 Het schriftelijk verzoek om over te kunnen gaan tot aanhouding (tiqingpizhundaibushu), het

dagvaardingsexploot (qisushu) en het vonnis (panjueshu) maken de drie belangrijkste documenten

uit van het strafrechtelijk onderzoek.

PATRICK HERBOTS


aanhouding), overeenkomstig artikel 67 W.Sv. genomen door de jianchazhang.

• De term jianchazhang wordt in ANCELD vertaald als procurator general.

Je hebt jianchazhang op elk van alle vijf administratieve niveaus. Je kan

deze positie in het parket dus vergelijken met de volgende posities in

België: de PK, op het niveau van een gerechtelijk arrondissement, de PG

op het niveau van het hof van beroep en de federale procureur op het

niveau van het federaal parket.

Voor zware dossiers zal de eindbeslissing worden genomen door de

jianchaweiyuanhui, d.i. een commissie die wordt voorgezeten door de

jianchazhang en verder wordt samengesteld uit fujianchazhang en

jianchaguan29

.

Het parket zal moeten nagaan of aan de hierboven uiteengezette drie

voorwaarden tot aanhouding is voldaan. Om met kennis van zaken te beslissen

kan het parket op ieder ogenblik de verdachte laten oproepen om deze te

verhoren (tishen). Indien het parket toestemming verleent tot aanhouding, zal

zij het volledige strafdossier terug overmaken aan de politie, samen met een

schriftelijke toestemming tot aanhouding (pizhundaibujuedingshu).

De politie moet vervolgens onmiddellijk overgaan tot aanhouding, en het

parket op de hoogte houden van de door haar gestelde

uitvoeringshandelingen30

, doch uit de gerechtelijke praktijk blijken een aantal

wettelijke tekortkomingen en stellen zich de hierna volgende problemen31

:

(1) De woorden ‘onmiddellijk’ (liji) in de wettelijke passage ’de politie

moet onmiddellijk overgaan tot uitvoering van de toestemming tot

aanhouding’ in artikel 68 W.Sv., worden nergens nader omschreven. Dit

vage concept geeft aan de politie die weigert over te gaan tot uitvoering of

die de wettelijk voorgeschreven termijn voor het strafrechtelijk onderzoek

moedwillig verlengt, een excuus.

Hieraan zou kunnen worden verholpen door een duidelijke omschrijving te

voorzien in de wet voor de term ‘onmiddellijk’.

(2) De procedure tot uitvoering van de aanhouding is niet duidelijk

29 jianchaweiyuanhui wordt in de ANCELD vertaald als procuratorial committee. De termen

fujianchazhang en jianchaguan kunnen worden vertaald als ‘eerste substituten’ respectievelijk

‘substituten PK’. (Dit betreft de vertalingen naar het Nederlands op het niveau van de gerechtelijke

arrondissementen in België. Dezelfde redenering is van toepassing op het niveau van de hoven van

beroep en van het federaal parket) 30 Artikel 68 W.Sv. 31 Legal Daily (fazhiribao) van 16 april 2003.



opgesteld en controle op de tijdelijke naleving ervan is wettelijk niet

voorzien. Artiken 68 W.Sv. eist enkel dat de politie zonder uitstel (jishi) het

parket op de hoogte brengt van de uitvoering, doch er is geen sprake van

een preciese termijn, noch van een welomschreven methode waarop dit

moet gebeuren.

De wet zou bijvoorbeeld kunnen voorzien dat de politie binnen een

bepaalde termijn (bijvoorbeeld binnen de 24 uren) na de aanhouding aan

het parket verslag moet uitbrengen over de concrete omstandigheden van

de uitvoering.

(3) Controle van de uitvoering van aanhoudingen van een op de vlucht

zijnde verdachte is wettelijk evenmin voorzien.

(4) De Chinese wet schrijft enkel voor dat de uitvoering van de

toestemming tot aanhouding of de weigering tot aanhouding onmiddellijk

dient te geschieden. De wet zwijgt echter over de situaties waarbij de

politie niet overgaat tot uitvoering van de toestemming tot aanhouding

respectievelijk de weigering tot aanhouding.

De wet zou de wettelijke aansprakelijkheid moeten bepalen voor het geval

de politie niet overgaat tot uitvoering van de toestemming tot aanhouding

respectievelijk de weigering tot aanhouding of wanneer ze nalaat het parket

op de hoogte houden van de door haar gestelde uitvoeringshandelingen.

Het hoeft geen betoog dat deze wettelijke leemtes in het nadeel spelen van de

verdachte.

Indien niet aan de wettelijke voorwaarden tot aanhouding is voldaan, zal het

parket haar beslissing tot weigering moeten motiveren32

.

� Een weigering tot aanhouding kan worden vergeleken met het strijdig bevel

dat (of de strijdige beschikking die) door de OR kan worden genomen in

België.

Indien het parket een beslissing neemt tot weigering van de aanhouding zonder

deze te motiveren, heeft de politie het recht om te eisen dat het parket tot

motivering overgaat33

.

32 De motiveringsplicht wordt vermeld in artikel 68 W.Sv. en in artikel 25 van de regeling van het

parket-generaal en van het Ministerie van Openbare Veiligheid van 28 augustus 2000 m.b.t.

verschillende vragen aangaande het gebruik van strafprocedurealrechtelijke dwangmaatregelen. 33 Artikel 119 van de door het Ministerie van Openbare Veiligheid op 20 april 1998


behandelen.

PATRICK HERBOTS


In voorkomend geval zal de politie de aangehouden verdachte

(zaiyadefanzuixianyiren) in principe onmiddellijk moeten vrijlaten (shifang)34

.

In dit geval zal een machtiging tot vrijlating (shifangzhengming) moeten

worden overhandigd aan de verdachte en moet de politie het parket hiervan

onmiddellijk op de hoogte brengen.

De termijnen binnen dewelke het parket een beslissing tot aanhouding

respectievelijk van weigering tot aanhouding moet nemen, worden besproken

onder punt F (de maximum periode van vrijheidsberoving).

Tegen een weigering van het parket tot aanhouding over te gaan, kan de politie

de hierna volgende twee rechtsmiddelen aanwenden:

� Tegen een strijdig bevel van de OR (d.i. o.a. een weigering van de OR een

door de PK gevorderd bevel tot aanhouding te verlenen) staat in België

echter geen rechtsmiddel open35

, tenzij dit strijdig bevel werd genomen

n.a.v. een vordering tot een mini-instructie van het parket, d.i. wanneer de

onderzoeksrechter optreedt als rechter van het onderzoek36

. Dit laatste is

echter niet het geval bij het bevel tot aanhouding, waarbij het OO in GO

moet worden gestoken overeenkomstig artikel 28 septies W.Sv.

