30 EKİM 2020 SİSAM DEPREMİ VE İZMİR’E ETKİLERİ

TMMOB JEOLOJ MÜHENDSLER ODASI ZMR UBE Hazrlayanlar
Jeoloji Müh. Özgür YILMAZ Yük. Jeoloji Müh. Berna ENGÖÇMEN GEÇKN
30 EKM 2020 SSAM DEPREM VE ZMR’E ETKLER
Hazrlayanlar
Jeoloji Müh. Özgür YILMAZ Yük. Jeoloji Müh. Berna ENGÖÇMEN GEÇKN
550.4 jeo TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odas 30 EKM 2020 SSAM DEPREM VE ZMR’E ETKLER zmir: Jeoloji Mühendisleri Odas Yaynlar, 2021 24 s.: 17 cm Anahtar Kelimeler: zmir, zmir Depremi, Deprem, Sisam Depremi TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odas ISBN: 978-625-7653-08-4
SUNU ....................................................................................................... 5
ÖZET .......................................................................................................... 7
GR .......................................................................................................... 9
Bölgenin Deprem Tehlikesi ve Risk Analizi .................................. 13
BÖLGENN GENEL JEOLOJS ........................................................... 22
nceleme Alann Jeolojisi .................................................................. 24
nce Tane Oran ve Aktivite .............................................................. 31
Zeminlerin Katlk Derecesi ............................................................. 32
Zemin Büyütmesi ve Hakim Titreim Periyodu ........................... 41
SONUÇLAR ............................................................................................ 50
ÇNDEKLER
4
5
zmir için hüzünlü ve zor bir gün olan 30 Ekim Cuma, Sisam Depremi son- ras, Cumartesi JMO zmir ube’de yönetim kurulu üyeleri ile bir araya gelindi. Deprem ve genel durum deerlendirildi. O günün akam, 1 Kasm Pazar 11:00 için tüm meslektalarmza toplant çars yapld.
mkânlar dâhilinde çarmza cevap veren meslektalarmzla 1 Kasm’da yaplan toplantda deprem bölgesinde inceleme yapmak için iki grup lideri se- çildi. Özgür YILMAZ ve Berna ENGÖÇMEN GEÇKN’in liderliinde 15 kiilik bir meslekta grubumuzla (aada isimleri verilen) 13:00 civarnda deprem böl- gesinde incelemeye baland. Akamüstüne doru inceleme sonucu elde edilen gözlemler, sahada bir araya getirilerek gurup liderlerine teslim edildi.
Grup liderlerinin dier günler JMO zmir ubesi’nde yaptklar birebir çal- malar ile bu rapor hazrland. Bu zor süreç içerisinde birlikte olmak isteyip gelen ve gelemeyen ancak katklarn ve emeklerini esirgemeyen tüm meslektalarmza teekkür ederiz.
Deprem sahasnda önceden yapt çalmalar dolays ile doru verilere ulamamza yardmc olan, elindeki rapor ve kaynaklar paylaan, meslekta- mz Sinan BNBOA’ya verdii destek için ayrca teekkür ederiz.
Taslaklar inceleyen öneriler getiren, yerli ve yabanc kaynaklar bize ileten Ankara’dan Yazgan KIRKAYAK’a; olumlu eletirilerini esirgemeyen raporumu- zun niteliini arttrc desteklerini esirgemeyen Prof. Dr. Nihat Sinan IIK hoca- mza ükranlarmz sunarz.
Tüm aktarlan gözlemleri, verileri, kaynaklar ve eletirileri göz önünde bulundurarak, inceleme ve raporlama konusunda saat mefhumu gözetmeden özverili bir ekilde çalan grup liderlerimize kocaman bir teekkürü hak ettik- lerini belirtmeliyiz.
Adn sayamadmz bu çalmada emei geçen herkese tekrar teekkür ederiz. Bu raporun ehrimiz ve ülkemiz için katk salamasn dileyerek sayglar- mz sunarz.
TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odas zmir ube Yönetim Kurulu Adna
Alim Murathan.
6
Deprem Sahas nceleme grubu katlmclar:
Çar AYDINEL Mustafa Kemal GÜMÜ Atakan SÜLER Yücel KORKMAZ Çisem DURKAL Turgay KOÇAK rfan Timur KARAMAN Sinan BNBOA
Alican COGUN Bora SONUVAR Özgür YILMAZ Bar YILDIZ Berna ENGÖÇMEN GEÇKN Aysun YILDIZ Alim MURATHAN
7
Uzak odakl (yaklak 70 km) 30 Ekim Sisam depremi bize öncelikle unu göstermitir. zmir’in depremselliine ilikin bugüne kadar çok sayda bilimsel çalma yürütülmü, bu çalmalar sonucunda deprem üretme potansiyeline sahip birçok fay tanmlanmtr. Ancak Sisam depremini üreten fay da göstermi- tir ki bu faylarn tümüne dair detayl jeolojik bilgilere sahip deiliz. Bu nedenle zmir ve yakn çevresinde deprem üretme potansiyeli olan ve kentimizde ykc etkisi olabilecek tüm bu faylarn daha detayl tanmlanmas; deprem tehlikele- rinin, risk ve etkilerinin belirlenmesi zmir kentinin deprem riskinin azaltlmas önem tamaktadr.
Sisam depremi kentimizde en büyük hasar zayf mühendislik özelliklerine sahip olan alüvyon zeminlerde vermitir. Depremlerde yapsal hasarlara neden olan dört temel etki vardr; deprem üreten faylar ve yerel zemin koullar, tay- c sistem yapsnn özellikleri, malzeme ve içilikteki kalite ile yap denetim süreç- leri. Zemin koullar bölgesel jeoloji ve toporafik artlar, deprem dalgalarnn özelliklerinin önemli ölçüde deitirerek ayn sismik harekete maruz birbirine yakn bölgelerde ayn tip yaplarda farkl düzeylerde hasara neden olabilmektedir. Nitekim depremden en çok etkilenen Bayrakl ve Karyaka yerleim yerle- rinde bu durum görülmütür.
Depremde yklan ve hasar gören binalarn esas olarak tayc sistem yapsnn deprem yönetmeliklerinin öngördüü sisteme uygun yaplmamasnn ya- nnda kullanlan malzeme ve içiliinin niteliinden kaynakl olmakla birlikte bu kadar yaygn hasarn meydana gelmesindeki en büyük etkenlerden biri de yap tasarmlarnn zemin koullarna uygun olmamasdr.
zmir’de binalar her yl ortalama 4,2 büyüklüünde depremlere maruz kalmaktadr. En çok, alüvyon (ovalk-düzlük alanlarda) zemin üzerine ina edilmi ve uygun tasarlanmam binalar sürekli tekrar eden bu depremler nedeni ile ypranmaktadrlar. Ayn zamanda yeralt su seviyesinin yüzeye yakn olduu bölgelerdeki binalarn yap ömürleri ve dayanakln olumsuz olarak etkilen- mektedir.
Depremim yakn bölgelerde ayn tip yaplarda farkl düzeylerde hasara neden olmasnn nedeninin kentin yap güvenlik düzeyi koullar ile birlikte zemin koullar, zemin yap etkileimi açsndan Meksico City depremi örneinde olduu gibi uzak alan etkileri de dikkate alnarak ayrntl aratrmalarla belir- lenmelidir.
ÖZET
8
Mevcut yap denetim sistemi, binann oturaca zeminin özelliklerini, son- dajlar, arazide yaplan yerinde deneyler ve sondaj esnasnda zeminden alnan numuneler üzerinde yaplan laboratuvar çalmalar ile ortaya koyan jeolojik jeoteknik çalmalarn etüt ve proje denetimini içermemektedir.
Uygulamada yap denetim sistemi sadece bina ina sisteminin denetimini kapsamakta zemin aratrmalarnn ise arazi, sondaj ve laboratuvar çalmalar denetim d braklmaktadr.
Yap denetim sistemi sadece bina inasnn denetimi ile snrl kalmamal, gelimi ülke örneklerinde olduu gibi bina projelerinin hazrlanmasna esas tekil eden zemin ve temel (jeoteknik) etütleri de yap denetim sisteminin içine alnarak denetlenmelidir. Bu kapsamda yap denetim kanunu bata olmak üzere ilgili mevzuat revize edilmelidir.
Yap denetim sisteminin özel sektörde ticari bir sistem olduu dikkate alnarak zemin ve temel etütlerinin yerel yönetimlerde jeoloji mühendisi istihdam yoluyla etkin kamusal denetimin yaplmaldr.
Ülkemizde deprem risklerinin azaltlma sürecinde can ve mal güvenlii aç- sndan Fay yasas, ivedilikle çkarlmaldr.
9
1. GR Sisam adas kuzeyinde meydana gelen moment büyüklüü 6.6 ve odak derinlii 14.9 km olan (AFAD) deprem Seferihisar lçesi Sack kylarnda tsunamiye, Gediz çöküntü havzasnn en bat ucunda yer alan zmir’de yaplarda hasara neden olmutur. Deprem odak noktas zmir ehir merkezine 70 km uzaklktadr. Çevre ve ehircilik l Müdürlüü çalmalarna göre zmir genelinde ykk bina says 54 (6’s deprem annda yklm olan), acil yklacak bina says 40, ar hasarl bina says 676, orta hasarl bina says 789, az hasarl bina says 7.683 adettir. ncelenen 158.374 binada ise hasar görülmemitir. Hasar tespit çalma- lar devam etmektedir. Bayrakl lçesi’ne ait, Adalet, Mansurolu ve Manavkuyu Mahalleri snrlar içerisinde yer alan yaklak 3.4 km2’lik ksm depremden en çok etkilen alandr (ekil 1). Alan batda Manas Bulvar douda Yüzba brahim Hakk Caddesi, güneyde Ankara Caddesi ve douda E87 Çevre yolu ile snr- lanmaktadr. zmir JMO tarafnca bir deprem inceleme heyeti oluturulmu ve incelemeler sonucunda bu rapor hazrlanmtr.
