BLESSUREPREVENTIE & BEHANDELPLAN · Blessurepreventie Wanneer iemand graag voetbalt, is het nooit leuk om geblesseerd aan de kant te zitten. Iedereen is aan het sporten terwijl je

BLESSUREPREVENTIE

& BEHANDELPLAN Voorkomen is beter dan genezen

2

Inhoudsopgave

Contents Voorwoord .................................................................................................................................................... 7

Blessurepreventie ......................................................................................................................................... 8

Interne factoren ........................................................................................................................................ 8

Leeftijd .................................................................................................................................................. 9

Geslacht ................................................................................................................................................ 9

Aanleg ................................................................................................................................................... 9

Gezondheidstoestand ........................................................................................................................... 9

Trainingstoestand ................................................................................................................................. 9

Leefwijze ............................................................................................................................................... 9

Externe factoren ..................................................................................................................................... 10

Klimaat ................................................................................................................................................ 10

Bodemgesteldheid .............................................................................................................................. 10

Kleding................................................................................................................................................. 10

Schoeisel ............................................................................................................................................. 11

Spelmateriaal ...................................................................................................................................... 11

Sportaccommodatie ............................................................................................................................ 11

Spelregels ............................................................................................................................................ 11

Medespeler/ tegenstander ................................................................................................................. 11

Belastingsfactoren in de sport ................................................................................................................ 12

Trainingsbelasting ............................................................................................................................... 12

Wedstrijdbelasting .............................................................................................................................. 12

De warming-up.................................................................................................................................... 12

Richtlijnen warming-up & cooling-down .................................................................................................... 15

Soorten opwarming ................................................................................................................................ 15

Loopvormen ............................................................................................................................................ 15

Stretchen ................................................................................................................................................. 15

Belang en nut ...................................................................................................................................... 16

Hoe lang stretchen? ............................................................................................................................ 16

Hoe dikwijls stretchen? ....................................................................................................................... 16

Stretchingrichtlijnen ............................................................................................................................ 17

REKOEFENINGEN SPECIFIEK VOOR DE VOETBALSPORT ...................................................................... 17

Spelvormen met de bal ........................................................................................................................... 19

Core stability ........................................................................................................................................... 19

Cooling-down .......................................................................................................................................... 19

Belang en nut van Cooling –down ...................................................................................................... 19

Hoe best recupereren na inspanning? ................................................................................................ 20

Blessurebehandelplan ................................................................................................................................. 21

Algemene benadering ............................................................................................................................. 21

1. Veiligheid eerst! .............................................................................................................................. 21

2. Vaststellen van vitale functies ........................................................................................................ 21

3. Verwittigen van gespecialiseerde hulp ........................................................................................... 21

4. Verdere eerste hulp en basisregels van eerste hulp ....................................................................... 22

Toepassing ICE-regel ............................................................................................................................... 22

Aanleggen drukverband ...................................................................................................................... 22

Blaren ...................................................................................................................................................... 24

Wat? .................................................................................................................................................... 24

Eerste hulp bij een blaar ..................................................................................................................... 24

(Herhaling) voorkomen! ...................................................................................................................... 24

Bloedneus ............................................................................................................................................... 25

Wat? .................................................................................................................................................... 25

Wat te doen? ...................................................................................................................................... 25

Schaafwonde ........................................................................................................................................... 26

Wat? .................................................................................................................................................... 26

Waarnemen: ....................................................................................................................................... 26

Eerste hulp: ......................................................................................................................................... 26

Snijwonden ............................................................................................................................................. 27

Wat te doen? ...................................................................................................................................... 27

Hoe sluiten? ........................................................................................................................................ 27

Wanneer moet ik naar de arts? .......................................................................................................... 28

Bewusteloosheid ..................................................................................................................................... 29

Wat? .................................................................................................................................................... 29

Eerste hulp .......................................................................................................................................... 29

Flauwte (syncope) ................................................................................................................................... 30

Wat? .................................................................................................................................................... 30

Waarnemen: ....................................................................................................................................... 30

Eerste hulp: ......................................................................................................................................... 30

Hersenschudding .................................................................................................................................... 31

Wat? .................................................................................................................................................... 31

Waarneming ........................................................................................................................................ 31

EHBO ................................................................................................................................................... 31

Kneuzingen of verstuikingen ................................................................................................................... 32

Wat? .................................................................................................................................................... 32

Wat te doen? ...................................................................................................................................... 32

Wanneer? ............................................................................................................................................ 32

Waarom? ............................................................................................................................................. 32

Belangrijk! ........................................................................................................................................... 32


Spierverrekking ....................................................................................................................................... 33

Wat? .................................................................................................................................................... 33

Waarneming ........................................................................................................................................ 33

Eerste hulp .......................................................................................................................................... 33

Spierscheur ............................................................................................................................................. 34

Wat? .................................................................................................................................................... 34

Waarnemen: ....................................................................................................................................... 34

Eerste hulp: ......................................................................................................................................... 34

Peesscheur .............................................................................................................................................. 34

Wat? .................................................................................................................................................... 34

Waarnemen: ....................................................................................................................................... 34

Eerste hulp: ......................................................................................................................................... 34

Botbreuk ................................................................................................................................................. 35

Wat? .................................................................................................................................................... 35

Wat te doen? ...................................................................................................................................... 35

Ontwrichting ........................................................................................................................................... 35

Wat? .................................................................................................................................................... 35

Waarnemen: ....................................................................................................................................... 35

Eerste hulp: ......................................................................................................................................... 35

Kramp ...................................................................................................................................................... 36

Wat? .................................................................................................................................................... 36

MOGELIJKE OORZAKEN ZIJN: .............................................................................................................. 36

Wat te doen? ...................................................................................................................................... 36

Belangrijk! ........................................................................................................................................... 36


Steken in de zij ........................................................................................................................................ 37

Wat? .................................................................................................................................................... 37

Wat te doen? ...................................................................................................................................... 37


Letsels aan de tanden ............................................................................................................................. 38

Wat? .................................................................................................................................................... 38

Eerste hulp bij letsels aan de tanden .................................................................................................. 38

Oogletsels ................................................................................................................................................ 39

Wat? .................................................................................................................................................... 39

Eerste hulp bij alle oogletsels ............................................................................................................. 39

Enkele specifieke oogletsels ............................................................................................................... 39

Hoofdletsels ............................................................................................................................................ 41

Wat? .................................................................................................................................................... 41

Letsels aan de geslachtsdelen ................................................................................................................. 42

Wat? .................................................................................................................................................... 42

Waarneming ........................................................................................................................................ 42

Eerste hulp bij letsels aan de geslachtsdelen ..................................................................................... 42

Behandelroute bij Tenstar Melle ................................................................................................................ 45

Materialen ................................................................................................................................................... 47

EHBO koffer ............................................................................................................................................. 47

EHBO kast ................................................................................................................................................ 47

Teamkistjes ............................................................................................................................................. 47

Draagberrie ............................................................................................................................................. 47

Plattegrond ............................................................................................................................................. 48

Ongevalformulier ........................................................................................................................................ 49

Voorwoord Voetbal is de grootste teamsport van België. Elk weekend worden er wedstrijden gespeeld op allerlei niveaus. Voetbal is, net zoals het merendeel van de sporten, een gezonde bezigheid. Het is bewezen dat mensen die sporten een betere lichamelijke conditie hebben en hierdoor minder kans hebben om ziek te worden. Verder hebben zij een betere levensverwachting. Kortom; er zitten vele voordelen aan het sporten. Maar sporten heeft ook een nadeel: de lichamelijke inspanning verhoogt de kans op blessures. Een groot deel van de kwetsuren kan een sporter zelf voorkomen door bijvoorbeeld een goede warming-up te doen of goed materiaal te gebruiken. Helaas zijn sommige blessures niet te voorkomen. In dit medisch plan wordt ingegaan op blessurepreventie en -behandeling. Het heeft dan ook de vanzelfsprekende titel: “Voorkomen is beter dan genezen”.

Tenstar Melle hecht veel waarde aan een veilige sportomgeving, wat betekent dat Tenstar Melle zaken zoals materialen, personeel en voorlichting goed geregeld wil hebben. Met dit plan wil Tenstar Melle de sporters, vrijwilligers en andere betrokkenen inzicht geven in specifieke sportsituaties en blessurepreventie. Op die manier zorgen wij ervoor dat er veilig en verantwoord gesport wordt bij Tenstar Melle en dat de kans op blessures en/of ongelukken afneemt. 3

Blessurepreventie Wanneer iemand graag voetbalt, is het nooit leuk om geblesseerd aan de kant te zitten. Iedereen is aan het sporten terwijl je zelf nagelbijtend aan de kant moet blijven in de hoop dat jouw team wint. Maar voetbal is een sport waarin relatief veel blessures voorkomen. Een groot deel van de voetballers krijgt in zijn of haar leven helaas onverhoopt te maken met blessures. Door middel van goede preventie kan de kans op blessures sterk verminderd worden. Om blessures te voorkomen, is het van belang om te weten welke factoren een rol spelen bij het veroorzaken van blessures en hoe je deze factoren, indien mogelijk, kunt beïnvloeden om de kans op blessures terug te dringen. In dit medisch beleidsplan wordt onderscheid gemaakt in drie categorieën, te weten;

• Interne of persoonsgebonden factoren • Externe of omgevingsfactoren • Belastingsfactoren in de sport

Behalve door beïnvloeding van deze drie factoren kan een speler ook door een goede warming-up blessures voorkomen. In de laatste paragraaf wordt dieper ingegaan op de warming-up.

Interne factoren

Interne factoren zijn factoren die betrekking hebben op het individu. In het voetbal kunnen de volgende interne factoren invloed hebben op het wel al dan niet krijgen/voorkomen van blessures;

• Leeftijd; • Geslacht; • Aanleg; • Gezondheidstoestand; • Trainingstoestand; • Leefwijze.

De eerste twee factoren zijn logischerwijs niet te beïnvloeden, men kan nu eenmaal niet zijn of haar leeftijd veranderen. De laatste vier factoren zijn wel of gedeeltelijk beïnvloedbaar door het individu. Hieronder worden de interne factoren kort toegelicht.

Leeftijd

Naarmate een speler ouder wordt, neemt de kans op blessures toe. Vanaf de U17 stijgt de kans op blessures. Dit heeft te maken met de lichamelijke ontwikkeling: de toename van kracht en snelheid leidt tot sneller voetbalspel met meer inwerkend geweld bij acties. Onder invloed van de groeispurt kunnen bij U13 en U15 bewegingen minder gecoördineerd zijn, zodat mogelijk blessures optreden. 5

Geslacht

Als gevolg van zowel psychologische als lichamelijke verschillen zal de training van een vrouwenteam er anders uitzien dan die van een mannenelftal. Vrouwen lopen een groter risico om blessures op te lopen. De oorzaak hiervan is nog niet duidelijk. Lichaamsbouw en hormonale schommelingen zijn een mogelijke verklaring.

Aanleg

Het prestatievermogen wisselt per dag. De vorm van de dag speelt een belangrijke rol. Dit heeft effect op de blessuregevoeligheid. Wie goed in zijn vel zit en in vorm is, kan pieken. De kans op blessures is dan kleiner. Een door een tegenstander veroorzaakte blessure valt hier natuurlijk niet onder.

