Projekty badawcze Część IV
Projekty badawczeCzęść IV
Esejezagranicznych i polskich
ekonomistów
Projekty badawczeCzęść IV
PROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZ. . . . IVIVIVIV
SPIS TREŚCISPIS TREŚCISPIS TREŚCISPIS TREŚCI
WPROWADZENIE_________________________________________________________________2
I. W. MROCZEK, Wpływ Wprowadzenia Euro na Stopień Otwartości i
Zmiany Strukturalne w Handlu Krajów Strefy Euro____________________________6
II. M. MUCHA, Konkurencyjność Polskiego Sektora Przedsiębiorstw w
Perspektywie Przystąpienia Polski do Strefy Euro____________________________86
III. M. OLSZAK, M. PORZYCKI, Prawne Przygotowania do Wejścia Polski do
Strefy Euro na Tle Rozwiązań Przyjętych bądź Planowanych w Innych
Państwach Członkowskich z Derogacją Przewidzianą w Art. 122
Traktatu_________________________________________________________________________163
PROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZ. . . . IVIVIVIV
2222
WPROWADZENIEWPROWADZENIEWPROWADZENIEWPROWADZENIE
Prace nad „Raportem na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w
III etapie Unii Gospodarczej i Walutowej” prowadzone były na zasadach
otwartej i przejrzystej komunikacji i konsultacji z partnerami społecznymi,
organizacjami pracodawców i pracobiorców, ośrodkami akademickimi,
instytucjami finansowymi, organizacjami międzynarodowymi i instytucjami
administracji publicznej, a takŜe we współpracy z innymi komórkami
organizacyjnymi Narodowego Banku Polskiego oraz Radą Polityki PienięŜnej.
Przyjęcie powyŜszych zasad wynikało z przekonania, Ŝe wykorzystanie wiedzy i
doświadczenia róŜnych środowisk oraz dorobku analitycznego pozostałych
departamentów NBP zapewni osiągnięcie wysokiego poziomu merytorycznego
Raportu i pozwoli zbliŜyć się do konsensusu w kwestii przyjęcia optymalnej
ścieŜki integracji Polski ze strefą euro.
Intencją przyjęcia tych zasad była takŜe chęć osiągnięcia wysokiego stopnia
obiektywności Raportu.
W ramach prac nad Raportem, z inicjatywy NBP, uruchomiono w ośrodkach
akademickich i instytutach naukowych zlokalizowanych na terenie całego kraju,
Ministerstwie Finansów, Ministerstwie Gospodarki, a takŜe departamentach
merytorycznych NBP proces badawczy poświęcony praktycznym i teoretycznym
aspektom integracji Polski ze strefą euro. Prace badawcze prowadzono w oparciu
o trzy zasady: i) otwartości i przejrzystości, ii) poszanowania własności
intelektualnej, iii) anonimowej recenzji. Efektem blisko dwunastomiesięcznej
pracy wybitnych polskich naukowców jest zbiór 47 projektów badawczych,
opublikowanych w formie 9 ksiąŜek pod wspólnym tytułem „Projekty
badawcze”.
Narodowy Bank Polski pragnie złoŜyć wyrazy podziękowania wszystkim
naukowcom, którzy wnieśli wkład w opracowanie niniejszej publikacji.
PROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZ. . . . IVIVIVIV
3333
INFORMACJE DODATKOWEINFORMACJE DODATKOWEINFORMACJE DODATKOWEINFORMACJE DODATKOWE
Publikacja „Projekty badawcze” to zbiór 47 projektów badawczych, która z
uwagi na znaczną objętość wszystkich projektów (ponad 2500 stron
maszynopisu), została podzielona na 9 części. Jako kryterium
przyporządkowania projektu badawczego do jednej z części przyjęto:
− po pierwsze – format opracowania tzn. uŜyty program edytorski
(Microsoft Office Word lub LaTeX),
− po drugie – nazwisko autora, układając projekty w porządku
alfabetycznym, według nazwisk autorów.
Części I –VI publikacji zawierają projekty badawcze przygotowane przy uŜyciu
programu Microsoft Office Word, części VII–IX przy zastosowaniu programu
LaTeX.
Część IV publikacji obejmuje trzy projekty badawcze zrealizowane zarówno
przez pracowników NBP (Departamentu Prawnego, Instytutu Ekonomicznego),
jak równieŜ ekspertów zewnętrznych współpracujących z NBP: pracowników
Ministerstwa Gospodarki oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego.
INFORMACJE O AUTORACINFORMACJE O AUTORACINFORMACJE O AUTORACINFORMACJE O AUTORACH PROJEKTÓWH PROJEKTÓWH PROJEKTÓWH PROJEKTÓW
WOJCIECH MROCZEK
Absolwent Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Do
2002 r. pracownik Zakładu Integracji Europejskiej Instytutu Koniunktur i Cen
Handlu Zagranicznego, a następnie Biura Gospodarki Światowej w Instytucie
Ekonomicznym NBP. Pierwszy laureat konkursu „Stypendia dla młodych
naukowców” z dziedziny ekonomii. Specjalizuje się w analizach handlu
zagranicznego Polski i zmian strukturalnych handlu krajów Europy Środkowej i
PROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZ. . . . IVIVIVIV
4444
Wschodniej, zachodzących w wyniku procesów integracyjnych. Współpracownik
Dwumiesięcznika „Wspólnoty Europejskie” oraz współautor rocznych raportów
Instytutu Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur Gospodarka i handel
zagraniczny Polski oraz wielu innych licznych publikacji z zakresu integracji
Polski z Unią Europejską.
DR MARCIN MUCHA
Doktor nauk ekonomicznych, obecnie pracownik Ministerstwa Gospodarki,
Zespół Analiz Makroekonomicznych Departamentu Analiz i Prognoz. Autor
wielu publikacji naukowych m.in. (2007), Oczekiwania w ekonomii a polski
rynek nieruchomości, „Człowiek i Środowisko”, t. XXXII, (3/4), IGPiM; (2008)
Oczekiwania w ekonomii a rynki finansowe. Analiza i budowa modelu
teoretycznego, „Studia i Prace”, XIV, KE-S SGH; (2008) Nieefektywność rynku
kapitałowego i racjonalność oczekiwań. Analiza Warszawskiej Giełdy Papierów
Wartościowych, „Ekonomista”, (2), Wydawnictwo Key Text; (2009) Teoria
oczekiwań, analiza empiryczna GPW w Warszawie SA, Oficyna Wydawnicza
SGH; (2009) Warunki konkurencyjności polskiej gospodarki po przystąpieniu do
strefy euro, „Ekonomista”, (1), Wydawnictwo Key Text; (2009) Liberalizacja
cen, w: Transformacja systemowa w Polsce, red. J. Kaliński, K. śukrowska,
Oficyna Wydawnicza SGH.
DR MARCIN OLSZAK
Pracownik Wydziału Obrotu Prawnego z Zagranicą Departamentu Prawnego
NBP oraz wykładowca prawa finansów publicznych i prawa bankowego w
Europejskiej WyŜszej Szkole Prawa i Administracji w Warszawie, były
naczelnik Wydziału Interpretacji Prawnych w Generalnym Inspektoracie
Nadzoru Bankowego, uczestnik prac legislacyjnych nad aktami prawnymi o
kluczowym znaczeniu dla systemu bankowego, m.in. nad nowelizacjami ustawy
– Prawo bankowe, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym i nad
uchwałami Komisji Nadzoru Bankowego, reprezentował GINB w grupie
roboczej ds. outsourcingu przy Komitecie Europejskich Nadzorców Bankowych
PROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZ. . . . IVIVIVIV
5555
(CEBS), kierował grupą roboczą „Regulacje” w Zespole ds. wdroŜenia Nowej
Umowy Kapitałowej w GINB, jest autorem i współautorem wielu publikacji z
zakresu prawa finansowego i prawa bankowego, w tym jednym ze współautorów
podręcznika „Finanse publiczne i prawo finansowe” pod red. C. Kosikowskiego i
E. Ruśkowskiego oraz ksiąŜek:„Banki hipoteczny. Zagadnienia prawne” i
„Outsourcing w działalności bankowej”.
DR MAREK PORZYCKI
Doktor nauk prawnych, pracownik naukowy Katedry Polityki Gospodarczej na
Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 2001 r.
współpracownik Polsko-Niemieckiego Centrum Prawa Bankowego UJ.
Wykładowca w ramach międzynarodowych programów Wydziału Prawa i
Administracji UJ oraz koordynator współpracy WPiA UJ z wydziałami prawa
ukraińskich uniwersytetów. Od 2004 r. konsultant Europejskiego Banku
Centralnego w zakresie prawa polskiego oraz tłumaczeń aktów prawnych.
Członek Centrum C-law.org. Zainteresowania naukowe: prawo upadłościowe,
integracja walutowa w Europie, prawo bankowe, prawo zabezpieczeń
kredytowych, komparatystyka i lingwistyka prawnicza. Autor szeregu publikacji
z powyŜszego zakresu.
IIII
WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA URO NA URO NA URO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCISTOPIEŃ OTWARTOŚCISTOPIEŃ OTWARTOŚCISTOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY I ZMIANY I ZMIANY I ZMIANY STRUKTURALNE W HANDLSTRUKTURALNE W HANDLSTRUKTURALNE W HANDLSTRUKTURALNE W HANDLU KRAJÓW U KRAJÓW U KRAJÓW U KRAJÓW STREFY EUROSTREFY EUROSTREFY EUROSTREFY EURO
WOJCIECH MROCZEKWOJCIECH MROCZEKWOJCIECH MROCZEKWOJCIECH MROCZEK1111
1. WSTĘP
W 1999 r. jedenaście państw Unii Europejskiej wprowadziło wspólną walutę (w
2001 r. do tej grupy dołączyła Grecja)2. Tym samym dla większości krajów
ówczesnej UE rozpoczął się kolejny etap integracji – unia walutowa. Zastąpienie
walut narodowych przez euro przyczyniło się do eliminacji ryzyka kursowego i
w konsekwencji do zwiększenia przewidywalności eksportu i importu, redukcji
kosztów transakcyjnych oraz większej przejrzystości cen w krajach strefy euro.
Wszystkie te aspekty mają szczególne znaczenie dla przedsiębiorstw
prowadzących działalność zagraniczną. Wprowadzenie wspólnej waluty nie tylko
uczyniło ze strefy euro największy wewnętrzny rynek na świecie, liczący
przeszło 300 mln konsumentów, ale takŜe – dzięki wzmocnieniu
międzynarodowej pozycji euro – zapewniło eksporterom i importerom z krajów
Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW)3 warunki działania porównywalne do
tych, w których funkcjonowały dotychczas jedynie przedsiębiorstwa
amerykańskie.
1 Narodowy Bank Polski, Instytut Ekonomiczny 2 W późniejszym okresie do strefy euro przystąpiły trzy kolejne kraje: Słowenia (w 2007 r.), Cypr i Malta (w 2008 r.). Ze
względu na brak danych dotyczących ich doświadczeń jako krajów członkowskich UGW, zostały one wyłączone z analizy
(tzn. traktowane są jako kraje nienaleŜące do UE). 3 UŜywane w analizie pojęcie członkostwa w unii gospodarczej i walutowej oznacza pełne uczestnictwo w trzecim etapie
UGW (polegające na ustaleniu nieodwołalnych kursów walut narodowych wobec euro oraz przekazaniu prowadzenia
polityki pienięŜnej Europejskiemu Bankowi Centralnemu).
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
7777
Celem tego opracowania jest odpowiedź na pytanie, jak wprowadzenie euro
wpłynęło na handel państw Unii Gospodarczej i Walutowej. Analizę
przeprowadzono na podstawie dostępnych statystyk handlu zagranicznego4.
Relatywnie niski wzrost obrotów handlowych pomiędzy krajami strefy euro w
porównaniu ze wzrostem handlu światowego oraz niŜszy niŜ eksportu i importu z
krajów trzecich (i w konsekwencji kontynuacja procesu obniŜania się udziału
handlu wewnętrznego w wymianie krajów strefy euro) – moŜe budzić
wątpliwości co do znaczenia wprowadzenia wspólnej waluty dla handlu krajów
UGW5. Zwłaszcza, Ŝe dynamika obrotów w strefie euro nie okazała się tak
spektakularna, jak mogło to wynikać z większości badań prowadzonych na
przełomie XX i XXI w. Trzeba jednak zaznaczyć, Ŝe kraje strefy euro (jako
całość) odznaczały się najwyŜszą dynamiką handlu wśród krajów rozwiniętych, a
handel wewnątrz UGW rósł w latach 1999-2006 szybciej niŜ handel pomiędzy
pozostałymi krajami rozwiniętymi.
W porównaniu z pozostałymi krajami rozwiniętymi6 w strefie euro w latach
1999-2006 nastąpił ponadto wyraźny wzrost znaczenia handlu zagranicznego w
PKB, czemu towarzyszyły pewne zmiany w strukturze sektorowej handlu.
Ponadto udział strefy euro w handlu światowym obniŜał się wolniej niŜ
pozostałych krajów rozwiniętych. Ze względu na mnogość czynników
wpływających na handel międzynarodowy w ostatnich latach i jednocześnie ich
4 W opracowaniu wykorzystano przede wszystkim dane z bazy Eurostat-Comext (aktualizowane do końca kwietnia 2008
r.). Publikowane przez Eurostat dane w cenach stałych obejmują jedynie zmiany ogółem wolumenu handlu wewnętrznego i
zewnętrznego. Z tego względu analiza opiera się na danych w cenach bieŜących, które pozwalają na szczegółową
dezagregację wg struktur sektorowych i geograficznych. Dane nt. handlu strefy euro dostępne są od roku 1995, co
utrudnia porównanie zmian w handlu w okresie poprzedzającym wprowadzenie euro i po jego wprowadzeniu. Wszystkie
dane dotyczące handlu strefy euro zawarte w analizie odnoszą się do 12 państw, które wprowadziły wspólną walutę (tzn.
Grecja traktowana jest jako członek UGW od 1999 r.). W całym okresie objętym analizą kraje, które przystąpiły do UE w
2004 r., traktowane są jako nowe kraje członkowskie UE, natomiast Bułgaria i Rumunia – jako nienaleŜące do UE (w grupie
krajów Europy Południowo-Wschodniej). Belgia i Luksemburg traktowane są w tej analizie łącznie ze względu na to, Ŝe do
roku 1998 obowiązywała wspólna statystyka handlu zagranicznego dla obu tych krajów. Zmiany struktur handlu
(produktowych i geograficznych) w czasie przedstawiono jako porównywane okresu poprzedzającego utworzenie strefy
euro (lata 1996-1998) i okresu obejmującego trzy ostatnie lata, dla których dostępne były pełne statystyki handlu
zagranicznego (lata 2004-2006). Przyjęcie formuły średniej trzyletniej pozwala wyeliminować krótkookresowe wahania,
które mogłyby zakłócić dominujące tendencje. Wraz z aktualizacją opracowanie będzie obejmowało kolejne lata. Dynamikę
obrotów handlowych przyjęto jako średnie roczne zmiany w okresie funkcjonowania strefy euro, tj. w latach 1999-2006.
Wartości oraz zmiany w handlu pomiędzy krajami strefy euro przedstawione są, jeśli nie zaznaczono inaczej, od strony
eksportu, ze względu na zjawisko zaniŜania wartości importu w deklaracjach intrastat (por. Panorama of European Union
Trade – data 1999-2006, Edition 2007, Eurostat). Wartości handlu krajów trzecich przyjęto na podstawie danych
publikowanych w External and intra-EU trade - Statistical yearbook - Data 1958-2006, Eurostat 2007 oraz External and
intra-European Union trade - No. 4/2008, Eurostat 2008. 5 W okresie od 1999 r., a więc od utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej, do 2006 r., wolumen handlu między krajami
strefy euro rósł średnio w tempie 3,7% rocznie, podczas gdy wolumen światowego eksportu zwiększał się w tym okresie
średnio 6,0% rocznie. WyŜszą dynamiką niŜ handel wewnątrz strefy euro odznaczały się takŜe obroty państw UGW z
krajami trzecimi. Realna średnioroczna dynamika eksportu poza strefę euro w latach 1999-2006 wyniosła 5,5%, a importu
– 4,0%. 6 Pozostałe kraje rozwinięte to: Dania, Szwecja, Wielka Brytania, Islandia Norwegia, Szwajcaria, Australia, Japonia, Kanada,
Nowa Zelandia i Stany Zjednoczone Ameryki.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
8888
duŜą współzaleŜność bardzo trudno jest jednak ocenić, na ile te zmiany wynikały
z wprowadzenia euro. Obecnie powiązania ekonomiczne strefy euro z jej
otoczeniem zewnętrznym są znacznie silniejsze niŜ w poprzednich dekadach.
Analiza handlu pomiędzy krajami UGW wskazuje, Ŝe zmiany strukturalne, jakie
się w nim dokonały były silnie determinowane przez procesy o znacznie
szerszym zasięgu (zwłaszcza zmiany w geografii ekonomicznej świata, wzrost
znaczenia korporacji wielonarodowych w światowym handlu, silny wzrost cen
surowców czy rozszerzanie się integracji europejskiej). Procesy te przyczyniały
się częściowo do obniŜenia dynamiki handlu wewnętrznego i jednocześnie
sprzyjały przyspieszeniu eksportu i importu z krajów trzecich.
Wspomniane wyŜej zjawiska w największym stopniu dotyczą grup produktów
wysoko przetworzonych, o najwyŜszej dynamice w handlu światowym,
stanowiących dominującą cześć w handlu państw UGW. Z tego teŜ względu
wpływ wprowadzenia euro na handel w tych grupach okazał się relatywnie
mniejszy. Natomiast wprowadzenie wspólnej waluty miało większy bezpośredni
wpływ na handel produktami o niŜszej wartości dodanej (niŜszym stopniu
przetworzenia), które z jednej strony w znacznie mniejszym stopniu poddają się
procesom globalizacji, a z drugiej – odznaczają się znacznie większą
wraŜliwością na zmiany kursów. Postępująca od wielu lat marginalizacja tych
grup w handlu sprawiła, Ŝe wpływ euro na cały handel państw UGW był słabszy.
Wprowadzenie wspólnej waluty powstrzymało w ostatnich latach tendencję do
obniŜania się udziału tych produktów w handlu wewnątrz strefy euro. Biorąc pod
uwagę, Ŝe w przypadku handlu towarami mniej przetworzonymi udział małych i
średnich przedsiębiorstw jest większy niŜ w przypadku wyrobów
wysokoprzetworzonych, moŜe to oznaczać, Ŝe bezpośrednie skutki
wprowadzenia euro są relatywnie większe w przypadku tego sektora niŜ
korporacji wielonarodowych.
Do waŜnych wniosków prowadzi równieŜ porównanie wyników eksportu państw
strefy euro z wynikami krajów, które zdecydowały się pozostać poza UGW.
Znacznie niŜsza dynamika eksportu w tej drugiej grupie krajów moŜe wskazywać
na wystąpienie negatywnych efektów nieprzystąpienia do Unii Gospodarczej i
Walutowej (tym silniejszych, im ściślejsze są powiązania takiego kraju ze strefą
euro).
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
9999
Relatywnie krótki okres, jaki minął od czasu wprowadzenia euro, powoduje, Ŝe
rozpatrywać moŜna przede wszystkim bezpośrednie skutki wprowadzenia
wspólnej waluty związane z eliminacją ryzyka walutowego i z redukcją kosztów
transakcyjnych wymiany walut. Natomiast wydaje się, Ŝe okres, jaki minął od
czasu wprowadzenia euro jest zbyt krótki by ocenić skutki dynamiczne UGW dla
handlu związane z przepływem bezpośrednich inwestycji zagranicznych oraz
wzrostem produktu krajowego brutto.
Doświadczenia ze sfery handlu zagranicznego zarówno krajów, które przystąpiły
do Unii Gospodarczej i Walutowej, jak i tych które podjęły decyzję o pozostaniu
poza strefą euro, mają duŜe znaczenie w dyskusji na temat korzyści i kosztów
przystąpienia Polski do strefy euro7.
2. PRZEGLĄD DOTYCHCZASOWYCH BADAŃ
Literatura dotycząca wpływu unii walutowej (zarówno traktowanej ogólnie jako
etap integracji gospodarczej, jak i konkretnej europejskiej Unii Gospodarczej i
Walutowej) na handel krajów ją tworzących jest bardzo bogata. Autorzy licznych
badań są zgodni, Ŝe utworzenie unii walutowej ma pozytywny wpływ na handel,
ale róŜnią się w ocenach co do sposobów oddziaływania wspólnej waluty, jak i
skali tego wpływu na handel.
Przez wiele lat teoretyczne prace traktujące zmienność kursów walutowych jako
barierę w handlu, wskazywały Ŝe unia walutowa moŜe powodować podobne
efekty dla handlu jak wcześniejsze etapy integracji, a więc strefa wolnego
handlu, unia celna czy jednolity rynek. Powstanie efektów kreacji i przesunięcia
w handlu na obszarze tworzącym unię walutową powinno zatem prowadzić do
zmniejszania roli wymiany z krajami trzecimi na rzecz wzrostu powiązań między
krajami unii walutowej. Wydaje się, Ŝe takie przekonanie funkcjonuje w pewnej
mierze nadal, chociaŜ większość przesłanek przemawiających za takim
przebiegiem procesów w unii walutowej juŜ zakwestionowano.
7 Trzeba jednak zaznaczyć, Ŝe w grupie krajów które tworzą strefę euro od jej powstania nie ma państwa, którego sytuacja
byłaby w pełni adekwatna do obecnego miejsca Polski w międzynarodowym podziale pracy.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
10101010
Pierwszą powaŜniejszą pracą poruszającą wpływ wprowadzenia wspólnej waluty
w Europie na handel był Raport Komisji Europejskiej z 1990 roku8. Komisja
wskazała w nim na najwaŜniejsze kanały wpływu utworzenia unii walutowej na
handel krajów członkowskich. Wykorzystano przy tym wyniki wcześniejszych
badań nt. wpływu zmian kursów walutowych na handel, a takŜe oszacowano
oszczędności w kosztach transakcyjnych, które wynikałyby z zastąpienia walut
narodowych w krajach Unii Europejskiej jedną walutą. Zdecydowana większość
badań przeprowadzonych do roku 1990, jak i później, wskazuje na nieistotny
statystycznie wpływ zmian kursów walutowych na wielkość wymiany
handlowej9. Zwłaszcza w krajach Unii Europejskiej, które uczestniczyły w
systemie ERM, wahania kursowe nie miały istotnego wpływu na handel.
Jednocześnie koszty transakcyjne związane z funkcjonowaniem róŜnych walut
nie miały większego znaczenia z punktu widzenia skutków
makroekonomicznych. Większe znaczenie miały one w grupie małych i średnich
przedsiębiorstw, gdzie koszty związane z prowadzeniem działalności w róŜnych
walutach były stosunkowo większe niŜ w przypadku duŜych firm.
DuŜe znaczenie dla dyskusji nt. wpływu utworzenia unii walutowej na handel
krajów członkowskich miały badania Adrew Rose’a. Rose w oparciu o badania
przeprowadzone na przykładzie krajów które wcześniej utworzyły unie walutowe
oszacował, Ŝe w wyniku wprowadzenia euro handel między krajami UGW moŜe
zwiększyć się nawet o 235%10, tj. trzykrotnie w porównaniu z wymianą
handlową z krajami trzecimi. Tak spektakularny wynik bardzo oŜywił dyskusję
na temat wpływu euro na handel. Trzeba teŜ podkreślić, Ŝe badania Rose’a były
pionierskimi pod względem zastosowania w modelu grawitacyjnym11 zmiennej
oznaczającej przynaleŜność do unii walutowej.
Zdaniem Rose’a, powstanie unii walutowej powoduje silniejszy efekt kreacji
handlu pomiędzy krajami członkowskimi niŜ utworzenie unii celnej czy
jednolitego rynku. WaŜnym wnioskiem z tego badania (potwierdzonym
8 European Commission, Directorate-General for Economic and Financial Affairs, One market, one money - An evaluation
of the potential benefits and costs of forming an economic and monetary union, European Economy No 44/1990. 9 Przegląd tych badań zawarty jest m.in. w HM Treasury, EMU and Trade, EMU Study, 2003. 10 A. Rose, One money, one market: Estimating the effect of common currencies on trade, Economic Policy No 30/2000. 11 Ustalając potencjalny poziom wymiany handlowej między poszczególnymi krajami często wykorzystywany jest model
grawitacyjny. Opierając się na analogii prawa grawitacji w fizyce, model ten wykazuje, Ŝe potencjalna wielkość wymiany
handlowej między dwoma krajami jest uwarunkowana przez trzy podstawowe czynniki: popyt na towary w kraju
importującym oraz ich podaŜ w kraju eksportującym wywierają pozytywny wpływ na poziom importu bilateralnego (za ich
miernik przyjmuje się najczęściej PKB i PKB per capita); odległość między oboma krajami, która ma negatywny wpływ na
rozmiary handlu; stopień powiązań (integracji) pomiędzy partnerami, który pozytywnie wpływa na wielkość handlu.
Dodatkowo model taki moŜe zostać uzupełniony o zmienne instytucjonalne, jak np. wspólny język czy wspólna waluta.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
11111111
empirycznie w badaniach kolejnych autorów) jest to, Ŝe wzrost handlu pomiędzy
krajami unii walutowej nie następuje kosztem wymiany z krajami pozostającymi
poza unią walutową.
ZałoŜenia jakie przyjął Rose spotkały się jednak z silną krytyką12. Dotyczyła ona
przede wszystkim próby, na której przeprowadzono badanie. Doświadczenia
wcześniejszych unii walutowych, zdaniem większości ekonomistów zajmujących
się wpływem euro na handel, nie są bowiem adekwatne dla strefy euro.
Dotychczas unie walutowe tworzyły albo kraje znacznie róŜniące się
potencjałami gospodarczymi (kraj mniejszy przyjmował walutę większego
partnera), albo tworzyły je kraje relatywnie niewielkie i ubogie. W zdecydowanej
większości przypadków branych pod uwagę w tym badaniu unia walutowa była
pierwszym etapem integracji ekonomicznej. Potrzebne jest zatem rozróŜnienie
pomiędzy taką unią walutową, gdzie dotychczasowe związki ekonomiczne były
słabe, a unią walutową stanowiącą kolejny etap integracji. Specyfika strefy euro
na tle istniejących unii walutowych polega przede wszystkim na tym, Ŝe łączy
ona państwa o duŜym potencjale ekonomicznym (22% światowego PKB) i ścisłej
współzaleŜności wypracowanej w ciągu czterdziestu lat pogłębiającej się
integracji. Krytycy Rose’a wskazywali ponadto na znacznie mniejszą wagę
zmienności kursów walutowych, jako bariery w handlu pomiędzy krajami bardzo
silnie ze sobą zintegrowanymi, co w tym przypadku wpływa na osłabienie efektu
kreacji handlu.
W późniejszych badaniach nie były wykorzystywane juŜ doświadczenia
poprzednich unii walutowych. Korygowane o kolejne zmienne modele
grawitacyjne oraz zmiany zakresu danych (ograniczane często do grupy krajów
rozwiniętych lub nawet tylko krajów UE-1513) stały się punktem wyjścia badań
dotyczących wpływu unii walutowej na wymianę handlową. Pomijając duŜe
zróŜnicowanie wyników badań, bardzo waŜne znaczenie dla kształtującej się
nadal teorii wpływu unii walutowej na handel, ma przede wszystkim
wypracowanie kolejnych wniosków dotyczących sposobów oddziaływania
wspólnej waluty na handel państw UGW. Wydaje się, Ŝe duŜe znaczenie dla
dalszych badań miał niŜszy niŜ oczekiwano wzrost handlu pomiędzy krajami
strefy euro w pierwszych latach funkcjonowania Unii Gospodarczej i Walutowej.
12 Por. R. Baldwin, The euro’s trade effects, Working papers No. 594, ECB 2006. 13 Ograniczenie badania do grupy krajów rozwiniętych miało na celu ograniczenie wpływu pozostałych czynników
globalnych na wymianę międzynarodową.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
12121212
W większości opracowań zakwestionowano bowiem istnienie efektu
przesunięcia handlu14. Szczególny nacisk na badania w tym kierunku połoŜyli
ekonomiści brytyjscy, zdaniem których utworzenie unii walutowej, inaczej niŜ
utworzenie unii celnej czy jednolitego rynku, nie prowadzi do negatywnych
efektów dla handlu z krajami trzecimi15. Pierwsze empiryczne dowody na to
przedstawili A. Micco, E. Stein i G. Ordoñez16, którzy w swoich badaniach
wykorzystali dane z początkowego okresu funkcjonowania strefy euro. Co więcej
część badań wykazała, Ŝe utworzenie unii walutowej moŜe prowadzić równieŜ do
wzrostu handlu pomiędzy krajami, które do niej naleŜą i krajami, które pozostają
poza obszarem unii walutowej. Oznacza to, Ŝe utworzeniu unii walutowej nie
tylko nie towarzyszy efekt przesunięcia, ale takŜe moŜe ono prowadzić do kreacji
handlu pomiędzy tymi dwiema grupami krajów. H. Flam i H. Nordström17
przekonują, Ŝe powstanie unii walutowej powoduje efekty kreacji zarówno we
wzajemnym handlu krajów UGW, jak i równieŜ w handlu miedzy krajami UGW
i krajami trzecimi (tak w eksporcie, jak i imporcie). Przy czym efekt kreacji w
handlu pomiędzy krajami UGW jest przeszło dwukrotnie silniejszy niŜ w handlu
między krajami UGW, a krajami trzecimi.
Obecnie ekonomiści, w celu wyjaśnienia zmian w handlu krajów strefy euro, w
coraz większym stopniu odwołują się do mikroekonomii oraz analizy zachowań
przedsiębiorców18. Wzrost handlu pomiędzy krajami strefy euro, jak i częściowo
między krajami strefy euro i ich partnerami handlowymi, tłumaczy się
zwiększeniem się liczby eksporterów. I chociaŜ wpływ wahań kursowych na
handel – jak wcześniej podkreślono – jest statystycznie nieistotny, to jednak ich
eliminacja powoduje, Ŝe przedsiębiorstwa wykazują znacznie większą skłonność
do podejmowania działalności zagranicznej.
Część ekonomistów traktuje Unię Gospodarczą i Walutową jako dopełnienie
jednolitego rynku (wskazując na trudności w oddzieleniu opóźnionych efektów
utworzenia jednolitego rynku europejskiego od efektów wprowadzenia wspólnej
waluty). Łączny wpływ obu tych etapów integracji na handel jest większy niŜ
14 Istnienie efektu przesunięcia kwestionowali zwłaszcza ekonomiści brytyjscy. Pomimo osiągnięcia pewnego konsensusu
w badaniach w kwestii braku efektów przesunięcia, niektórzy ekonomiści szacowali efekt przesunięcia towarzyszący
utworzeniu UGW (np H. Faruqee, Measuring the Trade Effects of EMU, IMF Working Paper, 2004) 15 Por. D. Begg i inni, The Consequences of Saying No, An Independent Report into the Economic Consequences of the UK
Saying No to the Euro, Commission on the UK Outside the Euro, 2003. 16 A. Micco,.E. Stein i G. Ordoñez, The currency union effect on trade: early evidence from EMU, Economic Policy No
37/2003. 17 H. Flam i H. Nordström, Euro effects on the intensive and extensive margins of trade, IIES Seminar Paper No. 750/2007. 18 Por R. Baldwin, The euro’s trade effects, Working papers No. 594, ECB 2006.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
13131313
suma kaŜdego z nich osobno. Istnieje więc potencjalna synergia pomiędzy unią
walutową a jednolitym rynkiem. Dzięki niej całkowite korzyści z tych dwóch
etapów mogą przewyŜszać sumę korzyści płynących z faz integracji
realizowanych oddzielnie.
Większość dotychczasowych badań koncentruje się na skutkach bezpośrednich.
Wprowadzenie wspólnej waluty moŜe takŜe prowadzić do powstania wielu
skutków o charakterze długookresowym (dynamicznym). NajwaŜniejsze z nich,
spowodowane wzrostem produktu krajowego brutto oraz intensyfikacją
powiązań inwestycyjnych, mogą sprzyjać wzmocnieniu roli handlu
korporacyjnego, a upodabnianie się struktur produkcyjnych i popytowych –
zwiększaniu znaczenia handlu wewnątrzgałęziowego. Wydaje się, Ŝe te
zagadnienia nie zostały jeszcze w pełni rozpoznane w literaturze dotyczącej
wpływu unii walutowej na handel. Niewielu ekonomistów starało się dotychczas
oszacować skutki długookresowe. Wydaje się, Ŝe najwaŜniejszym problemem w
tym przypadku pozostaje kwestia, po jakim czasie skutki takie będą mogły się
urzeczywistnić.
Autorzy badań są zgodni, Ŝe wprowadzenie wspólnej waluty ma korzystny i
statystycznie istotny wpływ na handel. Jednak poza tym, Ŝe utworzenie unii
walutowej ma pozytywny wpływ na handel, przedmiotem dyskusji nadal
pozostaje intensywność poszczególnych sposobów oddziaływania wspólnej
waluty (chociaŜ większość z autorów wskazuje, Ŝe największy wpływ ma
obniŜenie kosztów transakcyjnych19), jak i rozmiary wpływu na handel.
RozbieŜność uzyskanych wyników jest bardzo duŜa (od zaledwie 3% które
oszacowali M. Bun i F. Klaassen20 do 235%, które oszacował A. Rose), co w
pełni odzwierciedla trudności w liczbowym ujęciu tego zjawiska. Co więcej,
wraz z upływem czasu moŜna zaobserwować tendencję do obniŜania tych
szacunków (na co z pewnością wpływają dane rzeczywiste). Niektórzy z autorów
podjęli ponownie próbę oszacowania efektów utworzenia unii walutowej.
Reestymacje modeli prowadziły do uzyskania niŜszych wyników21. Oficjalnie
Komisja Europejska przyjmuje obecnie wyniki badań R. Baldwina, który
19 ChociaŜ część autorów uwaŜa, Ŝe największe korzyści z wprowadzenia euro dla handlu wynikają z większej
przejrzystości cen (np. J. Mélitz, Geography, trade and currency union, University of Strathclyde, CREST and CEPR 2001). 20 Por. M. Bun i F. Klaassen, The Euro Effect on Trade is not as Large as Commonly Thought, Tinbergen Institute Discussion
Paper, TI 2003-086/2, University of Amsterdam 2004. 21 Próby takie podejmowali M. Bun i F. Klaassen (poprzednie wyniki zostały opublikowane w: M. Bun i F. Klaassen, Has the
euro increased trade? Tinbergen Institute Discussion Paper, TI 2002-108/2, University of Amsterdam 2002) oraz H.Flam i
H.Nordström (H.Flam i H.Nordström, Trade volume effects of the euro: Aggregateand sector estimates”, IIES Seminar Paper
No. 746/2003).
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
14141414
szacuje, Ŝe wprowadzenie euro przyczyniło się do wzrostu handlu krajów UGW
o 5-10%22.
3. SPOSOBY ODDZIAŁYWANIA WSPÓLNEJ WALUTY NA HANDEL ZAGRANICZNY
Przed wprowadzeniem wspólnej waluty w krajach strefy euro funkcjonowało 12
walut narodowych, co powodowało, Ŝe we wzajemnych relacjach pomiędzy tą
grupą krajów wyznaczanych było aŜ 55 kursów bilateralnych (uwzględniając
unię walutową Belgii z Luksemburgiem). Współistnienie obok siebie róŜnych
walut traktowane jest jako bariera w handlu międzynarodowym (chociaŜ
zdecydowanie trudniejsza do skwantyfikowania w porównaniu z typowymi
barierami taryfowymi lub pozatryfowymi). Eliminacja bilateralnych kursów,
podobnie jak eliminacja innych barier handlowych podczas tworzenia unii celnej
oraz jednolitego rynku, przyczynia się do powstania efektów kreacji23 handlu.
Wprowadzenie wspólnej waluty oddziałuje zasadniczo na obroty handlu
zagranicznego poprzez trzy podstawowe sposoby:
− eliminacje ryzyka kursowego w obrębie Unii Gospodarczej i Walutowej,
− obniŜenie kosztów transakcyjnych,
− zwiększenie porównywalności cen między krajami.
Wprowadzenie euro wyeliminowało ryzyko kursowe na obszarze unii walutowej.
W konsekwencji opłacalność transakcji zagranicznych stała się znacznie bardziej
przewidywalna, co zapewnia większą swobodę i dynamikę prowadzenia
działalności gospodarczej. Co prawda przedsiębiorcy mogą zabezpieczać się
22 Por. R. Baldwin The euro’s trade effects, Working papers No. 594, ECB 2006. Por. przemówienie komisarza ds.
ekonomicznych i walutowych Joaquín Almunia, The benefits and the opportunities of the euro, European Economic and
Social Committee, Brussels, 20 marca 2007 r. 23 Efekt kreacji handlu oznacza powstanie nowych strumieni wymiany pomiędzy krajami w wyniku bardziej efektywnej
specjalizacji produkcji na obszarze zintegrowanym. Wynika to z faktu, iŜ po zniesieniu barier handlowych (w przypadku
unii walutowej – wyeliminowania wahań kursowych) mniej efektywna produkcja krajowa jest zastępowana dostawami z
innego kraju członkowskiego unii walutowej, który produkuje dany towar taniej. Korzyści z kreacji wymiany handlowej
wynikają z oszczędności, jakie przynosi zwiększenie podziału pracy i dostęp do tańszych towarów na większym obszarze
unii walutowej.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
15151515
przed ryzykiem kursowym, zwłaszcza w krajach rozwiniętych, gdzie rynek
arbitraŜu walutowego, jest stosunkowo dobrze rozwinięty. W praktyce jednak nie
mogą oni ubezpieczyć się całkowicie przed wszystkimi formami ryzyka
związanymi ze zmianami kursów walut.
Jednak w większości badań nie udało się zidentyfikować statystycznie istotnego
negatywnego związku pomiędzy zmiennością kursów walutowych a wielkością
handlu. Generalna konkluzja jest taka, Ŝe zmienność kursów sama w sobie nie
jest znaczącym problemem dla gospodarek rozwiniętych jako całości24.
Dodatkowo w przypadku krajów, które są członkami strefy euro wpływ zmian
kursowych we wzajemnych relacjach był jeszcze bardziej osłabiony przez
wprowadzenie w 1979 r. mechanizmu kursów walutowych ERM, który
stabilizował w duŜym stopniu wzajemne wahania walut.