ekil 1. Adalet ve Manavkuyu mahallerinde yklan binalarn lokasyon ve fotoraflar
TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odas zmir ubesi
10
DEPREME AT BLGLER
30/10/2020 tarihinde yerel saat ile 14:51’de Ege Denizi’nde Sisam adasnn kuzeyi ile Doanbey-zmir açklar arasnda (37.9020 Kuzey, 26.7942 Dou) aletsel büyüklüü Mw=6.6, iddeti I=8 ve odak derinlii yaklak 14.9 km olan bir deprem meydana gelmitir.
ekil 2. 30/10/2020 tarihinde saat 14:51 de meydana gelmi olan Sisam Depremi ve 02/11/2020 tarihine kadar büyüklükleri M=1.0 – 5.1 arasnda deien toplam 1230 artç depremin lokasyonu (Kaynak: B.Ü. KRDAE).
Depremin odak uzakl, Seferihisar ilçesine 23 km, Bornova/Bayrakl ilçele- rine 70 km mesafededir. Deprem zmir ili ve ilçeleri bata olmak üzere Ege ve Marmara bölgelerinde hissedilmitir.
Deprem BKB-DGD gidili yaklak 30 km uzunlukta Sisam Fay üzerinde meydana gelmitir. Artç deprem dalm ve odak mekanizmas ekil 2’de sunulmutur.
Çizelge 1 Moment tensör çözümü (deprem.afad.gov.tr)
Dorultu 1 Eim 1 Rake 1 Dorultu 2 Eim 2 Rake 2 95 43 -87 270 46 -91
30 Ekim 2020 Sisam Depremi ve zmir’e Etkileri
11
BÖLGENN GEÇM DÖNEM DEPREM AKTVTES
nceleme alan çevresinde depremsellie neden olan en önemli yapsal unsurlar; kuzeyde, Bornova Fay, Menemen Fay Zonu, Güneyde zmir Fay, Tuzla Fay, güneybatda Seferihisar Fay’dr (ekil 3).
Tarihsel dönemlerde söz konusu faylar boyunca büyük depremler olmutur. zmir ve yakn çevresi, tarihsel çalarda pek çok uygarln hüküm sürdüü bir bölge olmas nedeniyle 1900 yl olarak kabul edilen aletsel dönem balan- gcndan önce bölge için birçok tarihsel dönem deprem kayd bulunmaktadr. Kaytlar, Bayrakl ve yakn çevresindeki çou yerlemenin tarihsel dönemde çok sayda depremden etkilendiini ortaya koyar (ekil 3).
Tarihsel dönemde kent ve yakn çevresinde ykc hasar yapan büyük depremler Çizelge 2’de sunulmutur. Kaytlar, zmir kentinin çou depremden etki- lenmi olmasna ramen özellikle baz depremlerde çok büyük hasarlarn meydana geldiini göstermektedir.
M.S. 17 ylnda, 38.40 enlem ve 27.50 boylamlarnda X iddetinde (Ms=7.0) meydana gelen deprem, zmir, Efes, Aydn, Manisa, Alaehir ve Sart ehirlerin- de, Gediz ve Büyük Menderes nehirlerinin vadilerinde tahribat yapmtr. Ege bölgesindeki büyük felaketlerden biri olduu söylenir. Bat Anadolu’da Efes’le birlikte 13 önemli yon ehri tamamen yklmtr.
M.S. 178 ylnda, 38.30 enlem ve 27.10 boylamlarnda VIII iddetinde (Ms=6.5) meydana gelen deprem, zmir ehri harap olmu, pek çok yangn çkm, zeminde çatlaklar açlm ve küçük iç liman kapanmtr. ehir tekrar inas için 10 yl süreyle vergilerden muaf tutulmutur.
10 Temmuz 1688 ylnda, 38.40 enlem ve 26.90 boylamlarnda X iddetinde (Ms=6.8) meydana gelen deprem zmir’de büyük tahribat olmutur. Kyda kaymalar olmutur. Bunun neticesinde, 30 m geniliinde bir kanal açlmtr. 15-20.000 kiinin öldüünden bahsedilir. Deprem büyük bir alanda hissedilmi- ve tsunami olumutur.
29 Temmuz 1880 ylnda, 38.60 enlem ve 27.10 boylamlarnda IX iddetinde (Ms=6.7) meydana gelen deprem zmir ve Gediz çukurluklarnda, Menemen, Bornova, Karyaka’da fazla miktarda hasar yapmtr. zmir-Turgutlu demiryo- lu yarklarla kesilmitir. Depremin merkezi Menemen civarndadr.
12
Çizelge 2. zmir ve yakn çevresinde tarihsel dönemde hasara yol açm büyük depremler (DSDMP).
TARH ENLEM (N) BOYLAM (E) DDET BÜYÜKLÜK
17 38.40 27.50 X 7.0
105 38.90 27.00 VIII 6.4
176 ve 177 38.60 26.65 VII 5.8
178 38.30 27.10 VIII 6.5
688 38.41 27.20 IX 6.5
1039 38.40 27.30 VIII 6.8
20.03.1389 38.40 26.30 VIII 6.7
20.05.1654 38.50 27.10 VIII 6.4
02.06.1664 38.41 27.20 VII 5.8
1668 38.41 27.20 IX
13.10.1850 38.40 27.20 VIII
01.02.1873 37.75 27.00 IX
01.11.1883 26.30 VIII
Bölgede tarihsel dönem boyunca 332 adet deprem kaydnn (ekil 3 ) ve aletsel döneme ait M>=4.5 büyüklüünde toplam 183 adet depremin meydana geldii belirlenmitir (ekil 4).
13
ekil 3. zmir ve yakn çevresinde 5 <M<8 arasnda meydana gelmi tarihsel döneme ait depremler (mta).
Bölgenin Deprem Tehlikesi ve Risk Analizi
Depremlerin önemli bir ksm, tektonik etkinliklerin sonucunda meydana gelir. Deiik tektonik özelliklere sahip bölgelerin depremsellii de farkllk gösterir. Dolaysyla gelecekte meydana gelemesi olas depremlerin büyüklük, konum ve olu zamanlarnda belirsizlikler mevcuttur. Stokastik modeller, deprem olu- umlarn modellemede kullanlan bu belirsizlii yanstmaktadr. Bu projede deprem risk potansiyelinin belirlenmesinde probabilistik metod olarak basit Poisson Modeli kullanlmtr. Bu model deprem oluumlarnn hafzasz olduunu ve bir kaynak bölgesi içinde depremlerin gerek konum ve gerekse zaman açsndan birbirinden bamsz olarak meydana geldiini kabul eder.
Deprem risk hesaplanmasnda ilk aama, incelenen bölgenin etkilenebilece- i snrlar içinde geçmite meydana gelmi depremlerin magnitüdlerine göre dalmlarnn bulunmas ve bölgenin depremselliini yanstan parametrelerin hesaplanmasdr. Bu yaklamda deprem magnitüdlerine göre ortalama dönü- üm periyodlar ve seçilen bir zaman süresi içinde olma olaslklar bulunabil- mektedir.
14
Depremlerin olu saylar ile magnitüdü arasnda dorusal bir iliki vardr. Bu iliki Gutenberg-Richter (1954) tarafndan aadaki bantyla tanmlanmtr.
Log N = a – b M (1) Bu bantda N frekans, M ise magnitüdü göstermektedir. “a” ve “b” ise sa-
bit katsaylardr. “a” katsays inceleme alannn geniliine, gözlem dönemine ve deprem etkinliinin düzeyine bal olarak deimektedir. “b” katsays sismotektonik parametre olup deprem oluunun fizii ile dorudan ilikili oldu- undan depremlerin istatistik analizinde önemli bir yere sahiptir. Hesaplanan “b” deerleri kullanlan verilere, yöntemlere, depremlerin normal ve kümülatif frekanslarna bal olarak deimektedir. Yaplan incelemelerle büyük b deerinin zayf bir gerilim dümesini, küçük b deerinin ise büyük bir gerilim düme- sini gösterdii saptanmtr. Ancak, Poisson modelinin kullanld durumlarda, deprem oluumlar bamsz kabul edildii için, deprem kataloglarnn artç ok ve deprem frtnas gibi deterministik unsurlardan arndrlmas gerekir. Bayrakl Manavkuyu Merkezi için magnitüd-frekans bants en küçük kareler yöntemiyle magnitüd aral M= 0.5 alnarak hesaplanmtr.
Bayrakl için 1900-2020 yllar arasnda Bayrakl-Manavkuyu olmak üzere 100 km yarçapndaki alanda 120 yllk zaman aralnda meydana gelen magni- tüdü M≥4.5 olan depremler kullanlarak magnitüd-frekans ilikisi saptanmtr. Bu deprem kaytlar Kandili Rasathanesi deprem katoloundan alnmtr (Gra- fik 1.).
15
Grafik 1. a-)Yllara göre oluan deprem saylar, b-)Yllara göre büyüklükler
Hesaplamalarda Probabilistik Deprem Tehlike Analizi program kullanlmtr. M ≥ 4.5 olan ve artç oklardan ayklanm ve deprem magnitüdleri 0.5 birim
16
aralk içeren snflara ayrlarak her bir arala karlk gelen normal ve ynsal frekanslar, LogN deerleri belirlenmitir (Çizelge 3.).
Çizelge 3. 0.5 birim magnitüd aralklar ile sralanan depremlerin olu saylar ve ynsal frekans deerleri
M=0.5 Ortalama Aralk
Log∑Ni/t
4.5≤M<5 4.7 106 183 0.24 5≤M<5.5 5.2 43 77 -0.13 5.5≤M<6 5.7 23 34 -0.48 6≤M<6.5 6.2 6 11 -0.97 6.5≤M<7 6.7 4 5 -1.32 7≤M<7.5 7.2 1 1 -2.021
Bayrakl için, Magnitüd frekans bants; LogN = 4.439-0.878 M, olarak bulunmutur (Grafik 2.). Burada regresyon uyumluluk parametresi r = % 98.6’dir. Büyük b katsays, bölgede sismik faaliyetin çok yüksek olmadn, gerilimin sürekli olarak boalmadn göstermektedir.
ekil 4. nceleme alann merkez alan 100 km yarçapnda aletsel dönemde meydana gelmi depremler (B.Ü. KRDAE)
17
Grafik 2. zmir li Bayrakl Merkezimagnitüd-oluum says ilikisi
