Basis handleiding leerkrachten voor Beeldtaal (voorlopige versie, door Evy Raes)

Ontwerp Evy Raes ism Stad Antwerpen 1

Handleiding leerkrachten voor de uitvoering van ‘Beeldtaal’ Korte toelichting “Een beeld kan spreken. Hoe ga jij zelf iets vertellen met beelden?” Het kind leert kijken en communiceren met foto’s naar een kind vanuit een andere klas via het versturen van (digitale) postkaarten. DOEL Hoe kun je kinderen hun eigen leefwereld in beeld laten brengen op een kwalitatieve manier die ook nog eens interactie uitlokt met zijn/haar omgeving. Dit was de algemene vraagstelling voor het project ‘Beeldtaal’. Deze drie grote aspecten vind je terug in het algemene schema.

Eigen leefwereld vertellen

1. Sprekende beelden2. Puzzel je eigen beeld

Interactie

8. Knip in je foto9. ??? Wat zie jij ???10. Nog een foto

Individuele evaluatie

3. Speel detective

Vertaling via beelden

4. Vul aan5. Wie ben ik? Wat vertel ik?6. Zie jij wat ik zie?7. Kom eens dichter

Klassikale evaluatie

6. Was jouw foto duidelijk?7. Was jouw foto duidelijk?

Het schema zelf is opgedeeld in verschillende stappen waarbij het kind ontdekt wat hij/zij zelf interessant vindt, hoe men dit in duidelijk beeld kan brengen maar ook hoe je hiermee kunt communiceren met anderen. De uitvoering van dit traject vereist een constant zoeken naar een balans van het prikkelen van het kind zodat die zelf op ideeën komt en het bijsturen van zijn/haar ideeën. Creativiteit staat centraal, maar dit ontstaat niet zomaar uit het niets. Kinderen hebben kapstokken nodig als vertrekpunt (die zitten ook in deze stappen verwerkt) want anders blokkeert hun creativiteit. Daar dwars tegenover staat het bijsturen. Wanneer dit te veel gebeurt kan het kind ook blokkeren en heel oppervlakkige beelden maken die voldoen aan de wens van de begeleider ipv de leefwereld van het kind reflecteren. Uitleg voor kinderen over het algemeen doel van het project ‘Groeten van de school xxx’ Stel je voor dat je een andere taal spreekt dan een kind, hoe ga je iets vertellen? Spreken gaat niet, dus ook niet skype of een brief. Oplossing ‘een beeld laten spreken’. Hoe zou je dat kunnen doen? Bedenk alternatief woord voor ‘fotovriendje’ om naar het ander kind te verwijzen. Aanpak: Het kind en zijn/haar leefwereld staan centraal. Er is niets dat fout kan zijn. Elke keuze van het kind is juist. Duur: Activiteiten verspreiden over 2 weken. Nadien toepaspaar op andere gerichte thema’s. Het is belangrijk dat sommige opdrachten even kunnen bezinken bij de kinderen. Elke stap voer je het beste uit op een andere dag. Doelgroep: 6- tot 12-jarigen buitengewoon onderwijs (ook daarbuiten toepasbaar op bv volwassenen). Met wie?: Het eerste jaar interactie met kinderen uit de eigen stad. Het tweede jaar met kinderen uit Zweden. Praktisch: één iemand in de school is aangesteld om de iPads op te laden en te bewaren. Ze moeten samen blijven om project uit te kunnen voeren per klas. Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Week 1 zonder iPad Stap 1 ‘60 Stap 2 ‘30 Stap 3 ‘10 Week 2 iPad Stap 4 ‘20 Stap 5 ‘40 Stap 6 ‘60 Stap 7 ‘50 Stap 8 ‘60 Week 3 (met iPad) Stap 9 ‘15 Stap 10 ‘20

Ontwerp Evy Raes ism Stad Antwerpen 2

Voorbereiding vraag ICT coördinator voor hulp indien nodig Installaties op iPad of tablet

Book Creator (0,89 EUR- Apple Store én Android) Cut Out Cam (2 upgrades 0,89 EUR - Apple Store én Android) Dropbox (gratis - Apple Store én Android)