Wprowadzenie wspólnej waluty pozwoliło eksporterom oraz importerom
wyeliminować koszty transakcyjne związane z zarządzaniem wieloma walutami.
NajwaŜniejsze z nich to koszty kupna i sprzedaŜy walut, koszty prowadzenia
odrębnych rachunków bankowych, operacje zabezpieczające przed ryzykiem
kursowym (koszty te są wyŜsze dla walut, które nie są przedmiotem znaczących
transakcji na międzynarodowych rynkach finansowych) i opłaty bankowe z
tytułu płatności transgranicznych.
Według szacunków Komisji Europejskiej z 1990 r. koszty te nie mają jednak
większego znaczenia makroekonomicznego (wartość kosztów transakcyjnych,
związanych z funkcjonowaniem dwunastu walut ponoszonych przez
przedsiębiorstwa prowadzące działalność zagraniczną, oszacowano wówczas na
około 2,5 mld EUR, co stanowiło 0,05% PKB ówczesnej Unii Europejskiej)25.
JednakŜe koszty te niejednakowo obciąŜają poszczególnych eksporterów i
importerów. Proporcjonalnie większe koszty transakcyjne ponoszą bowiem
mniejsze firmy. WyŜsze koszty ponosiły takŜe przedsiębiorstwa z krajów,
których waluty mają niewielkie znaczenie w światowych obrotach finansowych.
Wspólna waluta ułatwiła transgraniczne porównania cen, przez to wzmaga
transgraniczną konkurencję i powoduje wzrost przepływów handlowych.
24 HM Treasury, EMU and Trade, EMU Study, 2003. 25 Szacunki zostały dokonane na przykładzie dwunastu krajów członkowskich Unii Europejskiej (a więc włącznie z Danią i
W. Brytanią lecz bez Austrii i Finlandii). Por. European Commission, Directorate-General for Economic and Financial Affairs,
One market, one money - An evaluation of the potential benefits and costs of forming an economic and monetary union,
European Economy No 44/1990.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
16161616
WyraŜanie cen w jednej walucie zamiast w kilkunastu ułatwia konsumentom i
przedsiębiorstwom poszukiwanie najkorzystniejszych ofert. Warunki te ułatwiają
wejście na rynek nowym firmom i wprowadzenie nowych marek na róŜnych
rynkach narodowych26.
Prawdopodobnie efekt zwiększenia porównywalności cen ma większe znaczenie
w przypadku dóbr mało zróŜnicowanych jakościowo, gdzie podstawowym
kryterium wyboru jest cena. Natomiast w przypadku dóbr
zindywidualizowanych, gdzie cena nie jest głównym kryterium wyboru danego
produktu spośród pewnej kategorii dóbr, powinien on odgrywać mniejszą rolę.
Wydaje się teŜ, Ŝe większy efekt kreacji moŜe nastąpić w tych grupach
produktów, gdzie penetracja importowa z krajów o niskich kosztach wytwarzania
jest mniejsza.
4. WZROST ZNACZENIA EURO JAKO WALUTY MIĘDZYNARODOWEJ
Po wprowadzeniu euro szybko zyskiwało znaczenie waluty międzynarodowej.
Dlatego teŜ wymienione wyŜej aspekty mają istotne znaczenie nie tylko w
handlu pomiędzy państwami UGW, ale równieŜ w handlu krajów strefy euro z
krajami trzecimi.
26 European Commission, Directorate-General for Economic and Financial Affairs, EMU after five years, European Economy,
Special Report No 1/2004,
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
17171717
Tablica 1Tablica 1Tablica 1Tablica 1. . . . Struktura walutowa fakturowania handlu zagranicznego Struktura walutowa fakturowania handlu zagranicznego Struktura walutowa fakturowania handlu zagranicznego Struktura walutowa fakturowania handlu zagranicznego (extra + intra) największych krajów strefy euro w 1992 r.(extra + intra) największych krajów strefy euro w 1992 r.(extra + intra) największych krajów strefy euro w 1992 r.(extra + intra) największych krajów strefy euro w 1992 r.
DEM
FRF ITL NLG USD JPY GBP Pozostałe
Eksport Niemcy 77,0 3,3 2,2 0,9 7,3 0,3 3,2 5,8 Francja 10,4 54,6 3,3 1,5 16,5 0,8 4,1 8,8 Włochy 19,0 9,0 40,0 1,3 18,0 0,6 3,0 9,1 Holandia 21,7 4,8 1,8 43,1 16,0 0,5 4,8 7,3
Import Niemcy 55,9 3,1 1,7 1,3 18,4 1,7 2,2 15,7 Francja 11,7 46,7 3,2 1,5 23,1 1,3 3,6 8,9 Włochy 16,0 7,0 34,0 2,4 26,0 0,9 3,5 10,2 Holandia 21,8 3,7 1,1 38,9 21,4 2,0 3,9 7,2
Źródło: Rehman, Scheherazade S. “The Euro as a Global Trade Currency”, The International
trade Journal, Vol. XII, No.1., Spring 1998.
Tablica 2Tablica 2Tablica 2Tablica 2. . . . Struktura walutowa fakturowania handlu zagranicznego Struktura walutowa fakturowania handlu zagranicznego Struktura walutowa fakturowania handlu zagranicznego Struktura walutowa fakturowania handlu zagranicznego (extra + intra) krajów strefy euro w handlu w 2005 r.(extra + intra) krajów strefy euro w handlu w 2005 r.(extra + intra) krajów strefy euro w handlu w 2005 r.(extra + intra) krajów strefy euro w handlu w 2005 r.
Eksport Import
EUR USD Pozostałe EUR USD Pozostałe
Niemcy 77,9 13,6 8,6 73,1 22,3 4,6 Francja 75,3 18,4 6,3 71,6 23,0 5,4 Włochy 76,3 20,8 2,9 67,0 31,5 1,5 Holandia (2002) 81,4 13,6 5,0 71,8 23,7 4,4 Belgia 83,4 12,5 4,1 80,8 16,2 2,9 Grecja 61,6 36,0 2,4 65,4 33,1 1,5 Hiszpania 83,9 12,9 3,2 78,4 21,6 0,0 Luksemburg 90,1 5,7 4,2 92,3 6,2 1,5 Portugalia 84,0 13,0 3,0 83,2 15,1 1,7
Źródło: Review of the international role of the euro, ECB, June 2007.
Porównanie zmian w strukturze walutowej fakturowania handlu zagranicznego
krajów strefy euro utrudnia brak pełnych danych w tej dziedzinie (z problemem
tym boryka się równieŜ EBC27). Jednak nawet dane z największych krajów strefy
euro sprzed wprowadzenia wspólnej waluty, jak i po jej wprowadzeniu, wskazują
27 Publikowany dwa razy w roku w latach 2001-2007 Review of the international role of the euro zawiera niepełne dane.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
18181818
na wzrost znaczenia waluty krajowej (którą po 1999 r. stało się euro) i
jednoczesne ograniczenie znaczenia walut krajów trzecich. W praktyce oznacza
to istotne ograniczenie ryzyka kursowego oraz zmniejszenie kosztów
transakcyjnych. W 1992 roku Niemcy były jedynym krajem spośród wszystkich
przyszłych członków UGW, gdzie zarówno w eksporcie, jak i i imporcie udział
waluty narodowej jako waluty fakturowania był dominujący. Stosunkowo duŜe
znaczenie waluty narodowe miały w fakturowaniu handlu zagranicznego w
pozostałych duŜych krajach strefy euro, a więc we Francji i Włoszech, a takŜe w
Holandii. MoŜna jednak załoŜyć, Ŝe udział walut narodowych w fakturowaniu
handlu zagranicznego w pozostałych krajach strefy euro był juŜ znacznie
mniejszy – zwłaszcza w krajach gdzie koszty zabezpieczenia przed ryzykiem
kursowym były największe, a więc w Grecji i Portugalii.
Udział euro jako waluty transakcyjnej w handlu zagranicznym poszczególnych
krajów jest bardzo zróŜnicowany (zaleŜy on m.in. od struktury geograficznej
kraju, struktury towarowej, rodzaju transportu). Szczególnie zyskali eksporterzy
w małych krajach. W 2005 r. ponad 80% portugalskiego eksportu i importu
rozliczane było w euro. Taka zmiana znacząco ułatwiła podjęcie i prowadzenie
portugalskim przedsiębiorstwom działalności poza granicami kraju. Najmniejsze
znaczenie euro ma w fakturowaniu greckiego handlu zagranicznego, chociaŜ i w
tym przypadku obejmuje ponad 60% eksportu i importu.
Warto zwrócić uwagę, Ŝe udział euro w fakturowaniu handlu zagranicznego we
wszystkich krajach strefy euro jest znacznie większy niŜ udział strefy euro w
handlu zagranicznym. Oznacza to, Ŝe wspólna waluta ma takŜe duŜe znaczenie w
fakturowaniu handlu z krajami trzecimi28. Ponadto od wprowadzenia euro rola ta
systematycznie się zwiększa. Przykład Hiszpanii (jeden z niewielu krajów, dla
którego dane o strukturze fakturowania handlu zagranicznego są dostępne od
1999 r.) wskazuje, Ŝe udział wspólnej waluty w fakturowaniu eksportu do krajów
nienaleŜących do UGW wyraźnie się zwiększył. W 1999 r. w euro było
fakturowane 50% eksportu do krajów spoza strefy euro, a w 2005 r. udział ten
zwiększył się do 62% (w tym czasie udział dolara amerykańskiego obniŜył się z
39% do 31%). W imporcie udział euro zwiększył się w tym czasie z 45% do 56%
(chociaŜ udział dolara utrzymał się na poziomie 44% - głównie ze względu na
28 Co więcej nie jest to tylko wymiana handlowa z pozostałymi krajami Unii Europejskiej ale takŜe z krajami spoza UE, wg
danych EBC w 1 kw. 2006 r. blisko 50% eksportu do krajów spoza UE i 35% importu fakturowane było w euro. Por. Review
of the international role of the euro, ECB, June 2007.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
19191919
wzrost wartości importu paliw, których dostawy fakturowane są głównie w
USD).
Tablica 3Tablica 3Tablica 3Tablica 3. . . . StrukStrukStrukStruktura walutowa fakturowania handlu krajów strefy tura walutowa fakturowania handlu krajów strefy tura walutowa fakturowania handlu krajów strefy tura walutowa fakturowania handlu krajów strefy euro z krajami trzecimi w 2005 r.euro z krajami trzecimi w 2005 r.euro z krajami trzecimi w 2005 r.euro z krajami trzecimi w 2005 r.
Eksport Import
EUR USD Pozostałe EUR USD Pozostałe
Niemcy 61,0 23,9 15,1 55,2 37,1 7,7 Francja 49,9 37,3 12,8 41,5 47,3 11,2 Włochy 57,3 37,5 5,2 37,7 59,5 2,8 Holandia (2002) 52,0 35,2 12,8 48,0 43,8 8,2 Belgia 55,0 34,0 11,0 51,9 40,7 7,4 Grecja 39,1 57,1 3,8 34,1 63,0 2,9 Hiszpania 61,9 30,5 7,6 55,9 44,1 0,0 Luksemburg 61,4 22,2 16,4 43,8 44,9 11,3 Portugalia 56,6 34,0 9,4 53,6 41,2 5,2
Źródło: review of the international role of the euro, EBC, June, 2007.
MoŜna więc powiedzieć, Ŝe równieŜ w eksporcie poza obszar strefy euro (a takŜe
Unii Europejskiej) zmniejszyły się koszty transakcyjne wymiany tych walut oraz
operacji zabezpieczających przed ryzykiem kursowym. Dane Europejskiego
Banku Centralnego wskazują, Ŝe w I kw. 2006 r. blisko połowa zewnętrznego
eksportu i ponad 1/3 importu z krajów spoza strefy euro fakturowana jest właśnie
w euro29. Tak więc euro jest najwaŜniejszą walutą fakturowania eksportu do
krajów trzecich, natomiast najwaŜniejszą walutą fakturowania importu pozostaje
dolar amerykański (56% importu). Wysoki udział dolara po stronie importu
związany jest przede wszystkim z dostawami surowców, które głównie
fakturowane są w tej walucie.
Wprowadzenie euro wpłynęło nie tylko na wzajemny handel między krajami
UGW, ale takŜe – jak podkreślają ostatnie badania – wpłynęło takŜe na handel z
krajami trzecimi. Z jednej strony wynikało to z faktu zwiększenia znaczenia euro
jako waluty międzynarodowej, z drugiej obowiązywanie jednej waluty na rynku
obejmującym ponad 300 mln konsumentów zmieniło strategie wielu
29 Review of the international role of the euro, EBC, czerwiec 2007. Najpełniejsze dane dotyczą eksportu handlu krajów
strefy euro z krajami spoza Unii Europejskiej.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
20202020
przedsiębiorstw z krajów trzecich skłaniając je do rozszerzenia rynku zbytu w
strefie euro30.
Dla eksporterów z krajów trzecich dwanaście krajów UGW stało się jednym
rynkiem sprzedaŜy, co obniŜyło koszt dostępu do poszczególnych krajów (kraje
trzecie mogły w łatwiejszy sposób rozszerzyć swoją produkcję eksportową na
inne kraje UGW). Eksporterzy i importerzy (przedsiębiorcy) z krajów trzecich,
którzy prowadzą wymianę handlową z wieloma krajami UGW, po wprowadzeniu
euro mogą dokonywać płatności tylko w jednej walucie. Jednocześnie znacznie
ograniczone zostały koszty związane z wymianą walut i ubezpieczeniami przed
silnymi zmianami kursów. Importerzy z krajów trzecich mogą równieŜ łatwiej
porównywać ceny oferowanych produktów ze strefy euro.
5. UDZIAŁ STREFY EURO W HANDLU ŚWIATOWYM
Strefa euro jest najwaŜniejszym uczestnikiem handlu międzynarodowego. W
latach 2004-2006 jej eksport obejmował średnio 31,2% światowego eksportu i
29,3% importu. Warto podkreślić, Ŝe wzajemny handel między dwunastoma
krajami UGW stanowił średnio w latach 2004-2006 r. ponad 15% światowego
eksportu.
Natomiast jeśli pominiemy handel między krajami UGW, wówczas okaŜe się, Ŝe
na strefę euro przypadało 17,5% światowego eksportu i ponad 15% światowego
importu. Strefa euro jest zatem największym, pod względem wartości,
eksporterem na świecie (wartość eksportu strefy euro jest większa niŜ łączna
wartość eksportu USA i Japonii) i drugim po Stanach Zjednoczonych
importerem.
Zmniejszanie się udziału w handlu światowym jest w ostatnich latach zjawiskiem
charakterystycznym dla krajów rozwiniętych, w tym równieŜ strefy euro.
Związane jest to głównie z dynamicznym zwiększaniem się udziału krajów
rozwijających się Azji, krajów eksporterów ropy naftowej, a takŜe nowych
krajów członkowskich Unii Europejskiej. W latach 1999-2006 wartość eksportu
30 RBadwin i W.Di Nino, Euros and zeros: The common currency effect on trade in new goods, CEPR Discussion Paper No.
5973, December 2006.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
21212121
Chin (wyraŜona w EUR) zwiększała się w tempie 21,3% rocznie, eksportu Arabii
Saudyjskiej o 20% rocznie, a Rosji 17,5%.
W porównaniu z pozostałymi duŜymi rozwiniętymi gospodarkami, a więc ze
Stanami Zjednoczonymi i Japonią, obniŜenie się udziału strefy euro w
światowym eksporcie było w ostatnich latach mniejsze (pomimo dominującej w
tym czasie tendencji do aprecjacji euro, która prowadziła do obniŜenia
konkurencyjności cenowej eksportu strefy euro). MoŜe to o tyle zaskakiwać, Ŝe –
jak pokazują badania – strefa euro bardziej niŜ wymienione wyŜej gospodarki
specjalizuje się w eksporcie produktów średnio zaawansowanych technologii
(medium-tech)31, gdzie konkurencja ze strony krajów o niŜszych kosztach
wytwarzania jest większa. Natomiast w eksporcie USA i Japonii większy udział
mają produkty wysoko zaawansowanych technologii (high-tech), które ogólnie
charakteryzują się wyŜszą dynamiką w światowym handlu. O tym, Ŝe udział
eksportu strefy euro obniŜał się wolniej niŜ w przypadku pozostałych gospodarek
rozwiniętych, zadecydowało kilka czynników. Po pierwsze, światowy popyt na
produkty medium-tech pozostał silny, podczas gdy względnie szybszy wzrost
popytu na produkty high-tech, który dynamizował amerykański eksport przez
większą część lat dziewięćdziesiątych znacznie się obniŜył na początku bieŜącej
dekady. Po drugie, eksport USA i Japonii jest względnie bardziej naraŜony na
konkurencję ze strony eksporterów z rozwijających się krajów Azji, przede
wszystkim z Chin, które dokonały znaczącego przesunięcia w strukturze swojego
eksportu w kierunku towarów zaawansowanych technologicznie. Po trzecie,
obniŜanie cenowej konkurencyjności, które następowało wraz z aprecjacją
wspólnej waluty okazało się relatywnie niewielkie, przede wszystkim ze względu
na prowadzenie przez eksporterów strefy euro strategii nastawionej na niski zysk.
Po czwarte obniŜenie się udziału trzech największych gospodarek w światowym
eksporcie na rzecz konkurentów było wynikiem strategicznych decyzji
dotyczących lokalizacji produkcji, które zmieniły geografię pochodzenia
towarów32. W szczególności Japonia dzięki inwestycjom zagranicznym, uczyniła
z wielu krajów Azji Południowo-Wschodniej ośrodki eksportu japońskich firm
do pozostałych krajów świata. Ponadto w strefie euro, w porównaniu z
pozostałymi duŜymi rozwiniętymi gospodarkami, większa jest skala
31 Task Force of the Monetary Policy Committee of the European System of Central Banks, Competitiveness and the export
performance of the euro area, EBC Occasional Paper No. 30, 2005. 32 Biorąc pod uwagę obserwowany współcześnie wzrost znaczenia procesów umiędzynaradawiania produkcji, takie
wskaźniki jak udział danego krajów w światowym handlu (a takŜe częściowo udział obrotów handlowych w PKB) tracą nieco
na znaczeniu w porównaniach międzynarodowych.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
22222222
fragmentaryzacji produkcji (powodująca duŜe efekty kreacji handlu, jak i
wzrostu konkurencyjności produktów końcowych). Sprzyja temu bliskość
geograficzna krajów o zdecydowanie niŜszych kosztach pracy oraz pogłębianie i
rozszerzanie procesu integracji gospodarczej w Europie.
Kluczowe znaczenie dla zmian w geografii ekonomicznej miał proces integracji
gospodarki chińskiej z gospodarką światową czego wyrazem było przystąpienie
Chin do Światowej Organizacji Handlu (WTO) w 2001 r. Przyspieszyło to proces
eksportowej ekspansji Chin na rynki światowe – w efekcie ich udział w
światowym eksporcie zwiększył się z 2,5% średnio w latach 1996-1998 do 6,6%
w latach 2004-2006. W światowym handlu zwiększał się takŜe udział
pozostałych krajów rozwijających się. W latach 1996-1998 kraje rozwijające się
obejmowały 40% światowego eksportu i 37% światowego importu. Dynamika
eksportu i importu w tych krajach była znacznie wyŜsza w porównaniu z krajami
rozwiniętymi, w efekcie w latach 2004-2006 udział ten zwiększył się do 56% w
eksporcie i 43% w imporcie.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
23232323
Tablica 4Tablica 4Tablica 4Tablica 4. . . . Najwięksi światowi eksporterzy, wg średniej wartości Najwięksi światowi eksporterzy, wg średniej wartości Najwięksi światowi eksporterzy, wg średniej wartości Najwięksi światowi eksporterzy, wg średniej wartości eksportu w latach 2004eksportu w latach 2004eksportu w latach 2004eksportu w latach 2004----2006200620062006
Wartość Udział
Średnie roczne zmiany
1996-1998
2004-2006
1996-1998
2004-2006
1999-2006
(mld EUR)
(mld EUR)
(%) (%) (%)
Świat 4 508,3 8 126,8 100,0 100,0 8,7
strefa euro – handel wewnętrzny (intra) 776,8 1 278,0 17,2 15,7 6,4 strefa euro –
eksport do
krajów
trzecich
(extra) 735,0 1 260,4 16,3 15,5 7,3
USA 551,8 717,6 12,2 8,8 3,9 Chiny 145,2 606,1 3,2 7,5 21,3 Japonia 324,8 447,5 7,2 5,5 5,0 W.Brytania 231,7 315,2 5,1 3,9 4,9 Kanada 177,2 282,8 3,9 3,5 6,3 Hongkong 150,7 225,7 3,3 2,8 6,3 Korea 114,1 214,0 2,5 2,6 8,9 Rosja 68,1 184,6 1,5 2,3 17,5 Singapur 98,1 179,5 2,2 2,2 10,5 Meksyk 92,6 173,6 2,1 2,1 8,3
Źródło: Obliczenie własne na podstawie External and intra-EU trade - Statistical yearbook -
Data 1958-2006, Eurostat 2007 oraz External and intra-European Union trade - No.
4/2008, Eurostat 2008.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
24242424
Tablica 5Tablica 5Tablica 5Tablica 5. . . . Najwięksi światowi importerzy, wg średniej wartości Najwięksi światowi importerzy, wg średniej wartości Najwięksi światowi importerzy, wg średniej wartości Najwięksi światowi importerzy, wg średniej wartości importu w latach 2004importu w latach 2004importu w latach 2004importu w latach 2004----2006200620062006
Wartość Udział
Średnie roczne zmiany
1996-1998
2004-2006
1996-1998
2004-2006
1999-2006
(mld EUR)
(mld EUR)
(%) (%) (%)
Świat 4 576,7 8 400,0 100,0 100,0 8,7
strefa euro intra 744,0 1 228,8 16,3 14,6 6,4 strefa euro extra 666,2 1 233,4 14,6 14,7 8,6
USA 731,5 1 350,7 16,0 16,1 7,9 Chiny 106,0 476,4 2,3 5,7 22,5 W.Brytania 261,3 423,3 5,7 5,0 6,6 Japonia 264,2 398,3 5,8 4,7 7,9 Kanada 175,2 271,4 3,8 3,2 5,8 Hongkong 155,4 223,9 3,4 2,7 6,1 Korea 107,8 198,3 2,4 2,4 13,0 Meksyk 101,1 195,5 2,2 2,3 7,7 Singapur 99,5 153,4 2,2 1,8 9,3 Indie 33,7 110,9 0,7 1,3 18,6
Źródło: Obliczenie własne na podstawie External and intra-EU trade - Statistical yearbook -
Data 1958-2006, Eurostat 2007 oraz External and intra-European Union trade - No.
4/2008, Eurostat 2008.
Na znaczeniu w handlu światowym zyskały równieŜ kraje Europy Środkowej i
Wschodniej (nowi członkowie Unii Europejskiej) co było wynikiem integracji z
UE, jak i napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do tej grupy krajów.
Zmniejszał się natomiast udział krajów rozwiniętych – częściowo w wyniku
nasilającej się konkurencji ze strony krajów rozwijających się
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
25252525
6. ZNACZENIE HANDLU W GOSPODARKACH KRAJÓW STREFY EURO
Strefa euro naleŜy do najbardziej otwartych gospodarek świata (biorąc pod
uwagę udział handlu zagranicznego w PKB oraz wartość obrotów handlowych
per capita), a eksport stanowi istotny składnik jej sektora realnego (w ciągu
ośmiu lat funkcjonowania strefy euro pięciokrotnie eksport netto wpłynął
dodatnio na wzrost gospodarczy).
Średnio w latach 2004-2006 udział eksportu w PKB strefy euro wyniósł 31,4%.
Od czasu wprowadzenia wspólnej waluty, a więc w porównaniu z okresem 1996-
1998, udział eksportu w PKB strefy euro zwiększył się o 5,8 pkt proc. a więc
silniej niŜ w pozostałych duŜych rozwiniętych gospodarkach świata (wzrósł do
12,4%, tj. o 2,8 pkt proc.)33. Nawet jeśli pominiemy udział wzajemnych obrotów
między krajami UGW, stopień zaleŜności strefy euro od pozostałych gospodarek
świata (mierzony udziałem eksportu i importu do PKB) okaŜe się wyŜszy niŜ w
USA i Japonii. RównieŜ wartość eksportu przypadająca na 1 mieszkańca jest w
strefie euro wyraźnie wyŜsza niŜ w USA, Japonii i W. Brytanii. W okresie 2004-
2006 wartość eksportu per capita w strefie euro wyniosła 8,1 tys. EUR, a więc
wzrosła o ponad 3 tys. EUR w porównaniu z okresem 1996-1998.
Wykres 1Wykres 1Wykres 1Wykres 1. . . . Zmiany udziału eksportu w PKB w krajach rozwiniętych Zmiany udziału eksportu w PKB w krajach rozwiniętych Zmiany udziału eksportu w PKB w krajach rozwiniętych Zmiany udziału eksportu w PKB w krajach rozwiniętych (w %)(w %)(w %)(w %)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Szwec
ja
Szwea
jcaria
Nor
wegia
Kanad
aD
ania
strefa
euro
Islan
dia
Now
a Zela
ndia
W.B
rytan
ia
Austra
lia
Japon
iaUSA
1996-1998
2004-2006
Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych Eurostatu.
33 WyŜszy wzrost udziału eksportu w PKB odnotowano tylko w Szwajcarii, co jednak wynikało w duŜej mierze z relatywnie
niskiej dynamiki wzrostu gospodarczego.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
26262626
W siedmiu krajach UGW nastąpił wzrost udziału eksportu w PKB – relatywnie
najsilniej w Niemczech, Austrii oraz w Belgii i Holandii. Silny wzrost eksportu
w tych krajach odgrywał istotną rolę we wzroście gospodarczym. RównieŜ
najsilniej wzrosła w nich wartość eksportu przypadająca na 1 mieszkańca. Obok
Irlandii kraje te naleŜą do najbardziej otwartych gospodarek strefy euro. MoŜna
zatem powiedzieć, Ŝe udział eksportu w PKB w największym stopniu wzrósł w
tych krajach, które były juŜ najbardziej otwarte. Nastąpiło więc powiększenie się
róŜnic w udziale eksportu do PKB pomiędzy poszczególnymi krajami strefy
euro. W pozostałych krajach o wzroście gospodarczym decydowały głównie
czynniki wewnętrzne.
W pozostających poza UGW trzech krajach UE-15 (traktowanych łącznie)
nastąpiło obniŜenie udziału eksportu w PKB. Bezpośrednio przed rozpoczęciem
III etapu UGW (czyli w latach 1996-1998) udział eksportu w PKB w tych trzech
gospodarkach wynosił 23,0%, a więc był zbliŜony do tego, jaki charakteryzuje
strefę euro. Jednak w latach 2004-2006 udział eksportu w PKB pozostałych
krajów UE-15 obniŜył się do 21,1% (o 1,9 pkt proc.). Spadek ten nastąpił za
sprawą Wielkiej Brytanii, natomiast w Danii i Szwecji nastąpił co prawda wzrost
udziału eksportu w PKB, jednak był on niŜszy niŜ średnio w strefie euro. Co
więcej, w obu tych krajach wzrost udziału eksportu w PKB dokonał się przede
wszystkim za sprawą zwiększenia eksportu do krajów spoza strefy euro (podczas
gdy w strefie euro w niemal w połowie wynikał on ze wzrostu eksportu do
krajów UGW). Generalnie eksport odgrywał w okresie objętym analizą znacznie
mniejszą rolę we wzroście gospodarczym tych krajów niŜ w strefie euro.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
27272727
Tablica 6Tablica 6Tablica 6Tablica 6. . . . Udział eksportu w PKB oraz wartość eksportu per cUdział eksportu w PKB oraz wartość eksportu per cUdział eksportu w PKB oraz wartość eksportu per cUdział eksportu w PKB oraz wartość eksportu per capita apita apita apita w krajach strefy eurow krajach strefy eurow krajach strefy eurow krajach strefy euro
Udział eksportu w PKB Wartość eksportu per capita
(%) (EUR) (strefa euro = 100)
1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006
Austria 27,7 41,2 6 500 12 300 130 153 Belgia i Luksemburg
63,3 85,4 14 200 26 000 283 322
Finlandia 33,1 34,4 7 000 10 400 139 129 Francja 20,8 21,9 4 400 6 000 88 74 Grecja 8,2 7,1 900 1 300 18 16 Hiszpania 17,8 17,3 2 300 3 600 46 45 Holandia 52,3 64,1 11 500 20 100 229 248 Irlandia 68,2 53,4 12 900 20 700 257 257 Niemcy 23,4 35,3 5 500 9 700 109 120 Portugalia 21,1 21,0 2 100 3 000 41 37 Włochy 20,1 21,2 3 700 5 200 74 64
strefa euro
25,6 31,4 5 000 8 100 100 100
Dania 28,3 32,7 8 100 12 600 160 155 Szwecja 32,4 35,9 8 100 11 800 162 147 W.Brytania 20,4 17,3 4 000 5 200 79 65 pozostałe UE-15
23,0 21,1 4 800 6 600 95 81
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Eurostat.
7. HANDEL WZAJEMNY KRAJÓW STREFY EURO
Jak juŜ wspomniano, kraje strefy euro naleŜą do gospodarek, w których handel
zagraniczny odgrywa bardzo istotną rolę. Wynika to przede wszystkim z silnej
współzaleŜności państw UGW, której odzwierciedleniem jest duŜa intensywność
wzajemnego handlu. Wysoki udział handlu wewnętrznego jest efektem
kilkudziesięcioletniego procesu integracji ekonomicznej (rozpoczętego w 1958
r.), którego podstawą była liberalizacja obrotów handlowych. Proces ten
przebiegał etapami, które wyznaczały: powstanie unii celnej34, utworzenie
34 W połowie 1968 roku sześć krajów UGW, będących wówczas członkami Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, utworzyło
unia celną (eliminując stawki celne w ramach tego ugrupowania i wprowadzając wspólną zewnętrzną taryfę celną). Do unii
celnej w kolejnych latach przystępowały: Irlandia oraz Dania i W.Brytania pozostające poza strefą euro (1973), Grecja
(1981), Hiszpania i Portugalia (1986). W 1995 r. do unii celnej i jednolitego rynku przystąpiły Austria, Finlandia oraz
Szwecja, która pozostaje poza UGW.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
28282828
jednolitego rynku wewnętrznego35 oraz utworzenie Unii Gospodarczej i
Walutowej.
NajwyŜszy wzrost udziału handlu pomiędzy krajami tworzącymi obecnie strefę
euro dokonał się na przestrzeni lat sześćdziesiątych do pierwszej połowy lat
siedemdziesiątych. Szacuje się, Ŝe w latach 1958-1972 wartość handlu między
sześcioma krajami Wspólnoty wzrosła 9-krotnie, podczas gdy wymiana z
pozostałymi krajami – zaledwie trzykrotnie. Wynikało to przede wszystkim z
liberalizacji handlu między krajami EWG-6, chociaŜ częściowo przyczyniły się
do tego równieŜ czynniki zewnętrzne (zwłaszcza pierwszy kryzys naftowy).
Dalszy wzrost znaczenia handlu pomiędzy krajami UGW miał miejsce w
związku z tworzeniem jednolitego rynku europejskiego.
Główne determinanty handlu strefy euro w latach 1999Główne determinanty handlu strefy euro w latach 1999Główne determinanty handlu strefy euro w latach 1999Główne determinanty handlu strefy euro w latach 1999----2006200620062006
Handel wewnątrz UGW
Eksport do krajów trzecich
Import z krajów trzecich
WyŜszy wzrost gospodarczy w otoczeniu zewnętrznym UGW � �
Aprecjacja kursu euro � � �
Działalność korporacji wielonarodowych (delokaliazcja produkcji) � � �
Wzrost cen surowców � �
Rozszerzanie procesu integracji europejskiej � � �
Wzrost znaczenia w handlu światowym krajów o niskich kosztach wytwarzania � � �
Wprowadzenie euro � � �
Deprecjacja euro i relatywnie wysoki wzrost popytu w krajach UGW, notowane
w pierwszych latach po wprowadzeniu euro (1999-2001), sprawiły, Ŝe w okresie
tym zwiększył się udział handlu wewnętrznego. Jednak w kolejnych latach udział
obrotów wewnętrznych w handlu strefy euro ulegał systematycznemu obniŜaniu
się, co wynikało z wyŜszego tempa wzrostu obrotów z krajami trzecimi. Tak
więc wbrew dość powszechnym oczekiwaniom i wynikom niektórych badań
prowadzonych głównie w oparciu o modele grawitacyjne36, nastąpiło obniŜenie
udziału handlu wewnętrznego. MoŜe to oznaczać, Ŝe wpływ czynników
35 W 1993 r. utworzony został jednolity rynek wewnętrzny. Proces jego tworzenia stał się znaczącym bodźcem dla
intensyfikacji powiązań handlowych między krajami Unii Europejskiej. 36 Trzeba jednak zaznaczyć, Ŝe nawet najbardziej rozbudowane modele grawitacyjne nie uwzględniają złoŜoności
procesów ekonomicznych w gospodarce globalnej i ich rosnącej współzaleŜności.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
22229999
zewnętrznych na handel krajów strefy euro okazał się większy, niŜ
wprowadzenie wspólnej waluty.
Wykres 2Wykres 2Wykres 2Wykres 2. . . . Zmiany udziału handlu wewnętrznego w handlu krajów Zmiany udziału handlu wewnętrznego w handlu krajów Zmiany udziału handlu wewnętrznego w handlu krajów Zmiany udziału handlu wewnętrznego w handlu krajów strefy euro w latach 1960strefy euro w latach 1960strefy euro w latach 1960strefy euro w latach 1960----2006 (w % handlu ogółem)2006 (w % handlu ogółem)2006 (w % handlu ogółem)2006 (w % handlu ogółem)
35
40
45
50
55
60
1960 1970 1980 1990 2000
eksport import
Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych z bazy Monthly Statistics of International
Trade - OECD.
W latach 2004-2006, 50,3% eksportu i 49,9% importu strefy euro przypadało na
kraje UGW. W porównaniu z okresem przed wprowadzeniem euro, udział
eksportu wewnętrznego w eksporcie ogółem obniŜył się o 1,0 pkt proc., jeszcze
silniej obniŜył się udział importu wewnętrznego w imporcie ogółem – o 2,9 pkt
proc. Wynikało to z niŜszej dynamiki handlu wewnętrznego w porównaniu z
handlem z krajami trzecimi (w latach 1999-2006 wartość handlu wewnątrz strefy
euro rosła średnio w tempie 6,4% rocznie).
Ze względu na pewne podobieństwo tendencji występujących w obrotach
handlowych wewnątrz UGW, jak i w wymianie z krajami trzecimi, spośród
głównych grup towarowych moŜna wyselekcjonować cztery kategorie
produktów:
− paliwa mineralne (SITC 3),
− towary nieprzetworzone z wyłączeniem paliw (obejmujące sekcje SITC
0, 1, 2 i 4),
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
30303030
− produkty chemiczne (SITC 5),
− pozostałe wyroby przetworzone (sekcje SITC 6, 7 i 8).
NajwyŜszą dynamiką odznaczał się handel paliwami mineralnymi, których
wartość rosła w tempie 21,9%. W konsekwencji ich udział w handlu między
krajami UGW zwiększył się w tym czasie przeszło dwukrotnie (z 2,7% średnio w
latach 1996-1998 do 5,7% średnio w latach 2004-2006). Mimo, Ŝe grupa ta ma
relatywnie niewielkie znaczenie w handlu wewnętrznym strefy euro (niespełna ¼
paliw w strefie euro pochodzi z krajów UGW), to stosunkowo silny wzrost
wartości wpłynął w pewnym stopniu na przyspieszenie dynamiki handlu ogółem
(o 0,6 pkt proc.).
Dynamika handlu w pozostałych grupach towarów nieprzetworzonych była
zdecydowanie wolniejsza, chociaŜ warto zaznaczyć, Ŝe wzrost ten (średnio o
5,4% rocznie) był niewiele niŜszy niŜ wyrobów przetworzonych (z wyłączeniem
produktów chemicznych). Co więcej, inaczej niŜ w przypadku wyrobów
przetworzonych handel wewnątrz UGW towarami nieprzetworzonymi rósł
szybciej niŜ ich import z krajów trzecich (średnio o 4,9% rocznie). W efekcie w
imporcie tej grupy nastąpił wzrost udziału rynku wewnętrznego z 55,1% średnio
w latach 1996-1998 do 57,0% w latach 2004-200637.
Większe znaczenie rynku wewnętrznego dla grup obejmujących towary
nieprzetworzone (największe znaczenie rynek krajów strefy euro ma dla
Ŝywności – co wynika teŜ z wysokiego stopnia protekcji rynku rolnego w Unii
Europejskiej) moŜe wynikać z faktu, Ŝe w mniejszym stopniu poddają się one
procesom globalizacji, a z drugiej strony ich sprzedaŜ jest bardziej wraŜliwa na
zmiany kursów walut.
MoŜe to zatem wskazywać, Ŝe w krótkim okresie wprowadzenie wspólnej waluty
miało największy wpływ na handel towarami o niŜszym stopniu przetworzenia, a
więc było korzystne dla eksporterów produktów o niŜszej wartości dodanej38.
Natomiast handel wyrobami wysoko przetworzonymi, który w duŜej mierze
37 Tendencje te znajdują potwierdzenie równieŜ w wynikach handlu na poziomie krajów członkowskich UGW. 38 Podobne tendencje moŜna takŜe zaobserwować w niektórych grupach wyrobów klasyfikowanych jako przetworzone. W
analizowanym okresie najbardziej wzrosło znaczenie rynku wewnętrznego w handlu produktami z drewna i korka (SITC 63)
oraz wyrobami z papieru i tektury (SITC 64).
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
31313131
odbywa się w ramach korporacji wielonarodowych, jest mniej wraŜliwy na
wahania kursowe.