(1) Zij kan eerst een schriftelijk gemotiveerd verzoek indienen tot herziening

bij het parket dat de negatieve beslissing nam (hierna genoemd ’verzoek tot

fuyi’). Dit verzoek heeft echter geen schorsende werking zodat de verdachte

onmiddellijk moet worden vrijgelaten. (2) Indien het verzoek tot fuyi niet leidt

tot het verlenen van een aanhoudingsbevel door het parket, kan de politie een

verzoek tot herziening indienen bij het parket van het eerst volgende hoger

niveau (shangjirenminjianchayuan) (hierna genoemd ’verzoek tot fuhe’).

Het Ministerie van Openbare Veiligheid heeft in samenwerking met het

parket-generaal precieze termijnen bepaald terzake37

: (a) het verzoek tot fuyi

34 Artikel 22 van de regeling van het parket-generaal en van het Ministerie van Openbare

Veiligheid m.b.t. verschillende vragen aangaande het gebruik van strafproceduraalrechtelijke

dwangmaatregelen en artikel 120 van de regeling van de door het Ministerie van Openbare


strafrechtelijke dossiers moet behandelen. 35 Artikel 17 van de VHW. 36 Hof van beroep te Antwerpen (K.I.), 1 maart 2002, Rechtskundig Weekblad 2002 – 2003, nr. 6,

12 oktober 2002, noot van Stephanie Chome. 37 Artikel 26 van de regeling van het parket-generaal en van het Ministerie van Openbare


dwangmaatregelen van 28 augustus 2000 en artikel 116 van de door het Ministerie van Openbare


strafrechtelijke dossiers moet behandelen.



moet binnen de 5 dagen worden neergelegd; (b) het verzoek tot fuyi moet

worden beantwoord (fuyijuedingshu) binnen de 7 dagen na ontvangst van dit

verzoek; (c) het verzoek tot fuhe moet binnen de 5 dagen worden neergelegd;

(d) de beslissing m.b.t. het verzoek tot fuhe (fuhejuedingshu) moet worden

genomen binnen de 15 dagen.

4.2.2. De zelfstandige beslissing tot aanhouding van het parket of van de rechtbank.

Het parket heeft de bevoegdheid om op eigen initiatief tot aanhouding over te

gaan.

� Deze zelfstandige bevoegdheid van het Chinese parket kan worden

vergeleken met de bevoegdheid van de OR om een bevel tot aanhouding te

verlenen in het kader van een lopend GO waarover hij de leiding heeft.

In de praktijk zal het dossier eerst worden bestudeerd door de afdeling van het

parket dat zich met de leiding van de strafonderzoeken bezighoudt. Dit zal

een schriftelijk advies (yijianshu) overmaken aan de afdeling van het parket

die de beslissingen tot aanhouding neemt.

� Deze afdeling van het parket, d.i. de afdeling die de beslissingen tot

aanhouding neemt, oefent bijgevolg de taak uit die in België wordt

uitgeoefend door de OR. Men kan zich terecht de vraag stellen waarom

zulke beslissing in België niet kan worden genomen door (een afdeling)

van het parket.

Nadien zal het dossier worden overgemaakt aan de jianchazhang

respectievelijk de jianchaweiyuanhui. Deze laatsten zullen een beslissing

nemen terzake. Het parket moet, voor onderzoeken gevoerd onder haar leiding

en gezag, m.b.t. een reeds gearresteerde verdachte een beslissing nemen tot

aanhouding binnen de 7 dagen na ontvangst van dit schriftelijk advies38

. M.b.t.

een niet gearresteerde verdachte, zal een beslissing tot aanhouding moeten

worden genomen binnen de 10 dagen. In speciale omstandigheden kan deze

termijn worden verlengd met 1 tot 4 dagen39

.

• Deze situatie kan worden vergeleken met het geval waarbij de politie, in

het kader van een dossier waarover zij de leiding en het gezag heeft, een

schriftelijk verzoek tot aanhouding indient bij het parket. De mogelijke

verlenging met 30 dagen in drie specifieke gevallen, zoals voorzien door

38 Artikel 111 van regeling van het parket-generaal aangaande de strafprocedure van 15 januari

1997 herzien op 16 december 1998. 39 Artikel 134 W.Sv. en artikel 83 van de regeling van het parket-generaal aangaande de

strafprocedure van 15 januari 1997, herzien op 16 december 1998.

PATRICK HERBOTS


artikel 69,2 W.Sv. blijkt echter niet opgenomen te zijn in artikel 134 W.Sv.

voor de onderzoeken gevoerd onder leiding en gezag van het parket. Dit

kan worden verklaard door de aard van de onderzoeken die door het

parket worden geleid, overeenkomstig artikel 18 W.Sv.

Indien het parket tot aanhouding beslist, moet het een schriftelijke beslissing

opstellen waarbij tot aanhouding wordt besloten, dat tenslotte wordt

overgemaakt aan de politie ter uitvoering. Indien het parket (lees: de afdeling

van het parket die de beslissingen tot aanhouding neemt) echter beslist dat niet

tot aanhouding dient te worden overgegaan, zal het tegelijkertijd een beslissing

nemen m.b.t. de noodzaak of het onderzoek al dan niet moet worden

verdergezet en of er zich desgevallend andere dwangmaatregelen opdringen.

De verdachte moet alleszins onmiddellijk worden vrijgelaten.

Ook de rechtbanken hebben de bevoegdheid om zelfstandig, d.i. zonder dat

een vordering van het parket hiertoe vereist is, de gedaagde aan te houden

indien aan de wettelijke voorwaarden is voldaan.

� De Belgische rechtbanken hebben in de hierna volgende gevallen de

mogelijkheid om een aanhouding te bevelen: (A) de RK kan bij de regeling

van rechtspleging de verdere aanhouding bevelen40

; (B) het VG kan een

bevel tot aanhouding afleveren indien de in vrijheid gestelde of gelaten

inverdenkinggestelde verzuimt om bij enige proceshandeling te

verschijnen41

; (C) het VG kan eveneens een bevel tot aanhouding afleveren

indien de opgelegde voorwaarden door de in vrijheid gestelde of gelaten

inverdenkinggestelde niet worden nageleefd en de voorwaarden van art. 28

VHW vervuld zijn42

; (D) het VG kan in België tenslotte een onmiddellijke

aanhouding gelasten ter zitting doch dit is enkel mogelijk op vordering van

het parket43

.

In de praktijk zal toestemming hiertoe worden gevraagd aan de voorzitter van

de rechtbank (yuanzhang)44

.