Risk analizinin ikinci aamasnda, muhtemel deprem büyüklüklerinin, belirli ekonomik yap ömürlerindeki (1 yl, 10 yl, 20 yl, 30 yl, 50 yl, 75 yl, 100 yl için) alma olaslklar hesaplanmtr. Bu belli büyüklükteki bir depremin belirli sü- relerde en az bir kez meydana gelme olaslklarnn bilinmesi demektir. Çizelge 4.’de ,sismotektonik bölge için yaplan karakteristik bir çözüme ait 4.5 büyüklü- ünden 7.5 büyüklüüne kadar herhangi bir büyüklükte meydana gelebilecek depremlerin, söz konusu yap ömürlerinde alma olaslklar verilmitir. Çizel- ge 4’deki deiimlere göre 5.0’den daha küçük bir depremle her zaman karlamann kaçnlmaz olduu, en az 5.0 büyüklüündeki depremlerle 20 ylda % 100 karlama olaslnn bulunduu görülmektedir. Süre uzadkça bu olaslklar daha da artmaktadr (Grafik 3.). 10 yllk sürede 5.5’den küçük depremlerin daha youn olaca, 20 yllk sürede 6.0’dan küçük depremleri yaamann daha olas göründüü, 50 ylda 6.5’e kadar olan depremlerle karlalabilecei, 100 ylda 7’ye kadar olan depremlerle karlamann % 86.01 olasl görülmektedir. Di- er büyüklüklere ait olaslk deerleri, Çizelge 4. ve Grafik 3.’de verilmitir.
18
Çizelge 4. Poisson dalma modeliyle hesaplanan yla bal magnitüd alma olaslklar
Rm = 1- e-(n(M)xD) D yl için Olaslk
Magnitüd 10 20 50 100 4.5 100.00 100.00 100.00 100.00 5 100.00 100.00 100.00 100.00 5.5 98.31 99.97 100.00 100.00 6 77.35 94.87 99.94 100.00 6.5 41.75 66.07 93.29 99.55 7 17.85 32.52 62.59 86.01 7.5 6.91 13.34 30.08 51.11
Risk analizinin üçüncü aamasnda sismotektonik bölgede meydana gelebilecek muhtelif deprem büyüklüklerinin karakteristik bir çözüme ait dönü periyodlar saptanmaktadr. Buradan elde edilen sonuçlar Çizelge 5’de verilmitir. Grafik 4.’deki deiime göre 5.5 büyüklüündeki bir deprem, sismotektonik böl- gede 2 ylda bir yaanabilecektir. Böyle bir depremle bu sürede karlalabilme olasl ise % 55.78’dir. 6.0 büyüklüündeki bir depremle 7 ylda bir karlalabilecei, % 64.64 olaslkla hesaplanmtr. 6.5 büyüklüü için yinelenme periyodu 19 yl olup, gerçekleme olasl % 64.18 olarak hesaplanmaktadr. Bayrakl
19
ve çevresinde 7.0 büyüklüündeki bir depremin yenilenme periyodu 51 yl olup gerçekleme olasl % 63.32’dir. Dier büyüklükler için dönü periyodlar Gra- fik 4.’deki eriden edinilebilir. Bu analizler sonucuna göre her yap ömründe 6.5 ve daha küçük bir deprem görme olaslna sahiptir.
Çizelge 5. Bayrakl depremselliinin tekrarlanma periyodlar
Magnitüd
4.5 0 85.54
5 1 67.41 5.5 2 55.78 6 7 64.64 6.5 19 64.18 7 51 63.32 7.5 140 63.28
Grafik 4. Deprem büyüklüklerine karlk gelen dönü periyodlarnn deiimi
20
Bayrakl ve çevresindeki tarihsel deprem kaytlarnda 6 büyük 6 küçük depremin olduu gözlenmektedir. Bu depremlerin enlem, boylam, derinlik (km), episantral uzaklk (km), büyüklük özellikleri ve bu depremlerin 75 yl için alma olaslklar Çizelge 6’da verilmitir.
Çizelge 6. Bayrakl depremselliini etkileyen ykc depremler
Magnitüd
Enlem
Boylam
olasl (%)
7.0 39.26 26.71 10 98.97 77.12
6.8 37.65 27.26 40 90.50 89.03
6.6 39.07 26.94 10 71.10 96.35
6.5 38.57 26.29 10 61.15 98.26
6.3 38.84 26.32 14.4 87.40 99.77
6.0 38.16 26.99 17 37.86 99.99
5.3 38.41 27.19 24 6.6 100
Bu depremlerin Bayrakl merkez alnarak Joyner ve Boore (1981), Campbell (1997)’e göre azalm ilikisi ve ivme deerleri aada çizelge olarak verilmitir.
Çizelge 7. Ykc depremlere karlk gelen ivme deerleri
Magnitüd
Derinlik
(km)
Uzaklk
(km)
Joyner ve Boore (1981) Campbell (1997)
vme, (g) vme, (g) 7.0 10 98.97 0.05 0.11 6.8 40 90.50 0.06 0.09 6.6 10 71.10 0.07 0.10
6.5 10 61.15 0.08 0.11
6.3 14.4 87.40 0.04 0.07
6.0 17 37.86 0.12 0.10
5.3 24 6.6 0.38 0.09
21
Tarihsel dönemde meydana gelmi depremlerin yaratt en büyük ivme Campbell (1997) modeline göre 0.11 g.,Joyner ve Boore (1981) modeline göre 0.38 g.’dir. Bu ykc depremlerin Joyner ve Boore (1981) azalm ilikisine göre, vme (g)-Alma olaslklar ilikisi Grafik 5’de verilmitir.
Grafik 5. Joyner ve Boore (1981) azalm ilikisine göre vme-Alm olasl
Buna göre bölgede 15 km uzunluundaki bir fayda meydana gelebilecek ola- s deprem büyüklüü dorultu atml fay için (Tuzla segmenti) Wells Coppers- mith (1994)’e göre 6.5, normal fay için ise (zmir Fay segmenti) 6.4’dür. Bölgede ikinci varsayma göre 30 km uzunluundaki fayda meydana gelebilecek olas deprem büyüklüü dorultu atml (Seferhisar Fay) ve normal fay (zmir fay) için Wells Coppersmith (1994)’e göre 6.8’dir. zmir ve çevresinde yer alan diri faylarn konumu ekil 5’te verilmitir.
Bayrakl için 1900-2020 yllar arasnda Bayrakl-Manav kuyu olmak üzere 100 km yarçapndaki alanda 120 yllk zaman aralnda meydana gelen magni- tüdü 4.5≤M<5 arasnda 106, 5≤M<5.5 arasnda 43, 5.5≤M<6 arasnda 23, 6≤M<6.5 arasnda 6, 6.5≤M<7 arasnda 4, 7≤M<7.5 arasnda 1 adet deprem görülmektedir. Her yap kendi ömründe çok sayda 5.0-6.0 büyüklüünde deprem görmekte- dir. Bir bina yap ömründe en az iki adet 6.00-7.00 arasnda deprem görebilir. Bu durum zmir’in her yönden çok sayda diri fayla çevrili olduunun en önemli göstergesidir. Sürekli olarak meydana gelen depremlerle binalarn dinamik per- formanslar zayflamaktadr.
22
ekil 5. zmir ve yakn çevresine ait diri fay haritas (MTA’dan deitirilerek). Sisam Adasn- da 30/10/2020 tarihinde meydana gelen M=7.0 (USGS) büyüklüündeki depremin ardn- dan 02/11/2020 tarihine kadar meydana gelen Mw≥4.0 büyüklüündeki depremler (AFAD) (GBFZ: Gülbahçe Fay Zonu; YF: Yaclar Fay; SF:Seferihisar Fay; F:zmir Fay; TF:Tuzla Fay; GF: Gümüldür Fay; DF: Dakzlca Fay, KF:Kemalpaa Fay; MF: Manisa Fay; MFZ: Menemen Fay Zonu)
BÖLGENN GENEL JEOLOJS
Bölgenin temelini zmir-Ankara kenet kua (Okay ve Siyako, 1991) birimleri oluturur. Bornova flizonu (Okay ve Siyako, 1991) veya Bornovakarma (Erdoan, 1990) olarak adlanm olan bu birimler Üst Kretase–Paleosen yal- kaya topluklarndan oluur. Flifasiyesindeki krntl kayalar ile bunlar içeri- sinde irili ufakl bloklar oluturan serpantinit, çört, diyabaz ve kireçtalar Bor- nova karman oluturan litolojilerdir (Erdoan, 1990). Douda Nif ve Spil da yükselimlerinde flili kayalar içerisindeki serpanit ve kireçta bloklar da boyutuna ulaan kütlesel yükselimler oluturur. nceleme alann kuzey ve güneyinde Üst Kretase–Paleosen yal Bornova karma üzerine uyumsuz bir
23
dokanak boyunca oturan Yamanlar Volkanitleri, krntllar ve lav akmalar ile küçük ölçekli yar volkanik sokulum ve dayklardan yapldr. Kaya (1979), andezit-dasit-riyodasit-latit bileim alan içindeki lav akmalar, aglomera, tüf, dayk girmelerinden yapl karma Yamanlar Volkaniti olarak adlandmtr. Ayn aratrmac volkanitlerin miyosen yal olduunu belirtir. Yamanlar Volkanitini oluturan be üyeden biri olan en alttaki dasitik tüf üyesi sarms-beyaz renkte olup alt düzeyleri belirgin katmanlanma sunar ve ksmen yuvarlaklam kayaç krntlar içerir. Dasit lav üyesi yeilimsi-gri renkli, porfirik dokuludur ve belirgin akma yaplar sunar. Birim dasitik tüf üyesini amal olarak örterek Bor- nova karma üzerine açsal uyumsuz olarak oturur. Andezitik tüf-aglomera üyesi sarms-kahverengi renklidir. Andezit bileimli, az yuvarlaklam çakl ve bloklarn tüf ara madde ile tutturulmasndan olumutur. Alt düzeylerinde tüf mercekleri ile üst düzeyinde volkanoklastik çaklta katmanlar içeren andezitik tüf-aglomera üyesinin tabannda akma yaplar sunan, porfiritik dokulu, andezit bileimli bir lav düzeyi bulunur. Bu üye üzerine uyumlu olarak gelen andezit lav üyesi siyahms-koyu giri renkli, porfirik dokulu lav akmalarndan yapldr. Alt düzeylerinde belirgin akma yaplar sunan bu üye üst düzeylere doru masif görünüm kazanr. Bornova karman uyumsuzlukla üstleyen ve volkaniklerle yer yer yanal geçili olan Neojen çökel ve krntl kayaçlar yer almaktadr. Neojen’e ait birimler, alttan üste doru çaklta, kumta ve kireçtalarndan olumaktadr. Birimin ya çeitli aratrmaclar tarafndan Orta-Üst Miyosen olarak verilmitir. Körfezin dousunda yer alan Bornova ovas kuvaterner yal Alüvyon birimi üzerinde yer almaktadr. Da aras gelimi derelerin tadklar malzemelerden olumaktadr. Özellikle ky kenarna yakn alanlarda yer yer denizin karaya giri yapmasyla denizel ve bataklk çökellerde görülmektedir (ekil 6).