Tablica 7Tablica 7Tablica 7Tablica 7. . . . Udział handlu wewnętrznego strefy euro w obrotach Udział handlu wewnętrznego strefy euro w obrotach Udział handlu wewnętrznego strefy euro w obrotach Udział handlu wewnętrznego strefy euro w obrotach ogółem wg sekcji SITCogółem wg sekcji SITCogółem wg sekcji SITCogółem wg sekcji SITC
Udział eksportu wewnątrz UGW w eksporcie ogółem
Udział importu wewnątrz UGW w imporcie ogółem
1996-1998 2004-2006 zmiana 1996-1998 2004-2006 zmiana
(%) (%) (pkt proc.) (%) (%) (pkt proc.)
Ogółem 51,4 50,3 -1,0 52,8 49,9 -2,9
Towary nieprzetworzone (0-4)
62,3 62,3 0,0 44,7 40,2 -4,5
śywność i zwierzęta Ŝywe (0)
65,1 64,3 -0,8 61,6 62,2 0,6
Napoje i tytoń (1) 48,2 47,5 -0,7 67,8 71,5 3,7 Surowce z wyjątkiem paliw (2)
65,9 62,8 -3,1 39,2 44,2 5,1
Paliwa mineralne (3)
59,6 63,8 4,2 22,7 24,8 2,1
Oleje i tłuszcze (4)
56,4 61,7 5,3 60,1 56,7 -3,4
Wyroby przetworzone (5-8)
49,7 48,5 -1,2 55,1 53,4 -1,7
Produkty chemiczne (5)
51,7 52,2 0,6 61,3 64,2 2,8
Towary sklasyfikowane wg surowca (6)
53,8 52,8 -1,0 59,2 55,9 -3,3
Maszyny i sprzęt transportowy (7)
46,9 45,0 -1,9 54,3 51,1 -3,2
RóŜne wyroby przemysłowe (8)
51,4 50,1 -1,3 46,5 44,5 -2,0
Towary i transakcje niesklas. w SITC (9)
53,5 46,6 -6,9 54,2 40,0 -12,4
Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.
Spośród wyrobów przetworzonych najwyŜszą dynamiką odznaczał się handel
produktami chemicznymi. W analizowanym okresie wartość eksportu wewnątrz
strefy euro rosła w tempie 9,5% rocznie. W efekcie nastąpił znaczący wzrost
udziału produktów chemicznych w eksporcie wewnętrznym strefy euro.
Jednocześnie była to jedna z niewielu grup, w której nastąpiło wyraźne
zwiększenie się znaczenia strefy euro (zarówno w eksporcie, jak i w imporcie),
jako rynku sprzedaŜy. Wysoka dynamika produktów chemicznych wynikała z
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
32323232
bardzo dynamicznego wzrostu obrotów produktami leczniczymi i
farmaceutycznymi (SITC 54). Właśnie w tym sektorze strefa euro znacząco
wzmocniła swoją pozycję konkurencyjną względem krajów spoza UGW. Jednak
i w pozostałych grupach produktów chemicznych dynamika handlu wewnątrz
UGW była nieco wyŜsza niŜ importu zewnętrznego.
Tablica 8Tablica 8Tablica 8Tablica 8. . . . Eksport wewnętrzny strefyEksport wewnętrzny strefyEksport wewnętrzny strefyEksport wewnętrzny strefy euro wg sekcji SITC euro wg sekcji SITC euro wg sekcji SITC euro wg sekcji SITC
Wartość Udział
Średnie roczne zmiany
1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006
(mld EUR) (mld EUR) (%) (%) (%)
Ogółem 778,6 1 278,0 100,0 100,0 6,4
Towary nieprzetworzone (0-4)
133,8 234,4 17,2 18,3 8,7
śywność i zwierzęta Ŝywe (0)
74,1 101,5 9,5 7,9 4,2
Napoje i tytoń (1) 10,8 16,7 1,4 1,3 4,9 Surowce z wyjątkiem paliw (2)
24,6 38,3 3,2 3,0 7,2
Paliwa mineralne (3)
20,6 72,2 2,7 5,7 21,9
Oleje i tłuszcze (4)
3,8 5,6 0,5 0,4 6,0
Wyroby przetworzone (5-8)
630,1 1 025,6 81,1 80,3 6,0
Produkty chemiczne (5)
101,7 210,3 13,1 16,5 9,5
Towary sklasyfikowane wg surowca (6)
141,7 211,0 18,2 16,5 5,7
Maszyny i sprzęt transportowy (7)
293,8 464,9 37,8 36,4 4,9
RóŜne wyroby przemysłowe (8)
92,9 139,3 12,0 10,9 5,1
Towary i transakcje niesklas. w SITC (9)
15,6 22,7 2,0 1,8 4,2
Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
33333333
Tablica 9Tablica 9Tablica 9Tablica 9. . . . Eksport wewnętrzny strefy euro według najwaŜniejszych Eksport wewnętrzny strefy euro według najwaŜniejszych Eksport wewnętrzny strefy euro według najwaŜniejszych Eksport wewnętrzny strefy euro według najwaŜniejszych grup produktów w latach 2004grup produktów w latach 2004grup produktów w latach 2004grup produktów w latach 2004----2006200620062006
Wartość Udział
Średnie roczne zmiany
1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006
(mld EUR) (mld EUR) (%) (%) (%)
Pojazdy drogowe (78) 100,6 160,7 12,9 12,6 4,8 Maszyny i urządzenia elektryczne (77) 46,9 65,5 6,0 5,1 3,4 Produkty lecznicze i farmaceutyczne (54) 14,5 63,1 1,9 4,9 19,1 Sprzęt przemysłowy i części maszyn (74) 34,1 54,7 4,4 4,3 5,7 śelazo i stal (67) 27,9 52,7 3,6 4,1 8,7 Maszyny biurowe i komputery (75) 32,9 49,4 4,2 3,9 4,1 Ropa naftowa i materiały pochodne(33) 12,5 43,9 1,6 3,4 23,0 Chemikalia organiczne (51) 22,9 42,7 3,0 3,3 8,0 Inny sprzęt transportowy (79) 19,7 37,8 2,5 3,0 7,6 Sprzęt telekomunikacyjny (76) 17,2 34,6 2,2 2,7 7,2
Artykuły odzieŜowe i dodatki (84)
22,2 29,8 2,9 2,3 3,8
Przędza włókiennicza, tkaniny(65)
23,0 21,2 3,0 1,7 -1,6
Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.
NajwaŜniejszą grupą w handlu wewnętrznym strefy euro pozostają maszyny i
sprzęt transportowy (SITC 7). W tym przypadku dynamika handlu wewnętrznego
była znacznie niŜsza niŜ w obrotach zewnętrznych, co wynikało z faktu, Ŝe ten
sektor w największym stopniu poddany był procesom internacjonalizacji.
Negatywnie na dynamikę handlu w tej grupie wpłynęło zjawisko przenoszenia
całości procesów produkcyjnych lub ich poszczególnych etapów do krajów
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
34343434
trzecich (w tym przede wszystkim do nowych krajów członkowskich UE), które
prowadziło do dalszego obniŜania się znaczenia rynku wewnętrznego w handlu
maszynami i sprzętem transportowym.
Obok maszyn i sprzętu transportowego w handlu strefy euro zmniejszył się takŜe
udział pozostałych grup wyrobów przetworzonych, gdzie w ostatnich latach rosła
silnie konkurencja z krajów trzecich, a więc towarów sklasyfikowanych wg
surowca (SITC 6) i róŜnych wyrobów przemysłowych (SITC 8). Łącznie w
grupach SITC 6-8 nastąpił spadek udziału rynku wewnętrznego w eksporcie z
49,3% (średnio w latach 1996-1998) do 47,7% (średnio w latach 2004-2006), a w
imporcie odpowiednio z 54,0 do 51,0. Średni roczny wzrost handlu wewnątrz
strefy euro w tych trzech grupach wyrobów przetworzonych wyniósł 5,2%, był
więc wolniejszy niŜ wzrost towarów nieprzetworzonych (z wyłączeniem paliw).
7.1. HANDEL WEWNĘTRZNY WG KRAJÓW CZŁONKOWSKICH UGW
Udział eksportu do strefy euro w eksporcie ogółem krajów UGW obniŜył się w
analizowanym okresie o 1,1 pkt proc. Zmiany udziału strefy euro w eksporcie
były w poszczególnych krajach zróŜnicowane, co mogło wynikać zarówno z
połoŜenia danego kraju, jak i działalności korporacji wielonarodowych. W
dwóch krajach strefy euro – w Portugalii i Belgii (traktowanej łącznie z
Luksemburgiem) nastąpił wzrost udziału eksportu do pozostałych krajów UGW,
co w duŜej mierze tłumaczy zmiana struktury eksportu tych krajów w ostatnich
latach. W Portugalii nastąpił wzrost znaczenia handlu częściami, natomiast w
Belgii znacząco zwiększył się udział produktów chemicznych (głównie
produktów farmaceutycznych)39, które charakteryzowały się najwyŜszą dynamiką
popytu w strefie euro i ponadto w zdecydowanej większości sprzedawane były
na rynku strefy euro. Najsilniej udział strefy euro obniŜył się w eksporcie Grecji,
oraz Austrii i Holandii.
39 Wysoka dynamika eksportu produktów farmaceutycznych w Belgii związana była z napływem bezpośrednich inwestycji
zagranicznych do tego sektora. W latach 2001-2006 belgijski sektor farmaceutyczny stał się waŜnym kierunkiem napływu
BIZ. W 2006 r. funkcjonowało tam 110 przedsiębiorstw zagranicznych, z czego większość pochodziła spoza strefy euro
,głównie z USA, W.Brytanii, Szwajcarii i Danii (por. Association Générale de l’Industrie du Médicament, L’industrie du
médicament en Belgique - Contribution à l’économie nationale, 2007.).
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
35353535
Tablica 10Tablica 10Tablica 10Tablica 10. . . . Udział ekUdział ekUdział ekUdział eksportu do strefy euro w eksporcie ogółem i w sportu do strefy euro w eksporcie ogółem i w sportu do strefy euro w eksporcie ogółem i w sportu do strefy euro w eksporcie ogółem i w PKB w krajach strefy euroPKB w krajach strefy euroPKB w krajach strefy euroPKB w krajach strefy euro
Udział strefy euro w eksporcie ogółem Udział eksportu do strefy euro w PKB
(%) (pkt proc.) (%) (pkt proc.)
1996-1998 2004-2006 zmiana 1996-1998 2004-2006 zmiana
Austria 57,4 52,0 -5,4 15,9 21,4 +5,5 Belgia i Luksemburg
63,5 63,7 +0,2 40,2 54,5 +14,3
Finlandia 31,9 29,7 -2,2 10,6 10,2 -0,3 Francja 50,2 49,9 -0,3 10,5 10,9 +0,5 Grecja 44,5 37,1 -7,3 3,7 2,7 -1,0 Hiszpania 59,5 58,9 -0,6 10,6 10,2 -0,4 Holandia 65,5 62,5 -3,0 34,2 40,0 +5,8 Irlandia 43,5 42,5 -1,0 29,7 22,7 -7,0 Niemcy 44,0 42,8 -1,1 10,3 15,1 +4,9 Portugalia 65,7 67,4 +1,6 13,8 14,1 +0,3 Włochy 47,0 44,7 -2,2 9,4 9,5 +0,1
strefa euro 51,4 50,3 -1,1 13,2 15,8 +2,7
Dania 45,9 43,8 -2,1 13,0 14,3 +1,3 Szwecja 41,6 40,5 -1,1 13,5 14,5 +1,1 W.Brytania 53,2 53,3 +0,1 10,9 9,2 -1,6
pozostałe UE-15
49,9 49,2 -0,7 11,5 10,4 -1,1
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Eurostat.
Istotne znaczenie dla określenia beneficjentów w handlu wewnętrznym strefy
euro w ostatnich latach moŜe mieć zmiana udziału poszczególnych krajów UGW
w eksporcie strefy euro. Najsilniej swój udział zwiększyły Belgia, Niemcy oraz
Holandia. Relatywnie wysoki wzrost eksportu w tych krajach wynikał z
odmiennych przyczyn. Belgia zawdzięcza to przede wszystkim zwiększeniu
eksportu produktów farmaceutycznych, Niemcy – produktów klasyfikowanych,
jako maszyny i sprzęt transportowy, a Holandia – duŜemu wzrostowi wartości
eksportu paliw. Trzeba przy tym podkreślić, Ŝe Belgia i Niemcy zwiększyły
wyraźnie swoje udziały w rynku wewnętrznym strefy euro w większości grup
produktów.
Natomiast największe spadki udziału w handlu wewnętrznym strefy euro
odnotowały w tym okresie Francja i Włochy. Spadki te mogły częściowo
wynikać z przenoszenia produkcji gotowych wyrobów poza granice tych krajów.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
36363636
Tablica 11Tablica 11Tablica 11Tablica 11. . . . Eksport wewnętrzny strefy euro wg krajów Eksport wewnętrzny strefy euro wg krajów Eksport wewnętrzny strefy euro wg krajów Eksport wewnętrzny strefy euro wg krajów członkowskich UGWczłonkowskich UGWczłonkowskich UGWczłonkowskich UGW
Wartość Struktura
Średnie roczne zmiany
1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006
(mld EUR) (mld EUR) (%) (%) (%)
Austria 29,8 52,8 3,8 4,1 6,7 Belgia i Luksemburg
95,8 181,4 12,3 14,2
8,4
Finlandia 11,5 16,2 1,5 1,3 3,9 Francja 132,8 188,1 17,1 14,7 4,1 Grecja 4,3 5,3 0,6 0,4 4,4 Hiszpania 54,1 92,6 7,0 7,3 6,2 Holandia 117,6 204,7 15,1 16,0 8,0 Irlandia 20,6 36,6 2,7 2,9 4,6 Niemcy 198,0 341,9 25,5 26,8 7,2 Portugalia 13,7 21,1 1,8 1,7 5,8 Włochy 98,6 137,1 12,7 10,6 4,4
strefa euro 778,6 1 278,0 100,0 100,0 6,4
Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.
W analizowanym okresie w wymianie między krajami strefy euro najwyŜszą
dynamikę eksportu odnotowała Belgia (wzrost wartości średnio o 8,4% rocznie).
Niewiele niŜszy był wzrost eksportu Holandii (8,0% rocznie). PowyŜej średniej
dla całej UGW rosła równieŜ sprzedaŜ Niemiec i Austrii. Tak więc największy
wzrost eksportu wewnętrznego nastąpił w krajach o najsilniejszych powiązaniach
z UGW. W Belgii udział pozostałych krajów strefy euro w eksporcie wyniósł w
latach 2004-2006 średnio 63,7%, w Holandii – 62,5%. SprzedaŜ do pozostałych
partnerów z UGW ma największe znaczenie dla Portugalii. W latach 2004-2006
stanowiła ona 67,4% całości portugalskiego eksportu. Warto zauwaŜyć, Ŝe
Portugalia była jedynym krajem w UGW, w którym wartość eksportu do krajów
strefy euro rosła szybciej niŜ do krajów trzecich. Natomiast do najniŜszych
naleŜała dynamika eksportu Finlandii i Grecji. W latach 1999-2006 eksport
Finlandii do pozostałych krajów strefy euro rósł średnio 3,9% rocznie, a Grecji –
4,4% rocznie. Wyraźnie niŜsza od średniej dynamika, w przypadku tych dwóch
krajów, moŜe być związana z ich peryferyjnym połoŜeniem w strefie euro.
Odzwierciedla to najniŜszy udział UGW w strukturze eksportu obu krajów (w
latach 2004-2006 w Finlandii 29,7%, a w Grecji – 37,1%).
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
37373737
Wykres 3Wykres 3Wykres 3Wykres 3. . . . ŚcieŜki realnego efektywnego kursu euro (deflowanego ŚcieŜki realnego efektywnego kursu euro (deflowanego ŚcieŜki realnego efektywnego kursu euro (deflowanego ŚcieŜki realnego efektywnego kursu euro (deflowanego jednostkowymi kosztami pracy) w krajach UGW (rok 1999 = 100)jednostkowymi kosztami pracy) w krajach UGW (rok 1999 = 100)jednostkowymi kosztami pracy) w krajach UGW (rok 1999 = 100)jednostkowymi kosztami pracy) w krajach UGW (rok 1999 = 100)
85
90
95
100
105
110
115
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Irlandia
Włochy
Portugalia
Hiszpania
Holandia
Grecja
Francja
Belgia i Luks.
Finlandia
Austria
Niemcy
Spadek oznacza deprecjację
Źródło: Price and Cost Competitiveness. Third quarter of 2007 - Quarterly data on price and
cost competitiveness of the European Union and its Member States, European Commission,
Economic and Financial Affairs 2007.
Na dynamikę eksportu w poszczególnych krajach, obok struktury produktowej,
w duŜym stopniu wpływały zmiany jego konkurencyjności (mierzone REER
deflowanym jednostkowymi kosztami pracy). Zmiany konkurencyjności
odzwierciedlały m.in. róŜnice w zmianach kosztów pracy w poszczególnych
krajach. Analiza zmian w poziomie konkurencyjności cenowej w latach 1999-
2006 wskazuje, Ŝe w niektórych krajach jej spadek był znaczący – szczególnie
dotyczy to Irlandii i Włoch. Natomiast Niemcy i Austria odnotowały istotny
wzrost konkurencyjności. Wyjaśnia to, dlaczego Włochy straciły część udziału w
rynku, a Niemcy w tym samym czasie go zwiększyły.
7.2. WSKAŹNIKI SPECJALIZACJI
Przy utworzeniu unii walutowej podobnie, jak przy poprzednich etapach
integracji oŜywa dyskusja: Czy eliminacja barier handlowych będzie sprzyjała
zwiększaniu się specjalizacji w poszczególnych krajach ugrupowania40, czy teŜ
40 Tak uwaŜa np. P. Krugman (por. P. Krugman, Lessons of Massachusetts for EMU, F. Torres i F. Giavazzi, (Eds.),
Adjustment and Growth in the European Monetary Union, Cambridge University Press and CEPR, 1993.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
38383838
przewaŜą korzyści skali produkcji41. Poszczególne etapy integracji europejskiej
bardziej przyczyniały się do rozwoju tego drugiego modelu handlu opartego o
powiększający się rynek (na co wskazuje m.in. rosnące znaczenie handlu
wewnatrzgałęziowego). Pewne róŜnice między unią walutową a wcześniejszymi
fazami integracji mogą sprawiać, Ŝe analogia do unii celnej czy jednolitego rynku
nie jest w pełni adekwatna. Wydaje się, Ŝe podobny proces następuje równieŜ na
etapie Unii Gospodarczej i Walutowej. Szczególnie w duŜych krajach UGW
obserwowane jest obniŜanie się wskaźników specjalizacji w tych grupach
towarowych, gdzie występowały najwyŜsze przewagi konkurencyjne.
Jednocześnie towarzyszy temu zmniejszanie się stopnia despecjalizacji w tych
grupach, gdzie wskaźniki te były negatywne.
Dokonując oceny zmian strukturalnych, jakie dokonały się w handlu krajów
strefy euro od czasu wprowadzenia wspólnej waluty, moŜna posłuŜyć się
wskaźnikiem przewag konkurencyjnych Lafaya42. Wskazuje on branŜe w
eksporcie których poszczególne kraje odznaczają się najwyŜszą specjalizacją.
Wskaźnik ten odzwierciedla takŜe zmiany ujawnionych przewag
komparatywnych.
W latach 1996-2006 nie nastąpiły znaczące zmiany w tym względzie. Przewagi
komparatywne mają coraz mniejsze znaczenie w handlu pomiędzy krajami strefy
euro, który w coraz większym stopniu opiera się na modelu handlu
wewnątrzgałęziowego. W zdecydowanej większości przypadków nastąpiło
obniŜenie się przewag konkurencyjnych w latach 1996-2006, chociaŜ i tak
(zwłaszcza w duŜych krajach) były one relatywnie niewielkie. NajwyŜsze
wskaźniki specjalizacji charakteryzują handel mniejszych krajów, gdzie
produkcja sektora eksportowego koncentruje się jedynie w kilku branŜach.
41 Tak uwaŜają m.in. Jeffrey Frankel i Andrew Rose (por. J. Frankel i A. Rose, Is EMU More Justifiable Ex Post than Ex Ante?,
European Economic Review No 41/1997 oraz J.Frankel i A.Rose, The Endogeneity of the Optimun Currency Area Criteria,
Economic Journal 108/1998. 42 Wskaźnik RCA liczony wg formuły Lafaya:
( )
( ) ( )∑∑
∑
==
=
+
+
+
−
−+
−=
N
j
i
j
i
j
i
j
i
j
N
j
i
j
i
j
N
j
i
j
i
j
i
j
i
j
i
j
i
ji
j
mx
mx
mx
mx
mxmx
LFI11
1100
gdzie xi
joraz m
i
joznaczają eksport i import produktu j-tego produktu i-tego kraju, N oznacza liczbę dóbr.
Interpretacja wskaźnika jest następująca: gdy przyjmuje on wartości wyŜsze od zera, to oznacza, Ŝe badany kraj ma
względem zagranicy przewagę komparatywną w eksporcie wyrobów naleŜących do grupy i. Natomiast jeŜeli wartość
obliczonego indeksu jest niŜsza od zera, wtedy mamy do czynienia z sytuacją odwrotną – badany kraj nie ma przewagi
komparatywnej względem zagranicy. Por. Lafay, G., The Measurement of Revealed Comparative Advantages, (w:) M.G.
Dagenais and P.A. Muet eds., International Trade Modeling, Chapman & Hill, 1992
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
39393939
Analizując zmiany wskaźników w poszczególnych towarach (pozycjach SITC)
moŜna zauwaŜyć, Ŝe przewagi konkurencyjne zmniejszały się najbardziej w
przypadku tych towarów, gdzie następowało zwiększenie konkurencji importu z
zewnątrz. Dotyczy to np. produktów charakteryzujących się wysokimi nakładami
pracy (odzieŜ i obuwie), ale takŜe komputerów (w przypadku Irlandii), gdzie
następowało silne zwiększanie się importu z krajów trzecich i w efekcie obniŜyły
się przewagi konkurencyjne na rzecz tych krajów.
Wykres 4Wykres 4Wykres 4Wykres 4. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Austrii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Austrii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Austrii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Austrii ze strefą euro
-4 -2 0 2 4 6
śywność i zwierzęta Ŝywe
Napoje i tytoń
Surowce z wyjątkiem paliw
Paliwa mineralne
Oleje i tłuszcze
Produkty chemiczne
Towary sklasyfik. wg surowca
Maszyny i sprzęt transportowy
RóŜne wyroby przemysłowe
1996-1998
2004-2006
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext
Wykres 5Wykres 5Wykres 5Wykres 5. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Belgii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Belgii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Belgii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Belgii ze strefą euro
-3 -2 -1 0 1 2 3
śywność i zwierzęta Ŝywe
Napoje i tytoń
Surowce z wyjątkiem paliw
Paliwa mineralne
Oleje i tłuszcze
Produkty chemiczne
Towary sklasyfik. wg surowca
Maszyny i sprzęt transportowy
RóŜne wyroby przemysłowe
1996-1998
2004-2006
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
40404040
WWWWykres 6ykres 6ykres 6ykres 6. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Finlandii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Finlandii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Finlandii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Finlandii ze strefą euro
-10 -5 0 5 10 15
śywność i zwierzęta Ŝywe
Napoje i tytoń
Surowce z wyjątkiem paliw
Paliwa mineralne
Oleje i tłuszcze
Produkty chemiczne
Towary sklasyfik. wg surowca
Maszyny i sprzęt transportowy
RóŜne wyroby przemysłowe
1996-1998
2004-2006
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext
Wykres 7Wykres 7Wykres 7Wykres 7. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Francji ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Francji ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Francji ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Francji ze strefą euro
-2 -1 0 1 2
śywność i zwierzęta Ŝywe
Napoje i tytoń
Surowce z wyjątkiem paliw
Paliwa mineralne
Oleje i tłuszcze
Produkty chemiczne
Towary sklasyfik. wg surowca
Maszyny i sprzęt transportowy
RóŜne wyroby przemysłowe
1996-1998
2004-2006
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext
Wykres 8Wykres 8Wykres 8Wykres 8. . . . Zmiany specjaliZmiany specjaliZmiany specjaliZmiany specjalizacji w handlu Grecji ze strefą eurozacji w handlu Grecji ze strefą eurozacji w handlu Grecji ze strefą eurozacji w handlu Grecji ze strefą euro
-12 -8 -4 0 4 8
śywność i zwierzęta Ŝywe
Napoje i tytoń
Surowce z wyjątkiem paliw
Paliwa mineralne
Oleje i tłuszcze
Produkty chemiczne
Towary sklasyfik. wg surowca
Maszyny i sprzęt transportowy
RóŜne wyroby przemysłowe
1996-1998
2004-2006
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
41414141
Wykres 9Wykres 9Wykres 9Wykres 9. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Hiszpanii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Hiszpanii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Hiszpanii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Hiszpanii ze strefą euro
-4 -2 0 2 4
śywność i zwierzęta Ŝywe
Napoje i tytoń
Surowce z wyjątkiem paliw
Paliwa mineralne
Oleje i tłuszcze
Produkty chemiczne
Towary sklasyfik. wg surowca
Maszyny i sprzęt transportowy
RóŜne wyroby przemysłowe
1996-1998
2004-2006
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext
Wykres 10Wykres 10Wykres 10Wykres 10. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Holandii zeZmiany specjalizacji w handlu Holandii zeZmiany specjalizacji w handlu Holandii zeZmiany specjalizacji w handlu Holandii ze strefą euro strefą euro strefą euro strefą euro
-4 -2 0 2 4
śywność i zwierzęta Ŝywe
Napoje i tytoń
Surowce z wyjątkiem paliw
Paliwa mineralne
Oleje i tłuszcze
Produkty chemiczne
Towary sklasyfik. wg surowca
Maszyny i sprzęt transportowy
RóŜne wyroby przemysłowe
1996-1998
2004-2006
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext
Wykres 11Wykres 11Wykres 11Wykres 11. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Irlandii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Irlandii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Irlandii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Irlandii ze strefą euro
-10 -5 0 5 10 15 20
śywność i zwierzęta Ŝywe
Napoje i tytoń
Surowce z wyjątkiem paliw
Paliwa mineralne
Oleje i tłuszcze
Produkty chemiczne
Towary sklasyfik. wg surowca
Maszyny i sprzęt transportowy
RóŜne wyroby przemysłowe
1996-1998
2004-2006
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
42424242
Wykres 12Wykres 12Wykres 12Wykres 12. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Niemiec ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Niemiec ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Niemiec ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Niemiec ze strefą euro
-4 -2 0 2 4 6
śywność i zwierzęta Ŝywe
Napoje i tytoń
Surowce z wyjątkiem paliw
Paliwa mineralne
Oleje i tłuszcze
Produkty chemiczne
Towary sklasyfik. wg surowca
Maszyny i sprzęt transportowy
RóŜne wyroby przemysłowe
1996-1998
2004-2006
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext
Wykres 13Wykres 13Wykres 13Wykres 13. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Portugalii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Portugalii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Portugalii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Portugalii ze strefą euro
-4 -2 0 2 4 6 8
śywność i zwierzęta Ŝywe
Napoje i tytoń
Surowce z wyjątkiem paliw
Paliwa mineralne
Oleje i tłuszcze
Produkty chemiczne
Towary sklasyfik. wg surowca
Maszyny i sprzęt transportowy
RóŜne wyroby przemysłowe
1996-1998
2004-2006
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext
Wykres 14Wykres 14Wykres 14Wykres 14. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Włoch ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Włoch ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Włoch ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Włoch ze strefą euro
-6 -4 -2 0 2 4 6 8
śywność i zwierzęta Ŝywe
Napoje i tytoń
Surowce z wyjątkiem paliw
Paliwa mineralne
Oleje i tłuszcze
Produkty chemiczne
Towary sklasyfik. wg surowca
Maszyny i sprzęt transportowy
RóŜne wyroby przemysłowe
1996-1998
2004-2006
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
43434343
Z drugiej strony na zmiany przewag konkurencyjnych istotny wpływ miało
przenoszenie (delokalizacja) produkcji z krajów strefy euro do krajów trzecich.
Zjawisko to oddziaływało na poziom wskaźników konkurencyjności na dwa
podstawowe sposoby. Przenoszenie całego procesu produkcyjnego powodowało
zanik przewag konkurencyjnych, ze względu na fakt, Ŝe produkty końcowe
eksportowane były z innych krajów (przykład przenoszenie produkcji i w
konsekwencji eksportu urządzeń gospodarstwa domowego z Włoch). Natomiast
gdy zmiana lokalizacji dotyczyła tylko pośrednich etapów produkcji, a produkt
końcowy wytwarzany był w kraju strefy euro – w takiej sytuacji następował
wzrost przewag konkurencyjnych (przykład eksport samochodów osobowych z
Niemiec). MoŜna zatem powiedzieć, Ŝe silny wpływ na zmiany przewag
konkurencyjnych w wewnętrznym handlu strefy euro miała sytuacja w
zewnętrznym handlu.
Tablica 12Tablica 12Tablica 12Tablica 12. . . . Produkty o największych przewagProdukty o największych przewagProdukty o największych przewagProdukty o największych przewagachachachach konkurencyjnych konkurencyjnych konkurencyjnych konkurencyjnych w eksporcie krajów strefy euro do pozostałych krajów UGW w w eksporcie krajów strefy euro do pozostałych krajów UGW w w eksporcie krajów strefy euro do pozostałych krajów UGW w w eksporcie krajów strefy euro do pozostałych krajów UGW w latach 1996latach 1996latach 1996latach 1996----1998 i 20041998 i 20041998 i 20041998 i 2004----2006 wg pozycji SITC2006 wg pozycji SITC2006 wg pozycji SITC2006 wg pozycji SITC
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
44444444
NajwyŜsze przewagi konkurencyjne w latach 1996-1998
NajwyŜsze przewagi konkurencyjne w latach 2004-2006
Austria Spalinowe silniki tłokowe i ich części (713)
3,1 Spalinowe silniki tłokowe i ich części (713)
1,6
Papier i tektura (641)
2,1 Papier i tektura (641)
1,4
Drewno obrobione (248)
1,7 Drewno obrobione (248)
1,4
Belgia i Luksemburg Pojazdy mechaniczne osobowe (781)
3,3 Pojazdy mechaniczne osobowe (781)
1,5
Wyroby walcowane z Ŝelaza i stali (673)
1,5 Wyroby walcowane ze stali stopowej (675)
1,0
Wyroby walcowane powlekane (674)
1,1 Wyroby walcowane powlekane (674)
1,0
Finlandia Papier i tektura (641)
27,6 Papier i tektura (641)
19,3
Sprzęt telekomunikacyjny (764)
8,9 Sprzęt telekomunikacyjny (764)
10,5
Drewno obrobione (248)
5,3 Wyroby walcowane ze stali stopowej (675)
6,1
Francja Części i akcesoria pojazdów (784)
1,5 Pojazdy mechaniczne osobowe (781)
1,8
Napoje alkoholowe (112)
1,2 Preparaty perfumeryjne, kosmetyczne (553)
1,2
Preparaty perfumeryjne, kosmetyczne (553)
1,1 Leki (542) 1,1
Grecja OdzieŜ z tkanin i dzianin (845)
4,3 Aluminium (684) 2,3
Oleje i tłuszcze roślinne (421)
3,9 Oleje i tłuszcze roślinne (421)
1,9
OdzieŜ z dzianin dla kobiet i dziewcząt (844)
3,0 OdzieŜ z dzianin dla kobiet i dziewcząt (844)
1,9
Hiszpania Pojazdy mechaniczne osobowe (781)
9,9 Pojazdy mechaniczne osobowe (781)
4,0
Owoce (057) 4,1 Owoce (057) 2,6 Warzywa (054) 2,4 Warzywa (054) 1,9
Holandia Przetworzone oleje ropy naftowej (334)
4,6 Komputery (752) 5,1
Komputery (752) 4,2 Przetworzone oleje ropy naftowej (334)
3,4
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
45454545
7.3. HANDEL WEWNĄTRZGAŁĘZIOWY
Obserwowane w większości krajów i dotyczące większości produktów
zmniejszenie przewag konkurencyjnych moŜe pośrednio oznaczać, Ŝe w tym
samym okresie nastąpił wzrost handlu wewnątrzgałęziowego (intra-industry
trade - IIT), który opiera się na równoległym eksporcie i imporcie produktów
klasyfikowanych w tych samych grupach towarowych o wysokim stopniu
zróŜnicowania. W krajach Unii, podobnie jak w całej współczesnej gospodarce
światowej, przewaga komparatywna nie jest jedynym ani podstawowym
warunkiem istnienia międzynarodowej specjalizacji i wymiany handlowej.
Handel wewnątrzgałęziowy jest najbardziej intensywny w przypadku maszyn i
urządzeń, środków transportu, produktów chemicznych oraz gotowych dóbr
konsumpcyjnych, a więc grup produktów, które dominują w strukturze handlu
strefy euro.
Kraje UGW naleŜą do grupy państw o najwyŜszych wskaźnikach udziału handlu
wewnątrzgałęziowego w całkowitych obrotach43. Jest to wynik zarówno silnej
integracji rynkowej związanej z usuwaniem barier handlowych i rosnącego
stopnia podobieństwa poziomu i struktur rozwoju. U podstaw handlu
wewnątrzgałęziowego, leŜy zasadniczo substytucyjność gospodarek, której
wyrazem od strony podaŜowej jest brak luki technologicznej, a od strony
popytowej - brak dysproporcji w poziomie PKB per capita.
Po wprowadzeniu wspólnej waluty we wszystkich krajach Unii Gospodarczej i
Walutowej następował dalszy wzrost handlu wewnątrzgałęziowego44.
43 Wzrost udziału handlu wewnątrzgałęziowego ma takŜe duŜe znaczenie z punktu widzenia synchronizacji cykli
koniunkturalnych W krajach gdzie dominują powiązania oparte na wymianie wewnatrzgałęziowej występujące zakłócenia
gospodarcze mają charakter symetryczny. Badania empiryczne potwierdzają istnienie statystycznie istotnej zaleŜności
między stopniem zbieŜności cykli koniunkturalnych a siłą powiązań wewnatrzgałęziowych (por. J.Fidrmuc, Intraindustry
Trade between the EU and the CEECs, Focus on Transition 1/2001, Oesterreichische Nationalbank). 44 Szacunku udziału wymiany wewnątrzgałeziowej we wzajemnych obrotach miedzy krajami strefy euro dokonano na
podstawie skorygowanego o saldo wymiany handlowej wskaźnika wymiany wewnątrzgałęziowej:
100|)(|)(
||)(×
−−+
−−+
∑∑∑∑
iiii
iiii
MXMX
MXMX
gdzie Xi oznacza eksport gałęzi i, Mi – import gałęzi i. Obliczeń dokonano na poziomie 5-cyfrowej klasyfikacji SITC.
Podziału handlu wewnątrzgałęziowego na poziomy i pionowy dokonano za pomocą kryteriów przyjętych przez
D.Greenaway, R.Hine oraz C.Milner (por. D.Greenaway, R.Hine, i C.Milner, Country-Specific Factors and the Pattern of
Horizontal and Vertical Intra-Industry Trade in the UK. Weltwirtschaftliches Archiv No. 130/1994 oraz D.Greenaway,
R.Hine, i C.Milner, Vertical and Horizontal Intra-Industry Trade: A Cross-Industry Analysis for the United Kingdom.
Economic Journal No. 105/1995), gdzie handel poziomy to taki, który spełnia następujący warunek:
αα +≥≤− 11mUVxUV
j
i
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
46464646
Największy wzrost nastąpił w Grecji, która jednak charakteryzuje się jednym z
najniŜszych wskaźników handlu wewnątrzgałęziowego. Wyraźny wzrost nastąpił
takŜe w handlu Hiszpanii i Austrii. W Irlandii, we Włoszech oraz w Belgii
wzrost handlu wewnątrzgałęziowego spowodowany był zwiększeniem się
intensywności handlu poziomego45. Natomiast w zdecydowanej większości
krajów wzrost udziału handlu wewnątrzgałęziowego następował w wyniku
zwiększenia się handlu pionowego (zwłaszcza w Grecji, Holandii i Niemczech),
któremu często towarzyszyło obniŜenie się handlu poziomego (głównie w
Holandii i Francji).
Ze względu na znaczenie udziału handlu wewnątrzgałęziowego państwa strefy
euro moŜna podzielić na dwie grupy. Kraje, gdzie wymiana z pozostałymi
państwami UGW jest zdominowana przez handel wewnątrzgałęziowy, a więc
Holandia, Francja, Niemcy, Hiszpania, Austria oraz Belgia (gdzie handel
wewnątrzgałęziowy obejmuje około 70% wymiany z pozostałymi państwami
UGW). Drugą grupę stanowią kraje, gdzie udział handlu wewnątrzgałęziowego
jest wyraźnie mniejszy, są to Portugalia, Włochy, Irlandia, Grecja i Finlandia.
Większość krajów w tej grupie to kraje o peryferyjnym połoŜeniu względem
strefy euro. RóŜnice te znalazły odzwierciedlenie w dysproporcjach pomiędzy
dynamikami eksportu obu grup krajów. Grupa krajów o wyŜszym udziale handlu
wewnątrzgałęziowego odznaczała się wyraźnie wyŜszą dynamiką eksportu
wewnątrz UGW. Średnio w latach 1999-2006 eksport w tej grupie krajów rósł o
6,8% rocznie, podczas gdy w drugiej grupie krajów średni wzrost eksportu w
analizowanym okresie wyniósł 4,5% rocznie.
natomiast pionowy to:
α−< 1mUVxUV
i
i lub α+> 1mUVxUV
i
i
gdzie UV oznacza wartość jednostkową (unit value) określonego produktu, a α – wskaźnik dyspersji wartości
jednostkowych UV (przyjęty na poziomie 15%). 45 O poziomym róŜnicowaniu produktu (pozajakościowym) mówi się wówczas, gdy poszczególne odmiany mają taką samą
jakość, lecz róŜnią się innymi cechami. W przypadku zróŜnicowania pionowego róŜnice dotyczą jakości, co wiąŜe się
głównie z techniką produkcji, a więc z podaŜową stroną rynku. Zazwyczaj poprawa jakości wymaga poniesienia
dodatkowych nakładów. A zatem wraz ze wzrostem jakości rośnie jednostkowa cena produktu (a nie, jak to jest zwykle w
przypadku róŜnicowania poziomego, wszystkie odmiany są wytwarzane przy uŜyciu podobnej techniki i sprzedawane po
zbliŜonej cenie).
