ความเสี่ยงทางการยศาสตร์และอาการปวดที่ส่งผลต่อความบกพร่อง ... · Workstations

กภ.อมร โฆษดาพนธ, ผศ.ดร.อรสา ส ารอง, และ รศ.นาวาอากาศเอก สทธ ศรบรพา หนาท 1/15

ความเสยงทางการยศาสตรและอาการปวดทสงผลตอความบกพรองของรยางคแขน

ของพนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างาน Effects of Upper Extremity Disability on Ergonomics Risk and Pain

Among Computer user of Office workers

กภ.อมร โฆษดาพนธ* ผศ.ดร.อรสา ส ารอง1 และ รศ.นาวาอากาศเอก สทธ ศรบรพา2

Amorn Kosidaphun, Asst.Prof.Dr.Arisa Samrong, and Assoc.Prof.GP CAPT.Sooth Sribroorapa *คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร ต.หนาเมอง อ.เมอง จ.ฉะเชงเทรา 24000 ([email protected])

Faculty of Science and Technology, Rajabhat Rajanagarinda University, Na Muang, Muang, Chachoengsao 24000 1ภาควชาจตวทยา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง แขวงบางกะป เขตหวหมาก กรงเทพฯ 10240 ([email protected])

Department of Psychology, Faculty of Education, Ramkhamhaeng University, Bang Kapi, Hou Mak, Bangkok 10240 2กองการศกษา โรงเรยนนายเรออากาศนวมนทกษตรยาธราช แขวงคลองถนน เขตสายไหม กรงเทพฯ 10220 ([email protected])

Division of Academic, Navaminda Kasatriyadhiraj Royal Air Force Academy, Klong Thanon, Sai Mai, Bangkok 10220 *ผรบผดชอบบทความ

บทคดยอ: ความบกพรองของรยางคแขน ซงเกดจากอาการปวด ชา ออนแรงหรอจ ากดการเคลอนไหวของระบบกระดกและกลามเนอในพนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างานทเรยกกลมอาการดงกลาววา “ออฟฟศซนโดรม” มปจจยเสยงจากทาทางการนงท างานและอปกรณคอมพวเตอร โตะ เกาอส านกงานทไมเหมาะสมตามหลกการยศาสตร ซงสงผลกระทบตอประสทธภาพ-ประสทธผลในการท างาน โดยการศกษาวจยครงนมวตถประสงค 1) เพอศกษาความบกพรองของรยางคแขน ความเสยงทางการยศาสตร และอาการปวดของพนกงานสำนกงาน 2) เพอเปรยบเทยบความบกพรองของรยางคแขนจ าแนกตามความเสยงทางการยศาสตร อาการปวดและปจจยสวนบคคล และ 3) เพอหาความสมพนธระหวางความเสยงทางการยศาสตรและอาการปวดกบความบกพรองของรยางคแขน โดยสมกลมตวอยางแบบแบงชนจากพนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างาน บรษท ทาอากาศยานไทย จ ากด จ านวน 155 คน (ชาย 35 คน และหญง 120) และเกบขอมลดวยแบบสอบถามอาการปวดและความบกพรองของรยางคแขน และประเมนความเสยงทางการยศาสตรดวยวธโรซา ผลการวจยพบวาพนกงานหญงมความบกพรองของรยางคแขน ( X = 16.89, S.D. = 12.67) มากกวาชาย ( X = 11.49, S.D. = 9.62) อยางมนยส าคญทางสถต (p-value = .021) พนกงานกลมทไมผานเกณฑความเสยงทางการยศาสตรมความบกพรองของรยางคแขน ( X = 7.23, S.D. = 1.38) มากกวากลมทผานเกณฑ ( X = 3.73, S.D. = 0.63) อยางมนยส าคญทางสถต (p-value = .001) พบความสมพนธทางบวกระหวางความบกพรองของรยางคแขนกบอาการปวดบรแวณบา-ไหล (rxy = .593) แขน-ขอศอก (rxy = .527) และขอมอ-มอ (rxy = .422) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 สรปผลการวจยไดวาความบกพรองของรยางคแขนมความสมพนธกบอาการปวดและความเสยงทางการยศาสตร ซงเปนในพนกงานหญงมากกวาเพศชาย ซงเปนผลมาจากทาทางการนงท างาน สถานงานและอปกรณประกอบคอมพวเตอร ดงนนจงควรจดฝกอบรมความรดานการยศาสตรในการนงท างานกบคอมพวเตอร ปรบปรงสถานงานคอมพวเตอร และแนะน าวธการยดเหยยดกลามเนอระหวางการปฏบตงาน ABSTRACT: Upper limb disabilities caused by pain, numbness, muscle weakness, or joint movement restriction of musculoskeletal system among computer user of office workers, that we called "Office syndrome". The risk is posture from sitting at computer workstation, office chairs, and improper ergonomics design. Which affect performance - effectiveness in their works. The study aimed 1) to study the upper limb disabilities, ergonomics risks and pain among computer user of office workers, 2) to compare the upper limb disabilities by ergonomics risks, pain and personal characteristics, and 3) to determine the relationship between ergonomics risk with pain and upper limb disabilities. To stratify random sample of office workers from the headquarters office of the Airports of Thailand, 155 people (35 men and 120 women) who use a computer at work. Data collected by pain and upper limb disability questionnaires. And researcher assesses ergonomics risk by ROSA method at the workstation. The research found that female office workers with upper limb disability ( X = 16.89, SD = 12.67)

การประชมวชาการทางการยศาสตรแหงชาต วนท ๑๕ – ๑๗ ธนวาคม ๒๕๕๙


more than men ( X = 11.49, SD = 9.62) was statistically significant. (p-value = .021) The group do not pass ROSA score criteria with upper limb disability ( X = 7.23, SD = 1.38) more than the pass group ( X = 3.73, SD = 0.63) was statistically significant. (p-value = .001) Pain of over the shoulder - shoulder, (rxy = .593) arms - elbows, (rxy = .527) and wrist - hand, (rxy = .422) were positively correlated with upper limb disability of a significant statistical level .05. Conclusions of the upper limb disability are associated with pain and ergonomics risk that the female office workers more than men. As a consequence of sitting position was not improper by ergonomics principle. Workstations and computer peripheral therefore, it should be known about ergonomics knowledge training to work with computers and improving the computer workstation. Office workers have to stretch exercise the muscular related every hour during operation. Keyword: Ergonomics risk, Upper extremity disability, Pain, ROSA, Office worker.