Update iPad of tablet Download template van het boek voor Book Creator (specifiek voor dit project – naam?) Aanmaken in Dropbox ‘Brievenbus van Klas X’ en submappen met de naam van elk kind (= brievenbus die andere klas zal gebruiken om post te versturen) Internet (via Wifi of 3G/4G) noodzakelijk om te communiceren met de kinderen uit de andere klas (stap 5, 8, 9 en 10). Verloop

Stap 1 - Sprekende beelden Benodigd materiaal: (zelf voorzien door de leerkracht Set van 30-40 foto’s met verschillende aspecten (zoek via magazines of boeken) Loerograaf Youtube video van kind in andere taal (zonder ondertiteling) Doel: Het begrip weergeven dat beelden iets kunnen vertellen. Verwachting van leerkracht

Het kind begrijpt dat je niet alleen met woorden iets kunt vertellen. Beelden kunnen dit ook. En wat het vertelt is voor iedereen anders. Duur: ’40 (normaal onderwijs) Wat als woorden niet genoeg zijn?

Bespreek volgend uitgangspunt ‘Stel je voor dat je een andere taal spreekt dan een kind. Hoe ga je die iets vertellen?’ Skype of brief gaat niet, wat met woorden kun je niet spreken. bv youtube film tonen van kind die andere taal spreek (wat gebeurt er eigenlijk?!)

Een beeld kan spreken Leg de gevonden (30-40) foto’s tentoon Elk kind mag een foto kiezen dat hij/zij interessant vindt Vraag elk kind ‘Wat zie je in het beeld? Wat vertelt het jou?’ Dat kan een gevoel zijn, bling bling, sport, …. Op zoek in eigen omgeving (speurneus) Neem de foto in de hand ASSOCIATIES MAKEN. Ga op zoek in je klas/school, waar vind een voorwerp (of stuk gebouw, of ander ding) dat dit ook vertelt Vertel aan je juf/meester wat je hebt gevonden. Wat vertelt dat voorwerp jou?

Ontwerp Evy Raes ism Stad Antwerpen 3

Stap 2 - Puzzel je eigen beeld Benodigd materiaal: Magazines (over verschillende thema’s: sport, lifestyle, eten, bekende mensen, etc) Scharen wit A4 papier lijm Doel: Hun eigen leefwereld in beeld brengen met weinig woorden. Verwachting van leerkracht Kinderen kunnen zelf een nieuw beeld maken dat ontstaat uit hun keuze van bestaande beelden. Dat nieuwe beeld is vrij van vorm (kan abstract samengesteld worden).

Duur: 30’ (normaal onderwijs) 5 beelden worden één. Laat het kind de volgende stappen één voor één uit te voeren zonder de volgende stap uit te leggen. Het is belangrijk dat de selectie van de beelden vanuit het kind gebeurt en niet gestuurd wordt.

1. Deel verschillende magazines uit. 2. Elk kind bladert hierdoor. 3. Scheur per kind 5 volledige pagina’s uit die hij/zij leuk, aantrekkelijk, grappig of net raar vindt. (Doe dit voor) 4. Wanneer iedereen klaar is, leg alle magazines opzij. 5. Elk kind bekijkt zijn 5 geselecteerde pagina’s. Welke stukje vind je net speciaal, grappig, aantrekkelijk aan die

pagina? 6. Knip telkens dit interessant stuk uit de pagina en gooi de rest van de pagina weg. Je houdt 5 stukken over. 7. Deze 5 stukjes zijn een puzzel. Hoe passen die in elkaar? Schuif, verleg, leg op elkaar,… (help het kind door extra

verschuivingen te maken zodat ze iets nieuws ontdekken) 8. Kun je een nieuw beeld maken? (mag abstract zijn, hoeft geen vaste vorm te hebben) 9. Kleef de stukken van jouw beeld op een A4 blad. 10. Schrijf je naam op de achterkant van het blad.