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
47474747
Tablica 13Tablica 13Tablica 13Tablica 13. . . . Udział handlu wewnatrzgałęziowego w handlu krajów Udział handlu wewnatrzgałęziowego w handlu krajów Udział handlu wewnatrzgałęziowego w handlu krajów Udział handlu wewnatrzgałęziowego w handlu krajów strefy euro w ramach UGWstrefy euro w ramach UGWstrefy euro w ramach UGWstrefy euro w ramach UGW
1996-1998 2004-2006
IIT ogółem IIT poziomy
IIT pionowy
IIT ogółem IIT poziomy
IIT pionowy
Holandia 72,3 26,8 45,5 77,1 20,3 56,8 Francja 70,3 32,8 37,5 74,1 26,9 47,2 Niemcy 67,0 25,6 41,4 73,1 21,6 51,5 Hiszpania 61,1 16,1 45,0 71,0 18,5 52,5 Austria 60,6 18,0 42,6 70,0 17,4 52,6 Belgia i Luksemburg 66,3 23,9 42,4 68,6 26,3 42,4 Portugalia 50,3 15,5 34,9 57,4 16,9 40,5 Włochy 49,4 13,3 36,0 55,3 17,9 37,3 Irlandia 46,6 4,6 42,0 49,6 15,5 34,1 Grecja 33,7 7,0 26,7 49,0 6,9 42,1 Finlandia 26,9 4,0 22,9 32,6 6,1 26,5
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.
W okresie po wprowadzeniu euro w krajach UGW wzrost handlu
wewnątrzgałęziowego następował bardziej w wyniku zwiększania się handlu
pionowego (w którym uczestniczą produkty zróŜnicowane jakościowo) niŜ
poziomego (produkty zróŜnicowane pod względem cech pozajakościowych
waŜnych z punktu widzenia nabywcy).
Wzrost znaczenia handlu pionowego wynika głównie ze zwiększenia się handlu
korporacyjnego, w którym dominują półprodukty o róŜnym stopniu
przetworzenia. Zdaniem L. Fontagne i M. Fredenberga46 pionowy handel
wewnątrzgałęziowy wynika bardziej z róŜnic w przewagach komparatywnych
niŜ z podobieństwa struktur gospodarczych.
8. EKSPORT STREFY EURO DO KRAJÓW TRZECICH
Wzrost znaczenia handlu zewnętrznego w wymianie krajów strefy euro
odzwierciedla zwiększającą się współzaleŜność gospodarki strefy euro od
pogłębiających się procesów globalizacyjnych. W latach 1999-2006 wartość
46 L. Fontagne i M. Freudenberg, Long-term Trends in Intra-Industry Trade, (w:) red. P.J. Lloyd, Hyun-Hoon Lee, Frontiers
of Research in Intra-Industry Trade, 2002.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
48484848
eksportu zewnętrznego strefy euro rosła w tempie 7,3% rocznie. Tym samym
udział eksportu poza strefę euro w eksporcie ogółem zwiększył się z 48,6%
średnio w okresie 1996-1998 do 49,7% w okresie 2004-2006.
O szybszym tempie wzrostu eksportu poza UGW w porównaniu z handlem
wewnętrznym zadecydowało kilka czynników. Największe znaczenie miał
wyŜszy wzrost gospodarczy w otoczeniu zewnętrznym strefy euro, przepływy w
formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych, integracja europejska,
transformacja i liberalizacja gospodarek krajów WNP, Europy Południowo-
Wschodniej oraz Chin.
W latach 1999-2006 światowy PKB (waŜony strukturą geograficzną eksportu
strefy euro) rósł w tempie 3,7% rocznie, podczas gdy produkt krajowy brutto w
strefie euro rósł średnio 2,1% rocznie. Dynamika eksportu strefy euro wg
głównych regionów w duŜym stopniu odzwierciedla zróŜnicowanie tempa
wzrostu gospodarczego na świecie. Spośród głównych grup partnerów
handlowych strefy euro najwyŜszą dynamiką wzrostu gospodarczego w
analizowanym okresie odznaczały się azjatyckie kraje rozwijające się, głównie
dzięki wysokiej dynamice PKB w Chinach. Relatywnie wysokim wzrostem
gospodarczym odznaczały się takŜe kraje Bliskiego Wschodu oraz kraje WNP
(dzięki szybko rosnącym wpływom ze sprzedaŜy ropy naftowej). Wysoki wzrost
aktywności ekonomicznej następował w tym okresie takŜe w nowych krajach
członkowskich UE oraz w krajach Europy Południowo-Wschodniej. Było to
wynikiem m.in. silnego napływu inwestycji zagranicznych, który towarzyszył
intensyfikacji procesów integracyjnych.
Najbardziej znaczący wzrost udziału w eksporcie strefy euro nastąpił w
przypadku nowych krajów członkowskich (UE-10). Na wysoką dynamikę
eksportu do tego regionu – obok relatywnie wysokiego wzrostu gospodarczego,
złoŜyły się takŜe procesy związane z przystąpieniem tych krajów do Unii
Europejskiej oraz napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych47. Łączny
udział tych trzech grup krajów (nowe kraje członkowskie, WNP i kraje Europy
Południowo-Wschodniej) w eksporcie strefy euro zwiększył się z 14,3% w latach
1996-1998 do 18,7% w latach 2004-2006.
47 Napływ inwestycji zagranicznych oraz integracja z Unią wpływały takŜe na przyspieszenie dynamiki PKB w tej grupie
krajów. (por. European Commission, Enlargement, two years after: an economic evaluation, European Economy No
24/2006).
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
49494949
MoŜna załoŜyć, Ŝe jednym z czynników przyciągających inwestycje do nowych
krajów członkowskich (a tym samym dynamizujących handel) były oczekiwania
inwestorów na przystąpienie tych krajów w nieodległej przyszłości do unii
walutowej.
Tablica 14Tablica 14Tablica 14Tablica 14. . . . Eksport strefy euro do krajów trzecich wg głównych Eksport strefy euro do krajów trzecich wg głównych Eksport strefy euro do krajów trzecich wg głównych Eksport strefy euro do krajów trzecich wg głównych grup krajów grup krajów grup krajów grup krajów
Wartość Udział
Średnie roczne zmiany
1996-1998
2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006
(mld EUR)
(mld EUR) (%) (%) (%)
Ogółem 735,0 1 260,4 100,0 100,0 7,3
Pozostałe kraje UE
251,9 432,2 34,3 34,3 6,8
Pozostałe kraje UE-15
186,3 282,1 25,3 22,4 4,8
Nowe kraje członkowskie UE (10)
65,6 150,2 8,9 11,9 11,1
Kraje spoza UE 483,1 828,1 65,7 65,7 7,6 kraje rozwinięte 206,3 341,2 28,1 27,1 6,0 EFTA 59,2 88,4 8,1 7,0 5,2 kraje pozaeuropejskie
147,2 252,8 20,0 20,1 6,2
kraje Europy Południowo-Wschodniej
14,3 37,7 1,9 3,0 13,5
WNP 25,6 60,8 3,5 4,8 14,4 kraje rozwijające się 224,6 368,1 30,6 29,2 7,5 kraje Afryki 44,0 70,5 6,0 5,6 5,5 kraje Ameryki Łacińskiej
40,7 53,6 5,5 4,3 3,6
kraje Bliskiego Wschodu
52,4 99,2 7,1 7,9 8,9
kraje Azji 86,5 143,0 11,8 11,3 9,5 kraje Oceanii 1,1 1,8 0,1 0,1 5,5
Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.
W analizowanym okresie nastąpiły pewne przesunięcia w strukturze eksportu
strefy euro do krajów rozwijających się. Najbardziej na znaczeniu zyskały Chiny
(nieco obniŜył się natomiast udział pozostałych krajów azjatyckich oraz krajów
Ameryki Łacińskiej). DuŜy wzrost eksportu do Chin był związany przede
wszystkim z silnym popytem w tym kraju, wynikającym w duŜej mierze z
modernizacji chińskiej gospodarki (wzrost eksportu głównie w oparciu o
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
50505050
maszyny i urządzenia inwestycyjne) oraz szybko zwiększającego się popytu
konsumpcyjnego.
Zmniejszył się natomiast w eksporcie strefy euro udział krajów rozwiniętych –
najsilniej krajów europejskich (zarówno pozostałych krajów UE-15, jak i krajów
EFTA). Jednocześnie utrzymał się duŜy udział pozaeuropejskich krajów
rozwiniętych, co było związane z relatywnie wysoką dynamiką wzrostu
gospodarczego w tej grupie krajów (zwłaszcza w USA).
Tablica 15Tablica 15Tablica 15Tablica 15. . . . Eksport strefy euro do krajów trzecich wg Eksport strefy euro do krajów trzecich wg Eksport strefy euro do krajów trzecich wg Eksport strefy euro do krajów trzecich wg najwaŜniejszych odbiorców w latach 2004najwaŜniejszych odbiorców w latach 2004najwaŜniejszych odbiorców w latach 2004najwaŜniejszych odbiorców w latach 2004----2006200620062006
Wartość Udział
Średnie roczne zmiany
1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006
(mld EUR) (mld EUR) (%) (%) (%)
Wielka Brytania 137,5 207,8 18,7 16,5 4,5 USA 102,6 185,6 14,0 14,7 6,4 Szwajcaria 47,9 71,4 6,5 5,7 5,2 Polska 20,8 47,7 2,8 3,8 11,7 Chiny 13,6 45,9 1,9 3,6 17,7 Szwecja 29,3 45,6 4,0 3,6 5,8 Rosja 19,2 44,6 2,6 3,5 14,5 Czechy 14,3 35,9 1,9 2,9 13,0 Turcja 17,9 35,1 2,4 2,8 9,4 Japonia 25,9 33,9 3,5 2,7 4,6
Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.
W eksporcie zewnętrznym strefy euro najsilniej zwiększyły swój udział Niemcy
(o 1,9 pkt proc.) – i to we wszystkich sekcjach SITC (oprócz produktów
chemicznych), a najbardziej w grupie obejmującej maszyny i sprzęt
transportowy. W eksporcie zewnętrznym zwiększył się takŜe udział Holandii (o
1,3 pkt proc.), w duŜej mierze za sprawą paliw oraz Austrii i Belgii (głównie w
wyniku zwiększenia eksportu produktów chemicznych). W sumie najbardziej w
eksporcie zewnętrznym strefy euro wzrósł udział tych krajów, które zwiększały
swój udział w eksporcie do krajów UGW, co jest kolejnym przykładem
przenikania się procesów, które dokonywały się wewnątrz strefy euro i procesów
globalnych.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
51515151
Tablica 16Tablica 16Tablica 16Tablica 16. . . . Eksport zewnętrzny strefy Eksport zewnętrzny strefy Eksport zewnętrzny strefy Eksport zewnętrzny strefy euro wg krajów euro wg krajów euro wg krajów euro wg krajów członkowskich UGWczłonkowskich UGWczłonkowskich UGWczłonkowskich UGW
Wartość Udział
Średnie roczne zmiany
1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006
(mld EUR) (mld EUR) (%) (%) (%)
Austria 22,1 48,8 3,0 3,9 10,5 Belgia i Luksemburg 55,0 103,3 7,5 8,2 8,5 Finlandia 24,5 38,4 3,3 3,0 6,7 Francja 131,5 188,8 17,9 15,0 4,2 Grecja 5,4 8,9 0,7 0,7 8,7 Hiszpania 36,9 64,7 5,0 5,1 8,0 Holandia 62,0 123,0 8,4 9,8 9,6 Irlandia 26,8 49,7 3,7 3,9 5,8 Niemcy 252,2 456,2 34,3 36,2 8,2 Portugalia 7,2 10,2 1,0 0,8 5,6 Włochy 111,4 168,3 15,2 13,4 6,1
strefa euro 735,0 1 260,4 100,0 100,0 7,3
Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.
9. IMPORT STREFY EURO Z KRAJÓW TRZECICH
W latach 1999-2006 import strefy euro z krajów trzecich rósł w tempie 8,6%
rocznie, a więc o 1,3 pkt proc. szybciej niŜ eksport zewnętrzny i o 2,4 pkt proc.
szybciej niŜ handel w ramach UGW. W efekcie udział krajów trzecich w
imporcie ogółem zwiększył się z 47,2% średnio w latach 1996-1998 do 50,1%
średnio w latach 2004-2006. Struktura importu zarówno geograficzna, jak i
produktowa wskazuje, Ŝe silny wpływ na wzrost wartości importu miał przede
wszystkim import paliw oraz import z krajów o niŜszych kosztach wytwarzania.
Dodatkowo przyspieszeniu importu z krajów trzecich sprzyjała obserwowana od
2002 r. aprecjacja euro, w wyniku której towary spoza UGW stawały się bardziej
konkurencyjne na rynku strefy euro.
Podobne tendencje jak w handlu wewnątrz UGW (chociaŜ w innej skali)
wystąpiły w imporcie zewnętrznym strefy euro. Na strukturę importu z krajów
trzecich duŜy wpływ (ze względu na znaczący udział w strukturze importu) miał
silny wzrost cen paliw, zwłaszcza ropy naftowej. W latach 1998-2006 ceny ropy
naftowej wzrosły (licząc w EUR) przeszło czterokrotnie (z 12,0 EUR/b w 1998 r.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
52525252
do 52,9 EUR/b w 2006 r.). Spowodowało to, Ŝe paliwa mineralne były grupą o
najwyŜszej dynamice w handlu, znacznie przekraczającej tempo wzrostu w
pozostałych głównych grupach towarowych traktowanych łącznie. Wzrost
wartości paliw – średnio o 22,0% w latach 1998-2006 wpłynął na wzrost
wartości importu z krajów trzecich o 1,2 pkt proc. W wyniku tak silnego wzrostu
cen ropy i pozostałych surowców energetycznych udział paliw mineralnych w
imporcie strefy euro z krajów trzecich wzrósł z 11,0% średnio w latach 1996-
1998 do 19,0% w latach 2004-2006. Jeśli wyłączyć z importu paliwa, wówczas
okaŜe się, Ŝe wartość importu z krajów trzecich rosła w tempie 6,6% rocznie, a
więc w tempie bardzo zbliŜonym do handlu pomiędzy krajami strefy euro.
Wzrost cen paliw znalazł takŜe odzwierciedlenie w strukturze geograficznej
importu. Znacznie zwiększył się w imporcie udział krajów będących jej
najwaŜniejszymi dostawcami48.
Ponadto na wzrost wartości importu z krajów trzecich w latach 2004-2006
wpłynął wzrost cen pozostałych surowców. W ciągu trzech ostatnich lat ceny
surowców nieenergetycznych wzrosły w EUR o ponad 50% (co daje
średnioroczny wzrost o 14,8%).
48 Jednocześnie duŜy wzrost dochodów z tytułu eksportu ropy sprawił, Ŝe państwa – eksporterzy ropy znaczenie
zwiększyły teŜ swój import. Rosja oraz kraje Bliskiego Wschodu wyraźnie zwiększyły swój udział takŜe po stronie eksportu
strefy euro. W porównaniu z pozostałymi duŜymi gospodarkami rozwiniętymi strefa euro najbardziej zwiększyła swój
udział w imporcie krajów eksporterów ropy naftowej.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
53535353
Tablica 17Tablica 17Tablica 17Tablica 17. . . . Import strefy euro z krajów trzecich wg sekcji SITC Import strefy euro z krajów trzecich wg sekcji SITC Import strefy euro z krajów trzecich wg sekcji SITC Import strefy euro z krajów trzecich wg sekcji SITC
Wartość Udział
Średnie roczne zmiany
1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006
(mld EUR) (mld EUR) (%) (%) (%)
Ogółem 666,2 1 233,4 100,0 100,0 8,6
Towary nieprzetworzone (0-4)
162,6 356,0 24,4 28,9 13,9
śywność i zwierzęta Ŝywe (0)
44,6 60,1 6,7 4,9 4,5
Napoje i tytoń (1) 4,9 6,8 0,7 0,6 4,0 Surowce z wyjątkiem paliw (2)
37,3 50,3 5,6 4,1 5,3
Paliwa mineralne (3)
73,3 234,4 11,0 19,0 22,0
Oleje i tłuszcze (4)
2,5 4,3 0,4 0,4 7,7
Wyroby przetworzone (5-8)
484,1 855,3 72,7 69,3 7,1
Produkty chemiczne (5)
62,4 118,4 9,4 9,6 8,4
Towary sklasyfikowane wg surowca (6)
91,5 154,1 13,7 12,5 7,8
Maszyny i sprzęt transportowy (7)
234,3 427,0 35,2 34,6 6,7
RóŜne wyroby przemysłowe (8)
95,8 155,7 14,4 12,6 6,4
Towary i transakcje niesklas. w SITC (9)
18,6 20,0 2,8 1,6 -2,7
Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.
Relatywnie niska dynamika importu towarów nieprzetworzonych (z
wyłączeniem paliw) z krajów trzecich, pomimo aprecjacji euro, odzwierciedla
utrzymujący się niski popyt na te grupy produktów. Tym bardziej wydaje się, Ŝe
wprowadzenie euro było istotną determinantą relatywnie wysokiej dynamiki
handlu wewnętrznego w grupie towarów nieprzetworzonych. Tak więc, w
przeciwieństwie do tendencji obserwowanych na rynku wewnętrznym strefy
euro, w imporcie zewnętrznym wyraźnie wolniej rósł przywóz towarów
nieprzetworzonych niŜ wyrobów przetworzonych (z wyłączeniem produktów
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
54545454
chemicznych). W konsekwencji następowała dalsza marginalizacja towarów
nieprzetworzonych w przywozie spoza UGW. W latach 2004-2006 grupa ta
obejmowała 9,9% importu z krajów trzecich, tj. o 3,6 pkt proc. mniej niŜ w
okresie bezpośrednio poprzedzającym wprowadzenie euro.
Obok paliw najszybszym wzrostem importu z krajów trzecich odznaczały się
produkty chemiczne. Relatywnie wysoka dynamika importu w tej grupie mogła
wynikać zarówno z większego popytu na półprodukty ze strony szybko
rozwijającej się branŜy chemicznej (zwłaszcza farmaceutycznej) w strefie euro,
jak i częściowo ze wzrostu cen produktów klasyfikowanych w tej grupie ze
względu na wzrost cen surowców, zwłaszcza energetycznych.
Import zewnętrzny ma bardzo duŜe znaczenie dla towarów sklasyfikowanych wg
surowca (SITC 6), maszyn i sprzętu transportowego (SITC 7) oraz róŜnych
wyrobów przemysłowych (SITC 8). W latach 2004-2006 z krajów trzecich
pochodziło 49% importu zaliczanego do tych trzech grup (największe znaczenie
dostawy z krajów trzecich miały dla rynku róŜnych wyrobów przemysłowych, tj.
grupy gdzie klasyfikowane są m.in. odzieŜ i obuwie, ale takŜe róŜnego rodzaju
przyrządy i aparatura).
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
55555555
Tablica 18Tablica 18Tablica 18Tablica 18. . . . Import strefy euro do krajów trzecich według Import strefy euro do krajów trzecich według Import strefy euro do krajów trzecich według Import strefy euro do krajów trzecich według najwaŜniejszych grup produktów wnajwaŜniejszych grup produktów wnajwaŜniejszych grup produktów wnajwaŜniejszych grup produktów w latach 2004 latach 2004 latach 2004 latach 2004----2006200620062006
Wartość Udział
Średnie roczne zmiany
1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006
(mld EUR) (mld EUR) (%) (%) (%)
Ropa naftowa i materiały pochodne (33) 56,2 179,7 8,4 14,6 22,8 Pojazdy drogowe (78) 39,8 77,2 6,0 6,3 7,8 Maszyny i urządzenia elektryczne (77) 45,2 76,8 6,8 6,2 6,1 Maszyny biurowe i komputery (75) 45,9 72,2 6,9 5,9 4,8 Sprzęt telekomunikacyjny (76) 23,0 61,7 3,5 5,0 12,6 Artykuły odzieŜowe i dodatki (84) 32,4 48,4 4,9 3,9 5,4 Inny sprzęt transportowy (79) 23,6 43,4 3,5 3,5 3,9 Produkty lecznicze i farmaceutyczne (54) 15,1 39,5 2,3 3,2 11,8 Ogólny sprzęt przemysłowy (74) 20,8 36,4 3,1 3,0 7,1 Maszyny i urządzenia energetyczne (71) 18,2 33,9 2,7 2,7 5,8
Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.
NajwyŜszą dynamiką importu z krajów trzecich odznaczał się z jednej strony
przywóz z krajów, które są dostawcami ropy naftowej (a więc z Rosji, Norwegii
oraz z krajów Bliskiego Wschodu), a z drugiej – z krajów o niŜszych kosztach
wytwarzania (w tym przede wszystkim z Chin). Najbardziej oczywistym
przejawem globalizacji w strukturze handlu zagranicznego strefy euro jest
rosnący udział, zwłaszcza po stronie importu, krajów rozwijających się, będący
wynikiem analogicznych zmian w geografii handlu międzynarodowego. Ogółem
udział krajów rozwijających się zwiększył się w imporcie strefy euro z 31,6%
średnio w latach 1996-1998 do 38,5% w latach 2004-2006 (w tym Chin z 4,1%
do 9,6%). Gdyby wyłączyć import z Chin, okazałoby się, Ŝe wartość importu z
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
56565656
krajów trzecich rosła w latach 1999-2006 średnio o 7,7% rocznie (natomiast
dynamika importu zewnętrznego po wyłączeniu importu z Chin oraz importu
paliw obniŜyłaby się do 5,4%).
Tablica 1Tablica 1Tablica 1Tablica 19999. . . . Import strefy euro z krajów trzecich wg głównych grup Import strefy euro z krajów trzecich wg głównych grup Import strefy euro z krajów trzecich wg głównych grup Import strefy euro z krajów trzecich wg głównych grup krajówkrajówkrajówkrajów
Wartość Udział
Średnie roczne zmiany
1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006
(mld EUR)
(mld EUR)
(%) (%) (%)
Ogółem 666,2 1 233,4 100,0 100,0 8,6
Pozostałe kraje Unii Europejskiej 208,0 346,3 31,2 28,1 6,7 pozostałe kraje UE-15 161,9 224,1 24,3 18,2 4,2 nowe kraje członkowskie UE 46,0 122,2 6,9 9,9 12,6
Kraje spoza Unii Europejskiej 458,2 887,1 68,8 71,9 9,4 kraje rozwinięte 207,3 288,8 31,1 23,4 3,8 EFTA 55,8 96,1 8,4 7,8 7,8 kraje pozaeuropejskie 151,6 192,7 22,8 15,6 2,2 kraje Europy Południowo-Wschodniej 9,2 24,0 1,4 1,9 12,5 kraje Wspólnoty Niepodległych Państw 25,5 94,0 3,8 7,6 21,8 kraje rozwijające się 210,5 474,9 31,6 38,5 11,9 kraje Afryki 47,3 92,9 7,1 7,5 11,3 kraje Ameryki Łacińskiej 30,6 60,4 4,6 4,9 10,3 kraje Bliskiego Wschodu 32,4 78,1 4,9 6,3 14,0 kraje Azji 99,6 242,0 14,9 19,6 11,9 kraje Oceanii 0,5 1,5 0,1 0,1 13,0
Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.
Wyraźnie wyŜszą dynamiką od średniej odznaczał się takŜe import z nowych
krajów członkowskich UE oraz z krajów Europy Południowo-Wschodniej, do
czego przyczyniało się zarówno pogłębienie i rozszerzanie procesów integracji
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
57575757
europejskiej, jak i towarzysząca im intensyfikacja powiązań kapitałowych
pomiędzy strefą euro a tymi regionami. Dywersyfikacja rynków importowych
spowodowała znacznie silniejszy niŜ w eksporcie spadek udziału krajów
rozwiniętych (co w duŜej mierze moŜna tłumaczyć, obok wspomnianych wyŜej
czynników, spadkiem konkurencyjności towarów pochodzących z tej grupy
krajów względem importu z pozostałych krajów oraz rosnącą skalą
fragmentaryzacji produkcji eksportowej do krajów rozwijających się). W latach
1996-1998 na kraje rozwinięte (włącznie z pozostałymi krajami UE-15)
przypadało średnio 54,5% wartości importu. Natomiast w latach 2004-2006, a
więc w ciągu relatywnie krótkiego okresu, udział ten obniŜył się do 41,6% (a
więc o 13,8 pkt proc.).
Tablica 20Tablica 20Tablica 20Tablica 20. . . . Import strefy euro z krajów trzecich wg Import strefy euro z krajów trzecich wg Import strefy euro z krajów trzecich wg Import strefy euro z krajów trzecich wg najwaŜniejszych dostawców w latach 2004najwaŜniejszych dostawców w latach 2004najwaŜniejszych dostawców w latach 2004najwaŜniejszych dostawców w latach 2004----2006200620062006
Wartość Udział
Średnie roczne zmiany
1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006 (mld EUR) (mld EUR) (%) (%) (%)
Wielka Brytania 116,2 154,3 17,4 12,5 3,7 USA 93,5 119,6 14,0 9,7 2,1 Chiny 27,6 118,2 4,1 9,6 20,9 Rosja 21,5 75,8 3,2 6,1 21,5 Szwajcaria 37,9 57,7 5,7 4,7 5,1 Japonia 44,3 54,6 6,6 4,4 1,7 Szwecja 28,6 43,2 4,3 3,5 5,3 Norwegia 17,2 37,3 2,6 3,0 13,2 Polska 12,2 34,6 1,8 2,8 14,7 Czechy 11,1 32,6 1,7 2,6 14,3
Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.
Równolegle z funkcjonowaniem unii walutowej następował dalszy proces
rozszerzania Unii Europejskiej. W 2004 r. do Unii Europejskiej przystąpiło 10
nowych krajów – głównie z Europy Środkowej i Wschodniej49, a w 2007 r.
Bułgaria i Rumunia, co oznaczało m.in. w eliminację barier w handlu z tymi
49 Rozszerzenie Unii Europejskiej naleŜy traktować jako proces, który zaczął się wraz z liberalizacją handlu z krajami
Europy Środkowej i Wschodniej w ramach Układów Europejskich. Tworzenie strefy wolnego handlu (dla wyrobów
przemysłowych) dokonało się w większości przypadków do roku 2000 r. W 2004 r. dziesięć krajów, przystępując do UE,
stało się częścią unii celnej (przyjmując zewnętrzną taryfę celną wspólnot europejskich) oraz częścią jednolitego rynku, co
w duŜym stopniu przyczyniało się do dalszego zwiększania wymiany handlowej. Bezpośrednie efekty członkostwa nowych
krajów najsilniej wystąpiły w handlu Ŝywnością, który dopiero od 2004 r. odbywa się w pełni na zasadach bezcłowych.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
58585858
krajami. Jednocześnie kilka krajów podjęło negocjacje z Unią o członkostwie.
Status krajów kandydujących do UE uzyskały juŜ Chorwacja i Macedonia.
Obydwa te kraje ustanowiły teŜ strefy wolnego handlu z Unią Europejską.
Pozytywny wpływ na wzrost wartości handlu z krajami trzecimi ma dodatkowo
aktywna polityka Unii Europejskiej w tej dziedzinie. Od czasu wprowadzenia
euro Unia Europejska zawarła umowy o wolnym handlu z Afryką Południową
(2000), Marokiem, Izraelem, Meksykiem (2002), Jordanią, Chile (2003),
Libanem, Algierią (2005) i Albanią (2006). Dwustronnemu procesowi
liberalizacji handlu towarzyszyło wprowadzenie postanowień Rundy
Urugwajskiej, które prowadziło do obniŜenia się średniego poziomu ceł w Unii
oraz liberalizacji dostępu do rynku tekstyliów.
10. HANDEL STREFY EURO Z KRAJAMI ROZWINIĘTYMI 10.1. MIEJSCE STREFY EURO WŚRÓD KRAJÓW
ROZWINIĘTYCH OGÓŁEM
Największą część wymiany handlowej strefy euro z krajami rozwiniętymi
stanowią wzajemne obroty między krajami strefy euro. W latach 1996-1998
wzajemny handel między krajami UGW obejmował 66,4% eksportu i 66,8%
importu z krajów rozwiniętych. W ostatnich trzech latach udział ten jeszcze
wzrósł (do 67,2% w eksporcie i 70,5% imporcie). Tym samym nastąpił spadek
znaczenia pozostałych krajów rozwiniętych. Gdybyśmy więc nasze rozwaŜania
ograniczyli tylko do grupy krajów rozwiniętych, wówczas moŜna by powiedzieć,
Ŝe potwierdziły się przewidywania tendencji do zmniejszania się znaczenia
handlu z krajami trzecimi w całkowitych obrotach UGW po wprowadzeniu
wspólnej waluty.
W latach 1999-2006 (a więc w okresie po wprowadzeniu euro) wartość handlu
pomiędzy krajami rozwiniętymi50 (liczona w euro) rosła średnio o 5,2% rocznie.
Próby oceny skali wpływu wspólnej waluty na handel moŜna dokonać na
podstawie dezagregacji obrotów handlowych między krajami rozwiniętymi na
cztery części:
50 Grupa ta obejmuje: strefę euro oraz Danię, Szwecję, Wielką Brytanię, Islandię Norwegię, Szwajcarię, Australię, Japonię,
Kanadę, Nową Zelandię i Stany Zjednoczone Ameryki.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
59595959
a) handel pomiędzy krajami strefy euro,
b) eksport strefy euro do pozostałych krajów rozwiniętych,
c) eksport pozostałych krajów rozwiniętych do strefy euro,
d) handel pomiędzy pozostałymi krajami rozwiniętymi.
Z dezagregacji tej wynika, Ŝe dynamika obrotów handlowych w poszczególnych
przekrojach była wyraźnie zróŜnicowana. Najszybciej w okresie objętym analizą
zwiększał się handel między krajami strefy euro. Jego wartość rosła średnio o
6,4% rocznie. PowyŜej średniej dla całego handlu pomiędzy krajami
rozwiniętymi rósł eksport strefy euro do pozostałych krajów rozwiniętych
(średnio o 5,4% rocznie). Nieco niŜszą dynamiką odznaczał się eksport
pozostałych krajów rozwiniętych do strefy euro (4,9% rocznie)51, natomiast
najniŜsze tempo wzrostu charakteryzowało w tym okresie handel pomiędzy
pozostałymi krajami rozwiniętymi (3,6%).
PoniewaŜ w ostatnich latach handel między krajami UGW rósł najszybciej,
wzrósł udział strefy euro w wymianie krajów rozwiniętych. Średnio w latach
1996-1998 handel między krajami strefy euro stanowił 34,9% wzajemnej
wymiany krajów rozwiniętych, a w ostatnich trzech latach (2004-2006)
zwiększył się do 38,5%. W tym czasie udział eksportu krajów UGW do
pozostałych krajów rozwiniętych zwiększył się z 17,7% do 18,8%. Jednocześnie
zmniejszyło się nieco znaczenie eksportu pozostałych krajów rozwiniętych do
strefy euro (z 16,4% do 15,5%)52. Najbardziej na znaczeniu straciły (z 31,0%
średnio w latach 1996-1998 do 27,2% w latach 2004-2006) obroty pomiędzy
pozostałymi krajami rozwiniętymi (a więc te realizowane poza strefą euro).
Zmiany tych proporcji mogą oznaczać, Ŝe wspólna waluta najsilniej wpłynęła na
handel pomiędzy krajami strefy euro. Wprowadzenie euro wywarło równieŜ
korzystny wpływ na handel krajów UGW z pozostałymi krajami rozwiniętymi.
Natomiast najniŜszą dynamiką odznaczały się obroty handlowe, na które
51 WyŜsza dynamika eksportu do pozostałych krajów rozwiniętych w porównaniu z importem przyczyniła się do
znaczącego wzrostu nadwyŜki w handlu strefy euro z tą grupą krajów. W latach 1998-2006 dodatnie saldo strefy euro z
pozostałymi krajami rozwiniętymi wzrosło z 30 mld EUR (wówczas wartość eksportu była o 6% wyŜsza niŜ importu) do 110
mld EUR (wartość eksportu była o 22% wyŜsza niŜ importu). 52 Do wyŜszego wzrostu eksportu krajów strefy euro do pozostałych krajów rozwiniętych w porównaniu z eksportem
pozostałych krajów rozwiniętych do strefy euro przyczynił się prawdopodobnie wyŜszy wzrost gospodarczy w krajach
spoza strefy euro (mógł on być częściowo kompensowany przez aprecjację wspólnej waluty).
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
60606060
wprowadzenie euro nie miało wpływu, tj. obroty między pozostałymi krajami
rozwiniętymi.
Na wyŜszy niŜ w pozostałych krajach rozwiniętych wzrost handlu pomiędzy
krajami strefy euro oraz wzrost eksportu strefy euro do pozostałych krajów
rozwiniętych wpłynęło prawdopodobnie nie tylko wprowadzenie euro, ale takŜe
inne czynniki. Wydaje się, Ŝe decydujący wpływ miał wzrost konkurencyjności
produkcji krajów strefy euro, do którego przyczyniła się delokalizacja etapów
produkcji do krajów o niŜszych kosztach wytwarzania, zwłaszcza do nowych
państw członkowskich UE.
W analizowanym okresie najwyŜsze tempo wzrostu eksportu wśród krajów
rozwiniętych notowała Norwegia (w latach 1999-2006 przeciętnie o 13,1%) i
Australia (6,9%). Przyczynił się do tego w duŜej mierze wzrost cen surowców
(zwłaszcza paliw) na światowych rynkach. Pomijając jednak kraje, w których
strukturze eksportu duŜe znaczenie mają surowce, najwyŜszą dynamiką eksportu
do krajów rozwiniętych odnotowano w strefie euro (na co największy wpływ
miał przede wszystkim handel w ramach UGW). W porównaniu z pozostałymi
największymi gospodarkami, a więc z USA i Japonią, eksport strefy euro rósł
odpowiednio przeszło dwu- i czterokrotnie szybciej.
Wykres 15Wykres 15Wykres 15Wykres 15. . . . Struktura wzajemnego handlu krajów rozwiniętychStruktura wzajemnego handlu krajów rozwiniętychStruktura wzajemnego handlu krajów rozwiniętychStruktura wzajemnego handlu krajów rozwiniętych
1996-1998
wzajemny handel krajów
strefy euro34,9%
eksport strefy euro do
pozostałych krajów
rozwiniętych17,7%
eksport pozostałych
krajów rozwiniętych do strefy euro
16,4%
wzajemny handel
pozostałych krajów
rozwiniętych31,0%
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
61616161
2004-2006
wzajemny handel krajów
strefy euro38,5%
eksport pozostałych
krajów rozwiniętych do strefy euro
15,5%
eksport strefy euro do
pozostałych krajów
rozwiniętych18,8%
wzajemny handel
pozostałych krajów
rozwiniętych27,2%
Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT i OECD
Analizując handel pomiędzy krajami rozwiniętymi warto takŜe zwrócić uwagę,
Ŝe kraje UGW odznaczały się najwyŜszą dynamiką popytu importowego (obok
Islandii). Przyczyniła się do tego z jednej strony wyŜsza dynamika handlu w
ramach UGW53, z drugiej natomiast relatywnie wysoka dynamika importu z
pozostałych krajów rozwiniętych, pomimo stosunkowo niskiego wzrostu
gospodarczego w strefie euro. Dynamika przywozu z krajów rozwiniętych w
pozostałych krajach rozwiniętych była niŜsza niŜ w strefie euro (a na jej
przyspieszenie wpływał w duŜym stopniu import ze strefy euro – we wszystkich
krajach, prócz Szwecji, wzrost importu ze strefy euro był wyŜszy niŜ z
pozostałych krajów rozwiniętych). W latach 1999-2006 import strefy euro z
krajów rozwiniętych rósł średnio 5,7% (w tym 6,4% z krajów UGW) rocznie,
natomiast w Szwajcarii – 5,5% (w tym 6,4% ze strefy euro), Wielkiej Brytanii –
5,5% (6,9%), USA – 4,9% (6,7%), Australii – 4,8% (7,7%), Norwegii – 4,3%
(5,1%), Kanadzie – 2,1% (6,4%) i Japonii – 2,0% (4,4%). Tak więc pozostałe
kraje, mimo ogólnie wyŜszego wzrostu popytu (mierzonego dynamiką PKB), nie
wykreowały większego importu z pozostałych krajów rozwiniętych niŜ strefa
euro.
53 Do relatywnie wysokiego tempa wzrostu importu z krajów rozwiniętych w strefie euro przyczynił się przede wszystkim
wzrost handlu w ramach UGW, podczas gdy import z pozostałych krajów rozwiniętych zwiększał się w okresie objętym
analizą średnio o 4,2% (tu z kolei duŜy wpływ miał wzrost importu z krajów, w których nastąpił wzrost konkurencyjności
cenowej eksportu – mierzonej realnym efektywnym kursem walutowym).
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
62626262
W wyniku przedstawionych wyŜej tendencji we wszystkich krajach rozwiniętych
udział importu ze strefy euro w całości importu z krajów rozwiniętych zwiększył
się. W większości z nich zwiększył się takŜe w eksporcie (przede wszystkim w
USA i Japonii). Natomiast w strefie euro nastąpiła pewna marginalizacja
pozostałych krajów rozwiniętych na rzecz krajów UGW. Efektem tych tendencji
był ponadto wzrost dodatniego salda w strefie euro w obrotach z pozostałymi
krajami rozwiniętymi.
10.2. MIEJSCE STREFY EURO WŚRÓD KRAJÓW UE-15
Dla oceny wpływu euro na handel bardzo interesujące jest porównanie handlu
strefy euro z handlem pozostałych trzech krajów UE-15. Porównanie z tą grupą
krajów (choć relatywnie nieliczną i o silnej dominacji jednego z tych krajów)
wydaje się tym bardziej uzasadnione, Ŝe poza wprowadzeniem euro nie zmieniły
się inne warunki handlu między tymi krajami54. Spośród piętnastu krajów, które
do 2004 tworzyły UE-15, trzy znalazły się poza UGW. Dania i Wielka Brytania
nie przystąpiły do III etapu UGW na podstawie tzw. klauzuli opt-out dołączonej
do traktatu z Maastricht. Natomiast Szwecja, która przystąpiła do UE w 1995 r.,
nie spełniła jednego z kryteriów konwergencji. Porównanie z krajami
pozostającymi poza strefą euro, które wraz z państwami UGW tworzą unię
celną55 a przede wszystkim jednolity rynek europejski, moŜe być przydatne nie
tylko do określenia wpływu wprowadzenia wspólnej waluty na handel strefy euro
i jej głównych zewnętrznych partnerów, ale takŜe określenia skutków pozostania
poza UGW dla handlu tych krajów.