Gezondheidstoestand

Gezondheid is een toestand van zowel lichamelijk, geestelijk als sociaal welbevinden. Dit is een drie-eenheid. Wie sport op een hoger niveau wil bedrijven, moet hogere eisen stellen aan zijn/haar gezondheid. Maar is iemand niet 100% gezond, dan kan hij toch sporten. Er zijn dan wel beperkingen verbonden aan bijvoorbeeld de aard, intensiteit, duur en omvang van de sportbeoefening. De persoon moet dan gedoseerd sporten.

Trainingstoestand

Wat kan een sporter qua prestatie aan op een bepaald moment? Zo kan iemands trainingstoestand worden omschreven. Verbetering is mogelijk met specifieke training en is tevens afhankelijk van de gezondheid. 6

Leefwijze

Een gezonde leefwijze is voor iedereen van belang, maar zeker ook voor sporters. Een ongezonde leefstijl belemmert het optimaal functioneren van lichaam en geest tijdens het sporten. Voor een gezonde sportbeoefening zijn goede voeding en voldoende rust van groot belang. Roken en een te hoog alcoholgebruik behoren daar niet toe.

Externe factoren

Externe factoren zijn factoren die betrekking hebben op de omgeving van de sporter. In het voetbal kunnen de volgende externe factoren invloed hebben op het al dan niet krijgen/voorkomen van blessures;

• Klimaat; • Bodemgesteldheid; • Kleding • Schoeisel • Spelmateriaal • Sportaccommodatie • Spelregels • Medespelers/ tegenstanders

Externe factoren zijn wel degelijk beïnvloedbaar, met uitzondering van het klimaat. Soms kan de sporter zelf invloed uitoefenen (onder andere met kleding en schoeisel) of soms de vereniging (accommodatie). Hieronder worden de externe factoren nader toegelicht.

Klimaat

In België kennen we veel uiteenlopende weersomstandigheden. De temperatuurverschillen tussen zomer en winter zijn groot. Dit klimaat heeft direct invloed op de gezondheid van voetballers. Er bestaat een grotere kans op afkoeling in het Belgische klimaat. Het risico van pees- en spierblessures wordt dan groter doordat de kans op afkoeling van de spieren aanwezig is. Aanpassing van sportkleding aan de weersomstandigheden is daarom zeer belangrijk.

Bodemgesteldheid

Een goed veld is essentieel voor goed en veilig spel. Vele factoren bepalen, of een veld er goed bijligt:

• Effenheid • Grashoogte • Grasdichtheid • Hardheid

De kans op blessures neemt toe wanneer spelers ineens te maken krijgen met een totaal andere bodemgesteldheid dan zij gewend zijn. Als iemand zelden of nooit uitkomt op kunstgras, is er ook een groter risico op een kwetsuur. Indien mogelijk is het raadzaam om bij trainingen rekening te houden met het type veld waar de eerstvolgende wedstrijd op wordt gespeeld. Op die manier wordt het lichaam voorbereid op de ondergrond en wordt de kans op blessures kleiner.

Kleding

Bij voetbalkleding is vooral de functionaliteit van belang: het moet een zekere mate van bewegingsvrijheid geven. De kleding mag niet knellen, omdat het de bloedsomloop belemmert, evenals het normale bewegingspatroon. Verder kunnen er schaafwonden ontstaan. De kleding moet ook beschikken over ademende eigenschappen en een optimaal vochttransport.

Dit is van groot belang bij voetballen in een warme omgeving. In ons klimaat speelt afkoeling vaak een grote rol. Het vergroot de kans op blessures. Vooral bij de training tijdens de koude avonduren is het daarom goed om een trainingspak te dragen. In een koude omgeving leidt goed vochttransport er ook toe dat de huid relatief droog blijft en dat iemand niet te veel afkoelt.

Schoeisel

De ideale voetbalschoen bestaat niet. Iedereen zoekt naar zijn eigen ideale, persoonlijke combinatie. Daarom zijn er ook zoveel soorten en modellen voetbalschoenen op de markt (waar helaas het uiterlijk soms belangrijker lijkt te zijn dan de functionaliteit). Elk model heeft zijn eigen combinatie van eigenschappen. Telkens is gekozen voor net weer iets andere prioriteiten en compromissen. De eisen van voetballers worden ondermeer bepaald door lichaamsgewicht, voetvorm, voetafwikkeling, bodemoppervlak en positie in het team. Te lange noppen op een harde ondergrond geven minder stabiliteit en leiden tot veel enkelblessures. Te korte noppen op een glad en zacht veld verhogen de kans op uitglijden en de kans op spieren peesblessures. Voor jeugdspelers, maar ook voor het gros van de recreatieve senioren voor wie bescherming zwaarder weegt dan de sportieve prestatie, is het raadzaam voetbalschoenen met vaste noppen te gebruiken. Dit is tevens de beste keuze voor het voetballen op kunstgras

Spelmateriaal

Bij voetbal is het belangrijk met goede ballen te spelen. Ze moeten rond zijn, een goede grootte en het juiste gewicht hebben en voldoende veerkracht bezitten. Zo niet, dan kan dit nadelige invloed hebben op het spel, maar ook de kans op blessures is dan groter.

Sportaccommodatie

Sportaccommodaties dienen aan veiligheidsvoorschriften te voldoen. Het is belangrijk dat bestuurders oog hebben voor het veiligheidsaspect van de accommodaties, omdat hiermee de gezondheid van voetballers en publiek is gemoeid. Hierbij valt te denken aan het goed onderhouden van de accommodatie en het materiaal, maar ook aan EHBO koffers.

Spelregels

Sportiviteit en respect leiden ertoe dat voetballen leuk en veilig blijft. Onsportiviteit, ruw spel en agressief gedrag brengen onnodige blessures met zich mee, niet alleen bij de tegenstanders, maar ook bij de veroorzaker zelf. Het zou vanzelfsprekend moeten zijn dat iedereen zich aan de geschreven en ongeschreven spelregels houdt. Niet alleen met het oog op wederzijds respect en een goede omgang met elkaar, maar ook om de veiligheid te verhogen. Daar zijn de regels voor bedoeld. Kennis van de spelregels en een goede controle op de naleving ervan helpen blessures te voorkomen en het voetballen leuk te houden. Trainers, scheidsrechters, bestuursleden en spelers hebben daarbij een belangrijke taak. Goede (bege)leiding geeft minder kans op blessures.

Medespeler/ tegenstander

Voetbal is een teamsport, waarbij als gevolg van de aard van het spel regelmatig lichaamscontact is. Tussen de 60 en 70% van de blessures is het gevolg van lichaamscontact, ongeacht de leeftijd of het spelniveau. Het aantal blessures in het voetbal kan dalen als vormen van lichaamscontact die blessures in de hand werken, worden vermeden. In duels moet de aandacht van een speler alleen gericht zijn op de bal. Hierin ligt een mooie taak voor de trainer, de leider en de andere begeleiders van een voetbalteam.

Belastingsfactoren in de sport

Om de kans op blessures te verminderen, is het belangrijk dat iedereen zich bewust is van het soort belasting dat gevraagd wordt van de speler. In het voetbal worden de volgende twee belastingsfactoren onderscheiden:

• Trainingsbelasting • Wedstrijdbelasting

De belastingsfactoren worden hieronder kort toegelicht.

Trainingsbelasting

Vele factoren zijn van invloed op de voetbalprestatie. Omdat deze op een ingewikkelde manier in elkaar grijpen, is het belangrijk de trainingen goed op te bouwen. Op die manier is het zeker dat de training specifiek is gericht op het belangrijkste doel: goed presteren in de wedstrijd. Nog steeds hebben voetbaltrainers de neiging te zwaar te trainen. Ze gaan te langdurig en te intensief te werk, wat nadelige gevolgen heeft voor de spelers. In het hedendaagse voetbal is het herstel minstens zo belangrijk als de training. Een trainer moet de zwaarte van oefenvormen kunnen inschatten. Als zijn spelers een zeer zware oefenvorm achter de rug hebben, is herstel op zijn plaats.

Wedstrijdbelasting

Voetbal is een teamsport waarbij de te verrichten arbeid sterk kan wisselen qua frequentie, duur en intensiteit. Een wedstrijd is een aaneenschakeling van snelle sprints, dribbelacties, tegenstander omspelen, ingooien, spelonderbrekingen et cetera. Doordat een speler nooit de gehele wedstrijd in actie is, krijgt hij de mogelijkheid te herstellen tijdens het duel zelf. Meestal is dat herstel onvolledig. Een speler kan eigenlijk pas volledig herstellen na een wedstrijd. Daar is een aantal dagen voor nodig. Het is dus niet aan te bevelen te veel wedstrijden achter elkaar te spelen. Vooral in de voorbereidingsperiode wordt hier weleens slordig mee omgegaan. 9

De warming-up

Een inspanning leveren zonder opwarmen is zondigen tegen één van de meest elementaire principes van de sportletselpreventie. Ook met slechte of onvolledige opwarming vergroot je de kans op kwetsuren. Het lijkt vaak zo simpel, de warming-up. Even wat rondjes rond het veld lopen, wat stretchen, een balletje op het doel schieten en klaar is Kees. Het lichaam is wat voorverwarmd en de spelers kunnen beginnen aan de training of wedstrijd. Tenminste, zo lijkt het vaak te zijn, maar niets is minder waar. Na de warming-up moet een speler maximaal willen en kunnen presteren. Een paar rondjes lopen en een balletje schieten op het doel zijn daarvoor niet toereikend. Een goede warming-up brengt heel wat veranderingen in het lichaam teweeg. Het gaat niet alleen om de lichaamstemperatuur, zoals het begrip warming-up mogelijk suggereert, maar ook om de prestatie van hart en longen, de spierstofwisseling en eveneens de activiteiten van enzymen en hormonen. De fysieke en psychische activiteiten gaan van rust- richting prestatieniveau.

Fysiologische veranderingen in het lichaam als gevolg van de warming-up

Tijdens de warming-up gebeurt er veel in het lichaam. Hieronder staan enkele punten beschreven waarbij fysiologische veranderingen, ofwel veranderingen in de stofwisseling, optreden als gevolg van de warming-up.

Gewrichten

De temperatuur in de gewrichten neemt toe tijdens de warming-up. Het positieve effect hiervan is dat de viscositeit (stroperigheid) van de vloeistof in de gewrichten (synovia) toeneemt. De gewrichten bewegen dan soepeler dan daarvoor. Een ander voordeel is dat de dempfunctie van de gewrichtskraakbenen toeneemt, omdat het kraakbeen vocht opneemt uit het synovia en opzwelt.

Spieren

Dankzij de toename van de temperatuur en stofwisselingsproducten ontstaat vaatverwijding in de actieve spieren. Een stijging van 1 graad Celsius in de spier leidt tot een efficiëntie toename van 10%. Dit komt onder andere doordat de haarvaatjes in de spier verder worden geopend, zodat er meer bloed en dus meer zuurstof bij de spier kan komen. Ten gevolge van de verwarming van de spier neemt ook de interne wrijving af en wordt de kans op blessures kleiner.