Stap 3 – Speel detective Benodigd materiaal: Gepuzzeld beeld van elk kind (5>1) Doel: Evaluatie van het nieuwe beeld gevormd door de vijf puzzelstukken uit magazines. Verwachting van leerkracht Het kind ziet zichzelf in het samengesteld beeld door het verwijzen naar zijn emoties, lievelingskleur, wensen, favoriete voorwerpen,… Duur per afbeelding (per kind): 5’ – 10’ (normaal onderwijs)

Bekijk zelf op voorhand het nieuwe beeld. Wat vertelt jou dit over het kind (of zijn/haar thuissituatie)? Zijn er aspecten die je herkent die hij/zij belangrijk vindt? (Her)Bekijk samen het beeld (de dag nadat het gemaakt werd). Vraag het kind wat hij/zij het allerbelangrijkste vindt in de afbeelding. Dit kan alles zijn, van een bepaalde kleur tot abstracte begrippen zoals vriendschap. Noteer dit achteraan op het blad zodat je het kind hierin kan bijsturen in de rest van het proces indien nodig.

Ontwerp Evy Raes ism Stad Antwerpen 4

Stap 4 – Vul aan Benodigd materiaal: pagina’s met een gat in (of boek Hervé Tullet?) Doel 1: Introductie van de camera op de iPad. En het onvermijdelijk enthousiasme over de iPad en fotograferen de vrije loop laten gaan. Doel 2: Deze methodiek wordt in de laatste stap toegepast op eigen foto’s. Deze oefening helpt hen om associaties te leren maken.

Verwachting van leerkracht Het kind is zich bewust dat je het gat niet zomaar moet vullen, maar dat die diepgaandere associaties kan maken met wat die ziet. (Door gebruik van eenvoudige illustraties is de associatie veel gerichter: enkel vorm, geen kleur. In volgende stappen grote variatie aan associaties mogelijk. Dit is een oefening om te leren verder denken. Deze opdracht komt helemaal op het einde terug, toegepast op eigen foto’s.) Duur: 20’ (normaal onderwijs) Volgende stappen:

1. Toon vooraan in de klas aan de kinderen hoe ze het fototoestel (al dan niet op de iPad) moeten aanzetten/uitzetten en een foto nemen.

2. Toon één pagina aan de hele groep. 3. Vraag aan de groep waar ze aan denken. Welke associaties maken ze? Wat zouden ze in het gat kunnen

fotograferen om het beeld volledig te maken? 4. Toon eventueel nog een paar andere pagina’s met een gat en vraag wat ze daarmee kunnen fotograferen. 5. Toon hoe ze een foto met de pagina kunnen maken. Eén kind houdt de pagina vast, ander kind fotografeert de

volledige pagina plus zijn ‘antwoord’. 6. Leg alle pagina’s op een grote tafel of hang omhoog aan het bord. De kinderen kunnen zelf kiezen wat ze

fotograferen.

Ontwerp Evy Raes ism Stad Antwerpen 5

Stap 5– Wie ben ik? Wat vertel ik? Benodigd materiaal: iPad(s) app Book Creator Gepuzzeld Beeld (5>1) van elk kind Een omgeving met veel prikkels en voorwerpen Dropbox (‘Brievenbus van Klas X’ aangemaakt en gedeeld met de andere klas) Wifi/internet Doel: Aanleren van het verdere gebruik van de iPad en de app Book Creator waarbij elk kind zijn eigen boek aanmaakt. Laat het portret van het kind iets bewust over het kind zelf vertellen (door selfie nemen, iemand anders die foto neemt, op favoriete plek van de school…) Cover van het boek kan wijzigen doorheen het proces? Verwachting van leerkracht Het kind kent zelf de stappen om zijn boek te vinden op de iPad en weet te knoppen staan om dit zelf verder aan te vullen. Zelf een portret nemen dat duidelijk iets over zichzelf vertelt (= herkenbaar). Dit is de eerste indruk die ze bij de ‘pennenvriend’ zullen achterlaten. Duur: 50’-60’ (normaal onderwijs) Link: eerder gezocht naar afbeeldingen in een magazine/boek. Nu gaan we er zelf een maken! Wat moet daar in? Foto’s! Wat staat er meestal vooraan op een magazine: iemand die poseert. Dit ga je nu zelf doen. Maak je eigen magzine

1. Het kind open zijn eigen boek in de app Book Creator op de iPad. 2. Het kind plaats op de cover van zijn/haar boek een selfie:

Sta op de cover van het boek. Klik op de blauwe ‘+’ in de rechterbovenhoek. Kies optie ‘camera’. Wissel de camera naar de frontcamera. Het kind ziet zichzelf op de iPad, kan poseren en zelf een foto maken. Bevestig het gebruik van het beeld via ‘Use Photo’ om de foto ook effectief in het boek te plaatsen.