� Zulke praktijk is in België ondenkbaar, daar rechters onafhankelijk zijn in

de uitoefening van hun rechtsprekende bevoegdheden45

. Om deze praktijk

te begrijpen moet de lezer weten dat de onafhankelijke rechter in China niet

40 Art. 26, par. 3 VHW. 41 Art. 28, par. 2 VHW. 42 Art. 38, par 2 VHW. 43 Artikel 33, par. 2 VHW. 44 Artikel 78 van de specifieke regeling van het parket-generaal aangaande de strafprocedure van

15 januari 1997, herzien op 16 december 1998. 45 Art. 151 van de Belgische GW.



bestaat. Men kent er enkel de onafhankelijkheid van de rechtbank46

.

5. De concrete uitvoering van de arrestatie respectievelijk de aanhouding.

De uitvoering van de arrestatie evenals van de aanhouding behoort tot de

uitsluitende bevoegdheid van de politie. Wanneer het nodig is, kan de politie

de hulp inroepen van het parket en/of van de rechtbank47

. De politie kan bij de

uitvoering van de arrestatie respectievelijk de aanhouding gewapend optreden,

indien nodig48

.

5.1. ARRESTATIE

Wanneer de politie meent te moeten overgaan tot arrestatie zal zij de politie

van het niveau boven het district (xianyishanggonganjiguan) hiervan op de

hoogte moeten brengen.

• De politiezones vallen in China samen met de gerechtelijke

arrondissementen en de administrative indeling van het land.

Deze laatste zal toestemming moeten verlenen tot arrestatie. Wanneer het

parket zelfstandig een beslissing neemt tot arrestatie zal zij het dossier moeten

overmaken aan de politie voor uitvoering49

. Wanneer de politie concreet tot

arrestatie overgaat moet zij een arrestatiebevel (juliuzheng)50

tonen aan

verdachte. Deze laatste moet dit ondertekenen of voorzien van zijn zegel.

Verdachte kan desgevallend zijn vingerafdruk plaatsen op het arrestatiebevel.

Bij weigering wordt dit door de politie vermeld op het betrokken

arrestatiebevel.

De politie moet binnen de 24 uren overgaan tot verhoor van de verdachte

46 Art. 126 GW. 47 Artikelen 19 en 27 van de regeling van het parket-generaal en van het Ministerie van Openbare


dwangmaatregelen van 28 augustus 2000 en artikel 126 van de door het Ministerie van Openbare


strafrechtelijke dossiers moet behandelen. 48 Artikel 133 van de door het Ministerie van Openbare Veiligheid op 20 april 1998


behandelen. 49 Artikel 132 W.Sv. 50 Artikel 64 W.Sv - Een model van zulk een arrestatiebevel kan o.a. worden gevonden op

bladzijde 162 van de modellenreeks uitgegeven door faluchubanshi uitgeverij onder de naam

‘Nieuwe uitgave van de strafproceduraalrechtelijke documenten gebruikt door de politie’.

PATRICK HERBOTS


(jinxingdiyicixunwen)51

. Indien wordt vastgesteld dat er niet is voldaan aan de

wettelijke voorwaarden moet verdachte onmiddellijk worden vrijgelaten

(lijishifang) en een machtiging tot vrijlating (shifangzhengming) moet hem

worden overhandigd52

. Indien er nood is aan het verlenen van een bevel tot

aanhouding doch niet aan de nodige voorwaarden is voldaan, kan desgevallend

worden overgegaan tot de dwangmaatregelen qubaohoushen en de jianshi

juzhu. Een gelijkaardige regeling bestaat voor de arrestatie bevolen door het

parket53

.

Bij arrestatie moet de familie van de verdachte, of desgevallend zijn bedrijf

(danwei) in principe binnen de 24 uren op de hoogte worden gebracht van de

reden van de arrestatie evenals van de plaats van hechtenis54

. In de

gerechtelijke praktijk zal het plaatselijke politiebureau (paichusuo) van de

plaats waar verdachte zijn woonplaats heeft eveneens op de hoogte worden

gebracht. Op deze regel kan enkel een uitzondering worden gemaakt indien het

onderzoek hierdoor schade zou lijden of indien er een de facto onmogelijkheid

bestaat betrokkenen op de hoogte te brengen van de arrestatie van de

verdachte.

5.2. AANHOUDING

Na toestemming tot aanhouding door het parket of beslissing tot aanhouding

door het parket respectievelijk door de rechtbank, gaat de politie over tot het

opstellen van een bevel tot aanhouding (daibuzheng)55

. De uitvoering van een

bevel tot aanhouding moet gebeuren door minstens twee agenten56

en de

politie moet bij de uitvoering van de aanhouding het bevel tot aanhouding aan

de verdachte tonen en de datum en het uur waarop dit gebeurt moeten op het

51 Artikel 65 W.Sv. en artikel 107 van de regeling van 20 april 1998 van de door het Ministerie

van Openbare Veiligheid op 20 april 1998 uitgevaardigde regeling aangaande de wijze waarop de

politie strafrechtelijke dossiers moet behandelen. 52 Dit kan worden vergeleken met het kantschrift met vermelding van de opdracht tot vrijlating

gebruikt door het parket in België. 53 Artikel 133 W.Sv. en artikel 21 van de regeling van het parket-generaal en van het Ministerie

van Openbare Veiligheid m.b.t. verschillende vragen aangaande het gebruik van

strafproceduraalrechtelijke dwangmaatregelen van 28 augustus 2000. 54 Artikel 64,2 W.Sv. en artikel 80 van de regeling van het parket-generaal aangaande de

strafprocedure van 15 januari 1997, herzien op 16 december 1998 en artikel 108 van de door het

Ministerie van Openbare Veiligheid op 20 april 1998 uitgevaardigde regeling aangaande de wijze

waarop de politie strafrechtelijke dossiers moet behandelen. 55 Een model van zulk een bevel tot aanhouding (daibuzheng) kan o.a. worden gevonden op

bladzijde 186 van de modellenreeks uitgegeven door faluchubanshi uitgeverij onder de naam

‘Nieuwe uitgave van de strafproceduraalrechtelijke documenten gebruikt door de politie’. 56 Artikel 123 van de door het Ministerie van Openbare Veiligheid op 20 april 1998


behandelen.



bevel tot aanhouding worden genoteerd57

. De verdachte moet het bevel tot

aanhouding ondertekenen, voorzien van zijn zegel of er desgevallend zijn

vingerafdruk op plaatsen. Bij weigering wordt dit door de politie vermeld op

het betrokken bevel tot aanhouding.

T.a.v. een gezochte verdachte kan de politie, in haar respectievelijke

politiezone, een bevel tot opsporing van een misdadiger (tongjiling)

uitvaardigen. Indien ze haar eigen politiezone wil overschrijden zal ze hiertoe

toestemming moeten verkrijgen van de politie van het eerst volgende hoger

niveau58

.