Od czasu wprowadzenia euro następował spadek znaczenia krajów pozostających
poza UGW w handlu strefy euro. Potwierdza to w znacznym stopniu wyniki
analizy prowadzonej na grupie wszystkich krajów rozwiniętych. Analiza handlu
między krajami UE-15 została przeprowadzona w podziale na analogiczne grupy,
jak w przypadku wymiany między krajami rozwiniętymi, a więc:
54 Pozostałe czynniki prawdopodobnie w niejednakowy sposób oddziaływały na handel krajów strefy euro oraz handel
Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii – np. choćby ze względu na mniejsze znaczenie w pozostałych krajach UE-15 handlu z
nowymi krajami członkowskimi czy większy udział paliw w eksporcie tej grupy krajów. 55 Dania i Wielka Brytania przystąpiły do Wspólnot Europejskich w 1973 r., a Szwecja w 1995 r. (w 1972 r. Szwecja, jako
członek EFTA, zawarła z WE umowę o wolnym handlu).
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
63636363
a) handel pomiędzy krajami strefy euro,
b) eksport krajów strefy euro do pozostałych krajów UE-15,
c) eksport pozostałych krajów UE-15 do UGW,
d) handel pomiędzy pozostałymi krajami UE-15.
NajwyŜszą dynamiką w handlu pomiędzy krajami UE-15 odznaczały się obroty
w ramach UGW. W konsekwencji znaczenie handlu realizowanego pomiędzy
krajami UGW w wewnętrznym handlu UE-15 zwiększyło się z 66,7% (średnio w
latach 1996-1998) do 69,4% (2004-2006), podczas gdy udział eksportu strefy
euro do pozostałych krajów UE-15 obniŜył się w tym czasie odpowiednio z
16,0% do 15,3%, a udział eksportu pozostałych UE-15 do strefy euro z 14,8% do
13,1%. Najmniejszą część obrotów w ramach UE-15 stanowi handel pomiędzy
Danią, Szwecją i Wielką Brytanią – w latach 1996-1998 wzajemne obroty
między tymi trzema krajami stanowiły 2,5% handlu wewnątrz Piętnastki, a w
latach 2004-2006 tylko 2,2%.
Po utworzeniu UGW dynamika obrotów handlowych strefy euro z wymienioną
trójką krajów była wolniejsza niŜ dynamika handlu realizowanego w ramach
strefy euro. W latach 1999-2006 eksport strefy euro do pozostałych krajów UE-
15 rósł średnio w tempie 4,8%, a import w tempie 4,2%, podczas gdy handel
wewnątrz UGW w tempie 6,4% rocznie. Obserwowana dysproporcja między
dynamiką handlu wewnątrz UGW, a dynamiką importu strefy euro z pozostałych
krajów UE-15 moŜe być kolejnym przykładem wskazującym na wystąpienie
silniejszego efektu kreacji w handlu pomiędzy krajami strefy euro.
Dodatkowo na tempo wzrostu importu strefy euro z pozostałych krajów UE-15 (a
zwłaszcza z Wielkiej Brytanii i Danii) wpłynął wzrost cen paliw mineralnych
(SITC 3)56. Jeśli jednak wyłączymy paliwa, wówczas okaŜe się, Ŝe import strefy
euro z pozostałych krajów UE-15 rósł w tempie 3,1% rocznie, w tym z Wielkiej
Brytanii w tempie 2,2% (wobec 3,7% z uwzględnieniem paliw), a z Danii w
tempie 5,0% (wobec 6,0%). Wyraźne zróŜnicowanie dynamiki handlu między
krajami strefy euro oraz jej importu z pozostałych krajów UE-15 (oczyszczonego
56 W latach 2004-2006 udział paliw w imporcie strefy euro z Wielkiej Brytanii wynosił średnio 13,4%, a z Danii 9,3%,
podczas gdy w handlu wewnątrz UGW – 5,7%. Wielka Brytania jest piątym dostawcą ropy naftowej do strefy euro (po Rosji,
Libii, Norwegii i Arabii Saudyjskiej). W latach 1999-2006 z kraju tego pochodziło średnio 7,7% dostaw ogółem (intra +
extra) ropy naftowej do strefy euro.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
64646464
z wpływu cen paliw) moŜe wskazywać na stosunkowo duŜy wpływ
wprowadzenia euro na intensyfikację handlu pomiędzy krajami UGW.
Pomimo relatywnie niŜszej dynamiki wymiany handlowej między UGW a
pozostałymi krajami UE-15 (ponad 4% rocznie w latach 1999-2006), W.
Brytania, Szwecja i Dania wciąŜ naleŜą do najwaŜniejszych zewnętrznych
partnerów handlowych strefy euro, choć i w tym ujęciu w analizowanym okresie
następowała stopniowa marginalizacja ich znaczenia. Średnio w latach 2004-
2006 na te trzy kraje przypadało 28,8% zewnętrznego eksportu UGW oraz 22,2%
importu, podczas gdy w okresie 1996-1998 udział ten wynosił jeszcze
odpowiednio 33,9% i 32,1%. NajwaŜniejszym zewnętrznym partnerem strefy
euro (zarówno odbiorcą, jak i dostawcą towarów) pozostaje Wielka Brytania,
chociaŜ jej znaczenie relatywnie zmniejszyło się, podobnie jak Szwecji (która
przed wprowadzeniem euro zajmowała czwarte miejsce pod względem wartości
eksportu strefy euro i piąte pod względem wartości importu, a obecnie
odpowiednio szóste i siódme) i Danii (odpowiednio siódme i dziewiąte oraz
jedenaste i dwunaste). Tak więc udział pozostałych krajów UE-15 w imporcie
UGW zmniejszał się nie tylko na rzecz krajów strefy euro, ale takŜe na rzecz
krajów trzecich, w tym głównie nowych państw członkowskich UE i krajów
rozwijających się. MoŜe to oznaczać, Ŝe rezygnacja Danii, Szwecji czy W.
Brytanii z wprowadzenia euro spowodowała, Ŝe dostawy z tych krajów mogą być
łatwiej zastępowane przez import z krajów trzecich niŜ dostawy z krajów UGW.
Analiza zmian importu krajów strefy euro według głównych kategorii
ekonomicznych (BEC) wskazuje, Ŝe we wszystkich grupach towarowych wzrost
handlu pomiędzy krajami UGW był wyŜszy niŜ wzrost importu z pozostałych
krajów UE-15. Tym samym we wszystkich grupach nastąpiło zmniejszenie się
udziału tych krajów jako dostawców do strefy euro. Względnie najsilniej obniŜył
się ich udział w przywozie dóbr inwestycyjnych oraz dóbr konsumpcyjnych
(zwłaszcza nietrwałego uŜytku). Najmniej straciły one na znaczeniu jako
dostawcy dóbr pośrednich, a takŜe części i akcesoriów. RównieŜ we wszystkich
sekcjach SITC wzrost importu z pozostałych krajów UE-15 był wolniejszy niŜ
dynamika handlu pomiędzy krajami UGW. Największa dysproporcja miała
miejsce w imporcie maszyn i urządzeń (SITC 7) oraz produktów chemicznych
(SITC 5).
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
65656565
Tablica 21Tablica 21Tablica 21Tablica 21. . . . Udział import z pozostałych krUdział import z pozostałych krUdział import z pozostałych krUdział import z pozostałych krajów UEajów UEajów UEajów UE----15 w imporcie 15 w imporcie 15 w imporcie 15 w imporcie strefy euro z UEstrefy euro z UEstrefy euro z UEstrefy euro z UE----15 i w imporcie zewnętrznym wg głównych 15 i w imporcie zewnętrznym wg głównych 15 i w imporcie zewnętrznym wg głównych 15 i w imporcie zewnętrznym wg głównych kategorii ekonomicznychkategorii ekonomicznychkategorii ekonomicznychkategorii ekonomicznych
Udział w imporcie strefy euro z UE-15 Udział w imporcie zewnętrznym strefy euro
1996-1998 2004-2006 zmiana 1996-1998 2004-2006 zmiana
(%) (%) (pkt proc.) (%) (%) (pkt proc.)
Ogółem 17,9 15,4 -2,4 24,3 18,2 -6,1
Dobra inwestycyjne 20,5 15,5 -5,0 25,5 15,6 -10,0 Dobra inwestycyjne (prócz środków transportu) 23,7 17,4 -6,3 27,5 16,5 -10,9 Środki transportu przemysłowe 9,1 8,3 -0,9 15,4 10,5 -4,9
ZuŜycie pośrednie 18,2 16,1 -2,1 22,6 17,2 -5,4 Towary zaopatrzeniowe nieprzetworzone 20,4 18,6 -1,8 14,2 15,5 1,3 Towary zaopatrzeniowe przetworzone 15,5 13,4 -2,1 26,4 21,8 -4,6 Paliwa i smary 27,8 24,3 -3,5 10,2 9,9 -0,3 Części i akcesoria 20,9 17,1 -3,8 28,2 20,4 -7,9
Towary konsumpcyjne 15,4 13,6 -1,8 25,6 21,2 -4,3 śywność i napoje 14,7 12,7 -2,0 33,1 27,4 -5,8 Samochody osobowe i pozostałe środki transportu 12,7 11,0 -1,7 33,3 25,0 -8,3 Towary konsumpcyjne trwałego uŜytku 17,2 14,4 -2,7 21,7 13,2 -8,5 Towary konsumpcyjne półtrwałego uŜytku 13,6 12,7 -0,9 12,2 10,2 -2,0 Towary konsumpcyjne nietrwałego uŜytku 21,4 17,4 -4,0 38,4 34,6 -3,7
Pozostałe 22,1 23,5 1,5 44,4 37,9 -6,6
Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.
We wszystkich krajach strefy euro wzrost importu z pozostałych krajów UE-15
był wolniejszy niŜ wzrost importu z krajów strefy euro. W rezultacie znaczenie
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
66666666
Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii (traktowanych łącznie) jako dostawców,
obniŜyło się w ostatnich latach we wszystkich krajach UGW bez względu na
połoŜenie geograficzne. Udział tych trzech krajów w całkowitym imporcie strefy
euro (intra + extra) obniŜył się z 11,5% średnio w latach 1996-1998 do 9,1%
średnio w latach 2004-2006 (tj. o 2,4 pkt proc.). Najbardziej zmniejszył się w
imporcie Finlandii (o 4,4 pkt proc.), Holandii (o 3,8 pkt proc.) i Grecji (o 3,5 pkt
proc.). Pozostałe trzy kraje UE-15 największą rolę odgrywają w imporcie Irlandii
(średnio w latach 2004-2006 na kraje te przypadało 39,3% irlandzkiego importu
ogółem, w tym 37,0% stanowił import z Wielkiej Brytanii) i Finlandii (23,3%, w
tym 14,0% ze Szwecji). W pozostałych krajach strefy euro udział ten był
znacznie mniejszy i wynosił od 9,5% (Niemcy) do 3,8% (Austria).
RównieŜ dynamika eksportu do pozostałych krajów UE-15 była w latach 1999-
2006 w większości krajów strefy euro niŜsza niŜ dynamika sprzedaŜy do krajów
UGW, chociaŜ średnio wzrost gospodarczy w krajach pozostających poza strefą
euro był w tym okresie wyŜszy niŜ w UGW57. W efekcie w większości krajów
strefy euro nastąpił spadek znaczenia pozostałych trzech krajów UE-15 w
eksporcie, najsilniejszy w tych krajach, gdzie udział pozostających poza UGW
krajów był najwyŜszy, a więc w Irlandii (o 6,6 pkt proc.), Portugalii (o 5,6 pkt
proc.) i Finlandii (o 3,1 pkt proc.).
Trudno jest na podstawie dostępnych danych ocenić, jaki wpływ na relatywnie
słabszą dynamikę eksportu Danii, Szwecji, a zwłaszcza Wielkiej Brytanii do
UGW miało wprowadzenie euro. Ich udział w imporcie strefy euro zmniejszał się
bowiem nie tylko na rzecz krajów UGW, ale takŜe na rzecz krajów trzecich. Te
trzy kraje pozostające poza strefą euro, to kraje wysoko rozwinięte, o duŜym
udziale w eksporcie high-tech (większym niŜ średnio w krajach strefy euro), a
zatem prawdopodobnie bardziej naraŜone na konkurencję ze strony Chin niŜ
generalnie kraje UGW. O niŜszej dynamice importu z tych krajów mogły
zadecydować teŜ inne czynniki (kraje te w mniejszym stopniu przenosiły
produkcję na zewnątrz UE-15, a więc stawały się mniej konkurencyjne,
względem tych, które dokonały delokalizacji znacznej części produkcji).
57 W latach 1999-2006 produkt krajowy brutto w pozostających poza UGW trzech krajach UE-15 rósł średnio w tempie
2,8% rocznie (w strefie euro – 2,1%). NajwyŜszą dynamiką wzrostu gospodarczego odznaczała się Szwecja (gdzie PKB w
tym okresie rósł średnio o 3,2% rocznie) i Wielka Brytania (2,8%). W Danii wzrost gospodarczy (o 1,8%) był wolniejszy niŜ
średnio w strefie euro.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
67676767
Pewnej marginalizacji znaczenia tych trzech krajów UE-15 w handlu strefy euro,
towarzyszyło ponadto znaczące pogłębienie się ujemnego salda ich obrotów
handlowych ze strefą euro, na co wpłynęło przede wszystkim duŜe zwiększenie
deficytu w Wielkiej Brytanii58.
11. WPŁYW BEZPOŚREDNICH INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH NA HANDEL W STREFIE EURO
Statystyki UNCTAD wskazują, Ŝe ponad 30% przedsiębiorstw macierzystych
korporacji wielonarodowych zlokalizowanych jest w krajach strefy euro59. Tak
więc ich znaczenie w tworzeniu PKB strefy euro jest większe niŜ średnio w
pozostałych krajach rozwiniętych. Strefa euro jest takŜe największym
eksporterem, jak i importerem kapitału w gospodarce światowej60. Biorąc jednak
pod uwagę, Ŝe dominującym kierunkiem przepływów bezpośrednich inwestycji
zagranicznych jest sektor finansowy, wpływ inwestycji na handel strefy euro jest
mniejszy niŜ mogłoby to wynikać z rozmiarów inwestycji, zwłaszcza w ramach
dokonywanych w ostatnich latach duŜych fuzji i przejęć. Niemniej jednak dane
statystyczne wskazują w okresie objętym analizą na znaczący wzrost stopnia
internacjonalizacji procesów produkcyjnych w strefie euro.
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne naleŜą współcześnie do najwaŜniejszych
determinant handlu światowego. W stosunkowo krótkim okresie przyczyniły się
one do zwielokrotnienia obrotów handlu międzynarodowego.
Szczególne znaczenie w tym względzie ma działalność korporacji
58 Na wyniki tych trzech krajów bardzo znacząco wpływa sytuacja Wielkiej Brytanii, na którą przypada blisko 2/3 eksportu
ogółem tych trzech krajów i 70% ich eksportu do strefy euro. 59 World Investment Report 2007, UNCTAD. 60 Wartość inwestycji bezpośrednich ogółem stanowi około 30% PKB krajów UGW. NajwaŜniejszym kierunkiem inwestycji
krajów UGW są kraje strefy euro. W latach 2001-2006 wartość inwestycji zagranicznych skierowanych do krajów UGW
stanowiła średnio ponad połowę wszystkich zagranicznych inwestycji strefy euro (55,8%). NajwaŜniejszym kierunkiem
inwestowania poza strefą euro pozostają kraje rozwinięte, a zwłaszcza USA. Ich udział w ostatnich latach zmniejsza się
jednak w wyniku dynamicznego napływu inwestycji do tzw. krajów transformacji oraz krajów rozwijających się. Na
początku XXI w. najwyŜszą dynamiką charakteryzował się napływ inwestycji do nowych krajów członkowskich UE, Chin,
krajów WNP i krajów Europy Południowo-Wschodniej.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
68686868
wielonarodowych, których rola w gospodarce światowej systematycznie się
zwiększa61. W wyniku rosnącej skali fuzji i przejęć jesteśmy świadkami
znaczącego wzrostu intensyfikacji powiązań kapitałowych i handlowych zarówno
pomiędzy krajami rozwiniętymi, jak i między krajami rozwiniętymi i
rozwijającymi się (ostatnio równieŜ pomiędzy krajami rozwijającymi się).
Efektem zwiększającej się roli korporacji wielonarodowych jest rosnący stopień
umiędzynarodowienia procesów produkcyjnych. Strategie korporacji
wielonarodowych prowadzą bowiem do przenoszenia części lub całości produkcji
poza kraje macierzyste. Delokalizację produkcji znacząco ułatwia dokonujący się
postęp zarówno techniczny, jak i komunikacyjny.
Z punktu widzenia wpływu międzynarodowych przepływów kapitałowych na
handel waŜne jest rozróŜnienie dwóch podstawowych form inwestycji
zagranicznych – inwestycji horyzontalnych oraz inwestycji wertykalnych.
Inwestycje horyzontalne polegają na przeniesieniu całego procesu produkcji z
kraju macierzystego do kraju przyjmującego kapitał. Działanie takie moŜe mieć
na celu ominięcie wysokich barier celnych i/lub wysokich kosztów transportu. W
takim przypadku moŜna mówić o substytucyjnym charakterze inwestycji wobec
handlu.
Znacznie większą rolę we współczesnej gospodarce odgrywają inwestycje
wertykalne. Ich istota polega na dzieleniu (fragmentaryzacji) procesów
produkcyjnych przez korporacje wielonarodowe na etapy lokalizowane w innych
krajach. Korporacje wielonarodowe dąŜąc do maksymalizacji efektywności
wykorzystują występujące między krajami róŜnice w kosztach poszczególnych
czynników produkcji. Ogólnie rzecz biorąc, poszczególne etapy produkcji
przenoszone są do krajów o niŜszych kosztach (np. działalność pracochłonną
prowadzi się w krajach o niskich kosztach pracy). Natomiast w przedsiębiorstwie
w kraju macierzystym o wysokich kosztach wysoko wykwalifikowanej siły
roboczej oraz duŜych nakładach na badania i rozwój często powstaje produkt
finalny.
Tak więc inwestycje wertykalne prowadzą do wzrostu handlu (efektem
61 W 2006 r. na świecie istniało 78,4 tys. firm wielonarodowych działających za pośrednictwem swoich blisko 780 tys. filii
zagranicznych (World Investment Report 2007, UNCTAD). Wartość produkcji wytworzonej przez filie firm wielonarodowych
szacuje się na około 10% światowego produktu krajowego brutto oraz 1/3 światowego eksportu. 62 W efekcie w statystykach światowego handlu moŜemy zaobserwować szybki wzrost udziału dóbr pośrednich. Dynamika
ich obrotów jest współcześnie znacznie wyŜsza niŜ dynamika handlu produktami gotowymi, a jednocześnie w handel
dobrami pośrednimi angaŜuje się coraz więcej krajów.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
69696969
fragmentaryzacji produkcji jest wzrost znaczenia w handlu dóbr pośrednich, a
więc róŜnego rodzaju części, elementów i podzespołów)62, a przede wszystkim do
zwiększenia konkurencyjności produkcji.
Jednym z najistotniejszych przejawów zwiększania się stopnia
umiędzynarodowienia produkcji jest wzrost importochłonności eksportu,
wynikający z fragmentaryzacji procesu produkcji. Pokazują to badania
prowadzone na podstawie tablic przepływów międzygałęziowych63. Co prawda
tablica przepływów międzygałęziowych dla strefy euro nie istnieje, jednak z
szacunków dokonanych dla niektórych krajów, które wytwarzają łącznie 60%
PKB strefy euro (Niemcy, Włochy, Holandia, Austria i Finlandia) wynika, Ŝe
proces ten w ostatnich latach przybiera na znaczeniu. Wyniki tych badań
wskazują, Ŝe importochłonność eksportu w strefie euro zwiększyła się z 37,6% w
1995 r. do 44,2% w 2000 r.64 Wzrost importochłonności nastąpił nie tylko w
strefie euro, ale równieŜ we wszystkich krajach, których to badanie dotyczyło.
Jednak dynamika tego procesu w poszczególnych krajach UGW była róŜna.
NajwyŜszy wzrost importochłonności w latach 1995-2000 nastąpił w
Niemczech65 (o 8,1 pkt proc.), podczas gdy najniŜszy we Włoszech (3,8 pkt
proc.). Inną istotną obserwacją wynikającą z badań jest to, Ŝe w produkcji
eksportowej silniej rósł udział importu pochodzącego z krajów trzecich niŜ z
krajów strefy euro.
Wzrost stopnia internacjonalizacji produkcji w ostatnich latach był wynikiem
zwiększenia się wertykalnych BIZ w efekcie poszukiwania przez korporacje
wielonarodowe nowych lokalizacji, dla róŜnych etapów realizowanych procesów
produkcyjnych, w krajach o niŜszych płacach w celu zwiększenia efektywności i
redukcji kosztów. Ta forma bezpośrednich inwestycji zagranicznych przynosi
waŜne efekty dla handlu i konkurencyjności kraju z którego pochodzą
inwestycje, jak równieŜ wzmacnia zdolności technologiczne gospodarki i
63 Task Force of the Monetary Policy Committee of the ESCB, Competitiveness and the export performance of the euro area,
Occasional papers EBC, No. 30/2005. 64 Wzrost importochłonności eksportu oznacza jednoczesne obniŜenie się wartości dodanej z 62,4% do 55,8%. Związany z
tym spadek wzrostu PKB w strefie euro został jednak zrekompensowany relatywnie duŜym wzrostem obrotów handlowych.
Tym samym udział eksportu netto we wzroście PKB strefy euro pozostaje w średnim okresie na relatywnie stałym
poziomie. 65 Badania Federalnego Urzędu Statystycznego wskazują na dalszy wzrost udziału importu w eksporcie. W 2005 r. wyniósł
on 43,5% (7th OECD International Trade Statistics expert Meeting ITS and OECD-Eurostat Meeting of Experts in trade in
services Statistics, OECD, 31 sierpnia 2006 r.)
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
70707070
sektorową strukturę eksportu kraju przyjmującego inwestycje, gdzie moŜe takŜe
prowadzić do wzrostu produktywności i konkurencyjności.
W statystykach handlu zagranicznego zjawisko fragmentaryzacji procesów
produkcji znajduje odzwierciedlenie w rosnącym udziale dóbr pośrednich. W
celu przedstawienia tendencji oraz ich dynamiki i zmian jakościowych, jakie
powoduje handel wewnątrzkorporacyjny (intra-firm trade) wydaje się celowe
wyodrębnienie z tej grupy produktów dwóch kategorii, a więc części i
akcesoriów do dóbr inwestycyjnych (BEC 420) oraz części i akcesoriów do
środków transportu (BEC 530)66. Trzeba jednak zaznaczyć, Ŝe nie odzwierciedla
to w pełni skali tego zjawiska. Uwzględniając tylko te dwie kategorie produktów
zawęŜamy analizę głównie do działalności korporacji, które koncentrują się
zwłaszcza na produkcji wyrobów klasyfikowanych jako maszyny i sprzęt
transportowy67. Produkty klasyfikowane w obu tych kategoriach
wykorzystywane są przede wszystkim w produkcji dóbr inwestycyjnych (BEC
410), samochodów osobowych (BEC 510) oraz dóbr konsumpcyjnych trwałego
uŜytku (BEC 610).
Dynamika handlu częściami i akcesoriami strefy euro z krajami trzecimi była w
latach 1999-2006 wyŜsza (średnioroczny wzrost eksportu w tym okresie wyniósł
7,1%, a importu 6,0%) niŜ dynamika obrotów realizowanych pomiędzy krajami
UGW (w tym okresie handel wewnątrz strefy euro zwiększał się średnio o 4,8%
rocznie). Tak więc działalność korporacji wielonarodowych moŜe być kolejnym
czynnikiem (obok rozszerzania procesu integracji, wyŜszego wzrostu
gospodarczego w otoczeniu zewnętrznym, wzrostu cen surowców, przede
wszystkim ropy naftowej, wzrostu znaczenia nowych uczestników w handlu
międzynarodowym), który tłumaczy szybszy wzrost obrotów handlowych z
krajami trzecimi wobec realizowanych pomiędzy krajami UGW po
wprowadzeniu wspólnej waluty.
Nadal jednak najwaŜniejszym dla krajów UGW kierunkiem eksportu i importu
części oraz akcesoriów pozostaje strefa euro, chociaŜ wzajemne obroty w tych
grupach towarowych straciły na znaczeniu bardziej niŜ w przypadku pozostałych
66 Średnio w latach 2004-2006 udział obu tych kategorii w handlu pomiędzy krajami UGW wyniósł 14,4% całości obrotów
handlowych, podczas gdy udział wszystkich grup obejmujących dobra pośrednie (z wyłączeniem paliw) był ponad
trzykrotnie większy. 67 Takie ujęcie nie uwzględnia m.in. korporacji działających w przemyśle chemicznym, który obok przemysłu maszyn i
sprzętu transportowego naleŜy do najwaŜniejszych sektorów pod względem międzynarodowych przepływów kapitałowych
w przetwórstwie przemysłowym.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
71717171
grup towarowych traktowanych łącznie. O ile bowiem przed wprowadzeniem
wspólnej waluty (średnio w latach 1996-1998) na strefę euro przypadało jeszcze
47,0% eksportu części i akcesoriów oraz 52,2% eksportu pozostałych grup
towarowych, to juŜ w trzech ostatnich latach (2004-2006) udział strefy euro
obniŜył się w eksporcie części o 3 pkt proc. do 44%, podczas gdy w eksporcie
pozostałych grup towarowych jedynie o 0,7 pkt proc. do 51,5%.
Jednocześnie nastąpiło takŜe obniŜenie udziału pozostałych grup krajów
rozwiniętych, a więc pozostałych krajów UE-15 (Danii, Szwecji i Wielkiej
Brytanii), krajów EFTA oraz pozaeuropejskich krajów rozwiniętych68, na rzecz
wzrostu znaczenia nowych państw członkowskich, azjatyckich krajów
rozwijających się, krajów Europy Południowo-Wschodniej oraz WNP, które były
najwaŜniejszym kierunkiem delokalizacji produkcji. Było to zatem zbieŜne z
dynamiką przepływów bezpośrednich inwestycji zagranicznych (dynamika
napływu kapitału do tych regionów naleŜała bowiem w okresie objętym analizą
do najwyŜszych). Delokalizacja produkcji do tych regionów (oprócz krajów
WNP) była w duŜej mierze przyczyną wysokiej dynamiki importu strefy euro z
tych regionów w latach 1999-2006 (wzrost importu części ze wszystkich tych
regionów był silniejszy niŜ wzrost importu pozostałych grup towarów). De facto
przyczyniała się ona w istotny sposób do dynamizowania eksportu z tych
regionów.
Regionem, którego udział w handlu częściami i akcesoriami strefy euro w
okresie objętym analizą zwiększył się najbardziej (licząc w pkt proc.) były nowe
państwa członkowskie UE. W latach 2004-2006, a więc juŜ po przystąpieniu tej
grupy krajów do Unii Europejskiej, przypadało na nie przeciętnie 8,8% wartości
handlu częściami i akcesoriami strefy euro (w latach 1996-1998 około 4,9%). W
imporcie ogółem z tej grupy krajów nastąpił dość duŜy wzrost udziału części i
akcesoriów (w latach 2004-2006 stanowiły one średnio ponad ¼ importu z tego
kierunku). WyŜsza dynamika importu niŜ eksportu części była związana z
tworzeniem przez korporacje łańcuchów produkcyjnych pomiędzy krajami
Europy Środkowej i Wschodniej (prowadziło to do intensyfikacji handlu
częściami pomiędzy krajami tego regionu).
68 Części mają nadal duŜe znaczenie w imporcie z pozaeuropejskich krajów rozwiniętych ( największe w grupie krajów
rozwiniętych), co świadczy o duŜych powiązaniach pomiędzy strefą euro a tą grupą krajów, a zwłaszcza Japonią (gdzie w
latach 2004-2006 części stanowiły średnio 30,0% importu z tego kraju) i USA (23,7%).
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
72727272
WyŜszą dynamiką w handlu częściami, w porównaniu z nowymi państwami
członkowskimi, charakteryzowała się wymiana strefy euro z krajami Europy
Południowo-Wschodniej i krajami WNP. Wynikało to z przesunięcia w czasie
procesów zachodzących w tych gospodarkach (liberalizacji i prywatyzacji) oraz
objęcia tych krajów procesem integracji europejskiej. W przypadku gospodarek
Europy Środkowej i Wschodniej najbardziej intensywny proces liberalizacji i
prywatyzacji (podobnie jak i integracji z Unią Europejską) oraz napływu do nich
kapitału w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych z Europy Zachodniej
przypadał bowiem na początek lat dziewięćdziesiątych. Natomiast w przypadku
krajów Europy Południowo-Wschodniej czy WNP ze względu na późniejszy
proces otwierania się ich gospodarek dynamika tego zjawiska jest obecnie
większa.
W handlu częściami i akcesoriami strefy euro w omawianym okresie zwiększył
się takŜe udział azjatyckich krajów rozwijających się, chociaŜ dynamika obrotów
była w tym przypadku wolniejsza niŜ wcześniej omawianych regionów.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
73737373
Tablica 22Tablica 22Tablica 22Tablica 22. . . . Eksport strefy euro części i akcesoriów (BEC 420 i BEC Eksport strefy euro części i akcesoriów (BEC 420 i BEC Eksport strefy euro części i akcesoriów (BEC 420 i BEC Eksport strefy euro części i akcesoriów (BEC 420 i BEC 430) wg głównych grup k430) wg głównych grup k430) wg głównych grup k430) wg głównych grup krajówrajówrajówrajów
Wartość Udział
Średnie roczne zmiany
1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006
(mld EUR)
(mld EUR)
(%) (%) (%)
Ogółem 248,6 408,0 100,0 100,0 5,9 strefa euro 116,9 180,1 47,0 44,1 4,8 kraje trzecie 131,7 227,9 53,0 55,9 6,8
Pozostałe kraje Unii Europejskiej 45,0 77,4 18,1 19,0 6,4 pozostałe kraje UE-15 31,1 41,8 12,5 10,3 3,2 nowe kraje członkowskie UE 14,0 35,6 5,6 8,7 11,1
Kraje spoza Unii Europejskiej 86,6 150,5 34,9 36,9 7,0 kraje rozwinięte 36,0 55,1 14,5 13,5 4,2 EFTA 7,1 10,4 2,8 2,5 4,4 kraje pozaeuropejskie 28,9 44,7 11,6 10,9 4,1 kraje Europy Południowo-Wschodniej 1,4 5,1 0,6 1,3 17,8 kraje Wspólnoty Niepodległych Państw 2,3 7,8 0,9 1,9 18,8 kraje rozwijające się 44,8 81,7 18,0 20,0 8,2 kraje Afryki 7,5 12,5 3,0 3,1 6,2 kraje Ameryki Łacińskiej 8,9 12,1 3,6 3,0 3,1 kraje Bliskiego Wschodu 8,4 18,9 3,4 4,6 10,2 kraje Azji 19,8 37,8 8,0 9,3 10,1 kraje Oceanii 0,1 0,2 0,0 0,0 7,4
Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.
Dane na temat udziału części i akcesoriów w handlu krajów strefy euro zdają się
potwierdzać wyniki badań przeprowadzonych na podstawie tablic przepływów
międzygałęziowych. Mierząc stopień zaangaŜowania danego kraju w
międzynarodowy podział pracy udziałem części i akcesoriów w jego handlu
zagranicznym moŜna powiedzieć, Ŝe najwyŜszym stopniem internacjonalizacji
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
74747474
produkcji spośród krajów strefy euro charakteryzują się Niemcy, w których w
latach 2004-2006 części i akcesoria stanowiły 20% całego handlu (tzn. łącznie
eksportu i importu zarówno w ramach UGW, jak i krajów trzecich) i Austria.
Najmniejsze natomiast znaczenie części i akcesoria mają w handlu Grecji oraz
traktowanych łącznie Belgii i Luksemburga. Wzrost udziału części i akcesoriów
w handlu zagranicznym w latach 2004-2006 w porównaniu z okresem
bezpośrednio poprzedzającym utworzenie UGW nastąpił jedynie w Niemczech
(o 0,3 pkt proc.) i w Portugalii (o 1,1 pkt proc.). Natomiast w pozostałych krajach
następował jego spadek. W Niemczech wzrost wystąpił po stronie importu, w
Portugalii natomiast po stronie eksportu.
O stopniu zaangaŜowania poszczególnych krajów strefy euro w handel częściami
i akcesoriami moŜe świadczyć takŜe relacja udziału danego kraju w handlu tą
grupą towarów do udziału w handlu ogółem w strefie euro. RównieŜ i w tym
przypadku relacja ta jest najkorzystniejsza dla Niemiec (udział Niemiec w handlu
częściami i akcesoriami strefy euro jest o ponad 25% większy niŜ w handlu
ogółem). Jeszcze większe znaczenie mają Niemcy w przypadku importu części i
akcesoriów z krajów trzecich (stanowi on bowiem prawie 40% importu krajów
UGW). W imporcie z nowych państw członkowskich moŜna mówić o duŜej
dominacji Niemiec (niemiecki import stanowi ponad 60% importu UGW).
Niemcy zwiększyły jednocześnie istotnie swoje udziały w handlu wewnątrz
strefy euro w zakresie dóbr gotowych, a więc dóbr inwestycyjnych, samochodów
i towarów konsumpcyjnych trwałego uŜytku. Oznacza to zatem, Ŝe korporacje
niemieckie lokując poszczególne etapy produkcji w krajach trzecich (w tym
przede wszystkim w krajach Europy Środkowej i Wschodniej) zwiększyły
znacznie swoje przewagi konkurencyjne względem pozostałych eksporterów w
strefie euro. Ponadto znacznie niŜsza dynamika w niemieckim imporcie części i
akcesoriów z pozostałych krajów strefy euro, w porównaniu z krajami trzecimi,
moŜe sugerować, Ŝe część etapów produkcyjnych, które korporacje niemieckie
realizowały dotąd w krajach strefy euro została przeniesiona poza obszar UGW,
głównie do krajów Europy Środkowej i Wschodniej.
Dane o strukturze handlu zagranicznego wg głównych kategorii ekonomicznych
(BEC – Broad Economic Categories) nie odpowiadają wprost na pytanie o skalę
i charakter tego zjawiska, jednak na ich podstawie moŜemy rozróŜnić
najwaŜniejsze modele internacjonalizacji produkcji.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
75757575
Tablica 23Tablica 23Tablica 23Tablica 23. . . . Import części i akcesoriów strefy euro (BEC) wg Import części i akcesoriów strefy euro (BEC) wg Import części i akcesoriów strefy euro (BEC) wg Import części i akcesoriów strefy euro (BEC) wg głównych grup krajówgłównych grup krajówgłównych grup krajówgłównych grup krajów
Wartość Udział
Średnie roczne zmiany
1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006
(mld EUR)
(mld EUR)
(%) (%) (%)
Ogółem 226,4 363,3 100,0 100,0 5,3 strefa euro 117,0 180,2 51,7 49,6 4,8 kraje trzecie 109,4 183,1 48,3 50,4 5,8
Pozostałe kraje Unii Europejskiej 40,0 69,7 17,7 19,2 5,9 pozostałe kraje UE-15 30,9 37,3 13,6 10,3 1,2 nowe kraje członkowskie UE 9,1 32,4 4,0 8,9 14,8
Kraje spoza Unii Europejskiej 69,4 113,5 30,7 31,2 5,7 kraje rozwinięte 45,0 55,0 19,9 15,1 1,6 EFTA 5,8 7,8 2,6 2,1 3,4 kraje pozaeuropejskie 39,2 47,2 17,3 13,0 1,4 kraje Europy Południowo-Wschodniej 0,6 3,4 0,3 0,9 24,2 kraje Wspólnoty Niepodległych Państw 0,2 0,6 0,1 0,2 13,1 kraje rozwijające się 20,5 54,0 9,1 14,9 11,9 kraje Afryki 1,1 2,8 0,5 0,8 11,0 kraje Ameryki Łacińskiej 1,4 3,7 0,6 1,0 10,9 kraje Bliskiego Wschodu 1,7 4,2 0,7 1,2 10,6 kraje Azji 16,4 43,2 7,2 11,9 12,2 kraje Oceanii 0,0 0,0 0,0 0,0 5,9
Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.
W przypadku krajów, gdzie eksport części i akcesoriów jest zdecydowanie
wyŜszy niŜ import (a ponadto niewielki jest udział produktów gotowych w
eksporcie) moŜna załoŜyć, Ŝe korporacje rozpoczynają w tych krajach proces
produkcyjny, natomiast produkt finalny montowany jest juŜ w innych krajach i
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
76767676
jednocześnie stamtąd eksportowany na rynki krajów trzecich69. Taka struktura
handlu częściami moŜe wynikać np. z duŜych odległości dzielących
przedsiębiorstwa macierzyste i filie. Przykładem dominacji takiej formy
internacjonalizacji produkcji są Włochy70.
W przypadku krajów, w których udział części i akcesoriów w imporcie jest
znacznie większy niŜ w eksporcie (i jednocześnie w eksporcie relatywnie duŜy
jest udział produktów gotowych) kraj macierzysty znajduje się na końcu
łańcucha procesu produkcyjnego. Przykładem jest Finlandia. Kolejnym
przykładem są kraje o relatywnie duŜym udziale części i akcesoriów zarówno w
eksporcie, jak i imporcie i jednocześnie duŜym udziale wyrobów gotowych w
eksporcie. MoŜe to oznaczać, Ŝe w tym kraju rozpoczyna się i kończy proces
zinternacjonalizowanej produkcji. Wydaje się, Ŝe taka sytuacja będzie
charakterystyczna dla krajów o duŜych nakładach na badania i rozwój.
Przykładem kraju o takiej strukturze handlu są Niemcy.
Czwarty podstawowy model internacjonalizacji produkcji reprezentują kraje,
które stanowią etap w procesie produkcji, a więc odznaczają się wysokim
udziałem części i akcesoriów zarówno w eksporcie, jak i w imporcie, natomiast
relatywnie niewielkie znaczenie ma eksport produktów gotowych. Przykładem
takiego modelu jest Portugalia.