3. Ga naar de volgende pagina. Het kind neemt een foto (van bovenaf) van zijn gepuzzeld beeld. Gebruik opnieuw de blauwe ‘+’ in rechterbovenhoek en gebruik de gewone camera.

4. Wat was het belangrijkste in de gepuzzelde afbeelding voor het kind? Herhaal dit kort voor iedereen. 5. Ga naar de volgende pagina. Het kind zoekt en fotografeert in zijn boek (foto toevoegen via blauwe ‘+’ in

rechterbovenhoek) wat hij/zij wilt vertellen met de gepuzzelde afbeelding . Help het kind zoeken als die niet direct iets vindt om zijn gewenste foto te maken.

Maak kennis met je pennenvriend

6. Uitleg van dropbox ‘als brievenbus’ aan de kinderen 7. Kind plaats zijn ‘selfie’ in de submap van de dropbox van het kind in de andere klas (dus eigenlijk het postvak van

het kind) om te oefenen. Eerst kennismaking met het andere kind.

Ontwerp Evy Raes ism Stad Antwerpen 6

Stap 6– Zie jij wat ik zie? Benodigd materiaal: iPad(s) app Book Creator digitaal boek per kind (staat normaal in Book Creator) Een omgeving met veel prikkels en voorwerpen Voorbeeldfoto om ‘associaties’ aan te leren

Doel: Het kind bewust maken dat een foto door iemand anders op een andere manier kan bekeken worden. Duidelijke elementen plaatsen in je foto die geen verwarring scheppen bij anderen. Verwachting van leerkracht Bewust zijn creëren bij het kind dat een foto verschillende verhalen kan vertellen (= inhoud). Je hebt daar wel zelf een impact op wanneer je dit duidelijk in beeld brengt. Duur: 50’-60’ (normaal onderwijs) Introductie van ‘associaties’ maken.

1. Toon de voorbeeldfoto. Bespreek in groep. Wat zien de kinderen? Waar denken ze aan? Kijk naar een klein stukje. Wat kunnen ze fotograferen hier in de omgeving die een link vormt met deze foto?

2. Laat hen fotograferen met de iPad. Bekijk het resultaat per kind. Stuur bij om het concept ‘associaties’ extra uit te leggen per kind waar nodig.

Anderen maken ‘associaties’ op de foto van het kind

1. Het kind opent zijn boek op de laatste genomen pagina = foto geïnspireerd door eigen afbeelding 5>1 2. Wissel de iPad met een ander kind. 3. Het kind bekijkt de foto. Waar denkt hij/zij aan? Wat ziet hij/zij? Wat kan hij fotograferen? 4. Ga naar de volgende pagina. Daar fotografeert het kind zijn/haar gedachte (foto toevoegen via de blauwe ‘+’ in de

rechterbovenhoek en optie ‘camera’ kiezen). 5. Het kind kan ook zijn/haar naam schrijven en waar die aan dacht (tekst toevoegen via de blauwe ‘+’ in de

rechterbovenhoek en optie ‘tekst’ aanklikken). Evaluatie in groep

1. Toon de eerste foto van één van de iPads aan de groep. Waar denken ze aan? 2. Toon de volgende foto van diezelfde iPad. Waar denken ze nu aan? 3. Is dit hetzelfde?

Indien ja, de eerste foto was heel duidelijk om een verhaal te vertellen. Hoe komt dit? (bv maar één voorwerp op de foto, duidelijk concept,…) Indien het antwoord nee is. Kan de groep vertellen hoe het komt dat de eerste foto verwarrend is. (bv. verschillende voorwerpen, onduidelijk concept,…). Vraag aan de groep hoe je dit kunt fotograferen zodat het wél duidelijk is.