Wanneer de politie buiten haar politiezone moet overgaan tot aanhouding van

de verdachte heeft zij de keuze tussen het ter plaatse sturen van agenten of de

lokale politie van de plaats waar betrokkene moet worden aangehouden

gelasten met deze onderzoekshandeling. Deze laatste moet haar medewerking

verlenen59

. In de praktijk zal de agent die ter plaatse wordt gestuurd de

hiernavolgende vier documenten moeten overmaken aan de plaatselijke politie:

1. de schriftelijke toestemming tot aanhouding (pizhundaibujuedingshu)

evenals een eensluidend verklaard afschrift (fuben) hiervan;

2. het bevel tot aanhouding;

3. de introductiebrief (jieshaoxin)60

Deze brief, die wordt opgesteld, ondertekend en voorzien van een zegel door

de politie die een agent van de openbare macht ter plaatse stuurt, bevat een

standaardformulering stellende dat betrokkene wel degelijk door gezegde

politiedienst wordt gestuurd. Deze praktijk kent men in China ook in de

advocatenwereld. Wanneer een advocaat naar de rechtbank of naar de

gevangenis gaat moet deze eveneens een introductiebrief voorleggen

(opgesteld op briefpapier van zijn advocatenkantoor) om te bewijzen dat hij in

een bepaald dossier optreedt voor het betreffende advocatenkantoor

57 Artikel 71,1 W.Sv. 58 Wettelijke grondslag: artikel 123,1 W.Sv. 59 Artikel 62 W.Sv. 60 Deze brief, die wordt opgesteld, ondertekend en voorzien van een zegel door de politie die een

agent van de openbare macht ter plaatse stuurt, bevat een standaardformulering stellende dat

betrokkene wel degelijk door gezegde politiedienst wordt gestuurd. Deze praktijk kent men in

China ook in de advocatenwereld. Wanneer een advocaat naar de rechtbank of naar de gevangenis

gaat moet deze eveneens een introductiebrief voorleggen (opgesteld op briefpapier van zijn

advocatenkantoor) om te bewijzen dat hij in een bepaald dossier optreedt voor het betreffende

advocatenkantoor.

PATRICK HERBOTS


4. de belangrijkste overtuigingsstukken van het strafdossier.

Na uitvoering van de aanhouding zal de politie het afschrift van de schriftelijke

toestemming tot aanhouding en van de introductiebrief bewaren. De andere

documenten zal ze terug overmaken aan de opdrachtgevende politiedienst.

De politie respectievelijk het parket moet binnen de 24 uren nadat tot

aanhouding werd besloten, overgaan tot verhoor van de verdachte

(jinxingxunwen) 61

. Indien wordt vastgesteld dat er niet is voldaan aan de

wettelijke voorwaarden moet verdachte onmiddellijk worden vrijgelaten en

een machtiging tot vrijlating moet hem worden overhandigd. Indien de politie

er niet in slaagt om binnen de 24 uren de verdachte tegen wie een bevel tot

aanhouding werd verleend aan te houden, zal zij dit schriftelijk melden aan het

parket dat de toestemming tot aanhouding gaf of een beslissing hiertoe nam

respectievelijk aan de rechtbank die een beslissing tot aanhouding nam62

.

Bij aanhouding moet de familie van de verdachte, of desgevallend zijn bedrijf

in principe binnen de 24 uren op de hoogte worden gebracht 63

. In de praktijk

zal op deze regel o.a. een uitzondering worden gemaakt in de volgende

gevallen64

: (1) de mogelijkheid bestaat dat de gongtongfanzuiren65

op de

vlucht zouden slaan bij het vernemen van dit nieuws of bewijsmateriaal

zouden vernietigen, vervalsen of doen verdwijnen; (2) andere

gongtongfanzuiren moeten nog aan een onderzoek worden onderworpen en de

aangepaste dwangmaatregelen werden t.a.v. hen nog niet getroffen en (3) noch

de identiteit van de verdachte, noch zijn adresgegevens zijn bekend. In geval

de aanhouding gebeurt na een beslissing tot aanhouding door het parket

respectievelijk door de rechtbank, gaan deze gerechtelijke instanties zelf over

tot het op de hoogte brengen van de hierboven vermelde personen.

6. De maximale periode van vrijheidsbeneming.

61 Artikel 72 W.Sv. 62 Artikel 28, 2 van de regeling van het parket-generaal en van het Ministerie van Openbare


dwangmaatregelen van 28 augustus 2000. 63 Artikel 72,2 W.Sv en artikel 125 van de door het Ministerie van Openbare Veiligheid op 20

april 1998 uitgevaardigde regeling aangaande de wijze waarop de politie strafrechtelijke dossiers

moet behandelen. 64 Artikel 125 van de door het Ministerie van Openbare Veiligheid op 20 april 1998


behandelen bevat een exemplatieve opsomming. 65 De term gongtongfanzuiren dekt een driedubbele lading: (1) mededaders (zhufan); (2)

medeplichtigen (congfan) en (3) personen die werden verplicht deel te nemen aan het misdrijf

(beixiepocanjiafanzuide). Deze termen worden gedefinieerd in de artikelen 26, 27 en 28 Sw.



6.1. ARRESTIE

De periode van vrijheidsbeneming na arrestatie bedraagt in principe 10 dagen.

Deze periode wordt verkregen door een eenvoudige optelsom: 3 + 7. Het getal

3 staat voor de drie dagen, binnen dewelke de politie na arrestatie een

schriftelijk verzoek tot aanhouding moet neerleggen bij het parket66

. Het getal

7 staat voor de termijn binnen dewelke het parket haar beslissing tot

aanhouding moet nemen67

.

Indien de betrokken verdachte t.a.v. wie een verzoek tot aanhouding werd

ingediend bij het parket, reeds werd gearresteerd, zal het parket haar beslissing

tot aanhouding moeten nemen binnen een termijn van 7 dagen68

.

� Deze termijn is enorm lang, vergeleken met de termijn van 24 uren binnen

dewelke de OR in België een beslissing moet nemen tot aanhouding

overeenkomstig artikel 18, par. 1, 1 VHW. Bovendien weze opgemerkt dat

deze termijn van 24 uren in België begint te lopen vanaf de effectieve

vrijheidsbeneming, daar waar de termijn van 7 dagen (in China) pas begint

te lopen van zodra het verzoek tot aanhouding werd ingediend bij het

parket, d.i. in principe binnen de drie dagen na de vrijheidsbeneming.

