Cahit Sıtkı Tarancı ve Poetika

8/14/2019 Cahit Stk Taranc ve Poetika

1/40


2/40

Cahit Stk Taranc ve Poetika

Mustafa Durak

Giri ncesi:

Poetika deyince hemen aklmza Aristonun Poetika adl kitab

gelmektedir. Dorusu bu da nedensiz deildir. Poetika birbtnlk iinde ilk kez onun tarafndan yazlmtr. Dahancesine baknca Platonun; Apology (Sokratn Savunmas),on, Protagoras ve Devlet kitaplarndan sz edilebilir.Bunlarda da Sokrat konumalar ayr bir ulam oluturur.Dolaysyla zorunlu olarak Sokrata ularz. Sokratagelindiinde bu kez Hesiod, Homeros, Pindardan sz etmekkanlmaz olur. Ve o dnemlerde anlatlan ne olursa olsun,

tm anlatlarn nazm biiminde yazlm olduu ve bunlarnkaynak olgunluuna erimi olduu dnlrse iki ey nekar: iirin yaygnl ve nemi. Demek ki Platonun, iire tepkiolarak airleri sitesinden atma dncesine kadar iir;balang, gelime evrelerini oktan yaam, egemenliinikurmu ki bilme bakmndan kendini airlerle bir yar iindegren Platonun kskanlna, hmna uramtr. lgintirPlatondan sonra airler bir de Kuranda ktlenir. Poetika

gc karsnda politika, ideologia, psychologia sorunu. Ve heriki bak da, iirin gc karsnda kapy; iirin, ancak kendisistemlerine hizmet etmesi kouluyla aralamlardr. iirinyasaklanmasnn ardnda Homerosun iir kuram olarakzetlenebilecek iirin erotii kavram vardr. iirin uyandrdheyecanlar, (yasaklayanlarca) ho grlmez. Daha sonra iiringndemden d(rl)mesi konusunda yine ayni nedenin ve uilkenin iledii sylenebilir: sistemime dokunma. Gerek air

ise bamszlna dkndr, kendi bana buyrukluun


3/40

ardndadr. Bu, onun varlk nedeni ve sorunsaldr. Dolaysyladayatlan hibir sistem, gerek aire gre deildir. Zira iirtutkusu her eyin nne gemeli ya da en azndan en nemliseeneklerinden biri olmaldr her zaman.

Elbette iirin erotika olarak kuramsallatrlmas u noktadaiirin reddine kadar giderken ayni zamanda politikaya bulanmbakn dnda, iir alan iinden de bu anlaya kar klarsz konusudur. Ama unutmamal: iir insan rndr. nsansorunlarn ikindir. Ve iir yalnzca heyecanlar (pathos)deildir. iiri kuran kii, heyecanlarn, gerek ll, gereklsz biimlerde dile getirirken bilginin, akln (logosun) paysfrlanamaz. iiri dardan deerlendirdiimizde asl olann iirve okur ilikisi olduunu sylemek bile fazladr. Hibir kuram,hibir aklama iirin yerine geemez. Kuram ve aklamann,poetikann da zaten byle bir derdi olamaz. Poetikann hedefikendi okurunun (air ya da deil) ufkunu, iirle ilgili konulardakibilgisini, varsa kendi grn aktarmak suretiyle amaktr.Poetika, iir dnyasna dardan bir baktr. -Ho Todorov buterimi her trl yaznsal etkinlie ait kuram iin kullanmtr ya.

Ksaca iir konusunda ok nemli saydm bir olguyu dilegetirmek istiyorum. Dilde olduu gibi iirde de ezamanllk veart zamanllk kavramlarn iletmek gerekir. Bir iir anlay,diyelim Dadaclk, Gerekstclk vb bir dalga hareketi gibi

balang ve snm aamalarn ierir. Aslnda tam birsnmeden sz edilemez. Bu, belki atein kllenmesine, ya danesnenin gevemesine, snmesine benzetilebilir. Yeni biralevlenme, yeni bir dalga potansiyeli olarak her an iingndemdedir her snm, alm saylan. Ve ne kadarbenzerse benzesin her dalga baka bir dalgadr. iirin tarihinekaydolur. Bylece iir tarihi ve iirin tipik niteliklerini ierenbelli bir dnemi dilbilimsel terimlerle ezamanllk ve art

zamanllk iinde ele alnabilir. Ancak bu ayrm iirle ilgili hereyi anlamamzda bize yardmc olamyor. Zira sanat, iir sz


4/40

konusu olduunda aykr, kendinde varlk olarak (sanat, airolarak) zne ihmal edildiinde poetika eksik kalr. Zatenzellikle varolan poetikalar, genelde ezamanl ya da artzamanl iir poetikalardr. Bir dnemin ya da ok genel olarak

iir yazmann poetikas. Bir airin dierinden, dierlerindenhangi ynyle ayrldn syleyebilmek de poetikannsnrlarndadr. Ama bir air iin de e zamanllk ve artzamanllk sz konusudur. Btn bunlar zel poetikalardr.Genel olarak poetika; dil kullanm balamnda biim bilgisi(morfoloji ve retorik), ses bilgisini, szdizim bilgisini, brnbilgisini (prosodi) ve hepsini ilevsel olarak kaplayan, sarananlam bilgisini ve bir anlamda bunlar zel ve genel olarak

birletirme ve seme ilemiyle, bir de sklk derecesi (frekans)ile ileyen biem (sitil, slup) bilgisini ve her trl etki vetepkinin dikkate alnmasn gerektiren btn olarak iirbilgisini iermelidir. Elbette bu bilgiler zel poetika alannda dakullanlabilir. Ve zellikle iire zg dilsel zellikler, artk dilindeil de iirin konusudur. Poetika ile uraanlarn,uraacaklarn unutmamas gereken bir ey vardr. iir,paralarnn toplamna somut anlamda eit olmad gibi soyutanlamda da eit deildir. iir btnl paralarn toplamndanfarkl bir btnlktr. Tpk su rneinde olduu gibi. Suyu birkimyac hidrojen ve oksijen bileimi olarak grebilir.zmleme; btn ve btnn farkl ileyi(ler)ini, ilevlerinigzden karmamz gerektirmez. Dolaysyla poetikayayalnzca zmleme bilgisi yetmez.

Poetika konusunda zel poetikalarda u ayrm da gzetilmeli.Bir airin ya da bir dnrn, aratrcnn poetikaya dairsylediklerinde, ilkelerinde; retenler ve benimseyenler ayrmnemlidir. Bu da liderler ile uyruklarn ayrmdr. Asllar ilekopyalarn ayrm.

Giri:


5/40

Bu yazda bir deneme olarak Cahit Sk Tarancnn Ziya OsmanSabaya 1930-1946 yllar arasnda yazd mektuplardaki iirleilgili bakn, anlayn ortaya koymaya alacam.

Cahit Stk Taranc

Ve eksik krek kemii:

Cahit Stky, mektuplarnda sevme al iinde gryoruz. Bireksiklik duygusu iinde. Ve bu eksiklik, onun zihnindecinsellikle denkleir. Yaam onun iin kadndr. YaamannDon juanym, hayat her eyiyle ok, ama okseviyorum(1) der. Yaam gibi dil de cinsel ifadeden payn alr:Avrupa dn yazdm iirlerde bu syleyi ehveti gzearpacak kadar aikardr. Daha da aikar olacaktr. iir birkelam sanat deil midir? Fuzuliden, Nedimden bile dahagzel sylemeye alacam. Trkenin ceim(2).Kadnszlk ve simgesel dzlemde yaamn hayatla lmarasnda mekik dokumak(3) olmas, onun iindeki boluuduyumsatr. Ve bu boluk konusunda, onun sevdii tarafndansevilmeyii dikkate alnmal (ki mektuplarnda Beiktalsevgiliden dne dne bahseder). Bir de babas tarafndansevilmediini dnmesi ok arpcdr: Ben babam okseverim, bilhassa insan meziyetlerine hayranmdr. Belki onunbeni, sevmediine deil ama beenmediine emindim(4).Cahit Stkdaki bu boluu; baarl olduuna, olacanainand iir giderebilirdi ancak -giderebilirse.

iir Don Juan Cahit Stk

nce onun sanat formln yazarak balayaym: Sanat =tabiat + insan deil midir?(5). Bu forml, sanat kavramndayalnzca insan ve doa ilikisinin altn izmekle kalmaz, sanatkavramn metafizik baktan syrr, fizik olanla insan ba baabrakr. Ama CSTarancnn teolojik baktan tmyle uzak

olmadn da belirtmem gerekir. Bu formldeki tabiatn


6/40

deikesi hayattr onun zihninde. Zira iirin hayata olannisbetini[orantsn] kavramak(6)tan sz eder. Dolaysylaforml, onun zihninde una dnr iir = hayat + insan. Onuniin btn ant iirler, kesilmi bir damardan akan kan gibi

taze ve sahihtir (7). O bir air olarak hem olgunluu hem detazelii arzu eder. En yal air kadar olgun ve kmil, en genair kadar hatta ondan da taze ve yeni olabilmek, ne yalansyleyeyim iir ihtiraslarmn[tutkularnn] bandagelmektedir(8). Benzetmesinde sylemez ama o doadakiolgunluk ve tazelik annn, meyvann bellekte kalan tadnnpeindedir. iiri bir hayat ak dzeyine karmak ister (9).iirin hayata bu bakmdan benzemesini, hayata dahil olmasn

ister: Her iirde btn bir hayat tecelli etsin [ekillensin].Hissolunsun ki, air onu yazarken gsnden bir eylerkoparm ve o iirin iersine koymu(10)tur. Sanattan szetmiken unu da eklemeliyiz: CSTaranc, ut pictura poesisyani iir ile resmi (hatta heykeli) birbirine benzeten bir anlayiindedir. Fazl Hsn Dalarcann ve Bedri RahmiEybolunun bir heykeltra atlyesinde almalarnn kendiiirleri iin hayrl olacan dnr(11). airin poetique veestetik dikkati ve titizlii de samimiyeti ve gayretiyleatba(12) olmaldr. Kendi payma estetik ile poetikin ayralanlara ait terimler olduu grm burada da yinelemekisterim.