4. Leg uit in groep wat de nieuwe foto vertelt, of net niet. Daarna in duo (van uitgewisselde iPads) de verschillende foto’s en hun betekenissen bespreken

5. Laat elk kind opnieuw een foto nemen met de feedback in gedachte. (Die foto is startpunt voor volgende stap)

Ontwerp Evy Raes ism Stad Antwerpen 7

Stap 7 – Kom eens dichter Benodigd materiaal: iPad(s) app Book Creator digitaal boek per kind (staat normaal in Book Creator) Een omgeving met veel prikkels en voorwerpen Doel: Het kind enkele eenvoudige fotografische technieken aanleren om kwalitatievere beelden te maken die ook duidelijkere communiceren.

Verwachting van leerkracht Het bewustzijn creëren bij het kind dat de manier waarop je iets fotografeert kan helpen om je boodschap duidelijker te vertellen. Duur: ’40-’50 (normaal onderwijs)

1. Het kind opent het boek en bladert naar de laatste pagina. 2. Vraag aan het kind of hij/zij nog weet wat hij/zij wou vertellen (aspect uit de afbeeldingen 5>1) 3. Bespreek in de groep de laatste foto van elk kind. Is dit nu al duidelijk genoeg? 4. Meestal geven de andere kinderen zelf aan wat er beter kan. De algemene verbetering is dichterbij gaan. Meestal

staat er te veel rommel op de achtergrond die afleidt. Door dichter te gaan fotograferen ze de essentie. 5. Ook volgende fotografietips zijn mogelijk om een sterker beeld te maken (Meer info in het boek ‘Kijk! Spelen met

fotografie’ (Lannoo) of het educatief pakket ‘Beeldtaal’ via Mediawijs.be): a. Kies een vakje (Optie ‘raster’ aanvinken bij instellingen van de iPad. Wel niet zichtbaar via de camera van

de app Book Creator) b. Macro c. Kikvors- en d. vogelperspectief e. Gebruik de lijnen (beeld in 3 delen) f. Oneven aantal g. Weerspiegeling/reflectie (beeld verdubbelen of extra diepte creeëren) h. Compositie maken van onderdelen (versier je bord/duizend dingen)

6. Bespreek de nieuwe foto’s in groep. Is dit duidelijker? Hoe heeft hij/zij dit gedaan? (In groep ook nog eens de fotografietips uitleggen.)

Opmerking: De verschillende fotografische technieken moet je niet allemaal in één keer toepassen. Kijk naar de foto die het kind maakte. Met welke van de boven vermelde tips kan die een sterkere foto maken? Door het herhalen van de laatste stappen bij het communiceren met andere kinderen maakt het kind andere foto’s. Door herhaling komen telkens verschillende aspecten aan bod die je kunt aanleren. Herhaling van hetzelfde is ook belangrijk om de technieken zich eigen te maken. Opmerking: leerkracht zelf uitleg zoeken via google. Doen ze dit? Of is dit hapklaar nodig voor in de toekomst?

Ontwerp Evy Raes ism Stad Antwerpen 8

Stap 8 – Knip in je foto Benodigd materiaal: iPad(s) app Cut Out Cam app Book Creator digitaal boek per kind (staat normaal in Book Creator) Een omgeving met veel prikkels en voorwerpen Verschillende pagina’s met fluogroene vraagtekens (gemaakt door Diana of Evy, gedrukt door Stad Antwerpen)

Doel: Het kind vervormt zijn eigen foto om interactie uit te lokken. Verwachting van leerkracht Het aanleren om het juiste stuk weg te knippen zodat het andere kind ruimte heeft om iets te antwoorden in het gat. Duur: ‘50-’60 (normaal onderwijs) Uitleg leerkracht

1. Vraag aan de groep of ze al eens een brief hebben geschreven. En kregen ze daar een antwoord op? Meestal wel.

2. Leg aan het kind uit dat ze een postkaart maken. Wat staat er op een postkaart? Een foto. Vandaag geen woorden gebruiken. Alleen een foto maken. Er gaat wel iets met de foto gebeuren zodat je een antwoord kunt krijgen.

3. Gebruik één iPad om de uitleg te geven aan de groep. Toon het icoontje van het nieuwe programma (=app) nml de ‘Cut Out Cam’. Open/Importeer in deze app de foto die je het laatste nam voor je boek in Book Creator (ga spieken indien nodig). Verwijs naar stap 3, pagina’s met gat.