Het parket-generaal heeft beslist dat deze termijn 15 dagen bedraagt (en 20

dagen voor zware, ingewikkelde dossiers) indien de betrokkene niet is

gearresteerd op het ogenblik dat een bevel tot aanhouding wordt verleend69

.

Zoals hierboven reeds werd aangehaald kan de periode van drie dagen echter

worden verlengd met 4 extra dagen in speciale omstandigheden en een

verlenging is mogelijk tot 30 dagen in geval van liucuanzuoan, duocizuan of

jiehuozuoan. De maximale periode van vrijheidsbenemingen na arrestatie is

dus 37 dagen (30 + 7).

6.2. AANHOUDING

Na een beslissing tot aanhouding bedraagt de periode van vrijheidsbeneming

in principe niet meer dan 2 maanden70

. Voor ingewikkelde dossiers staat de wet,

mits toestemming van het parket, een verlenging toe met 1 maand. Indien

66 Artikel 69,1 W.Sv. 67 Artikel 69,3 W.Sv. 68 artikel 69,3 W.Sv. en artikel 99 van de regeling van het parket-generaal aangaande de

strafprocedure van 15 januari 1997, herzien op 16 december 1998. 69 Artikel 99 van de specifieke regeling van het parket-generaal aangaande de strafprocedure van

15 januari 1997, herzien op 16 december 1998. 70 Artikel 124 W.Sv. en artikel 127 van de door het Ministerie van Openbare Veiligheid op 20

april 1998 uitgevaardigde regeling aangaande de wijze waarop de politie strafrechtelijke dossiers

moet behandelen.

PATRICK HERBOTS


tijdens het onderzoek blijkt dat de verdachte een ander zwaar misdrijf heeft

gepleegd zullen deze beide termijnen worden gestuit

(chongxinjisuanzhenchajiyaqixian). De politie beslist hier discreditionair over.

Een toestemming van het parket is dus niet vereist71

.

Een toestemming tot verlenging met twee maanden (yanchang) kan door de

politie worden gevraagd bij het bevoegde parket voor lijvige en ingewikkelde

dossiers in de hiernavolgende gevallen72

: (1) de dossiers worden behandeld in

een afgelegen gebied met gebrekkige transportverbindingen; (2) het zijn

dossiers aangaande georganiseerde criminaliteit (3) het zijn dossiers m.b.t.

liucuanzuoan of (4) dossiers waarbij de verzameling van bewijsmateriaal

uiterst complex is.

De hierboven vermelde verlengingen met één respectievelijk twee maanden

kunnen samen worden uitgeoefend. De bewoording van de wet is echter

dubbelzinnig: in artikel 126 W.Sv. is er namelijk sprake van verlenging

(yanchang) en niet van herverlenging (zaiyanchang). Dit in tegenstelling tot de

verlenging voorzien voor de gevallen uiteengezet in artikel 127 W.Sv. Daar

betreft het wel degelijk een herverlenging, d.i. een verlenging na reeds een

verlenging van de hechtenis te hebben verkregen overeenkomstig de artikelen

124 respectievelijk 126 W.Sv. De tweemaandelijkse termijn voorzien in artikel

124 W.S. zal echter kunnen worden verlengd met een maand overeenkomstig

het bepaalde in artikel 124 W.Sv. en met een periode van 2 maanden,

overeenkomstig artikel 126 W.Sv. Het ware duidelijker geweest indien de

wetgever de term “herverlenging” had gebruikt in artikel 126 W.Sv. i.p.v.

“verlenging”.

In dossiers waarbij de verdachte een mogelijke straf kan oplopen van meer dan

10 jaar gevangenisstraf, en waarvoor de verlenging met twee maanden

voorzien in artikel 126 W.Sv. niet voldoende blijkt om het onderzoek af te

ronden, kan het bevoegde parket een bijkomende verlenging (zaiyanchang)

toestaan van 2 maanden73

. Een vordering tot verlenging van de voorlopige

hechtenis van de verdachte (yanchangjiyaqixian) moet ten laatste een week

voor het verstrijken van de wettelijke termijn worden ingediend bij het

bevoegde parket74

.

71 Artikel 128 W.Sv. en artikel 130 van de van de regeling van 20 april 1998 vermeld in voetnoot

13 en punt 32 van de regeling van het Hooggerechtshof, het parket-generaal, het Ministerie van

Openbare Veiligheid, het Ministerie van de Staatsveiligheid, het Ministerie van Justitie en van de

commissie wetgeving van de permanente commissie van het nationaal parlement aangaande m.b.t.

enkele vragen aangaande de strafprocedure van de Volksrepubliek China van 19 januari 1998. 72 Artikel 126 W.Sv. 73 Artikel 127 W.Sv. 74 Punt 33 van de regeling van het Hooggerechtshof, het parket-generaal, het Ministerie van

Openbare Veiligheid, het Ministerie van de Staatsveiligheid, het Ministerie van Justitie en van de



Bij de berekening van de hierboven aangehaalde termijnen moet rekening

worden gehouden met de schorsingsperiode vermeld in artikel 122 W.Sv.

Overeenkomstig dit artikel heeft een deskundig onderzoek dat tot doel heeft na

te gaan of de verdachte krankzinnig (jingshenbing) was op het ogenblik van de

feiten of krankzinnig is op het ogenblik van de berechting schorsende

werking75

. Behoudens de hierboven aangehaalde schorsings- en

stuitingsperiodes, evenals de uitzonderlijke situatie voorzien in artikel 125

W.Sv. waarbij het parket-generaal speciale toestemming verleent tot verlenging

van de periode van vrijheidsbeneming, zal de maximumperiode van de

aanhouding in principe 7 maanden bedragen.

� In België kent ment geen maximum periode voor de voorlopige hechtenis,

doch na zes maanden vrijheidsbeneming, indien het maximum van de van

toepassing zijnde straf vijftien jaar opsluiting niet te boven gaan, of na een

jaar in het andere geval, kan de verdachte bij zijn verschijning voor de RK

of voor de KI vragen om in openbare terechtzitting te verschijnen76

. Dit

verzoek kan, bij een met reden omklede beslissing, enkel worden

geweigerd: (1) indien deze openbaarheid gevaar oplevert voor de orde, de

goede zeden of de nationale veiligheid; (2) indien de belangen van de

minderjarigen of de bescherming van het privé-leven van de slachtoffers of

van de andere verdachten dit vereisten en (3) indien de openbaarheid de

belangen van de justitie kan schaden wegens de gevaren die zij meebrengt

voor de veiligheid van de slachtoffers of van de getuigen77

.

