BIK 3/2016

ma

rze

c 2

01

6

mar

zec

2016

nr 3 (470) ROK XLIIISSN 1232-4450

INDEX 38139xegzemplarz

bezpatny

Agnieszka Kosiska w WiMBP

Felietony: Pruss i Siwiec

Odpytywanie Borosa przy okazji wizyty w Bydgoszczy

Cierpienia w maym formacie Moniki DekowskiejSi nam wydaje. W Bydgoszczy (cz. 17): Pruss i Szefer

Centrum Kultury Fantastycznej odsona 3: Dick i Grundkowski

Prze-czytaniFestiw a l Liter a tu r y 2016

Pytaj o Polsk! (i reszt wiata)

MARIUSZ SZCZYGIEJerzy SOSnOWSKiMAREk BIECZYk

JaKub eKierMareK KraJeWSKi

15-18 m arca 2016

wrd goci:

oRGAnIZAtoRZY:

PARtnERZY:

Redak toR Nac zelNy

B I K w inte r n e ci e : www.bik.bydgoszcz.plwww.issuu.com/bik_

www.facebook.com/bik.bydgoszcz

Prenumerata jest realizowana przez RUCH S.A.: Zamwienia na prenu-merat mona skada bezporednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl. Ewentualne pytania prosimy kierowa na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontaktujc si z Centrum Obsugi Klienta RUCH: tel. 226 937 000 lub 801 800 803 (w dni robocze wgodz. 7.00-17.00, koszt poczenia wedug taryfy operatora).

na pocztek

Ju, ju jestemy na progu. Nie, prosz Pastwa, nie mam na myli progu jakiej kulturowej czy cywilizacyjnej katastrofy (nie ebym j wyklucza, ale nie o ni mi teraz idzie). Jestemy ju na progu wiosny. Albo odwrotnie: wiosna jest ju na naszym pro-gu. Ju wita si z gsk (o ile moemy tak pieszczotliwie o sobie myle, ale w Kujawsko-Pomorskiem to moe akurat). Wiosna wymaga od nas niewiele, wymaga otwartoci, otwarcia.

Byo takie stare opowiadanie Olgi Tokarczuk, w ktrym pisaa metaforycznie, rzecz jasna, do subtelnie o pewnym syndro-mie zamknicia w historii, w pewnej tradycji. Upraszczam, ale tak to mona zinterpretowa. Para kupuje sobie szaf, odnawia j i wreszcie przeskakuj kilka etapw ich zbliania si do sza-fy w tej szafie zamieszkuj. Szafa staje si czarn dziur, gin w niej bohaterowie tej historii, odstrasza promienie soca od okien mieszkania, na wszystkim osiada kurz.

Wiosn pozostaje wezwa Pastwa: porzumy nasze szafy, wyjdmy z nich! Poza, na zewntrz!

2 | | marzec 2016

wydawca: Miejskie Centrum Kultury wBydgoszczy

dyrektorka: Marzena Matowska85-056 Bydgoszcz, ul. Marcinkowskiego 12

e-mail: sekretariat@mck-bydgoszcz.plwww.mck-bydgoszcz.pl

redaktor naczelny: Micha Tabaczyskimichal.tabaczynski@mck-bydgoszcz.pl

redaktor wydania: Emilia Walczakemilia.walczak@mck-bydgoszcz.pl

redakcja: Szymon Andrzejewski, Kuba Ignasiak, Adam Gajewski,

Monika Grabarek korekta: Emilia Walczak

skad, opracowanie graficzne: Bogdan Prus projekt winiety: ZbyZiel

redakcja:tel. 523 255 553

bik@mck-bydgoszcz.pl ul. Marcinkowskiego 12

druk i oprawa: Polraster

BIK w sieciwww.bik.bydgoszcz.pl

www.facebook.com/bik.bydgoszczwww.issuu.com/bik_

Redakcja nie zwraca materiaw niezamwio-nych izastrzega sobie prawo do dokonywania

skrtw oraz zmiany tytuw. Nie ponosi odpo-wiedzialnoci za tre programw placwek

kulturalnych oraz materiaw informacyjnych i graficznych. Reklamodawcy ponosz pen odpowiedzialno za skutki prawne wynike zopublikowania dostarczonych przez siebie

materiaw. Opinie prezentowane przez autorw nie zawsze s zgodne ze stanowiskiem

redakcji i wydawcy.

BIK 3/2016 (470)Rok XLII, nakad 2000 egz.

dystrybucja: czciowo bezpatny

s p i s t r e c i

Na okadce: Tkanina dwuosnowowa Teresy Pryzmont od 11 marca na wystawie w Galerii Sztuki Ludowej i Nieprofesjonalnej KPCK

Na pocztek, Micha Tabaczyski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Co da nam Dick?, Tadeusz Krajewski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3Wilkoak Drago (fragment powieci), Jerzy Grundkowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4Sezon ogrkowy tu-tu!, Natalia Nazaruk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6Si nam wydaje. W Bydgoszczy (17), Micha Tabaczyski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8Poezja daje mao oddechu, z Wojciechem Borosem rozmawia Karolina Sadecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Barometr wolnoci, z Monik Dekowsk rozmawia Daria Mdelska-Guz . . . . . 14Zoty rodek, Bartomiej Siwiec, Zugzwang (36) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Bydgoski insynuator kulturalny (141), Zdzisaw Pruss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Adresy bydgoskich instytucji kultury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

W y d a r z e n I aOpera Nova w Bydgoszczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Teatr Polski w Bydgoszczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Wojewdzka i Miejska Biblioteka Publiczna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25Filharmonia Pomorska im. I.J. Paderewskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Muzeum Okrgowe im. Leona Wyczkowskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Galeria Miejska bwa / Galeria Brda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Muzeum Wodocigw, Galeria Wiey Cinie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Galeria Kantorek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Skawiski & Tkaczyk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Maria Peszek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Akademia Muzyczna w Bydgoszczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34V Kujawsko-Pomorskie Spotkania Teatralne Zwierciada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35Kujawsko-Pomorskie Centrum Kultury w Bydgoszczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36Dom Kultury MODRACZEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37Biblioteka Gwna UKW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38Dom Kultury ORION BSM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39Galeria Autorska Jan Kaja i Jacek Soliski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Akademicka Przestrze Kulturalna WSG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Muzeum Fotografii w Bydgoszczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4370 lat bydgoskiego Plastyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44Otwarta Przestrze wiatownia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45Kamienica 12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46Stara Fabryka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47Paac Modziey . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4825. Konfrontacje Teatralne w Paacu Modziey . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49Oglnopolski Konkurs Taca Taneczne mirae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50Modzieowy Dom Kultury nr 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50Klub Odnowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51Impresariat Artystyczny ITD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51Modzieowy Dom Kultury nr 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52Klub ARKA BSM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52Modzieowy Dom Kultury nr 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53Modzieowy Dom Kultury nr 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53Dom Edukacyjno-Kulturalny REGNUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54Wojewdzki Orodek Animacji Kultury w Toruniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55Miejskie Centrum Kultury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56Kino Orze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Festiwal Ethniesy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60Zesp Paacowo-Parkowy w Ostromecku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62Galeria Wsplna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Instytucja kultury miasta Bydgoszczy

marzec 2016 | | 3

Dick nic nie wnis do prawiekowego dyskursu o naturze rzeczy. Nie powiedzia ani jednego sowa wzbogacajce-go skarbnic wiedzy ontologicznej, nie zaskoczy adn metafizyczn refleksj. Ju Parmenides traktowa z po-gard pozorno poznania zmysowego, a jego ucze Melissos odmawia racjonalnej konstatacji jakimkolwiek prbom odczuwania. W jaskini Platona z trudem mona byo odnale cienie rzeczywistoci skrytej wrd domi-nujcej uudy. Kartezjusz nada nowe (wrcz sakralne) znaczenie wiadomoci, ktra konstytuuje wszystko, co na zewntrz nas. Istnienie jest zatem moliwe dziki umysowi. Jego wyczenie to reset Wszechwiata? Moe tak, moe nie To wanie solipsyzm sta si poywk szalestw Dicka (jak lubi nazywa schizoidalne wizje amerykaskiego pisarza znawca jego twrczoci Ra-dosaw Depka-Prondziski). By oznacza by postrze-ganym naucza 100lat po Kartezjuszu irlandzki filozof George Berkeley. Istnieje zatem tylko byt postrzegany, obiektywna rzeczywisto jest zaledwie zbiorem umow-nych znakw.

Skoro jedyny punkt odniesienia to samowiado-mo, idea Boga zaczyna przypomina prostacki chwyt intelektualny, brutalny cios pici grzmia Nietzsche.

Nie inaczej do zagadnienia iluzorycznoci natury podchodziy gnostyczne teorie wschodnie. Szczeglnie wyrazist zdaje si koncepcja boskiej siy zaciemniaj-cej prawdziwy obraz (zarwno w warstwie mentalnej, jak i kosmicznej), nazywanej przez hinduistw maj. Wedug buddystw zudzenie, bdce immanentnym stanem natury, czyni rzeczy tym, czym one s. Jedynie ludzie nieowieceni przywizani s do rzeczy nieistnie-jcych. Nawet chrzecijastwo czciowo wchono te idee. Niektrzy ojcowie Kocioa zakadali, e jedyn uprawnion rzeczywistoci jest rzeczywisto Nieba.

Tam, gdzie filozofia i religia nie wystarczaj, wkracza literatura. Czasami tylko ona potrafi odpowiedzie na wszystkie pytania. Dostojewski wskazywa na indyferen-tyzm moralny w prostej linii prowadzcy do zaniku trans-cendencji (Bracia Karamazow, Zbrodnia i kara). Proust nie mia wtpliwoci, e na stae funkcjonuje zaledwie wiat wrae i odczu, a desygnaty za nie odpowiedzialne to mniej lub bardziej zoone symbole (W stron Swanna).

Najdalej poszed jednak Jorge Luis Borges. W Ogrodzie orozwidlajcych si ciekach cakowicie zdruzgotane zo-staje linearne traktowanie czasu, a przestrze przyjmu-je wszystkie symptomy wielowymiarowoci. Trwao okazuje si niezwykle misternym oszustwem. Gdy Leon Chwistek publikowa swj manifest Wielo rzeczywistoci (z ktrego skwapliwie skorzysta Stefan Grabiski, two-rzc wasn koncepcj bytw rwnolegych, do ktrych dotrze mona jedynie lepym torem), Werner He-isenberg koczy prac nad teori nieoznaczonoci. Wy-nikao z niej, e oskaronego (czyli wiata materialnego) nie mona postawi przed sdem, gdy jest po prostu nieuchwytny!

Amerykaski pisarz SF Philip K. Dick zadebiutowa w 1951 roku. Pytania, ktre zacz stawia, zostay ju dawno wyartykuowane, a odpowiedzi stay si podwa-lin nowego kulturowego paradygmatu, wszechobecnego w kadej bez maa dziedzinie ycia. Dlaczego zatem jego czytelnicy oszaleli, gdy usyszeli niemiertelne kwestie: czym jest tosamo, czy to, co nas otacza, nie jest przypadkiem halucynacj, czy histori Kto nam opo-wiada, czy sami j tworzymy? Wedug Stanisawa Lema odpowiedni efekt uzyska pisarz dziki specyficznej nar-racji, tworzeniu z kiczowatych elementw typowych dla popkultury amerykaskiej, dzie wakich, obarczonych brzemieniem filozofii egzystencjalnej. Z caym rozmysem Lech Jczmyk nazwa Dicka Dostojewskim SF. Moe sztafa fantastyczny by niezbdny, aby kwestie ontolo-giczne rozwaa nie tylko w aulach uniwersyteckich, ale take podczas spotka towarzyskich, w miejscu pracy, czy

Tadeusz Krajewski

Co da nam Dick?

c e n t r u m k u l t u r y f a n t a s t y c z n e j

Centrum Kultury FantastycznejKawiarnia Szpulka, MCK ul. Marcinkowskiego 12

9 marca, godz. 18.30: dr Marta Kad-Kocot, Stanisaw Lem

9 marca, godz. 20.00: Kongres (re. ari Folman, 2013) projekcja filmu, wstp wolny

30 marca, godz. 18.30: Tadeusz Krajewski, radosaw depka-Prondziski, Wszystkie szalestwa Philipa K. dicka

4 | | marzec 2016

Centrum Kultur y Fantastycznej prezentuje :

c e n t r u m k u l t u r y f a n t a s t y c z n e j

Drago mglicie przeczuwa, e trafi na por naboestwa. Par osb ju siedziao w awach. Pewnie tacy, ktrzy mieli daleko, a nie chcieli si spni i woleli przyj wczeniej.

Jedyn waciwie ozdob surowej wityni by posg Pierwszego Najwyszego Kapana Maksymiliana Robe-spierrea. Bohater by przepasany szarf, na ktrej wid-nia napis: Nard francuski wierzy w niemiertelno duszy. No tak, ale nie ma ju narodu francuskiego, co za tyczy si duszy, to zdania s nader podzielone. Jedni chyba wierzyli, drudzy chyba nie wierzyli.

Jako tako bya ozdobiona take ambona, na ktr po krtych schodach wszed podstarzay proboszcz.

Odmwmy jak zawsze nasze Credo rzek go-sem cichym i melancholijnym. Wierz w Rozum i wIsto-t Najwysz, bdc zarazem Wielkim Budowniczym wiata. Wierz w owiecenie i duchowy rozwj. Niech tak si stanie, niech si stanie!

Malutki tumek cicho i pokornie powtrzy sowa ka-pana.

Wszako westchn proboszcz nie jest dobrze. Wiara podupada. Zamiast wierzy w Owiecenie, malucz-cy wyznaj wiar w gusa i zabobony. Zauwayem to ju dawno. Nie tylko ja! Ksi Pan, wadca przepiknego ksistwa Akwitanii, raczy wyda respons tej trudnej spra-wy dotyczcy!