Hart

Als gevolg van de verhoging van het hartritme wordt er meer bloed tegelijk door het lichaam gepompt. Het bloed doet er dus minder lang over om zuurstof af te geven aan de spieren. De vervoersnelheid is verhoogd.

Longen

Door toedoen van een aantal prikkelingen (zoals temperatuurstijging en adrenaline) worden de longen gestimuleerd sneller en dieper te ademen. Het bloed krijgt zo genoeg aanvoer om de door de spieren gevraagde zuurstof daarheen te brengen.

Hormonen

Een toename van onder andere de hormonen noradrenaline en adrenaline leidt tot een andere bloedverdeling. Eerst kregen de interne organen meer bloed dan de spieren, maar nu ontvangen de spieren meer bloed. Dit wordt ‘het opheffen van de traagheidscomponenten' genoemd. Het is ook de reden waarom het beter is niet te veel te eten voor een training. Als het bloed wegtrekt uit de maag terwijl deze nog vol zit, kunnen ‘antiperistaltische bewegingen’ ontstaan in de slokdarm. Het eten wordt dan uit de maag verwijderd en uitgespuugd.

Zenuwen

Toename van de temperatuur vergroot de geleidingssnelheid van de zenuwen. Dat verbetert de reactiesnelheid, en dat brengt een afname van blessurerisico met zich mee.

Enzymen

Enzymen versnellen bepaalde reacties in het lichaam, zoals het versnellen van de aanmaak van glucose. Een warming-up activeert de enzymwerking. De stofwisseling in de spieren wordt dan verhoogd en er komt meer energie vrij voor de spieren.

Core stability

De wervelkolom is opgebouwd uit 8 halswervels,12 borstwervels en 5 lendenwervels. Tussen de wervels bevindt zich steeds een kraakbeenachtige tussenwervel schijf. De wervels zijn met elkaar verbonden via tussenwervelgewrichten, ook wel facetgewrichten genoemd. De bovenste halswervel heeft een verbinding met het hoofd. De 5e lendenwervel kent een stevige verbinding met het heiligbeen en hiermee met het bekken. De wervelkolom heeft 3 functies: ze is gericht op mobiliteit (beweeglijkheid), stabiliteit (steunfunctie) en bescherming van het ruggenmerg, dat verloopt in het ruggenmergskanaal. Een matig tot slecht ontwikkelde actieve stabiliteit van rug en bekken kan leiden tot gewrichtsblokkades (facetgewrichten in de wervelkolom en sacro-iliacaalgewrichten van het bekken). Andere gevolgen zijn verhoogde spierspanning, overbelasting van pezen en van het bandkapsel apparaat. Het resultaat: pijn in de lage rug en in de liesstreek. Verder speelt het bekken een zeer belangrijke rol in de overdracht van de kracht van de benen naar het bovenlichaam. Bij voetballers zijn de beenspieren vaak krachtig ontwikkeld. Deze spieren zijn nodig voor de eenbenige acties met grote krachtsinzet. Denk aan explosieve loopacties, al dan niet met acute veranderingen van richting. Denk ook aan het trappen van de bal. Om de krachtige spieracties goed te kunnen uitvoeren, is een goede stabiliteit van bekken en rug noodzakelijk: de zogenaamde midsectie. Internationaal is sprake van de ‘core stability’. Slecht ontwikkelde rug- en buikspieren kunnen leiden tot een balansverstoring bij rug en bekken. Dan kan bijvoorbeeld het bekken naar voren kantelen, zodat de wervelkolom een versterkte kromming naar voren krijgt en de lage rug (facetgewrichten en tussenwervelschijven) overbelast raakt. Bij voetballers is de preventieve training van rug-, buik- en bekkenbodemspieren meestal een verwaarloosd onderdeel. Lage rugklachten en liesklachten komen bij hen dus relatief veel voor. Als de zwakste schakel van de keten been/bekken/romp en rug begeeft de midsectie het. Het gevolg: overbelastingsklachten in het gebied van rug en liesstreek. Om zulke blessures te voorkomen, is het belangrijk core stability oefeningen op te nemen in het trainingsprogramma. Zie volgende pagina voor de richtlijnen van een

voetbalspecifieke warming-up en

Richtlijnen warming-up & cooling-down

Soorten opwarming

• Passieve opwarming: hierbij wordt de lichaamstemperatuur verhoogd door een extern middel zoals warme doeken, massage, stoombaden, warming-up gels en warme douches. Passieve opwarming biedt geen enkele bescherming tegen letsel. Massage met opwarmende zalven is dus geen vervangmiddel van een goede opwarming. Het mag alleen eventueel gebruikt worden als aanvulling en NIET als vervanging van de werkelijke warming up.

• Actieve opwarming: hierbij wordt de lichaamstemperatuur verhoogd door actieve bewegingen van de belangrijkste spiergroepen. Deze vorm geniet de voorkeur. Huppelen, joggen, touwspringen, fietsen op een home trainer… zijn enkele voorbeelden van een actieve opwarming.

Uit verschillende studies blijkt dat passieve opwarming niet voldoende is om de flexibiliteit te doen toenemen. Actief opwarmen is uiterst belangrijk!

Loopvormen

Voor de loopvormen is het nuttig om de loopafstand aan te geven met pionnen, bijvoorbeeld 5 pionnen die om de 5 meter worden neergezet, zodat altijd dezelfde afstand wordt afgelegd en voetballers niet kunnen ‘smokkelen’. Iedere oefening wordt dan bijvoorbeeld 2 keer gedaan, waarbij de terugweg een normale of versnelde looppas is. Geschikte oefeningen;

• rustige/versnellende looppas; • knie heffen; • hakken billen; • zijwaarts; • kruispassen; • been naar buiten draaien; • been naar binnen draaien; • schietbeweging waarbij de teen met de • tegenovergestelde hand wordt aangeraakt; • kopsprongen (op commando); • schouderduwsprongen met tweetallen; • sprintvorm met vliegende start (versnellen tot 80%).

Stretchen

De Engelse term 'stretchen' betekent letterlijk rekken en strekken. Het is een methode om lenigheid te bevorderen of te onderhouden. Men moet een duidelijk onderscheid maken tussen stretchen als methode om lenigheidoefeningen uit te voeren en stretchen als lenigheidtraining. Stretchen is namelijk het uitvoeren van rekoefeningen, lenigheidtraining is een doorgedreven programma van rekoefeningen met als doel een toename van de lenigheid te verkrijgen. In de

opwarming en afkoeling zal men voornamelijk gebruik maken van stretchen als methode om lenigheidoefeningen uit te voeren.

Belang en nut

Het nut van stretchen tijdens een warming-up is een voortdurende bron van discussie. Het belang van stretchen is dat de speler lenig en flexibel genoeg is om tijdens de trainingen en wedstrijden te kunnen voldoen aan de eisen die worden gesteld aan het lichaam. Aan de andere kant worden bij voetbal weinig ‘eindstandige’ (bewegingen waarbij een gewricht of spier zijn uiterste bewegingsgrens bereikt) bewegingen gemaakt, dus lenigheid is niet van essentieel belang. Toch zijn er in elke wedstrijd en training situaties waarbij een beroep wordt gedaan op flexibele spieren. Denk hierbij aan: een krachtig schot, een verre uitstap om een bal te halen, een bal hoog uit de lucht aannemen, een omhaal, een sliding of een valpartij tijdens een duel. Bepaalde spiergroepen hebben door training de neiging om te verkorten, waardoor de blessure-gevoeligheid stijgt. Een verminderde flexibiliteit is één van de oorzaken van pees- en spierletsels. Een slechte lenigheid kan er eveneens voor zorgen dat bewegingen technisch minder perfect uitgevoerd worden. Door te stretchen maken we de spieren langer. Een vergrote gewrichtsbeweeglijkheid (gevolg van een langere spier) is vooral belangrijk bij versnellingsacties, draaimomenten, slagen werpbewegingen. Bovendien kunnen ze door een grotere contractie-lengte meer kracht leveren. Doordat je de spieren rekt, zijn ze minder gespannen (de basistonus vermindert). Gevolg: een betere doorbloeding en meer zuurstof. De spieren worden soepeler, waardoor de beweging soepeler, meer gecoördineerd verloopt.

Samengevat kunnen we stellen dat er gestretcht wordt met verschillende bedoelingen:

1. voorkomen van spierpijn na een belangrijke inspanning 2. spierrelaxatie 3. blessurepreventie 4. revalidatie 5. prestatieverbetering

Hoe lang stretchen?

Statische rekken gedurende 8 à 15 seconden is voldoende om het beoogde effect te bereiken.

Hoe dikwijls stretchen?

Dagelijks één tot twee keer een stretchingprogramma afwerken (en dit zes dagen op zeven) lijkt ideaal om de lenigheid te verbeteren. Om de geboekte winst niet verloren laten te gaan moet minstens 2 keer per week gestretcht worden. De verschillende oefeningen worden per oefensessie best 2 tot 5 keer herhaald.

Stretchingrichtlijnen

1. Stretch nooit zonder eerst op te warmen: a. enkele minuten lichte looppas; b. zwaaibewegingen (vb. armen zwaaien); c. huppeloefeningen.

2. Zorg voor een correcte uitgangshouding en correcte uitvoering. 3. Zorg voor een stabiele uitgangshouding: zoek zoveel mogelijk steunpunten, tracht niet

alleen het te rekken lidmaat als steunpunt te hebben. 4. Niet veren, anders bereik je het tegenovergestelde effect: de spier wordt korter. 5. Rek de spier(groep) langzaam op. 6. Rek tot je een zekere spanning voelt in de spier (geen pijn). 7. Houd deze positie 8 tot 15 seconden aan (10 tellen). 8. Rustig en ritmisch ademhalen. 9. Concentreer je op de te rekken spier en ga de spanning na. 10. Keer langzaam terug uit de rekkingpositie. 11. Tracht zoveel mogelijk te ontspannen door de ledematen even los te schudden na het

rekken. 12. Herhaal elke oefening 3 tot 5 keer. 13. Stretch minimaal 2 x per week en zeker bij elke sportbeoefening. 14. De oefeningen worden (zo mogelijk) links en rechts uitgevoerd. 15. Stretch in een voldoende warme ruimte, draag indien nodig losse warme kledij

(trainingspak). 16. Stretch vóór en na de sportbeoefening. 17. De spiergroepen die tijdens de opwarming moeten worden gerekt, houden nauw

verband met de sport die beoefend zal worden. Spieren die 2 of meerdere gewrichten overspannen (heupspieren, kniestrekkers en kniebuigers, kuitspieren) zijn gevoeliger voor letsels. Tonische spieren (spieren die constant onder hoge spanning staan m.a.w. houdingsspieren zoals de buik- en rugspieren) zijn eveneens gevoeliger evenals de spieren die zwaar zullen worden belast. Een laatste gevoelige spiergroep zijn de adductoren van het bovenbeen (spieren aan de binnenkant van de dij).