7. Het systeem van rapportering aan of toestemmingverlening door het parlement

Indien de op heterdaad betrapte verdachte een parlementslid is van een

parlement boven het niveau van het district, zal de politie, bij het nemen van

een beslissing tot arrestatie, dit onmiddellijk dienen te rapporteren (baogao)

aan het betrokken parlement of in de periode dat dit niet zetelt (bihui) aan haar

permanente commissie (changwuweiyuanhui)78

.

commissie wetgeving van de permanente commissie van het nationaal parlement aangaande m.b.t.

enkele vragen aangaande ‘de strafprocedure van de Volksrepubliek China’ van 19 januari 1998. 75 De opsomming in artikel 122 W.Sv. is limitatief, m.a.w. alle andere expertises (bijvoorbeeld;

een DNA onderzoek) zullen geen schorsende werking hebben (punt 32 van de regeling van het

Hooggerechtshof, het parket-generaal, het Ministerie van Openbare Veiligheid, het Ministerie van

de Staatsveiligheid, het Ministerie van Justitie en van de commissie wetgeving van de permanente

commissie van het nationaal parlement aangaande m.b.t. enkele vragen aangaande ‘de

strafprocedure van de Volksrepubliek China’ van 19 januari 1998. 76 art. 24,1 VHW. 77 art. 24,2 VHW. 78 Artikel 30, 1 van de wet betreffende de nationale en regionale parlementsleden van 3 april

1992.

PATRICK HERBOTS


In China heeft men parlementen (renmindaibiaodahui) op de hierna volgende

vijf niveaus. Niveau 1 omvat de dorpengemeente (xiang), de dorpengemeente

van de nationale minderheden (minzuxiang) en de kleinstad (zhen); nivea 2

omvat de grootsteden die niet in gewesten zijn ingedeeld (bushequdeshi), de

grootsteden die in gewesten zijn ingedeeld (shixiaqu), de districten (xian) en

de districten met zelfbestuur (van de nationale minderheden) (zizhixian);

niveau 3 omvat de grootsteden die in gewesten zijn ingedeeld (shequdeshi -

cities divided into districts) en de prefectuur met zelfbestuur (van de nationale

minderheden) (zizhizhou); niveau 4 omvat de provincies (sheng), de gewesten

met zelfbestuur (van de nationale minderheden) (zizhiqu) en de stadsprovincie

(zhixiashi); niveau 5 omvat de gehele Chinese Volksrepubliek (quanguo) –

Opmerkenswaard is dat deze administratieve zones in China samenvallen met

de politiezones en de gerechtelijke arrondissementen.

Indien de verdachte een parlementslid is van een parlement op het niveau van

de dorpengemeente, de dorpengemeente van de nationale minderheden en de

kleinstad, zal de politie, bij het overgaan tot arrestatie, dit onmiddellijk dienen

te rapporteren aan het betrokken parlement79

. Indien de verdachte een

parlementslid is van een parlement boven het niveau van het district, zal zowel

voor de beslissing tot aanhouding als voor de toestemming hiertoe, steeds

toestemming moeten worden gegeven door het presidium (zhuxituan) van het

betrokken parlement of in de periode dat dit niet zetelt van haar permanente

commissie80

.

� In België zal de aanhouding van een parlementslid slechts mogelijk zijn na

machtiging door de Kamer waarvan het lid deel uitmaakt. Bovendien zal

deze enkel kunnen worden bevolen door de eerste voorzitter van het hof

van beroep op verzoek van de bevoegde rechter. Het Belgisch recht kent

echter (in tegenstelling tot China) twee uitzonderingen op de

machtigingsvereiste: (1) betrapping op heterdaad en (2) aanhouding buiten

de parlementaire zittijd81

.

Zonder deze toestemming kunnen het parket, noch de rechtbanken overgaan

tot aanhouding van de betrokken parlementsleden. Indien de verdachte een

parlementslid is van een parlement op het niveau van de dorpengemeente, de

dorpengemeente van de nationale minderheden en de kleinstad geldt dezelfde

79 Artikel 30, 3 van de wet betreffende de nationale en regionale parlementsleden van 3 april 1992

en artikel 142 van de door het Ministerie van Openbare Veiligheid op 20 april 1998 uitgevaardigde

regeling aangaande de wijze waarop de politie strafrechtelijke dossiers moet behandelen. 80 Artikel 74 GW en artikel 30, 1 van de wet betreffende de nationale en regionale

parlementsleden van 3 april 1992 en artikel 140 van de door het Ministerie van Openbare


strafrechtelijke dossiers moet behandelen. 81 Artikel 59 van de Belgische GW.



regeling als hierboven uiteengezet voor de arrestatie.

8. De opheffing respectievelijk wijziging van het bevel tot aanhouding

82

Indien tijdens het strafrechtelijk onderzoek blijkt dat de voorlopige hechtenis

niet moet worden gehandhaafd, kan de aanhouding worden opgeheven

(chexiao) of in een andere dwangmaatregel worden omgezet (biangeng)83

.

In de hierna volgende gevallen zal de politie of het parket het bevel tot

aanhouding omzetten in een qubaohoushen of in een jianshijuzhu: (1)

betrokkene lijdt aan een zware ziekte; (2) betrokkene is zwanger of geeft

borstvoeding aan haar kind dat niet ouder mag zijn dan 1 jaar; (3) het dossier

kan niet worden afgehandeld binnen de wettelijke termijnen vastgelegd voor

de aanhouding; (4) wanneer het vonnis van veroordeling in eerste aanleg een

gevangenisstraf uitspreekt waarvan de termijn korter is dan de reeds door de

verdachte gezeten hechtenis of (5) het nog niet in kracht van gewijsde getreden

vonnis in eerste aanleg veroordeelde betrokkene tot ondertoezichtstelling met

uitstel of tot een onafhankelijk opgelegde bijstraf. De rechtbank kan in de

gevallen (4) en (5) ook overgaan tot omzetting van de dwangmaatregelen.

Naast de omzetting kunnen de rechtbank, het parket en de politie ook beslissen

de aanhouding op te heffen (chexiao)84

. Wanneer de politie meent de

aanhouding te moeten opheffen zal ze hiertoe een verzoek indienen bij het

parket. Indien het parket van mening is dat het bevel tot aanhouding inderdaad

moet worden opgeheven zal zij een beschikking tot opheffing van het bevel tot

aanhouding (chexiaojuedingshu) opstellen en de politie gelasten met de

uitvoering hiervan.

Het parket kan ook zelfstandig (d.i. zonder dat een vordering van de politie

vereist is) beslissen om tijdens het strafrechtelijk onderzoek de aanhouding op

te heffen. Deze beslissing neemt het parket discreditionair. De politie kan tegen

deze beslissing enkel een administratieve procedure tot herziening instellen.