Evet CSTaranc iin yukarda szn ettiim boluudolduracak olan iirdir. benim sevgilim de iir(13), der. Ancakonun iir sevgisinde de Don Juann temel niteliini buluruz:kanmazlk, bir trl aradn bulamay, aln doyuramay.Bu kertede doyumsuzluk duygusunun temelinde, Don Juanlktabir ilgi eksiklii olduuna karar verebiliriz. iir akmzbesliyen yazdklarmzdan ziyade yazacamz umduumuziirler deil midir?(14). Bu ifadeyi kolayca Don Juanlk ilebadatrabiliriz, u ifadede iir yerine kadn szcnkoyduumuzda: balad bitmez bir iir hasretim var(15).


7/40


8/40

edemedi mi[yerine getiremedi mi]lzumsuzdur[gereksizdir](21).

iir; dnce panosu deildir:

CSTaranc, Mallarmnin grndedir: iir fikirlerle deil,kelimelerle yazlr. Bu grten destek alarak o da iirindnceye tayclk yapacak bir ey olmadn ifade eder(22).Bir dncenin ifade arac olmadna gre iir, herhangi birideolojinin kullanmal deil, bamsz bir etkinliktir. Taranc;iirin amacnn dnsellik ve akl verme, aydnlatma

olmadn belirtir: Biz airden hikmetler yumurtlamasn,hayatmzda prensip[ilke] ittihaz edeceimiz[kabul edeceimiz]ahlak kaideleri [kurallar] vazetmesini[ifade etmesini,getirmesini], genlii ve mstakbel[gelecek] nesilleriirat[doru yolu gsterme, aydnlatma] yollu vazlarda[sylemlerde] bulunmasn istemiyoruz ki(23). Bu, salt felsefiiirin olanakszl anlamna da gelir. iir, felsefe deildir. iir,bilim deildir. Elbette iir; dnce, bilgi ierebilir. Ama ne

dnce, ne de bilgisellik, bilmilik iir olmann nnegeemez. iirin szcklerle yazldna da bir iki noktadan itirazetmek istiyorum. iirin szcklerle yazlmas doal olarakhemen iirin br sanat dallaryla ayrm noktasna getirir biziki ilk bakta dorudur. Ama yle bir ifade ne denli dorudur:heykel mermerle (vb ile) yaplr. Resim boyayla yaplr.Szcn, dil anlamnda retorik deerli kullanldndnebiliriz ki iiri anlatmaya bu da yetmez. kinci itiraz

noktam szck, dncenin kart deildir. Mallarmnin busloganlam sz yanltr.

iir yazma sreci:

CSTaranc, iirlerini vecd, kendinden geme halinde yazdnbelirtir. Onun iin, heyecanlarn deneyiminden (patostan)

gelen bir iir, onbe yirmi gn bekler, bu bekleme sresindeiir; akln, bilginin (logosun) denetimine sunulmu olur.


9/40

Bylece vecd halinde duyusaldan gelen iir, akln denetimiylebtnlenir. iirin bir sre bekletilmesi arabn bekletilmesigibidir. Kendi kendine olgunlar: iirlerin, belki ben defarknda olmadan, kendi kendilerine hazrlanm, olgunlam

olmalarna phe yok(24). Elbette burada CSTaranc, iirlerinkendi kendine olgunlamasyla o iirin sorunsallarnn, zihindebekletilmesini, ilemesini anlatmak istiyor. Bu konuda bir deunu syler: tamamladmz sandmz iir aslatamamlanmamtr(25). Bu ifadeyle CSTarancnn, ak yaptkavramn iaret etmediini sylemeye bile gerek yok aslnda.Burada bir iirin yetkinlie ulamas iin yeniden ele alnmalaragereksinimli olduu anlalmaldr.

Yetkinlik:

Yetkinlik, karlatrma yetimize bal seme ilemiyle balayanbir gdleyicidir. nsann gzele ynelmesinin, gzelisahiplenmesinin ardnda en yetkinlik gds bulunmaktadr.Bu gd, art ve eksi grnyle aalk duygusu ya da

stnlk duygusu olarak adlandrlabilir. Ve bu iki duygu tek birgd olarak ele alnabilir. Bu ikilemli gd insann temelniteliklerindendir. Doann armaan olarak dnlebilir.Doann insanla karlatrldnda lsz bykl, insanetkilemitir, her an etkilemektedir. Byle grkemli bir evrenkarsnda ne yaparsa yapsn zavalllndan kurtulamayaninsan, kendi tesine geerek kendini gerekletirme kiplerindegezinir ve kendini bu kiplerden birinde gerekletirebildii

oranda mutlu olur. Ancak insan hangi eylem ve edimigerekletirirse gerekletirsin yapt, kendi alannda ne denliyetkin olursa olsun, iindeki yetkinsizlik tamamlanmamlk,eksiklik duygusunu bir trl dindiremez. Bu yzden Sisifossyleni insan iyi temsil eder. unu da belirtmek gerek.Aykrlklarn biraradal yeni bir dnya anlay deildir. Amasanat sz konusu olduunda, sanatnn; doyumsuzluu,yetinmezlii ruhsal bir olumsuzluk grnmnden sanatsal


10/40

retime, yetkin olana yneliiyle, taml hissettirmesiyleolumlu bir grn edinir.

Cahit Stk en kk kusuru affetmeyecek kadar yetkincidir,titizlenicidir. Henz neredilmemilerden[yaynlanmamolanlardan] elimde birka tane varsa da, kusursuz olduklarnabir trl kanaat getiremediim iin gnderemiyorum(26).

O, en yetkinlik araynn kendine zg olduunu sanr.Mkemmele varmak gayretimin[abamn] bir vaka[gereklik]olduunu .. greceksin(27). Hakl olduu nokta udur: herkesayni oranda bir aba iinde olmayabilir. Yetkinlik konusu,insann zihinseli ve ruhsalyla (hrsyla) orantldr. Yani herkesayni konuya ayni oranda tutkuyla sarlmayabilir. Ancak enyetkine ulama abas btn poetikalar sarar.

Asl mesele, sylemek istediimiz eyi, kullandmz dilinimkanlar dahilinde en mkemmel ekilde sylemektir.

Mkemmeliyet[olgunluk, yetkinlik] ne aruzun, ne hecenin, nede serbes veznin inhisarna[tekeline] ald bir nesnedir.Mkemmeliyet, airin, kulland dilden azamiyi[en fazlasn]koparmasdr. Zaten kafiye, vezin filan bu mkemmeliyetiradesinin emrinde altklar nispette[oranda]elzemdirler[gereklidir], yoksa daima deil. (28)

Dorusu burada CSTarancnn, iirsel yetkinlii, dil

malzemesinin iinden bir heykeltran rettii heykeli ekipkarmas gibi grdn syleyebiliriz. Yetkinlik, dilin iindenoluturulan iirin biimlenmesi iin gerekli olan bir abannkaynadr. O, yetkinlie (ve gzellie) varmak iin salam biryap, serbest ve gl bir ifade gerektiini syler: ..construction [yap] daha salam, ifade daha serbest vekuvvetli olursa, iir, dncendeki gzellie ve mkemmeliyete[yetkinlie] varr(29).


11/40

Sanat sanat iindir anlaynda da yetkinlik aray vardr. Vebu anlay iinde olanlarn da plastik sanatlarla ilikili olduubilinir. Her sanatsal etkinliin olmazsa olmazdr yetkinlieulama abas. Ancak CSTaranc, bu anlay, insan ihmal eden

bir anlay olarak grd iin ruhsuz mkemmeliyet olarakdeerlendirir. Yahya Kemalin; Haimin aleyhindebulunduunu duyduum zaman ondan nefret edeceimgeliyor. Eserindeki o parnasyen[Parnas: sanat sanatiindir] yani ruhsuz mkemmeliyetin sebebi de budur, insan

pay noksan. nsandan amamal(30). Elbette insan veyetkinlik sz konusu olduunda iirde insana ynelme, insanilikisi, airin insana bak hibir biimde sfrlanamaz.

Hmanizma (insanclk) konusu da bir air iin derecelenmegsterebilir. Ancak insan ile CStk Tarancnn tam neyiamalad belki onun iirinde insan konusuna baklaraknetletirilebilir. Ama mektuplarndan edindiim izlenimerevesinde konuursam, onun amaladnn itenlikolduunu syleyebilirim. Ona gre iirde insan gesi, airin,insann duygusal gerekliine uymas, onun ifadesiylesahihlik(31) demektir. Beer[insan] davranmalarnntabilii[doall] ve samimiyeti(32) demektir.

Gzellik:

CSTaranc, kendisi ve Ziya Osman Saba iin Biz gzeli arayanadamlarz (33), der. Dolaysyla iir yazmak, iiri aramakgzeli aramaktr. Maksat gzel iir yazmaktr(34). O, gzellii

en baa alr: Aldanma ki air sz elbette yalandr! Olabilir.Fakat gzeldir ya! .. Gzellik ve lezzet ticareti yapyoruz (35).Gzellik sz konusu oldu mu estetik alannn snrlarnagiriyoruz. Aslnda ondan nce sylenceleri de anmak gerek.Hesiodesin Pandoras, Apollon, Afrodit (Venus), Gzellik yar,dnyann en yakkls Paris vd. zellikle Truva sava, g vegzellik kavramlarn ne karr. Byle baktmzdaHomerosun baknn da Hesiodesin bakndan farkl

olmad, hatta 19. yy airlerinin gzel anlaylarnn da


12/40

Pandorada temellendii sylenebilir. Tek bir farkla:benimsenen gzellik ve reddedilen, hor baklan gzellik. Yanietik bak farkll. Alphonse Karr, Ihlamurlar Altnda (1832)adl kitabnda gzeli hor grmeyi, tilkinin eriemedii zmleri

hor grmesi (koruk demesi)ne benzetir. Fiziki gzelliin ahlakigzellie yelenmesinin, hem de fiziki gzellii hor grerek

yelenmesinin nedenini anlamyorum(36).