REKOEFENINGEN SPECIFIEK VOOR DE VOETBALSPORT

Niet alleen dient er gestretcht te worden tijdens de opwarming voor een training of wedstrijd, ook na een training of wedstrijd dient er gestretcht! Best loop je eerst enkele minuten uit vooraleer te stretchen. Bij voetbal zijn het natuurlijk voornamelijk de beenspieren die moeten gestretcht worden. Voornamelijk quadriceps, hamstrings, kuiten en adductoren verdienen bij voetballers extra aandacht. Ook de romp- hals- en bilspieren mogen natuurlijk niet worden vergeten!

Enkele stretchingoefeningen:

1. kuitspieren

Voorwaartse spreidstand, handen tegen muur, boom, afsluiting… . De achterste voet staat ongeveer 1 meter van de steun. Langzaam rekken terwijl de hiel op de grond blijft en de voet recht vooruit wijst. De m. soleus kan extra gerekt worden door het achterste been lichtjes te buigen

2. quadriceps

a. Breng de rechterhiel langzaam naar het zitvlak. Zorg dat het bovenbeen evenwijdig blijft met het bovenbeen van het steunbeen.

b. In zit op hielen. Tracht hierbij het bekken naar achter te kantelen. Steun met de handen achter de hielen.

3. heup- lendenspier

a. Voorwaartse uitvalsstand met de handen aan de doelpaal. De heup naar voor en naar beneden laten zakken (door voorste been buigen). Romp recht houden!

b. Kniestand, rechterbeen gestrekt voorwaarts. Langzaam rechterbeen naar voor laten glijden terwijl met de handen op de bal of scheenbeen wordt gesteund. Romp zo recht mogelijk houden! (hierbij worden ook hamstrings gestretcht)

4. hamstrings

Kniestand; 1 been gestrekt voorwaarts; langzaam vooroverbuigen; handen in steun naast gestrekt been.

5. adductoren

a. In zit, voetzolen tegen elkaar. Breng langzaam de knieën uit elkaar door eventueel met de handen of ellebogen te drukken aan de binnenzijde van de knieën.

b. hordenzit; romp voorwaarts buigen terwijl rechterhand naar rechtervoet gebracht wordt.

6. rugspieren

In ruglig; trek de knie naar de borst en hef het hoofd.

7. bilspieren

a. In zit, linkerbeen gestrekt voorwaarts, rechtervoet aan buitenzijde van linkerknie. Druk de rechterknie naar de linker schouder.

b. In zit, rechterbeen gestrekt, linker been gebogen met voet ter hoogte van buitenzijde rechter been. Met linkerhand de linkerknie tegen rechterschouder duwen en tegelijkertijd met rechterhand linker hiel opwaarts brengen zodat linker onderbeen horizontaal is. Eventueel voet naar u toe trekken (nog meer rekking).

8. zijkant romp

In stand naast doelpaal. Neem paal vast met gestrekte arm boven hoofd. Langzaam romp zijwaarts laten doorhangen.

Spelvormen met de bal

Om de speler te laten wennen aan het veld en het balcontact, moet voor de wedstrijd een aantal vormen met bal worden uitgevoerd. Denk hierbij aan rondo-oefeningen, passen over korte en lange afstand en positiespelvormen waarbij het hele team wordt betrokken.

Core stability

Vanwege de krachten die tijdens het voetballen ontstaan rondom de wervelkolom en het bekken, is het belangrijk dat de spieren in de regio deze krachten aankunnen om blessures aan enkels, rug, hamstrings en liezen te voorkomen. Deze spieren moeten getraind worden met een aantal standaard oefeningen die 2x per week herhaald moeten worden. Het is van groot belang dat de oefeningen correct worden uitgevoerd om blessures te voorkomen. Op de website van de FIFA staan hiervoor geschikte oefeningen (www.fifa.com; zoekopdracht; ‘the 11+’).

Cooling-down

De cooling-down is het omgekeerde van de warmingup: na afloop van de inspanning moet het lichaam naar rustniveau worden gebracht. Door niet acuut te stoppen maar de inspanning geleidelijk af te bouwen, zorgt de sporter voor een verlaging van de hartslag en een goede afvoer van de afvalstoffen uit de spieren, zodat de spieren sneller en beter herstellen. Om dit te bereiken dient de cooling-down minimaal 10 minuten te duren.

Belang en nut van Cooling –down

Afkoelen is even belangrijk als opwarmen: na het sporten moet het lichaam geleidelijk kunnen terugkeren naar de oorspronkelijke toestand van rust. Bij een zware inspanning stijgt immers niet alleen de hartfrequentie maar ook het melkzuurgehalte in het bloed (bij inspanningen boven de anaërobe drempel). Wanneer we nu kijken wat er gebeurt met het melkzuurgehalte in het bloed tijdens de recuperatie na inspanning zien we dat dit fel verschilt naargelang het type van recuperatie.

In figuur 1 zien we in welke mate de melkzuurconcentratie daalt tijdens de verschillende manieren van recupereren na een maximale inspanningsproef op de fiets:

• blijven fietsen aan 65 % van de maximale zuurstofopname • passieve recuperatie (platte rust) • blijven fietsen aan 35 % van de maximale zuurstofopname

Duidelijk is dat de melkzuurconcentratie sneller daalt bij actief recupereren aan 35% van de maximale zuurstofopname dan bij passief recupereren. Recupereren aan 65% van de maximale zuurstofopname is actief recupereren aan een te hoge intensiteit vermits het melkzuurgehalte minder snel daalt dan bij passief recupereren. Ook voor de spieren is een actieve recuperatie aan te raden. Plots stoppen na een zware inspanning kan spierklachten veroorzaken. Je moet dus zeker eindigen met enkele rekoefeningen om de spiervezels weer op hun normale lengte te brengen.

Hoe best recupereren na inspanning?

Een actieve recuperatie na een zware inspanning is steeds aan te raden. Na een wedstrijd fiets, loop of zwem je dus best nog wat uit (een 20-tal minuten) aan een rustig tempo. Niet alleen zal bij actieve recuperatie het melkzuurgehalte in het bloed sneller dalen dan bij passieve recuperatie, maar na een zware inspanning (wedstrijd met spurt op het einde b.v. mag de inspanning best ook niet onmiddellijk gestopt worden om geen te felle bloeddrukval te krijgen bij het onderbreken van de inspanning. Dit zou tot duizeligheid of een syncope (flauwvallen) kunnen leiden.

Alle oefeningen die zorgen voor een optimaal herstel na de sportinspanning kunnen dienen voor de afkoeling:

• losjes uitlopen of rustig joggen; • losmaakoefeningen, losschudden van armen en benen; • rekkingoefeningen van de meest gebruikte spiergroepen kunnen helpen om de

eventuele “verkortingen” (bruggetjes tussen verschillende spiervezels die niet verbroken zijn) terug op lengte te brengen. Deze stretchingoefeningen gebeuren best na het uitlopen of fietsen of zwemmen.

De totale duur is ongeveer 10 minuten voor een matig zware inspanning. Als actieve recuperatie voor wedstrijden of trainingen waarin kort opeenvolgend zware inspanningen geleverd worden, is een cooling down van 20 minuten nodig.

Blessurebehandelplan Sporten is gezond voor zowel het lichaam als de geest. Aan de fysieke inspanning zit helaas soms ook een keerzijde: de kans op een blessure. In het vorige hoofdstuk is duidelijk geworden wat gedaan kan worden om een blessure te voorkomen, want voorkomen is per slot van rekening beter dan genezen. Toch is veldvoetbal een sport met relatief veel kans op een blessure. Ongeveer 28% van de sportblessures wordt veroorzaakt tijdens de beoefening van veldvoetbal. De meest voorkomende kwetsuren zijn been-, armen hoofdletsel. Bij het been gaat het meestal om een verzwikking of bandletsel van enkel en knie. Kneuzingen en spierverrekkingen komen ook relatief vaak voor. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op type blessures, hoe deze behandeld kunnen worden en wat je eventueel zelf kunt doen.

Algemene benadering

Eerste hulp verlenen bij een sportongeval of sportletsel is de onmiddellijke zorg toedienen in afwachting van gespecialiseerde hulpverlening. Naargelang van de ernst van het letsel kan het zijn dat je een hulpdienst (112) oproept of het slachtoffer zelf naar een arts laat gaan. Het is van bijzonder belang dat sportongevallen van bij het begin doelmatig verzorgd worden. Dit om de gevolgen van het sportletsel zo beperkt mogelijk te houden, de hersteltijd te verkorten en de schade op langere termijn te helpen beperken.

1. Veiligheid eerst!

In de eerste plaats moet je instaan voor de veiligheid van jezelf, van het slachtoffer en van de omstanders, zodat er niet meer slachtoffers vallen dan nodig. Ga door waar te nemen na wat er is gebeurd en wat de gevaren zijn voor jezelf, voor het slachtoffer en de omstanders. Zorg nadien voor de veiligheid. Bij sportongevallen moet je soms afwijken van de algemene regel om het slachtoffer te verzorgen op de plaats waar hij ligt (bv. de wedstrijd moet verder gaan, het slachtoffer ligt op het parcours).

2. Vaststellen van vitale functies

Bewustzijn, ademhaling en hartslag zijn de vitale functies die je onmiddellijk bij het slachtoffer moet nagaan. Indien nodig voer je de gepaste hulp onmiddellijk uit.

3. Verwittigen van gespecialiseerde hulp

Indien de toestand van het slachtoffer levensbedreigend is, dan moet je zo snel mogelijk overgaan tot de alarmering van de 112. Bij niet-levensbedreigende situaties zijn er verschillende mogelijkheden, afhankelijk van de ernst van de situatie: 112, een arts ter plaatse laten komen, het slachtoffer naar een arts of ziekenhuis brengen, het slachtoffer aanraden om naar een arts te gaan of de eerste hulp zelf afwerken. Vermeld bij de alarmering steeds:

• wat er is gebeurd en wat de gevaren zijn; • waar de hulpdiensten juist worden verwacht; • wie de slachtoffers zijn en in welke toestand ze zich bevinden.

4. Verdere eerste hulp en basisregels van eerste hulp

Verleen gepaste eerste hulp, afhankelijk van de toestand van het slachtoffer. Blijf de vitale functies controleren. Beoordeel mogelijke letsels. Sporters kunnen de ernst ervan zowel minimaliseren als overdrijven. Geef bij sportongevallen extra aandacht aan de situatie waarin het ongeval is gebeurd (bv. de weersomstandigheden). Geef je slachtoffer informatie over zijn toestand en de hulpverlening die je zal toedienen, geef hem zelfvertrouwen en moed, betrek hem actief bij de hulpverlening.