� In België maakt men het volgende onderscheid: (1) Voor de eerste

verschijning voor de RK van de verdachte kan de OR bij een met reden

omklede beschikking die hij onmiddellijk aan de PK meedeelt, beslissen

het bevel tot aanhouding op te heffen. Tegen deze beschikking staat geen

82 De arrestatie kan eveneens worden opgeheven respectievelijk worden gewijzigd,

overeenkomstig het bepaalde in artikel 73 W.Sv., doch gelet op de korte hechtenisperiode na

arrestatie zal dit in de praktijk niet of weinig voorkomen. 83 Artikel 73 W. Sv. 84 Artikel 73 W.Sv.

PATRICK HERBOTS


rechtsmiddel open85

; (2) Na de eerste verschijning voor de RK van de

verdachte en de daaropvolgende beslissing tot aanhouding van de RK, kan

de OR in de loop van het GO, bij een met reden omklede beschikking die

hij onmiddellijk aan de PK meedeelt, beslissen het bevel tot aanhouding

op te heffen. Tegen deze beschikking kan de PK binnen vierentwintig uren

na de aan hem gedane mededeling verzet doen bij de RK tegen deze

beschikking86

.

9. Onrechtmatige arrestatie respectievelijk aanhouding.

In China hebben aangehouden verdachten niet de mogelijkheid hun

onrechtmatige arrestatie (cuowujuliu) respectievelijk aanhouding (cuowudaibu)

aan te vechten voor een onafhankelijke rechter. Er is geen controle van de

handelingen van de politie en deze van het parket. Wanneer de politie of het

parket haar bevoegdheid misbruikt en een verdachte onrechtmatig arresteert of

aanhoudt is het voor de verdachte onmogelijk deze beslissing te betwisten en

klacht neer te leggen.

De enige uitzondering hierop is wanneer de wettelijk vastgelegde maximum

periode voor de arrestatie respectievelijk aanhouding is vestreken. Indien deze

termijnen worden overschreden (chaoguofadingqixian) kan de verdachte, zijn

wettelijke vertegenwoordiger of zijn naaste familieleden een verzoek indienen

bij het parket tot beëindiging van de arrestatie respectievelijk de aanhouding en

vrijlating van de verdachte of tot omzetting van deze dwangmaatregelen een

andere dwangmaatregel87

. Het parket zal hieromtrent een beslissing moeten

nemen binnen de drie dagen (in geval het een onrechtmatige arrestatie betreft)

en binnen de zeven dagen (voor een onrechtmatige aanhouding)88

In China heeft men dus nood aan een ‘habeas corpus’ systeem, d.i. een systeem

waarbij aangehoudenen hun onrechtmatige aanhouding in voorkomend geval

kunnen betwisten. Het Belgisch systeem kan hier als voorbeeld dienen om

deze leemte in de Chinese strafrechtspleging op te vullen.

� Het bevel tot aanhouding verleend door de OR in België is slechts geldig

voor een termijn van ten hoogste vijf dagen, te rekenen van zijn

tenuitvoerlegging89

. Voor het verstrijken van die termijn beslist de RK

(zulk orgaan dat de wettelijkheid van de voorlopige hechtenis controleert is

dus onbestaande in China) of de voorlopige hechtenis gehandhaafd moet

85 Artikel 25, par. 1 van de VHW. 86 Artikel 25, par. 2 van de VHW. 87 Art. 75 W.Sv. 88 Artikelen 85 en 96 van de regeling van het parket-generaal aangaande de strafprocedure van 15

januari 1997, herzien op 16 december 1998. 89 Artikel 21 VHW.



blijven. De RK gaat na of het bevel tot aanhouding regelmatig is ten

aanzien van de bepalingen van de VHW van 20 juli 1990. De beschikking

tot handhaving van de hechtenis door de RK is een maand geldig vanaf de

dag waarop ze wordt gegeven. Zolang aan de voorlopige hechtenis geen

einde wordt gemaakt en het GO niet is afgesloten, oordeelt de raadkamer

van maand tot maand over het handhaven van de voorlopige hechtenis90

.

Indien het VG nadien oordeelt dat de aangehouden verdachte geen strafbare

feiten heeft gepleegd (meiyoufanzuishishi) en ten gevolge van de

onrechtmatige arrestatie respectievelijk aanhouding schade heeft geleden, zal

de betrokkene recht hebben op schadevergoeding. De voorwaarde om in

aanmerking te komen voor schadevergoeding wordt in China echter zeer eng

geïnterpreteerd. Verdachten die strafbare feiten hebben gepleegd, hoe licht

deze ook zijn, komen dus niet in aanmerking voor schadevergoeding, zelf al

was de aanhouding onrechtmatig91

.

10. Enkele bedenkingen.

Een in het oog springend verschil tussen het Belgisch en het Chinees

strafprocesrecht zijn de termijnen van vrijheidsberoving die veel langer zijn in

China. M.i. zou men zich in België eventueel moeten bezinnen over de vraag

of de van toepassing zijnde termijn van 24 uren, binnen dewelke een beslissing

tot arrestatie van het parket evenals een bevel tot aanhouding van de OR

moeten worden genomen, niet zou moeten worden verlengd. Dit zou de

gerechtelijke organen de mogelijkheid moeten bieden om in alle sereniteit een

correcte beslissing te nemen, dit zowel in het belang van de maatschappij als

van de verdachte. Het komt namelijk wel meer voor dat de OR een bevel tot

aanhouding verleent, dat echter vijf dagen later door de RK niet wordt

gehandhaafd. De verdachte heeft ondertussen vijf dagen voor niets in

voorlopige hechtenis moeten zitten terwijl dit misschien had kunnen worden

vermeden door de druk op de gerechtelijke ketel te verminderen

De in China geldende termijnen zijn ongetwijfeld te lang doch een termijn van

twee tot drie dagen lijkt mij redelijk, zeker als er ernstige aanwijzingen zijn

van schuld dat de verdachte een wanbedrijf of een misdaad heeft gepleegd. De

termijn van 24 uren voorzien in de artikelen 1, 2 en 18 van de VHW zou m.i.

dus moeten worden aangepast.