24
ekil 6. Bornova ovas ve çevresinin jeoloji haritas (MTA’dan deitirilerek)
nceleme Alann Jeolojisi Yklan veya hasar gören yaplarn büyük bir çounluu Bornova alçak ova tabannda yer almakta olup iç körfez ky eridinden Yüksek ova tabanna doru uzanan yaklak 3.4 km2’lik bir alan kapsamaktadr. nceleme alannda yer alan alüvyon birimi Holosen yal alüvyon yelpazesi çökelleridir. Bornova’ya inen da dereleri tadklar kaba yükü da eteklerindeki birikinti konilerinde brak- makta, sonra ovaya yaylan sular ince sedimanlarn da bu alana yaymaktadr. Çok az ince yükle denize ulaan dere sular, denizden gelen ekillendirici etki- lerin çok zayf olduu s bir su ortamnda yaylmaktadr. Bununla birlikte Bor- nova kylar, bütün Bat Anadolu kylarnda izlenen Holosen’deki ky çizgisi gelime ve deimelerine benzer bir gelime göstermitir (lhan Kayan 1999a).
25
Bornova’ya inen üç büyük da deresi yer almaktadr. Bunlar, kuzeyde Yaman- lar Da’ndan gelen ve Bornova birikinti konisini oluturan Kocaçay, güneyde Kuruda batsndan gelen ve Ikkent birikinti konisini oluturan Arap Çay ve douda Kemalpaa Da ile Kuruda arasndaki alann sularn getiren Man- da Çay’dr. Alann güneydousunda ise Melez Çay yer almaktadr. nceleme alannda içerisinde yer ald Bornova ovas özellikle bu dört derenin getirdii sediman birikimiyle ekillenmitir.
nceleme alan ky eridinde yakn yer almas nedeniyle çok çeitli jeomorfolojik ortamlarda biriken sediman istiflerinden olumaktadr. Düey ve yanal yönde sürekli deien seviyeler bu rapor kapsamnda sadeletirilmitir.
NCELEME ALANIN ZEMN ÖZELLKLER Bornova ovas morfolojik yüksek ova taban, orta ova taban ve alçak ova taban olmak üzere üç ksmdan olumaktadr (lhan Kayan 1999a). Yüksek ova tabannda bloklu alüvyon ve yamaç önlerinde birikmi birikinti konilerinden olumaktadr. Bu alanlarda yaplarda hasar görülmemitir.
Orta ova tabannda yer alt su seviyesi 4-5 m.’dir. Genel olarak en üst seviyede kalnl 7-10 m. arasnda deien derinliklerde ince taneli orta ve düük plastisiteli yumuak ve orta kvaml siltli kil (CI-CL) ve yüksek plastisiteli killi silt (MH) ve bu seviyeler arasnda gevek sklkta killi kum ve siltli kum (SC- SM) mercek ve bantlar yer almaktadr. Bu seviyeler genel olarak grimsi mavi renklidir. Bu seviyelerde SPT-N30 deerleri 3-8 arasnda Vs deerleri ise 110- 350 m/sn arasnda deimektedir.
10 m.-20 m. arasnda ise genel olarak kat ve çok kat kvaml, düük-orta plastisitelisiltli KL (CI-CL) seviyeleri kumlu çakl ve killi çakl (GP-GW-GC) se- viyeleriyle ardalanmal olarak yer almaktadr. Bu seviyelerin SPT-N30 deerleri 20-55 arasnda Vs hz deerleri ise 350-500 m/sn arasnda deimektedir. Bu tabakalarn genel olarak renkleri grimsi siyah ve sarms kahverengidir. Bu tabakann altnda ise çok kat-sert kvamda yüksek plastisitelisiltli KL (CH) ve çok sk killi Çakl (GC) seviyeleri yer almaktadr.
Alçak ova taban ky eridi boyunca bir zonu temsil etmektedir. Bu alanda yer alt su seviyesi 1.00-4.00 m. arasnda deimektedir. En üst seviyede 0.00-5.00 m. arasnda deien kalnlkta gevek sklkta siltli KUM (SM), siltli kumlu Çakl (GM-GW-GP) seviyesi yer almaktadr. Bu seviyenin altnda 12-0.00-20.00
26
m. derinliklere kadar devam eden yumuak-orta kvamda, düük ve yüksek plastisi- telisitli KL (CL), killi SLT (MH) seviyeleri ve bu seviyeler arasnda yer alan killi kum (SC) ve siltli KUM (SM) seviyeleri görülmektir. Bu seviyelerin SPT-N30 deerleri 2-8 arasnda Vs hz deerleri ise 96-200 m/sn arasnda deimektedir. Bu tabakalarn genel olarak renkleri grimsi siyah ve sarms kahverengidir.
Esasen orta ova tabann üst seviyesinde yer alan kalnl 7-10 m. arasnda deien yumuak-orta kvaml kohezyonlu zeminler kyaya doru kalnl art- m ve 14-20 m. derinliklere mertebelerine ulamtr. nceleme alanndaki zayf zemin özelliklerini tayan seviyedir. Bu seviyenin altnda ise çok kat-sert kvamda orta-yüksek plastik siltli KL (CH) ve Silti KUM (SC) ardalanmas yer almaktadr. SPTN30 deerleri 20-50 arasnda deimektedir. Bu seviyenin kalnl 70 m’yi bulmaktadr.
Bu raporda özellikle Aykut Tuncel’e ait Sismik krlma yöntemi ve mikrotre- mör ölçümlerinden elde edilen dinamik zemin parametrelerinin karlatrlma- s konulu yüksek lisans tezi verilerinden, Özgür Ylmaz, Tuncay Tmarc, Erhan çöz taraflarnca yazlan Yeni kent merkezi imar planna esas jeolojik jeoteknik etüt raporu verilerinden ve alan içerisinde yaplan zemin etüd raporlarndan yararlanlmtr.
Bu raporda geçmite yaplan imar planna esas jeolojik jeoteknik aratrma ve zemin etütleri verileri kullanlarak zemin parametrelerinin tespiti yaplm- tr. Bölgede geçmite yaplan sondajlardan alnan örselenmi ve örselenmemi numuneler üzerinde yaplan Atterberg Limitleri sonuçlarna göre Alüvyon biri- minin ince taneli zeminleri genelde CL, CH ve MH zemin snfndadr (Grafik 6). CL= Düük plastisiteli inorganik killer ve siltli killer, CH= Yüksek plastisiteli inorganik killer ve siltli killer, MH= Yüksek plastisiteli inorganik siltller ve killi siltlerdir.
CL= Düük plastisiteli inorganik killer ve siltli killerdir. Alüvyona ait, CL grubu zeminlerin Likit Limitleri %26-48 aralnda genel younlama ise %32- 42 arasndadr. Plastisite ndisi ise %13-23 arasnda olup genel younlama %15-22 arasndadr. CH grubu zeminlerin Likit Limitleri %54-82 aralnda genel younlama ise %55-63 arasndadr. Plastisite ndisi ise %27-48 arasnda olup genel younlama %28-32 arasndadr. MH grubu zeminlerin Likit Limitleri %62-69 aralnda genel younlama ise %62-68 arasndadr. Plastisite ndisi ise %30-36 arasnda olup genel younlama %31-35 arasndadr.
27
ekil 7. Bornova Ovas’nn jeolojisi ve temsili kesiti (Kayan ., 2000’den deitirilerek)
28
Grafik 6. nceleme alanndaki alüvyona ait ince daneli zeminlerin Likit Limit(LL)-Plastisite ndisi (IP) ililisi
MH zemin grubu zeminler Casagranda abanda A hattna oldukça yakn- drlar. CL ve CH grubu zeminler snr çizgisi olan %50 likit limit deerine her iki yönde de yakn younlam ve bu younlama A hattna paraleldir (Grafik 6). Grafikte görüldüü gibi A hattna paralel younlama Likit Limit (LL) ile Plastisite ndisi (PI) arasnda yaklak yar yarya fark olduunu göstermektedir. Atterberg Limitlerinden yararlanlarak alandaki ince taneli zeminlerin, Likitlik ndeksi (LI), Kvamllk ndeksi (Ic) deerleri amprik olarak bulunmutur. Bu görgül ilikiler tek balarna büyük bir anlam tamamakla birlikte, ince tanele- rin snflandrlmasnda kullanlrlar ve mühendislik özelliklerine k tutarlar. Bu indeksler için önerilen formüller kullanlm ve Atterberg Limitleri deney sonuçlarnda yararlanlmtr.
wn − PL
Likitlik ndeksi (LI) , (2) IP LL − wn Kvamllk ndeksi (I ) (3)
c IP
CL grubu 67, CH grubu 28 ve MH grubu 19 numune üzerinde yaplan At-
29
terberg Limitleri deney sonuçlarna göre yukardaki formüller kulanlarak elde edilen Likitlik ndeksi (LI), Kvamllk ndeksi (Ic) deerleri grafik olarak verilmitir. LI‘nn deeri 1’den büyük ise zeminin likit kvamda, 0 ile 1 arasnda ise plastik kvamda, 0 ‘dan küçükse kat veya yar kat kvamda olduu anlalr. I’nin deeri 1’den büyükse zemin yar kat veya kat, 0 ile 1 arasnda plastik (1’e yaklanca daha sert olarak) ve sfrdan küçük ise likit durumdadr. nceleme alanndaki Alüvyona ait CL grubu zeminlerde; Kvamllk ndeksi (Ic)= deerleri (-0.99)-1.16, arlkl olarak ise 0.10-0.97 arasnda (Grafik 7), Likitlik ndeksi (LI) deerleri (-0.15)-1.98, arlkl olarak ise 0.00-1.00 arasndadr (Grafik 8). CH grubu zeminlerde; Kvamllk ndeksi (Ic)= deerleri 0.00-1.26, arlkl olarak ise 0.38-0.1.22 arasnda, Likitlik ndeksi (LI) deerleri (-0.25)-1.00, arlkl olarak ise (-0.20)-0.62 arasndadr. MH grubu zeminlerde; Kvamllk ndeksi (Ic)= deerleri (-0.10)-1.36, arlkl olarak ise 0.78-0.1.22 arasnda, Likitlik ndeksi (LI) deerleri (-0.35)-1.09, arlkl olarak ise (-0.22)-0.70 arasndadr. Kvamllk ve Likitlik ndeksine göre; CH grubu zeminler 0.00-15.00 m. arasnda plastik k- vamda, >15.00 m. de plastik (serte yakn), kat kvamdadr. MH grubu zeminler, 0.00-18.00 m. arasnda plastik kvamda, >18.00 m.’de kat kvamdadr. CL grubu zeminler 0.00-11.00 m. arasnda likit-plastik kvamda, >11.00 m.’de plastik-kat kvamdadrlar. nceleme alannda yer alan ince taneli zeminlerin likitlik indek- si konsolide ilikisine göre; MH grubu zeminler 0.00-10.00 m. arasnda normal konsolide, >10 m. derinlikte genel olarak ar konsolide yer yer yüksek düzey- de ar konsolidedirler. CH grubu zeminler 0.00-15.00 m. arasnda ar-normal konsolide, 15.00-35.00 m. arasnda ar konsolide, >35.00 m. ise yüksek düzeyde ar konsolidedirler. CL grubu zeminler ise 0.00-11.00 m. arasnda ar-normal-hasaskonsolide, >11.00 m. ar-normal konsolidedirler (Grafik 9).