Toepassing ICE-regel

De letters van de ICE-regel staan voor de acties die je moet ondernemen: ICE Koel met water, ijs of cold-pack gedurende minimaal 10 minuten. Laat nooit water rechtstreeks op een wond komen en leg altijd een doek tussen huid en ijs of cold-pack. Ijs kan je vragen aan de bar. Het bevindt zich in de frigo aan de deur van de stock I Immobiliseren. Zorg dat het getroffen lichaamsdeel niet beweegt of wordt gebruikt om op te steunen. Het gekwetste lichaamsdeel mag in geen geval nog belast worden. Draag of ondersteun het slachtoffer als hij moet verplaatst worden; het gekwetste lichaamsdeel moet zoveel mogelijk onbeweeglijk gehouden worden. Leg een immobiliserend verband aan naargelang de mogelijkheden en de plaats van de kwetsuur. C Compressie. Geef druk op het getroffen lichaamsdeel om verdere zwelling tegen te gaan. Leg bij voorkeur een drukverband aan dat bestaat uit synthetische watten en een elastische (ideaal)zwachtel. E Elevatie. Leg het getroffen lichaamsdeel omhoog.Elevatie of hoogstand wil zeggen dat men het getroffen lidmaat ondersteunt zodat het hoger komt. Met hoogstand bedoelen we alleszins hoger dan horizontaal, liefst boven harthoogte. Het doel van de hoogstand is de bloedtoevoer in het getroffen lichaamsdeel te verminderen en de bloedafvoer te vermeerderen. Daardoor kan de zwelling gemakkelijker wegtrekken.

Aanleggen drukverband

Wanneer een kneuzing of verstuiking optreedt, is het voor het herstel van belang de zwelling zoveel mogelijk te voorkomen of te verminderen. Nadat de ICE-regel is toegepast, is het daarom belangrijk een drukverband aan te leggen. Dit is bijvoorbeeld mogelijk wanneer het gaat om een knie, pols of enkel Leg bij een kneuzing of verstuiking een drukverband aan met synthetische watten en een ideaalzwachtel. De watten moeten zowel aan de boven- als onderkant van het drukverband uitsteken. De gehele gekneusde zone moet bedekt zijn en de zwachtel moet niet te strak worden aangebracht. Dat laatste is te merken wanneer het gevoel in de tenen afneemt of wanneer ze kouder worden. Laat de sporter zijn tenen naar boven optrekken, zodat de enkel een hoek maakt van ongeveer 90 graden. Vraag tevens aan welke zijde het zeer doet. Doet de buitenzijde pijn, wikkel dan de ideaalzwachtel vanaf de buitenzijde over de voet heen en trek hem aan van de buiten- naar de binnenzijde.

Wat daarna? • Laat de sporter het koelen gedurende de eerste 48 uur thuis enkele malen per dag

herhalen. • Stuur de sporter naar de arts of spoedeisende hulpafdeling van het ziekenhuis bij

aanhoudende of erger wordende pijn, bij twijfel over een botbreuk of bij ernstig bandletsel.

• Volledig herstel van de blessure is de beste methode om herhaling te voorkomen. Revalidatie- of aangepaste trainingen bevorderen het herstel.

Wanneer iemand na een verdraaiing van de knie, zelfs na het herstel, blijft klagen over een knie die ‘op slot springt’, bestaat een grote kans op een beschadigde meniscus. Bent u niet zeker van wat er aan de hand is met de knie? Stuur de speler dan naar de huisarts. Een kneuzing die ook vaak voorkomt, is de kneuzing van een of beide teelballen nadat de bal in het kruis is geschoten. U kunt de speler dan het best zelf in een zo aangenaam mogelijk houding nemen. U kunt ook koelen met koud water, wat de pijn dempt. Bloedverlies in de urine, direct of na enige uren optredend, betekent een directe verwijzing naar de huisarts.

Blaren

Wat?

Een blaar is een huidletsel. Het is een ophoping van vocht (plasma) tussen de opperhuid en de lederhuid waardoor we een blaas op de huid zien. Een branderige rode huid is het eerste voorteken. Blaren ontstaan bij sportbeoefening meestal door langdurige of hevige wrijving van de huid. In de sport zal je dus bij wandelaars of lange afstandlopers heel wat blaren op de voeten te behandelen krijgen. In het voetbal worden de meeste blaren veroorzaakt door druk of wrijving. Dit is meestal geen ernstige blessure met vergaande gevolgen, maar kan toch knap lastig en pijnlijk zijn. Hieronder wordt daarom ingegaan op de oorzaken en behandeling ervan. Een blaar kan ontstaan door:

• Verbranding • Bevriezing • Voortdurende druk of wrijving

Eerste hulp bij een blaar

Het doel van de eerste hulp bij een blaar is 3-voudig • Beperken van het infectierisico • Verminderen van pijn en ongemak • Versnellen van het genezingsproces.

Gesloten blaar

• Gewoon zo laten of afplakken met een tweedehuidpleister wanneer ze niet hindert om onnodig gevaar op infectie te voorkomen.

• Wanneer ze wel hindert bij het sporten, handelen als volgt: ontsmet de blaar met een niet prikkelend, niet of slechts licht kleurend ontsmettingsmiddel en laat de huid gedurende een 15-tal seconden drogen (niet blazen).

• Ontsmet de blaar • Prik met een ontsmette of steriele naald in de basis van de blaar op verschillende

plaatsen; houd hierbij de naald evenwijdig met de huid. • Prik open • Duw met een steriel kompres het vocht uit de blaar. • Ontsmet opnieuw met een ontsmettingsmiddel. • Leg een steriel, drukkend verband aan of dek af met een tweedehuidpleister.

Open blaar

• Ontsmet • Ontsmet de wonde en de omgeving van de blaar. • Knip de loshangende huiddeeltjes weg met een steriele schaar. • Ontsmet de wonde met een ontsmettingsmiddel. • Dek af met een steriel verband. • Knip de huiddeeltjes weg

(Herhaling) voorkomen!

• Sokken zonder naden en gestopte gaten voorkomen blaren; • Blaren worden vaak veroorzaakt door niet goed passende schoenen.

Bloedneus

Wat?

Een bloedneus kan ontstaan bij een val of als gevolg van een harde aanraking met een knie of elleboog. In ernstigere gevallen is het mogelijk dat de neusbotjes breken of dat een bloeduitstorting ontstaat in het neustussenschot. Bij een afwijkende stand van de neus of na een krakend geluid bij de botsing is een neusbreuk waarschijnlijk.

Wat te doen?

• Laat het slachtoffer zitten met het hoofd iets voorover (schrijfhouding); • Laat hem de neus één keer snuiten; • Knijp de neusvleugels op het neustussenschot (onder het harde gedeelte van de neus)

dicht; • Doe dit 10 minuten lang; • Gebruik witte watten, steriele gaasjes of een schone handdoek om het bloed op te

vangen; • Raadpleeg een arts wanneer de bloeding na 10 minuten nog niet is gestelpt of een

neusbreukwordt vermoed.

Schaafwonde

Wat?

Een schaafwonde is een oppervlakkige wonde waarbij enkel de bovenste huidlaag is afgeschaafd. Bij schaafwonden en open wonden bestaat, ongeacht de groot-te en diepte, steeds gevaar voor infectie. Was daarom moet je handen voor de wondverzorging, en maak correct gebruik van goede ontsmettingsmiddelen en steriel materiaal. Draag als hulpverlener zo mogelijk wegwerphandschoenen als je een slachtoffer hebt dat bloedt.

Waarnemen:

Puntvormige bloedingen, veel pijn, vaak bevuild.

Eerste hulp:

Reinig de wonde (en omgeving) met water, zeep en een proper washandje. Droog de wonde voorzichtig af. Ontsmet de wonde met een ontsmettingsmiddel dat niet prikt en dat niet of slechts lichtjes kleurt. Giet ontsmettingsmiddel op een steriel kompres en wrijf weg van het centrum van de wonde. Gebruik elk kompres slechts éénmaal. Laat de ontsmettingsstof drogen (niet blazen). Dek de wonde indien nodig af. Ernstige schaafwonden moeten worden doorverwezen naar de arts.

Snijwonden

Wat te doen?

Wat moet u doen met een snijwonde: onmiddellijk naar een arts hollen voor een hechting of rustig blijven en de wonde zelf verzorgen? Alles hangt af van de ernst van de wonde en de omstandigheden waarin ze veroorzaakt wordt. Bij snijwonden is er doorgaans geen weefsel weggerukt en zijn de randen glad. Dit onderscheidt snijwonden van schaafwonden. Als de wonde niet ernstig en niet diep is, kan men ze eventueel zelf verzorgen. Als men echter ook maar enigszins twijfelt, wendt men zich best tot een arts. Een diepe of grote snijwonde laat men best altijd door een arts verzorgen omdat hierbij vaak hechtingen nodig zijn. Een grote wonde die niet goed verzorgd wordt, kan nadien een lelijk litteken nalaten. Als de wonde ernstig bloedt, gaat u eveneens best naar de arts. De plaats van de wonde is eveneens belangrijk. Wonden in het aangezicht kunnen spectaculair bloeden, maar doorgaans is dit niet gevaarlijk. Omwille van de kans op littekens gaat men echter met een wonde in het aangezicht best naar een arts. Een snijwonde van een mes is doorgaans niet erg vervuild en kan gewoonlijk ook zeer goed gereinigd worden. Kleine snijwonden kan men dus gemakkelijk zelf verzorgen. In diepe snijwonden die door glas veroorzaakt worden, blijven ondanks goed spoelen vaak kleine glasschilfertjes achter. Deze kunnen nadien tot ontstekingen leiden. Diepe glaswonden worden daarom best radiografisch gecontroleerd op achterblijvende glasscherven. Wacht niet om naar een arts te gaan. Eens de wonde zich gesloten heeft, is het gewoonlijk te laat om nog in te grijpen. Doorgaans laat men een gesloten wonde immers ongemoeid. Als een wonde die men zelf verzorgd heeft tijdens de volgende dagen rood wordt, opzwelt en pijnlijk en warm aanvoelt, is ze ontstoken. In dit geval moet u steeds een arts raadplegen. Hoe verzorgen? Het belangrijkste is dat de wonde zuiver is. Alle verontreinigende stoffen moeten steeds verwijderd worden vooraleer een wonde gesloten wordt. Laat de wonde goed bloeden. Houd ze ondertussen onder de kraan en spoel ze goed uit. Eventueel kunt u de wonde en de huid er rond nog ontsmetten, b.v. met Isobetadine® of H.A.C.®

Hoe sluiten?

Een zuivere wonde kan op meerdere wijzen gesloten worden zonder dat ze met naald en draad of haakjes gehecht moet worden. Sommige snijwonden blijven dichtkleven nadat ze even dichtgedrukt worden. Dit heeft voordelen voor de genezing. Hoe kleiner namelijk de bloedklonter in de wonde, hoe sneller ze kan helen. Door de wonde dicht te drukken, kleven de beide wondranden tegen elkaar aan en vormt er zich slechts een minimale bloedklonter. Voor een kleine snijwonde kan deze aanpak al volstaan. Let wel op dat u de wonde nadien niet opnieuw openscheurt. Doorgaans sluit ze daarna niet meer zo goed en vormt zich een grotere bloedklonter. U kunt de wonde beschermen met een kleine pleister, maar wacht tot de wonde goed gesloten en droog is. Als men er onmiddellijk een pleister op tracht te kleven, komt de wonde namelijk vaak terug open. Gebruik een smalle pleister zodat de wonde goed verlucht wordt en de huid onder het wondkussentje niet vochtig wordt en opzwelt. In dat laatste geval komen de wondranden vaak gemakkelijk opnieuw los. Als deze aanpak lukt, is een kleine wonde vaak na enkele dagen reeds genezen. Als de wondranden de neiging hebben om zich open te sperren, moet men anders te werk gaan. Met een zwaluwstaart kunnen de wondranden vrij eenvoudig tegen elkaar gedrukt worden. Knip daartoe het wondkussentje aan beide zijden

van een wondpleister voor één derde weg. (fig. l). Doordat de pleister in het midden tot een dun bundeltje opgerold wordt, is de wonde niet afgedekt. Eventueel wondvocht kan daardoor gemakkelijk wegvloeien. Men kan ook smalle wondpleisters gebruiken, zoals b.v. Leukostrip®, Steri-strip®, enz., die specifiek bedoeld zijn voor het sluiten van wonden. Laat tussen de strips voldoende ruimte zodat eventueel wondvocht ongehinderd kan wegvloeien. Deze strips zijn dun en laten een goede verluchting van de huid toe. Ze passen zich ook zeer gemakkelijk aan de lichaamsvormen aan en hinderen niet bij bewegingen. Het gevolg is dat ze nauwelijks enige huidirritatie veroorzaken.