Gzel(lik) ile ilgili kimi grlere hzlca bir gz atalm.

Sokrat, gzeli ama ile balantlandrr ve iki eit gzel kabuleder. Biri: kendinde gzel, br: greli gzel. En gzel olandaacsz bir haz duygusu bulur.

Platon da bu bak benimser ama amac yararlyadntrr, yararl olan gzeldir, der. Ve gzeli oranlarda,seslerde ve renklerde arar. Ona gre gzel hakikatinparltsdr.

Aristo, Poetika adl yaptnda gzeli byklk ve dzendegrr ve tanmlanamayacan ileri srer.

Plotinus (S. 205-279), gzeli para ile btnn ilikisinde ararama bu, mekanik bir para btn ilikisi deildir onun iin.Evrenin temeli olan retici Bir ile sonradan olan paralarnilikisidir. Bu yzden gzel, kendimizden bir eymi gibi kabulettiimiz eydir. Ancak kendimizden olan bir ey, o an, fizik

olarak kendilik deildir, Bire ynelen bir kendiliktir.

Saint Thomas (S. 1225-1274) iin, kendinde tamlk, yetkinlik,uygun oranlar ve aklk, planl eyler gzeldir.

Francis Hutcheson (1694-1746) gzellik duyusu konusunuele alrken nesneler gzellik duyumuz sayesinde bize iyi gelir,gzellik de bir Zihin algsn iaret eder, der.

David Hume (1711-1776): beeni kalplarn irdelerkenGzellik, bizzat eylerin iinde bir nitelik deildir: gzellik,


13/40

eyleri seyreden zihnin iinde mevcuttur yalnzca. Ve her zihinfarkl gzellik alglar. Hatta birinin gzellie duyarl olduu

yerde, baka biri biim bozukluu alglayabilir. Ve her birey,bakasnnkileri dzeltmeye almadan kendi duygusuna raz

olmaldr, der. Yani ona gre gzellik zihinseldir ve de greli.

Voltaire (1694-1778) ise gzelin deiken olduunu ve amacabal gzel olamayacan evrensel olan gzelliin ahlakiolduunu savunur.

Kant (1724-1804) da gzeli Sokrat gibi alglar ama bir farkla:gzel, amac gstermeyen bir amallk ve tmel olan hazza aitolandr.

Schiller (1759-1805) iin gzel, hayatn ve canlnn biimidir.

Bir de Cahit Stknn, etkisinde kald airlerin gzel, gzellikile ilgili grlerine bakalm:

19. yyda romantik ve onun iinden Parnasse ekolnde, antikbak asyla ideal gzel olan: orantl, dingin, sylenceselgzellik yan sra; Sokratn haz duygusuyla aklad ey:cehennemi, eytani olan, ehvet duygusu veren gzellik de nekarlr. Bu konuda Hugoun Esmeraldas gibi zayflyla,danslaryla ehvet uyandran gzeller hatrlanabilir.

Thophile Gautier (1811-1872) Hem ideali, hem de tenselekicilii olan gzel bulur. Tanrsal olan da eytani olan dagzel bulur. Ya Apollon ve Afrodit gibi tanrsal olacaktr gzelya da Carmen gibi batan karc bir ingene ya da bir arapgzeli. Thophile Gautier iin gzellii yaratmak sanatnamacdr. Ona gre gzellik bize sonsuzluk duygusu verir.

Carmen zayftr, bir bak izi


14/40

evreler onun ingene gzn

Salar uursuz simsiyah,

Teniyse eytan elinden kma (Thophile Gautier ev: MD).

Mallarm (1842-1898) iin yalnzca gzellik vardr. Ve bugzelliin tek eksiksiz ifadesi de iirdir.

Charles Baudelaire (1821-1867)in gzellik ile ilgili iki iirinden alntlaraktaraym:

Gzellik

lmller, ben gzelim! Bir tan dnebenzerim, gsm, ki her canl ona kurbanaire bir ak esinlesin diyedir. Bir ak

Ki sradan bir madde gibi dilsiz ama sonsuz.

Zira, bylemek iin u uysal aklarPrl prl aynalarmla her ey daha gzel:

Gzlerim, iri gzlerimde sonsuz aydnlk var! (ev: MD)

Gzellik lahisi

Dipsiz gkten mi inersin, uurumdan m karsn

Ey gzellik? Bakn, cehennem ve de cennet

Belli deil hayr m er midir doldurduun

Kyas edilsen ancak araba benzersin.

Ne nemi var ister gkten ister cehennemden

Ey gzellik! Koca canavar, korkun, tertemiz!

Gzlerin, glmseyiin, adm atn aar m

Kapsn, sevdiim bilmediim sonsuzluun? (ev: MD)


15/40

Paul Valry Varit (1924) adl yaptnda bir varlkta bizitutsak eden, gzelliin fazlal deil, zariflik de deil, bu, her

zaman zel bir niteliktir (37), der. Valry de, G. Sand gibiyakalanmaz duyulur gzelliklerden sz eder.

Ve imdi de CSTarancnn gzelle ilgili sylediklerinegelebiliriz.

Her ne kadar u ifadede gzellik ile iiri ve balacyla ayrmolsa da gndelik dilde olduu gibi, onun iin de gzellik ve iirayni eydir: His de hayal de, mcerret[soyut] olarak gzellikve iir unsuru[gesi] deillerdir(38). Duyu ve imgelemi; nesoyut gzellik, ne de iir gesi olarak grmediini syler.Elbette ancak biimle ortaya kan gzellik ile somut gzelliianlamak durumundayz, soyut gzellikte gzle grlemeyengzellik, bakaca ruh gzellii denilen bir ey sz konusu

olabilir. CSTaranc, gzel kavramn poetika iin kullanr. iirinbir niteliidir gzel(lik). Ona gre gzellik ancak biimde ortayakabilir(39). Benim tuhafma giden cihet[yan], iirde halagzellikten baka bir gaye gdlmesikeyfiyetidir[durumudur](40) ifadesiyle iirin amacn belirlemiolur kendince: iir gzellie ulamak iin yazlr ve/ya okunur.Her ne kadar en yetkine ulamay hedeflese de o, iiri bir krnoktada brakabilir. Bir anlalmazlkta, aklanamazlkta.

Hatta ufak tefek kusurlarn da ho grmek bazen iirin oklehine oluyor. nk iir, daima, hi ummadmz

yerdedir(41).

O gzellii uygunlua dntrr: iirde gzellikmefhumunu[kavramn] yle bir tebihle[benzetmeyle] hlasaedeyim[zetleyeyim]: Sokakta elbiseyle gezmek, pijamayla

gezmekten daha gzeldir, yataktaysa aksi. te btn mesele


16/40

nenin nerede, ne zaman gzel olabileceini, klln[btnn]havasn bozmayacan sezmek ve bilmektedir(42). Eerbtnsellii bozan geler, dier gelerle uyuum iindedeilse, ahenksizlik sz konusuysa gzellikten sz edemeyiz.

Gzeli eylerde, eylerin hallerinde bulur: nsan elinden kmeyler hareket halinde gzeldir. Seksen kilometre hzla gidenbir ekspresin, garda pinekleyen bir katardan milyonlarca defagzel olduunu sylemeye hacet[gerek] bile yok. Halbukihayvanlarn mesela kedilerin, kpeklerin, horozlarn bazendururken halleri bazen de hareket halleri gzeldir Denizbilhassa[zelikle] her haliyle gzeldir(43). Hareket onun iingzeldir. Kadn raksederken[dansederken] gzeldir(44).Hatta hareketi yalnzca gzellik gesi deil, Bu sefer yazdmiirlerde hareket bir nevi[tr] art poetiquetir[iir sanatdr].Btn estetik kymetlerin[deerlerin] harekette mndemiolduunu[bulunduunu] sezdirmek istiyorum; tabiiBaudelairein aksine. Zira Baudelaire: Je hais le mouvementqui dplace les lignes[=hatlar deitiren hareketten nefretederim], der (45). Ancak burada Baudelairei genel birhareketsizlik iine yerletirmenin yanl olduunubelirtmeliyim.

Anlalmaz bir sifenks gibi dolanrm gkte

Birletiririm kar yrei kuu beyazlyla

Hatlar deitiren hareketten nefret ederim

Ve asla alamam ve asla glmem. (Gzellik) (ev: MD)

Evet bu iirde Baudelaire gzellii konuturuyor ve hatlardeitiren hareketten nefret ettiini sylyor ama gzel birbiimi etkileyecek, bozacak bir hareketi amalyor. Oysa onun

iirleri, anlatm olarak bir dinamizm, hareket ierir. Baudelaire


17/40

hareketli eylere de yer verir anlatmnda. O, maddeniniindeki hareketsizlikte bile maddeyi sonsuzlua gtren birhareket grr. Aada da vurgulad gibi dzyaz iireyneliini de byle bir hareket anlayyla aklar: Tutkulu

gnlerinde ruhun lirik hareketlerine, dn dalgalarna, bilincinsraylarna uymak iin iirsel, uyaksz ve ritimsiz amamzikal, olduka badaksz, olduka yumuak bir nesrinmucizesini iimizde dlememi olan var mdr?(46). Dorusupoetik hareket olarak Baudelaire ve CSTaranc, iiri ayrcaincelenebilir.