69 W takim modelu internacjonalizacji procesów produkcyjnych, rozwój eksportu produktów finalnych (zwłaszcza z
sektorów zaawansowanych technologicznie) przez filię zagraniczną związany jest z transferem technologii do kraju
przyjmującego inwestycję. 70 Dane o eksporcie i imporcie części we Włoszech, potwierdzają wyniki badań przeprowadzonych na podstawie tablicy
przepływów międzygałęziowych. Wynika z nich, Ŝe wzrost importochłonności w tym kraju był względnie niski w
porównaniu z innymi krajami strefy euro. MoŜe to oznaczać, Ŝe „włoskie produkty gotowe” są w większej części niŜ w
innych krajach UGW, wytwarzane poza granicami (np. w Chinach). Takie zjawisko powoduje jednoczesny spadek udziału
tego kraju zarówno w handlu pomiędzy krajami strefy euro, jak i szerzej w eksporcie światowym.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
77777777
Wykres 16Wykres 16Wykres 16Wykres 16. . . . Struktura handlu zagranicznego Austrii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Austrii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Austrii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Austrii wg głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004kategorii ekonomicznych w latach 2004kategorii ekonomicznych w latach 2004kategorii ekonomicznych w latach 2004----2006200620062006
0 10 20 30 40
Dobra inwestycyjne
Środki transportu przemysłowe
Zaopatrzeniowe nieprzetworzone
Zaopatrzeniowe przetworzone
Paliwa i smary
Części i akcesoria
śywność i napoje
Samochody osobowe
Konsumpcyjne trwałego uŜytku
Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku
Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku
eksport
import
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.
Wykres 17Wykres 17Wykres 17Wykres 17. . . . Struktura handlu zagranicznego Belgii (i Luksemburga) Struktura handlu zagranicznego Belgii (i Luksemburga) Struktura handlu zagranicznego Belgii (i Luksemburga) Struktura handlu zagranicznego Belgii (i Luksemburga) wgwgwgwg głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004 głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004 głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004 głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004----2006200620062006
0 10 20 30 40
Dobra inwestycyjne
Środki transportu przemysłowe
Zaopatrzeniowe nieprzetworzone
Zaopatrzeniowe przetworzone
Paliwa i smary
Części i akcesoria
śywność i napoje
Samochody osobowe
Konsumpcyjne trwałego uŜytku
Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku
Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku
eksport
import
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.
Wykres 18Wykres 18Wykres 18Wykres 18. . . . Struktura handlu zagranicznego Finlandii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Finlandii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Finlandii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Finlandii wg głównych katkatkatkateeeegorii ekonomicznych w latach 2004gorii ekonomicznych w latach 2004gorii ekonomicznych w latach 2004gorii ekonomicznych w latach 2004----2006200620062006
0 10 20 30 40 50
Dobra inwestycyjne
Środki transportu przemysłowe
Zaopatrzeniowe nieprzetworzone
Zaopatrzeniowe przetworzone
Paliwa i smary
Części i akcesoria
śywność i napoje
Samochody osobowe
Konsumpcyjne trwałego uŜytku
Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku
Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku
eksport
import
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
78787878
Wykres 19Wykres 19Wykres 19Wykres 19. . . . Struktura handlu zagranicznego Francji wg głównych Struktura handlu zagranicznego Francji wg głównych Struktura handlu zagranicznego Francji wg głównych Struktura handlu zagranicznego Francji wg głównych kategkategkategkategoooorii ekonomicznych w latach 2004rii ekonomicznych w latach 2004rii ekonomicznych w latach 2004rii ekonomicznych w latach 2004----2006200620062006
0 10 20 30
Dobra inwestycyjne
Środki transportu przemysłowe
Zaopatrzeniowe nieprzetworzone
Zaopatrzeniowe przetworzone
Paliwa i smary
Części i akcesoria
śywność i napoje
Samochody osobowe
Konsumpcyjne trwałego uŜytku
Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku
Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku
eksport
import
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.
Wykres 20Wykres 20Wykres 20Wykres 20. . . . Struktura handlu zagranicznego Grecji wg głównych Struktura handlu zagranicznego Grecji wg głównych Struktura handlu zagranicznego Grecji wg głównych Struktura handlu zagranicznego Grecji wg głównych kategorii ekonomicznych w latackategorii ekonomicznych w latackategorii ekonomicznych w latackategorii ekonomicznych w latach 2004h 2004h 2004h 2004----2006200620062006
0 10 20 30 40
Dobra inwestycyjne
Środki transportu przemysłowe
Zaopatrzeniowe nieprzetworzone
Zaopatrzeniowe przetworzone
Paliwa i smary
Części i akcesoria
śywność i napoje
Samochody osobowe
Konsumpcyjne trwałego uŜytku
Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku
Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku
eksport
import
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.
Wykres 21Wykres 21Wykres 21Wykres 21. . . . Struktura handlu zagranicznego Hiszpanii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Hiszpanii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Hiszpanii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Hiszpanii wg głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004kategorii ekonomicznych w latach 2004kategorii ekonomicznych w latach 2004kategorii ekonomicznych w latach 2004----2006200620062006
0 10 20 30
Dobra inwestycyjne
Środki transportu przemysłowe
Zaopatrzeniowe nieprzetworzone
Zaopatrzeniowe przetworzone
Paliwa i smary
Części i akcesoria
śywność i napoje
Samochody osobowe
Konsumpcyjne trwałego uŜytku
Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku
Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku
eksport
import
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
79797979
Wykres 22Wykres 22Wykres 22Wykres 22. . . . Struktura handlu zagranicznego Holandii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Holandii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Holandii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Holandii wg głównych katkatkatkateeeegorii ekonomicznych w latach 2004gorii ekonomicznych w latach 2004gorii ekonomicznych w latach 2004gorii ekonomicznych w latach 2004----2006200620062006
0 10 20 30
Dobra inwestycyjne
Środki transportu przemysłowe
Zaopatrzeniowe nieprzetworzone
Zaopatrzeniowe przetworzone
Paliwa i smary
Części i akcesoria
śywność i napoje
Samochody osobowe
Konsumpcyjne trwałego uŜytku
Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku
Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku
eksport
import
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.
Wykres 23Wykres 23Wykres 23Wykres 23. . . . Struktura handlu zagranicznego Irlandii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Irlandii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Irlandii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Irlandii wg głównych kategorii ekonomkategorii ekonomkategorii ekonomkategorii ekonomicznych w latach 2004icznych w latach 2004icznych w latach 2004icznych w latach 2004----2006200620062006
0 10 20 30 40
Dobra inwestycyjne
Środki transportu przemysłowe
Zaopatrzeniowe nieprzetworzone
Zaopatrzeniowe przetworzone
Paliwa i smary
Części i akcesoria
śywność i napoje
Samochody osobowe
Konsumpcyjne trwałego uŜytku
Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku
Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku
eksport
import
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.
Wykres 24Wykres 24Wykres 24Wykres 24. . . . Struktura handlu zagranicznego Niemiec wg głównych Struktura handlu zagranicznego Niemiec wg głównych Struktura handlu zagranicznego Niemiec wg głównych Struktura handlu zagranicznego Niemiec wg głównych katkatkatkateeeegorii ekonomicznych w latach 2004gorii ekonomicznych w latach 2004gorii ekonomicznych w latach 2004gorii ekonomicznych w latach 2004----2006200620062006
0 10 20 30
Dobra inwestycyjne
Środki transportu przemysłowe
Zaopatrzeniowe nieprzetworzone
Zaopatrzeniowe przetworzone
Paliwa i smary
Części i akcesoria
śywność i napoje
Samochody osobowe
Konsumpcyjne trwałego uŜytku
Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku
Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku
eksport
import
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
80808080
Wykres 25Wykres 25Wykres 25Wykres 25. . . . Struktura Struktura Struktura Struktura handlu zagranicznego Portugalii wg handlu zagranicznego Portugalii wg handlu zagranicznego Portugalii wg handlu zagranicznego Portugalii wg głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004----2006200620062006
0 10 20 30 40
Dobra inwestycyjne
Środki transportu przemysłowe
Zaopatrzeniowe nieprzetworzone
Zaopatrzeniowe przetworzone
Paliwa i smary
Części i akcesoria
śywność i napoje
Samochody osobowe
Konsumpcyjne trwałego uŜytku
Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku
Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku
eksport
import
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.
Wykres 26Wykres 26Wykres 26Wykres 26. . . . Struktura handlu zagranicznego Włoch wg głównych Struktura handlu zagranicznego Włoch wg głównych Struktura handlu zagranicznego Włoch wg głównych Struktura handlu zagranicznego Włoch wg głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004kategorii ekonomicznych w latach 2004kategorii ekonomicznych w latach 2004kategorii ekonomicznych w latach 2004----2006200620062006
0 10 20 30 40
Dobra inwestycyjne
Środki transportu przemysłowe
Zaopatrzeniowe nieprzetworzone
Zaopatrzeniowe przetworzone
Paliwa i smary
Części i akcesoria
śywność i napoje
Samochody osobowe
Konsumpcyjne trwałego uŜytku
Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku
Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku
eksport
import
Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.
Z punktu widzenia przystąpienia Polski do strefy euro71, która uczestniczy w
międzynarodowym podziale pracy w znacznej mierze jako jeden z pośrednich
etapów łańcucha procesu produkcji (na co wskazuje duŜy udział części i
akcesoriów zarówno w eksporcie, jak i imporcie), ciekawy wydaje się zwłaszcza
przypadek Portugalii. Dynamika eksportu i importu po utworzeniu UGW była w
tym kraju wyŜsza niŜ średnia w całej strefie euro, a ponadto udział części i
akcesoriów w eksporcie (silniej) i imporcie się zwiększył. Portugalia była teŜ
jedynym krajem UGW, w którym udział strefy euro w handlu zagranicznym
wzrósł po wprowadzeniu wspólnej waluty, na co istotny wpływ mogło mieć
71 Według danych Eurostatu, w Polsce w latach 2004-2006 udział części i akcesoriów w handlu zagranicznym wyniósł
17,6%. Większe znaczenie międzynarodowy podział pracy miał w handlu pozostałych krajów Europy Środkowej – na
Węgrzech (29,7%), w Czechach (24,0%) oraz na Słowacji (20,8%).
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
81818181
zwiększenie roli tego kraju w internacjonalizacji produkcji tego ugrupowania.
Udział strefy euro znacznie zwiększył się w imporcie części i akcesoriów, w
eksporcie nastąpiła natomiast tendencja spadkowa. Taka sytuacja moŜe oznaczać,
Ŝe Portugalia w coraz większym stopniu uczestniczy w łańcuchu produkcji, który
wykracza poza kraje UGW. W strukturze portugalskiego eksportu części i
akcesoriów nastąpiły w tym czasie przesunięcia w kierunku azjatyckich krajów
rozwijających się i nowych państw członkowskich UE.
Z przedstawionych powyŜej tendencji moŜe wynikać, Ŝe realna konwergencja
prowadząca do wyrównywania się poziomów kosztów produkcji, jaka następuje
w ugrupowaniu integracyjnym nie sprzyja zarówno całkowitemu przenoszeniu
produkcji (inwestycjom horyzontalnym), jak i jej fragmentaryzacji w ramach
tego ugrupowania.
Tak więc, w poszukiwaniu lokalizacji o niŜszych kosztach poszczególnych
czynników produkcji (a zwłaszcza pracy), korporacje wielonarodowe przenoszą
produkcję poza obszar Unii Gospodarczej i Walutowej. Wraz z rozwojem
postępu technicznego moŜna się spodziewać, Ŝe do międzynarodowego podziału
pracy mogą być włączane kraje coraz bardziej odległe od głównych centrów
światowej gospodarki.
12. WNIOSKI
PobieŜna analiza handlu strefy euro moŜe poddawać w wątpliwość pozytywny
wpływ wprowadzenia wspólnej waluty na dynamikę handlu państw Unii
Gospodarczej i Walutowej. Z jednej strony bowiem handel strefy euro rósł od
roku 1999 wolniej niŜ handel światowy, z drugiej – obroty pomiędzy krajami
UGW (a więc ta część handlu strefy euro, na którą utworzenie unii walutowej –
przynajmniej zgodnie z teorią – powinno mieć największy wpływ) odznaczały
się niŜszą dynamiką niŜ handel z krajami trzecimi.
Jednak jeśli wyłączymy z analizy grupy towarowe, które w okresie objętym
badaniem pozostawały pod silnym wpływem czynników zewnętrznych
(zwłaszcza zmian w geografii ekonomicznej świata, wzrostu znaczenia
korporacji wielonarodowych w światowym handlu, silnego wzrost cen surowców
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
82828282
czy rozszerzania się procesów integracyjnych w Europie) oraz ograniczymy jej
zakres do grupy krajów rozwiniętych, wówczas okaŜe się Ŝe handel wewnętrzny
w strefie euro rósł w zbliŜonym tempie jak wymiana z krajami trzecimi, a
ogólnie obroty handlowe państw UGW rosły szybciej niŜ pozostałych krajów
rozwiniętych. Ponadto po wprowadzeniu euro eksport okazał się istotnym
czynnikiem wzrostu gospodarczego w państwach UGW.
Trudno jest jednak ocenić w jakim stopniu na relatywnie dobre wyniki handlu w
strefie euro wpłynęło wprowadzenie wspólnej waluty. Analiza zmian
strukturalnych, podobnie jak wyniki wielu badań, prowadzą do wniosku, Ŝe
wprowadzenie euro miało pozytywny wpływ na handel państw UGW chociaŜ
okazał się on słabszy niŜ pozostałych determinant handlu. Sytuację taką w duŜym
stopniu tłumaczy bardzo zaawansowany poziom integracji krajów strefy euro.
Daleko posunięta liberalizacja przepływów towarowych dokonana w ramach unii
celnej i jednolitego rynku powodowała, Ŝe stosunkowo mniejsze znaczenie jako
bariera w handlu miało funkcjonowanie odrębnych walut narodowych.
Zwłaszcza, Ŝe waluty krajów członkowskich objęte były przez dwadzieścia lat
(1979-1998) mechanizmem stabilizacji wzajemnych kursów (ERM).
Jednocześnie współczesne powiązania ekonomiczne strefy euro z jej otoczeniem
zewnętrznym są znacznie silniejsze niŜ w poprzednich dekadach.
ChociaŜ wahania kursowe w krajach, które utworzyły strefę euro nie miały
istotnego znaczenia, szereg ostatnich badań wskazuje, Ŝe największą korzyścią
dla przedsiębiorstw krajów strefy euro wynikającą z wprowadzenia wspólnej
waluty było wyeliminowanie niepewności co do kształtowania się kursów
walutowych na obszarze unii walutowej (a takŜe w duŜej mierze w handlu
między strefą euro a krajami trzecimi). Obecnie w euro fakturowane jest ok. 80%
eksportu państw UGW. Tak wysoki udział waluty europejskiej powoduje, Ŝe
opłacalność transakcji zagranicznych stała się znacznie bardziej przewidywalna
zapewniając większą swobodę i dynamikę prowadzenia działalności
gospodarczej. W konsekwencji po wprowadzeniu euro o wiele więcej
przedsiębiorstw skłonnych jest podejmować działalność w sferze handlu
zagranicznego, podczas gdy wcześniej wśród największych trudności w
prowadzeniu tej działalności wskazywali oni bariery związane ze zmiennością
kursów. Utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej znalazło odzwierciedlenie
we wzroście udziału eksporterów wśród ogółu przedsiębiorstw (głównie w
sektorze małych i średnich przedsiębiorstw). Wydaje się, Ŝe zjawisko to jest
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
83838383
najbardziej korzystne dla małych krajów, gdzie udział waluty krajowej w
fakturowaniu handlu zagranicznego był wcześniej najmniejszy.
W przypadku krajów Europy Środkowej i Wschodniej efekty te mogą
przyczyniać się w większym stopniu do kreacji handlu niŜ w krajach Europy
Zachodniej. Wynika to zarówno z niskiego udziału walut krajowych w
fakturowaniu handlu zagranicznego (na podstawie danych EBC moŜna
oszacować, Ŝe stanowią one mniej niŜ 10%), jak i dominującej tendencji do
aprecjacji walut tego regionu. MoŜna oczekiwać, Ŝe podobnie jak w państwach
UGW równieŜ w nowych krajach przystępujących do strefy euro nastąpi wzrost
udziału firm zaangaŜowanych w międzynarodowy podział pracy.
Według badań Instytutu Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur eksporterzy
stanowili w 2005 r. 48% ogólnej liczby polskich przedsiębiorstw72. Udział
eksporterów wśród ogółu przedsiębiorstw jest więc w Polsce generalnie niŜszy
zarówno w porównaniu z państwami UGW, jak i nowymi krajami
członkowskimi Unii Europejskiej. Jednocześnie badania NBP wskazują, Ŝe
największą barierą w prowadzeniu działalności zagranicznej dla polskich
przedsiębiorstw jest zmienność kursu walutowego73. Warto takŜe zwrócić uwagę,
Ŝe juŜ obecnie ponad 70% polskiego eksportu i 60% importu rozliczane jest w
euro. Oznacza to, Ŝe po przyjęciu euro ryzyko walutowe oraz koszty transakcyjne
zostaną wyeliminowane dla dominującej części handlu.
Doświadczenia państw UGW wskazują, Ŝe najsilniejszy wzrost eksportu po
wprowadzeniu euro nastąpił w krajach, które charakteryzują się najwyŜszym
udziałem strefy euro w handlu. W polskim handlu, podobnie, jak w handlu
innych krajów Europy Środkowej, które przystąpiły do Unii w 2004 r. udział
strefy euro jest większy niŜ średnio w państwach UGW. Dlatego równieŜ z tego
powodu moŜna oczekiwać, Ŝe efekt kreacji handlu w przypadku krajów tego
regionu prawdopodobnie okaŜe się silniejszy niŜ nastąpiło to w dotychczasowych
krajach strefy euro.
72 Z.Wołodkiewicz-Donimirski i K.Marczewski Kondycja ekonomiczna polskich eksporterów. Wyniki badań sprawozdań
finansowych, Instytutu Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur 2007. 73 Katarzyna Puchalska, Koszty dostosowawcze oraz korzyści z wprowadzenia euro dla sektora polskich przedsiębiorstw
niefinansowych, NBP 2008. Jednocześnie badania Instytutu Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur wskazują, Ŝe w
ostatnich latach nastapiło pewne obniŜenie udziału eksporterów w populacji eksporterów z sektora małych i średnich
przedsiębiorstw. O ile bowiem w 2001 r. stanowili oni 32,9% badanej liczby MSP, to w roku 2005 ich udział obniŜył się do
30,8% (por. Polityka gospodarcza Polski w integrującej się Europie 2007-2008 – raport roczny, Instytutu Badań Rynku,
Konsumpcji i Koniunktur 2008)
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
84848484
W ocenie wpływu wprowadzenia wspólnej waluty na handel duŜe znaczenie
moŜe mieć porównanie handlu strefy euro z handlem pozostałych krajów UE-15,
które nie przystąpiły do unii walutowej (a więc Danii, Szwecji i W. Brytanii).
Porównanie z tą grupą krajów (choć relatywnie nieliczną i o silnej dominacji
jednego z tych krajów) wydaje się tym bardziej uzasadnione, Ŝe poza
wprowadzeniem euro nie zmieniły się inne warunki handlu między tymi krajami.
Doświadczenia krajów, które pozostały poza strefą euro wskazują na
zmniejszanie się roli eksportu jako czynnika wzrostu gospodarczego oraz
pogorszenie się salda w handlu zagranicznym. Jednocześnie konsekwencje
pozostawania poza UGW dla handlu tych krajów są tym większe im większy jest
udział strefy euro w wymianie handlowej. Przed takim problemem stają w Polsce
eksporterzy, a wraz z przystępowaniem do strefy euro poszczególnych krajów
Europy Środkowej i Wschodniej będzie on przybierał na znaczeniu. Eksport z
Polski moŜe bowiem stawać się w ten sposób mniej konkurencyjny wobec
eksportu z tych krajów EŚW, które przyjęły wspólną walutę.
BIBLIOGRAFIA
R. Badwin i W. Di Nino, Euros and zeros: The common currency effect on trade in new goods, CEPR, Discussion Paper No. 5973, December 2006
R. Baldwin, The euro’s trade effects, Working papers No. 594, ECB 2006
D. Begg i inni, The Consequences of Saying No, An Independent Report into the Economic Consequences of the UK Saying No to the Euro, Commission on the UK Outside the Euro, 2003
M. Bun i F. Klaassen, Has the euro increased trade? Tinbergen Institute Discussion Paper, TI 2002-108/2, University of Amsterdam 2002
M. Bun i F. Klaassen, The Euro Effect on Trade is not as Large as Commonly Thought, Tinbergen Institute Discussion Paper, TI 2003-086/2, University of Amsterdam 2004
European Central Bank, Competitiveness and the export performance of the euro area, EBC Occasional Paper No. 30, 2005
European Central Bank, Review of the international role of the euro, June 2007
European Commission, Directorate-General for Economic and Financial Affairs, One market, one money - An evaluation of the potential benefits and costs of forming an economic and monetary union, European Economy No 44/1990
European Commission, Directorate-General for Economic and Financial Affairs, EMU after five years, European Economy, Special Report No 1/2004
IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W
HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO
85858585
European Commission, Enlargement, two years after:: an economic evaluation, European Economy No 24/2006
Eurostat, Panorama of European Union Trade – data 1999-2006, Edition 2007
H. Faruqee, Measuring the Trade Effects of EMU, IMF Working Paper, 2004
J. Fidrmuc, Intraindustry Trade between the EU and the CEECs, Focus on Transition 1/2001, Oesterreichische Nationalbank)
H. Flam i H. Nordström, Euro effects on the intensive and extensive margins of trade, IIES Seminar Paper No. 750/2007
H. Flam i H. Nordström, Trade volume effects of the euro: Aggregateand sector estimates”, IIES Seminar Paper No. 746/2003
L. Fontagne i M. Freudenberg, Long-term Trends in Intra-Industry Trade, (w:) red. P.J. Lloyd, Hyun-Hoon Lee, Frontiers of Research in Intra-Industry Trade, 2002
J. Frankel i A. Rose, Is EMU More Justifiable Ex Post than Ex Ante?, European Economic Review No 41/1997
J. Frankel i A. Rose, The Endogeneity of the Optimun Currency Area Criteria, Economic Journal 108/1998
D. Greenaway, R. Hine, i C. Milner, Country-Specific Factors and the Pattern of Horizontal and Vertical Intra-Industry Trade in the UK. Weltwirtschaftliches Archiv No. 130/1994
D. Greenaway, R. Hine, i C. Milner, Vertical and Horizontal Intra-Industry Trade: A Cross-Industry Analysis for the United Kingdom. Economic Journal No. 105/1995
HM Treasury, EMU and Trade, EMU Study, 2003
P. Krugman, Lessons of Massachusetts for EMU, F.Torres i F.Giavazzi, (Eds.), Adjustment and Growth in the European Monetary Union, Cambrdge University Press and CEPR, 1993
G. Lafay, The Measurement of Revealed Comparative Advantages, (w:) M.G. Dagenais and P.A. Muet eds., International Trade Modeling, Chapman & Hill, 1992
J. Mélitz, Geography, trade and currency union, University of Strathclyde, CREST and CEPR 2001
A. Micco,.E. Stein i G. Ordoñez, The currency union effect on trade: early evidence from EMU, Economic Policy No 37/2003
A. Rose, One money, one market: Estimating the effect of common currencies on trade, Economic Policy No 30/2000
IIIIIIII
KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO KIEGO KIEGO KIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSEKTORA PRZEDSIĘBIORSEKTORA PRZEDSIĘBIORSEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W STW W STW W STW W PERSPEKTYWIE PRZYSTĄPERSPEKTYWIE PRZYSTĄPERSPEKTYWIE PRZYSTĄPERSPEKTYWIE PRZYSTĄPIENIA POLSKI PIENIA POLSKI PIENIA POLSKI PIENIA POLSKI DO STREFY EURODO STREFY EURODO STREFY EURODO STREFY EURO
MARCIN MUCHAMARCIN MUCHAMARCIN MUCHAMARCIN MUCHA1111
STRESZCZENIE
Opracowanie analizuje potencjalne szanse i zagroŜenia dla konkurencyjności
polskich przedsiębiorstw, jakie płyną z planowanego przystąpienia do unii
monetarnej. Celem pracy było dokonanie bilansu korzyści i kosztów dla
polskiego sektora przedsiębiorstw wynikających z przyjęcia euro. W tym celu
dokonano analizy doświadczeń zarówno krajów, które przyjęły wspólną walutę,
jak i tych, które pozostały poza strefą euro. Analizę porównawczą poprzedzają
rozwaŜania teoretyczne na temat konkurencyjności przedsiębiorstw oraz próba
definicji samego terminu. Omówione zostały równieŜ wyniki badań w tym
zakresie, z jakimi moŜna się spotkać analizując literaturę tematu.
W pracy zostało wykazane, Ŝe zarówno przeprowadzone analizy porównawcze
kosztów i korzyści, jak i wyniki badań zawarte w literaturze przedmiotu,
wskazują, Ŝe bilans wejścia do Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW) powinien
być korzystny dla konkurencyjności polskiego sektora przedsiębiorstw.
Korzystne perspektywy szczególnie zauwaŜa się w wyŜszym wzroście eksportu,
niŜszych jednostkowych kosztach pracy oraz redukcji kosztów operacyjnych.
1 Ministerstwo Gospodarki, Zespół Analiz Makroekonomicznych w Departamencie Analiz i Prognoz
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
87878787
WSTĘP
Wstępując do Unii Europejskiej (UE), Polska – podobnie jak inne kraje
akcesyjne – zobowiązała się przystąpić w przyszłości do strefy euro oraz
prowadzić wspólną politykę pienięŜną i kursową z krajami juŜ naleŜącymi do
Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW). Sytuacja ta w sposób naturalny nasuwa
pytanie na temat korzyści i kosztów z tym związanych. Przedmiot niniejszego
badania ogranicza analizę szans i zagroŜeń, związanych z tym wydarzeniem, do
obszaru funkcjonowania krajowych przedsiębiorstw, a ściśle do ich
konkurencyjności względem rynków zewnętrznych.
Praca koncentruje się na analizie znaczenia czynników ryzyka, które mogą
towarzyszyć wchodzeniu Polski do ERM II i strefy euro, pod kątem stanu
przyszłej konkurencyjności sektora polskich przedsiębiorstw.
Głównym celem badania jest określenie bilansu korzyści i zagroŜeń dla
konkurencyjności krajowych przedsiębiorstw, związanych z wejściem Polski do
strefy euro.
W badaniu uwzględnione zostały dotychczasowe doświadczenia krajów UE
w zakresie kosztów i korzyści wynikających z wejścia do unii monetarnej.
Analiza została przeprowadzona z punktu widzenia zmiany sytuacji otoczenia
makroekonomicznego, moŜliwości rozwoju przedsiębiorstw oraz ich
konkurencyjności. W części porównawczej badania zostały wykorzystane
dostępne dane i wskaźniki istotne dla charakterystyki sektora. Obszar badawczy
został ograniczony do wybranych krajów, które zdobyły doświadczenie w tym
zakresie. W tym kontekście zidentyfikowane zostały obszary, które mogą
oddziaływać na przedsiębiorstwa i decydować o ich konkurencyjności po
wstąpieniu Polski do strefy euro.
W badaniu została podjęta próba weryfikacji następujących hipotez badawczych:
− Otoczenie makroekonomiczne i potencjalnie procykliczna polityka
pienięŜna Europejskiego Banku Centralnego (EBC) ma wpływ na
konkurencyjność gospodarek krajów przyjmujących wspólną walutę.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
88888888
− Przyjęcie wspólnej waluty wpływa poprzez koszty i przychody
przedsiębiorstw na ich konkurencyjność, co zarazem skutkuje zmianą
struktury eksportu.
− Kraje przeprowadzające reformy strukturalne mogą zwiększyć zdolność
swoich gospodarek do absorpcji wstrząsów występujących po
wprowadzeniu euro.
Podsumowanie w sposób syntetyczny prezentuje wnioski z przeprowadzonych
analiz. Na podstawie przeanalizowanych doświadczeń krajów UGW w zakresie
kosztów i korzyści dla sektora przedsiębiorstw, wynikających z wprowadzenia
wspólnej waluty, została przedstawiona ocena skutków przyjęcia euro. Zarówno
przeprowadzone analizy porównawcze kosztów i korzyści, jak i wyniki badań
zawarte w literaturze przedmiotu, wskazują, Ŝe bilans wejścia do Unii
Gospodarczej i Walutowej (UGW) powinien być korzystny dla konkurencyjności
polskiego sektora przedsiębiorstw. Korzystne perspektywy szczególnie zauwaŜa
się w wyŜszym wzroście eksportu, niŜszych jednostkowych kosztach pracy oraz
redukcji kosztów operacyjnych. W podsumowaniu zaproponowano równieŜ
kierunki prowadzenia dalszych prac badawczych w tym zakresie.
Projekt badawczy ma charakter wspierający. Powstał w ramach realizacji przez
NBP Raportu na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w
trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej. Stanowi wynik badań własnych,
analizy dotychczasowej literatury tematu oraz prowadzonych dyskusji w trakcie
seminariów i konferencji w NBP.
1. POJĘCIE KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW – PRÓBA DEFINICJI
Analizując literaturę przedmiotu moŜna zauwaŜyć brak jednej ogólnie
obowiązującej definicji konkurencyjności oraz mierników jej oceny. Z
ekonomicznego punktu widzenia konkurencyjność ma na celu
maksymalizowanie przez producentów przychodów ze sprzedaŜy i/lub korzyści z
zakupu czynników produkcji. Konkurencja oznacza rywalizację o źródła
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
89898989
zaopatrzenia w środki produkcji i kapitał pracowniczy oraz o rynki zbytu.
Działania podmiotów gospodarczych zmierzają do zwiększenia swojego udziału
na tych rynkach poprzez wyeliminowanie lub ograniczenie konkurencyjnych
podmiotów [por. Skawińska, 2002]2.
Konkurencyjność jest elementem konkurencji. Zatem konkurencyjność definiuje
się niekiedy jako zdolność podmiotu do konkurowania [por. Mantura, 2002]3.
Jest to jednak pojęcie wieloznaczne, o charakterze relatywnym. Istnieje pogląd,
Ŝe konkurencyjność, jako kategoria teoretyczna, jest trudna do zastosowania w
badaniu realnie kształtujących się procesów gospodarczych, gdyŜ wymaga
porównania z otoczeniem zewnętrznym, tzn. z podmiotami konkurencyjnymi. Z
tego wynika, Ŝe badanie empiryczne dotyczące konkurencyjności, powinno być
poprzedzone określeniem miar i ich wag oraz wyborem metod badawczych,
dostosowanych do analizowanego podmiotu.
W ramach prowadzonej dyskusji, z jaką moŜna się spotkać analizując literaturę
tematu, moŜna zauwaŜyć, Ŝe wielu autorów poruszając problem
konkurencyjności nie definiuje tej kategorii. Niektórzy z nich są przeciwni temu
pojęciu z powodu nieprecyzyjnego formułowania samego terminu, dodatkowo
nie znajdującego potwierdzenia występowania w sposób statystycznie istotny na
gruncie empirycznym [por. Krugman, 1994]4.
W literaturze polskiej, od momentu rozpoczęcia transformacji gospodarczej, trwa
dyskusja w zakresie pojmowania tego pojęcia i doboru mierników oceny oraz
warunków, które kształtują wzrost konkurencyjności. W światowej literaturze
ekonomicznej spór ten równieŜ nie został rozstrzygnięty [por. Zinnes, Eilat i
Sachs, 2001]5. W świetle dyskusji nad niejednoznacznością definicji
konkurencyjności i próby ustosunkowania się do niej naleŜy podkreślić, Ŝe brak
jednolitego stanowiska dotyczy równieŜ jej oceny. Na podstawie
przeprowadzonych studiów z literatury przedmiotu nasuwa się wniosek, Ŝe
teoretyczne miary konkurencyjności są szerzej określone niŜ praktyczne
moŜliwości ich zastosowania. Szczególnie odnosi się to do miar ilościowych,
związanych z dostępnością danych.
2 Konkurencyjność przedsiębiorstw – nowe podejście, red. E. Skawińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Poznań
2002, s. 72. 3 W. Mantura, Identyfikacja czynników sukcesu i konkurencyjności przedsiębiorstwa, w: Problemy wdraŜania strategii
rozwoju województwa wielkopolskiego, red. E. Skawińska, PTE, Poznań 2002, s. 87. 4 P. Krugman, Competitiveness: a dangerous obsession, „Foreign Affairs” 73 (2), March – April 1994. 5 C. Zinnes, Y. Eilat, J. Sachs, Benchmarking competitiveness in transition economics, „Economies in Transition”, 9 (2),
2001, s. 315 – 353.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
90909090
PoniŜej przedstawiono poglądy wspólne, zawarte w dostępnej literaturze
naukowej, oraz na podstawie syntezy wniosków podjęto próbę zdefiniowania
pojęcia konkurencyjności oraz zaproponowano mierniki jej oceny.
Przede wszystkim naleŜy wskazać, Ŝe konkurencyjność jest najczęściej
odnoszona do rynku międzynarodowego, szczególnie w krajach UE, a więc jest
rozpatrywana w skali makro. Tyson [1992]6 definiuje konkurencyjność jako
krajową zdolność wytwarzania dóbr, które wytrzymują test międzynarodowej
konkurencyjności, przy czym obywatele tego kraju korzystają z trwale rosnącego
standardu Ŝycia. Miernikami, które oceniałyby konkurencyjność w ramach
powyŜszej definicji, w oczywisty sposób wydają się być: (1) zmiana wielkości
eksportu w relacji do zmiany eksportu w porównywanym kraju oraz (2) zmiana
realnego PKB w przeliczeniu na osobę (PKB per capita), względem
konkurencyjnego kraju. Z powszechnie przyjmowanej definicji OECD wynika,
Ŝe konkurencyjność gospodarki to zdolność sprostania konkurencji
międzynarodowej, a więc realizowania znaczącego eksportu oraz utrzymania
wysokiego tempa wzrostu popytu wewnętrznego, bez pogarszania salda
rachunku obrotów bieŜących [por. Lipiec-Zajchowska, 2000]7. W definicji tej
akcentuje się rolę zmiennych makroekonomicznych mających wpływ na
konkurencyjność w odniesieniu do gospodarki i ogółu przedsiębiorstw.
Nehring [2007]8 określa konkurencyjność jako zdolność do osiągania jak
największych korzyści w międzynarodowym podziale pracy. Za miernik autorka
przyjmuje m.in. koszty pracy i produktywność. ZauwaŜa równieŜ, Ŝe w ramach
UE do oceny konkurencyjności wykorzystuje się mierniki, które odnoszą się do
całego przemysłu, a określają je teoria handlu oraz koncepcja Portera.
Porter [1990]9 określa konkurencyjność przedsiębiorstw jako zagregowany
poziom mikro do skali całej gospodarki, a za jej miernik przyjmuje
produktywność, jako wartość wyrobów wytworzonych przez jednostkę pracy.
Rekapitulując, konkurencyjność przedsiębiorstw danego kraju moŜna określać
jako zdolność do zwiększania udziału w sprzedaŜy towarów i usług na rynku
6 L. Tyson, Who’s bashing whom: trade conflict in high technology industries, Institute for International Economics,
Washington DC, 1992, cyt. za: C. Zinnes, op. cit., s. 317. 7 M. Lipiec-Zajchowska, Metody i modele oceny konkurencyjności gospodarki, w: Międzynarodowa konkurencyjność Polski i Rosji, red. M. Lipiec-Zajchowska, Wydział Zarządzania UW, Warszawa 2000. 8 A. Nehring, Rozwój i konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Uniwersytet Ekonomiczny, Kraków
2007, s. 51. 9 M.E. Porter, Competitive Advantage of Nations, MacMillan, London 1990, s. 71.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
91919191
międzynarodowym, przy czym wzrost relatywnego eksportu jest moŜliwy dzięki
wyŜszemu wzrostowi produktywności. Za mierniki, które umoŜliwią ocenę
konkurencyjności przedsiębiorstw na potrzeby poniŜszej analizy, przyjmuje się
zatem: (1) zmianę procentową eksportu w relacji do zmiany eksportu w
porównywanym kraju lub regionie (obszarze) oraz (2) wzrost relatywnej
produktywności. Dodatkowo zostaną przeanalizowane zaleŜności, jakie nastąpiły
w zakresie jednostkowych kosztów pracy, bezrobocia, PKB oraz bezpośrednich
inwestycji zagranicznych (BIZ). Przyjęcie wspólnej waluty moŜe oddziaływać na
powyŜsze parametry, te z kolei mają wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstw.
Dodatkowa analiza tych czynników moŜe wyjaśnić wtórny wpływ wstąpienia do
unii walutowej na konkurencyjność przedsiębiorstw.
2. PRZEGLĄD DOTYCHCZASOWEJ LITERATURY TEMATU
Przeprowadzenie analizy wpływu przyjęcia euro na konkurencyjność polskiego
sektora przedsiębiorstw jest rzeczą waŜną. We współczesnej literaturze polskiej
problem ten nie został jeszcze zbadany, szczególnie z perspektywy doświadczeń
krajów członkowskich. Badanie tego zagadnienia moŜe pomóc w podjęciu
właściwej decyzji w ramach rodzącego się dylematu co do ostatecznego bilansu
kosztów i korzyści wynikających z przyjęcia euro. Niniejsza analiza moŜe
równieŜ wesprzeć podjęcie decyzji o ramach czasowych, w których ta operacja
monetarna powinna być przeprowadzona.
Dotychczas w literaturze wpływ skutków wprowadzenia euro na
konkurencyjność przedsiębiorstw kraju przystępującego do unii walutowej nie
został ujęty szczegółową analizą. Pierwsze badania dotyczą głównie ogólnych
parametrów gospodarczych krajów po przyjęciu wspólnej waluty. Ciszak,
Górska, Jakubiec i Siemaszko [2008]10 w swojej pracy poruszyli aspekty
przygotowawcze Słowenii przed przystąpieniem do strefy euro, w tym
oczekiwań Słoweńców co do kształtowania się poziomu cen po przyjęciu
wspólnej waluty. Na podstawie przeprowadzonej analizy regulacji prawnych i
dokonanych w tym zakresie zmian przed przystąpieniem Słowenii do strefy euro,
10 T. Ciszak, A. Górska, S. Jakubiec, M. Siemaszko, Pierwsze doświadczenia Słowenii związane z zamianą tolara na euro,
„Materiały i Studia”, 224, NBP, Warszawa 2008.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
92929292
autorzy wskazali konieczność nowelizacji obecnie obowiązujących polskich i
wspólnotowych aktów prawnych z uwzględnieniem zmian w rachunkowości z
chwilą przyjęcia nowej waluty.