Fig. 1: voorbereiding van een pleister tot een ‘zwaluwstaart’.

Fig. 2: aanbrengen van de zwaluwstaart. Kleef de pleister aan één zijde van de wonde vast. Draai het andere uiteinde van de pleister volledig rond. Trek lichtjes aan dit uiteinde zodat de wonde gesloten wordt, alvorens u het vastkleeft.

Wanneer moet ik naar de arts?

In de volgende gevallen doet u er goed aan niet te wachten en contacteert u best onmiddellijk een arts.

• Een wonde waar het bloed uit spuit of die fel blijft bloeden, zelfs nadat u ze gedurende 10 minuten stevig dichtgedrukt hebt.

• Een diepe snede of een diepe puntige wonde, bv. van een nagel,zeker wanneer deze zich aan de handen of de voeten bevindt.

• Elke bijtwonde, zowel van dierlijke als van menselijke oorsprong. • Wonden met rode randen die op een ontsteking wijzen en wonden waaruit etter komt. • Grote, vuile schaafwonden met verhakkelde, ruwe wondranden. • Wonden met loshangende huidflappen die niet met steriele huidstrips gedicht kunnen

worden. • Zeer grote wonden. • Wonden waaruit het vuil niet weggewassen kan worden, zelfs niet met water en zeep. • Wonden met vishaken (laat de vishaak liefst zitten en tracht hem niet zelf te

verwijderen). • Wonden van waaruit zich rode striemen ontwikkelen. • Wanneer de streek rond de wonde gevoelloos lijkt te worden of • wanneer er een verdoofd gevoel lijkt te ontstaan. • Wanneer er koorts ontstaat enige tijd nadat de wonde veroorzaakt werd. • Wanneer de wonde de bewegingsvrijheid begint te hinderen.

Bewusteloosheid

Wat?

Een bewustzijnsstoornis duidt altijd op een gestoorde werking van de hersenen en is een duidelijk signaal dat er iets ernstigs aan de hand is. Bewustzijnsstoornissen kunnen ontstaan door een val of slag/stoot tegen het hoofd, maar ook door een epilepsieaanval (vallende ziekte) of een ‘hypo’ bij sporters met suikerziekte. Bewustzijnsstoornissen kunnen worden ingedeeld in drie stadia:

• slachtoffer vertoont verward, suf of soms ook agressief gedrag en reageert wel op aanspreken en pijnprikkels (= verminderd bewustzijn)

• Slachtoffer reageert niet op aanspreken maar wel op pijnprikkels (= bewusteloos) • Slachtoffer reageert niet op aanspreken en niet op pijnprikkels en heeft tevens wijde

oogpupillen (= diep bewusteloos)

Eerste hulp

• Laat het slachtoffer zitten of liggen • Maak knellende kleding los • Praat met het slachtoffer en laat hem niet alleen. De situatie kan zeer snel

verslechteren. • Laat, bij een diepe bewusteloosheid van het slachtoffer, iemand met kennis van EHBO

en/of reanimatie de bloedcirculatie en de ademhaling controleren en indien nodig het slachtoffer reanimeren.

• Leg een bewusteloos slachtoffer in de stabiele zijligging met de mond schuin naar de grond gekeerd. Zo voorkom je dat het slachtoffer stikt in zijn eigen tong of braaksel.

• Dek het slachtoffer af met een deken of kleding om onderkoeling te voorkomen. • Laat iemand anders zo snel mogelijk deskundige hulp halen!

Opgelet! Bij een rochelende, snurkende of piepende ademhaling wordt de ademweg belemmerd door braaksel, bloed enz. Als gevolg van een bewusteloosheid kan het gebeuren dat de tong zich zodanig ontspant dat deze naar achteren zakt en de keelholte afsluit. Hierdoor kan het slachtoffer niet ademen. Maak de ademweg vrij door:

• de persoon in stabiele zijligging te leggen • met een gaasje of schone doek de mondholte te reinigen en/of de punt van de tong naar

voren terug te halen

Flauwte (syncope)

Wat?

Flauwte is een kortstondig, plots bewustzijnsverlies als gevolg van een zuurstoftekort in de hersenen. Flauwte wordt vaak veroorzaakt door: emoties (angst, het zien van bloed…), pijn, plots rechtkomen na een tijdje te hebben neergelegen, lang rechtopstaan, plots stoppen met zware lichamelijke inspanning of lang in een warmwaterbad liggen.

Waarnemen:

Het slachtoffer voelt zich zwak en onwel. Het ziet zwarte vlekken voor de ogen. Het wordt plots bleek, begint te zweten en valt neer. Het voelt koud aan.

Eerste hulp:

Leg het slachtoffer op de rug. Controleer de vitale functies en zorg voor vrije ademhalingswegen. Breng de benen iets hoger dan de rest van het lichaam. Maak knellende kleding los en leg eventueel koude kompressen, een vochtig washandje of doek op het voorhoofd en/of in de nek. Laat het slachtoffer nadat hij is bijgekomen nog een tiental minuten liggen en laat hem dan geleidelijk rechtop zitten wanneer hij bijkomt.

Hersenschudding

Wat?

Een hersenschudding kan ontstaan door een val op het hoofd of door een flinke slag/stoot tegen het hoofd.

Waarneming

Verschijnselen die op een hersenschudding kunnen duiden zijn:

• sufheid • hoofdpijn • duizeligheid • geheugenverlies • (kortdurende) bewusteloosheid • misselijkheid/braken

EHBO

• laat het slachtoffer rustig zitten of liggen tot de duizelingen verdwijnen. • als het slachtoffer bewusteloos is, reageert hij niet op aanspreken. Zie EHBSO bij

bewusteloosheid. • het slachtoffer mag de wedstrijd of training absoluut NIET voortzetten. • Blijft de hoofdpijn bestaan of treden er andere verschijnselen op schakel dan zo snel

mogelijk een arts in. • Afhankelijk van de ernst van de hersenschudding mag het slachtoffer enige tijd niet

meedoen met wedstrijden en trainingen. Het slachtoffer dient alvorens hij weer begint te sporten eerst contact op te nemen met een arts.

Kneuzingen of verstuikingen

Wat?

Een kneuzing kan ontstaan als gevolg van een harde aanraking met bijvoorbeeld een bal, stick of ander sportmateriaal. Als een gewricht (bijvoorbeeld een enkel of knie) omzwikt, kunnen het kapsel en de banden rondom het gewricht uitrekken of zelfs scheuren. Dan is sprake van een verstuiking of verzwikking. Een kneuzing of verstuiking gaat (vaak) gepaard met:

• Zwelling; • (blauwe) Verkleuring; • Pijn; • Onvermogen het getroffen lichaamsdeel te gebruiken.

Wat te doen?

• Pas de ICE-regel toe

Wanneer?

Bij kneuzing, verstuiking of spierscheuring. Het is als trainer/EHBO’er niet altijd te achterhalen wat er precies aan de hand is. Kneuzing, verstuiking en spierscheuring hebben ongeveer dezelfde verschijnselen:

• Pijn • Zwelling • Verkleuring (blauw)

Waarom?

U past de ICE-regel toe om verdere schade aan het aangedane lichaamsdeel te voorkomen en zwelling te verminderen. Zo zal de blessure sneller genezen.

Belangrijk!

Ribben kunnen ook gekneusd raken. Het is mogelijk dat dit gepaard gaat met ademhalings-problemen.


• Stabiele en stevige schoenen verkleinen de kans op enkel- of knieletsel; • Tapen van gewrichten of het dragen van een brace kunnen blessures voorkomen. Bij

tapen worden zodanig stroken tape aangelegd, dat de gewrichtsbanden extra steun krijgen. Tapen is vrij kostbaar bij langdurig gebruik. Een brace heeft hetzelfde effect als een goed aangelegd

• tapeverband; • Volledig herstel is de beste methode om herhaling van een blessure te voorkomen.

Revalidatie- en aangepaste trainingen bevorderen het herstel. Begin dus niet te vroeg met sporten!

13

Spierverrekking

Wat?

Een spierverrekking is een spierkwetsuur waarbij de spiervezels uitgerekt worden. Deze kan ontstaan wanneer de bewegingsmogelijkheden van de spier overschreden worden. Er is hierbij geen scheur in deze spiervezels ontstaan. In sportongevallen krijg je zeer veel te maken met een verrekking aan de schouderspieren, de dijbeenspieren (vooral achterzijde) en de kuiten.

Waarneming

• Er ontstaat een plotse pijn tijdens een inspanning. Deze pijn kan niet precies

gelokaliseerd worden maar wordt ervaren over de hele lengte van de spier. • Er is geen zwelling en geen bloeduitstorting aanwezig. • De pijn verergert bij actieve samentrekking van de spier, evenals bij aanspannen van de

spier tegen weerstand. • Er is geen bewegingsbeperking of krachtverlies. • Lichte beweging is mogelijk maar pijnlijk.

Eerste hulp

• ICE-regel • Raadpleeg een arts indien na 2 à 3 dagen geen verbetering optreedt. • Raadpleeg onmiddellijk een arts wanneer gevoelsstoornissen of bewegingsbeperkingen

ter hoogte van de tenen of de vingers optreden

Spierscheur

Wat?

Is een gehele of gedeeltelijke onderbreking van de spiervezels. Het gaat gepaard met een plotse, vlijmscherpe pijn. Een spierscheur ontstaat bij een plotse bruuske beweging of door overbelasting. Een goede sportbegeleiding (opwarming, houdingscontrole, …) verkleint de kans op dit letsel.

Waarnemen:

Plotse, zeer hevige pijn (zweepslag); gebruik van de spier is moeilijk en verhoogt de pijn; bij een volledige scheur kan je op de plaats van de scheur een inkeping of holte zien; inwendige zwelling, bloeding.

Eerste hulp:

De ICE-regel toepassen, doorverwijzen naar een arts.

Peesscheur

Wat?

Is een hele of gedeeltelijke onderbreking van de structuur waarmee de spier aan de botten gehecht is.

Waarnemen:

plotse, maar minder hevige pijn dan bij een spierscheur; de bruikbaarheid van de spier die met de getroffen pees verbonden is, is verminderd of zelfs volledig uitgevallen; soms zie je een onderbreking of oneffenheid op de plaats van de scheur.