CSTarancya gre: Bir iirin gze grnmeyengzelliklerinden biri de baka iirlere gebe kalabilmekkabiliyetinde olmasdr(47). O, bir iirin baka iirlere esinkayna olmasn gzellik olarak niteler. Bu, etki gcnniirsellie dahil edilmesi demektir. Ama bu anlayta iki ayrkavram (iirin etki gc ve iirde gzellik) kartrlmaktadr.Daha nce de hareketi gzellik kavramyla ayniletirmitiCSTaranc. Etki gc iirselliin snanmasnda kullanlabilirama iirselliin yapc bir gesi deildir. CSTarancnn ulamakistedii iirsel gzellik ayr, anlatmaya alt gzellik ayrdeerlendirilmelidir.

Syleyi:

CSTaranc, iirde syleyii ok nemser. Sanat eserinde

gzelliinden bahsedilen eyden ziyade[ok] ondan naslbahsedildii keyfiyetiyle[durumuyla] alakal[ilgili] olduunainanmm(48). Ancak yine de kafamz kartrmadan edemez.Gzelliinden bahsedilen ey ve gzelliinden bahsedileneyden nasl bahsedildii. Net olarak unu sylemek olas:gzelliinden bahsedilen ey, konudur. Bir konunun ilenmesi,anlatm da ondan nasl bahsedildiidir. Sorunu uradagryorum. Gzellii iirin estetii olarak m poetikas olarak

m anlamalym yoksa sradan bir gzellik mi? Konudan sz


18/40

ediyorsa hibiri deil aslnda. Baka bir yerde de syleyikonusunda unu sylediini hatrlayalm: Avrupa dn

yazdm iirlerde bu syleyi ehveti gze arpacak kadaraikardr[aktr]. Daha da aikar olacaktr. iir bir kelam[sz]

sanat deil midir?(49). Bu syleyi, Suzan Sontagnsloganms u szn artryor bende: Hermnetik yerinesanatn erotikine gereksinim var. Birbiriyle balantl, ancakSontagn syledii: sanatn dorudan etkisini ve ekiciliinioluturan eyin aratrlmas olarak bir inceleme alan.CSTarancnn syledii: anlatmda duyumsad ve belkiduyumsatmak istedii bir durum. kisinin de iirsel veyasanatsal olanda aradklarn eretilemeli olarak ifade ederken

nemli bir konuya iaret ettiklerinin alt izilmeli. Bu biranlamda iirdeki lirizm kavramyla da buluturulabilir.

Younluk ve szck seimi:

CST youn, sk dokunmu, fazlas olmayan bir anlatmdanyanadr(50). Gereksiz ayrntya kardr: bazen

teferrata[ayrntya] kayorsun ve bazen desoneyi[Franszcada sone: 4+4+3+3=14 dizeli iir biimi]doldurmak iin lzumsuz[gereksiz] ve tekerrr[yineleme]kabilinden[gibi] msralar [dizeler] yazyorsun(51), der Sabaya.CSTarancnn, anlatmda younluk yan sra bir dinamizmin,olgunluun ve dolgunluun peinde olduunu syleyebiliriz:fadede geveklikten kurtulup gerginlie varmak lazm(52).Dokuma terimiyle sylersem doku sklna, spor terimiyle

zplayabilen bir topa benzetebiliriz onun iirde aradn.

CStaranc poetikasnda, szck seimi konusunda dikkatedilmesi gereken nitelik szcn arm zenginliidir. O,Rimbaudnun bir iirindeki ato/defo [=ato/hata] uyanda,atoyla ilgili tarih zenginliine gider ve defoyu [hatay] ierendizedeki hangi ruh kusursuzdur ki sorusuyla atolarn

odalarnda yaam ruhlarn, pencerelerden uzanp -evet hepsi


19/40

kusurludur diye yant verdiklerini dnebilir(53). atoszcn an hazinesi sayar. ato ile defo arasnda biryanklanma, tnlama, titreim hisseder. Dolaysyla szcklerinkendisinde art yaamsala doru uzanr. iirdeki

szcklerin anahtarlnda derin bir alana, evrene alr. Onuniin bu, airin anlatm fazlalklarn atarak anlatmn en azaekerek iirini younlatrmasna rnektir (bak: ar iir).

Bu younlama ilkesi zorunlu olarak szde tutumluluu veszckte seicilii getirir: az kelimeyle sylenmesi mmknbir hayali, bir duyuu, bir hasreti fazla kelimeyle sylemeyelzum yoktur(54). Ziya Osman Sabay bu yzden eletirir:Kelime tasarrufunu ihmal ediyorsun(55).

Bu konuda Boileauyu anmadan gemeyelim:

Yavaa acele edin ve cesaretinizi yitirmeden

Eserinizi yirmi kez yeniden yeniden koyun tezgahaOnu durmadan durmadan bir daha dzeltin

Ekleyin bazen ama genellikle silin. (Boileau)

Szck seimi konusunda Verlainein iir Sanatndan dayararlanalm:

Kelime seerken de meydan senin;Bile bile bir nebze aldanmal.Dumanls gzeldir trklerin;yle hem seik olsun hem kapal.

Ara rengin peindeyiz nk biz;Rengin deil, ara rengin sadece.Ancak yle sarma dola ederizKaval boruyla, ryay dle.

(Paul Verlaine; iir Sanatev: Melih Cevdet Anday- Sabahattin Eybolu)


20/40

CSTaranc, Verlaineden farkl olarak apakl da dile getirirgibidir: Btn airlerde mahade ettiimiz[gzlediimiz]

lucidit poetiqueten [iirsel apaklktan] baka bir eydeildir(56). Ama baka bir yerde de iirin kendi gereklerinebrakr aklk ve kapallk durumunu: hangi hissin[duygunun]mphem[biraz kapal] sylenmesi, hangi fikrin[dncenin]kuvvetle ifade edilmesi, hangi hayalin krk dkk anlatlmasgerektiini sezmek ve ona zledii formu bahetmek [vermek]biraz dikkate, biraz almaya mtevakftr[baldr](57). Amayine de Verlainele ayni grte deildir sonu olarak.

Denge:

CSTaranc; iirin, dil ile ilgili her trl kullanmda drt drtlkolmas, eksii fazlas olmamas gerektiini dnr. Bu dengeyibir benzetmeyle yle ifade eder: yisi mi gzel bir

muvazeneye [dengeye] varmal ve uurumlar arasnda gerilibir ip zerinde yryen cambaz gibi jestlerinin ve dolaysylabtn o tehlikelerin hakimi olmaya ve kar tarafa zipzindegemeye bakmal (58).

Dil:

iirin asl malzemesi dildir. iir dilsel bir ifadedir. Dilin iindevar eder air iirini. air, bu dil varln ok iyi tanmak, onunlahallemek durumundadr. Dille ilikisini, CSTaranc cinsellik veiyi bir beraberlik asndan bir erkein kadnla ilikisinebenzetir: Bu dili bir kadn memnun eder gibi memnun etmeyemecbur olduunu, air sfatyla asla unutmamalsn(59). airiniinin dile hizmet, dili honut etme olduunu dnr. Dilieretilemeli olarak canllatrr, diiletirir, gzelletirir: Bu

can bu tende olduka, Trke diliyle daha ne gzel, ne yeni, ne


21/40

harikulade iirler yazacaz.. Trke bizden honut olsun.Gerisi kolaydr(60).

Szdizim ve ar iir:

CSTaranc, papaz Henri Bremonddan, onaylad u ifadeyiaktarr: kelimenin yerini deitirdin mi bys bozulur, sihrikaar(61). Bu, oluturulacak iirin tam bir yetkinlie, tamlaulamasnn anlatmdr. Ve bir szcn yerinindeitirilememesi onu artk olmu bitmi kld gibi aynizamanda da dokunulmazlatrr yani kutsallatrr. Elbette bir

yapt retiminde yetkinlik ve en iirsel oluun amalanmaskabul edilebilirdir. Ancak iire byle bir dokunulmazlkkondurmann anlam yoktur. Bu konuda iki aklamay zorunlugryorum.

Birincisi: kendisi din adam olan Henri Bremond (1865-1933)yaam boyunca dinsel eilim kazcs olmu ve ayni zamanda

iire duyduu ilgi onu Ar iir (1923), iir ve Duayatamtr. O, iiri gizemci bir anlaya ekmeye alm,tartmalara girmi ve ne yazk ki ok etkili olmutur. Gnmztrk iirinde bile savunucusu vardr. Bremond, iiri anlamak iinanlam yakalamann yetmeyeceini syler: Bir iiri gerektiigibi anlamak iin, iirsel olarak demek istiyorum, o iirinanlamn yakalamak yetmez, hem zaten bu her zaman zorunluda deildir, der. Ve ar iiri yle tanmlar: Her iir gerekten

iirsel olan niteliini varla, sat a, gizemli birgerekliin birletirici ve dntrc eylemine borludur, kibiz buna ar iir diyoruz(62). zlendii gibi szcn, szdizimiinde kprdatlamazl ile szdizimsel bir yapnn salamldeil yalnzca, iirin metafizik ile okur arasnda grecei ilev,arac ortam ilevi de amalanmaktadr.


22/40

kincisi: ok iyi biliyoruz ki iiri zerinde oynamam, deiiklikyapmam air yok gibidir. iirini deitiren airlere rnekgerekirse Necip Fazl, Ahmet Hamdi Tanpnar vd gsterilebilir.Her ne kadar Cahit Stk da iirini yaymlamadan nce bir sre

demlendirdikten sonra yaynladn ifade etse de acabagnmzde iir yazsayd o iirler nasl deiirdi, nasl bir biimegirerdi?! Elbette iir, retilmi en son biimiyle iir kltrnnmirasna kaydolur. Ama onun da bu kltrel deeri yan srailetiimsel deeri yani insanilii unutulmamal. nsan dilidzlemine aktarlm her trl sz iletiimseldir, insanzihninden kmadr ve insana yneliktir. Ve her sz znesininaltn izer.