Drago pomyla, e koci jest popieprzony.Proboszcz nabra tchu. Czy wierzycie, trutnie, w niemiertelno duszy? Wierzymy, wierzymy ponuro, jazgotliwie odpo-

wiedziao te kilka ludzkich egzemplarzy zebranych pod otarzem Istoty.

Cay nard francuski ktry ju nie istnieje take wierzy w niemiertelno duszy!

Proboszcz wycign piersiwk i pocign solidny yk. Drwal Drago by tym szczerze zdziwiony, albowiem

zdziwienie czowieka prostego zazwyczaj jest nad wyraz szczere, bardziej szczere jest tylko zoto; zoto, ktre nie zawsze si wieci.

Alici to nie jego wina! warkn proboszcz, chowa-jc buteleczk. Nie istnieje, bo zosta moc planetarne-go kataklizmu zatopiony!

Suchacze zaczli nerwowo pokasywa. Drago dorozu-mia si, e musieli sysze ju to niejednokrotnie; adna wszako babinka zakutana w chust nie podniosa z awki swego sflaczaego dupska.

Na szczcie rozgrza si dobry kapan. Nie cay nard francuski poleg, Akwitaczycy i Prowansalczycy ocaleli!

Proboszcz na chwileczk przerwa. My jestemy Akwitaczykami poddanymi Ksicia

Pana Jak wiecie, jak na pewno doskonale to sobie przy-pominacie, bo stale to powtarzam, by radosna ta wie dotara do waszych pa, nasz hrabia jest wasalem Ksicia Pana!

Wy, jako tpi, czstokro leniwi poddani naszego wiel-ce owieconego pana hrabiego, tako znajdujecie si w ju-rysdykcji Ksicia i jestecie pod jego opiek, co czyni was niezmiernie szczliwymi, a przynajmniej czyni powinno! I wanie Ksi wyda reskrypt, ktry ninie odczytam

Proboszcz zaoy okulary.Od jakiego czasu stwierdzam, e pewni nasi poddani

doszli do tego, i bior za duchy i czary wytwory swej wy-

Jerzy Grundkowski

Wilkoak Drago( f r a g m e n t p o w i e c i )

wszaletach publicznych (Skoczcie do klozetu i stacie na gowie. Ja yj wycie pomarli, panowie!)?

A moe najzwyczajniej w wiecie do ju mamy tej niestabilnej rzeczywistoci, wirwki nonsensu (Jeeli to nie sen, to oszalaem), regresu, ktry dostrzegamy zaraz po przebudzeniu i chcemy wierzy w to, e tak naprawd JEST INACZEJ. Religia zawioda, nauce nie

ufamy, filozofia nas odstrcza. Zostaje wic Dick i jego uniwersalne przesanie zakodowane w Ubiku: yj, bez wzgldu na to, na ktrym poziomie si znalaze.

PS Czytelnikom, ktrym spodoba si Czowiek zWysokie-go Zamku, polecam Wilkoaka Drago Jerzego Grundkow-skiego. Prosz uruchomi niekonwencjonalne mylenie i w miejsce Boga wstawi Rozum!

marzec 2016 | | 5

c e n t r u m k u l t u r y f a n t a s t y c z n e jobrani, lub daj wiar tym, ktrzy s jakoby opanowani przez diaba! Gupota ich jest taka, e szukaj potwierdze-nia tego w pospolitym przesdzie! Wykopuj zwoki i rzu-caj je na pastw pomieni! Zdarza si nawet, e ciemni ci ludzie prowadzeni s przez osoby duchowne! Jest to nad wyraz oburzajce, by kapani Rozumu podali na czele pochodu Ciemnogrodu!

Nie mamy zamiaru pozwala na tego rodzaju grzesz-ne praktyki w naszym uroczym ksistwie! Przeciwnie chcemy pooy im tam. Magia ani czarownice nie istniej! Wampiry i wilkoaki to jedynie pody ograniczo-nej wyobrani! Zmary nie moe szkodzi ywym, dlatego wanie, e ju nie yje! Nakazujemy, z ca moc nasze-go ksicego urzdu, iby duchowni nie mieszali si do tych spraw, nie podburzali ciemnego ludu, nie opowia-dali bajek, inaczej mwic nie bajdurzyli. Nie tylko to im nakazujemy! damy, aby wiejscy proboszczowie o wszelakich przypadkach zbezczeszczenia zwok infor-mowali przedstawicieli miejscowej wadzy! Prewotom oraz wjtom nakazujemy podjcie stosownych krokw prawnych wobec winnych aktom bezmylnego wandali-zmu! Wasalom pierwszego i drugiego stopnia nakazujemy to samo! Owszystkim musi wiedzie jako pierwsza nasza kancelaria!

O gupoto ludzka, ktra wieczna! Niechaj gupota si zastanowi: czemu to rzekome demony przybieraj zawsze posta osobnikw podego stanu, najczciej analfa-betw? Dlaczego nie syszano, by kiedykolwiek przyjy posta czowieka wartociowego, literata, filozofa bd hrabiego? Moe z tej przyczyny, e obawiaj si zemsty z ich strony? Nie! Ludzie wierzcy w istnienie demonw, czarownic, wampirw i wilkoakw, powszechnie akcep-tuj fakt, i ich sia ma charakter duchowy. To byty bez-cielesne, miecz im nie zaszkodzi. Zatem musi istnie inne wytumaczenie tej zagadki.

Jest ni to, e ludzie uczeni i wartociowi nie pozwalaj si tak atwo oszwabia, jak gupcy i ignoranci! Osobni-cy podego stanu, ktrzy czstokro z tytuu wrodzonej bojaliwoci wzgldnie z racji naduycia kwanego wina, lub z innych przyczyn, uwaaj za diabelskie objawienia zdarzenia o cakowicie naturalnym podou! Nie demon, nie czarownik przeobraa si w osob niskiego stanu, lecz to one tusz, i to demon w nie si przeobrazi!

Najpierwsz przyczyn za jest ignorancja, pyszna i bez-mylna ignorancja! Tpy czowiek o ile oczywicie taki bezrozumny egzemplarz godzi si nazwa czowiekiem! ulega swej wywodzcej si z najrozmaitszych lkw fan-

tazji! Wyobrania, rodzc urojenia, sprawia, e ignorant solennie wierzy bdzie, e rozmawia ze zmarym! Do tego te wystpne praktyki otwieranie grobw, przebijanie serca osikowym kokiem, oddzielanie gowy od tuowia To musi przeraa sabe umysy! Nie dziwota przeto, i tpole i ignoranci dostrzegaj pniej to, czego w rzeczy samej nie ma!

Proboszcz zdj okulary i wezwa do modlitwy o po-wszechne Owiecenie. Babinki i dziadki zaczy tak prze-raliwie zawodzi, i przestraszony drwal Drago w popie-chu opuci ciasn wityni Rozumu.

Jerzy Grundkowski (ur. w 1953) historyk, dzien-nikarz, jako literat doczeka si swych biogramw w Popularnej Encyklopedii Powszechnej (Krakw 1995) oraz w Wielkiej Internetowej Encyklopedii Multimedialnej. Publikowa wwielu czasopismach literackich (m.in. w Twrczoci, Literaturze, Pimie Literacko-Artystycznym, Tygodniku Kul-turalnym, Nowym Wyrazie i Temacie) oraz na antenie Polskiego Radia. Wyda dziewi ksiek, powieci i zbiorw opowiada. Byy to: Anno-polis, miasto moich snw (Krakw 1983), Labirynt wyobrani (Warszawa 1986), mier w kosmolo-cie (Bydgoszcz 1988), Annopolis, wiat mojej wy-obrani (Krakw 1988). Ja, Ulrych, miecz rewolucji (Bydgoszcz 1995), Wybraniec bogw (Bydgoszcz 1995), Las Teutoborski (Bydgoszcz 1997), Lancelot znad Renu (Olsztyn 2000), Prawdziwa historia smo-kw, Frankw oraz rycerza Hilderyka (Toru 2001). Laureat piciu nagrd literackich: im. Natalii Gall, im. Klemensa Janickiego, redakcji miesicznika Fantastyka, redakcji Modego Technika oraz grupy literackiej SFAN trust, a take nagrody Polskiego Stowarzyszenia Mionikw Fantastyki. Laureat trzech nagrd dziennikarskich (za felieto-ny o tematyce gospodarczej): dwukrotnie nagrody Fundacji Edukacji Przedsibiorczoci oraz wyr-nienia wkonkursie Pryzmat.

6 | | marzec 2016

m i a s t o

16 stycznia br. miao miejsce uruchomienie linii tramwa-jowej do Fordonu wydarzenie szczeglne dla rozwoju komunikacji miejskiej w Bydgoszczy oraz co za tym idzie rozwoju miasta w ogle. Inwestycja ta bya wyczekiwa-na jak rzadko ktra wBydgoszczy ju w 1973 r., kiedy to Fordon zosta objty granicami administracyjnymi mia-sta, wspominano ouruchomieniu komunikacji szynowej do tej pokanych rozmiarw dzielnicy. Niestety, w zwizku z niewystarczajcymi funduszami oraz zawirowaniami politycznymi budow linii udao si rozpocz dopiero po 40latach, w roku 2013.

Przy okazji tak znaczcego wydarzenia warto zauway, e komunikacja miejska peni nie tylko oczywist funkcj dla przemieszczania si mieszkacw miasta, ale ma take znaczenie dla tosamoci lokalnej, zapisuje si w historii miejsca oraz stanowi element kultury miejskiej. Transport publiczny cieszy si duym zainteresowaniem hobbystw, ktrzy nie tylko aktywnie uczestnicz w dyskursie pu-blicznym na temat funkcjonowania transportu, ale take zbieraj informacje i pamitki historyczne. Przypomnijmy wic, jak komunikacja miejska funkcjonowaa w Bydgosz-czy u zarania swoich dziejw.

PocztkiHistoria komunikacji miejskiej w naszym miecie siga 18 maja 1888 r., kiedy to po raz pierwszy na ulice mia-

sta wyjechay tramwaje konne. Tras Dworzec Kolejowy Zboowy Rynek obsugiway 4 tramwaje konne, dla ktrych stajnia i wozownia mieciy si przy ul. Zygmunta Augusta. W padzierniku 1985r. wadze miasta wyraziy zgod na budow elektrowni, co pozwolio na elektryfi-kacj linii. Pierwsze elektryczne tramwaje wyjechay na ulice Bydgoszczy 3 lipca 1896 r., a tabor skada si z a 16 wagonw silnikowych i 12 doczepnych. Warto podkre-li, e Bydgoszcz bya jednym pierwszych miast w Polsce, ktre wprowadzio do obsugi tramwaje elektryczne! Na pocztku XX w. w 1906 r. w Bydgoszczy funkcjonoway ju 3 linie tramwajowe, za na tabor gwnie skaday si wagony wycofane z uytku wrnych miastach niemiec-kich. Kolejnym krokiem milowym wfunkcjonowaniu byd-goskiej komunikacji publicznej bya zmiana oznacze linii tramwajowych z literowych na cyfrowe, co miao miejsce w 1949 r. Oznaczenie cyfrowe stosowane jest do dzi.

Przeomowym rokiem dla rozwoju sieci tramwajowej by 1953. Wtedy to powstao w Bydgoszczy Miejskie Przedsibiorstwo Komunikacyjne, za nieco pniej tego samego roku otwarto tzw. lini Brda. Bya to inwestycja tak rozlega, e dziki niej mona byo utworzy a 5no-wych tras tramwajowych1. Dugo torw w miecie po

1Choma R., Kazimierowski P., 2011, Tramwaje Bydgoskie, Transport i Komunikacja, nr 1/2011, s. 6465

Sezon ogrkowy tu-tu!Natalia Nazaruk

Komunikacja miejska peni nie tylko oczywist funkcj dla przemieszczania si mieszkacw miasta, ale ma take znaczenie dla tosamoci lokalnej, zapisuje si w historii miejsca oraz stanowi element kultury miejskiej pisze Natalia Nazaruk.

marzec 2016 | | 7

m i a s t ootwarciu nowej linii zwikszya si a dwukrotnie. Pomi-mo trudnych warunkw terenowych, spowodowanych przede wszystkim znacznymi rnicami wysokoci pomi-dzy poszczeglnymi odcinkami, prace nad lini Brda ukoczono w cigu zaledwie 9 miesicy, co byoby osi-gniciem imponujcym nawet wspczenie. W 1959 r. oddano do uytku zajezdni tramwajow przy ul. Toru-skiej, nowoczesny jak na tamte czasy obiekt, z hal obsug, hal postojow i du sieci torow. Zajezdnia przy To-ruskiej przetrwaa w niemal niezmienionej formie i peni swoj rol do dzi.

W kolejnych latach transport miejski w Bydgoszczy rozwija si do dynamicznie, wci powstaway nowe odcinki torw, inne byy remontowane, powstaway w-zy komunikacyjne, za bydgoscy konstruktorzy odnosili sukcesy na polu konstrukcji tramwajw wskotorowych. Warto pamita, e od 1937 r. po Bydgoszczy jedziy take autobusy. Ich siatka jednak bya na pocztku bar-dzo skromna i rozwijaa si w raczej wolnym tempie. Komunikacja tramwajowa zacza przechodzi pewne problemy w1984 r., kiedy to zostaa zlikwidowana linia tramwajowa w cigu ul. Grunwaldzkiej. Kolejn zmian majc ogromne znaczenie dla miasta bya likwidacja w 1990 r. linii tramwajowej na ul. Dworcowej. Lini tramwajow do Dworca Gwnego (dawniej Kolejowe-go) udao si ponownie uruchomi dopiero w 2012 r., ktremu to wydarzeniu towarzyszya parada zabytkowe-go taboru tramwajowego oraz inne atrakcje dla miesz-kacw i turystw.