Eerste hulp:

De ICE-regel toepassen, doorverwijzen naar de arts

Botbreuk

Wat?

Een botbreuk is een onderbreking van een bot. Dit gebeurt meestal alleen als er grote krachten op het bot inwerken. Meestal is er ook schade aan de omliggende weefsels. Het is daarom van belang altijd te wachten op professionele hulp. Deze verschijnselen kunnen duiden op een breuk of ontwrichting:

• Pijn/Drukpijn; • Onvermogen het getroffen lichaamsdeel te gebruiken; • Zwelling; • Soms een abnormale stand, abnormale beweeglijkheid of uitwendige wond.

Wat te doen?

Bestaat het vermoeden dat er sprake is van een breuk? Dan moet het slachtoffer meteen stoppen met sporten en is deskundige hulp vanuit de eerste hulp nodig. Laat het slachtoffer niets eten of drinken, want dat is ongewenst als er onverhoopt een operatie en dus narcose nodig is. Bij een breuk van een arm kunt u eventueel zelf de speler naar de huisartsenpost of eerste hulp brengen. Gaat het om een botbreuk van een been? Laat het slachtoffer dan liggen en bel een ambulance. Dek de speler af met een jas of deken. Denk er ook aan voorzichtig iets onder de speler te leggen, anders kan hij afkoelen vanwege een koude ondergrond. 1

Ontwrichting

Wat?

Bij een ontwrichting worden twee botuiteinden die samenkomen in een gewricht, ten opzichte van elkaar verschoven. Hierdoor wordt het gewrichtskapsel beschadigd en de gewrichtsbanden gescheurd, en vertoont het gewricht een vervormde, dwangmatige stand.

Waarnemen:

Pijn, zwelling, bloeding, verminderde bruikbaarheid van het getroffen lidmaat, abnormale stand van het gewricht.

Eerste hulp:

Idem botbreuk. Trek nooit een ontwrichting terug in haar plooi, maar laat dit over aan gespecialiseerde hulp.

Kramp

Wat?

Het is een plotse, onwillekeurige samentrekking van alle spiervezels van een spier, meestal tijdens of na intensieve sportbeoefening. Spierkramp ontstaat doordat de zenuwen die de spieren doen samentrekken, verkeerd reageren en te veel signalen doorsturen om samen te trekken. Soms verschijnt spierkramp zonder aanwijsbare oorzaken maar meestal zijn er voorbeschikkende factoren aanwezig. Kramp komt veel voor. Het duidt op oververmoeidheid van de spier die het teveel aan afvalstoffen niet voldoende kan afvoeren. Het komt vaak voor in de kuitspier.

MOGELIJKE OORZAKEN ZIJN:

• een verstoorde bloedtoevoer met als gevolg een zuurstoftekort in de spier zoals bijvoorbeeld bij het dragen van te strakke kousen of een schoenveter om de kousen op te houden;

• een laag glucosegehalte; • vochtverlies (overvloedig zweten), wat kan leiden tot een verstoorde elektrolytenbalans; • overbelasting (uitputting) door b.v. een slechte conditionele voorbereiding; • vermoeidheid;

Wat te doen?

• Laat de persoon ontspannend zitten of liggen; • Probeer de verkramping eruit te krijgen door de getroffen spier losjes te schudden; • Als schudden niet helpt bij kramp in de kuitspier,strekt dan het been en rek de tenen op.

Laat vervolgens even los. Herhaal deze handeling als het nodig is; • Als de kramp op deze manier niet verdwijnt, kan iemand voorzichtig de kuitspier rekken

door de tenen van het slachtoffer richting het gezicht drukken.

Belangrijk!

Bij kramp trekken bepaalde spieren zich voortdurend samen. Dit is te verhelpen door de spier die tegengesteld werkt aan de verkrampte spier te activeren. Hoe dat gaat?

• Bij kramp onder de voet en in de kuit betekent dit, dat de tenen zoveel mogelijk richting scheenbeen moeten worden gebracht met een gestrekte knie;

• Bij kramp aan de achterkant van het bovenbeen betekent dit, dat het been moet worden gestrekt en de romp (neus) zoveel mogelijk richting het gestrekte been moet worden gebracht;

• Bij kramp aan de voorzijde van het bovenbeen betekent dit, dat de knie moet worden gebogen.


• Een goede warming-up, inclusief rekoefeningen, verkleint de kans op kramp; • Voldoende drinken bij hoge temperaturen; • Volg een goede trainingsopbouw en bouw voldoende herstelmomenten in; • Wanneer een sporter erg vaak last heeft van kramp in de kuiten, verwijs hem dan naar

een specialist voor advies. Denk aan een arts, fysiotherapeut of orthopeed. Soms levert het verhogen van de hak van de voet al een dusdanige verandering in de stand van de voet op, dat de kuit minder zwaar wordt belast.

Steken in de zij

Wat?

Bij forse en langdurende inspanningen kan een sporter steken in de zij voelen. Meestal zit de pijn links onder de ribbenboog (ter hoogte van maag/milt) of rechts in de leverstreek. Het vermoeden bestaat dat de steken worden veroorzaakt door een prikkeling van het middenrif (dat wordt gebruikt bij de ademhaling) of door kramp in het deel van de dikke darm dat zich in de bovenbuik bevindt. Steken in de zij zijn niet gevaarlijk, alleen onplezierig.

Wat te doen?

• Laat de persoon rustiger sporten en goed doorademen; • Als dat niet helpt, laat de persoon dan even stoppen met sporten en adviseer hem zich

lang te maken (het hele lichaam uitrekken); • Laat de persoon eventueel op de rug liggen.


• Gebruik geen zware maaltijden vlak voor het sporten; • Doe een goede warming-up waarbij de snelheid en intensiteit van de inspanning

geleidelijk worden opgevoerd.

Letsels aan de tanden

Wat?

Bij een botsing of val gebeurt het wel eens dat tanden worden losgeslagen. Ook door een slag van een stick worden tanden uitgeslagen of beschadigd. Een tandletsel geneest zelden spontaan, een behandeling door een tandarts is noodzakelijk. Mits snel ingrijpen kan in vele gevallen de tand gered worden.

Eerste hulp bij letsels aan de tanden

Het slachtoffer heeft 1 of meerdere tanden die loszitten of uitgeslagen zijn. Bloed loopt uit de mond van het slachtoffer. Meestal staan de lippen gezwollen. Stelp de bloeding en beperk de zwelling door een kompres (of handdoek, zakdoek) met koud water op de mond of de wonde te houden. Tanden die nog gedeeltelijk vasthangen moeten zo weinig mogelijk bewogen worden zodat ze niet volledig loskomen. Enkel een tand die zo loshangt dat hij er bijna uitvalt, mag men zachtjes terugduwen. Een slachtoffer met uitgeslagen tanden moet zo snel mogelijk (binnen de 30 minuten) naar de tandarts gebracht worden. De tand moet worden bewaard, liefst in het speeksel van het lachtoffer. Dit gebeurt bij voorkeur in de mond (onder de tong of in de wangplooi) maar het kan ook in een met speeksel bevochtigde zakdoek of folie. Er bestaat immers nog een kans dat de tand weer ingroeit, wanneer hij zeer snel en vakkundig teruggezet kan worden. Leg de tand zeker niet in een doosje want als hij uitdroogt, is hij verloren. Raadpleeg steeds een tandarts.

Oogletsels

Wat?

In de sport kunnen nogal wat letsels aan de ogen ontstaan door

- een slag of stoot van een mede- of tegenspeler, - door contact met een bal, - door een slag van een racket, stick of baseballbat.

Dikwijls ontstaat het oogletsel doordat de sporter een bril draagt. Aan te raden is het om een speciale sportbril te dragen. Ook het dragen van een veiligheidsbril (zoals bij squash) zou oogletsels kunnen voorkomen. Voorbeelden van oogletsels zijn een blauw oog, netvliesloslating en hoornvliesbeschadiging. Ook langdurig contact van de ogen met ultraviolet licht kan leiden tot oogletsels: zonneblindheid of sneeuwblindheid. Een vuiltje in het oog is geen oogletsel maar kan wel hinderlijk zijn.

Eerste hulp bij alle oogletsels

Wonden in of rond het oog zijn steeds ernstig. Indien de wonde rond het oog bloedt, stelp de bloeding door voorzichtig met steriel materiaal op de wonde te duwen. Breng een niet-drukkend, steriel oogverband aan om:

- de ogen af te schermen van het licht; - oogbewegingen te vermijden.

Kalmeer het slachtoffer en vraag om zo weinig mogelijk oogbewegingen te maken met het niet-gewonde oog. Best dekt men beide ogen af of houdt men het gezonde oog zo veel mogelijk gesloten. Raadpleeg een oogarts. Bij elk oogletsel dat een verandering in het zicht geeft (vlekken zien, niet duidelijk zien...) moet een oogarts geraadpleegd worden. Indien je het slachtoffer zelf naar een arts of ziekenhuis zou brengen: begeleid het slachtoffer goed door te zeggen wat je gaat doen, waar je gaat, welke hindernissen er gaan komen... Zo zal hij zich minder angstig voelen.

Enkele specifieke oogletsels

NETVLIESLOSLATING

Na een harde klap op het oog heeft het slachtoffer pijn en gezichtsveldvermindering (alsof er een gordijn hangt voor één oog). Zie eerste hulp bij oogletsels. Vervoer het slachtoffer niet zelf en vraag een arts ter plaatse.

HOORNVLIESBESCHADIGING

Het slachtoffer heeft het gevoel dat er een vuiltje in het oog zit. Na onderzoek wordt er niets aangetroffen op het oog. Er kan dan sprake zijn van een beschadiging van het Het slachtoffer heeft meestal veel traanafscheiding, last van fel licht en pijn. Zie eerste hulp bij oogletsels. Steeds een oogarts raadplegen.

BLAUW OOG

Door een vuistslag, een stoot met de elleboog of een contact met een kleine, harde bal of stick op de oogkas, kan deze beschadigd worden. Als dit beperkt blijft tot een bloeding in het ooglid en rondom het oog, spreekt men van een ‘blauw oog’. Het ooglid is gezwollen en kan bijna niet geopend worden. Leg een koud kompres op het oog, niet drukken.

VUILTJE IN HET OOG

Dit vuiltje is soms een klein insect of rondvliegend vreemd voorwerp (b.v. stof, zand...). Meestal ligt het voorwerp oppervlakkig onder het bovenste ooglid of op het hoornvlies. Het oog is pijnlijk, branderig en traant. Zorg dat het slachtoffer niet in het oog wrijft. Het vuiltje verwijderen met een steriel kompres of met een tip van een zuivere zakdoek, die met fysiologisch serum of zuiver water werd bevochtigd. Dek het oog af met een beschermend verband. Verwijs door naar een arts indien het verwijderen niet lukt of bij blijvende irritatie of tranen van het oog. Verschillende technieken voor het verwijderen van een vuiltje uit het oog zijn mogelijk:

TECHNIEK 1 Door te drukken op het traanzakje gaat het oog tranen en kan het vuiltje weggespoeld worden. TECHNIEK 2 Als het deeltje zich onder het bovenste ooglid bevindt, kan dit omhoog gehouden worden. Daarvoor grijpt men de rand van het ooglid vast tussen duim en wijsvinger en trekt het naar voor en boven. De patiënt kijkt hierbij naar beneden zodat het deeltje kan verwijderd worden. TECHNIEK 3 Als het deeltje zich in het onderste ooglid bevindt, dan kan men dit ooglid naar beneden trekken. De patiënt kijkt nu naar boven zodat het deeltje kan verwijderd worden.