30
Grafik 7. Alüvyona ait CL-CH-MH grubu zeminlerin Kvamllk ndeksi (Ic) deerleri
Grafik 8. Alüvyona ait CL-CH-MH grubu zeminlerin Likitlik ndeksi (LI) deerleri
31
Grafik 9. Alüvyona ait CL-CH-MH grubu ince taneli zeminlerin Likitlik ndeksi konsolide ilikisi
nce Tane Oran ve Aktivite nceleme alanndaki ince taneli zeminlerin ince tane yüzdeleri, CL grubu zeminlerde genel olarak % 50-% 94 arasnda, CH grubu zeminlerde % 77-% 99.50 arasnda, MH grubu zeminlerde % 90-100 arasndadr (Grafik 10).
nce taneli zeminlerde aktivite A= PI/ % < 2µ bantsyla ifade edilmektedir. Elde edilen sonuç < 0.75 ise aktif olmayan killer (kaolinit), 0.75-1.25 arasnda ise Normal killer (illit), >1.25 ise Aktif killer (montmorillonit) tanmlamas yapl- maktadr. nceleme alannda yer alan CL grubu zeminlerin aktivite deerleri 0.16-0.34 arasnda, CH grubu zeminlerin aktivite deerleri 0.28-0.51 arasnda, MH grubu zeminlerin aktivite deerleri 0.16-0.56 arasnda olup genel younlama 0.29-0.35 arasndadr (Grafik 10). Buna göre inceleme alannda ki killer aktif olmayan killerdir.
32
Grafik 10. nceleme alannda ki CL-CH-MH grubu zeminlerin nce Tane Oran ve Aktivite deerleri
Zeminlerin Katlk Derecesi
nce daneli zeminlerin katlk derecesinin ölçülmesi için genellikle serbest basnç mukavemeti kullanlmaktadr.
Alüvyona ait ince taneli CL grubu zeminlerde serbest basnç deerleri 0.611- 1.93 kg/ cm2 arasnda deimektedir. Doal birim hacim arlklar, deney so- nuçlarna göre 1.719-1.428 gr/cm3 arasndadr. Üç eksenli basnç deneylerinden elde edilen kohezyon (c) deerleri 0.34-0.67 kg/cm2 ve içsel sürtünme açs deerleri ise 6.10 -14.98 0 arasndadr.
Alüvyona ait ince taneli CH grubu zeminlerde serbest basnç deerleri 0.55- 1.759 kg/ cm2 arasnda deimektedir. Doal birim hacim arlklar, deney so- nuçlarna göre 1.660-1.840 gr/cm3 arasndadr. Üç eksenli basnç deneylerinden elde edilen kohezyon (c) deerleri 0.38-0.77 kg/cm2 ve içsel sürtünme açs deerleri ise 4.10 -10.18 0 arasndadr.
Alüvyona ait ince taneli MH grubu zeminlerde serbest basnç deerleri 0.48- 1.858 kg/ cm2 arasnda deimektedir. Doal birim hacim arlklar, deney so-
33
nuçlarna göre 1.639-1.801 gr/cm3 arasndadr. Üç eksenli basnç deneylerinden elde edilen kohezyon (c) deerleri 0.38-0.53 kg/cm2 ve içsel sürtünme açs deerleri ise 5.270 -9.30 0 arasndadr.
Grafik 11. nceleme alannda ki ince taneli zeminlerin serbest basnç deerlerinin derinlikle deiimi
nceleme alannda yer alan ince taneli zeminleri serbest basnç deerlerinin derinlikle deiimine bakldnda genelde derinlie bal olarak zemin katl- nn artt görülmektedir.
34
ekil 8.30/10/2020 tarihinde saat:14:51 de meydana gelen Mw= 6.9 büyüklüündeki Sisam Depreminin ykma ve ar hasar verdii bölgedeki sondaj verilerine dayal dealize Zemin Profilleri (Sondaj ve deney verileri Kncal, C. (2005), Adal Y. (2019), Bayrakl –Bornova Böl- gelerinde yaplan mara Esas Projelerinden derlenmitir)
Depremin ölçülen ivme deerleri (AFAD) Deprem odak noktasna yakn ivme ölçer istasyonlaryla en büyük ivme
deerleri ölçülmütür (AFAD). vme ölçer istasyonlarnn konumu ekil 9’da verilmitir.
35
ekil 9. Depremi ölçen vme istasyonlarnn konumu (AFAD) Çizelge 8. vmeölçer istasyonlar ve ölçülen ivme deerleri seviyeleri (AFAD) Kodu lçe Enlem m K-G D-B Düey Uzaklk Ao( g) 905 Kuadas 378599 272650 179,3 144 79,84 42,95 0,18 3512 Buca 384009 271516 57,54 56,75 28,16 65,76 0,06 3538 Gaziemir 383187 271233 85,48 76,95 39,26 56,67 0,09 3533 Menderes 382572 271302 73,64 45,9 37,46 51,38 0,08 3522 Bornova 384357 271987 73,72 63,94 24,65 71,18 0,08 3519 Karyaka 384525 271112 150,1 110 34,17 69,22 0,15 3513 Bayrakl 384584 271671 106,3 94,66 44,18 70,01 0,11 3514 Bayrakl 384762 271581 39,42 56,02 25,15 73,39 0,06
36
Menderes 3533 nolu ivme ölçer istasyonunda en yüksek ivme deeri K-G
bileeninde 73.64 gal (cm/sn2) olarak ölçüldüü görülmektedir. Etkin yer ivmesi katsays 0.07g’yekarlkgelmektedir. Vs30 deeri 415 m/s’dir.
Gaziemir 3538 nolu ivme ölçer istasyonunda en yüksek ivme deeri K-G
Buca 3512 nolu ivme ölçer istasyonunda en yüksek ivme deeri K-G
37
Bornova 3522 nolu ivme ölçer istasyonunda en yüksek ivme deeri K-G
Bayrakl 3513 nolu ivme ölçer istasyonunda en yüksek ivme deeri K-G
38
Bayrakl 3514 nolu ivme ölçer istasyonunda en yüksek ivme deeri D-B
Karyaka3519 nolu ivme ölçer istasyonunda en yüksek ivme deeri K-G
bileenli 150.09 gal (cm/sn2) olarak ölçüldüü görülmektedir. Etkin yer ivmesi katsays 0.15g’yekarlkgelmektedir. Vs30 deeri 131 m/s’dir.
39
Karyaka 3519 nolu ivme ölçer istasyonunda en yüksek ivme deeri 150.08
gal (cm/sn2) olarak ölçüldüü görülmektedir. Etkin yer ivmesi katsays 0.15 g’ye karlk gelmektedir. Bayrakl 3513 nolu ivme ölçer istasyonunda en yüksek ivme deeri 150.08 gal (cm/sn2) olarak ölçüldüü görülmektedir.
Etkin yer ivmesi katsays 0.10g’ye karlk gelmektedir. Bornova 3522 nolu ivme ölçer istasyonunda en yüksek ivme deeri 73.72 gal (cm/sn2) olarak ölçüldüü görülmektedir. Etkin yer ivmesi katsays 0.08 g’ye karlk gelmektedir. Bu ivme ölçer istasyonlar suya doygun kaln alüvyal çökeller üzerinde yer almaktadr. Menderes, Gaziemir, Buca deprem odak noktasna daha yakn olmalarna karn kalnl fazla olmayan çok sk pliyo-kuvaterner çökelleri üzerinde yer almalar nedenleriyle en yüksek ivme deeri 56,75-85,48 gal (cm/sn2) olarak ölçüldüü görülmektedir. Etkin yer ivmesi katsays 0,06- 0,09’akarlk gelmektedir. Dorudan kayalk zemin üzerinde yer alan Bayrakl 3514 nolu ivme ölçer istasyonunda en yüksek ivme deeri 56,02 gal (cm/sn2) olarak ölçüldüü görülmektedir. Etkin yer ivmesi katsays 0.06 g’ye karlk gelmektedir. Salam zemin veya Kaya ortamlarda düük ivme deeri açkça görülmektedir. Bu tür alanlarda ykmlar olmam olup bu durumun ykmla ilikisi aratrlmas gerekmektedir. Kuadas’nda yer alan 0905 nolu ivme ölçer istasyonu verilerine göre ise en yüksek ivme deeri 179.31gal’dir. Bu deere karlk gelen Etkin yer ivmesi katsays normal binalara göre 0.18 g’dir.
AFAD kaytlar baz alndnda odak noktasnda Mw: 6,6 büyüklüünde yaanrken, Bayrakl’da yaklak olarak 1000 kat enerji kaybederek Mw=4,5–5,5 aralna karlk gelmektedir. Bu durumun dolayl sonucu ise yine PGA deerlerinin uzakla bal dramatik ekilde azalm olmutur.
40
R 70 km
ekil 10. Yumuak zemin alanlarnda deprem yer hareketleri
Earthquake Ground Motions at Soft Soil Sites / I. M. ldriss
An Attenuation Relationship Based on Turkish Strong Motion Data and Iso-Acceleration Map of Turkey / R. Ulusay, E. Tuncay,
H. Sönmez, C. Gökceoglu (2004)
41
ekil 11. Samos depremi merkez üssü ve iddet haritas kontur görünümü (USGS, 2020)
Depremin merkez üssüne en yakn nokta olan, Ege Denizi içerisindeki Sa- mos Adasnda ve merkez üssünden yaklak 30 km uzaktaki salam kaya temelli Seferihisar’da hasar sfra yaknken (tsunami nedeniyle yaanan aknt sebebiyle meydana gelen 1 vefat ve maddi zarar hariç) yaklak 70 km uzaktaki zmir/ Bayrakl içerisinde onlarca vefat ve ykm meydana gelmitir.
Zemin Büyütmesi ve Hakim Titreim Periyodu Zemin hakim periyodu için Karyaka, Bornova Ovas ve Buca ilçesinin