Dziadek Herbrand i przyjacieleBydgoszcz jest jednym z kilku polskich miast, w kt-rych organizowana jest oferta turystyczna komunikacji miejskiej. Zarwno wadze miasta, jak i organizator transportu ZDMiKP dostrzegaj potencja tkwicy w organizowaniu turystycznych przewozw komunika-cyjnych. Z roku na rok oferta ta staje si coraz bardziej popularna i jest znakiem charakterystycznym miasta. Rejsy Bydgoskim Tramwajem Wodnym czy przejadki zabytkowym taborem tramwajowym i autobusowym co roku przycigaj cae pokolenia turystw i samych bydgoszczan.

Sezonowa linia turystyczna obsugiwana zabytkowym taborem tramwajowym ju na dobre wpisaa si w trady-cje komunikacyjne Bydgoszczy. Miejski przewonik MZK posiada obecnie w swoim taborze 4 sprawne wagony tramwajowe, ktre co roku w miesicach letnich wyru-

szaj w swoje trasy2. S to dwa wagony marki Hebrand VNB-125 z 1896 r., Herbrand GE-58 z 1898 r. oraz zestaw wagonw Konstal 5N+5ND z 1960 r.3. Pojazdy te ze wzgl-dw promocyjnych maj swoje szczeglne nazwy, ktre s atwe do zapamitania oraz sprawiaj, e poszczeglne wagony s atwo rozpoznawalne dla zainteresowanych pasaerw. Najstarszy bydgoski tramwaj ze wzgldu na swoje malowanie nazywany jest Kremowym Herbran-dem, nieco modszy wagon z otwartymi pomostami nosi nazw Dziadek Herbrand, natomiast najmodszy zzabytkowych wagonw nazywany jest Czerwon eNk. Przejazdy zabytkowymi tramwajami ciesz si niezmien-nie ogromnym zainteresowaniem, zwaszcza wrd dzieci oraz seniorw, ktrzy chtnie wracaj do czasw, gdy tego typu skady jedziy po bydgoskich torach. Tramwaj obsu-giwany jest przez motorniczego, natomiast bilety na prze-jazd sprzedaje oraz kasuje dziurkaczem konduktor. Warto podkreli, e zaoga zabytkowego tramwaju ubrana jest w stroje z epoki, co rwnie pomaga pasaerom poczu klimat dawnych czasw.

Regularne przewozy zabytkowym taborem autobuso-wym zostay uruchomione 3 sierpnia 2013 r. i od pierw-szego dnia funkcjonowania take spotkay si z ogromnym zainteresowaniem bydgoszczan i turystw. Linie turystycz-ne obsugiwane s gwnie autobusami Jelcz 043 i Jelcz 706RTO, czyli tzw. ogrkami, skd te pochodzi potoczna nazwa linie ogrkowe. Przebieg trasy autobusowych linii turystycznych poprowadzony jest w taki sposb, aby z okien autobusu turysta podziwia mg wiele interesujcych miejsc w Bydgoszczy, a do kolejnych dotrze po opuszczeniu pojazdu na jednym z przystankw. Zarwno kierowca, jak ikonduktorzy ubrani s w historyczne stroje, podobnie jak ma to miejsce w zabytkowych tramwajach. Interesujcy jest fakt, e przystanki Plac Teatralny, Bydgoszcz Wschd oraz Stary Rynek zostay take wyposaone w znaki przystan-kowe stylizowane na zabytkowe, co niewtpliwie dodaje uroku i umila pasaerom czas oczekiwania na pojazd.

Sezonowe linie turystyczne uruchamiane s zwykle latem, dlatego warto ju dzi zapozna si z histori komu-nikacji miejskiej oraz poszczeglnych pojazdw, eby wte wakacje jeszcze peniej doceni urok podry starym, po-czciwym ogrkiem czy Herbrandem.

2Skwarek A., Koodziej J., Cielik I., Koodziejski H., Grzego-rzewski R., Bieliski S., 2010, Linie turystyczne w komunikacji miejskiej, Biuletyn Komunikacji Miejskiej, nr 113, s. 62.3http://pl.wikipedia.org/wiki/Tramwaje_w_Bydgoszczy (dostp: 2.05.2014).

8 | | marzec 2016

Si nam wydaje. W Bydgoszczy (17)Micha Tabaczyski

k s i k i

Pne (mona powiedzie: dojrzae) lata Zdzisawa Prussa s jego najintensywniejszymi, jeli o natenie twrczoci poetyckiej idzie. Ale nie o samo natenie chodzi; ostatnie lata to dla Prussa-liryka czas najwikszych chyba osigni (ja sam za szczytowe uwaam tomy Z rk na sercu i Szczygie z New Jersey ten pierwszy za cao, ten drugi za poszcze-glne wiersze, w tym wietny Ground zero). Napisaem Pruss-liryk, eby zaakcentowa, e nie otwrczo lekk, kabaretowo-satyryczn mi chodzi (cho i w tej dziedzinie jego aktywno w ostatnich latach jest znaczna), ale brak tu zdecydowanie nomenklaturowej cisoci. Wemy cho-by wymienione przeze mnie tomy: owszem, skadaj si zwierszy lirycznych, ktre jednak cz si w cykle tam, gdzie Pruss osiga efekty najlepsze, tam zwizki czce poszczeglne wiersze s silniejsze. Wymienione tomy (ale przecie nie tylko one, w istocie odnosi si to chocia w rnym stopniu do kadego tomu z ostatniej deka-dy) s waciwie poematami, cyklami wierszy poczonych jednym konceptem, concept-albumami ni zbiorami przebo-jowych singli (by posuy si t muzyczn metafor ko-rzystaem z niej ju wczeniej, piszc oPrussie, a teraz przy-pominam nie bez uciechy). Nie znaczy to, e nie zdarzaj si w tych tomach przebojowe single, przeciwnie: Pruss dba o poszczeglne wiersze, jest by przywoa podzia, ktry kiedy roboczo zastosowa Stanisaw Baraczak raczej ramkowcem ni rulonowcem (czyli komponuje kady wiersz, zamykajc go wpewnej ramie, a nie pisze jeden niekoczcy si poemat, ktry pniej z powodw jedynie praktycznych tnie na mniejsze kawaki).

Nie inaczej jest w Rozmowach z psem; to znw tom po-czony jednym konceptem, znw duy poemat spity sygnalizowanym ju w tytule pomysem. Pomys, by uka-za ludzkie ycie przez psie oczy, z psiej perspektywy, jest zhistorii literatury znany (tak, tak, wszystko ju byo), ito w wietnych realizacjach, by wymieni tylko dwoje klasy-kw dwudziestowiecznej prozy: Flush Virginii Woolf czy Timbuktu Paula Austera. Pruss oczywicie ma inny pomys, co wynika nie tylko z rnicy rodzaju literackiego. Tom Rozmowy z psem ma jednoczenie naturalny zwizek ze zwyk czynnoci yciow, a z drugiej pewn szczegl-n struktur retoryczn: w pierwszym przypadku chodzi ot tyle razy podsuchiwan skonno ludzi do rozmowy ze swoimi zwierztami, ktre jak wszystko na to wska-zuje zupenie niczego z tych monologw nie rozumiej (Och, no chod ju do domu, biegasz i biegasz, a paci ju nogi bol, stoj tu i czekam na ciebie), w drugim rzecz powaniejsza idzie o struktur, na ktrej opiera si czynno modlitwy.

Ta druga sprawa jest rzecz oczywista waniej-sza zliterackiego (czytelniczego? literaturoznawczego?) punktu widzenia. Ot te monologi maj struktur, ktrej retoryczna tradycja jest niezwykle wana (i po-wana), a ktrej rodowd jest odwieczny. Modlitwa prosz si nie gorszy tym zestawieniem te jest takim dziwnym dialogiem, dialogiem, w ktrym nikt nam nie odpowiada, owszem, mwimy sami do siebie, ale przecie nie monologujemy. Fachowo rzecz okre-li by mona jako dialog defektywny: taki mianowicie

Rozmowy z psem, czyli gawdy zrzdy czy mantry mdrca?

8 | | marzec 2016

marzec 2016 | | 9

k s i k idialog, z ktrego usunito wypowiedzi jednej postaci (jednego rozmwcy), w ktrym wypowiedzi jednego rozmwcy s ukryte. Ale nadal nie jest to monolog. To co wicej ni monolog. Owiele wicej. Dlaczego? Dlatego, e taki dialog ma w sobie skryty mechanizm, ktry sprawia, e poda si dalej i wicej odkrywa na tym w istocie polega sia modlitwy: znajdujemy si w stanie, powiedziabym, podwyszonej szczeroci, sami sobie w tym stanie udzielamy odpowiedzi, na ktre inaczej odpowiedzie bymy nie dali rady. Jest to mechanizm retorycznego wsparcia, retorycznego wzmocnienia. I Zdzisaw Pruss potrafi z tego wzmoc-nienia naleycie korzysta.

Czy oznacza to, e Rozmowy z psem to w istocie tom modlitw? Tak, by moe wanie tak i nie naley tego rozumie w adnym razie blunierczo: kady ma prawo modli si tak, jak potrafi. Albo i nie modli si wcale. Poeta niech si modli wierszami, nawet jak mwi w nich do psa. Bo Pruss mwi temu psu (i nam, i Bogu) rze-

czy, ktrych normalnie pewnie by nie powiedzia nie miaby? nie chciaby? nie miaby odwagi? Moe wszyst-ko po trochu. Dlaczego tak uwaam? Bo jest w tym to-mie mieszanka nostalgii iokruciestwa (mam na myli pewn odmian brutalnej szczeroci nic strasznego zreszt, niech kto chce si otym przekona, zerknie do wiersza o zgrozie ipomiewisku), trudna do przyjcia, ale pewnie niezbdna. Liryczna persona (bo nie sdz, eby mwicego w tych wierszach mona byo utosamia zautorem) jest szczera i okrutna, ale przede wszystkim wobec siebie samego. Mao tego czasem u tego biednego psiaka szuka nieatwego rozgrzeszenia, jak w wierszu, w ktrym wspomina swj dziecicy grzech (ousuchanym chopczyku podoba mi si to troch pew-nie gwarowe, a troch przestarzae usuchane zamiast posusznego, pamitam je z dziecistwa; zreszt, wiersz mgby si znale z powodzeniem w Szukaniu indykw i jest do tego tomu suplementem kilka innych wierszy take czy si z wczeniejszymi cyklami). Ale najczciej jest szczery i okrutny w diagnozie obecnego szalestwa wiata.

Bo jest podmiot liryczny tych wierszy programowym tradycjonalist nie konserwatyst w sensie wiatopo-gldowym, ale kim, kogo wiat w swoim rozwoju g-boko rozczarowuje. Ale uwaga! kto mimo wszystko siebie osdza surowiej, przyjmuje jako na siebie cz win tego wiata. Jeli komu ukada si teraz wszystko iwidzie zechce w tych wierszach gboki rys religijny, nie bdzie wcale daleki od prawdy chyba ju kiedy pisaem o tym, e dominujc cigot u Prussa jako poety dojrzaego jest cigota metafizyczna: i nawet ten jego dowcip jest argumentem potwierdzajcym t tez mieszanie niskiego i wysokiego, take gdy o styl idzie, jest jednym z wyznacznikw poezji metafizycznej. Po-dobnie rzecz ma si z fizjologi, ktra jest jednym znaj-silniej eksponowanych motyww tych wierszy: ciao, ciao niedomagajce, ciao sabnce, ciao odmawiajce posuszestwa oto refren tej krytyki wiata wspcze-snego, refren, ktry jeszcze to rozczarowanie pogbia. Nie do e psuje si wiat, jeszcze psuje si ciao, ule-gajc temu powszechnemu nikczemnieniu materii. le si dzieje, mwi Prussowy bohater, a bdzie jeszcze gorzej tego ju z rezygnacj nawet nie dopowiada, ale przecie my to dobrze wiemy.

Przy caej tragicznoci opisywanego wiata, gos tego tomu jest spokojny, konwersacyjny, troch zadumany, Zdzisaw Pruss, Rozmowy z psem,

IW wiadectwo, Bydgoszcz 2015

marzec 2016 | | 9

10 | | marzec 2016

atroch pewnie rozgoryczony. To nie lamenty, nie treny, nie hiobowe okrzyki inaczej si mwi do Boga, a inaczej do psa. Nie popuszcza Pruss tego stylu czsto, nie spusz-cza nie mog si oprze, eby i tym kalamburem nie zagra swojego jzyka ze smyczy zbyt czsto, ale kiedy ju to robi, jzykowo jest najciekawiej (jak wtedy, gdy swoim zreszt sposobem gra z frazeologizmami wwier-szu o sprztaniu i zacieraniu, i w tej grze nagle traci nad jzykiem kontrol, niesie go on dalej, goni jak pies za powiedzmy: kotem: byli u nas / noami celowali wmi-so / krzyczeli na ustrj kradli / czas garciami / z butelek / wieszali si na szyjach / rzucali na szyny wieprzowe / gwacili dziecitka / do mnoenia siedem razy osiem / wyskakiwali z siebie / dwudziestopitrowych iskaczy chmur / przemycali pswka o pdupkach / i odeszli o pnocy).

Wszystkie te wiersze rozpite s by wreszcie odnie si do tytuu tej recenzji pomidzy gawdami zrzdy (wiat jest zy) a mantrami mdrca (bo sami go zepsulimy isami si psujemy), to napicie jest tego tomu konstytu-tywnym elementem. Ten tylekro deklarujcy swoj nie-ch do podry bohater kry nieustannie pomidzy tymi dwoma biegunami. Zrzda i mdrala na smyczy marniej-cego ciaa. Niewesoa ksika, ale wesoo Prussa zawsze bya podszyta dramatyzmem. I cigle go przybywa.