Artikel 17 VHW kent aan de OR in België de discreditionaire bevoegdheid toe

om al dan niet een bevel tot aanhouding te verlenen. Zoals hierboven

90 Artikel 22 VHW. 91 De compensatiewet van de Volksrepubliek China van 12 mei 1994 en artikel 41,3 van de GW.

PATRICK HERBOTS


uiteengezet kan het parket in België tegen een strijdig bevel van de OR geen

rechtsmiddel aanwenden, tenzij dit strijdig bevel werd genomen n.a.v. een

vordering tot een mini-instructie van het parket, d.i. wanneer de

onderzoeksrechter optreedt als rechter van het onderzoek. Tegen een weigering

van het Chinese parket tot aanhouding over te gaan, kan de Chinese politie

echter wel twee rechtsmiddelen aanwenden; m.n. de fuyi en de fuhe. Dit stemt

tot nadenken. Het principe dat hoger beroep mogelijk is bij de K.I. in geval van

een strijdig bevel genomen n.a.v. een vordering tot een mini-instructie zou m.i.

moeten worden veralgemeend tot de strijdige bevelen genomen door de OR in

het kader van een GO. Dit laatste zal het geval zijn wanneer het parket in de

drie gevallen vermeld in artikel 28 septies W.Sv. verplicht is een OO in GO te

steken, m.n. wanneer het parket wenst dat de OR laat overgaan tot (1) een

bevel tot aanhouding, (2) een telefoontap of een (3) huiszoeking.

Bovendien kan men vaststellen dat de figuur van de OR in China onbestaande

is en dat de bevoegdheden van de OR er worden uitgeoefend door een afdeling

van het parket. Het enige verschil lijkt te zijn dat de OR in België, i.t.t. het

parket in China het onderzoek moet voeren à charge et à décharge van de

verachte92

.

Daar de rechtspraak van het Hof van Cassatie93

echter bepaalt dat ook het

parket in België het opsporingsonderzoek à charge et à décharge moet voeren,

kan men de vraag stellen of de figuur van de OR in België uberhaupt wel

nodig is. Het recht op een eerlijk proces, voorzien in artikel 6 E.V.R.M.,

impliceert immers dat in het Belgische vervolgingssysteem het openbaar

ministerie alle elementen à décharge van de beklaagde waarover het beschikt,

overlegt aan de rechter, zonder dat de rechter haar evenwel een injunctie mag

geven en zonder dat de beklaagde over enig controlerecht beschikt over

stukken of dossiers waarover het openbaar ministerie beschikt, maar die het

niet overlegt aan de rechter.

Er is geen enkele reden om de beslissingen tot (1) aanhouding, (2)

telefoonaftap en (3) huiszoeking aan de OR over te laten. De wettelijke

bepalingen die deze drie bevoegdheden voorbehouden aan de OR voldoen m.i.

niet meer aan de noden van onze huidige maatschappij waar snel en effectief

moet kunnen worden opgetreden tegen de (georganiseerde) criminaliteit. Een

systeem zoals in China waarbij de strafrechtelijke onderzoeken, op enkele

uitzonderingen na, worden gevoerd onder de leiding en het gezag van de

politie en waarbij het parket de rol speelt die haar waarlijk toekomt, zijnde het

overgaan tot gerechtelijke vervolging, is m.i. veel efficiënter dan het eerder

logge systeem dat wij thans kennen in België. De controle uitgeoefend door

het parket op de wettelijkheid van de beslissingen genomen door de politie en

92 Artikel 56, par 1, lid1 W.Sv. 93 Cass. 30/10/2001



de controle uitgeoefend door de RK op de wettelijkheid van de beslissingen tot

aanhouding genomen door het parket zouden moeten vermijden dat we in een

politiestaat zouden terechtkomen.

Wanneer een burger (in China zowel als in België) klacht neerlegt bij de politie

of het parket, of aangifte doet van een misdrijf bij deze gerechtelijke instanties,

zal het parket dit dossier in principe steeds onderzoeken. Indien in België de

substituut PK die de concrete klacht of aangifte behandelt geen verder

onderzoek nodig acht zal hij het dossier desgevallend seponeren met

vermelding van een van de wettelijke seponeringsgronden94

. In China zal het

parket of de politie in zulke gevallen besluiten niet over te gaan tot het openen

van een strafdossier ter opstarting van een onderzoek eveneens met vermelding

van de wettelijke grondslag. De Belgische wet kent de burger, wiens klacht

werd geseponeerd door het parket, echter geen rechtsmiddel toe. De

bevoegdheid tot seponering wordt beschouwd als zijnde een discreditionaire

bevoegdheid van het parket. De Belgische burger kan enkel het

strafrechtelijk onderzoek opstarten door klacht met burgerlijke partijstelling bij

de OR of door rechtstreekse dagvaarding voor de VG. In China kan de burger

tegen een beslissing van het parket of de politie, waarbij wordt besloten niet

over te gaan tot het openen van een strafdossier ter opstarting van een

onderzoek, steeds een procedure opstarten tot herziening van de beslissing

door de betrokken gerechtelijk overheid. Uiteraard staat het hem ook vrij

rechtstreeks tot dagvaarding over te gaan. Ook dit stemt tot nadenken. Zulke

procedure tot herziening zou namelijk als voordeel hebben dat al de Belgische

burgers die klacht neerleggen bij de politie ook steeds op de hoogte zouden

worden gebracht van de beslissing tot seponering van het parket en niet enkel

diegen die de hoedanigheid hebben verkregen van benadeelde partij door,

overeenkomstig artikel 5bis W.Sv., een verklaring af te leggen op het

secretariaat van het parket. Sommige burgers, die het verschil niet kennen, zijn

terecht verontwaardigd, wanneer ze toevallig moeten vernemen dat het parket

de zaak heeft geseponeerd. Dit kan worden vermeden door aan de burger het

recht toe te kennen een vordering tot herziening in te dienen tegen een

beslissing tot seponering van het parket. Zulke herzieningsprocedure kan het

imago van het parket alleen maar ten goede komen.

11. Besluit

Wanneer men de arrestatie en de aanhouding analyseert kan men meerdere

verschillen vaststellen tussen het Belgisch systeem en dat van China. China

heeft de neiging om de belangen van de maatschappij te laten primeren op

deze van het individu. In België daarentegen slaat de balans af en toe in de

94 voorbeelden: ‘geen misdrijf’, ‘verdachte overleden’, ‘onvoldoende bewijzen’ edm.

PATRICK HERBOTS


andere richting over en vergeet men wel eens dat het individu maar een

onderdeel is van de maatschappij, die in een strafrechtelijk onderzoek wordt

vertegenwoordigd door de politie en het parket. De rechten van de individuele

burger moeten zeer zeker worden benadrukt, maar dit mag de efficiëntie van

de strijd tegen de (georganiseerde) criminaliteit niet in het gedrang brengen.

De kunst bestaat erin de rechten van de individuele burgers met deze van de

maatschappij in evenwicht te houden.

De arrestatie, de aanhouding en de voorlopige hechtenis in het … · 2017-05-30 · DE ARRESTATIE, DE AANHOUDING EN DE VOORLOPIGE HECHTENIS IN HET HUIDIGE CHINA Jura Falconis Jg.

Documents