Sławiński [2008]11 w swoim artykule przedstawia potencjalne ryzyko z
przystąpienia do strefy euro, jakie wynika z moŜliwości wywierania przez
politykę pienięŜną Europejskiego Banku Centralnego (EBC) procyklicznego
wpływu na polską gospodarkę, co stało się w przypadku kilku krajów strefy euro.
W pracy zostaje przeprowadzona analiza, której wyniki mają umoŜliwić
udzielenie odpowiedzi na zadane we wstępie pytanie: „jak zapewnić wysoką
stopę wzrostu wydajności, by uchronić polską gospodarkę przed ryzykiem utraty
konkurencyjności i związanym z tym ryzykiem wejścia w okres trwale niskiego
wzrostu”? Wskazuje się, Ŝe ryzyko wystąpienia znacznych kosztów –
związanych z konsekwencjami potencjalnie procyklicznego oddziaływania
polityki pienięŜnej EBC na polską gospodarkę – jest mniejsze niŜ w przypadku
krajów, które ten problem dotknął (Włochy, Portugalia, Hiszpania). Powodem
tego jest kończący się proces konwergencji nominalnej, który przyczynił się do
zbieŜności poziomu inflacji oraz stóp procentowych w Polsce i strefie euro. Stąd
znaczący spadek stóp procentowych, który przyczyniłby się do moŜliwości
nadmiernego oŜywienia koniunktury, Polsce nie grozi. Kolejnym argumentem,
który przemawia za małym prawdopodobieństwem wystąpienia procyklicznego
wpływu polityki pienięŜnej EBC jest, według autora, trwałe utrzymywanie się
względnie wysokiego tempa wzrostu wydajności w polskiej gospodarce, co
będzie łagodziło ewentualną aprecjację realnego efektywnego kursu walutowego
(ang. real effective exchange rate – REER).
Belka [2007]12 zauwaŜa, Ŝe pozostawanie Polski poza europejską unią walutową
stwarza zagroŜenie dla stabilności gospodarki. ZagroŜenie to związane jest m.in.
z moŜliwością wystąpienia kryzysu walutowego. Według autora, odkładanie w
czasie przyjęcia euro skutkuje zarówno utratą przewagi konkurencyjnej, jak i
poniesieniem w przyszłości dodatkowych kosztów społecznych, wynikających z
konieczności ograniczenia narastającej presji inflacyjnej.
11 A. Sławiński, Znaczenie czynników ryzyka towarzyszących wchodzeniu Polski do ERM2 i do strefy euro, „Ekonomista”, nr
1, Wyd. Key Text, Warszawa 2008, s. 34–46. 12 M. Belka, Rozszerzenie europejskiej unii walutowej a perspektywy rozwoju gospodarczego Polski, „Ekonomista”, nr 6,
Wyd. Key Text, Warszawa 2007, s. 873–890.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
93939393
Lis [2008]13 swój artykuł poświęca krytycznej analizie przedstawianych w
literaturze kosztów i potencjalnych korzyści płynących z uczestnictwa Polski w
strefie euro. Jako koszty przyjęcia wspólnej waluty autor wymienia, w wyniku
zaokrąglania cen w górę, nieunikniony wzrost cen w krótkim czasie. Sytuacja ta
moŜe skutkować wzrostem oczekiwań inflacyjnych, które z kolei, w przypadku
utrwalenia się, doprowadzą do dalszego, trwałego wzrostu poziomu cen. Do
najwaŜniejszych korzyści, wynikających z przyjęcia euro, Lis wymienia
obniŜenie stóp procentowych. W wyniku eliminacji ryzyka kursowego obniŜeniu
ulega bowiem premia za ryzyko zawarta w stopie procentowej. Według autora
zniesienie ryzyka kursowego i obniŜka stóp procentowych skłaniać będą
przedsiębiorców do zwiększenia popytu na kredyty inwestycyjne, co w wyniku
procesów mnoŜnikowych pozytywnie będzie oddziaływać na dynamikę
inwestycji, produkcji i zatrudnienia. Autor zastrzega jednak, Ŝe sytuacja taka
teoretycznie powinna mieć miejsce, ale w związku z nasileniem się zjawisk
inflacyjnych na świecie, w tym w UE, naleŜy oczekiwać ogólnego wzrostu
poziomu stóp procentowych.
Zgodnie z ostatnim kwartalnym Raportem Dyrektoriatu ds. Ekonomicznych i
Finansowych Komisji Europejskiej [2008]14, efekty wprowadzenia euro po
dziesięciu latach funkcjonowania UGW moŜna ocenić dwojako. Z jednej strony,
wspólna polityka monetarna, koordynowana i wspierana wewnętrznie w
skutkach przez politykę fiskalną poszczególnych państw członkowskich,
doprowadziła do wzrostu stabilności makroekonomicznej. Według Raportu było
to moŜliwe dzięki prowadzeniu wiarygodnej polityki pienięŜnej przez EBC oraz
poprzez wzrost dyscypliny budŜetowej, wzmocnionej Paktem Stabilności i
Wzrostu. Z drugiej strony, mimo, Ŝe wzrost gospodarczy w strefie euro jest
szybszy, a odporność na szoki większa niŜ w krajach UE pozostających poza
strefą euro, to optymistyczne oczekiwania związane z jednoznacznymi
korzyściami, wynikającymi z członkowstwa w UGW, nie zostały w pełni
zrealizowane. Autorzy Raportu zwrócili uwagę na następujące fakty:
− Kraje strefy euro charakteryzują się niskim, pozostającym w granicach
2% rocznie, wzrostem gospodarczym.
13 S. Lis, Akcesja Polski do strefy euro – analiza krytyczna, „Ekonomista”, nr 3, Wyd. Key Text, Warszawa 2008, s. 329–354. 14 Komisja Europejska, Dyrektoriat Generalny ds. Ekonomicznych i Finansowych, EMU@10. Assessing the first ten years and challenges ahead, „Quarterly Report on the Euro Area”, 2008.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
94949494
− Nastąpił spadek wydajności produkcji, co jest potencjalnym źródłem
spadku tempa wzrostu gospodarczego.
− W porównaniu z latami 90. XX w. niewielka jest skala reform
strukturalnych rynku pracy. Występujące między krajami członkowskimi
róŜnice w jednostkowych kosztach pracy doprowadziły do
zróŜnicowania poziomu konkurencyjności ich gospodarek i problemów z
nierównowagą zewnętrzną (external imbalances). Wyrównywanie tych
róŜnic w obrębie UGW oznacza długotrwały proces.
− Niewykorzystany jest potencjał euro na arenie globalnej (rola euro w
procesie globalizacji rynków międzynarodowych).
− Nadal w wielu krajach euro jest negatywnie postrzegane jako źródło
słabych wyników ekonomicznych i znaczącego wzrostu cen.
Podsumowując Raport autorzy zauwaŜają realną poprawę stabilności
makroekonomicznej krajów, które przystąpiły do strefy euro. Według nich,
koniecznym pozostaje jednak zintensyfikowanie reform strukturalnych,
zwłaszcza rynku pracy. Pozwoli to na zwiększenie tempa wzrostu oraz
konkurencyjności gospodarek strefy euro.
Dokonując przeglądu literatury moŜna stwierdzić, Ŝe dotychczas przeprowadzane
analizy konkurencyjności, w perspektywie przystąpienia do strefy euro, dotyczą
raczej ogólnych skutków dla gospodarki. Konkurencyjność jest w nich
odnoszona do skali makro. Jest to w pełni zrozumiałe, poniewaŜ odpowiednie
parametry makroekonomiczne danej gospodarki są wynikiem działalności
funkcjonujących w niej przedsiębiorstw. Stanowią one pewne przybliŜenie
kondycji tego sektora. Przeprowadzone w podobny sposób analizy są
odpowiedzią na problemy natury metodologicznej. Zarówno brak jednolitej
definicji konkurencyjności przedsiębiorstw, jak i obiektywnych mierników jej
oceny, utrudniają przeprowadzenie analiz na poziomie mikro. NaleŜy w tym
miejscu zauwaŜyć, Ŝe istnieje równieŜ brak moŜliwości dokonania analiz na
niŜszym poziomie, wynikający z braku dostępności danych, które obrazowałyby
np. kondycję finansową przedsiębiorstw w poszczególnych krajach. Dodatkowo,
dostępność danych o małej częstotliwości (przewaŜnie rocznej) skutkuje
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
95959595
otrzymaniem krótkich szeregów czasowych (9 lat UGW), co w przypadku analiz
ekonometrycznych nie daje wiarygodnych wyników.
3. TŁO MAKROEKONOMICZNE
Analizując ścieŜki wzrostu gospodarczego Polski i krajów UE-15 w latach 1990-
2007, naleŜy zauwaŜyć, Ŝe dystans dzielący nasz kraj od najwyŜej rozwiniętych
gospodarek europejskich uległ istotnemu zmniejszeniu. W 1990 r. poziom PKB
(według siły nabywczej walut - PPP) na jednego mieszkańca (per capita)
stanowił w Polsce 32% poziomu osiąganego w krajach obecnie zaliczanych do
EU-1515. Wraz z postępującą transformacją gospodarczą poziom ten zwiększał
się stopniowo, osiągając w 2007 r. wartość bliską 54% wskaźnika dla wszystkich
krajów członkowskich (UE-27) oraz 49% względem pierwszych krajów
członkowskich (EU-15) i taką samą wielkość w stosunku do krajów strefy euro
(UGW-12), nie biorąc pod uwagę Słowenii jako nowego członka unii walutowej
od 2007 r.
Proces konwergencji realnego PKB per capita opisują tabela 1 oraz wykres 1.
TabelaTabelaTabelaTabela 1 1 1 1. PKB per capita wyraŜony w PPP (UE. PKB per capita wyraŜony w PPP (UE. PKB per capita wyraŜony w PPP (UE. PKB per capita wyraŜony w PPP (UE----27 = 100)27 = 100)27 = 100)27 = 100)
rok/kraje 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
UE-27 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100
UGW-12 114,7 115 115 114 114 113 112 111 111 110 110
Polska 46,9 47,9 48,7 48,4 47,7 48,4 49 50,7 51,2 52,4 53,6
Źródło: Eurostat.
15 Według szacunków Eurostatu.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
96969696
WykresWykresWykresWykres 1 1 1 1. Proces konwergencji PKB per capita w PPP (UE. Proces konwergencji PKB per capita w PPP (UE. Proces konwergencji PKB per capita w PPP (UE. Proces konwergencji PKB per capita w PPP (UE----27 = 100)27 = 100)27 = 100)27 = 100)
0
20
40
60
80
100
120
140
1997* 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
UE 27
UGW 12
Polska
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.
Polska rozpoczynając, z relatywnie niskiego poziomu rozwoju gospodarczego,
proces transformacji systemowej, zmniejszyła w ciągu 18 lat o ponad połowę
lukę rozwojową dzielącą ją od wysoko rozwiniętych krajów UE. Teoretyczne i
empiryczne potwierdzenie procesów konwergencji pomiędzy analizowanymi
krajami moŜna znaleźć zarówno w neoklasycznych modelach wzrostu
gospodarczego (Solow, Phelps), jak i endogenicznych (Lucas, Barro)16. Modele
te wykazują, Ŝe kraje słabiej rozwinięte gospodarczo cechują się wyŜszą
produktywnością krańcową kapitału i generują na ogół wyŜszą dynamikę
wzrostu niŜ kraje bardziej rozwinięte.
Biorąc natomiast pod uwagę kryterium rozwoju społecznego Polska prezentuje
się korzystniej. W rankingu państw objętych badaniem wskaźnika HDI17 (ang.
Human Development Index) plasuje się na 37 miejscu. Tym samym włącza to
nasz kraj do grupy 63 państw o wysokim poziomie rozwoju społecznego. Co
waŜne wskaźnik ten postrzegany jest, jako miernik jakości Ŝycia i obejmuje
cechy trudno kwantyfikowalne. W tym rankingu Polska wyprzedza nowe kraje
członkowskie, mające wyŜszy poziom PKB per capita, takie jak: Estonia, Litwa,
Łotwa i Słowacja. Pomimo relatywnie lepszego wskaźnika HDI, naleŜy zaliczyć
16 S. Lis, Akcesja Polski do strefy euro – analiza krytyczna, „Ekonomista”, nr 3, Wyd. Key Text, Warszawa 2008, s. 337. 17 HDI (Wskaźnik Rozwoju Społecznego) - syntetyczny miernik opisujący efekty w zakresie społeczno-ekonomicznego
rozwoju poszczególnych krajów. Stąd teŜ czasem określa się go jako Wskaźnik Rozwoju społeczno-ekonomicznego.
System ten wprowadzony został przez ONZ dla celów porównań międzynarodowych. Do obliczenia syntetycznego miernika
HDI wykorzystywane są następujące mierniki podstawowe: średnia długość Ŝycia, ogólny wskaźnik skolaryzacji dla
wszystkich poziomów nauczania, wskaźnik umiejętności czytania ze zrozumieniem i pisania, PKB per capita w USD liczony
wg parytetu nabywczego waluty (PPP).
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
97979797
Polskę do krajów, które są opóźnione w rozwoju gospodarczym w stosunku do
większości członków UE-25, a tym bardziej względem EU-15.
Warunkiem umoŜliwiającym zrównanie poziomów rozwoju gospodarczego
Polski i średnioeuropejskiego jest przyspieszenie dynamiki wzrostu w naszym
kraju. Stąd priorytetem polityki makroekonomicznej powinno być moŜliwie
szybkie zmniejszanie luki rozwojowej dzielącej Polskę od pozostałych krajów
UE, w tym poprzez zwiększenie konkurencyjności sektora przedsiębiorstw.
3.1. SPEŁNIENIE KRYTERIÓW TRAKTATU Z MAASTRICHT
Warunkiem koniecznym do przystąpienia do strefy euro jest spełnianie kryteriów
konwergencji ustalonych w art. 121.1 traktatu o Unii Europejskiej z Maastricht.
Kryteria konwergencji stanowią wskaźniki makroekonomiczne, których
spełnienie pozwala uznać kraj za przygotowany do uczestnictwa we wspólnym
obszarze walutowym. Kryteria konwergencji moŜna podzielić na fiskalne oraz
monetarne (kryterium inflacyjne, kursowe, stóp procentowych).
3.1.1. Kryterium fiskalne3.1.1. Kryterium fiskalne3.1.1. Kryterium fiskalne3.1.1. Kryterium fiskalne
Kryterium fiskalne dotyczy procentowej wielkości deficytu oraz długu instytucji
rządowych i samorządowych w PKB. Udział deficytu sektora instytucji
rządowych i samorządowych w PKB mierzony w cenach rynkowych w roku
poprzedzającym ocenę, czy kryteria są spełnione, nie powinien przekraczać 3%.
Udział długu publicznego mierzonego w cenach rynkowych w PKB w roku
poprzedzającym badanie nie powinien przekraczać 60%.
W 2007 r. wskaźniki dla Polski kształtowały się poniŜej progów referencyjnych.
Udział deficytu instytucji rządowych i samorządowych w PKB wyniósł 2,0%, a
udział długu sektora instytucji rządowych i samorządowych w PKB był na
poziomie 45,2%. Nie moŜna jednak stwierdzić, Ŝe kryterium fiskalne zostało
spełnione, poniewaŜ Polska objęta byłą procedurą nadmiernego deficytu.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
98989898
Procedura ta została zdjęta 8 lipca 2008 r. decyzją Rady Ministrów Finansów
UE.
W czerwcu 2008 r. Komisja Europejska rekomendowała Radzie Ministrów
Finansów (ECOFIN) zdjęcie z Polski procedury nadmiernego deficytu. Polska
podlegała tej procedurze, będącej unijnym narzędziem dyscypliny fiskalnej od
wejścia do UE w 2004 roku. KE uznała, Ŝe deficyt sektora finansów publicznych,
który wyniósł w 2007 roku w Polsce 2,0% PKB, został obniŜony poniŜej
określonego w kryteriach konwergencji z Maastricht maksymalnego pułapu
(3,0%) „w sposób trwały i wiarygodny”. Jednocześnie KE, mając na względzie
wysoki wzrost gospodarczy w Polsce zaleciła wzmocnienie polityki konsolidacji
fiskalnej, by zrealizować zaplanowany na rok 2011 cel średniookresowy, jakim
jest dobra kondycja finansów publicznych i deficyt strukturalny w wysokości
1,0% PKB. Realizacja celu średniookresowego likwiduje ryzyko powrotu do
deficytu przekraczającego 3,0% w przypadku wystąpienia gorszej koniunktury i
spowolnienia wzrostu gospodarczego.
8 lipca 2008 roku Rada Ministrów Finansów przyjęła rekomendację KE i podjęła
decyzję o zakończeniu wobec Polski procedury nadmiernego deficytu.
3.1.2. Kryterium inflacyjne3.1.2. Kryterium inflacyjne3.1.2. Kryterium inflacyjne3.1.2. Kryterium inflacyjne
Kryterium inflacyjne ogranicza wysokość dopuszczalnej stopy inflacji. Średnia
stopa inflacji w roku poprzedzającym badanie nie powinna być wyŜsza niŜ o 1,5
pp. od średniej arytmetycznej dla trzech krajów o najniŜszych (nieujemnych)
wskaźnikach. Zgodnie z przyjętą metodologią inflacja powinna być mierzona za
pomocą zharmonizowanego wskaźnika cen konsumpcyjnych (ang. Harmonised
Index of Consumer Prices – HICP). Wskaźnik średniorocznej inflacji w Polsce
na koniec 2007 r. wyniósł 2,6%18. Średnia dla trzech krajów o najniŜszych
wskaźnikach wyniosła 1,3%. Uwzględniając dodatkowe 1,5 pp. moŜna
stwierdzić, Ŝe w 2007 r. Polska spełniła kryterium inflacyjne, dla którego wartość
referencyjna, według powyŜszego wyniosła 2,8%19. Na koniec marca 2008 r.
18 Źródło: Dane Eurostat. 19 Źródło: Obliczenia DAP MG.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
99999999
inflacja w Polsce juŜ zrównała się z kryterium, dla którego wartość referencyjna
określona została na poziomie 3,2%20.
3.1.3. Kryterium kursowe3.1.3. Kryterium kursowe3.1.3. Kryterium kursowe3.1.3. Kryterium kursowe
Kryterium kursowe stanowi warunek uczestnictwa w mechanizmie kursowym
ERM II. Zgodnie z nim kraj członkowski powinien być zdolny do respektowania,
bez szczególnych napięć, normalnego przedziału wahań kursów walut
przewidzianego w ramach mechanizmu kursowego przynajmniej w ciągu
ostatnich dwóch lat przed badaniem dotyczącym spełnienia kryteriów spójności.
Kryterium to uznaje się za spełnione, jeśli kraj utrzymywał kurs swojej waluty w
przedziale wahań w ramach Europejskiego Systemu Walutowego przez okres co
najmniej dwóch lat przed datą badania kryteriów spójności.
Polska nie uczestniczy w mechanizmie kursowym ERM II i do końca 2008 r. nie
przewiduje się zmiany w tym zakresie.
3.1.4. Kryterium stóp procentowych3.1.4. Kryterium stóp procentowych3.1.4. Kryterium stóp procentowych3.1.4. Kryterium stóp procentowych
Kryterium to jest spełnione, gdy średnia nominalna długoterminowa stopa
procentowa ocenianego kraju nie przekracza wartości referencyjnej. Wartość
referencyjna wyznaczana jest na podstawie średniej arytmetycznej ze stóp
procentowych w trzech krajach UE, charakteryzujących się największą
stabilnością cen (najniŜszy, nieujemny, wskaźnik HICP), oraz dodanie do
otrzymanej średniej 2,0 pp. Stopy procentowe oblicza się na podstawie
długoterminowych obligacji rządowych lub porównywalnych papierów
wartościowych, a średnia nominalna długoterminowa stopa procentowa jest
wyznaczana jako średnia arytmetyczna z ostatnich 12 miesięcy.
20 Źródło: Obliczenia DAP MG.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
100100100100
W 2007 r., podobnie jak w roku poprzednim, Polska spełniała kryterium stóp
procentowych. W marcu 2008 r. rentowność nie przekroczyła obowiązującej w
tym okresie wartości referencyjnej 6,5% i wyniosła 5,7%21.
TabelaTabelaTabelaTabela 2 2 2 2. Spełnianie kryteriów z Maastricht przez Polskę. Spełnianie kryteriów z Maastricht przez Polskę. Spełnianie kryteriów z Maastricht przez Polskę. Spełnianie kryteriów z Maastricht przez Polskę
Parametr gospodarczy
2006 2007/2008*
Kryterium Polska Kryterium Polska
Deficyt sektora finansów publicznych do PKB w (%)
3,0 3,9 3,0 2,0
Dług sektora finansów publicznych do PKB w (%)
60,0 47,7 60,0 45,4
Inflacja (HICP– w %) 2,8 1,2 2,8/3,2* 2,6/3,2*
Stopy procentowe 5,39 5,27 6,5* 5,7*
Źródło: Opracowanie własne DAP MG.
*Dane za marzec 2008 r.
3.2. ASPEKT PROCYKLICZNOŚCI
Podstawowym problemem dla kraju przystępującego do unii walutowej jest
utrata autonomii w prowadzeniu polityki monetarnej. Z chwilą przyjęcia euro
Narodowy Bank Polski (NBP) utraci swoją suwerenność i nie będzie mógł
swobodnie kształtować poziomu stóp procentowych oraz podaŜy pieniądza. W
związku z tym, Ŝe polityka pienięŜna w ramach unii monetarnej jest wspólna,
nastąpi przekazanie uprawnień w tym zakresie przez NBP na rzecz EBC. Dla
wyznaczenia kierunku prowadzenia polityki monetarnej miarodajna będzie
wyłącznie ocena przebiegu procesów realnych na obszarze UGW jako całości.
Poszczególne kraje członkowskie strefy euro nie mają bezpośredniego wpływu
na kształtowanie omawianej polityki. Zatem istotnym problemem, jaki moŜe
wystąpić jest sytuacja, kiedy obowiązująca jedna dla wszystkich członków UGW
stopa procentowa będzie się róŜnić od stopy równowagi dla danej gospodarki.
Uczestnictwo w unii walutowej jest wówczas źródłem dywergencji
koniunkturalnych, które w przypadku doświadczeń niektórych uczestników
UGW, o czym będzie mowa poniŜej22, wydają się nieść wysokie koszty przyjęcia
wspólnej waluty w postaci wyŜszej inflacji i spowolnienia gospodarczego.
21 Convergence Report, ECB, V 2008, s. 47. 22 Por. punkt 4.1.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
101101101101
Niedostateczna synchronizacja cykli koniunkturalnych moŜe prowadzić do
róŜnicowania się stóp inflacji w poszczególnych krajach członkowskich, a tym
samych do róŜnicowania się wysokości realnych stóp procentowych.
Przy analizie adekwatności polityki pienięŜnej EBC dla Polski kluczowe
znaczenie ma rozróŜnienie pomiędzy symetrycznymi i asymetrycznymi
wstrząsami gospodarczymi. Wpływ tych pierwszych na kraje unii monetarnej jest
podobny, a więc i reakcja banku centralnego kierującego się sytuacją w całej
strefie euro powinna być odpowiednia dla wszystkich jej członków. Wstrząsy
asymetryczne wywierają natomiast róŜny wpływ na podstawowe kategorie realne
w poszczególnych gospodarkach, które wymagają odmiennych decyzji co do
stóp procentowych.
3.3. PROBLEM SZOKÓW ASYMETRYCZNYCH
Określenie wspólnej polityki dla odmiennych gospodarek nie jest łatwym
zadaniem. W sytuacji kiedy EBC będzie kształtować politykę pienięŜną dla
całego obszaru euro, w poszczególnych krajach mogą wystąpić odmienne
tendencje. Istnieje ryzyko, Ŝe w jednym kraju (np. Polsce) wystąpi presja
inflacyjna, a w innych krajach UGW będą zachodziły procesy dezinflacyjne i
ogólne spowolnienie wzrostu gospodarczego. W tej sytuacji, aby pobudzić
wzrost w strefie euro, EBC obniŜy stopy. Dla kraju z wyŜszym wskaźnikiem
wzrostu cen nie byłoby to jednak działanie poŜądane, poniewaŜ mogłoby
doprowadzić do przegrzania gospodarki i przyspieszenia procesów inflacyjnych.
Analogicznie, mogłaby wystąpić sytuacja odwrotna, co skutkowałoby
ewentualną deflacją i recesją. Na pytanie, czy w ramach wspólnej polityki
pienięŜnej istnieje ryzyko wystąpienia szoków asymetrycznych w danej
gospodarce, odpowiedzi moŜe udzielić badanie zbieŜności cyklu
koniunkturalnego tej gospodarki z wahaniami koniunktury w strefie euro. JeŜeli
oŜywieniu gospodarczemu w krajach UGW towarzyszy przyspieszenie wzrostu
takŜe w Polsce, a dekoniunktura w strefie euro występuje w tym samym czasie
co w naszym kraju, to polityka stóp procentowych EBC okaŜe się właściwa i
spójna dla Polski. W takim przypadku sens prowadzenia wewnętrznej,
autonomicznej polityki monetarnej jest ograniczony.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
102102102102
NaleŜy równieŜ zadać pytanie, czy istnieją inne, poza polityką pienięŜną,
mechanizmy przeciwdziałania skutkom wywołanym przez szoki asymetryczne,
które naleŜałoby uruchomić, w przypadku gdyby okazało się, Ŝe poziom korelacji
cykli gospodarczych jest niski, ewentualnie ujemny, lub z czasem pozytywna
zaleŜność uległaby zmianie?
Istnieją dwa czynniki, które w pewnym stopniu mogą neutralizować skutki
powyŜszych szoków. Pierwszym jest rynek pracy, a drugi to obszar polityki
fiskalnej. JeŜeli chodzi o rynek pracy, to równowaŜenie szoku asymetrycznego
moŜe nastąpić dzięki mobilności siły roboczej. Przy spadającym popycie
wewnętrznym następuje migracja zarobkowa do gospodarek krajów, w których w
ramach ujemnych zaleŜności występuje w tym czasie prosperity. W
konsekwencji spadek popytu w Polsce nie prowadziłby do wzrostu bezrobocia, a
poprawa koniunktury za granicą nie powodowałaby wzrostu płac i cen w tamtym
obszarze, poniewaŜ wzrosłaby podaŜ pracy w wyniku napływu siły roboczej z
Polski. W praktyce skuteczność tego mechanizmu dostosowawczego jest
ograniczona. Powodem tego są m.in.: bariery językowe i kulturowe, powody
osobiste, równieŜ niedopasowanie kwalifikacji. W ramach rynku pracy
dostosowanie po szoku moŜe następować równieŜ poprzez zmiany płac realnych.
W sytuacji spadku popytu odpowiednią reakcją powinno być obniŜenie cen.
Przedsiębiorcy powinni w ramach tego działania obniŜyć równieŜ koszty m.in.
poprzez cięcia wynagrodzeń pracowników. JeŜeli przedsiębiorstwo nie moŜe
obniŜyć płac, w wyniku sprzeciwu pracowników, to poprzez spadek produkcji i
sprzedaŜy dojdzie do spadku zatrudnienia. W Polsce płace charakteryzują się
niską elastycznością. Oznacza to, Ŝe w sytuacji spadku popytu wystąpiłyby
trudności z obniŜeniem wynagrodzeń, które zahamowałoby spadek produkcji i
wzrost bezrobocia. Zgodnie z powyŜszym, moŜna zauwaŜyć, Ŝe polski rynek
pracy nie jest w pełni efektywnym mechanizmem neutralizującym skutki szoku
asymetrycznego. Aby takim mógł się stać, poŜądanym jest przeprowadzenie
reform rynku pracy, które przyczyniłyby się do zwiększenia elastyczności
kształtowania wynagrodzeń i innych warunków zatrudnienia w sektorze polskich
przedsiębiorstw.
Drugim instrumentem dostosowawczym, który moŜe w przypadku
procykliczności równowaŜyć skutki negatywnych wstrząsów po przystąpieniu do
unii monetarnej jest polityka fiskalna. Kluczową rolę moŜe tu odegrać działanie
tzw. automatycznych stabilizatorów. Polega ono na tym, Ŝe w przypadku gdy
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
103103103103
spada produkcja w gospodarce, to maleją wpływy podatkowe, a rosną niektóre
wydatki publiczne, np. zasiłki dla bezrobotnych. W rezultacie (teoretycznie)
negatywne skutki wstrząsu zostają złagodzone, a wzrost deficytu działa
propopytowo. W sytuacji oŜywienia rosną z kolei wpływy podatkowe, a maleją
wydatki sektora finansów publicznych, co powoduje poprawę sytuacji fiskalnej.
PowyŜsze mechanizmy dostosowawcze nie wydają się stanowić w pełni
skutecznej alternatywy dla polityki pienięŜnej. NaleŜy w tym miejscu zauwaŜyć,
Ŝe teoria ekonomii nie potrafi explicite wykazać, czy polityka monetarna czy teŜ
fiskalna jest bardziej skuteczna w neutralizacji szoków popytowo-podaŜowych i
w dynamizowaniu rozwoju gospodarczego. Według neoklasycznej teorii
wzrostu, polityka fiskalna nie wywiera decydującego wpływu na długookresowy
wzrost gospodarczy. W opozycji do tej koncepcji znajduje się coraz
powszechniej akceptowana23 – w teorii i empirii – teoria endogenicznego
wzrostu, która udowadnia, Ŝe polityka fiskalna moŜe i powinna słuŜyć zarówno
zmniejszaniu niestabilności makroekonomicznej w krótkim okresie, jak i
przyspieszeniu tempa wzrostu w długim okresie. Efekt ten wynika – dzięki
neutralności opodatkowania względem procesów gospodarczych – z rosnącego
wpływu kapitału ludzkiego na wzrost ekonomiczny.
Istotną kwestią jest nie tylko to, czy moŜna skutecznie przeciwdziałać wstrząsom
asymetrycznym, ale takŜe to czy ryzyko wystąpienia takich szoków jest
potencjalnie znaczące. Zawarte w literaturze wnioski z przeprowadzonych badań
empirycznych na temat synchronizacji cyklów polskiej gospodarki z resztą
krajów UGW są zróŜnicowane [por. Rozkrut, 2004; Lis, 2008]24,25. Uśrednienie
tych wyników wskazuje, Ŝe stopień zbieŜności cyklicznej jest powyŜej średniego.
NaleŜy zaznaczyć, Ŝe zaleŜność ta powinna ulegać wzmocnieniu wraz z
postępującą integracją ekonomiczną między Polską a krajami UGW. Zjawisko to
będzie znajdowało odzwierciedlenie m.in. we wzroście siły powiązań
handlowych naszego kraju ze strefą euro. W rezultacie prawdopodobieństwo
wystąpienia szoku asymetrycznego po przystąpieniu do unii monetarnej jest
stosunkowo niewielkie.
Przy analizie podatności na szok asymetryczny kraju kandydującego do
członkostwa w UGW waŜne jest uwzględnienie wyników badań wskazujących,
23 S. Lis, Akcesja…, op. cit., s. 350. 24 M. Rozkrut, Raport na temat korzyści i kosztów przystąpienia Polski do strefy euro, NBP, Warszawa 2004. 25 S. Lis, Akcesja…, op. cit.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
104104104104
Ŝe sama integracja monetarna wzmacnia powiązania ekonomiczne między
gospodarkami tworzącymi wspólny obszar walutowy26. Oznacza to, Ŝe spełnienie
warunków bezpiecznego członkostwa w strefie euro jest w pewnych obszarach
łatwiejsze po samym przystąpieniu do unii walutowej. Przykładem takiego
mechanizmu, jak zauwaŜono powyŜej, jest wzrost powiązań handlowych po
przyjęciu euro z krajami juŜ naleŜącymi do unii monetarnej. Integracja handlowa
prowadzi więc do zwiększenia zbieŜności cykli koniunkturalnych, co zarazem
zmniejsza ryzyko wystąpienia wstrząsów asymetrycznych.
4. DOŚWIADCZENIA KRAJÓW NA TLE WPROWADZENIA EURO
PoniŜsze analizy doświadczeń krajów, które przystąpiły do unii monetarnej,
przeprowadzono z uwzględnieniem zarówno pośredniego, jak i bezpośredniego
wpływu na konkurencyjność przedsiębiorstw. Na tle otrzymanych wniosków
dokonano próby porównania osiągnięć tych gospodarek z krajami, które w
ramach UE w 1999 r. nie przystąpiły do strefy euro.
4.1. POŚREDNI WPŁYW NA KONKURENCYJNOŚĆ POPRZEZ OTOCZENIE MAKROEKONOMICZNE
Wstąpieniu do unii walutowej towarzyszą liczne zmiany w otoczeniu
makroekonomicznym. Dotyczą one m.in. przejścia z płynnego na sztywny kurs
walutowy, zmiany sposobu prowadzenia polityki stóp procentowych oraz
polityki fiskalnej. Ogół tych czynników wpływa na warunki w jakich
funkcjonują przedsiębiorstwa, a co za tym idzie pośrednio wywiera skutki na ich
konkurencyjność.
26 M. Rozkrut, Raport..., op. cit.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
105105105105
4.1.1.4.1.1.4.1.1.4.1.1. Bank centralny a kurs walutowyBank centralny a kurs walutowyBank centralny a kurs walutowyBank centralny a kurs walutowy
RozwaŜając ryzyko wystąpienia szoków asymetrycznych, naleŜy zauwaŜyć, Ŝe
ich wysoce prawdopodobną przyczyną są duŜe i niekorzystne dla gospodarki
kraju akcesyjnego wahania kursowe [por. De Grauwe, 2005]27.
Analizując doświadczenia krajów naszego regionu z perspektywy konieczności
przejścia przez test stabilności kursowej w ramach ERM II, moŜna zauwaŜyć, Ŝe
stabilizowanie przez bank centralny oczekiwań inflacyjnych jest istotne nie tylko
przy utrzymywaniu inflacji na odpowiednim poziomie, ale równieŜ dla
długookresowego wzrostu gospodarczego. Umacnianie wiarygodności banku
centralnego jest waŜne dla stabilności kursu walutowego28. Doświadczenia
Czech, Słowacji i Węgier wskazują, Ŝe portfelowe przepływy kapitałowe (o
charakterze spekulacyjnym), wywołujące niestabilność kursu walutowego,
pojawiają się wtedy, gdy bank centralny w tym kraju pozwala na zbyt duŜy
wzrost inflacji, co w następstwie ogranicza swobodę prowadzenia polityki stopy
procentowej. Przykładem mogą być doświadczenia Słowacji, która weszła do
ERM II z inflacją wysoką w stosunku do kryterium z Maastricht. Inwestorzy
portfelowi uznali, Ŝe aby spełnić kryterium inflacyjne, Słowacja pogodzi się z
rewaluacją swojej waluty. Najprawdopodobniej to stanowiło źródło aktów silnej
spekulacji na wzrost kursu korony, które doprowadziły ostatecznie do podjęcia
decyzji o jej 8% rewaluacji. W dalszej perspektywie obawy o trwałość tak
osiągniętej dezinflacji skłoniły rynki finansowe do podjęcia kolejnych prób
spekulacji na wzrost kursu słowackiej waluty. Z pewnością sytuacja ta uderzyła
w kondycję przedsiębiorstw, głównie tych, które brały czynny udział w
międzynarodowej wymianie handlowej.
Przypadek Czech jest często zbyt upraszczany, gdy twierdzi się, Ŝe kurs korony
czeskiej był stabilny, poniewaŜ stopy procentowe były relatywnie niskie. Główną
przyczyną stopniowej (stabilnej) aprecjacji, w tempie odzwierciedlającym wzrost
kursu równowagi, było zaufanie rynków finansowych do tego, Ŝe Narodowy
27 P. De Grauwe, What have we learnt about monetary integration since the Maastricht treaty?, „Journal of Common Market
Studies”, 2005, vol. 44, nr 4. 28 A. Sławiński, Znaczenie..., op. cit., s. 35.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
106106106106
Bank Czech będzie skutecznie utrzymywał inflację na niskim poziomie,
zachowując dzięki temu swobodę prowadzenia polityki stóp procentowych.
Doświadczenia tych trzech krajów pokazują, Ŝe bank centralny powinien
umacniać zaufanie do skuteczności prowadzonej przez siebie polityki pienięŜnej.
UmoŜliwia to bowiem zachowanie swobody w reagowaniu na zmiany sytuacji na
rynkach finansowych. Wiarygodność banku centralnego jest waŜna równieŜ
dlatego, Ŝe Komisja Europejska zwraca uwagę na trwałość spełnienia kryterium
inflacyjnego z Maastricht. Jak słusznie zauwaŜa Sławiński [2008]29, powodem
odmowy przyjęcia Litwy do strefy euro nie była zbyt restrykcyjna ocena
niespełnienia przez ten kraj warunków (przekroczenie kryterium sięgało poziomu
zaledwie 0,06%), ale obawy, Ŝe inflacja na Litwie wzrośnie. Istotnie, tak teŜ się
stało – dane za maj 2008 r.30 wskazują, Ŝe roczna inflacja w tym kraju osiągnęła
poziom 12,3%.