4. De leerkracht toont aan de groep dat je met je vinger een stuk kunt knippen (witte en zwarte stip moeten de lijn/cirkel sluiten). Belangrijk is om na te denken over wat je weg knipt. Is het iets belangrijks, dan weet de andere persoon niet meer wat je wou vertellen! (Na eerste keer uitproberen snappen ze het concept het beste.)

Oefenen 5. Elk kind snijdt een stuk weg in zijn foto via de app Cut Out Cam. 6. Geef elke iPad met een gat in de foto door aan een ander kind. 7. Dit kind kijkt naar de foto. Waar denkt hij/zij aan? (Zie associaties uit stap 5.) 8. Wat kan hij/zij fotograferen in het gat om de foto volledig te maken? 9. Het kind loopt rond en kan instant zien in het gat wat erbij past. Van hetgene wat hij/zij wil vertellen neemt die een

foto. 10. Neem alle iPads met de genomen foto’s terug. Toon de nieuwe foto’s. Wat ziet het kind nu in zijn/haar foto? Vertelt

het iets nieuws (meestal wel). 11. Geef extra uitleg bij diegenen waar het nodig is.

Uitvoeren/Definitief

12. Laat hen de finale foto maken om als postkaart naar een kind in een andere klas te sturen. 13. Laat hen een stuk wegknippen met Cut Out Cam. 14. Dat gat vullen ze op door het blad met de fluogroene vraagtekens te fotograferen 15. Verstuur via dropbox in postvakje van het betreffende kind in ‘Brievenbus van Klas X’.

Opmerking Trucjes in Cut Out Cam Corrigeren van tekenpad ‘inverse’ meerdere gaten (wel beperken of ingewikkeld beeld door doorsnedes) bij Android voorgevormde figuren

Ontwerp Evy Raes ism Stad Antwerpen 9

Stap 9 – ??? Wat zie jij ??? Benodigd materiaal: iPad(s) app Cut Out Cam Foto van een ander kind uit een ander klas Een omgeving met veel prikkels en voorwerpen Dropbox (‘Brievenbus van Klas X’ aangemaakt en gedeeld met de andere klas) Wifi/internet

Doel: Interactie. Een ander kind geeft antwoord op de foto (postkaart). Verwachting van leerkracht Alle voorafgaande vaardigheden worden gecombineerd. Het kind weet hoe dat die foto’s met de iPad neemt en deel, het kind maakt de juiste associaties bij de gegeven foto om het gat te vullen met iets van zijn eigen leefwereld. Duur: ’15 (normaal onderwijs)

1. Open de ontvangen foto met Cut Out Cam. 2. Snijd het gat er uit. 3. Waar denkt het kind aan als hij/zij de foto ziet? 4. Neem een foto. 5. Verstuur de foto terug naar de pennenvriend via dropbox.

Stap 10 – En nog een foto You’ve got mail (focus op continue communicatie) Benodigd materiaal: iPad(s) app Cut Out Cam app Book Creator Foto van een ander kind uit een ander klas Een omgeving met veel prikkels en voorwerpen Verschillende pagina’s met fluogroene vraagtekens (gemaakt door Diana of Evy, gedrukt door Stad Antwerpen)

Doel: Interactie Verwachting van leerkracht Het kind kan zelfstandig aan de slag met het ontvangen samengesteld beeld van een ander kind. Het kan zelfstandig het communicatieproces doorlopen: associaties maken, een nieuw beeld fotograferen, een gat in het beeld knippen én versturen naar het ander kind. Duur: ’20 (normaal onderwijs)

1. Het kind plaatst de ontvangen foto (postkaart) in zijn/haar book van Book Creator. 2. Bekijk de foto. Waar denk je nu aan? 3. Neem een nieuwe foto. 4. Snijd opnieuw een gat in je foto via de app Cut Out Cam. 5. Fotografeer in het gat de pagina met fluogroene vraagtekens 6. Verstuur deze foto opnieuw. 7. Deze stappen kun je blijven herhalen gedurende een langere periode, zoals een pennenvriend. Je kan dit ook

gedurende een beperkte periode toepassen op een specifiek thema (bv sorteren, dieren,…)