alüvyon üzerinde ki bölümleri incelenmitir. Bornova ovas ve Karyaka için DEÜ, Jeofizik Mühendislii Bölümü Aykut TUNÇEL tarafnca hazrlanan ayn srayla Yüksek Lisans tezi ile Doktora tezi, Bornova ovas için ilave olarak Özgür YILMAZ, Tuncay TIMARCI ve Erhan ÇÖZ taraflarnca hazrlanan Yeni Kent Merkezi 1/1000 ölçekli mar Planna Esas Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporu, Buca için ise Ulusal Deprem Mühendislii Konferans,
42
H. Bostaner ve C. SARI taraflarnca hazrlanan Buca (zmir) lçesinde Uygulanan Mikrotremor Ölçümleri ve Dinamik Davran Özellikleri isimli makale verilerinden yararlanlmtr.
Buca lçesinde yaplan 37, Karyaka lçesinde yaplan 89 ve Bornova ovasnda yaplan 118 adet, olmak üzere toplam 244 mikrotremor ölçü verisi kullanlmtr (ekil 12). Mikrotremör ölçü verilerinde elde edilen Zemin Hakim Periyodu Haritas ekil 13’de verilmitir.
Buca ilçesinin dou bölümlerinde Zemin Hakim Titreim Periyodu, 0,1-0,4 sn, batsnda Yeildere vadi taban ve takn düzlüklerinde snrl bir alanda 0,8-1 sn arasndadr. Buca dousunda Kuvaterner çökellerinin kalnl 2-10 m. arasnda iken Yeildere vadi tabanna doru yaklak 30 m. kalnla ulamaktadr.
ekil 12. Mikrotremör Lokasyon Haritas
Karyaka lçesinde Zemin Hakim Periyodu, Ky eridi boyunca douda 1,4-2 sn arasnda, orta bölümlerde 0.8-1.4 kuzeye doru Soukkuyu-Postaclar- Örnekköy mahallelerinde arlkl olarak 0,4-0,8 sn arasnda deimektedir. Bu deerler temel kayas üzerinde yer alan zeminin jeoteknik özellikleri ve kalnl ile uyumludur.
43
Karyaka da suya doygun alüvyon kalnl batda yer alan Tersane
Mahallesi ile Atakent ve Maltepe Mahalleri arasnda 30-40 m. olup douya doru ani derinleerek Maviehir Mahallesine kadar kalnl yaklak 300 m. civarna ulamaktadr. Konak bölgesinde zemin hakim periyodu 1,2-1.8 sn arasnda deimektedir.
Bornova ovasnda arlkl olarak zemin hakim titreim periyodu ky boyunca ve 1.4-1.8 douya doru gidildikçe deerler 0,6-0,4 sn. arasnda deimektedir. Zemin hakim periyodu depremin en çok etkiledii alanlarda 0.8-1.50 s’dir. Bu deerler hasar meydana gelen yaplarn periyodlaryla uyumluluk göstermektedir. Bornova ovasnda zeminde büyütme deerleri ise 2-4 arasndadr. Batya doru ky eridine yaklaldnda ise zemin büyütme oranlar 4-10 deerleri arasnda deimektedir.
ekil 13. Bölgenin Zemin Hakim Periyodu Haritas.
44
Örnek graben havzasnda gözlenebilecei üzere zayf toprak zemin (Vs30≤300m/s) kalnlnn artmas ve özellikle 20 m kalnl geçmesi durumunda, zemin hakim periyotlar dramatik bir ekilde deiebilmekte, zayf toprak zemin periyodu artabilmekte (1 – 10 aras olabilmekte) ve buna bal olarak dalga boyu da genleerek artabilmektedir.
Bu deerlendirmeden yola çkarak, Bayrakl istasyonu AFAD kaytlarndan alnan veriler incelendiinde yukarda yaplan tanmlamaya paralel bir sonuç elde edilebilmitir.
ekil 14. Bayrakl zemin hakim periyotlar
45
Yukarda sunulan grafikler incelendiinde zemin hakim periyotlarnn yaklak 1.5 s olduu açkça görülebilecektir.
Yine zemin tepki spektrum (spektral ivme – periyod) grafikleri ise aadaki gibi olacaktr;
ekil 15. Dou-Bat ve Kuzey-Güney Spektral vme-Periyot Grafikleri
46
Bu noktada yaplacak zemin büyütmesi açsnda en can alc yorum ise,
grafiklerden görebileceiniz üzere alüvyal çökellerde yer alan istasyondaki PGA deeri yaklak olarak 0,1 g olmaktadr. Özellikle deprem dalgalarnda graben havzasnn etkisi ile yaanan genleme nedeniyle 1 sn’lik uzun zemin periyodu tasarm spektrum deerleri çok büyük spektral ivmeler ortaya çkmaktadr (Sa1s=340). Bu durumda deprem bölgesinde yaklak 1 s doal periyoda sahip, orta katl yaplarda hasarlara sebebiyet vermitir. Zemin büyütmesinin niceliksel sonuçlarn bu ekilde tasvir edebiliriz (Krkayak, Y., 2020).
Deprem odak noktasna yakn ivme ölçer istasyonlaryla ölçülen en büyük etkin yer ivme deerlerine bakldnda salam zemin/kaya ortamlarda (Menderes, Gaziemir, Buca, Bayrakl yamaçlar) 0.06-0.09 g’dir. Çöküntü alan içerisinde yer alan Bornova ovasnda ve Karyaka’da ayn srayla 0.10 ve 0.15 g’dir (ekil 16).
ekil 16. Deprem yer hareketinin güneyden kuzeye alnan kesit üzerinden deiimi
47
Dinamik ortamlarda zayf zemin davranlarnn ortaya çkabilmesi için bu
durumu tetikleyecek yeterli büyüklükte ivme deerinin olumasna ihtiyaç vardr. Sahada yaplan gözlemlerde deprem etkisiyle meydana gelebilecek
48
svlama, yanal yaylma, yumuama, göçme ve yüzeysel zemin deformasyonlar görülmemitir. Bu durum ykmlarn ve ar hasarl yaplarn olduu alanlarda yeterli ivme seviyelerinin olumamasyla örtümektedir. Bu durumda yapsal tasarm ve uygulama özellikleri ile zayf zemin etkisinden kaynaklanan büyütme unsuru ön plana çkmaktadr. Bornova ovasnda, 6 adeti depremde yklan olmak zere 42 adet acil yklacak, 186 adet ar, 242 adet orta hasarl bina, Karyaka bölgesinde, 6 adet acil yklacak, 25 adet ar, 105 adet orta hasarl bina, Konak bölgesinde ise 4 adet acil yklacak, 40 adet ar, 55 adet orta hasarl bina tespit edilmitir. Bu üç bölgede suya doygun kaln alüvyon tabakas üzerinde yer almaktadr. Bayrakl’da özellikle depremden etkilenen yaplarn periyodu ile bu bölgelerde alnm Mikrotremör ölçü verilerinde elde edilen zemin hakim periyodu yaklak olarak örtümekte olup 0.8 sn- 1.50 sn. arasnda deimektedir. Depremde hasar gören yaplarn büyük bir çounluu 1998 öncesi olup 8-14 katldr.
Karyaka bölgesinde ar ve orta hasar gören yaplar ekil 13’de lokasyonlar genel olarak iaretlenmitir. Bu yaplarn büyük bir çounluu bitiik nizamdr. Özellikle Atatürk Bulvar ve yakn çevresinde orta-ar hasar gören yaplarn da periyodlar, zemin hakim periyodu ile yaklak uyumludur. Bayrakl, Karyaka ve Konak bölgesinde ky eridi boyunca iç kesimlere göre çok daha kötü zemin olmasna karn hasarlar arlkl olarak daha çok iç kesimlerde yer alan yaplarda olmutur. ekil 12’de verilen Mikrotremör ölçü verilerinde elde edilen zemin hakim periyodu dalm haritasna bakldnda bu üç bölgede de ky eridi boyunca zemin hakim periyodunun >1.4 sn olduu görülmektedir. Ky eridi boyunca genel olarak <10 katl yaplar yer almaktadr. Bu durumda yap periyodlar rezonans bölgesi dnda kalmaktadr. Ky eridi boyunca yaplarn daha az zarar görmeleri bu ekilde açklanabilir. Dolayyla. Karyaka ve Konak’ta ky eridine yakn bölgelerde zemin hakim periyodu ile rezonans bölgesi kat adeti muhakkak aratrlmaldr. Bayrakl ky ksmlarda çok katl yaplar yer almaktadr. Bu yüksek katl binalarn da, yap-rezonans ilikileri de aratrmaya deer bir konudur.
ZF grubu zeminlerde sahaya özel spektrum gelitirilmesinin önemi bu depremde bir kez daha anlalmtr. Suya doygun kaln alüvyal çökellerde, dinamik ortamda zemin periyodu 1 s -1.5 s olmas dolaysyla periyodu bu arala yerleen binalarn daha yüksek deprem kuvvetlerine maruz kalm olabilecei durumu detayl olarak aratrlmas önemlidir.
49
Samos depreminin 70 km uzaklkta, çöküntü ovas içerinde yer alan
Bayrakl bölgesine olan etkileriyle Mexcio City depreminin kurutulmu göl batakl üzerine kurulmu olan Mexico City yerlekesinde yapt etki benzer sonuçlar tamaktadr. Zeminin hakim periyodunun 1.5 saniye olduu bölgede 1985 Mexcio City depreminde, 6-20 katl binalarda çok ar rezonans hasar olmasna karn, bu katlarn dndaki daha yüksek katl binalarda çok az hasar olumutur (Arnold, 2013).
50
SONUÇLAR 30/10/2020 tarihinde yerel saat ile 14:51’de Ege Denizi’nde Sisam Adas’nn
kuzeyi ile Doanbey-zmir açklar arasnda (37.9020 Kuzey, 26.7942 Dou) aletsel büyüklüü Mw=6.6, iddeti I = 8 ve odak derinlii yaklak 14.9 km olan bir deprem meydana gelmitir. Gediz çöküntü havzasnn en bat ucunda yer alan zmir’de can kayb ve yaplarda hasara neden olmutur.
Deprem odak merkezi zmir ehir merkezine 70 km uzaklktadr. Çevre ve ehircilik l Müdürlüü çalmalarna göre zmir genelinde yklan bina says 54 (6’s deprem annda yklm olan), acil ykm gerçekletirilecek bina says 40, ar hasarl bina says 676, orta hasarl bina says 789, az hasarl bina says 7.683 adettir. ncelenen 158.374 binada ise hasar görülmedii tespit edilmitir. ncelenen 25036 binada ise hasar görülmedii tespit edilmitir. Hasar tespit çalmalar devam etmektedir. Bayrakl lçesi’ne ait, Adalet ve Manavkuyu Mahalleleri snrlar içerisinde yer alan yaklak 3.4 km2’lik ksm depremden en çok etkilenen alan olmutur.