Hoofdletsels

Wat?

Wanneer iemand na een slag of stoot op het hoofd het bewustzijn verliest, kunnen enkele eenvoudige maatregelen genomen worden in afwachting van de komst van een dokter of een ziekenwagen .

• Verwijder alle voorwerpen uit de mond die verstikking kunnen veroorzaken (zoals een kunstgebit, een beugel, voedsel, enz…)

• Bij een hoofdblessure is het veilig de speler absoluut niet te verplaatsen voor er deskundige hulp aanwezig is, gezien het risico op beschadiging van ruggenmerg bij wervelfracturen.

• Leg eventueel een deken of een jas over de bewusteloze om afkoeling te vermijden. • Geef een bewusteloze nooit te drinken. Geef of neem ook nooit een pijnstiller of een

ander geneesmiddel in geval van hersentrauma zonder voorafgaand medisch onderzoek.

• In afwachting van transport naar een ziekenhuis, kan men eventueel ijs leggen op de getroffen plaats om de zwelling te beperken.

• Indien het slachtoffer bloedt, kan men het bloeden proberen te stelpen door een verband of een propere doek lichtjes tegen de wonde te drukken. Indien men echter een diepe wonde vermoedt, is het beter geen druk uit te oefenen om de hersenen niet (verder) te beschadigen. Wanneer er een helder, strogeel vocht uit de oren vloeit (hersenvocht), leg dan eventueel een doekje over het oor, maar probeer zeker niet het vochtverlies tegen te houden.

Letsels aan de geslachtsdelen

Wat?

Trappen of slagen ter hoogte van de geslachtsdelen zijn altijd zeer pijnlijk. Meestal gaat het om voorbijgaande ongemakken maar er kunnen ook inwendige organen geraakt zijn. Voor de frequentere, minder ernstige letsels bestaan er een aantal middelen om de sporter snel weer op de been te krijgen.

Waarneming

Het slachtoffer valt meestal op de grond, de benen opgetrokken, de handen aan de geslachtsdelen. Het slachtoffer heeft zeer veel pijn. Er kan een bloeding en zwelling optreden.

Eerste hulp bij letsels aan de geslachtsdelen

Probeer het slachtoffer zoveel mogelijk te laten ontspannen om de pijnreflexen te onderbreken; stel hem gerust; laat het slachtoffer een paar keer diep en rustig ademen. Laat het slachtoffer die houding aannemen waarin hij het minst pijn ondervindt. In geval van zwelling: koelen. Andere mogelijkheid om de pijn te verzachten: met de atleet in ruglig en de benen opgetrokken, een lichte druk geven op de benen tot de knieën tegen de borst komen. Probeer dit niet te doen indien het slachtoffer dit niet wenst. Laat het slachtoffer urineren. Raadpleeg een arts bij blijvende pijn of bloedverlies bij het urineren.

Kort overzicht EHBO

Griep

• Enkel indien men volledig fit is, mag men spelen. Bij griep

heeft het lichaam geen afweerstoffen. Let op bij transpireren

omdat het lichaam mogelijk te snel warmte verliest.

Spierverrekking,

spierscheur en peesscheur • ICE-regel, arts raadplegen.

Hoofdletsel en

hersenschudding

• Hoofdletsel: voorwerpen uit mond verwijderen; speler niet

verplaatsen; afkoeling vermijden, bewusteloze nooit te drinken

geven.

• Hersenschudding: laten zitten tot duizeling over is, bij

blijvende hoofdpijn arts raadplegen, training of wedstrijd

NIET voortzetten

Problemen bewustzijn,

ademhaling en/of

bloedsomloop

• Bewusteloos: knellende kleding losmaken, praten, zonodig

reanimatie, stabiele zijlig, tegengaan afkoeling. Zo snel

mogelijk ambulance of deskundige hulp halen.

• Flauwvallen: op rug leggen, vitale functies controleren,

knellende kleding los, afkoeling vermijden, benen hoger,

vochtig doekje in nek of op voorhoofd

(open) Schaafwond

• Wassen (stromend water), voorzichtig droogmaken,

ontsmetten en zonodig steriel gaas dat op de hoeken is

afgeplakt aanbrengen.

Blaar

• Gesloten/zonder hinder: zo laten en tweedehuidspleister

• Gesloten/hinder: ontsmetten, vocht uitprikken, ontsmetten,

steriel drukkend verband

• Open: ontsmetten, losse huid wegknippen, ontsmetten, steriel

verband

Bloedneus

• Rustig rechtop zitten of staan (leeshouding), met vingers op

tussenschot neus 10 min. dichtknijpen. Door mond ademen.

Eventueel met koude doek (inkrimping bloedvaatjes).

Vuil in het oog

• Bovenlid over het onderlid trekken. Als dat niet helpt veegt

men naar binnen toe met een wattip (of de punt van een

schone zakdoek).

Oogwonden

• Niet-drukkend steriel oogverband aanbrengen.

Oogbewegingen vermijden. Afschermen van licht (bij bal op

oog pas stappen ondernemen indien na 10 min. de overlast niet

overgaat).

Snijwonden

• Kleine snee: Schoonspoelen, wonde dichtdrukken, eventueel

ontsmetten en bepleisteren als wond gesloten en droog is.

• Grote snee: idem, maar dan naar huisdokter

Kneuzing en verstuiking • ICE-regel (zie boven), arts raadplegen

Krampen en steken

• Kramp: Geleidelijk en voorzichtig de spiergroep in kramp

uitrekken zodat spiervezels niet worden beschadigd.

• Steken: rustiger aan doen, ademen, zonodig stoppen en lang

maken, desnoods op rug

Botbreuk en ontwrichting

• Gesloten breuk: volledig lidmaat immobiliseren, arts

raadplegen, alleen vervoeren indien breuk boven de onderste

ledematen is.

• Open breuk: Bloeding stelpen, wonde steriel afdekken, arts,

nooit zelf vervoeren.

• Ontwrichting: idem botbreuk; trek nooit zelf terug in de plooi.

Behandelroute bij Tenstar Melle

Meld je bij de verzorger/afgevaardigde/trainer

Ga naar EHBO (kist in de kantine op rek administratie)

Bij erge blessure vraag een ongevalformulier en ga naar dokter. Laat dokter het

Vertel aan je verzorger/trainer/afgevaardigde welke afspraken er zijn gemaakt en geef je inguvld ongevalformulier zo snel mogelijk aan de GC (zeker binnen de 10 dagen).

Houd je aan het behandelplan, dan zul je eerder herstellen.

In overleg met dokter/kinesist keer je terug naar team.

Je laat dokter het "attest genezing" invullen en geeft dit aan de GC

Breng je onkosten ingeval van ongevaldossier naar GC

Behandelroute bij Tenstar Melle

Je bent geblesseerd. Wat doe je?

Meld je bij de verzorger/afgevaardigde/trainer

Ga naar EHBO (kist in de kantine op rek administratie)

Bij erge blessure vraag een ongevalformulier en ga naar dokter. Laat dokter het ongevalformulier invullen.


Houd je aan het behandelplan, dan zul je eerder herstellen.

In overleg met dokter/kinesist keer je terug naar team.


Breng je onkosten ingeval van ongevaldossier naar GC

Bij erge blessure vraag een ongevalformulier en ga naar dokter. Laat dokter het



� contactpersonen:

• Dokter Clubarts: Dr. De Clercq Rudy

Tulpenhof 5 - 9090 Melle 09 230 34 65

Dokter van wacht:

Melle: 09 230 70 72 Merelbeke: 09 231 33 11

• Kinesist Clubkinesist: Van Damme Stijn

• Bij noodgevallen: 112

� Wanneer er een verdere behandeling nodig is na een kwetsuur kan men een ongeval-formulier invullen. Dat is belangrijk voor de verzekering. Je kan steeds papieren vinden bij de afgevaardigde van de ploeg of in de kantine.

U laat de achterkant volledig invullen en tekenen door de dokter. De voorkant vult de ouder zoveel mogelijk zelf in: naam, voornaam, adres, geboortedatum, briefje ziekenbond, omstandigheden ongeval. Dit formulier geven ze zo snel mogelijk af aan de Gerechtig Correspondent. Het moet in ieder geval binnen de tien werkdagen opgestuurd worden naar de bond.

19

20

Materialen Om bij blessures en/of andere calamiteiten eerste hulp te kunnen verlenen, is het noodzakelijk dat er voldoende EHBO - materialen aanwezig zijn. Ditzelfde geldt in het kader van blessurepreventie. Binnen Tenstar Melle zijn materialen aanwezig die een hulpverlener kan pakken als dat gewenst is. De materialen zijn:

• 1 EHBO-koffer • 1 EHBO-kast • Teamkistjes • Draagberrie

EHBO koffer

Tenstar Melle heeft een EHBO koffer. Hierin zit alles om eerste hulp te kunnen bieden. De koffers staat in de kantine boven het rek met wedstrijdfeuilles. Ook mensen zonder EHBO opleiding mogen, bij kleine verwondingen (bijvoorbeeld snij- en schaafwonden), de EHBO koffers gebruiken.

EHBO kast

Tenstar Melle heeft een EHBO-kast. Hierin zit alles om eerste hulp te kunnen bieden. De kast hangt in de scheidsrechterkleedkamer. Ook mensen zonder EHBO opleiding mogen, bij kleine verwondingen (bijvoorbeeld snij- en schaafwonden), de EHBO koffers gebruiken.

Teamkistjes

Omdat ongelukken overal kunnen gebeuren en het belangrijk is dat er zo snel mogelijk wordt gehandeld, stelt Tenstar Melle voor elk team een teamkistje beschikbaar. De teamkist is een EHBO trommel waarin de meest noodzakelijke EHBO materialen zitten. Aan het begin van het seizoen wordt deze aan het team meegegeven. Deze bevinden zich in de kledijzak van het team, zodat dit ook steeds op verplaatsing beschikbaar is. Aan het eind van het seizoen moeten de kistjes worden ingeleverd en worden deze aangevuld, zodat ze weer volledig zijn voor het nieuwe seizoen.

Draagberrie

Tenstar Melle heeft een draagberrie. Deze bevindt zich in de scheidsrechterkleedkamer.

Plattegrond

KANTINE

BAR

ST

OC

K

K2 K1

K4 K3 K5

K6

BUREAU

wc

EHBO

-kast

E

H

B

O Was

Ongevalformulier

In kantine, bij EHBO-kist of in map van afgevaardigdeN

Of: http://www.tenstarmelle.be/links_documenten

BLESSUREPREVENTIE & BEHANDELPLAN · Blessurepreventie Wanneer iemand graag voetbalt, is het nooit leuk om geblesseerd aan de kant te zitten. Iedereen is aan het sporten terwijl je

Documents