1 บทน ำ

ความบกพรองของรยางคแขน เปนความบกพรองตอการเคลอนไหวในการท ากจกรรมตาง ๆ โดยเฉพาะไหล แขน ศอก มอ และนวมอ จากขอมลการเฝาระวงโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมเชงรบ พ.ศ. 2546-2552 พบวา ประชากรไทยไดรบผลกระทบจากความผดปกตของระบบกระดกและกลามเนอ เฉลยปละ 1,898 คน หรอคดเปนอบตการณเทากบ 3.16 ตอประชากร 100,000 คน ในกลมคนท างานทวไป โดยในป พ.ศ. 2550 เทากบ 568 คน ป พ.ศ. 2551 เทากบ 1,861 คน และป พ.ศ. 2552 เทากบ 3,884 คน ซงมแนวโนมเพมขนทก ๆ ป (ส านกระบาดวทยา, 2554) ซงจ าเปนตองเขารบการรกษาพยาบาล ท าใหเสยเวลาการท างาน สงผลใหหนวยงานตนสงกดขาดก าลงคนในการท างาน และสญเสยผลตผลของหนวยงานอยางหลกเลยงไมได โดยเฉพาะกลมอาการผดปกตของพนกงานส านกงานทเรยกวา “ออฟฟศซนโดรม” [5] จากการศกษาของ ประวตร เจนวรรธนะกล (2549) พบวา ตนทนโดยรวมของการบาดเจบหรอเจบปวยทเกดจากความผดปกตของระบบกระดกและกลามเนอในพนกงานส านกงานโดยเฉลยปละ 38,520 บาทตอคน ซงตนทนสวนใหญทเกดขนมาจากเวลาทสญเสยไปจากการเจบปวยของระบบกระดกและกลามเนอ ซงมปจจยสาเหตมาจากทาทางการนงท างานและอาการปวดทเกดขนในการปฏบตงาน [6] ดร. นายแพทย พรเทพ ศรวนารงสรรค อธบดกรมอนามย เปดเผยขอมลการส ารวจของส านกงานสถตแหงชาต เมอเดอนสงหาคม พ.ศ. 2558 พบวาพนกงานส านกงานมากกวารอยละ 60 มผดปกตของระบบกระดกและกลามเนอทเรยกวา “อาการออฟฟศซนโดรม” [2] ซงเปนกลมอาการทพบบอยในคนท างานส านกงานทนงท างานกบคอมพวเตอรเปนประจ าและสภาพแวดลอมในการท างานทไมเหมาะสม ไมวาจะเปนการนงท างานอยางตอเนองเปนระยะเวลายาวนานมากกวา 4 ชวโมงตอวน ท าใหรางกายมการเคลอนไหวนอย สงเหลานสงผลใหเกดอาการปวดเมอยกลามเนอ อาการเกรงสะสมของกลามเนอ และอาการอกเสบของกลามเนอ โดยเฉพาะกลามเนอบรเวณรยางคแขน ไดแก บาไหล หลงสวนบน-สะบก แขน มอ และคอ หากท างานในอรยาบถทไมถกตองตามหลกการยศาสตรแบบนตอไป ในอนาคตจะท าใหมอาการรนแรงมากขน เชน มอาการปวดราวตามแนวเสนประสาท อาการชา หรอจ ากดการเคลอนไหวของขอตอ แมกระทงอาการทเกดขนกบอวยวะอนๆ ทไมใชระบบกระดกและกลามเนอ ไดแก กระเพาะปสสาวะอกเสบ แผลในกระเพาะอาหาร กรดไหลยอน โรคเครยด ไมเกรน อาการปวดศรษะเรอรง ดงนนผวจยจงเหนถงความส าคญในการประเมนความเสยงทางการยศาสตรและอาการปวดทสงผลตอความบกพรองของรยางคแขนของพนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างาน [7] เพอวางแผนการปองกนกอนทจะเกดอาการผดปกตดงกลาว



1.1 วตถประสงคงานวจย (1) เพอศกษาความบกพรองของรยางคแขน ความเสยงทางการยศาสตร และอาการปวดของพนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างาน (2) เพอเปรยบเทยบความบกพรองของรยางคแขนของพนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างาน จ าแนกตามความเสยงทางการยศาสตร อาการปวด และปจจยสวนบคคล (3) เพอหาความสมพนธระหวางความเสยงทางการยศาสตร อาการปวด กบความบกพรองของรยางคแขนของพนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างาน

2 วธกำรวจย

การวจยครงน เปนการวจยเชงส ารวจ แบบภาคตดขวาง (cross-sectional study) จากความเสยงทาง การยศาสตร และอาการปวดทสงผลตอความบกพรองของรยางคแขนของพนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอร ในการท างาน 2.1 ประชากรและกลมตวอยาง

พนกงานส านกงานของบรษท ทาอากาศยานไทย จ ากด (มหาชน) ส านกงานใหญ กรงเทพมหานคร ประกอบดวย 9 สายงาน 45 ฝาย จ านวน 746 คน ซงมพนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างานเปนประจ ามากกวา 4 ชวโมงตอวน จ านวน 245 คน โดยท างานสปดาหละ 5 วน ทงนท าการสมตวอยางดวยวธการสมตวอยางแบบแบงชน (stratified random sampling) โดยใชสตรค านวณของ Yamane (1967) ไดจ านวนกลมตวอยาง 155 คน

สถานงานของพนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างาน ประกอบไปดวย คอมพวเตอรแบบตงโตะ (PC) แปนพมพ เมาท โตะคอมพวเตอรส านกงานทวไปทท าดวยไมอดซงมรปแบบทใกลเคยงกนในแตละแผนก และเกาอส านกงานทวไป 5 ชาปรบระดบความสงได เบาะนงบดวยผาสกหลาดมพนกพงหลงและมทวางแขนทงสองขาง ซงเปนอปกรณส านกงานของพนกงานทใชคอมพวเตอรในการท างานประจ าแตละคน ดงภาพท 1

ภาพท 1: สถานงานคอมพวเตอรในส านกงาน



2.2 เครองมอการวจย เครองมอทใชในการวจยแบงออกเปน 2 สวน ไดแก

1) แบบสอบถาม (self-report questionnaire) จ านวน 1 ฉบบ ซงผวจยไดสรางแบบสอบถามจากตวแปรอสระ และตวแปรตามทเกยวของในการวจย ซงแบงออกเปน 3 หวขอ คอ 1.1 ขอมลทวไป 1.2 ความสามารถในการท า กจกรรมของรยางคแขน (Disabilities of the Arm, Shoulder, & Hand--DASH) และ 1.3 อาการปวด (numeric rating scale--NRS) ไดแก บรเวณคอ บรเวณรยางคแขน (บา-ไหล แขน-ศอก ขอมอ-มอ และหลงสวนบน-สะบก) และบรเวณหลงสวนลาง-เอว (ภาคผนวก 1)

แบบสอบถามความสามารถในการท ากจกรรมของรยางคแขน (DASH) ของ The Institute for Work & Health (2012) Toronto, Ontario and the American Academy of Orthopaedic Surgeons, Rosemont, Illinois [9] แปลและทดสอบความตรงและความเทยงแบบสอบถามโดย แพทยหญงจระนนท ระพพงษ ภาควชาเวชศาสตรฟนฟ คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม [10] ประกอบดวย ขอค าถาม จ านวน 34 ขอ เกณฑในการใหคะแนนเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (rating scale) ของลเครต (Likert) โดยก าหนดเกณฑในการพจารณาใหคะแนน 5 ระดบ (ท าไมไดเลย=5, ยากมาก=4, ยากปานกลาง=3, ยากเลกนอย=2, ไมยาก=1) ผลคะแนนรวมมคาสงสด = 100 คะแนน โดยค าณวนคา DASH จากสตรในสมาการท 1 [4] ถาไดคะแนนมาก หมายถง มความบกพรองสงในการท ากจกรรมของรยางคแขน

คะแนน DASH = [ (ผลรวมทงหมดของคะแนน n ขอ) - 1 ] x 25 (1)

n n = จ านวนขอทตอบแบบสอบถาม

แบบสอบถามอาการปวดแบบตวเลข (numeric rating scale--NRS) โดยก าหนดระดบอาการปวด แทนดวย

ตวเลข 0 - 10 ถาไมมอาการปวดเลย = 0 จนถงมอาการปวดมากทสด = 10 โดยแบงเกณฑระดบอาการปวดออกเปน 5 ระดบ ไดแก ไมมอาการปวดเลย = 0, มอาการปวดเลกนอย = 1-3 (ไมมความทกขทรมาน ไมรสกกงวลใดๆ ตออาการปวดในขณะน), มอาการปวดปานกลาง = 4-6 (รสกทกขทรมานจากอาการปวดพอสมควร มความกงวลไมมากนกยงมความรสกวาสามารถทนได), มอาการปวดมาก = 7-9 (รสกทกขทรมานจากอาการปวดมากท าใหเกดความกงวลมากและไมสามารถนอนหลบพกผอนได), มอาการปวดมากทสด = 10 (ปวดรนแรงจนทนไมไหว) [8]

2) แบบประเมนความเสยงทางการยศาสตรดวยวธโรซา (rapid office strain assessment--ROSA) โดย

ผวจยประเมนดวยตนเอง ซงเปนการวเคราะหสถานงานและทาทางการนงท างานกบคอมพวเตอร โดยประเมนจาก 2.1 ทาทางการนงเกาอ ไดแก ความสงของทนง ความลกของทนง ทพกแขน และพนกพงหลง 2.2 ระดบของจอ คอมพวเตอร และลกษณะการใชโทรศพทส านกงาน 2.3 การใชเมาสและแปนพมพ [11,12] โดยผลคะแนนรวมจากการประเมนทง 3 สวน มคาระหวาง 1 – 10 คะแนน ซงถาไดคะแนนมากหมายถงความเสยงสง โดยแบงเกณฑการประเมน ดงน 1 – 4 คะแนน หมายถง ผานเกณฑการประเมนความเสยงทางการยศาสตร โดยไมตองด าเนนการแกไขปรบปรงใดๆ แตตองเฝาระวงและควบคมความเสยงไมใหเพมมากขน และ 5 – 10 คะแนน หมายถง ไมผานเกณฑการประเมนความเสยงทางการยศาสตร ตองด าเนนการปรบปรงแกไขสถานงาน เพอลดระดบความเสยงลงใหอยในเกณฑ 1 – 4 คะแนน (ภาคผนวก 2)



2.3 การเกบรวบรวมขอมล เกบรวบรวมขอมลการวจยโดยแจกแบบสอบถามแกกลมตวอยาง จ านวน 155 ชด และเกบรวบรวมแบบ

สอบถามคนภายในระยะเวลา 1 เดอน จากนนจงคดกรองเฉพาะแบบสอบถามทสมบรณ แลวจงด าเนนการประเมนความเสยงทางการยศาสตรดวยวธโรซาโดยผวจยเอง จากกลมตวอยางทตอบแบบสอบถามสมบรณทละคน จ านวน 155 คน ใชเวลาประเมนความเสยงทางการยศาสตรดวยวธโรซา ณ สถานงาน จดละ 15-20 นาท 2.4 การวเคราะหขอมลทางสถต

วเคราะหคณลกษณะทวไปของตวแปรท ศกษาโดยสถตพรรณนา (descriptive statistics) ไดแก ความถ (frequency) รอยละ (percentage) คาเฉลย (mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (standard deviation--S.D.)