Yklan veya hasar gören yaplarn büyük bir çounluu Bornova alçak ve orta ova tabannda yer almakta olup iç körfez ky eridinden Yüksek ova tabanna doru uzanan yaklak 3.4 km2’lik bir alan kapsamaktadr.
nceleme alan ky eridine yakn yer almas nedeniyle çok çeitli jeomorfolojik ortamlarda biriken sediman istiflerinden olumaktadr. Yanal ve düey yönde zeminler geçilidir. nceleme alannda yeralt su seviyesi 4-5 m’dir. Ky eridine doru yeralt su seviyesi 1 m’ derinlie kadar dümektedir. Bölge çok zayf zeminlerden olumakta ve kalnl 7 m’den balayp ky eridine dou 20 m. derinliklere kadar ulamaktadr. nceleme alannda arlkl olarak kohezyonlu zeminler yer almakta olup derine doru dayanmlar artmaktadr.
Yaplarn ykld alanlarda zemin büyütme oran deerleri 2-4 arasndadr. Bu alanlarda batya doru ky eridine yaklaldnda zemin büyütme oran deerleri 4-10 olup çok yüksek çkmaktadr.
Kaya ve görece daha dayanml zeminlerde çok düük ivme deerleri nedeniyle hasarlarn az olduu söylenebilir. Deprem dalgalar kaya ortamlarda hzl geçmektedir. zmir deprem odak merkezine yaklak 70 km uzaklkta olmasna karn alüvyon zeminler üzerinde yer alan yaplarda ykm ve ar - orta hasarlar meydana gelmitir.
51
Kaya ortamlarda etkin yer ivme katsays 0.04-0.08 g olmasna karn bu deer suya doygun kaln alüvyon çökelleri üzerinde 0.10-0.15 g’e yükselmitir. Buna karn bu etkin yer ivme katsays deeri de yüksek deildir.
Düük ivme deerlerinde, yaplarn ar hasar görmesi ve bazlarnn yklmas zayf zemin parametrelerine uygun tasarlanmamas ve/veya yapsal unsurlarnn yetersizliklerinden kaynakl olabilmektedir. Kaya ortamda da kötü mühendislik hizmeti alm yap (riskli yap) özelliine sahip buna benzer çok sayda yaplar bulunabilir. Ancak bu depremde kaya ortamlarda statik koullara yakn ivme deerleri olumutur. Mühendislik açsndan kötü tasarlanm veya ina edilmi yaplarn, yapya özgü kritik dinamik yükler aldnda kaya türü zeminler üzerinde dahi olsa tümden göçme meydana gelebilmektedir. Kaya zeminler üzerinde genel olarak düük ivme deerlerinin meydana gelmesi bu durumun oluma olasln azaltmaktadr. Güvenli yap tasarmnda zemin parametreleri yadsnmayacak kadar önemlidir ama bu depremde kötü yap stou faktörü daha fazla ön plana çkmaktadr. Ar hasar gören ve yklan yaplar genel olarak 1990-1998 yllar arasnda ina edilmitir. Bu yaplarn 1980-1990 yllar arasnda yaplanlarla kyas yaplmal ve dönemin deprem yönetmelii mevzu- atna uygun olup olmad mutlaka aratrlmaldr. Yap doru mühendislik parametreleri ve yönetmeliklere uygun yaplmsa eski olmas belirleyici faktör olmayacaktr.
Dinamik ortamlarda zayf zemin davranlarnn ortaya çkabilmesi için bu durumu tetikleyecek yeterli büyüklükte ivme deerinin olumasna ihtiyaç vardr. Sahada yaplan gözlemlerde deprem etkisiyle meydana gelebilecek svlama, yanal yaylma, yumuama, göçme ve yüzeysel zemin deformasyonlar görülmemitir. Bu durum ykmlarn ve ar hasarl yaplarn olduu alanlarda yeterli ivme seviyelerinin olumamasyla örtümektedir. Bu durumda yapsal tasarm ve uygulama özellikleri ile zayf zemin etkisinden kaynaklanan büyütme unsuru ön plana çkmaktadr. Bayrakl’da özellikle depremden etkilenen yaplarn periyodu ile bu bölgelerde alnm Mikrotremör ölçü verilerinde elde edilen zemin hakim periyodu yaklak olarak örtümekte olup 0.8 sn- 1.50 sn. arasnda deimektedir. Depremde hasar gören yaplarn büyük bir çounluu 1998 öncesi olup 8-14 katldr.
Karyaka bölgesinde ar ve orta hasar gören yaplarn büyük bir çounluu bitiik nizamdr.
52
Özellikle Atatürk Bulvar ve yakn çevresinde orta-ar hasar gören yaplarn da periyodlar, zemin hakim periyodu ile yaklak uyumludur. Bayrakl, Karyaka ve Konak bölgesinde ky eridi boyunca iç kesimlere göre çok daha kötü zemin olmasna karn hasarlar arlkl olarak daha çok iç kesimlerde yer alan yaplarda olmutur. ekil 12’de verilen Mikrotremör ölçü verilerinde elde edilen zemin hakim periyodu dalm haritasna bakldnda bu üç bölgede de ky eridi boyunca zemin hakim periyodunun >1.4 sn olduu görülmektedir. Ky eridi boyunca genel olarak <10 katl yaplar yer almaktadr. Bu durumda yap periyodlar rezonans bölgesi dnda kalmaktadr. Ky eridi boyunca yaplarn daha az zarar görmeleri bu ekilde açklanabilir. Dolayyla Karyaka ve Konak’ta ky eridine yakn bölgelerde zemin hakim periyodu ile rezonans bölgesi kat adeti muhakkak aratrlmaldr. Bayrakl ky ksmlarda çok katl yaplar yer almaktadr. Bu yüksek katl binalarn da, yap-rezonans ilikileri de aratrmaya deer bir konudur.
ZF grubu zeminlerde sahaya özel spektrum gelitirilmesinin önemi bu depremde bir kez daha anlalmtr. Suya doygun kaln alüvyal çökellerde, dinamik ortamda zemin periyodu 1 s -1.5 s olmas dolaysyla periyodu bu arala yerleen binalarn daha yüksek deprem kuvvetlerine maruz kalm olabilecei durumu detayl olarak aratrlmas önemlidir.
Samos depreminin 70 km uzaklkta, çöküntü ovas içerinde yer alan Bayrakl bölgesine olan etkileriyle Mexcio City depreminin kurutulmu göl batakl üzerine kurulmu olan Mexico City yerlekesinde yapt etki benzer sonuçlar tamaktadr. Zeminin hakim periyodunun 1.5 saniye olduu bölgede 1985 Mexcio City depreminde, 6-20 katl binalarda çok ar rezonans hasar olmasna karn, bu katlarn dndaki daha yüksek katl binalarda çok az hasar olumutur (Arnold, 2013).
Bu depremin verdii orta ve ar hasara bir sonraki deprem etkisi de eklendiinde yorulan binalarda ykc etkiler artabilmektedir. Örnein zmir’de geçmite meydan gelen depremlerde hasar alan yaplar bu depremde daha çok etkilenmilerdir. Özellikle yklan yaplarn temel altna denk gelecek ekilde yeterli derinlikte sondaj çalmas yaplarak o noktalara ait zemin parametreleri detayl bir ekilde tespit edilmeleri gereklidir. Bölgesel olarak ise çöküntü ovasnn taban toporafyasnn çkarlmasna yönelik çalmalar yaplmaldr. Taban toporafyasnn ve bu derinliklere kadar (ana kaya) zemin profilinin çkarlmas, elastik deprem yüklerinin detayl tanmlanmas, deprem üzerine yaplacak çalmalar ve
53
yeni planlama çalmalarna önemli bir altlk oluturacaktr. zmir’e yakn konumlanm deprem üretebilecek büyüklükte çok sayda
aktif fay hatt veya zonu bulunmaktadr. Yerleimlerinin önemli bir bölümü suya doygun gevek ve kaln alüvyon çökelleri üzerinde yer alan bir ehir için bundan daha büyük bir tehdit olamaz. zmir körfezinin güneyinde yer alan zmir ve Tuzla Fay zonunda olas bir hareket, yerleim alanlarnn içinden geçmesi nedeniyle özellikle alüvyon çökellerde çok büyük ivme deerleri yaratabilir. Bu faylarn bazlarnn uzantlar zmir kent yerleiminden geçmektedir. Böyle bir durumda binalarn dinamik performanslarna fay zonunun tektonik deformasyon zonunda meydana gelen oturma, çökme, kabarma, krlma veya ötelenmeden kaynaklanan etkilerini de maruz kalacaktr. Hendek tabanl paleosismolojik çalmalar yaplarak bu tür yüzey krklar üzerinde meydana gelen deprem says, deprem yinelenme süresi, son büyük depremden sonra geçen zaman miktar, kayma hz, kayma miktar ve depremin büyüklüü gibi baz parametrelerin tespitinin yaplmas önemlidir.
zmir gibi sismik aktivitesi yüksek yerleimlerin kentleme stratejileri muhakkak olmaldr. Kentsel dönüümler bu stratejiler üzerine kurulmaldr. zmir’de ypranm veya her depremde yorulmu yaplarn sürekli yenilenmesi sürdürülebilir deildir. zmir yerleim alan ve çevresinin tehlike ve buna bal risk haritalar yaplarak yeni yaplama stratejilerine altlk hazrlanmaldr. Yeni ve güvenli yap stounun hangi alanlarda younlamas gerektii bu çalmalarla tanmlanmaldr. Bu durum dinamik durumlarda daha az etkilenen ve ömrü uzun güvenli yap stounun artna sebebiyet verecektir. Zayf zemin üzerinde yap yapmaya son derece ciddi yaklalmal, kontrol süreçleri; etüt ve projelendirme ve uygulama aamalarnda belirleyici olmaldr. Kamusal denetim tavizsiz ve kalc kontrolünü geniletmelidir. zmir özelinde yaplarn sklkla 5-6 büyüklüünde depremlere maruz kald unutulmamaldr.