Mam nadziej, e niniejsza publikacja przypadnie do gustu szerokiemu gronu czytelnikw deklaruje autor i, przyznam szczerze, jest to deklaracja nader zuchwa-a. Rzecz jasna, nie wiem, co Adam Szefer rozumie pod pojciem szerokie grono, ale cokolwiek by to nie byo, wielkich nadziei bym nie mia. I to wcale nie dlatego, e ksika nie jest ciekawa. Ciekawa jest, i owszem, nawet bardzo, ale jednak nie dla szerokiego grona czytelnikw. Nie zaoybym si nawet, e zainteresuje si ni wskie grono fachowcw. Taki los, nie ma w tym winy autora. Win (i to wyczn) ponosz czasy i to wcale nie te cza-sy pomidzy rokiem 1581 a 1620, ale nasze czasy.

PS Dwa elementy tej ksiki wymagaj komentarza, aaden z nich nie jest zwizany z prac samego autora, std to postscriptum. Pierwszy to okadka, ktra zwa-ywszy e nie odnotowano jej twrcy moe by akurat pomysem samego autora. Nie wykluczam tego, ale do-bry wydawca to taki, ktry potrafi dziaa wbrew auto-rowi dla dobra ksiki i ta okadka takiej interwencji zde-cydowanie wymagaa. Nie chodzi o jej niepowag, nie ona jest problemem. Problemem jest jej kuriozalno. A okadki Rozkadu jazdy czy Szczyga trudno krytykowa, znaczy: da si robi lepiej

Druga sprawa to redakcja tej ksiki i szczeglnie jej korekta. S autorzy, ktrych dziea ani nie zyskaj, ani nie strac na niestarannoci redakcyjnej, jednak akurat ksiki Zdzisawa Prussa warte s wikszej dbaoci i rze-telnoci. Takiego nagromadzenia bdw, jakie zdarza si w tym tomie, nie widziaem dawno. Odbieraj one powa-g tej zupenie powanej ksice. Liczba pomyek choby w samych w tytuach dyskwalifikuje wydawc, redaktora i korektora (interpunkcja nie jest niewana, tym bardziej e co dziwne w spisie treci uniknito wszystkich bdw! enujca literwka nerkach miast nerwach te zdarzy si nie powinna!). Sabo bydgoskiego y-cia literackiego do czsto to powtarzaem jest te pochodn takiej niedbaoci, takiej saboci bydgoskich wydawnictw.

Mieszczastwo bydgoskie w wietle testamentw i inwentarzy mienia z lat 15811620, czyli z otchani

Musi by Adam Szefer przykadem wyjtkowego, powiedziabym nawet: gincego gatunku musi by studentem z pasj o rzadko spotykanej skali. Ksika bo-wiem, ta wanie ksika, jest jak sam autor przyznaje udoskonalon wersj jego pracy magisterskiej. Liczy sobie, prosz to zapamita i doceni, ponad 260 stron do duego formatu. Kady, kto kiedykolwiek prbowa napisa duszy tekst, doceni skal tego dokonania. Do-da do tego trzeba zupenie przyzwoity jzyk (nie jest to literatura, ale tekst naukowy bywa lekki i przystpny, jest poprawny, aw takich przypadkach to ju co) i mamy ob-raz wyjtkowej magisterki.

k s i k i

10 | | marzec 2016

marzec 2016 | | 11

Jednak nie magisterium tu mam ocenia (to ocenili ju promotor i recenzenci, a nawet wadze wydziau, ktre przyznay pracy nagrod za najlepsz magisterk w roku akademickim 2013/2014), ale ksik. A ksika jest cie-kawa w tym choby, e z suchego przecie dokumentu, jakim jest miejska ksiga testamentowa, potrafi zbudo-wa opowie o dawnych czasach. A jest to opowie o szerokim kontekcie, plastyczna, pogbiona. I cho bywa, e przypisy zajmuj 80% stronicy, nie naley si ich ba s tylko znakiem naukowej rzetelnoci autora i ich porzdkowa funkcja nie powinna czytelnika interesowa: dla wasnego komfortu mona nawet sprbowa nauczy si ich nie zauwaa.

Do przypadkowy okres w historii miasta, te ledwie cztery dekady przed wieloma wiekami, musi si moc przypadku: zachoway si dokumenty z tego akurat okre-su sta znakiem wczesnej historii Bydgoszczy. I pod dociekliwym i sumiennym pirem modego naukowca takim si w istocie staje. Ten katalog materialnego zasobu

tamtych bydgoszczan staje si bram do dawnego wia-ta; oczywicie i tam przejcie przez t bram jest wielkim zudzeniem, bo przecie trudno sobie wyobrazi, czym dla wczesnych ludzi byy te zgromadzone i przekazywane nastpnym pokoleniom przedmioty. Czym byy dla nich ksiki, czym przedmioty codziennego uytku, czym ubra-nia? Czym wreszcie by czyta t ksik jak literatur bya sama mier?

By dalej prbowa czyta t historyczn prac jak litera-tur (znaczy: interpretowa j, inspirowa si ni, uywa jej na sposb, jaki uywamy literatury), mona pokusi si odczyta t testamentow ksig (zbir testamentw osobistych bydgoskich mieszczan sprzed czterech stuleci) jako pewien testament metaforyczny: testament dawnych bydgoszczan dla bydgoszczan dzisiejszych. Co nam ta garstka popiou, ten butwiejcy gdzie w ziemi szcztek, o ktrych te ksigi opowiadaj (trudno bowiem przypusz-cza, e co z tych dbr przetrwao do dzi), mwi dzisiaj, do czego namawia, do czego wreszcie moe nas zo-bowizywa? Ten testament kady musi podj sam, sam zdecydowa, co z t zbiorow ostatni wol zrobi. Albo inie. Ostatecznie, ci dawni mieszczanie niczego na nas nie wymuszaj. W ich perspektywie nas przecie nie byo (na tym polega nasza nad nimi przewaga: oni dla nas istniej, namacalni, z ich dobytkiem i rodzinami, ktrych obdarzali swoim majtkiem, a my dla nich nie).

Wracajc do wyraonej przez autora nadziei (upar-em si tego konwencjonalnego przecie, rozumiem to dobrze sformuowania), naleaoby oczekiwa, e jest nadzieja, by ta ksiga doczekaa si rzeczywicie szerokiego grona czytelnikw. Jest bowiem doskonaym materiaem na choby niewielk powie histo-ryczn. Mona mie nadziej, e jaki pisarz (jeli nie teraz, to moe kiedy, w przyszoci) uyje jej w jakiej, powiedzmy: pomysowej i nawet awangardowej, eks-perymentalnej narracji. Parnicki nam przecie pokaza, co z histori mona zrobi (talent na jego skal jest, co prawda, zjawiskiem zupenie wyjtkowym, to wiadomo, ale wzorem jest wspaniaym). ycz tej ksice takiego zdolnego pisarza.-

Przed Adamem Szeferem pewnie pikna (ale i nie-wdziczna, on chyba ju o tym wie) kariera historyka. Jeli nadal bdzie zajmowa si dziejami Bydgoszczy i regionu, bdziemy mieli jeszcze nieraz przyjemno lektury przynajmniej tak ciekawej jak ta ksika. A to ju naprawd wiele.

Adam Szefer, Mieszczastwo bydgoskie w wietle testamentw i inwentarzy mienia z lat 15811620,

Adam Szefer, bmw 2015

k s i k i

marzec 2016 | | 11

12 | | marzec 2016

p o e z j a

To nie twoje pierwsze spotkanie autorskie w Bydgoszczy. Jak czsto tutaj bywasz? Co przyciga ci do tego miasta?

Fakt to ju drugie moje poetyckie spotkanie nad Brd. Pierwsze odbyo si w legendarnym, nieistniejcym ju Wgliszku 13 grudnia 2010 roku. Prowadzi je ww-czas Jarek Jakubowski. Atmosfera bya bardzo okej i chyba nawet pada nieg. A co mnie przyciga tu chyba nie bd szczeglnie oryginalny rzeka i spichlerze zapady mi wpami. I rynek. Oraz Mzg i Kubryk. Ostatnio za byem tu w styczniu br. z moj crk Juli, wielbicielk Zdzisawa Beksiskiego, w waszej Galerii bwa na wysta-wie Poza snem.

W Trjmiecie rodowisko literackie ttni y-ciem, to bez wtpienia wany orodek na li-terackiej mapie Polski. Macie Autograf, Bliz, stae miejsca (znane w caym kraju), wktrych odbywaj si spotkania autorskie, turnieje jednego wiersza, warsztaty literackie. Niekiedy trudno zdecydowa, dokd pj tyle si dzieje w cigu jednego dnia. Co twoim zdaniem decyduje o aktywnoci i dynamice danego rodowiska literackiego?

To, co si obecnie dzieje w Trjmiecie, zakrawa na pozytywne szalestwo, bo oprcz wymienionych przez ciebie dziaa naleaoby wspomnie regularnie ukazu-jcy si dwumiesicznik literacki Topos, a take Migo-tania, Przejanienia, cho przyszo tych ostatnich jest ju raczej niestety przesdzona. Gdynia ma Nagrod Literack, Gdask Europejskiego Poet Wolnoci, Sopot Literacki Sopot, by wymieni najbardziej sztandarowe dziaania. Z oglnopolskich konkursw poetyckich, na ktre regularnie przychodzi po kilkaset zestaww wierszy, warto zauway gdyskie Poowy Poetyckie (15 edycji), sopocki Konkurs Rilkego (10 edycji) czy wreszcie, najstar-sz w tej stawce, gdask Czerwon R (56 edycji). Regularne spotkania literackie odbywaj si w wielu miejscach, m.in. w najbliszej mi Przystani Poetyckiej Strych (ktr wspprowadz z Pawem Baranowskim), w gdaskiej Bibliotece Pod wiem czy te w Gdaskim Towarzystwie Przyjaci Sztuki na Chlebnickiej, Bibliotece Oliwskiej czy Galerii Warzywniak. No i odbywajce si w cyklach procznych gdyskie slamy, ktrych zrobiem dotychczas 13 (14. w marcu br. zapraszam do Gdyni!) obecnie jedyne regularne slamy na Wybrzeu. Do tego dochodz konkursy jednego wiersza, warsztaty i jeszcze par innych rzeczy. Naprawd jest w czym wybiera.

No tak, ale skd bierze si to pozytywne sza-lestwo? Jak mylisz?

Przede wszystkim ludzie, bo to oni stoj za poszcze-glnymi pomysami. No i pienidze, bo bez nich trudno rozkrci due przedsiwzicia oraz utrzyma te mniejsze, by moe nawet waniejsze od wielkich festiwali, jeli cho-dzi o prac u podstaw, mniej popularn i mniej widoczn. W przypadku Trjmiasta pewn rol zdaje si odgrywa pozytywne wspzawodnictwo pomidzy Gdaskiem, Gdyni i Sopotem literatura na Wybrzeu zdecydowa-nie na tym zyskuje.

W jaki sposb Bydgoszcz literacka i artystycz-na jest postrzegana z perspektywy Trjmiasta?

Z przestrzeni bydgoskich kojarz przede wszystkim wspomnianego ju Wgliszka, o ktrym ciekawe histo-rie opowiada mi swego czasu poeta Wojciech Banach. Syszaem take o Galerii Autorskiej Jana Kaji i Jacka Soliskiego, ktra miewaa do intrygujce romanse z literatur. Nie jest mi obcy Dom Kultury Modraczek i prowadzone tam przez Barbar Jendrzejewsk wieczory literackie. Znam take ukazujce si tu pisma: Metafo-r, Akant, Kwartalnik Artystyczny. No i najmodsze ibardzo dobrze si prezentujce, zarwno pod wzgldem

Poezja daje mao oddechuZ gdaskim poet Wojciechem Borosem przy okazji spotkania autorskiego w Modraczku (11.02.2016) rozmawia Karolina Sadecka.

Fot. Pawe Boros

marzec 2016 | | 13

p o e z j aedytorskim, jak i merytorycznym, Fabularie. Si rzeczy skupiam si na literaturze ona jest mi najblisza.

Opowiedz o swoich literackich pocztkach. Jak czue si jako pocztkujcy poeta? Co wyda-wao ci si trudne, co ci zdumiewao?

Na pocztku chciaem napisa wiersz dobry na tyle, by go opublikowano. I to si stao. Potem wmarcu 1993 roku, dziki zaciciu dwch dziewczyn od poezji, czyli p. Ma-rzeny Szymaskiej i Ady Niecko, stworzylimy niesamo-wicie energetyczn przestrze, czyli Inicjatyw Poetyck Almanach (199397) grup przyjaci-poetw, ktra powstaa przy audycji Poezje, ktre lubisz emitowanej w Radiu Gdask, a potem kontynuowanej wRadiu Eska Nord. Potem byy nagrody, m.in. moja Czerwona Ra w1996, czy debiutancki tom wierszy w 1997.

Trudne wydawao mi si zawsze to, co i dzi nie jest a-twe jak zacz kolejny tekst, czy w ogle ma to sens iczy kto na ten tekst czeka. Z czasem pisze si coraz mniej, czyli dalej jest trudno, ale rzadziej si to odczuwa. No i czowiek z czasem nabiera dystansu do samego siebie wtedy si robi zdecydowanie atwiej.

A co mnie zdumiewao i zdumiewa do dzi? Kady nowy tekst.

Od czasu wydania twojego pierwszego tomu (Nierealit grski) do najnowszego (Pies i Pan) mino kilkanacie lat. Realia zmieniy si niemal pod kadym wzgldem. Powiedz, jak wygldaa rzeczywisto wydawnicza w 1997 roku, a jak postrzegasz j teraz?