ทดสอบสมมตฐานการวจยโดยใชสถตอางอง (inferential statistics) ไดแก การทดสอบคาท (Independent t test) การวเคราะหความแปรปรวนแบบทางเดยว (One-way ANOVA) เปรยบเทยบความแตกตางรายคตามวธของ Scheffe การวเคราะหคาสมประสทธสหสมพนธ ( rxy ) ของเพยรสน (Pearson’s correlation coefficient) โดยก าหนดระดบนยส าคญท .05

3 ผลกำรวจย

ขอมลคณลกษณะทวไปของพนกงานส านกงานกลมตวอยาง 155 คนทใชคอมพวเตอรในการท างานมากกวา 4 ชวโมงตอวน พบวาสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 77.4 และเพศชาย รอยละ 22.6 สวนใหญมอาย 31-35 ป รอยละ 25.2 รองลงมาอาย 36-40 ป รอยละ 18.7 และอาย 41-45 ป รอยละ 17.4 จบการศกษาระดบปรญญาตร รอยละ 48.4 และสงกวาปรญญาตร รอยละ 47.1 มอายงานมากทสด 6-10 ป รอยละ 29.7 รองลงมาอายงาน 0-5 ป รอยละ 29.0 และอายงาน 16-20 ป รอยละ 14.2

ตารางท 1: คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของความบกพรองของรยางคแขน

ความเสยงทางการยศาสตร และอาการปวด ตวแปร X S.D. ความบกพรองของรยางคแขน DASH (คะแนนเตม 100) ความเสยงทางการยศาสตร ผานเกณฑ (n=22) ไมผานเกณฑ (n=133) รวม (n=155) อาการปวด บรเวณคอ บรเวณรยางคแขน บา-ไหล แขน-ขอศอก ขอมอ-มอ หลงสวนบน-สะบก บรเวณหลงสวนลาง-เอว

15.68

3.73 7.23 6.74

3.99 3.17 4.53 2.61 2.52 4.14 4.29

12.24

0.63 1.38 1.79

2.76 2.09 2.81 2.17 2.28 2.85 2.80



จากขอมลผลการวจยตามตารางท 1 พบวาความบกพรองของรยางคแขน คะแนน DASH มคาเฉลยเทากบ15.68 และคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 12.24 มคาความเสยงทางการยศาสตรเฉลยเทากบ 6.74 และคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 1.79 ซงแบงออกเปนกลมทผานเกณฑ มความเสยงทางการยศาสตรเฉลยเทากบ 3.73 และคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.63 และกลมทไมผานเกณฑ มความเสยงทางการยศาสตรเฉลยเทากบ 7.23 และคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 1.38 และพบวามอาการปวดมากทสดบรเวณหลงสวนลาง-เอว เฉลย 4.29 และคาเบยงเบนมาตรฐาน 2.80 รองลงมาคออาการปวดบรเวณคอเฉลย 3.99 และคาเบยงเบนมาตรฐาน 2.76 และบรเวณรยางคแขนเฉลย 3.17 และคาเบยงเบนมาตรฐาน 2.09 ซงอาการปวดบรเวณรยางคแขน ทมากทสด คอ บรเวณบา-ไหล เฉลย 4.53 และคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 2.81

ตารางท 2: เปรยบเทยบคะแนนเฉลยความบกพรองของรยางคแขนจ าแนกตามเพศ ความบกพรองของรยางคแขน n X S.D. t Sig. เพศชาย เพศหญง

35 120

11.49 16.89

9.62 12.67

-2.33* .021

*p < .05

ผลการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยความบกพรองของรยางคแขนจ าแนกตามเพศตามตารางท 2 พบวาพนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างานทมเพศตางกน มความบกพรองของรยางคแขนแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 โดยพนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างานเพศหญงมความบกพรองของรยางคแขนมากกวาพนกงานส านกงานเพศชาย

ตารางท 3: เปรยบเทยบคะแนนเฉลยความบกพรองของรยางคแขนจ าแนกตามความเสยงทางการยศาสตร ความบกพรองของรยางคแขน n X S.D. t Sig. กลมทผานเกณฑ (ROSA = 1-4) กลมทไมผานเกณฑ (ROSA = 5-10)

22 133

9.36 16.72

8.62 12.45

-3.46* .001

*p < .05

ผลการเปรยบเทยบความบกพรองของรยางคแขนจ าแนกตามความเสยงทางการยศาสตรตามตารางท 3 พบวาพนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างานทมความเสยงทางการยศาสตรตางกนมความบกพรองของรยางคแขนแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 โดยกลมพนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างานทไมผานเกณฑความเสยงทางการยศาสตรมความบกพรองของรยางคแขนมากกวากลมทผานเกณฑความเสยง

ตารางท 4: การวเคราะหความแปรปรวนคะแนนเฉลยความบกพรองของรยางคแขนจ าแนกตามอาการปวด ความบกพรองของรยางคแขน SS df MS F Sig. ระหวางกลม ภายในกลม รวม