Güvenli yap tasarmnn önemli bir ayan oluturan zemin etütleri, imar planna esas jeolojik ve jeoteknik etütlerinin tüm aamalarn içeren esasl ve ulusal bir teknik artname oluturulmaldr. Bu artname tüm ilerin yaplmasnda kalite ve kontrol süreçlerinin yürütülmesinde ana omurga görevi görecektir.
54
zmir’de özellikle alüvyon zemin üzerinde yer alan kötü mühendislik
hizmeti alm yap stou envanteri çkarlmaldr. CBS tabanl akll haritalar oluturularak süreçler takip edilmelidir. Bu depremin etkisinde iyi bir istatistikse sonuç elde edilebilmesi için bata hasar gören yaplarn teknik özelliklerinin belirlenmesinde yarar vardr. Hasarl yap dalm ve bunlarn ortak paydalar ile hasarsz yaplar arasnda ki kyas bize ayrmann hangi noktalarda olduu konusunda k tutacaktr.
Deprem kayna ayn da olsa bir depremin etkisi, oluum noktasna eit uzaklkta olan bölgelerde farkl ekillerde özellikler göstermektedir. Özellikle suya doygun kaln alüvyon tabakalarnn olduu alanlarda jeofizik, jeolojik ve jeoteknik özelliklerini yanstan mikrobölgelendirme çalmalar yaplmaldr. Mikrobölgeleme çalmalar depremsellik ve bölgesel yer koullaryla ilgili mekânsal olarak çok detayl ve geni bilgiler içerdiinden ilgili tüm mühendislik bilimleri için kaynak ve rehber olma özellii tayacaktr.
Mevcut mevzuata göre Yap Denetim Firmalar sadece üst yapy kontrol etmektedir. Zemin etütleri ve zemin iyiletirme çalmalar sadece proje üstünden deerlendirilmektedir yani bu alanda herhangi bir denetim yaplmamaktadr. Zemin etütleri ve zemin iyiletirme çalmalar da acilen yap denetim firmalarnn alanna girmeli ve bu firmalarda jeoloji mühendisleri çaltrlmaya balanmaldr. lçe belediyelerinde de jeoloji mühendisleri bu denetimin içinde yer almaldr. Bu ekilde etkin kamu denetimi arttrlmaldr.
55
KAYNAKÇA Afet leri Genel Müdürlüü (1996), Türkiye Deprem Bölgeleri Haritas, Bayndrlk
ve skân Bakanl, Ankara. Akartuna M. (1962): “zmir-Torbal-Seferihisar-Urla Bölgesinin Jeolojisi Hakknda”,
MTA Derg, S. 62.1-17. Ambraseys, N.N., and Finkel, C.F. 1987. Seismicity of Turkey and neighbour ingregi-
ons, 1899-1915. Annales Geophysicae 87, 701-725. Ambraseys, N. N. anda Jackson, J. A., 1998. Fault in gassociated with historical and
recent earthquakes in the eastern Mediterranean region. Geophysical Journal Inter- national.
Ansal L, J., Buchheister, J., Erdik, M., Springman, S.M., Studer, J., Köksal, D., 2004, Site Characterization and Site Amplification For A Seismic Microzonation Study in Tur- key, 11th International Conference on Soil Dynamics and Earthquake Engineering and 3rd Earthquake Geotechnical Engineering, San Francisco, 7-9 Jan. 2004.
Arnold C., 2013, Earthquake Effects on Buildings. Chapter 4, Federal Emergency Management Agency, USA. www.fema.gov/…/fema454_ch…2013.
Baba A., Sözbilir H. (2001): “KD–Dorultulu Kemalpaa-Torbal Havzasnn Jeolojisi ve Yeralt suyu Kalitesi”, Bat Anadolu, Çevre ve Jeoloji Sempozyumu, 21-23 Mart.
Candan O., Kun N. (1989): “Menderes Masifinin Batsnda Paleo-Melanj Kuann Var- l”, TPJD Bülteni, C.1/3.
Bostaner. H., Cokun S., (2015) Buca (zmir) lçesinde Uygulanan Mikrotremor Ölçümleri ve Dinamik Davran Özellikleri, Sekizinci Ulusal Deprem Mühendislii Konferans.
Erdoan, B., 1990. zmir-Ankara Zonu’nun zmir ile Seferhisar Arasndaki Bölgede Stratigrafik Özellikleri ve Tektonik Evrimi. TPJD dergisi, 2(1), s.1-20.
Erdoan B. (1990): “zmir- Ankara Zonu ile Karaburun Kuann Tektonik likisi”, MTA Derg. 119, 1-15.
Erguvanl, K., 1995. Mühendislik Jeolojisi, Seç Yayn Datm. Joyner, W.B. and, T., 1984, Use of measured shear-wavevelo city for prediction geo-
logical site effects on strongmotion, Proc. Eighth World Conf. On EarthquakeEng., Vol.2, Pp.777-783.
ISRM (International Society for Rock Mechanics), ISRM Suggested Methods: Rock Characterization, Testing and Monitoring; E.T.. Brown (ed.), PergamonPress, London, zmir ve Yakn Çevresinin Diri Faylar. Rapor No:10754, 2005, MTA. Kaya, O., 1993. zmir ve Çevresinin Yer Yaps. zmir ve Çevresinin Jeoteknik Sorunlar
Sempozyumu, JMO zmir ubesi Yayn, zmir, 1-4. Kayan, ., (1999a) zmir Çevresinin Morfotektonik Birimleri ve Alüvyal Jeomorfolojisi,
Bat Anadolu Depremsellii Sempozyumu., S 103-111 Keçeli, A., 2001, Sismik Yöntemle Kabul Edilebilir veya Güvenli Tama kapasitesi Sap-
56
tanmas, TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odas Dergisi, C 14 S 1-2. Keçeli A., Cevher M., 2018, Zemin Hakim Periyodu ve Bina Yükseklii Rezonans likisi,
Uygulamal Yerbilimler Dergisi, Cilt:17, No:2, S:203-224 Ketin, . 1993. Türkiye Jeolojisine Genel Bir Bak, TÜ Maden Fakültesi Yayn. Krkayak, Y. 2020. Sisam Depremi Raporu, JMO, (Yaymlanmam)
Kncal, C. (2005). zmir iç körfezi çevresinde yer alan birimlerin corafi bilgi sistemleri ve uzaktan alglama teknikleri kullanlarak mühendislik jeolojisi açsndan deer- lendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktara Tezi, zmir.
Kumbasar, V. ve Kip, F., 1999, Zemin Mekanii Proplemleri, Çalayan Kitabevi, stanbul
Özaydn, K., 1997. Zemin Mekanii, Yldz Teknik Üniversitesi naat Mühendislii Bölümü Geoteknik Ana Bilim Dal. Birsen Yaynevi, stanbul
Özaydn, K., 1996, Yer Hareketleri Üzerinde Yerel Zemin Koullarnn Etkisi ve Zemin Büyütmesi: Türkiye Deprem Vakf Yayn 96-003
Özer S. (1993): “Upper Cretauseous Rudists from the Menderes Masif”, Bull. Geol. Soc. Greece, Vol. XXVIII/3, pp. 55-73, Athens.
Özçep, F., 2005, “ZeminJeofizikAnaliz”, Microsoft Excel Program, Ü Müh. Fak. Jeofi- zik Müh. Böl., stanbul.
Savaçn, Y., 1978. Foça-Urla Neojen Volkanitlerinin Mineralojik-Jeokimyasal ncelen- mesi ve Kökensel Yorumu. Ege Üniversitesi Yerbilimleri Fakültesi zmir, Doktora Tezi, 63s.
engör., A.M.C., 1980. Türkiye’nin Neotektoniinin Esaslar. TJK Konferanslar Serisi 2-5
ekerciolu, E., 1998 Yaplarn Projelendirilmesinde Mühendislik Jeolojisi, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odas Yayn No; 28
Tuncel A., 2008, Sismik krlma yöntemi ve mikrotremör ölçümlerindenelde edilendina- mik zeminparametrelerinin karlatrlmas, DEÜ. JeofizikMüh. Böl. Yüksek Lisan Tezi,
Tuncel A., 2014, Jeofizik Yöntemlerle Zemin-Anakaya Snrnn Belirlenmesi ve Dinamik Zemin Parametrelerinin Elde Edilmesi, Karyaka ve Güzelbahçe (zmir) Örnei, DEÜ. Jeofizik Müh. Böl. Doktara Tezi
Tokimatsu, K.,Seed, H.B., 1984, Simplified procedures for the evaluation of settlements in sands due earthquake shaking , report no. UBB/EERC-84/16, Earthquake Enginee- ring Research Center, University of California, Berkeley.
Tokimatsu, K., (1988). Penetration Testsfor Dynamic Problems, Proceedings of 1 st International Symposium on Penetration Testing, 117-136, Rotterdam.
Ulusay, R., 1989, Pratik Jeoteknik Bilgiler, Teknomad yaynlar. Ulusay, R., 2001, Uygulamal Jeoteknik Bilgiler, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odas
yaynlar:38, Ankara.
57
www.deprem.gov.tr. www.izmir.bel.tr http://www.koeri.boun.edu.tr/ www.afad.gov.tr
www.jmo.org.tr e-posta: jmo@jmo.org.tr
9 786257 653084
Deprem Sahas nceleme grubu katlmclar:
1. GR
Bölgenin Deprem Tehlikesi ve Risk Analizi
Log N = a – b M (1)
BÖLGENN GENEL JEOLOJS
nceleme Alann Jeolojisi
Zeminlerin Katlk Derecesi
Zemin Büyütmesi ve Hakim Titreim Periyodu
SONUÇLAR

30 EKİM 2020 SİSAM DEPREMİ VE İZMİR’E ETKİLERİ

Documents

Sisam Ceramics Private Limited, Morvi, Glossy Tiles

Karıncalar depremi haber verebilir mi?

Sisam Ceramics Pvt. Ltd. - Wall tiles Manufacturer from...

catalogue - SISAM

Beklenen İstanbul Depremi ve Kentsel Dönüşüm

30 Ekim 2020 Tarihinde Meydana Gelen İİzmir Depremi zmir.....

Sosyal Medyada Van Depremi

SPECIFICHE FUNZIONALI Flusso SISAM Sistema Informativo ...

1939 ERZİNCAN BÜYÜK DEPREMİ

İstanbul Depremi ve Risk Tahmini

Chikan Embroidery from India - sisam

ÖNCEL AKADEMİ: ÇİN DEPREMİ