W tej chwili jest o wiele atwiej wyda tom wierszy, cho w 1997 roku te nie byo to ju trudne. p. Andrzej Krzysztof Wakiewicz, poeta, krytyk i edytor, redaktor moich pierwszych trzech tomw wierszy, opowiada mi rne historie i perypetie wydawnicze sprzed 89 roku. Wtedy byo ciko. Warto wspomnie chociaby synne, przesuwajce si w czasie problemy zpublikacj pierw-szego tomu Milczewskiego-Bruna, o ktrych wspomina w swoich Listach. Ja na pocztku strasznie si zaciem, eby nie wydawa ksiki za wasne pienidze, tylko zdoby na ni fundusze. Od debiutanckiego Nierealitu grskiego udaje mi si publikowa kolejne tomy z pieni-dzy zewntrznych, stypendiw.

W Polsce ukazuje si duo dobrej i przyzwoitej poezji. Trudno si przebi do czytelnika, zreszt ludzie raczej si-gn po krymina ni po tom wierszy. Poezja jest cholernie wymagajca i daje mao oddechu, a waciwie dusi tego, kto po ni siga. W tym jest jej moc.

Rzeczywicie, w ostatnich latach ukazao si sporo dobrych tomikw poetyckich. Gdy-by jeszcze mogy by bardziej eksponowane wsieciach ksigar Mwisz o zdobywaniu zewntrznych rodkw na wydanie ksiki. To atwe?

Poezj najatwiej kupowa przez internet. Ten kana dystrybucji zdecydowanie przewysza inne. Wystarczy powici kilka, kilkanacie minut i wikszo tomw po-etyckich mamy w zasigu rki. Ksigarnie sprzeda poezji nie s waciwie zainteresowane: nakady s niewielkie, promocja praktycznie nie istnieje, zyski s minimalne. Szukajcie nas w internecie, szanowni czytelnicy (miech).

A co do zdobywania rodkw na Pomorzu Gdaskim nie ma z tym wikszych problemw: jest szeroki program stypendiw artystycznych fundowanych przez Urzd Mar-szakowski, poszczeglne miasta takie jak Gdask te maj swoje programy stypendialne. S take mecenasi prywat-ni, ktrzy wspieraj przedsiwzicia artystyczne o wie-le za rzadko, ale to raczej problem podatkowy i kwestia bycia odpowiedzialnym za rozwj lokalnych spoecznoci poprzez dziaania kulturalne z tym bywa rnie.

Pracujesz jako redaktor odpowiedzialny za po-ezj w kwartalniku Bliza, czsto jeste take jurorem w oglnopolskich konkursach poetyc-kich, turniejach jednego wiersza. Jak oceniasz wspczesn poezj jej kondycj i przyszo, przygldajc si debiutantom, ale i twrcom dojrzaym, ju uksztatowanym?

O kondycj poezji w Polsce jestem spokojny napraw-d jest w czym wybiera i na czym zawiesi ucho. Co jaki czas pojawiaj si pereki i ludzie, ktrzy te pery w swoich niepozornych muszlach tworz. Myl, e poetw mogli-bymy spokojnie eksportowa do innych krajw. Juroro-wanie wtoruskim Herbercie, lborskim Stryjewskim czy gdyskich Poowach Poetyckich daje dobry ogld tego, co si w nas, autorach, tli. Z kolei Bliza jest miejscem wyjtkowym, bo miejscem pracy, o ktrej zawsze marzy-em czytam wiersze i odpowiadam za to, co si ukae na papierze. Czasem ryzykuj, czasem pewnie si myl, ale uwaam, e jako redaktor musz by otwarty na rne gosy i narracje. Kocham t robot.

Co nam w ogle daje poezja w codziennym yciu?Nic, co mona by zway i zmierzy. I to jest w niej

najbardziej niesamowite. Niby nic, a wytrca nas z rw-nowagi iprzecitnoci zwykego dnia. Przynajmniej nie-ktrych znas.

14 | | marzec 2016

p l a s t y k a

To nie jest pierwsza twoja wystawa w Byd-goszczy, ale pierwsza, na ktrej pokazujesz wasne ilustracje.

Tak, wczeniej prezentowaam gwnie obrazy duych formatw i mona byo je zobaczy m.in. w kawiarni Szpulka w MCK, w Ostromecku czy klubie Mzg. Teraz zdecydowaam si odsoni prace rysunkowe, o mniej-szych formatach.

Czym jest dla ciebie rysunek?Malarstwo wymaga dobrej formy fizycznej, ktrej

ostatnio mi brak, podczas malowania musisz np. siedzie przy sztalugach, a pozycja pionowa jest dla mnie bardzo bolesna. Jak wiesz, ucz si ostatnio ycia na leco. Rysunek jest wic wybawieniem. Pomys, szybki szkic, dopracowanie detalu i gotowe. A wszystko to rysowane w powietrzu. No i wolno. Rysunek daje mi swobod zagbiania si w prostot ycia. To jak pamitnik lub fotografia. Ilustracja z chwilowego przepywu myli lub emocji. Rysowanie jest jak barometr mwi, ile wolnoci zostao ci jeszcze pord srogich ogranicze twojego losu.

W twoich pracach wida cierpice kobiety, ale take sporo cynicznego humoru

Nie znajdziesz tu mczyzn, rysuj same kobiety, ptaki ikoty. Od pocztku wiata. Te kobiety to ja, tyle e odbite w krzywym zwierciadle. Zamylone, rozpoowione, po-peniajce samobjstwa, rodzce i zakrwawione. A kiedy nie ma na rysunku kobiety, to i tak wiadomo, e mowa jest o niej wanie. O jej relacji ze wiatem i ze sob sam. O kobiecych tabu i codziennych wdrwkach kobiecych myli podczas prasowania bielizny.

Czyli rysujesz feminizm?Niekoniecznie. Powiedziaabym raczej, e ukobiecam

czowieka. W naszej kulturze symbolem czowieka jest

mczyzna. U mnie na odwrt. To kobieta opowiada wiat. I ma do tego prawo, bo pracuje, miesiczkuje, rodzi dzieci, wynajduje nowe idee, zoci si i cieszy. Krytykuje i da rwnouprawnienia. Szuka wasnego nowo nazwa-nego czowieczestwa pomidzy przedmiotowo ujmowa-nym ciaem a niedocenianym duchem.

Wrmy do blu, skd tyle cierpienia w twoich pracach?

To oddzielny temat. I chyba wszystkim doskonale zna-ny. Cierpimy fizycznie, psychicznie i duchowo. Jeli mog narysowa cierpienie rysuj je. Bo tylko tak mog o nim opowiedzie. Wspczesne narracje mwi nam dont worry be happy, na Facebooku umieszczamy same ra-dosne wydarzenia, umiechnite twarze; to fascynuje, ale te przeraa, bo jak tu uzewntrzni cierpienie i w dodatku

Barometr wolnociZ Monik Dekowsk rozmawia Daria Mdelska-Guz.

marzec 2016 | | 15

p l a s t y k a

nie zarazi nim drugiego czowieka? P biedy, jeli w bl moesz nazwa. Gorzej, gdy boli ci brak wiary lub gu-bisz sens czowieczestwa w sytuacji, gdy potrzebuj go tysice imigrantw. A wiadomo, e jeli chcesz wykrzycze swj bl, pozostaje ci agresja lub sztuka. Ja zdecydowanie wol t drug.

Oprcz rysunkw wystawisz take swoj au-torsk biuteri, opowiesz o niej?

Od kilku lat fascynuje mnie zamykanie wiata w mi-niaturowych formach szklanych. Przede wszystkim ka-da sztuka biuterii zawiera pod szkiekiem fragment lub cao mojego obrazu. W swojej biuterii tworz mae wiaty. Mae opowieci. Specjalna technika wykonania iksztat szka powoduj, e obraz staje si trjwymiaro-wy, wypuky. Oywa i piknieje. Sdz, e moja biuteria

Wernisa prac Moniki Dekowskiej odbdzie si 2 kwietnia o godz. 15 w niesamowicie

przytulnej Ksigarni 63 mieszczcej si na pierwszym pitrze Galerii Osielsko przy ul.Szosa Gdaska49. Wystawa potrwa do koca miesica. Chtni bd mogli naby zarwno sygnowane przez ni druki prac,

jakipojedyncze sztuki biuterii.

nie tylko umoliwia wyraanie siebie, ale te staje si no-nikiem pewnej historii przesyanej wiatu przez artyst, ktry t biuteri wykona. Kobieta z tego typu np.me-dalionem na piersi rozsiewa t histori dalej, zaraa ni innych. Zreszt, kwestia odbioru pracy to ju sprawa bardzo osobista. Zawsze ciesz si, jeli obraz zamknity w broszce czy piercionku sprawi komu przyjemno.

16 | | marzec 2016

Zoty rodek

Przyznaj, e w 36. odcinku mojej zugzwangowej opo-wieci postanowiem troch zdj mask. Ot sytuacja w kraju jest napita, lewica i prawica coraz bardziej pr muskuy, a nawet czasami bior si za by. Poszczeglne partie mocniej zwieraj szeregi. Coraz trudniej by porodku. Ci, co s porodku, maj przeki-chane. Kada ze stron konfliktu ideologicznego prbuje tych ze rodka przecign na swoj stron. Oczywi-cie, najgorsze s bluzgi. Na centrum pluj wszyscy. Wydawaoby si, e trzeba si zadeklarowa. Inaczej ani rusz, eby wyrwa si z tego najbardziej nielubiane-go miejsca na scenie.

Ot mam ten kopot, e kiedy do bacznie chodzi-em na wykady zmarego pi temu profesora Albina Biliskiego. To byo dawno temu, pewnie mino ju 20lat, ale mam wraenie, e niektre jego frazy pami-tam, jakbym je sysza wczoraj. Biliski by wietnym religioznawc, ale te posiada znaczn wiedz z historii myli spoecznej. Pamitam, e jedn z jego ulubionych myli, ktra czsto powracaa, bya ta dotyczca zotego rodka. Oczywicie powoywa si na samego Arystotele-sa, ktry z umiaru uczyni wany element swojej filozofii. Pamitam, e te rozwaania odnonie do Arystotelesa byy dla niego niejako trampolin w czasy nowoytne, do Anglii, gdzie ju wtedy mwiono, e silna klasa rednia za-bezpiecza spoeczestwo przed: primo, tyrani wadcw; sekundo, rewolucj klasy robotniczej. Silna klasa rednia jest gwarantem sukcesu. W Anglii klasa rednia ulegaa wzmocnieniu, a w I Rzeczypospolitej, dziki wietnej dziaalnoci szlachty, wprost przeciwnie.

Z nauki profesora zapamitaem, e warto ustawi si porodku albo co najmniej dystansowa si do skrajnoci. Ponadto pamitam, e w szkolnych czasach tu przed wy-cieczk matka nieraz mi mwia: Nie siadaj z przodu, bo jak autobus w kogo rbnie i nie siadaj z tyu, bo jak kto rbnie w autobus.

Jestem wic porodku; to beznadziejne i ju nieraz wy-chodzio mi to bokiem. Przyznaj racj jednym i drugim, a tak w gbi ducha z nikim si w peni nie zgadzam. Ow-szem, raz zgadzam si z jednymi, a raz z innymi, wszystko zaley od konkretnej sytuacji. S jednak i tacy, choby ci od Korwina i ci od Kukiza, e oni mnie ju nigdy do niczego nie przekonaj, nawet do jakiego drobiazgu, jakiej ba-hostki, niestety, do niczego. Za stary ju jestem. Sparafra-zuj znany filmowy tekst: nie ze mn, Korwin, te numery!

Dokadnie wtedy, gdy chodziem na wykady do pro-fesora Biliskiego, gdy miaem lat 20 lub 21, przyjecha na WSP (powszechne byo wtedy okrelenie: wysypisko) Janusz Korwin-Mikke. Ten jeden show, ktry wtedy da, tak w swoim stylu okrelajc wszystkich i wszystko na-okoo (pastwo polskie, elity rzdzce, Uni Europejsk) jako socjalistyczne, czyli ze z samej natury, i gloryfikujc XIX-wieczny liberalizm jako t jedyn doktryn, ktra gwa-rantuje czowiekowi wolno i rozwj, i kilka pomniejszych dziwactw, jak choby prbowa zniechci uczestnikw spotkania do zapinania pasw w samochodzie, twierdzc, e wtedy wicej ludzi ginie na drogach. On zapewne nigdy pasw nie zapina. I ten showman, utopista, tak piknie wpisa si w to, co mwi Biliski o utopijnej wizji plato-skiego pastwa, miecie soca Tomasza Campanelli czy falansterach Roberta Fouriera. Rnica jednak bya do znaczna, gdy Biliski osiga pewne niezwyke natenie, nazwabym je lirycznym, tak, w pewnym sensie jego wy-kady to bya poezja, zawsze okraszona religioznawczym kontekstem, a tutaj w przypadku polityka po raz pierwszy poczuem, e kto chce mnie tak prosto i do ordynarnie oszuka, e szykujc si do dziesitej przegranej kampanii, kpi z ludzi w ywe oczy i to wszystko podane jest z lekkim przymrueniem oka, ale mnie ju wtedy to nie mieszyo inie zamierzaem tego kupowa.

Oczywicie, eby nie byo za mio, zdaj sobie spraw, e ten zoty rodek to te jest ide fixe, albo eby sign do wspczesnych podniet taki zoty pocig. Nikt go nie widzia, ale wszyscy o nim gadaj.

Bartomiej Siwiec

siwiecsiwiec

z u g z w a n g ( 3 6 )

marzec 2016 | | 17

prUssprUssMao odpowiedzialny organ Zdzisawa Prussa (141)

bydgoski insynuator kulturalny

nowe otwarcieDyskusje wok ewentualnego utworzenia metropolii

bydgosko-toruskiej wydaj si bezprzedmiotowe. A to za spraw pojawiajcego si pytania, co musi zrobi Byd-goszcz, by zadowoli Marka ydowicza i zatrzyma Camerimage nad Brd. Wydaje si, e jedynym wyj-ciem byoby utworzenie metropolii bydgosko-torusko--dzkiej.