7335.840 15740.254 23076.094

3 151 154

2445.280 104.240

23.458* .000

*p < .05



ผลการวเคราะหความแปรปรวนคะแนนเฉลยความบกพรองของรยางคแขนจ าแนกตามอาการปวด ตามตารางท 4 พบวาพนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างานทมอาการปวดตางกนมความบกพรองของรยางคแขนแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 อยางนอย 1 ค จงไดน าคาคะแนนเฉลยความบกพรองของรยางคแขนไปทดสอบความแตกตางรายคดวยวธของ Scheffe ดงแสดงในตารางท 5

ตารางท 5: การเปรยบเทยบคะแนนเฉลยความบกพรองของรยางคแขนจ าแนกตามกลมอาการปวดรายค ความบกพรองของรยางคแขน X 1. 2. 3. 4. 1. ไมมอาการปวดเลย 2. มอาการปวดเลกนอย 3. มอาการปวดปานกลาง 4. มอาการปวดมาก

3.77 9.88 21.07 26.55

- 6.11

17.30* 22.78*

-

11.19* 16.67*

-

5.48

-

*p < .05

ผลการเปรยบเทยบความบกพรองของรยางคแขนจ าแนกตามกลมอาการปวดรายคดวยวธของ Scheffe ตามตารางท 5 พบวาพนกงานกลมทมอาการปวดปานกลางมความบกพรองของรยางคแขนมากกวากลมทมอาการปวดเลกนอยและกลมทไมมอาการปวดเลย สวนพนกงานกลมทมอาการปวดมากมความบกพรองของรยางคแขนมากกวากลมทมอาการปวดเลกนอยและกลมทไมมอาการปวดเลย อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 สวนพนกงานกลมทมอาการปวดคอน ๆ นอกจากทกลาวมานนมความบกพรองของรยางคแขนไมแตกตางกน

ตารางท 6: คาสมประสทธสหสมพนธระหวางความบกพรองของรยางคแขนกบความเสยงทางการยศาสตร และอาการปวดคอ รยางคแขนและหลงสวนลาง-เอว

ความบกพรองของรยางคแขน คาสมประสทธสหสมพนธ ระดบความสมพนธ ความเสยงทางการยศาสตร อาการปวดคอ อาการปวดรยางคแขน บรเวณบา-ไหล บรเวณแขน-ขอศอก บรเวณขอมอ-มอ บรเวณหลงสวนบน-สะบก อาการปวดหลงสวนลาง–เอว

.159*

.473*

.568*

.593*

.526*

.421*

.369*

.371*

ต า ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง คอนขางต า คอนขางต า

* p < .05

ผลความสมพนธระหวางความบกพรองของรยางคแขนกบความเสยงทางการยศาสตรกบอาการปวดคอ รยางคแขน และหลงสวนลาง-เอว ตามตารางท 6 พบวาความบกพรองของรยางคแขนมความสมพนธระดบต ากบความเสยงทางการยศาสตรอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 มคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ .159 ความบกพรองของรยางคแขนมความสมพนธระดบปานกลางกบอาการปวดคอ มคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ .473 ความบกพรองของรยางคแขนมความสมพนธระดบปานกลางกบอาการปวดรยางคแขน มคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ .568 และความบกพรองของรยางคแขนมความสมพนธระดบคอนขางต ากบอาการปวดหลงสวนลาง–เอว มคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ .371



4 สรปผลกำรวจย

พนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างานเพศหญงมความบกพรองของรยางคแขนมากกวาเพศชาย โดยกลมพนกงานส านกงานทไมผานเกณฑความเสยงทางการยศาสตรมความบกพรองของรยางคแขนมากกวากลมทผานเกณฑความเสยงทางการยศาสตร ซงพนกงานกลมทมอาการปวดปานกลางมความบกพรองของรยางคแขนมากกวากลมทมอาการปวดเลกนอยและกลมทไมมอาการปวดเลย สวนพนกงานกลมทมอาการปวดมากมความบกพรองของรยางคแขนมากกวากลมทมอาการปวดเลกนอยและกลมทไมมอาการปวดเลย อกทงความบกพรองของรยางคแขนยงมความสมพนธต ากบความเสยงทางการยศาสตร มความสมพนธปานกลางกบอาการปวดคอ มความสมพนธปานกลางกบรยางคแขน และมความสมพนธคอนขางต ากบหลงสวนลาง-เอว

5 อภปรำยผลกำรวจย

พนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างานเพศหญงมความบกพรองของรยางคแขนมากกวาเพศชาย เนองจากผลการวเคราะหความเสยงทางการยศาสตรดวยวธโรซา แสดงใหเหนวาพนกงานหญงมคะแนนความเสยงทางการยศาสตรเฉลยมากกวาเพศชาย นนหมายความวา พนกงานส านกงานเพศหญงนงท างานและใชอปกรณในการท างานกบคอมพวเตอรไมถกตองตามหลกการยศาสตรมากกวาเพศชาย อกทงเพศหญงมความแขงแรงของกลามเนอนอยกวาเพศชาย จงท าใหเกดการบาดเจบหรอเจบปวยของระบบกระดกและกลามเนอไดงายกวาเพศชาย

พนกงานส านกงานทไมผานเกณฑการประเมนความเสยงทางการยศาสตรดวยวธโรซามความบกพรองของรยางคแขนมากกวากลมทผานเกณฑความเสยงทางการยศาสตร ซงเปนไปตามหลกเกณฑการประเมนความเสยงทางการยศาสตรดวยวธโรซา ถาไดผลการประเมนสงกวา 5 คะแนน แสดงวามความเสยงตอการเกดอาการออฟฟศซนโดรมมากกวาพนกงานทไดคะแนนนอยกวา เนองจากทาทางการนงท างานทไมถกตองและสถานงานคอมพวเตอรทไมเหมาะสมตามหลกการยศาสตร ท าใหระบบกระดกและกลามเนอท างานหนกและอยในทาทางทไมเปนไปตามธรรมชาต จงท าใหกลามเนอเกดอาการเกรงสะสมและสงผลใหพนกงานกลมทมอาการปวดมากมความบกพรองของรยางคแขนมากกวากลมทมอาการปวดเลกนอยและกลมทไมมอาการปวดเลยเพราะถามอาการปวดกจะไมสามารถเคลอนไหวไดอยางปกต