Btn mimarl:

CSTarancya gre tm paralar btne hizmet etmek iindir.Dili iyi kullanma, szck seiminde titiz davranma, kendi iirseldilini bulmu olma ve btn mimarldr iir(63). Her nekadar mektuplarnda iirin btnne, dier oluturucularna

dikkat ekse de iiri bir szck mimarisi olarak grmesi enazndan terim olarak szce taklp kaldnn iaretidir:Gzel bir iirin nesini, neresini sevdiimiziekseriya[ounlukla] bilemeyiz, yahut ifade edemeyiz Yalnzdil ii, kelime mimarisi olduunu hi hatrdan karmamaklazm(64). ronik olarak unu sylemek istiyorum: bir mimariyap iin tula mimarisi denebilir mi?

Esin, alma, ans:

O, esinlenmenin, ie douun, sezinlemenin(65), gerek birduyuun(66), iirsel igdnn(67) altn izer. Ancak yalnzcabunlarla yetinmez. Baudelairein linspiration est la soeur dutravail [esinlenme, almann kz kardeidir] sz benimsylemek istediim eyin baka trl ifadesidir sanrm(68).

Demek ki iirin hem esin, hem de alma gerektirdiikonusunda Baudelaire ile ayni dncededir. iir


23/40

meziyetlerinin[yetilerinin] bir ksm ftri[doutan] ise de,byk bir ksm almakla, iir zerinde dnmekle eldeedilir(69). Ama az da olsa ansa da pay brakr: Ben ho birsada[ses] brakacam diyen ve bunu uurla[bilinle] syleyen

bir gen, dier hayat fonksiyonlarn [ilevlerini] da bu gayeurunda seferber ederse, mesele[sorun] kalmamtr. Gerisibiraz da kabiliyet[yetenek] ve hsn tesadf [ho raslant]iidir(70).

Form ve eitlilik:

CSTaranc; bir iire uyacak biimi, iirselin dayatt biimianlayp, kefedip, seimi ona gre yapmay, tpk usta birterzinin kiinin bedenine gre elbise dikmesi gibi, ll biilidavranmay, her eyiyle bir iire en uygunu aramay nerir.

iirde hazr elbiselerden kanmal. Ismarlama elbisedenamamal(71).

Her iirin ..llerine gre smarlama, kusursuz, tam zerine

oturacak formunu[biimini], elbisesini yapmak lazm.Makastarlk [lp bime] art(72).

CSTaranc, Mallarmnin retisinin etkisinde, iirin szcklerleyazldn dndnden iir sorunuyla ilgili zihninde biimleilgili iki olmazsa olmaz vardr. Bunlardan birincisi szck,ikincisi dizedir. Ve ardndan l ve iirin genel biimi (dizelerin

dzenleni biimi) gelir. Byle bir yaklam iirin biimiyle ilgilikabaca bir bak olarak deerlendirilebilir. Ve o, iiri biim veierik olarak ayryor gibidir: sylemek istenilen ey (his,hayal, dnce, izlenim vb) ve bunlar syleme biimi.Sylemek istediim eyin his, hayal, fikir[dnce]intiba[izlenim] ilh[vb] nasl sylemek istediimi sezerek,kefederek o ekilde sylemeye form[biim] diyorum. Tabiibunun iin de ifade vastamz[aracmz] olan kelimelere

gzmz, kulamz, elimiz ayamz imiler gibi muamele


24/40

etmek, onlar uzviyetimizin [bedenimizin] paralar olarakkabul etmek lazmdr(73). Ancak burada syleme biimininiirin anlatmyla ilgili her trl biimsel ve biemsel sorunuiermediini sylemeliyim. Yani CSTarancnn zihninde biim

kavram disiplinli kouk (aruz kalplar, hece lleri) ve serbestkouk ve uyakllk uyakszlk sorunu olarak vardr. Kelimelerlebu kadar ili dl olduktan sonra, hangi hissin mphem [birazkapal] sylenmesi, hangi fikrin kuvvetle ifade edilmesi, hangihayalin krk dkk anlatlmas gerektiini sezmek ve onazledii formu bahetmek [biimi vermek]biraz dikkate, birazalmaya mtevakftr [baldr]. iirde, hibir vezinle, hibir

pein hkmle eli kolu bal olmamak icap eder[gerekir]

derken bu fikirle hareket etmekteyim. Yani iir, airinkaprisinin, itiyadnn[alkanlnn] filan esiri olmadan kendihayatn yaamal, istedii formu aire empoze etmelidir[benimsetmelidir] ve air iirinin bu hasretini[zlemini] sezipona o formu verebilmelidir(74). Dikkat edilirse, birbenzetmeyle biimi; bedenin d, ss gibi, bir elbise gibigrmektedir. Yani biimin sonradan yaplan bir ey olduudnlebilir. Dla iin uyumu elbette nemlidir. Ancak d mie, i mi da uyar, uymaldr? Burada ne kan udurCSTaranc iin: iir basma kalpla gelmez. iir tek biimlilikdeildir. Bu yaklam iiri dinamikletirir. Srekli ardndankoulacak ey haline getirir.

Burada yine Boileauyu anmann sras:

Yazarken durmadan deitirin syleminizi

ok dengeli ve hep tek biimli bir syleyi

Bouna alr gzlerimizi, uyutur zira bizi.

unu da belirtmekte yarar var: iirin ak ya da kapalcasylenmi olmas onun iin bir biim sorunu deil, ierie,

sylenmek istenen eye ait bir durumdur. Biim bundan sonra


25/40

balyor onun iin. Vezinle balyor. Zaten daha sonra bazbelli kalplara bal kalmay (eitlenme) konusunda ustaFransz airlerini rnek gsterirken de sorun ldr (vezindir):Baudelairein, Verlainein, Mallarmnin, Valrynin,

Rimbaudnun ilh.. hep mtenevvi [eitli] vezinlerle[llerle]yazmasn, iirlerinin mtenevvi[eitli] topografik[yer izimiyleilgili, yani arazi gibi deiken] ekillerde olmasn bu hakikatve zarureti[gereklilii] anlam olmalarnda aramak lazmgelir[gerekir](75). Biimde, lde eitlilii (htromtriqueolan) nerirken, CSTarancnn, keyfi bir eitlilik deil de iiringereklerini dikkate alan, iirin her bir gesini kendi veevresiyle birlikte dnen, her trl sorunu gzeten, ak

vermemeye alan bir anlay iinde olduunu grmek gerek.Buna ilevselci bir yaklam denebilir. O her iirinde, iiringereklerini gzettiini ifade eder: hemen her iirimde bucinsten endieler, hesaplar iiri kendi tabii[doal]seyrine[akna] braklar vardr(76).

Benim biim konusunda iaret etmeye altm ey,kuramsallk ve kavramsallk noktasndadr.

Kendisi, biime fazla takmasnn ruhsal mekaniini(psychomchanique) de yle aklamt: Form meselesinebu kadar taklp kalmam, onun hakiki [gerek] mahiyetini[neolduunu] aratrma yolunda bu kadar almam fiziki

irkinliimin mahsuldr[rndr]. nsan mahrum[yoksun]olduu eyin kymetini ve manasn daha iyi anlayabiliyor(77).

Konu, tema:

C.Stk, iirde konuyu nemsiz sayar: Valery de, iirdemevzuun[konunun] ehemmiyeti[nemi] yoktur, demiyor

mu(78)? Hatta konunun ne karlmasna tepkilidir: Benden


26/40

avlulu, havuzlu, baheli bir iir istemen houma gitmedi HeleDiyarbekir kokulu tbirin hakiki bir airin azndan kacaklaf deil Diyarbekiri benim iirlerimle tanmak hevesindenvazge(79). Onun iin, iirsel bir konu olamaz. iiri iir yapan

konu deildir. Her konu iire girebilir. Konular arasnda ne birderecelenme, ne de ne kma olabilir iir iin: benmevzular[konular] ve temler[izlekler] arasnda hibirhierarchie[derecelenme]ye taraftar deilim(80). Ayni konuyuyle aar. Aradm mevzu filan deil ki! Her sanat eserindeolduu gibi her gzel eyin imalinde[yapmnda] erbet,kokteyl, herhangi bir tatl- olduu gibi tertip[sra, dzen],tanzim (dzenleme), kompozisyon[btnletirme],

terkip[birletirme] ilh[vb] beni ilgilendirir. Ben kardnsesin lezzetine bakyorum, deguster ettiim [tattm], benimest eden odur(81). iirde hi akla gelmedik konularileyebileceini syler (82).

Ses:

CSTaranc, farkl yerde farkl kavramsallar ne karr. Dnceile bazen szc, bazen biimi, bazen de sesi kartlar:Fikirlerden ziyade sesler zerinde altmza gre(83).Bunlarn hepsinin bir ne karma edimi olduu sylenebilir.