Wichrom na przekrWieloletni redaktor naczelny Gazety Pomorskiej

i jeden z najbardziej zasuonych pomorskich dziennikarzy Zefiryn Jdrzyski wyda obszerny tom wspomnie pt. Byo jak byo. Udokumetowa w nich nie tylko bogate pole swej dziaalnoci, ale du odporno na przeciwnoci losu. Dziki temu tzw. wichry historii prze-trzyma tak dzielnie, jakby byy one zaledwie zefirkami.

zmiana kursuPrzed wielu, wielu laty zrzdzenia losu pchny Apo-

loni Chaupiec z Lipna do Hollywood. Teraz wizje prezesa TMMB Jerzego Derendy kieruj Pol Negri z Bydgoszczy do Fordonu. Ikona niemego kina obsa-dzona zostanie w roli szybkobienego tramwaju, ktrego motorniczy, wyoniony w drodze castingu, bdzie dyspo-nowa urod Rudolfa Valentino.

Wszystko si krciTwrca i dyrygent istniejcego przy AM Chru Aka-

demickiego Janusz Stanecki, mwic o licznych suk-cesach swego zespou, stwierdzi, e o podziale nagrd w konkursowych rywalizacjach decyduje nie tylko czynnik artystyczny, ale take astronomiczny. Zdaniem p. Ja-nusza w wielu przypadkach podzia nagrd zaley od konstelacji jurorw.

Mczce zazdroci i zapytaniaSkadajce si na tomik Ziarna ponce i nace-

chowane wysokim stopniem wyszej uczuciowoci sone-ty Stefana Pastuszewskiego wywoay prawdziwy zamt w bydgoskim rodowisku literackim. Koledzy poety zazdroszcz mu udanego zmierzenia si z wielkim Petrar-k, a koleanki ami sobie gow, ktra z nich moe uwa-a si za Laur.

Lusterko wsteczne /-25/ wier wieku temu (marzec 1991)

Krlewn niek i siedmiu krasnoludkw wprowadzi na operow scen reyser i choreograf Witold Borkowski. W roli tytuowej wystpia Bar-bara Pituch, a orkiestr poprowadzi Jzef Klima-nek.

W dziaajcej przy bydgoskiej Bazylice Galerii Kruchta swoje linoryty z cyklu Stranicy na-dziei przedstawi Jacek Soliski.

Wojewdzki Orodek Kultury przy ul. Toru-skiej 30 zaprasza do udziau w eliminacjach woje-wdzkich XXII Oglnopolskiego Konkursu Re-cytacji Poezji i Prozy Rosyjskiej i Radzieckiej.

Kierowany przez Michaa Kubickiego Dom Kul-tury Orion zaprasza na imprez 99 pyta do Edwina Warczaka prezydenta miasta Byd-goszczy.

Wedug impresaria Andrzeja Lewiskiego jednym z powodw powodzenia, jakim si cieszy Scena Noc-na w kawiarni TP, jest to, e ludzie lubi jak ich aktorzy witaj i prowadz do stolika.

18 | | marzec 2016

AKADEMIA MUZYCZNA im. Feliksa Nowowiejskiego, ul. J. Sowackiego 7, 85-008 Bydgoszcz, tel. 523 210 582, www.amuz.bydgoszcz.pl

1

Akademicka Przestrze Kulturalna przy Wyszej Szkole Gospodarki, ul. Krlowej Jadwigi 14, 85-229 Bydgoszcz, Koordynator: mgr Marta Rosenthal-Sikorawww.apk.byd.pl; e-mail: apk@byd.pltel. 52 567 00 57Muzeum Fotografii Adam JuszkiewiczGaleria Debiut Marta Rosenthal-SikoraGaleria Nad Brd Karolina Prus

2

artGallery galeria & pracownia plastycznaul. Krasiskiego 5facebook.com/osa.artGallery 3

BYDGosKI KlUB MIoNIKw KAKtUsw, przy Klubie ARKA BSM, ul. M. Konopnickiej24a, 85-124 Bydgoszcz, przewodniczcy Jerzy Balicki, tel. 523 215 538, www.bkmk.strefa.pl/

BYDGosKIE CENtrUM INForMACjI, ul. Batorego 2, 85-104 Bydgoszcz, bci@visitbydgoszcz.pl, www.visitbydgoszcz.pl 4

BYDGosKIE stowArZYsZENIE ArtYstYCZNE, ul. Pomorska 76, 85-051 Bydgoszcz, tel. 523 401 806, Prezes zarzdu Wiesaw Karpusiewicz 5

BYDGosKIE towArZYstwo HErAlDYCZNo-GENEAloGICZNE, ul. Wyczkowskiego21/1, tel. 523 413 291, prezes Pawe Bogdan Gsiorowski

BYDGosKIE towArZYstwo NAUKowE, SOCIETAS SCIENTIARUM BYDGOSTIENSIS, BYDGOSZCZ SCIENTIFIC SOCIETY, ul. Jezuicka4, 85-102 Bydgoszcz, tel./fax 523 222 268, www.btn.bydgoszcz.eu, prezes prof. dr hab. in. Marek Bieliski, czynne: pon.-pt. 9.00-14.00 6

Dom Edukacyjno-Kulturalny rEGNUM przy Fundacji Nowe Pokolenie, ul. A.G. Siedleckiego 12 i ul. Boniacka 3, dyr. Joanna Dobska, tel./fax 523711051, kom. 793 101 280, www.nowe-pokolenie.pl, fundacja@nowe-pokolenie.pl

Dom Kultury MoDrACZEK, ul. Ogrody15, tel./fax 523 713 331, www.modraczek.smbudowlani.pl, e-mail: modraczek@tvogrody.com, abuzal ska@smbudowlani.pl, dyr. Agnieszka Buzalska

Dom Kultury orIoN, ul. 16 Puku Uanw Wlkp. 1, 85-319 Bydgoszcz, tel. 523 487 201, kierownik Nikoletta Stachura

EljAZZ Centrum Artystyczneul. Krta 3, 88-117 Bydgoszcztel. 523 221 574, 662 152 726www.eljazz.com.pl 41

FArBIArNIA Pracownia Fotografii Artystycznej, ul. Pomorska 68A/1, Bydgoszcz 40

FIlHArMoNIA PoMorsKA p.o. dyrektora Maciej Puto, ul. Andrzeja Szwalbego 6, 85-080 Bydgoszcz. Rezerwacja telefoniczna w godz. 11-14, tel. 523210234; wew. 21, bilety@filharmonia.bydgoszcz.pl, www.filharmonia.bydgoszcz.pl 7

FUNDACjA wIAtrAK, Prezes Fundacji: Ks. Krzysztof Buchholzul. Botucia 5, 85-791 Bydgoszcztel. 523 234 810, fax 523 234 811www.wiatrak.org.pl, e-mail: sekretariat@wiatrak.org.pl, Biuro Fundacji Wiatrak czynne: pon.-pt. 8.00-20.00

GAlErIA 85 prowadzi Ewa Pankiewicz, ul. Gdaska 17, 85-006 Bydgoszcz, tel. 523 226 222 17

Galeria AlIX, M. i M. Dobeccy, ul. Jezuicka 26 18

GAlErIA AUtorsKA Jan Kaja i Jacek Soliski, ul. Chocimska 5, 85-097 Bydgoszcz, tel. 608 596 314, www.autorska.pl, galeria@autorska.pl 8

Galeria BrDA dziaajca pod patronatem Galerii Miejskiej bwa, Bydgoszcz ul. Dworcowa 94 (w siedzibie hotelu BRDA parter) 9

Galeria Francuska MIstrAl, przy WSG, prowadzi Henryka Stachowska prezes Towarzystwa Przyjani Polsko-Francuskiej, ul.Garbary 2, budynek A, tel. 668 705 587 11

GAlErIA INNowACjI UtP ul. Prof. S. Kaliskiego 7, 85-789 Bydgoszcz, kier. dr Anna Bochenek, czynne 10-17

Galeria KANtorEK, tel. 523 210 211, czynna: wt.-r. 11-18, czw. 13-20, pt. 11-18, sob. 11-14 wstp wolny 10

GAlErIA MDK 1 przy MDK nr 1, ul. Baczyskiego 3

GAlErIA MIEjsKA bwa dyrektor: Wacaw Kuczma, 85-006Bydgoszcz, ul. Gdaska 20, tel. 523 393 050, godz. otwarcia: wt.-r. 10-18, czw. 12-20, pt. 10-18, sob.-niedz. 11.30-16.30. Wstp wolny. bwa@galeriabwa.bydgoszcz.pl,www.galeriabwa.bydgoszcz.pl 12

GAlErIA NA PItrZE Studio Dziaa Artystycznych, ul. Duga 27, 85-034 Bydgoszcz, tel. 515 452 040, 601 443 119, sda.dluga27@interia.pl, czynne: pon.-pt. 10.00-20.00, sob.12.00-16.00 13

GAlErIA NoN FErE przy II Spoecznym Liceum Oglnoksztaccym

Galeria sztuki NEXt, ul. Poznaska 31, www.galerianext.pl, info@galerianext.pl 43

GAlErIA wIEY CINIEMuzeum Wodocigw, ul. Filarecka 1, 85-160 Bydgoszcz 42

GAlErIA wsPlNA(MCK+ZPAP), ul. Batorego 1/3, 85-104 Bydgoszcz, tel. 523 221 447 e-mail: galeriawspolna@onet.pl 22

Izba Pamici Adama Grzymay-siedleckiego, WiMBP, ul. Libelta 5, tel. 523 238 207, czynne: wt. i pt. 13-18, r. 10-15 19

Kamienica 12, ul. Poznaska 12, 85-129 Bydgoszcz, tel. 887 164 349, e-mail: artdeco-kontakt@wp.pl 45

Klub ArKA, ul. M. Konopnickiej 24a, 85-124 Bydgoszcz, tel. 523 487 202, kierownik Nikoletta Stachura

Klub HEros, ul. Gen. W. Thome 1, Bydgoszcz, tel. 523 430 004, kierownik Grayna Wrzecionek

Klub Inspektoratu wsparcia si Zbrojnych, ul. Sukowskiego 52a, 85-915 Bydgoszcz, tel. 261413550, kierownik mgrMarek Trojan. Biblioteka Klubu IWspSZ, tel. 261413563, kierownik mgr Zdzisawa Gajownik, e-mail: klubiwspsz@wp.mil.pl

KlUB MIoNIKw AUstrAlII I oCEANII, ul. Plac Kocieleckich 8, pok. 8, Bydgoszcz, prezes Lech Olszewski, tel. 607 120 182, fax 052 321 32 60, www.kmaio.bydg.pl 20

Klub oDNowA, ul. Planu 6-letniego 38, tel. 523 631 867, e-mail: klubodnowa@interia.pl, www.klubodnowa.strefa.pl, kier. Grayna Salemska

KlUB PolsKIEj KsIKI, Hotel Centralny, ul. Dworcowa 85, tel. 523 432 452, Jolanta Kowalska oraz przy Zespole Szk Oglnoksztaccych nr4, tel. 523 412 504, Alicja Leniak 21

KlUB wIAtA KsIKI, ul. Dworcowa 85, tel. 523 454 698, kier. ksigarni Mariola Zawisza. 21

KlUB roDowIsK twrCZYCH, ul. Batorego 1/3, tel./fax 523 228 715, 523 225 677, prezes Piotr Trella 22

KUjAwsKo-PoMorsKIE CENtrUM KUltUrY w BYDGosZCZY Dyrektor: Maciej Puto, pl. Kocieleckich 6, 85-033 Bydgoszcz, wok@wok.bydgoszcz.com, tel. 52 585 15 0103; Galeria Sztuki Ludowej i Nieprofesjonalnej, kierownik: Katarzyna Wolska, tel. 52 322 22 36, galeria@wok.bydgoszcz.com, www.wok.bydgoszcz.com 37

MIEjsKIE CENtrUM KUltUrY wBydgoszczy, ul.Marcinkowskiego 12, 85-056 Bydgoszcz, tel. 523 255 555 (informacja)sekretariat@mck-bydgoszcz.pl, www.mck-bydgoszcz.pl 39

Midzynarodowe Centrum Kultury i turystyki oraz Esperantotur ul.M.Skodowskiej-Curie 10, 85-094 Bydgoszcz tel./fax: 523 461 151, e-mail: info@esperanto.bydgoszcz.eu

Modzieowy Dom Kultury Nr 1, ul. K.K.Baczyskiego3, 85-805 Bydgoszcz, tel. 523 755 349, fax 523 450 628, e-mail: mdknr1bydgoszcz@go2.pl, www.mdk1.bydgoszcz.pl, dyr. Piotr Skowroski

Modzieowy Dom Kultury nr 2, im. Henryka Jordana, ul. Leszczyskiego 42, 85-137 Bydgoszcz, tel./fax 523 731 795, dyr. Adam tocha. Biblioteka Literatury Fantastycznej im. Janusza A. Zajdla Gimnazjum Nr 20, ul. Tucholska 30, czynne: wt., r. 16-19

Modzieowy Dom Kultury nr 3 (Zesp Szk i Placwek nr 1 w Bydgoszczy), ul. Stawowa 53, 85-323 Bydgoszcz, tel. 52 373 25 15, fax/tel. 52 348 68 68

Modzieowy Dom Kultury nr 4, ul. Dworcowa 82, 85-010 Bydgoszcz, tel./fax 523 224 413, e-mail: mdk4@cps.pl, www.mdk4.bydgoszcz.pl, dyr. Magorzata Gadyszewska 23