ความบกพรองของรยางคแขนมความสมพนธคอนขางต ากบความเสยงทางการยศาสตรและบรเวณหลงสวนลาง-เอว เพราะเครองมอทใชประเมนความบกพรองของรยางคแขน (DASH) มความไวไมเพยงพอตอการประเมนปญหาของพนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างาน เนองจาก DASH เปนแบบประเมนผปวยทมความบกพรองของรยางคแขนทชดเจนทเกดจากการผาตด หรอความพการทพลภาพของรยางคแขน แตพนกงานส านกงานทมอาการออฟฟศซนโดรมนนยงไมมอาการเจบปวยทแสดงอยางชดเจน จนถงระดบทท าใหเปนอปสรรคตอการด าเนนกจวตประจ าวน ดงนนผลการวจยจงไดคาคะแนน DASH คอนขางต า เฉลยเทากบ 15.68 (คะแนนเตม 100) และคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 12.24 แตความบกพรองของรยางคแขนมความสมพนธระดบปานกลางกบอาการปวดคอและอาการปวดรยางคแขน เพราะปญหาความบกพรองของรยางคแขนทเกดขนจะเกดจากอาการปวด ชา และออนแรงของกลามเนอบรเวณคอและบา-ไหล ซงสงผลท าใหเกดความผดปกตตอการเคลอนไหวในกจวตประจ าวนหรอกจกรรมตางๆ ในการท างาน

ดงนนผวจยจงมขอเสนอแนะใหจดการฝกอบรมเชงปฏบตการ ใหพนกงานส านกงานทนงท างานกบคอมพวเตอร ฝกนงท างานในทาทางทถกตองกบคอมพวเตอรและปรบปรงสถานงานใหถกตองและเหมาะสมตามหลกการยศาสตร อกทงตองจดชวงเวลาพกระหวางชวงเวลาการท างานทกๆ ชวโมง เพอผอนคลายกลามเนออยางนอยชวโมงละ 5 นาท



โดยจดใหมกจกรรมการยดเหยยดกลามเนอคอและรยางคแขน (stretching exercise) ใหกบพนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างานอยาตอเนอง

เอกสำรอำงอง

[1] กรมสวสดการและคมครองแรงงาน. กระทรงแรงงาน. (2556). ค มอการฝกอบรม หลกสตรเจาหนาทความปลอดภยในการท างาน ระดบเทคนคขนสง: หมวดวชาท 5 การยศาสตรและการปรบปรงสภาพแวดลอมนการท างาน (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร :

ส านกพมพหางหนสวนจ ากด บางกอกแลอก.

[2] กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2558). ขาวแจก "กรมอนามย เผยวยท างาน รอยละ 60 เสยงโรคออฟฟศซนโดรม แนะปรบสถานทท างานนาอย นาท างานใหถกหลก". [อนเทอรเนต]. [เขาถงเมอ 1 พ.ย. 2559] เขาถงไดจาก: http://www.anamai.moph.go.th/ewt_news.php?nid=8547

[3] กระทรวงอตสาหกรรม. ส านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม. (2556). รางมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม เรอง การจดสภาพการท างานตามหลกการยศาสตร: การท างานกบคอมพวเตอร. กรงเทพมหานคร:

[4] จระนนท ระพพงษ. (2550). The Quick DASH ฉบบภาษาไทย: แบบสอบถามอาการและความสามารถในการท ากจกรรมของรยางคแขน. เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม, คณะแพทยศาสตร, ภาควชาเวชศาสตรฟนฟ.

[5] ประวตร เจนวรรธนะกล, ประณต เพญศร, วโรจน เจยมจรสรงส และภทรยา มลกาย. (2553). การตรวจคดกรองเพอหาความเสยงและการใหโปรแกรมการสงเสรมสขภาพเพอรกษาโรคระบบกระดกและกลามเนอบรเวณคอ/บา และหลงสวนบนเอวในผ ทท างานในส านกงาน. กรงเทพมหานคร: ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรม-สขภาพ (สสส.).

[6] ประวตร เจนวรรธนะกล, ปราณต เพญศร, ธเนศ สนสงสข, วโรจน เจยมจรสรงษ และศรเพญ ศภกาญจนกนต. (2549). ความชก ปจจยสงเสรม และความสญเสยทางเศรษฐกจทเกยวของกบการเกดอาการทางระบบกระดกและกลามเนออนเนองมาจากการท างานในผทท างานในส านกงานในสถานประกอบการในเขตกรงเทพมหานคร. กรงเทพมหานคร : ส านกงานประกนสงคม,

กองวจยและพฒนา.

[7] ส านกการแพทย. กรงเทพมหานคร. (2558). โรคออฟฟศซนโดรม (Office syndrome). [อนเทอรเนต]. [เขาถงเมอ 1 พ.ย. 2559] เขาถงไดจาก: http://www.msdbangkok.go.th/healthconner_Office%20syndrome.htm

[8] Ferreira-Valente, M. A., Pais-Ribeiro, J. L., & Jensen, M. P. (2011). Validity of four pain intensity rating scales. Pain, 152, 2,399-2,404.

[9] Institute for Work & Health. (2012). The DASH and Quick DASH: Disabilities of the arm, shoulder and hand, outcome measures e-bulletin winter. Toronto, Ontario, Canada: Author.

[10] Siam Tongprasert, Jeeranan Rapipong, Montana Buntragulpoontawee. (2014). The cross-cultural adaptation of the DASH questionnaire in Thai (DASH-TH). Journal of Hand Therapy. 27(2014), 49-54.