Yerine gre farkl kavramn ne karlmas bir anlamda ses,szck ve biimi ayni ulama sokar. Peki sesin anlam nedirCSTaranc iin?

airin mesuliyeti[sorumluluu] ve erefi[onuru] sesle balar,sesle biter. Yoksa kelimenin tek bana manasndan beklenengzellik, nesir hudutlar iine girer. Var m yok mu ses! iirmadeni, gzellik hazinesi, airin Pantheonu sestir(84). airsorumluluunun ve onurunun sese temellendirilmesi, birlde airi mzik adam yapar. Bir szcn anlamn dzyaz snrlar iine sokmas, yani bu kez anlamla sesi

kartlamas ilgintir. Ama dayanakszdr. lgintir zira iirin lirik


27/40

iire uzanmas bakmndan, bir ak, akclk dalgas iindeanlamn gz ard edilmesinin doal olaca kukusuzdur. Kiburada ses ve anlam kartlnda ikisinden birinin yelenmesi,ne karlmas durumunda dierinin g kaybetmesi

kanlmazdr. iire anlam olarak bakmaya kalktmzda dalirizm g kaybedecektir. Ancak CSTarancnn baka yerdeanlam da iirsellie dahil ettiini gryoruz: Sesinteekklnde[oluumunda] kelimelerin yalnz heceleri,telaffuzlar deil, ifade ettikleri hisler, fikirler, hayaller de vedolaysyla tedai[arm] kabiliyetleri[yetenekleri] de roloynamaktadr. iirde meali[anlam] sesten ayr dnmekrakda zm raknn lezzetinden ayr dnmeye benzer.

Skmez. Zaten mevzu mu, tem mi, meal mi btn bunlar sesierisinde suda hidrojen ve oksijen gibi- vazifelerini yapm,ilerini bitirmi bulunuyorlar. Su ierken hidrojendenbahsetmek ne kadar tuhafsa, iir okurken de mevzudan,temden vesaireden bahsetmek o derece gariptir. Bana ylegeliyor ki btn dnya edebiyatnda ok air yetitii halde,cins airlerin azl bu iir hakikatinin maalesef pek az kimselertarafndan anlalm olmasndandr(85). Elbette burada,mektup yazmnn bir makale yazmna gre daha geliine,daha havai bir yaz biimi olduunu unutmamak gerek. nceilkinde anlam dzyaz derecesine indirilirken ikincisindebtne, iire dahil edilmitir doru olarak. Sonra ilk alntdasesin ses deeri sz konusu iken ikincisinde farkl anlamyklenmektedir sese. Bunu yine ondan bir alntyla gstereyim:Burada ses mevzubahistir[sz konusudur], edamevzubahistir(86). Yani o, ses szcn, hem bildiimizses anlamnda, hem de eda (anlat biimi) anlamndakullanmaktadr. Bu balamda biemi de devreye sokar gibidir:Vasfi Mahir, Necipte grd temelleri bizde de grnce, sesahsiliine[bireyselliine], ve ayrlna dikkat etmeden, onuntesirindeler[etkisindeler] diye kestirme bir hkme varmt. Sende, ayakkabdan, tratan filan bahseden her iirin, Orhanntesiri altnda yazldna inanrsan.. sesi ki esastr- ihmalederek motiflere taklmaktasn(87). O, ses konusunda VictorHugoyu ne karr: rnek alnmas, almas gereken air


28/40

olarak sunar: Bugn yaplacak ey, Victor Hugonunfranszcada yaptn daha uurlu, daha ll ve hele dahasalim [salam]bir zevkle yapmaktr(88).

Ezgi (name):

Paul Verlaine, iir Sanat adl iirinde mzii ne karr.Musiki, her eyden nce musiki;//Yine ve her zaman musiki.CSTaranc, gerek dizenin bamsz sesinden, gerek namekavramndan sz ediinde Verlainein etkisindedir. iirin, airinzihinseline douunda bile ezgi olarak gerekletiini dnr:

Bir hikaye ve roman yazar gibi iir yazlmaz. iir namehalinde gelir(89). iir, bir an iin olsun, aklmzdangeirdiimiz hayallerin namesi deil midir?(90). O,Schlegelin evren benim biricik arkmdr ve tek arkm olarakkalr(91) ve Valrynin her ey benim arkm iinbahanedir(92) ifadesini anar. Verlainee sorulmu soruyu veonun verdii yant benimser: parnasyen[Parnas] misiniz

yoksa sembolistmisiniz[simgeci mi]? Tpk bir blbl gibiyim,

tyorum (arkm sylyorum)(93). Bylece, Bremond-Verlaine balamnda bakldnda CSTaranc, Verlainecephesinde kalr: Sen iire, msraa[dizeye], nameye[ezgiye]bak(94). Yani iir, ancak ve ancak mzikle olanakldr. Hattazaman gelir iiri salt ezgi olarak grr: Evet iir yalnz ve

yalnz namedir(95). Ve sonuta da iiri, insan iin avunma,mutluluk nakarat, kran ezgisi olarak grr(96).

Haz:

CSTaranc, iirin retiminde yazma hazzn iir ilkelerine dahileder. yi bir iir de okura haz vermelidir ona gre: Bir iiriokuduumuz zaman, hayata veya lme, vuslata[kavuma]veya hsrana[yokluk acsna], her neye dair olursa olsun , hereyden evvel bize haz vermeli. Ben ahsen lmden Sonraiirimi byk bir haz iinde yazmmdr tatminkar[doyurucu]


29/40

ve przsz olarak bahsettiime zahip olduum[sandm] iinyazarken haz duymuumdur(97).

Gereklik:

Yaamsal gereklik ile sanatsal gereklik arasndaki ayrmBoileau yle dile getirir: Sanat yknsn de bir ylan / Ya dairen bir canavar gzlerimize gzel grnmesin. Bu sanat /yaam ayrmnda mesafe kavramna, ve deerlendiren zneninruhsallna dikkat edilebilir. zne(ler)in baktklar eyderuhsallarnn, kltrlerinin pay gz ard edilemez. CSTaranc da

yaam ve sanat ayrmnda Boileauyu yineler: Realitede irkinolan eylerin sanatta gzel olabilecei, bir gzellik yapsndahar olarak, ta olarak kullanlabilecei bedihi[ bedi:gzellikle, estetikle ilgili] bir hakikat deil midir?(98). Ve bubak daha da aar: O msrada, ocukluk vehminin[kuruntusaunun] temadisini [srp gittiini] sylemek istedim;horoz ekerinin emilerek yenilen ve uzun sren ekerlerdenolmasn nazar itibara[dikkate] alarak iire soktum. Zaten

senin fikrinle hareket edersek, otuz yandaki bir adamn birelinde uurtma, bir elinde ember, ceplerinde bilyalarla ocuk

parklarnda grnmesi hayatta ve realitede yalnzca irkindeil, ayn zamanda komiktir de. Fakat iirde gzel oluyor ite.irkin bir kadnn portresi gzel olamaz m? Quasimodo hayattane iren bir adamdr! Fakat bu rol oynayan artistin onu bizebtn irkinliiyle vermesi bir muvaffakiyet deil midir? Onagzel demiyor muyuz? Hep gzel eylerle gzellik, yaplar

inaya kalksaydk, hep mermerden, billurdan filan saraylar yapmak icap ederdi. Halbuki alelade[sradan] tulayla neharikulade binalar ina edilmektedir!(99)

Gereklilik lt: yaamak bilgidir.

CSTaranc, yaamla iir arasnda sk bir ba kurar. Ve iirinin,

yaam temsil etmesini ister. Yaama ters denleri sokmakistemez iire. Ancak, yaam kadar, hatta daha fazla yaama


30/40

dair olan bilgiye de nem verir(100). Bilgi de yaamn iindedir.Bu yzden bilme biimleri de doall iinde kullanldndabilmilik olarak deil de yaamsal olarak deerlendirilebilir(101). Ama CSTaranc da bazen bir bilmem ki neye taklr: Bu

iirde imdi beni tatmin etmiyen bir noksanlk var ama, dahasarahatle farkna varamadm(102).

Serbest iir:

CSTaranc, sk disiplinli iir ile serbest iir arasnda hem Trkiyedeki iirsel dnem bakmndan, hem de bu konuda

kendi ynelii bakmndan kpr konumundadr. Ona gre,serbest iir hecenin bir anariye uramasndandomutur(103). Ama yine de, her ikisinin kendilerine grebelirli ekicilikleri vardr. kisine de yakn duruunu gidifarkllyla yorumlar: Her trl gidiin [yaya, atl, arabayla vb]kendine mahsus charmelar[ekicilikleri] vardr. Sonra baziirler vardr ki vezinli kafiyeli gelir, bazs daha babo gelir.Hepsine ho geldin safa geldin demek en gzeli deil mi?

Aslolan ey kelimeleri yaatmaktr(104). Bir de iki iir yazmabiimini insan ruhsalyla mevsimlerin ilikisine balar: Serbestnazmla iir yazmak daha ziyade bahara ve yaza mahsustur,

yani tabiatn bile coup yayld mevsimlerde... hasl[ksaca]btn hrriyet[zgrlk] iddialarmza ramen, iindebulunduumuz dnyann zaruretlerine ve kanunlarnatabiiz[uyarz](105). Ve kendi iirinin, iten geleni en doal, enyaln dille aktarma ilkesiyle bakalarndan ayrlmasn

ister(106). Ve u ilgin neride bulunur: Serbest vezinde,benim anladm serbest vezinde msralar birbirlerine gizlibir harla (bu, biten msran son hecesiyle, balyan msran ilkhecesi arasnda tutkal mahiyetinde bir ses, mana vetedai[arm] ba olabilir) perinlenmelidirler(107).

Uyak:


31/40

Uyak konusunda, klasikiliin szcs Boileaunun grnn hem PaulVerlainein iir Sanatnda hem de CSTaranc poetikasnda yinelendiinigryoruz:

Boileau:airin zorlu mesleine koan siz,

Bo dizelerle tketmeyin kendinizi,Uyaklama aknz da abartmaynSaknn bo bir zevkin tuzaklarndanUyumlu olmal saduyu uyakla

Kledir o ve boyun emelidir.alrsanz nce uygun uyaa

Alr us, giderek onu bulmaya (ev MD)

Verlaine:Tut belgati boazndan, sustur

El demiken bir zahmete daha gir.Kafiyenin azna da bir gem vurBrakrsan neler yapmaz kim bilir?