Modzieowy Dom Kultury nr 5, ul. Krysiewiczowej 8, 85-796 Bydgoszcz, tel./fax 523 485 002, dyr. Jolanta Wawrzonkowska, www.mdk5.bydgoszcz.pl, mdk@mdk5.bydgoszcz.pl

Muzeum Dyplomacji i Uchodstwa Polskiego Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, ul. Berwiskiego 4, 85-044 Bydgoszcz, tel./fax 523 462 318, e-mail: muzeum@ukw.edu.pl, czynne: wt.-pt. 10-14, dyr. prof. dr hab. Adam Sudo 24

MUZEUM FArMACjI Apteki Pod abdziem,ul. Gdaska 5, tel. 523 220 187. 25

MUZEUM KANAU BYDGosKIEGo, przy III LO, ul. Nowogrodzka 3, www.muzeumkanalu.pl, tel. 693 765 075

MUZEUM MYDA I HIstorII BrUDU ul. Duga 13-17, 85-032 Bydgoszcz. Rezerwacja tel. 525 157 015, e-mail: warsztaty@muzeummydla.pl; www.muzeummydla.pl 15

MUZEUM oKrGowE im. Leona Wyczkowskiego w Bydgoszczy Dyrektor Muzeum dr hab. Micha F. Woniak; Sekretariat: tel./fax 52 58 59 966, e-mail: sekretariat@muzeum.bydgoszcz.pl; www.muzeum.bydgoszcz.pl, Godziny zwiedzania Muzeum: wtorek, roda, pitek 9.00-16.00czwartek 9.00-18.00sobota, niedziela 10.00-16.00Exploseum: (grupy zorganizowane, tel. 883366056) wtorek niedziela 9.00-15.30,w poniedziaki muzeum nieczynneWtorki wstp bezpatny, 26

adresy bydgoskich instytucji kultury

marzec 2016 | | 19

MUZEUM woDoCIGw: Hala Pomp, ul. Gdaska 242 oraz Wiea cinie, ul. Filarecka 1

MUZEUM owIAtY, ul. M. Curie-Skodowskiej 4, tel. 523 426 590

MUZEUM wojsK lDowYCH, ul. Czerkaska 2, 85-641 Bydgoszcz, dyr. Mirosaw Gitkowski, tel. 523 782 026, Godziny otwarcia: wtorek pitek: 8.30-15.30; w niedziele: 10.00-14.00; wsoboty i poniedziaki nieczynne. www.muzeumwl.pl

oPErA NoVA w Bydgoszczy dyrektor: Maciej Figas, ul. Marszaka Focha5, 85-070 Bydgoszcz, tel. 523251502, Dzia Promocji i Obsugi Widzw oraz przedsprzeda biletw: tel. 523251655, fax 523251636. Kasa biletowa tel.523251555. Obiekt dostosowany dla potrzeb osb niepenosprawnych, www.operanova.bydgoszcz.pl 27

otwarta Przestrze wiatowniaul. w. Trjcy 15, 85-224 Bydgoszcz, swiatlownia@onet.pl, www.swiatlownia.eu 44

PAAC MoDZIEY, ul. Jagielloska27, 85-097 Bydgoszcz, tel. 523 210 081, www.palac.bydgoszcz.pl, dyr. Joanna Busz. Tutaj: Galeria Paac 28

Pedagogiczna Biblioteka wojewdzka im. Mariana rejewskiego, ul.Skodowskiej-Curie4, 85-094 Bydgoszcz, tel. 523 413 074; www.pbw.bydgoszcz.pl, dyr. Ewa Pronobis-Sosnowska

ProF-EUroPE stowarzyszenie Nauczycieli jzyka Francuskiego wPolsce, ul. Dworcowa 80, 85-010 Bydgoszcz. Prezes: Marta Samolej-Chmielewska, tel./fax 523 221 661 oraz 601 679 572, www.profeurope.pl 29

stowArZYsZENIE ArtYstYCZNE MZG, www.stowarzyszenie.mozg.art.pl, ul. Gdaska 10, 85-006 Bydgoszcz, tel. 523 455 195 30

salezjaskie stowarzyszenie wychowania Modziey, ul.Salezjaska1, 85-792 Bydgoszcz, www.dominiczek.salezjanie.pl, tel. 523 447 401 lub 523 766 739

tEAtr PANtoMIMY DArwww.dar.art.pl; e-mail: teatrdar@wp.pltel. 523 407 468, 602 572 021, 602 257 675

tEAtr PolsKI im. Hieronima Konieczki dyrektor: Pawe Wodziski, al. Mickiewicza 2, 85-071 Bydgoszcz, tel. 523 397 841, Kasa Teatru czynna jest od wtorku do pitku w godz. od 12 do 18 oraz godzin przed spektaklem: tel. 523 397 818, fax 523 397 840 lub bilety@teatrpolski.pl, www.teatrpolski.pl31

R e d a k c j a B I K p r o s i P a s t w a o w e r y f i k a c j d a n y c h : b i k @ m c k - b y d g o s z c z . p l

towArZYstwo INICjAtYw KUltUrAlNYCH, ul. Dworcowa 62/2, 85-009 Bydgoszcz, tel. 523 213 371, prezes Maria Papaa 32

towArZYstwo MIoNIKw MIAstA BYDGosZCZY, ul. Jezuicka 4, tel./fax 523 225 196, 523 454 434, www.tmmb.pl, e-mail: biuro@tmmb.pl, skrytka pocztowa nr 17, 85-169 B37, prezes Jerzy Derenda. Biuro Zarzdu czynne pon.-pt. 9-15, sklep TMMB z bydgostianami, ul. Duga 15, czynny: pon.-pt. 10-18, sob. 10-14. 6

towArZYstwo MUZYCZNE im. Ignacego jana Paderewskiego, ul. ks. Piotra Skargi7, 85-018 Bydgoszcz, tel./fax 523 270 291, www.konkurspaderewskiego.pl prezes prof. Katarzyna Popowa-Zydro 33

towArZYstwo oPErowE im. prof. Felicji Krysiewiczowej, ul. Focha 5, 85-006 Bydgoszcz, prezes Zenona Tomczak, tel. 603 993 852, sekretarz zarzdu Danuta wicichowska 27

towArZYstwo PolsKo-AUstrIACKIE, Oddzia B. ul. Stary Rynek 5, 85-104 Bydgoszcz, tel. 609 678 277, e-mail: lubomira.kubiak@gmail.com, prezes Lubomira Kubiak, dyury w kad drug rod miesica 34

towArZYstwo PolsKo-NIEMIECKIE, ul. Fordoska 120. Dyury w kady trzeci poniedziaek miesica w godz. 13-16, e-mail: tpn1@wp.pl www. tpnbydgoszcz.bugs3.com, www.facebook.com/tpn.Bydgoszczprezes Danuta Szczepaniak-Kucik, tel. 504100024, sekretarz Krystyna Bender-Dudziak, tel. 605666936

towArZYstwo PolsKo-wosKIE Stary Rynek 22-24 (III p., wejcie przez KATALOGI), tel. 523 238 008, dyury: 1. roda miesica godz. 17-19 www.api.bydgoszcz.pl; api@api.bydgoszcz.pl, prez. Elbieta Renzetti 35

towArZYstwo PrZYjANI PolsKo-FrANCUsKIEj, Prezes: Beata muda tel. 693 925 911, wiceprezes: Maria Pastucha, tel. 694 582 721www.tppf.byd.pl 11

UrZD MIAstA, Biuro Kultury Bydgoskiej ul. Jezuickiej 14a, 85-102 Bydgoszcz, www.bydgoszcz.pl, tel. 525 858 189, Dyrektor Magdalena Zdoczyk 36

wDrowNICZEK Klub turystyczny, prezes Adam Czachorowski, tel. 523 251 635

wiMBP BIBLIOTEKA GWNA Bydgoszcz, ul. Duga39, tel. 523 238 008, 523 399 200 centrala; 523 287 390 sekretariat, fax 523 287 390, e-mail: sekretariat@wimbp.bydgoszcz.pl, www.wimbp.bydgoszcz.plDyrektor: Ewa Stelmachowska 35

20 | | marzec 2016

opera Nova w Bydgoszczy

1.03.2016, wtorek, godz. 19.00Czarodziejski flet opera Wolfganga Amadeusza Mozarta

Kierownictwo muzyczne dirk VermeulenInscenizacja i reyseria Matthias remusScenografia Stephan dietrichPrzygotowanie chru Henryk Wierzcho

Gdyby Mozart napisa tylko Czarodziejski flet, wystar-czyoby, aby uzna go za geniusza. Ten konglomerat stylw muzycznych oraz wolty akcji ledzi si zzapar-tym tchem; dwiki fletu i dzwoneczkw maj praw-dziwie czarodziejsk moc. Upierzony i gadatliwy Papa-geno, rycerski ksi Tamino, wraliwa i dzielna Pamina oraz marzcy o idealnym spoeczestwie Sarastro inie-przyjacika soca, Krlowa Nocy, to tylko niektrzy bohaterowie tej wspaniaej opery. Libretto jest bani, moralitetem, komedi, tajemnic. Rytuay inicjacyjne i odniesienia do religii staroytnego Egiptu stanowiy temat popularny w dramatopisarstwie i sztuce opero-wej schyku owiecenia oraz rytach wolnomularskich. Czarodziejski flet daje modziecowi moralne oparcie w momencie, gdy musi odrzuci swoje dotychczasowe utarte sdy, by sta si godnym wtajemniczenia.

5.03.2016, sobota, godz. 19.00 6.03.2016, niedziela, godz. 19.00

Fascynacje balety wspczesneLacrimae / Auf Suche / Something I had in Mind choreografia Mauro de Candia1st Flash / Brake the Eyes choreografia Jorma eloScenografia i kostiumy Mauro de Candia / Charles Heightchew / Joke VisserReyseria wiate Mauro de Candia, Jordan TuinmanOpieka artystyczna ewa Gowacka

Ogromne bogactwo i rnorodno technik taca: kla-syczny i nowoczesny, abstrakcyjna komedia baletowa, perfekcyjny taniec i jego parodia, wirtuozowska wrcz technika i wielkie zaangaowanie taczcych. Fascy-nacje (premiera w 2013 r.) pokazywane byy m.in. na Poznaskiej Wionie Baletowej i V Dniach Sztuki Taca w stoecznej Operze Narodowej. Bydgoscy tancerze okrzyknici zostali jednym z najlepszych profesjo-nalnych zespow, a przedstawienie zebrao wietne recenzje. Tym bardziej zapraszamy do poznania dzie dwch twrcw wspczesnego taca: Fina Jormy Elo, zajmujcego poczesne miejsce w historii wspczesnej sztuki baletowej, i modego Wocha Mauro de Candii, ktrzy przekazali swe choreografie Baletowi Opery Nova. Ich praca z Baletem to ogromne wyrnienie dla zespou. Wieczr baletowy zoony jest z dwch czci, ktre buduje pi moduw tanecznych, repre-zentatywnych dla stylu obu choreografw. Jorma Elo ponownie przyjeda do Bydgoszczy, aby pracowa ze zmienion czciowo obsad. W spektaklu wystpuje 17 wybranych tancerzy, z ktrych kady jest zarazem solist. To prawdziwy popis umiejtnoci warsztato-wych i potencjau artystycznego bydgoskich tancerzy.

11.03.2016, pitek, godz. 19.00 12.03.2016, sobota, godz. 19.00 13.03.2016, niedziela, godz. 19.00

Halka opera Stanisawa MoniuszkiKierownictwo muzyczne Piotr WajrakReyseria natalia BabiskaScenografia diana Marszaek, Julia SkrzyneckaKostiumy Paulina Czernek-BaneckaChoreografia Iwona PasiskaPrzygotowanie chru Henryk Wierzcho

Halka, fot. Andrzej Makowski

marzec 2016 | | 21

Spektakl z 2013 r., ktrego przyjcie przeszo do hi-storii bydgoskiej Opery. S co najmniej trzy powody tego sukcesu: wietnie zrealizowana warstwa wokalna imuzyczna; niezwyka ekspresyjno strony wizualnej i zdolno silnego oddziaywanie na emocje wspcze-snego widza; aktualizacja i uniwersalizm historii libretta przy zachowaniu odniesie historycznych.

Halka Babiskiej to przedstawienie inteligentne i poruszajce. Ocalajce i eksponujce wszystko, co w dziele Moniuszki i Wolskiego egzystencjalne, prze-mykajce si za nad idiomem narodowym (zwr-my uwag choby na to, e poloneza nikt nie taczy, a mazur jest bardzo kameralny). Do tego doda trze-ba nowoczenie i sensownie zakomponowan, pikn przestrze sceniczn, ktrej twrcy operuj i cytatem, i kontrastem; przemylane ustawienie i prowadzenie dobrze brzmicego chru; wietnie wkomponowa-ny w cao balet; precyzyjnie grajc orkiestr, ktra w przypadku dzie Moniuszki musi zmierzy si z nie-zbyt atrakcyjnie zinstrumentowan partytur. Rzadko zdarza si przedstawienie, o ktrym mona napisa same dobre rzeczy tak ocenia bydgoskie przedstawie-nie Piotr Urbaski wRuchu Muzycznym nr 12/2013.

18.03.2016, pitek, godz. 19.00 19.03.2016, sobota, godz. 17.00 20.03.2016, niedziela, godz. 17.00 22.03.2016, wtorek, godz. 19.00

Ja i Magosia opera baniowa Engelberta Humperdincka

Kierownictwo muzyczne Jerzy WoosiukReyseria Cezary domagaaScenografia Magorzata SzydowskaChoreografia Marek zajczkowskiReyseria wiate Bogumi PalewiczPrzygotowanie chru dziecicego Izabela Cywiska

Ba braci Grimmw zamieniona na oper? Ale tak! Chocia Humperdinck komponowa Jasia i Magosi pod wpywem Ryszarda Wagnera, ktrego asystentem by wBayreuth podczas pracy nad Parsifalem, wwar-stwie muzycznej udao mu si zachowa ca lekko i wdzik ludowej opowiastki. Z drugiej strony, jzyk muzyczny opery jest niezwykle wyrafinowany, dlatego poruszajca wyobrani dziecic bajkowa historia jak kade dzieo operowe zachwyci moe melomana nie-zalenie od jego wieku.