[11] Sonne, M., Villalta, D. L., & Andrewsa, D. M. (2012). Development and evaluation of an office ergonomic risk checklist: ROSA-rapid office strain assessment. Applied Ergonomics, 43, 98-108.

[12] Michael Sonne and David M. Andrews. (2012) . The Rapid Office Strain Assessment (ROSA): Validity of online worker self-assessments and the relationship to work discomfort. Occupational Ergonomics. 10, 83-101.

กตตกรรมประกำศ

http://www.anamai.moph.go.th/ewt_news.php?nid=8547



ขอขอบคณ นาวาอากาศโท รณกร เฉลมเสนยากร และคณอรวรรณ มงคลดาว ผอ านวยการและรองผอ านวยการฝายความปลอดภยในการท างานและอาชวอนามย บรษท ทาอากาศยานไทย จ ากด (มหาชน) ทอนเคราะหใหผวจยเกบขอมลการวจยจากพนกงานส านกงานใหญทใชคอมพวเตอรในการท างาน และขอขอบคณเจาหนาทฝายความปลอดภยในการท างานและอาชวอนามยทกทานทชวยอ านวยความสะดวกตลอดระยะเวลาในการท าวจยครงน

ภำคผนวก 1

แบบสอบถามงานวจย เรอง

ความเสยงทางการยศาสตรและอาการปวดทสงผลตอความบกพรองของรยางคแขน ของพนกงานส านกงานทใชคอมพวเตอรในการท างาน

กภ.อมร โฆษดาพนธ ค าชแจง แบบสอบถามแบงออกเปน 3 สวน ไดแก

สวนท 1 ขอมลทวไป จ านวน 9 ขอ สวนท 2 ความสามารถในการท ากจกรรมของรยางคแขน จ านวน 34 ขอ สวนท 3 ประเมนระดบอาการปวด จ านวน 7 ขอ

กรณากรอกแบบส ารวจใหครบถวน ตามความเปนจรง เพอประโยชนของตวทานเองและองคกร จะเปนพระคณอยางยง สวนท 1 ขอมลทวไป (กรณาท าเครองหมาย ในชอง ทตรงกบขอมลของทาน)

1. เพศ ชาย หญง 2. อาย 18-25 ป 26-30 ป 31-35 ป 36-40 ป 41-45 ป

46-50 ป 51-55 ป 56-60 ป 61-65 ป มากกวา65 ป 3. ระดบการศกษา

ต ากวาปรญญาตร ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร 5. สถานะภาพทางครอบครว

โสด สมรส หยาราง มาย (คครองเสยชวต) 6. ลกษณะงานประจ าของทาน

นงท างานคอมพวเตอรเปนประจ า (มากกวา 4 ชวโมงตอวน) นงท างานคอมพวเตอรไมประจ า (นอยกวา 4 ชวโมงตอวน)

7. ทานใชคอมพวเตอรแบบใด ในการท างานประจ า



คอมพวเตอรแบบตงโตะ ( PC ) คอมพวเตอรแบบพกพา ( Note Book / Laptop ) 8. ต าแหนง หนาทการท างานปจจบนของทาน

ระดบปฏบตการ ระดบหวหนางาน 9. อายงานในสถานทท างานปจจบน

0-5 ป 6-10 ป 11-15 ป 16-20 ป 21-25 ป 26-30 ป 31-40 ป มากกวา 40 ป

สวนท 2 ความสามารถในการท ากจกรรมของรยางคแขน (กรณาท าเครองหมาย ในชอง ทตรงกบขอมลของทาน) โปรดประเมนความสามารถของทานเกยวกบกจกรรมตอไปนในชวงเดอนทผานมา

1 = ไมยาก, 2 = ยากเลกนอย, 3 = ยากปานกลาง, 4 = ยากมาก, 5 = ท าไมไดเลย ขอ ค าถาม 1 2 3 4 5 1 เปดฝาขวดทปดแนน หรอฝาขวดทยงไมเคยถกเปดใชมากอน 1 2 3 4 5 2 เขยนหนงสอ 1 2 3 4 5 3 ไขกญแจ 1 2 3 4 5 4 ประกอบอาหาร เชน ท าครว ใชทพพ ตะหลว สากต าครก 1 2 3 4 5 5 ผลกประตทหนกใหเปดออก 1 2 3 4 5 6 หยบของทวางบนชน ทสงเหนอศรษะ 1 2 3 4 5 7 ท างานบานหนก ๆ (เชน ขดหองนา, ถพน) 1 2 3 4 5 8 ท าสวนหรองานสนาม เชน ขดดน พรวนดน ตดหญา กวาดใบไม 1 2 3 4 5 9 เกบทนอน ปทนอน 1 2 3 4 5 10 หวถงใสของหรอกระเปาเอกสาร 1 2 3 4 5 11 ถอของหนก (เกน 5 กโลกรม) 1 2 3 4 5 12 เปลยนหลอดไฟทอยสงเหนอศรษะหรอกวาดหยากไย 1 2 3 4 5 13 สระผมหรอเปาผม ดวยตนเอง 1 2 3 4 5 14 ใชมอตนเองถหลงขณะอาบน า 1 2 3 4 5 15 สวมเสอยดแบบสวมหว 1 2 3 4 5 16 ใชมดหนอาหาร (เชน ผก, ผลไม, เนอ) 1 2 3 4 5 17 ท ากจกรรมยามวางเบา ๆ (เชน ปลกตนไม ท าสวน งานถก จกรสาน, หมากฮอสฯ) 1 2 3 4 5 18 ท ากจกรรมยามวางทตองออกแรงแขน ไหลหรอมอ

(เชน ตกอลฟ, ตเทนนส, หรอกฬาอน ๆ ทใชแขน) 1 2 3 4 5

19 ท ากจกรรมยามวางทไดขยบแขนไปมาบาง (เชน เลนแบดมนตน, ตปงปอง หรอออกก าลงแขนเบา ๆ แกวงแขน)