Nedir bu kafiyeden ektiimiz!Hangi ocuk, hangi deliSarm bamza bu meymenetsiz,

Bu kof sesler karan kalp inciyi?(Paul Verlaine; iir Sanat;ev: Melih Cevdet Anday- Sabahattin Eybolu)

Dikkat edilirse Boileauda uyak, iirin bir gesinden ba ka bir ey de ildir. As l

ne kan sa duyudur. Sa duyu; okura, aire tan nm znel bir alan olarak

d nlebilir genelde. Do rusu sa duyu, iiri a klamak bak m ndan havada

kalan bir terim gibidir. Ancak burada sz konusu olan, airin iir olu turma

konusunda air ustal , iir bilgisidir. Uzmanla m biri iin mutfak alan deyi iyle el karar gz karar bilgisidir.

Boileauda oldu u gibi, Verlainede de iir uyakl d r. Uyak konusunda bir

de erlendirme yapt klar metinler bile uyakl d r. Bu, onlar n bir eli kisi

de ildir. Onlar iiri salt uyak olarak grenlere kar d r. iirin uyak olarak

anla lmamas , airin uyaklamay bir beceri olarak sunma tuza na d memesi

iin uyar da bulunmaktad rlar. Zira gnmzde bile yaygn olarak ou kimse

iiri uyakl sz olarak grmektedir. CSTaranc uyaa kar cephe almaz. Ama oda yerinde kullanlm ilevsel uyaklar savunur. Bu tr kullanmlarn iirinakn saladn, ayr bir gzellik kattn, hatta iiri yaptn dnr (108).


32/40

O, l ve uyan nemsizliini yalnzca ifade olarak deil, biim olarak dayani onlar kullanmadan ya da allm biimde kullanmadan iir yazmakdemek olan zgr kouu da benimsemitir. Hece vezninde bir gzellikunsuru [gesi] olarak kullanlmadklar zaman insann cann skan kafiye vevezin esaretinden kurtulup serbest vezin enginlerinde kula vurmayabaladnda sevindimdi(109).

Soyut iir, somut iir:

CSTaranc, serbest ve sk disiplinli iirde olduu gibi soyut vesomut iirde de ortada durur. Onun soyutla anlatmak istediisimgesel ve imgesel iirdir(110), somut iir de yaamsalgerekliin iiridir. O, insan yaamn iirletirmek isterkenairin tek al olmasna kar kar(111). zellikle insanolmann altn izer(112).

air:

CSTaranc, moral deerler bakmndan ok irkin ve irenairler(113) de olduunu syler. Ziya Osman Saba ve

Goethede ise insanln en olgun tiplerini bulur (114). airleriolumlu ynden deerlendirme onda Platonla tam bir kartlksunar. Platon, airleri devletten atp, filozoflar ynetime deergrrken, CSTaranc tam tersini geirir gnlnden. Toplumlarnynetimini de airlere brakmak ister: Hani u bahtszdnyamzn idaresini de airlere braksalar diyeceim geliyor..Yeryz hlya ile hakikatin birbirinden ayr edilemeyeceikadar sahih bir cennete dnerdi(115).

CSTaranc; iirinin, gelecekteki okura, eletirmene seslenmesiniister, onlarn beklentilerine denk geleceini umar(116).

iir ve eviri:

eviri konusunda, airi ancak airin temsil edebileceinidnr(117).


33/40

Okur

Nasl airler arasnda farkl nitelikte kiiler olabiliyorsa, okurlar

arasnda da nitelik farklar olmas doaldr. Onun arzu ettiiokur, en az air kadar almaya hazr olmaldr(118). Ben titizbir okuyucuyum, air bana duygusunu, dncesini, tasviriniduyurabilmelidir(119).

Etki:

CSTaranc, fransz iirini iyi tanyan bir airdir. Etkilendiiairlerin banda Baudelaire, Verlaine, Mallarm ve Valrygelir(120). Ancak o, Baudelaire etkisinden kurtulduunudnr(121). Apollinairein Sein kysndan getim

/Koltuumda eski bir kitapdizeleriyle kendisinin yan yanagetirdii Koltuumda Nedim divan dizesi, kendideerlendirmesiyle aire iir yoluyla devredilen bir mlk(122)m gerekten? almadan sz etmeyelim, en azndan ak ya

da gizli bir onun gibi olma istemekten, bir etkiden sz edilemezmi? Bu konuda Paul Valrynin yaklamn ok anlamlbuluyorum: zmlemek kouluyla, bakalarndan beslenmekkadar zgn ve kendinden bir ey olamaz. Aslan aslan yapan

yemi olduu koyun etidir(123). Valrynin getirdiizmlemek koulu greli bir lt olmaktan nasl karlr?CSTaranc; divan airleri arasnda, Verlaine ve Rimbaud ileBaudelaire arasndaki benzerliklerden yola karak kopyadan

sz edilemeyeceini ama evket Radonun, Necip Fazl; FarukNafizin Yahya Kemali taklit ettiini benimser(124). Dorusugerek iir geleneinin olumasnda gerek ayni dnemde (iirselanlay bakmndan dnemdelikte) retilen iirlerin birbirlerinekimi noktalardan benzemesi, benzerlik konusunugreliletirmektedir. Hangi noktada kopyadan, hangi noktadataklitten, hangi noktada etkilenmekten, hangi noktadaesinlenmekten sz edilebilir? Bu konularn, her eyden nce ele

alan kiiye (zneye) bal olduunu syleyeceim. Eer


34/40

gerekten nesnel bir baka sahip bir zne sz konusu iseunlar sylenebilir. Bir dilin airleri ayni sesleri, harfleri, ayniszckleri kullanmazlar m? Benzerlik daha buradan balar.Farkllk da ortaya kan iirin birebir ayni olmayna

dayandrlabilir. Ancak kendi payma, farklln genel kabulgrmlk (kabul edilebilirlik) ltne dayandrlmasn uygunbuluyorum. Elbette bu ltn de rneklerle somutlanmas vekavramsallatrlmas gerekir. Kopya ve taklit konusunuValrynin ltnden yararlanarak kendi deyiine (biemine)uylatramam, yani yedii eti kendisine maledememi olanlariin sz konusu edebiliriz. Bakasnn olduu srtan rnekleralma, kopyadr, taklittir. Zira bakasnn mhr grnrdr.

Etkilenme ise iiri oluturan gelerin yeni bir btn oluturmakiin benimsenerek kullanlmasdr. Ancak bu da, etkilenmekonusundaki genin neliine baldr. iirin dolayl oluturucugesi olmayanlar zaten bu tartmann dndadr. rneinsoyut olarak ses, harf, szck, konu dolayl gelerdir. Bugelerin iirsellii baka gelerle ilikisinde yani zellikleseilmi olmalarnn farkndalndadr. Bunlarn dnda iirinpara ya da btn olarak her trl oluturucu paras; dilinbrnsel, stkesitsel (suprasegmental) geleri gibi iler.

Notlar:

Yazda gnderimi belirtilmemi sayfa numaralar Cahit Stk Taranc; Ziyaya Mektuplar; Cem Yaynlar; stanbul; 2007gnderimli kitaba aittir.

(1) (s: 79);

(2) (s: 185-6). Mektuplarn yaymlanm biiminde epeygizleme, sansr var.

(3) (s: 165); (4) (s: 197); (5) (s: 149); (6) (s: 198); (7) (s: 179);(8) (s: 203); (9) (s: 198); (10)(s: 60); (11)(s: 198); (12) (s: 134);(13) (s: 114); (14) (s: 112);(15) (s: 70); (16) (s. 133); (17) (s:

198); (18) (s: 137);


35/40

(19) te iir serbest konumak, msralarn ses istiklaline[bamszlna] hrmet etmek, iirin heyet-i umumiyesine[btn olarak iir] bir senfoni ahengi phesiz sestenevvleriyle[eitleriyle]- vermek byle olur (s: 153);

(20) Saf halinde bir mangann erlerinden birinin azck ilerikmas, hizay dolaysyla o mangann ahengini,mkemmelliini bozmaz m? (s: 141);

(21) (s: 142); (22) (s: 149); (23) (s: 149); (24) (s: 99); (25) (s:114); (26) (s: 89); (27) (s: 68); (28) (s:71); (29) (s: 119); (30)(s:127); (31)(s. 122); (32) (s: 131);

(33) (s: 113); (34) (s. 177); (35) (s: 151);(36) Alphonse Karr; Ihlamurlar Altnda (s: 260);

(37) Paul Valry; Varit; (s: 78);

(38) (s: 149); (39) (s: 123); (40) (s: 127); (41)(s: 72); (42) (s:179); (43) (s: 178); (44) (s: 211); (45) (s: 213);

(46) Baudelaire; les petits pomes en prose, nszden alnt.

(47) (s: 159); (48) (s: 145); (49)(s: 185);

(50) (s: 192) Bunu arapa ya da franszca terimlerle ifadeetmitir (kesif (s: 192), consistance (s: 134), daha serr dahaplein (s. 158), condenser etmek (s: 60);

(51) (s: 60); (52) (s: 142); (53) (s: 149-50); (54) (s: 137); (55)(s: 141); (56) (s: 148); (57) (s: 122); (58) (s: 141); (59) (s: 193);

(60) (s: 101-102); (61) (s: 141); (62) Henri Bremond; La PosiePure; Grasset; Paris; 1926.