Humperdinck zamierza stworzy na prob mod-szej siostry muzyk dla potrzeb rodzinnej zabawy, apowstaa wietnie zorkiestrowana i wymagajca do-brych gosw baniowa opera, atrakcyjna zarwno dla modej, jak i dojrzaej publicznoci. Twrcy przedsta-wienia postawili sobie zadanie zachwycenia widzw, bez wzgldu na ich wiek. Realizacja Opery Nova jest niebanalna w warstwie scenograficznej, pena uroku; zpewnoci moe ksztaci gust muzyczny i plastycz-ny modych widzw. Na ywo widzimy obrazy, kt-rych nie zobaczy kamera filmowa, syszymy muzyk, ktrej nie odda najlepsze nagranie. To niepowtarzalne

przeycie, bo nigdy nie ma takiego samego spektaklu, kady ma swoj wewntrzn energi i rytm. W wer-sji Grimmw Jasia i Magosi wypdza za macocha, a u Humperdincka jest ona tylko prost, czasem zbyt porywcz gospodyni domow, ktra po pewnym cza-sie auje swojego gniewu i razem z mem wyrusza na poszukiwanie dzieci. Operowy ojciec Jasia i Magosi nie jest drwalem, ale trudni si wyrobem miote. W obu wersjach tak samo radosne pozostaje natomiast zako-czenie, w ktrym dobro odnosi triumf nad zem.

Ponadto modzi widzowie maj okazj podziwiania swoich rwienikw, ktrych 30 bierze udzia w przed-stawieniu: dzieci z pracowni wokalnej Paacu Modziey (jako pierniczki) oraz Studia Baletowego przy Operze Nova (jako mae elfy).

inf. Ewa Chaat

Bilety na 23. Bydgoski Festiwal Operowy sprzedawane bd od 21 marca br.

Imprezy gocinne na scenie Opery nova:

7.03.2016, godz. 19.30Koncert Galowy zespou Pieni i Taca Mazowsze

14.03.2016, godz. 17.30 i 20.30Teatr Capitol, komedia Kiedy kota nie ma

Ja i Magosia, fot. Andrzej Makowski

22 | | marzec 2016

teatr Polski 1.03.2016, wtorek, godz. 19.00 2.03.2016, roda, godz. 16.00 i 19.00

Maa Scena TPBKatarzyna Szyngiera, Mirosaw Wleky (swarka)reyseria: Katarzyna Szyngiera; scenografia i kostiumy: Agata Baum-gart; muzyka: Wojtek Zraek-Kossakowski; opracowanie muzyczne: ukasz Maciej Szymborski; wideo: Mikoaj Walenczykowski; inspicjent: Hanna Gruszczyska; koordynator projektu: Magda Igielska; wyst-puj: Grzegorz Artman, Beata Bandurska, Mirosaw Guzowski, Martyna Peszko, Micha Wanio, Izabela Warykiewicz

Premiera spektaklu w ramach programy rezydencyj-nego Interwencje w TPB.

Co tak naprawd wydarzyo si na Woyniu i w Gali-cji Poudniowo-Wschodniej w 1943 roku? Wyobraenia tamtych tragicznych wydarze bywaj skrajnie rne, s zalene od wyznawanych pogldw, narodowoci, historii przodkw. Zostay zawaszczone przez emocje i polityczne dyskursy.

Kaliski; reyseria wiata: Agata Skwarczyska; wystpuj: Klara Bie-lawka, Szymon Czacki, Maciej Pesta, Sonia Roszczuk, Jakub Ulewicz, Anita Sokoowska

Swarka, fot. Monika Stolarska

W spektaklu (swarka) opieramy si na do-kumentalnym materiale zebranym przez nas w Polsce ina Ukrainie. Prbujemy spojrze na tamte wydarzenia z jak najszerszej perspektywy. Oddajemy gos wiad-kom czystki etnicznej. Wysuchujemy historii o przekra-czaniu granic czowieczestwa, ktre nie mog zosta waciwie opowiedziane, gdy do ich opisania brakuje jzyka.

4.03.2016, pitek, godz. 19.00 5.03.2016, sobota, godz. 19.00 spektakl

z angielskimi napisami 6.03.2016, niedziela, godz. 19.00

Maa Scena TPBAgnieszka Jakimiak afrykareyseria: Bartek Frckowiak; dramaturgia: Agnieszka Jakimiak; scenografia, kostiumy: Anna Maria Karczmarska; muzyka: Krzysztof

Afr yka, fot. Monika Stolarska

To nie jest opowie o Ryszardzie Kapuciskim wAfryce. Ani opowie o Afryce. Ani o tym, jak mona przedstawi Afryk, ani o tym, jak nie naley jej przed-stawi.

To nie jest historia Afryki. To historia kilku poj w-drujcych po Europie od czasw kolonializmu przez okres dekolonizacji a po dzisiaj. Ryszard Kapuciski by wiadkiem odzyskiwania niepodlegoci przez Gha-n, Kongo, Nigeri, Mozambik i wiele innych krajw wlatach 50. i 60. My przygldamy si procesom, ktre doprowadziy do ich ponownego uzalenienia od Euro-py zarwno na paszczynie politycznej i ekonomicz-nej, jak w wymiarze fantazmatycznym. To opowie okilkunastu wyobraeniach, ktre pracuj na to, eby procesy produkcji byy niewidzialne i zarazem nie-uczciwe, eby obojtno wchodzia w pynn relacj z wyzyskiem, eby z dyskursu rasistowskiego uczyni neutralny i przezroczysty jzyk.

5.03.2016, sobota, godz. 19.00 (premiera bydgoska) 6.03.2016, niedziela, godz. 19.00

Dua Scena TPB pokaz kameralnydiuna 1961

Komuna//Warszawa opisuje fikcyjn wypraw auto-ra Diuny do Iranu w1961 roku. Frank Herbert zosta-je wysany z tajn misj na Bliski Wschd, przez kilka dni przebywa wpustynnym miecie Jazd, czekajc na spotkanie zkurierem. By moe pod wpywem narko-tykw wyrusza na samotn wypraw na pustyni. Tam doznaje olnienia. Widzi moliwe scenariusze rozwoju wiata. Te przyszowidzce wizje stan si zacztkiem napisanej wkrtce literackiej sagi. Komuna//Warsza-wa rekonstruuje pobyt Herberta w Jadzie. Proces odnajdywania ladw pozostawionych przez autora Diuny zaciera granic pomidzy prawd a zmyle-

marzec 2016 | | 23

niem. Zaczynajc podr, trafiamy na realn pustyni. Istajemy wobec tych samych pyta irozterek, jakie tra-piy Franka Herberta w1961 roku: czym jest przyszo, jak nasze wizje wpywaj na rzeczywisto lub po prostu: co si stanie?Koprodukcja: Teatr Polski wBydgoszczy; wsppraca: Centrum Sztuki Wspczesnej Zamek Ujazdowski, Ambasada Polski wTeheranie, Instytut Adama MickiewiczaNegar Farajiani (instalacja scenograficzna); Ewelina Ciuchta (kostiu-my); Paulina Gral (wiata); Irad Mazliah (choreografia); shokufeh Farazmand (produkcja wIranie)Spektakl zrealizowany dziki pomocy Ambasady Polskiej w Teheranie oraz IAM culture.plProjekt dofinansowany ze rodkw Ministra Kultury iDziedzictwa Naro-dowego oraz Urzdu m.st. Warszawy

10.03.2016, czwartek, godz. 19.00 11.03.2016, pitek, godz. 19.00 12.03.2016, sobota, godz. 19.00 13.03.2016, niedziela, godz. 19.00

Maa Scena TPBJulia Holewiska Granice reyseria: Bartek Frckowiak; choreografia, dramaturgia: Iza Szo-stak; scenografia, kostiumy: Anna Maria Karczmarska; muzyka: Krzysztof Kaliski, ukasz Maciej Szymborski; wiata: Micha Gaszczka; wideo: Hanna Macig; inspicjent: Hanna Gruszczyska; wystpuj: Mirosaw Guzowski, Marta Malikowska, Jan Sobolewski, Iza Szostak, Izabela Warykiewicz

Koncepcja spektaklu oparta jest na czteropozio-mowym modelu kontroli dostpu, ktry stosuje unij-na agencja Frontex w dziaaniach sucych ochronie granic Unii Europejskiej.

Opublikowany w jednej z wydanych przez ni bro-szur pogldowy obrazek, ktrego celem byo moliwie proste przedstawienie skadajcych si na ten model dziaa, procedur, podmiotw, sta si inspiracj do stworzenia swoistej teatralnej gry planszowej, wktrej postacie takie jak Ciao Dziecka, Granica, Lex Frontex, Uciekinierka czy Artysta podejmuj wyzwania i reali-zuj strategie cile powizane zochron, przekracza-niem czy upynnianiem granic, polityk migracyjn, aprzede wszystkim ekonomi. Materiay dokumen-talne, teksty etnograficzne i socjologiczne, atlasy uchodcze, rozmaite dyskursy zwizane z migracj, mobilnoci, uchodcami, terytorium, suwerennoci, kontrol i nadzorem oraz granicami, a take obrazy i fotografie staj si punktem wyjcia dla teatralnych iperformatywnych gier, dziki ktrym wnieoczywisty sposb problematyzowany jest najwaniejszy obecnie temat debaty publicznej.

12.03.2016, sobota, godz. 17.00 cz. 1 13.03.2016, niedziela, godz. 17.00 cz. 2

Jak naprawi wiat przegld filmw postrealistycznych w wyborze Jill Godmilow

Zapraszamy na przegld filmw dokumentalnych w wyborze Jill Godmilow, legendarnej amerykaskiej reyserki filmowej.

Przegld towarzyszy najnowszym premierom spek-takli: Grona gniewu iGranice. Wrd pokazywanych fil-mw znajd si m.in.: How to fix the world Jackie Goss;

The land belongs to those who work it kolektywu Chiapas Media Project czy Border Laury Waddington.

Zkuratorskiej przedmowy Jill Godmilow:Nazywam te krtkie dokumentalne filmy postreali-

stycznymi, bo ich twrcy nie roszcz sobie prawa do dokumentalnego obiektywizmu, wyrzekaj si reali-zmu iwniezwykej formie zawiadczaj ospustoszeniu, jakie kapitalizm sieje globalnie ilokalnie. S imponuj-c demonstracj alternatywnego sposobu mylenia o tym, czym moe by i czemu moe suy przekaz filmowy ()

Filmy postrealistyczne maj na celu prowokacj. Korzystaj z rnych strategii przedstawiania, odtwa-rzania, parodii, animacji, fikcjonalizacji i wielu jeszcze innych. Kady z pokazywanych tu filmw proponuje now narracj, aby mc tym lepiej przedstawi i zro-zumie gospodarcze oraz polityczne uwarunkowania, ktrych skutkiem s wojny, ubstwo, bezdomno, gd. Proponuj te rozwizania to, w jaki sposb moemy si tym procesom opiera. () Wtradycyjnym filmie dokumentalnym zawarte jest przewiadczenie, e wiat jest poznawalny, poniewa mona go obser-wowa ajeli mona go obserwowa, to mona go te sfilmowa. Wystarczy wic, e poka ci wiat w spo-sb, wjaki zarejestrowaa go moja kamera

Zfilmw postrealistycznych pynie jednak jasny prze-kaz, e to nie wystarczy. Ich twrcy proponuj zmian sposobu mylenia o filmie dokumentalnym, chcc by postrzegano go jako form poezji, fantastyki, krytyki. Posuguj si strategiami, za pomoc ktrych wiado-mie wykorzystuj obrazy rzeczywistoci, by odsania stereotypy spoecznych wyobrae. Chc wyrwa nas z samozadowolenia. Pokaza wiat w nieprzyjemnie jaskrawym wietle. Te filmy to wyrafinowane intelektu-alne narzdzia, ktre mog zaoferowa widzom nowe radykalne dowiadczenie. Kady znich ma wsobie po-tencjaln transformacyjn moc.

Wicej informacji na temat przegldu podamy wkrtce na naszej stronie internetowej.

19.03.2016, sobota, godz. 19.00 PreMIera 20.03.2016, niedziela, godz. 19.00 22.03.2016, wtorek, godz. 19.00

Dua Scena TPB pokaz kameralnyRainer Werner Fassbinder Krew na kocim gardle reyseria: Anja Sua; tumaczenie: Iwona Nowacka; dramaturgia: Agnieszka Jakimiak; kostiumy: Maja Mirkovic: scenografia: Zorana Petrov; muzyka: Krzysztof Kaliski; choreografia: Damjan Kecojevic; wystpuj: Beata Bandurska, Maciej Pesta, Martyna Peszko, Anita Soko-owska, Magorzata Trofimiuk, Jakub Ulewicz, Konrad Wosik, Magorzata Witkowska

Uwierzylimy, e teatr moe zmienia wiat i rady-kalnie wpywa na rzeczywisto. Traktowalimy go jak motor zmiany spoecznej, narzdzie walki politycznej, barometr aktualnych napi iprzemian.

Staralimy si nie podwaa trafnoci teatralnych diagnoz inie pozbawia ich wiarygodnoci. Jednak te-atr od lat nie zapocztkowa adnej rewolucji. Nie stwo-rzy wzorcw dla nowych instytucji. Nie zreformowa jzyka debaty publicznej, nie zniwelowa nierwnoci

24 | | marzec 2016

spoecznych. To nie teatr wyprowadza ludzi na ulice. By moe przecenilimy si jego oddziaywani