1 2 3 4 5

20 เดนทางดวยยานพาหนะตาง ๆ ไปท างาน หรอไปเทยว เชน ขบรถยนต 1 2 3 4 5



ขจกรยานยนต ขจกรยาน โหนรถเมล โหนเรอเมล โหนรถไฟฟา 21 ท ากจกรรมทางเพศ เชน การกอดและสมผสอยางใกลชด,

การส าเรจความใครดวยตวเอง, การมเพศสมพนธ 1 2 3 4 5

1 = ไมเลย, 2 = เลกนอย, 3 = ปานกลาง, 4 = คอนขางมาก, 5 = มากทสด 22 ชวงเดอนทผานมา ทานมปญหาเกยวกบแขน, ไหลหรอมอ

ทรบกวนการท ากจกรรมทางสงคมกบครอบครว, เพอน ฯลฯ มากนอยเพยงใด 1 2 3 4 5

1 = ไมมขอจ ากด, 2 = มเลกนอย, 3 = มปานกลาง, 4 = มขอจ ากดมาก, 5 = ท าไมไดเลย

23 ชวงเดอนทผานมา ทานมขอจ ากดในการท างานประจ าวน เนองจากปญหาเกยวกบแขน, ไหลหรอมอ หรอไม

1 2 3 4 5

1 = ไมม, 2 = เลกนอย, 3 = ปานกลาง, 4 = รนแรง, 5 = รนแรงมากทสด

24 โดยปกตทวไป ทานมอาการอาการปวดแขน, ไหลหรอมอ หรอไม 1 2 3 4 5 25 ทานมอาการปวดแขน, ไหลหรอมอ เมอท างานเฉพาะ อยางใดอยางหนงหรอไม 1 2 3 4 5 26 ทานมอาการซซาเหมอนเปนเหนบ, แปลบปลาบคลายเขมต าทแขน, หรออาการชา

บรเวณแขน ไหลหรอมอ หรอไม 1 2 3 4 5

27 ทานมอาการออนแรงทแขน ไหลหรอมอ หรอไม 1 2 3 4 5 28 ทานมอาการฝดหรอตดขดบรเวณศอก, ไหลหรอขอมอ หรอไม 1 2 3 4 5

1 = ไมยาก, 2 = ยากเลกนอย, 3 = ยากปานกลาง, 4 = ยากมาก, 5 = ยากจนนอนไมได 29 ชวงเดอนทผานมา ทานมอาการปวดแขน ไหลหรอมอทท าใหนอนหลบยากหรอไม 1 2 3 4 5

1 = ไมเหนดวยอยางยง, 2 = ไมเหนดวย, 3 = เฉยๆ, 4 = เหนดวย, 5 = เหนดวยอยางยง 30 ทานรสกวาความสามารถ ความมนใจและประโยชนของตวเองลดลง

เนองจากปญหาทแขน ไหลหรอมอ หรอไม 1 2 3 4 5

1 = ไมยาก, 2 = ยากเลกนอย, 3 = ยากปานกลาง, 4 = ยากมาก, 5 = ท าไมไดเลย

31 ทานท างาน กจกรรมประจ าวนโดยวธทท าอยเปนประจ าไดล าบากหรอไม 1 2 3 4 5 32 ความเจบปวดทแขน ไหลหรอมอ ท าใหทานท างานประจ าไดล าบากหรอไม 1 2 3 4 5 33 ทานมความยากล าบากในการท างานใหดไดดงใจหรอไม 1 2 3 4 5



34 ทานมความยากล าบากในการท างานใหเสรจภายในระยะเวลาเทาเดมหรอไม 1 2 3 4 5 สวนท 3 ประเมนระดบอาการปวด (กรณาท าเครองหมาย ในชอง ตามความรสกในชวง 12 เดอนทผานมา) ตวอยาง ทานมอาการปวดบรเวณ “ ศรษะ ” ในชวง 12 เดอนทผานมา มากนอยเพยงใด

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ไมปวดเลย ปวดปานกลาง ปวดมากทสด

1. ทานมอาการปวดบรเวณ “ คอ ” ในชวง 12 เดอนทผานมา มากนอยเพยงใด 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ไมปวดเลย ปวดปานกลาง ปวดมากทสด

2. ทานมอาการปวดบรเวณ “ บา - ไหล ” ในชวง12 เดอนทผานมา มากนอยเพยงใด 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


3. ทานมอาการปวดบรเวณ “ แขน - ขอศอก ” ในชวง 12 เดอนทผานมา มากนอยเพยงใด 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


4. ทานมอาการปวดบรเวณ “ ขอมอ - มอ ” ในชวง 12 เดอนทผานมา มากนอยเพยงใด 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


5. ทานมอาการปวดบรเวณ “ หลงสวนบน - สะบก ” ในชวง 12 เดอนทผานมา มากนอยเพยงใด 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


6. ทานมอาการปวดบรเวณ “ หลงสวนลาง - เอว” ในชวง 12 เดอนทผานมา มากนอยเพยงใด



0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ไมปวดเลย ปวดปานกลาง ปวดมากทสด

7. เฉลยทานมอาการปวด “บา ไหล สะบก แขน ศอก มอ ขอมอ” ในชวง 12 เดอนทผานมามากนอยเพยงใด 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


ภำคผนวก 2

แบบฟอรมการประเมนความเสยงทางการยศาสตร ดวยวธโรซา สถานงาน................................................................ แผนก................................... ....... วนท............................



ทมา: ส านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม (2556) รางมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม เรอง การจดสภาพการท างานตามหลกการยศาสตร: การท างานกบคอมพวเตอร

ความเสี่ยงทางการยศาสตร์และอาการปวดที่ส่งผลต่อความบกพร่อง ... · Workstations

Documents