(63) (s: 172); (62) (s: 194); (64) (s: 194);

(65) (intuition[ie dou] (s: 107));

(66) (s: 134);

(67) (instinct potiquee[iirsel igdye] sahibolmak (s:

113));


36/40

(68); (s: 148); (69) (s: 148); (70) (s: 152); (71) (s:142); (72) (s:142); (73) (s: 122); (74) (s: 122); (75) (s: 123); (76) (s: 125);(77) (s: 123); (78) (s: 146); (79) (s: 59); (80) (s: 145); (81) (s:153);

(82) Benim niyetim, Trkedeki btn ses imkanlarnyoklamaktr, hi akla gelmedik eylerin iire girebileceini vegirdiini mstakbel[daha sonraki] yazlarmda grrsen,bendeki bu olanla kanaat edememek haletine [durumuna]aina olduun iin, herhalde amazsn (s: 113).

(83) (s: 98); (84) (s: 159); (85) (s: 154); (86) (s:118); (87) (s:118); (88) (s: 113-4); (89) (s: 146); (90) (s: 182); (91) (s: 190);(92) (s: 204); (93) (s: 188);

(94) (s: 185); (95) (s: 149);

(96) Sonra nihayet iir bir tesellidir, saadetin nakaratdr, birkran namesidir, hasl hayat la puissance xtir [xgcndedir] (s: 208).

(97) (s: 178); (98) (s: 121);

(99) (s: 121) Baka bir aklamada da yle der: DelilereSelam .. bu iiri yanl tatmsnDelilerin hakikatte yleolmadklarn sylyorsun. Dorudur, yle deillerdir. yi ama,ben fotograf deilim ki onlar olduklar gibi aksettireyim; helebir hakikati sylemeye hi itahl deilim.. ben, sadece en akllkimselerin bile baz zamanlarnda, delilere kar bir gptaduyduklarn[imrendiklerini], name halinde duyurmak istedim.

Bu gpta bir saniyecik srm olabilir. Fakat onu duymayanyoktur diyemeyiz. Zaten dikkat edersen, delilerin hakikatenmesut[mutlu] olduklarn sylemiyorum, vehmediyorum[kuruyorum] (s: 150).

(100) Ben lecek Adam Deilimde lzumsuz bulduun yerler,yeknazarda [bir bakta] hakikaten lzumsuz gibigrnmektedir. Fakat onlar kasden koydum, zira bu suretle,yaamann yalnz fizik hareketlere inhisar etmeyip [ile snrl

olmayp] daha ziyade connaissance [tanma, bilme] olduunu


37/40

sezdirmek istedim, aksi halde btn hayat kalkmaya,dolamaya, el sallamaya, slk falan almaya inhisar etmi[indirgenmi] olmaz myd? (s: 106).

(101) Fakat glgelerin boyundan saatin ka olduunu bilmekmsralar, sylemek istediim eyi, ukalalk hudutlarnavarmadan sylemiyor mu? (s: 106).

(102) (s:106); (103) (s: 140); (104) (s: 72); (105) (s: 91);

(106) serbest yazmak Oktay Rifatla mbahaselerimin[konumalarmn] neticesi deildir. Zaten Oktayn veyaOrhann iirleriyle Sla iirimi karlatrrsan, aradaki fark

derhal grrsn. Benim serbest vezin anlaym bsbtnbakadr. Gerek eski aruz vezniyle yazlm nisbeten [birbaklma] serbest iirler, gerek Nzmn serbest vezni, gerekseOktayn ve Orhannkiler, hepsinde gene vezinli kafiyeli iirebenzemek gayretleri vardr: msralarn kesiliinde, takdimtehirlerde ve hatta bazen lzumsuz [gereksiz] suniliklerde[yapaylklarda]. Halbuki benim istediim ey, iten geleni entabii [doal], en klfetsiz [zen isteyen] lisanla [dille] kada

geirmektir(s:71).

(107) (s: 136);

(108) Serbest vezin taraftarlarnn hor grdkleri kafiyenin[uyan] bazen iir seyalesini[akn] declencher eden[balatan] bir gzellik unsuru [gesi] olduunu .. grelim.Rimbaudnun u beytiyle: O saisons, o chteaux! /Quelle meest sans dfaut? chateaux yerine forts deseydi ki vezin

bozulmaz- iir birdenbire kaybolur, beytin [iki dizebtnlnn] lezzeti kalmazd(s: 148).

(109) (s: 140);

(110) Sembolle konumaya ve yalnz mcerredi [soyutu],muhayyeli[imgeseli] terennm etmeye [akmaya] bizialtrm bir airin iirinde (Ziya Osman iiri) (s: 135);

(111) hayat tek zaviyeden [adan] gren airler kaybeder.air hayata muhtelif [eitli] pencerelerden bakabilmeli ve her


38/40

seferinde hayata yeni bakyormu gibi olmal ki baklarndakitazelik eserine ve dolaysyla karie [okuyucuya] intikaledebilsin[ulaabilsin]. Oktaydan deil fakat Orhandan, birazda Melihten bu hususta [konuda] endie etmekteyim. Kendi

kendilerini yenileyemezlerse ayn eyleri gevelemeye, hep ayntertip [dzen] zre iirler yazmaya mecbur kalacaklar, aynsesle iktifa eden [yetinen] airler gibi (s: 177).

(112) Mcerret [soyut] iirden bunun iin kamamak lazm.Ben kendi hesabma mcerretten[soyuttan] mahhasa[somuta] doru yaptm tekamlden [gelimeden]memnunum. air, ressam, mzisyen, mimar.. ilh... [vb]

olmadan evvel insan olduumuzu bir dakika bile hatrmzdankarmamalyz (s: 127).

(113) (s: 210);

(114) Hele sen aklma geldike en kamil [olgun] insan tipininair olduuna hkmedeceim geliyor (s: 121); Goethenin oolempiyen [Olympostaki tanrlara zg] kemalinin[olgunluunun] srrn da sanatkarlarla insan sarma dola

ettirmesini bilmi olmasnda aramaldr (s: 126).

(115) (s: 120) En ileri, en mkemmel[olgun] insanlkkaidelerinin [kurallarnn] gene sanatkarlar tarafndanvazedileceine [ifade edileceine] inanacam geliyor, sanatngayesi ahlak mkemmeliyeti [olgunluu] olmamakla beraber.(s. 126); Mesela yalnz Baudelaireden bir insanncemiyet[toplum] iersindeki hareketlerini tanzim edecek

[dzenleyecek] bir kaideler [kurallar] mecmuas [toplam]karmak pekala mmkndr (s. 126).

(116) Memnun etmeye mecbur olduumuz iirmnekkidi[eletirmeni] hatta kari [okuru] yz sene sonraki iirmnekkidi [eletirmeni] ve karidir [okurudur]. Elimizdekimalzemeyi kelimeleri- ona gre dikkat, itina [zen] vezevkiselimle [doru zevkle] kullanmak bizim hem vazifemiz,hem hazzmz, hem de heyhat- tesellimizdir! (s: 193); iir

kendime ramen, istediim ekilde saltanat sryor. Ben onun


39/40

emir kullarndan biriyim. O syliyecek ben yazacam. De lapatience avant toute chose[her eyden nce sabr] (s: 189).

(117) (s: 159);

(118) air, kari [okuyucuyu] gzel bir odada dolatrrkenpencereyi iaret ederse, kari [okuyucu] o pencerenin perdesiniamasn, dardaki manzarann letafetini [holuunu,gzelliini] grmesini bilmelidir. air, akam karanlndamasann zerindeki lambay m gsteriyor? Kari [okuyucu] olambay yakp duvarlardaki, tavandaki tezyinat [sslemeleri]seebilmelidir. te kari [okuyucu] bu iir meziyetlerine[yeteneklerine] sahip olmal ki iir, airle kari [okuyucu]arasnda bir el skma, bir kucaklama, bir mesaj olabilsin. (s:150); Kafiye dman olan bir air, Rimbaudnun bu beytini,mmkn deil, senin benim kadar duyamaz tadamaz. Demekkaride de baz meziyetler olmal. Zaten iirin nadir kimselertarafndan anlalmas tadlmas - bundandr (s: 150).

(119) (s: 211);

(120) Baudelaireden balam olmamza sabah akam duaetmeliyiz(s: 188); Mallarmnin iirleri yanmda. Herokuyuumda yeni gzellikler kefetmekteyim. Rimbaudyanmda deil maalesef. Superviellei de aryorum. Baylyorumu airlere vesselam (s: 121).

(121) iire Baudelairei anlayarak sevmekle balamolmamzn bizim iin sahiden bir talih eseri olduunu zamanlaidrak ediyorum Baudelaire muhabbetimin tesir unsurlarndan

[etkileyici gelerinden] syrlarak, mcerret [soyut] bir istiklal[bamszlk] kazandna yle memnunum ki (s:120).

(122) Apollinairein evocation [arm] hazinesi bir beyti var:

Je passai au bord de la Seine / Un livre ancien sous le bras[Seine nehri kysndan getim / koltuumda eski bir kitap] ite bu beyit beni dolatra dolatra Sadabada getirdi.Koltuumda Nedim divan. Elbette ki bu ne intihal[alnt], ne

tesir [etkilenme], ne de taklittir. Sadece airden aire iir


40/40

yoliyle geen bir patrimoine namelk-[miras} saylabilir (s:160).

(123) (Aktaran: Kemal zmen; air ve Glgesi s:18).

(124) btn divan airlerinin ilk divan airini taklit ettikleri,Verlainein Rimbaudnun, Baudelairei taklidettiini, btn halkiirlerinin kopye olduu neticesine varrz.. evketin (Rado) ilkiirlerinde Necipin tesiri olduunu, Faruk Nafizin SudaHalkalarda Yahya Kemalin sesini taklidettiini, lhami Bekirgibi airlerin Nazmn sesine varis [miras] ktklarnsylersen amenna [inanrm/z], seninle beraberim (s: 118).

Cahit Sıtkı Tarancı ve Poetika

Documents