4.1.2. P4.1.2. P4.1.2. P4.1.2. Przypadki procykliczności i szoki asymetrycznerzypadki procykliczności i szoki asymetrycznerzypadki procykliczności i szoki asymetrycznerzypadki procykliczności i szoki asymetryczne
JeŜeli chodzi o politykę pienięŜną EBC, to w przypadku kilku krajów okazała się
ona procykliczna. Przykładem nadmiernego przegrzania koniunktury i
następującego po nim spowolnienia rozwoju gospodarczego są m.in. Portugalia i
Hiszpania [por. Blanchard, 2006]31. W obu gospodarkach wystąpiła silna
ekspansja monetarna, która doprowadziła do przegrzania koniunktury. Samo
przegrzanie koniunktury nie jest tak złe dla gospodarki, jak następujące po nim
spowolnienie, które w przypadku Portugalii stało się długotrwałe. ZagroŜenie
długotrwałym spowolnieniem gospodarczym bierze się stąd, Ŝe towarzyszące
ekspansji gospodarczej przyspieszenie tempa wzrostu jednostkowych kosztów
pracy i inflacji – względem innych krajów UGW – prowadzi do wzrostu realnego
efektywnego kursu walutowego (ang. real effective exchange rate – REER) i
pogorszenia się konkurencyjności gospodarki tego kraju. JeŜeli tempo wzrostu
wydajności produkcji nie jest wystarczająco wysokie, by mogło dość szybko
obniŜyć wzrost jednostkowych kosztów pracy, to moŜe wystąpić względnie długi
29 Ibidem, s. 36. 30 Źródło: Eurostat. 31 O. Blanchard, Portugal, Italy, Spain, and Germany. The implications of suboptimal currency area, WEL-MIT meeting, NYC,
2006, http://econ-www.mit.edu/files/758.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
107107107107
okres spowolnienia wzrostu gospodarczego. Będzie ono trwało dotąd, aŜ nie
nastąpi wystarczające obniŜenie się jednostkowych kosztów pracy,
umoŜliwiające przedsiębiorcom odzyskanie utraconej konkurencyjności. Okres
ten moŜe się przedłuŜać z powodu zarówno niskiego wzrostu wydajności
produkcji, jak i sztywności płac, będącej efektem niedostatecznej liberalizacji
rynku pracy. ZaleŜność taką moŜna obserwować od kilku lat we Włoszech.
Czy pośrednio, poprzez makroekonomiczny wpływ polityki pienięŜnej EBC,
polskie przedsiębiorstwa moŜe dotknąć podobny problem? Czy ogólna sytuacja
polskiej gospodarki jest zbliŜona do warunków jakie występowały w tych
krajach, gdzie po przystąpieniu do unii walutowej wystąpiły szoki asymetryczne?
MoŜna zauwaŜyć kilka czynników, które sprawiają, Ŝe ryzyko z tym związane
jest relatywnie niŜsze niŜ w przypadku powyŜszych krajów. Po pierwsze, w
Polsce procesowi realnej konwergencji towarzyszy względnie wysokie tempo
wzrostu wydajności pracy [por. Gros, Mayer i Ubide, 2005] 32. W związku z
powyŜszym moŜna załoŜyć, Ŝe gdyby relatywnie ekspansywna polityka
monetarna EBC przyczyniła się do silnego oŜywienia koniunktury, które
przyniosłoby znaczącą aprecjację REER, to ponowna poprawa konkurencyjności
polskich przedsiębiorstw następowałaby szybciej niŜ w obecnych krajach UGW.
Kolejnym czynnikiem zmniejszającym ryzyko procyklicznego wpływu polityki
pienięŜnej EBC na naszą gospodarkę jest równieŜ kończący się proces
konwergencji inflacji i stóp procentowych. W Polsce wysokość stóp
procentowych i inflacji jest zbliŜona do poziomów w strefie euro. Stąd
przystąpieniu Polski do unii walutowej nie będzie towarzyszył znaczący spadek
stóp procentowych, który mógłby skutkować zbytnią ekspansją gospodarczą, jak
to miało miejsce w Portugalii i Hiszpanii [por. Blanchard, 2006]33. MoŜna
stwierdzić, Ŝe aspekt zbieŜności poziomów stóp procentowych i inflacji w kraju
akcesyjnym do wartości tych parametrów w unii walutowej ma kluczowe
znaczenie przy rozpatrywaniu zagroŜenia wynikającego z procyklicznego
wpływu wspólnej polityki monetarnej.
Doświadczenie z procyklicznością spotkało kraje bałtyckie, gdzie brak
moŜliwości wpływania decydentów monetarnych na wysokość stóp
procentowych skutkował przegrzaniem koniunktury i nierównowagą w bilansach
32 D. Gros, T. Mayer, A. Ubide, EMU at Risk, „7th Annual Report of the CEPS Macroeconomic Policy Group”, Brussels 2005. 33 O. Blanchard, Portugal,…, op. cit.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
108108108108
płatniczych. Wydaje się jednak, Ŝe głównym powodem tej sytuacji było zbyt
długie stosowanie systemu izby walutowej, po osiągnięciu celu inflacyjnego
[por. Sławiński, 2007]34. Stosowanie powyŜszego mechanizmu pozbawiło te
kraje moŜliwości ochrony ich gospodarek przed szokiem akcesyjnym w 2004 r.
Czy zewnętrzny szok asymetryczny podobny do tego, który dotknął gospodarkę
Włoch, stanowi realne zagroŜenie dla Polski? Gospodarka włoska doświadczyła
szoku asymetrycznego w wyniku pojawienia się na międzynarodowym rynku
tańszych produktów z Azji Południowo-Wschodniej, głównie z Chin. Do
dodatkowej utraty konkurencyjności przyczyniła się aprecjacja euro względem
dolara amerykańskiego (USD). Gospodarce polskiej taka sytuacja raczej nie
grozi, poniewaŜ szok w postaci importu tanich wyrobów miał juŜ miejsce.
Odbyło się to w warunkach realnej aprecjacji kursu złotego. Na korzyść działają
równieŜ niŜsze uposaŜenia w Polsce niŜ we Włoszech. Jednak z perspektywy
międzynarodowej konkurencyjności przedsiębiorstw istotna jest nie tyle sama
wysokość płac, co wysokość jednostkowych kosztów pracy. Główne zagroŜenie
wynikałoby ze zbyt szybkiego wzrostu jednostkowych kosztów pracy.
Skutkowałby to, o czym juŜ wspomniano, znaczącą aprecjacją REER, tak jak to
miało miejsce w przypadku Portugalii.
4.2. ANALIZA ZMIAN EKSPORTU JAKO MIERNIKA KONKURENCYJNOŚCI
Jednym z mierników jaki przyjęto do oceny konkurencyjności przedsiębiorstw35
danego kraju jest zmiana procentowa eksportu w relacji do zmiany eksportu w
porównywanym kraju lub regionie (obszarze). PoniŜej została przedstawiona
analiza porównawcza wymiany handlowej i wpływu, jakie wywarło na nią
wstąpienie gospodarek do unii walutowej.
Udziały wymiany handlowej prowadzonej wewnątrz unii walutowej, w podziale
na okresy przed przyjęciem wspólnej waluty oraz po utworzeniu unii monetarnej,
zostały przedstawione dla poszczególnych krajów w tabeli 3.
34 A. Sławiński, Ryzyko utraty kontroli nad wysokością realnej stopy procentowej w systemie izby walutowej, „Ekonomista”
nr 2, Wyd. Key-Text, Warszawa 2007. 35 Por. punkt 1.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
109109109109
TabelaTabelaTabelaTabela 3 3 3 3. Udział handlu z krajami UGW. Udział handlu z krajami UGW. Udział handlu z krajami UGW. Udział handlu z krajami UGW----12 w handlu ogółem12 w handlu ogółem12 w handlu ogółem12 w handlu ogółem
Kraj 1995 1998 2001 2004
Austria 63,8 61,9 59,6 59,8
Belgia i Luksemburg
63,4 60,2 59,5 61
Finlandia 33,9 34,6 32,8 33,5
Francja 51,7 50,6 52,1 53,7
Grecja 58,5 53,7 43,4 46,8
Hiszpania 58,5 59 56,9 57,5
Irlandia 33,1 33,4 30,1 35,5
Niderlandy 57,2 52,8 52,8 52,6
Niemcy 44,6 43,7 42,6 42,2
Portugalia 65,7 67,4 57,2 68,2
Włochy 50,9 49,9 47,3 47,4
Średnia UGW-12 52,9 51,6 48,6 50,8
Źródło: P.R. Lane, The Real Effects of EMU, Institute for International Integration Studies, Dublin 2006, s. 33.
Średni udział wymiany handlowej wewnątrz strefy euro wobec całej wymiany
prowadzonej przez gospodarki, które przystąpiły do unii walutowej, nieznacznie
się obniŜył po 1999 r. W latach 1995-1998 wskaźnik ten oscylował wokół 52%,
w 2001 r. spadł do 48,6%, a następnie powrócił do poziomu ponad 50% na
koniec 2004 r. W dwa lata po wstąpieniu do strefy euro, największy spadek (o
ponad 10 pp.) w wymianie handlowej wewnątrz UGW-12 odnotowały Grecja i
Portugalia. Zmiany eksportu w latach 1997-2006 wewnątrz UGW-12 dla
poszczególnych członków unii walutowej zostały przedstawione poniŜej.
TabelaTabelaTabelaTabela 4 4 4 4. Zmiany eksportu krajów strefy euro do UGW. Zmiany eksportu krajów strefy euro do UGW. Zmiany eksportu krajów strefy euro do UGW. Zmiany eksportu krajów strefy euro do UGW----12121212
Kraj 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Austria 9,9 12,6 5,9 15,2 7,2 4,8 3,6 7,9 2,4 6,8
Belgia 5,3 9,5 3,8 18,1 5,9 4,1 2,1 9,6 8,7 8,3
Finlandia 11,7 21,7 5,5 22,0 -7,5 -1,5 -2,3 -3,3 3,2 19,0
Francja 7,6 9,1 6,9 15,4 -0,3 -2,0 2,5 3,5 -0,5 8,3
Grecja 0,3 1,8 8,3 4,3 -5,0 -15,4 17,1 1,1 8,6 20,6
Hiszpania 5,5 16,6 -1,7 26,0 5,0 0,9 5,3 5,4 2,8 7,8
Irlandia 12,8 29,8 10,0 22,4 3,0 4,2 -7,4 5,1 7,6 -4,6
Luksemburg - - - 16,7 20,0 -0,1 8,4 12,5 13,8 15,0
Niderlandy 8,6 3,9 7,6 21,4 2,5 -1,7 2,3 8,0 13,6 12,4
Niemcy 4,4 9,7 7,8 15,2 4,0 0,3 4,5 10,1 6,1 10,7
Portugalia 7,1 7,6 6,3 12,2 2,8 1,7 2,4 2,6 8,6 10,2
Włochy 4,0 7,3 3,7 12,2 2,6 -2,7 -0,1 6,3 4,3 7,1
Wszystkie kraje UGW-
12*
6,3 9,5 6,5 17,1 3,1 0,0 2,6 7,3 6,1 9,3
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
111110101010
Wartości wyraŜone w procentach.
*do 1999 bez Luksemburga
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu
WykresWykresWykresWykres 2 2 2 2. Zmiany eksportu krajów strefy euro do UGW. Zmiany eksportu krajów strefy euro do UGW. Zmiany eksportu krajów strefy euro do UGW. Zmiany eksportu krajów strefy euro do UGW----12121212
-18,0
-8,0
2,0
12,0
22,0
32,0
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Austria
Belgia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Irlandia
Luksemburg
Niderlandy
Niemcy
Portugalia
Włochy
Wszystkie kraje UGW 12*
*do 1999 bez Luksemburga
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.
W analizowanym okresie po wprowadzeniu euro, tj. w latach 1999-2006, średnie
roczne tempo wzrostu eksportu w ramach UGW-12 wyniosło 6,5%. Skokowy
wzrost o 17,1% nastąpił w 2000 r. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe powodem tego nie było
jedynie wprowadzenie wspólnej waluty, poniewaŜ wzrósł, nawet w większej
skali, w tym samym czasie równieŜ eksport do krajów spoza unii walutowej36.
NajniŜszy średni wzrost eksportu wystąpił we Włoszech (4,2%) oraz Grecji
(4,9%). NajwyŜszy wskaźnik odnotowano w Luksemburgu (10,8%).
Porównanie wymiany handlowej wewnątrz UGW-12 z wymianą z krajami, w
ramach UE-25, które nie przystąpiły do unii monetarnej, prezentuje tabela 5 oraz
wykres 3.
36 Por. Tabela 5. Porównanie wewnętrznej i zewnętrznej wymiany handlowej krajów UGW-12.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
111111111111
TabelaTabelaTabelaTabela 5 5 5 5. Porównanie . Porównanie . Porównanie . Porównanie wewnętrznej i zewnętrznej wymiany wewnętrznej i zewnętrznej wymiany wewnętrznej i zewnętrznej wymiany wewnętrznej i zewnętrznej wymiany handlowej krajów UGWhandlowej krajów UGWhandlowej krajów UGWhandlowej krajów UGW----12121212
Lata
Stopa zmian eksportu z krajów
UGW 12 do krajów UGW 12
Stopa zmian eksportu z krajów
UGW 12 do krajów UE 25,
które nie przyjęły euro
Stopa zmian importu z krajów
UGW 12 do krajów UGW 12
Stopa zmian importu do UGW
12 z krajów UE 25, które nie przyjęły euro
1997 6,3 17,9 6,8 9,0
1998 9,5 8,7 10,2 9,6
1999 6,5 5,4 4,6 8,1
2000 17,1 18,0 18,1 18,9
2001 3,1 6,2 3,1 1,9
2002 0,0 2,8 -1,1 -0,2
2003 2,6 -1,2 3,0 1,6
2004 7,3 7,0 7,8 7,2
2005 6,1 4,7 6,3 5,4
2006 9,3 12,4 10,6 11,1
Uwaga: wszystkie obliczenia uwzględniają Luksemburg od 2000 r.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.
WykresWykresWykresWykres 3 3 3 3. Wewnętrzna i zewnętrzna wymiana handlowa krajów . Wewnętrzna i zewnętrzna wymiana handlowa krajów . Wewnętrzna i zewnętrzna wymiana handlowa krajów . Wewnętrzna i zewnętrzna wymiana handlowa krajów UGWUGWUGWUGW----12 na o12 na o12 na o12 na obbbbszaszaszaszarze UErze UErze UErze UE37373737
-5,0
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Stopa zmian eksportuz krajów UGW 12 dokrajów UGW 12
Stopa zmian eksportuz krajów UGW 12 dokrajów UE 25, którenie przyjęły euro
Stopa zmian importu zkrajów UGW 12 dokrajów UGW 12
Stopa zmian importudo UGW 12 z krajówUE 25, które nieprzyjęły euro
* Luksemburg uwzględniony od 2000 r.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.
37 W związku z tym, Ŝe eksport i import w ramach UGW-12 jest sobie teoretycznie toŜsamy, to zmiany eksportu i importu
powinny się pokrywać. Na wykresie tak się jednak nie dzieje, poniewaŜ w rzeczywistości te zmienne osiągają róŜne
wielkości. Problem ten wynika m.in. ze zróŜnicowania progów, przy których naleŜy składać deklaracje oraz błędów w
sprawozdawczości i analizach statystycznych w poszczególnych krajach.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
112112112112
Analizując dane moŜna zauwaŜyć, Ŝe w okresie trzech lat (2000-2002) eksport z
krajów unii walutowej rósł wolniej wewnątrz UGW-12 niŜ do pozostałych
krajów UE-25. ZaleŜność ta uległa zmianie od 2003 r. W 2006 r. pojawiło się
jednak znów niŜsze tempo wzrostu wymiany handlowej wewnątrz UGW-12.
Przejściowo, wyŜszy eksport poza strefę UGW-12 moŜna tłumaczyć, relatywnie
wysoką importochłonnością krajów, które przechodziły transformację
gospodarczą, a następnie stały się nowymi członkami UE-25. Efekt doganiania,
jaki wystąpił w tych krajach ściśle był związany ze wzmoŜonym importem dóbr
konsumpcyjnych z krajów wysoko rozwiniętych, w tym właśnie z UGW-12 (por.
Mucha, 2006)38.
Prowadzenie analizy skutków jakie wywołało wprowadzenie euro na zmiany w
wymianie handlowej, jest bardziej zasadne na tle krajów, które były w tym
samym punkcie przed utworzeniem unii walutowej. Chodzi w tym przypadku o
Danię, Szwecję i Wielką Brytanię – kraje, które przed 1999 r. były członkami
UE, a nie weszły do unii monetarnej. Konfrontacja z tymi gospodarkami
pozwoli, w sposób bardziej obiektywny, wskazać ocenę wpływu przyjęcia euro
na konkurencyjność i potencjalne zmiany w eksporcie.
TTTTabelaabelaabelaabela 6 6 6 6. Zmiany eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do . Zmiany eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do . Zmiany eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do . Zmiany eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do UGWUGWUGWUGW----12*12*12*12*
Kraj 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Dania 4,6 2,6 8,1 12,9 4,5 5,1 -1,8 5,7 7,1 4,5
Szwecja 6,2 11,0 6,3 12,7 -12,9 1,7 4,8 10,1 5,7 13,4
Wielka Brytania
17,1 3,4 6,1 18,0 -0,4 -0,8 -12,3 2,3 8,1 4,1
Łącznie dla Danii,
Szwecji, Wielkiej Brytanii
13,7 4,6 6,4 16,5 -2,0 0,2 -8,4 4,1 7,5 5,9
Wartości wyraŜone w procentach.
*do 1999 r. bez Luksemburga. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.
38 M. Mucha, Oczekiwania a konsumpcja – w obliczu przystąpienia Polski do UE, „Studia i Prace”, IX, KE-S SGH, Warszawa
2006, s. 261–268.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
113113113113
WykresWykresWykresWykres 4444. Zmiany eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytan. Zmiany eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytan. Zmiany eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytan. Zmiany eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do ii do ii do ii do UGWUGWUGWUGW----12*12*12*12*
-15,00
-10,00
-5,00
0,00
5,00
10,00
15,00
20,00
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Dania
Szw ecja
Wielka Brytania
Suma dla Danii, Szw ecji,Wielkiej Brytanii
* Luksemburg uwzględniony od 2000 r.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.
Średnia zmiana łącznego eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do krajów
UGW-12, w okresie 1999-2006, wyniosła 3,8%. NajniŜszą wartość (3,1%)
odnotowano w przypadku Wielkiej Brytanii. JeŜeli przyrówna się te dane do
wyników jakie osiągnęły kraje UGW-12 po wprowadzeniu wspólnej waluty, to
moŜna zauwaŜyć dość istotne róŜnice. Po pierwsze, po wprowadzeniu euro
średnie roczne tempo wzrostu eksportu do UGW-12 było, wewnątrz strefy euro,
ponad dwukrotnie wyŜsze (6,5%) niŜ z krajów, które wspólnej waluty nie
przyjęły (3,1%). Po drugie, warto odnotować, Ŝe gospodarką której eksport do
strefy euro rósł najwolniej była Wielka Brytania, czyli kraj który pozostał poza
unią walutową. To spowolnienie, czy nawet przejściowo trzyletni spadek
eksportu nastąpił po 2000 r. Odnosząc to do krajów strefy euro, naleŜy
stwierdzić, Ŝe w kilku przypadkach podobne zaburzenia równieŜ miały miejsce.
Jednak ich skala, biorąc pod uwagę okres trwania i zasięg spadku, nie była tak
znacząca.
Analizując poniŜsze dane zawarte w tabeli 7 oraz wykres 5 moŜna stwierdzić, Ŝe
po wprowadzeniu wspólnej waluty, od 1999 r., stopa wzrostu eksportu wewnątrz
UGW-12 była systematycznie (poza dwoma niewiele mniejszymi wartościami w
latach 2002 i 2005) wyŜsza niŜ w przypadku eksportu do krajów strefy euro z
gospodarek pozostających poza unią walutową, tj. Danii, Szwecji i Wielkiej
Brytanii.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
114114114114
TabelaTabelaTabelaTabela 7 7 7 7. Porównanie zmian eksportu wewnątrz UGW. Porównanie zmian eksportu wewnątrz UGW. Porównanie zmian eksportu wewnątrz UGW. Porównanie zmian eksportu wewnątrz UGW----12 z12 z12 z12 ze e e e zmianami eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do UGWzmianami eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do UGWzmianami eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do UGWzmianami eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do UGW----12121212
Lata
Stopa zmian eksportu z Danii, Szwecji, Wielkiej
Brytanii do krajów UGW 12
Stopa zmian eksportu z krajów UGW 12 do krajów
UGW 12
Stopa zmian importu do Danii, Szwecji, Wielkiej Brytanii z krajów
UGW 12
Stopa zmian importu z krajów
UGW 12 do krajów UGW 12
1997 13,7 6,3 17,5 6,8
1998 4,6 9,5 8,0 10,2
1999 6,4 6,5 4,6 4,6
2000 16,5 17,1 13,0 18,1
2001 -2,0 3,1 7,6 3,1
2002 0,2 0,0 6,2 -1,1
2003 -8,4 2,6 -9,5 3,0
2004 4,1 7,3 4,2 7,8
2005 7,5 6,1 10,5 6,3
2006 5,9 9,3 19,2 10,6
Uwaga: wszystkie obliczenia uwzględniają Luksemburg od 2000 r. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.
WykresWykresWykresWykres 5 5 5 5. Porównanie zmian w wymianie handlowej między . Porównanie zmian w wymianie handlowej między . Porównanie zmian w wymianie handlowej między . Porównanie zmian w wymianie handlowej między krajami UGWkrajami UGWkrajami UGWkrajami UGW----12 ze zmi12 ze zmi12 ze zmi12 ze zmiaaaanami w wymianie handlowej między nami w wymianie handlowej między nami w wymianie handlowej między nami w wymianie handlowej między UGWUGWUGWUGW----12* a Danią, Szwecją i12* a Danią, Szwecją i12* a Danią, Szwecją i12* a Danią, Szwecją i Wielką BrytaniąWielką BrytaniąWielką BrytaniąWielką Brytanią
-15,00
-10,00
-5,00
0,00
5,00
10,00
15,00
20,00
25,00
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Stopa zmian eksportu z Danii,Szw ecji, Wielkiej Brytanii dokrajów UGW 12
Stopa zmian eksportu z krajówUGW 12 do krajów UGW 12
Stopa zmian importu do Danii,Szw ecji, Wielkiej Brytanii zkrajów UGW 12
Stopa zmian importu z krajówUGW 12 do krajów UGW 12
* Luksemburg uwzględniony od 2000 r.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.
NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe po wprowadzeniu wspólnej waluty eksport do Danii,
Szwecji i Wielkiej Brytanii rósł szybciej z UGW-12 niŜ z tych trzech krajów do
strefy euro. Wyjaśnieniem tego mogą być koszty transakcyjne przy wymianie
walut. JeŜeli kraje UGW-12 miały ponosić je dalej w ramach wymiany z trójką
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
115115115115
krajów, które nie przystąpiły do unii monetarnej, to mogły czuć bodziec do tego,
Ŝeby: po pierwsze, szukać tańszych dostawców i zwiększyć import np. z Chin,
Indii czy Brazylii; po drugie, zwiększyć wymianę handlową wewnątrz UGW-12,
gdzie te koszty nie występują, a jakość wyrobów jest podobna. W przypadku
Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii relatywnie wyŜszą stopę importu z UGW-12
moŜna tłumaczyć tym, Ŝe mając do wyboru dostawców wyrobów z dwóch grup:
(1) o niŜszej jakości i cenie – spoza UE oraz (2) o wyŜszej jakości i cenie – z
UGW-12, to w związku z koniecznością ponoszenia kosztów transakcyjnych
związanych z wymianą walut w obu przypadkach, gospodarki wysokorozwinięte
mogły czuć barierę przed zmniejszeniem importu dóbr i usług o wysokiej
jakości.
Dokonując powyŜszej analizy porównawczej, moŜna stwierdzić, Ŝe
wprowadzenie wspólnej waluty zadziałało relatywnie korzystnie na eksport tych
gospodarek, które do unii monetarnej przystąpiły. Średnie stopy wzrostu
eksportu były wyŜsze w przypadku UGW-12 niŜ Danii, Szwecji i Wielkiej
Brytanii – krajów które do strefy euro nie weszły. Są to jednak wnioski ogólne,
bowiem skwantyfikowanie zaleŜności statystycznie istotnych jest w tym
przypadku niemoŜliwe (mając na myśli wiarygodność ewentualnie otrzymanych
wyników) z powodu zbyt krótkich szeregów czasowych opartych o dostępne
roczne dane.
4.3. ANALIZA ZMIAN PRODUKTYWNOŚCI JAKO MIERNIKA KONKURENCYJNOŚCI
Zgodnie z przyjętą definicją, drugim miernikiem oceny konkurencyjności
przedsiębiorstw danego kraju jest wzrost relatywnej produktywności39.
Wydajność produkcji, czyli produktywność moŜna utoŜsamiać z wydajnością
pracy, która jest miarą sprawności gospodarowania przedsiębiorstwem. Liczy się
ją jako relację wielkości produkcji (jako wartość dodaną lub produkcję
sprzedaną) do liczby pracowników i ilości przepracowanych godzin. Miarę tę
39 Por. punkt 1.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
116116116116
moŜna utoŜsamiać z wydajnością produkcji, która bezpośrednio determinuje
konkurencyjność przedsiębiorstwa.
PoniŜsza tabela 8 oraz wykres 6 ukazują zmiany wydajności produkcji w krajach
UGW-12.
TabelaTabelaTabelaTabela 8 8 8 8. Roczne zmiany wydajności produkcji na osobę . Roczne zmiany wydajności produkcji na osobę . Roczne zmiany wydajności produkcji na osobę . Roczne zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną zatrudnioną zatrudnioną zatrudnioną –––– ogół działalności biznesowej w UGW ogół działalności biznesowej w UGW ogół działalności biznesowej w UGW ogół działalności biznesowej w UGW----12121212
Kraj 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Średnia 1995 - 1998
Średnia 1998 - 2006
Austria 1,5 2,9 1,3 2,1 1,8 3,2 0,6 1,8 1,5 2,2 1,1 2,9 2,0 1,9
Belgia 1,4 0,4 3,7 -0,3 1,8 1,4 0,1 2,1 2,0 2,2 0,4 1,7 1,3 1,5
Finlandia 2,1 2,7 2,9 4,0 2,1 4,3 2,6 1,3 2,4 4,7 1,6 4,6 2,9 3,0
Francja 1,1 0,2 1,4 2,2 1,2 1,1 -0,4 0,4 1,8 2,2 1,7 1,8 1,2 1,2
Grecja 1,7 1,0 2,6 0,8 0,4 2,2 1,3 0,8 1,3 1,6 1,7 3,4 1,5 1,6
Hiszpania - 3,7 3,5 -0,5 3,9 5,4 3,4 1,7 4,3 2,0 0,5 2,8 2,2 3,0
Irlandia 4,1 -0,3 0,9 -0,2 -0,4 1,8 -0,5 -1,4 -2,3 0,9 0,1 -0,2 1,1 -0,3
Luksemburg -0,2 -1,2 3,1 1,8 2,0 3,1 -2,7 1,4 0,5 2,7 3,3 3,5 0,9 1,7
Niderlandy 5,8 5,9 5,4 -0,9 4,5 4,3 4,5 6,7 2,2 1,9 1,2 2,2 4,1 3,4
Niemcy 0,4 1,0 0,9 1,6 2,1 2,2 0,2 0,2 2,0 4,2 1,5 1,1 1,0 1,7
Portugalia 5,8 2,7 2,9 0,3 1,3 2,7 1,2 -0,4 0,0 1,5 1,0 1,1 2,9 1,1
Włochy 0,5 -1,0 -1,0 -0,9 -0,6 -1,2 0,4 -0,2 -0,6 -0,9 -0,4 -0,2 -0,6 -0,5
Średnia UGW- 12* 2,2 1,5 2,3 0,8 1,7 2,5 0,9 1,2 1,3 2,1 1,1 2,1 1,7 1,6
Wartości wyraŜone w procentach.
Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi.
* W 1995 r. bez Hiszpanii.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
WykresWykresWykresWykres 6 6 6 6. Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną . Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną . Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną . Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną –––– ogół działalności biznesogół działalności biznesogół działalności biznesogół działalności biznesoooowej w UGWwej w UGWwej w UGWwej w UGW----12121212
-4
-2
0
2
4
6
8
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Austria
Belgia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Irlandia
Luksemburg
Niderlandy
Niemcy
Portugalia
Włochy
Średnia UGW 12*
* W 1995 r. bez Hiszpanii.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
117117117117
Średnie roczne tempo wzrostu wydajności produkcji w latach 1998-2006 w
krajach unii walutowej wzrosło względem okresu 1995-1998 w siedmiu
przypadkach, w jednym (Francja) nie zmieniło się, a w czterech spadło. Średni
spadek wydajności produkcji odnotowały Włochy i Irlandia. Silny spadek
średniego tempa wzrostu (o 1,8 pp.) wystąpił w przypadku Portugalii. Ogólnie
średnia dla UGW-12 nieznacznie obniŜyła się z 1,7% do poziomu 1,6%. Sytuacja
ta moŜe w pewnym stopniu wyjaśniać spadek tempa wzrostu gospodarczego w
ciągu ostatniej dekady, pomimo wzrostu zatrudnienia.
Teoretycznie, spadek wydajności produkcji mógłby być tłumaczony
zwiększeniem liczby zatrudnionych, w wyniku którego na jednego pracownika
przypada mniej kapitału. Jednak zdaniem Komisji Europejskiej w przypadku
UGW-12 o wiele bardziej wpłynął na to brak efektywnego wykorzystania
nowych technologii40.
PoniŜej zaprezentowano zmiany wydajności produkcji z podziałem na
poszczególne sektory.
TabelaTabelaTabelaTabela 9 9 9 9. Roczne stopy wzros. Roczne stopy wzros. Roczne stopy wzros. Roczne stopy wzrostu wydajności produkcji na osobę tu wydajności produkcji na osobę tu wydajności produkcji na osobę tu wydajności produkcji na osobę zatrudnioną zatrudnioną zatrudnioną zatrudnioną –––– róŜne sfery działalności biznesowej (NACE C róŜne sfery działalności biznesowej (NACE C róŜne sfery działalności biznesowej (NACE C róŜne sfery działalności biznesowej (NACE C––––K) w K) w K) w K) w UGWUGWUGWUGW----12121212
Sektory
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Średnia 1995 - 1998
Średnia 1999 - 2007
Średnia UGW-12* 2,2 1,5 2,3 0,8 1,7 2,5 0,9 1,2 1,3 2,1 1,1 2,1 1,7 1,6
Przemysł, C-E** 4,0 2,8 4,1 3,1 4,1 5,5 2,1 3,3 2,7 4,1 2,6 3,7 3,5 3,5
Budownictwo, F** -0,9 1,1 0,1 0,0 0,5 -1,1 1,4 -0,2 0,4 0,3 -0,8 1,9 0,1 0,3
Handel, transport, łączność, G-I**
1,8 1,3 2,8 1,5 2,0 3,0 1,1 1,0 0,6 2,1 0,9 1,1 1,8 1,5
Usługi finansowe i biznesowe, J-K**
1,2 0,8 -1,0 -2,9 -1,7 -0,5 -0,9 -0,7 1,1 0,4 1,1 1,2 -0,5 0,0
Wartości wyraŜone w procentach.
Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi.
* w 1995 r. bez Hiszpanii.
** w 1995 r. bez Grecji. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
40 Komisja Europejska, Dyrektoriat Generalny ds. Ekonomicznych i Finansowych, EMU@10. Assessing the first ten years and challenges ahead, „Quarterly Report on the Euro Area”, 2008, s. 22.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
118118118118
WykresWykresWykresWykres 7 7 7 7. Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną . Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną . Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną . Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną –––– róŜne sfery działalności biróŜne sfery działalności biróŜne sfery działalności biróŜne sfery działalności bizzzznesowej (NACE Cnesowej (NACE Cnesowej (NACE Cnesowej (NACE C––––K) w UGWK) w UGWK) w UGWK) w UGW----12121212
-4
-3
-2
-1
0
1
2
3
4
5
6
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Średnia UGW 12*,C-K
Przemysł, C-E**
Budow nictw o, F**
Handel, transport,łączność, G-I**
Usługi f inansow e ibiznesow e, J-K**
* W 1995 r. bez Hiszpanii, ** W 1995 r. bez Grecji.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
Spadek tempa wzrostu wydajności produkcji (o 0,3 pp.) dotknął jedynie sektor
handlu, transportu i łączności (G-I). Najkorzystniejsze zmiany moŜna zauwaŜyć
w usługach finansowych i biznesowych (J-K). Pomimo spadku wydajności
produkcji w pierwszych czterech latach po przyjęciu wspólnej waluty, dalszy
wzrost poprawił średnią z wartości ujemnej za lata 1995-1998 do zerowego
poziomu za okres 1999-2007.
Jak prezentują się wyniki w zakresie wydajności produkcji gospodarek, które nie
przystąpiły w 1999 r. do UGW? PoniŜej, na tle omówionych juŜ zaleŜności dla
UGW-12, przedstawiono zmiany dla tych trzech krajów.
TabelaTabelaTabelaTabela 10 10 10 10. Roczne stopy wzrostu wydajności produkcji na osobę . Roczne stopy wzrostu wydajności produkcji na osobę . Roczne stopy wzrostu wydajności produkcji na osobę . Roczne stopy wzrostu wydajności produkcji na osobę zatrudnioną zatrudnioną zatrudnioną zatrudnioną –––– ogół działalności biznesowej w Danii, Szwecji i ogół działalności biznesowej w Danii, Szwecji i ogół działalności biznesowej w Danii, Szwecji i ogół działalności biznesowej w Danii, Szwecji i Wielkiej BrWielkiej BrWielkiej BrWielkiej Bryyyytanii na tle UGWtanii na tle UGWtanii na tle UGWtanii na tle UGW----12121212
Kraj/ obszar
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Średnia 1995 - 1998
Średnia 1999 - 2006
Dania 1,5 1,5 2,4 -0,1 3,0 4,4 -0,6 0,7 1,8 2,8 0,5 2,0 1,3 1,8
Szwecja 3,2 2,6 5,3 2,4 3,1 2,7 -1,6 3,5 3,9 6,5 3,9 - 3,4 3,1
Wielka Brytania
1,5 2,6 1,4 2,6 2,9 3,4 1,2 1,6 2,8 3,6 1,3 3,3 2,0 2,5
Średnia 2,1 2,2 3,0 1,6 3,0 3,5 -0,3 1,9 2,8 4,3 1,9 2,7 2,2 2,5
Średnia UGW-
12* 2,2 1,5 2,3 0,8 1,7 2,5 0,9 1,2 1,3 2,1 1,1 2,1 1,7 1,6
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
119119119119
Wartości wyraŜone w procentach. Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi.
* W 1995 r. bez Hiszpanii.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
WykresWykresWykresWykres 8 8 8 8. Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną . Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną . Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną . Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną –––– ogół działalności biznogół działalności biznogół działalności biznogół działalności bizneeeesowej. sowej. sowej. sowej. PorPorPorPorównanie Danii, Szwecji i Wielkiej ównanie Danii, Szwecji i Wielkiej ównanie Danii, Szwecji i Wielkiej ównanie Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii z UGWBrytanii z UGWBrytanii z UGWBrytanii z UGW----12121212
-3,0
-2,0
-1,0
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Dania
Szw ecja
Wielka Brytania
Średnia
Średnia UGW 12*
* W 1995 r. bez Hiszpanii.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
W przypadku ogółu działalności biznesowej dla Danii, Szwecji i Wielkiej
Brytanii średnia stopa wzrostu wydajności produkcji dla tych trzech krajów
wzrosła z 2,2% do poziomu 2,5%. Spadek tempa wzrostu tej zmiennej wystąpił
jedynie w Wielkiej Brytanii. Osiągnął on wartość 3,1%, czyli – poza gospodarką
Holandii (3,4%) – pozostał na wyŜszym poziomie niŜ w krajach UGW-12.
W poniŜszej tabeli 11 oraz na wykresach 9 – 12 przedstawiono średnie stopy
zmian wydajności produkcji na osobę zatrudnioną w róŜnych sektorach
działalności biznesowej (NACE C–K) dla Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii oraz
UGW-12.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
120120120120
TabelaTabelaTabelaTabela 11 11 11 11. Stopa wzrostu wyd. Stopa wzrostu wyd. Stopa wzrostu wyd. Stopa wzrostu wydajności produkcji na osobę ajności produkcji na osobę ajności produkcji na osobę ajności produkcji na osobę zatrudnioną zatrudnioną zatrudnioną zatrudnioną –––– róŜne sfery działalności biznesowej (NACE C róŜne sfery działalności biznesowej (NACE C róŜne sfery działalności biznesowej (NACE C róŜne sfery działalności biznesowej (NACE C––––K) w K) w K) w K) w Danii, Szwecji, Wielkiej Brytanii oraz w UGWDanii, Szwecji, Wielkiej Brytanii oraz w UGWDanii, Szwecji, Wielkiej Brytanii oraz w UGWDanii, Szwecji, Wielkiej Brytanii oraz w UGW----12121212
Obszar 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Średnia 1995 - 1998
Średnia 1999 - 2006
Przemysł, C-E
Średnia UGW-12*
4,0 2,8 4,1 3,1 4,1 5,5 2,1 3,3 2,7 4,1 2,6 3,7 3,5 3,5
Dania, Szwecja, Wielka Brytania
3,1 0,9 5,7 2,2 6,3 6,0 0,1 3,8 4,3 7,7 2,8 3,1 3,0 4,3
Budownictwo, F
Średnia UGW-12*
-0,9 1,1 0,1 0,0 0,5 -1,1 1,4 -0,2 0,4 0,3 -0,8 1,9 0,1 0,3
Dania, Szwecja, Wielka Brytania
2,5 3,3 -1,5 1,0 0,7 -1,6 -2,6 0,5 1,3 2,2 -0,7 2,4 1,3 0,3
Handel, transport, łączność, G-I
Średnia UGW-12*
1,8 1,3 2,8 1,5 2,0 3,0 1,1 1,0 0,6 2,1 0,9 1,1 1,8 1,5
Dania, Szwecja, Wielka Brytania
3,6 4,6 2,1 2,3 3,8 4,9 1,2 2,5 2,9 3,1 3,1 3,2 3,2 3,1
Usługi finansowe i biznesowe, J-K
Średnia UGW-12*
1,2 0,8 -1,0 -2,9 -1,7 -0,5 -0,9 -0,7 1,1 0,4 1,1 1,2 -0,5 0,0
Dania, Szwecja, Wielka Brytania
-2,2 0,0 2,5 -0,2 -1,5 -0,1 -1,5 0,2 2,4 3,4 0,7 2,1 0,0 0,7
Wartości wyraŜone w procentach. Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi. * W 1995 r. bez Grecji. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
WykresWykresWykresWykres 9 9 9 9. Wydajność produkcji . Wydajność produkcji . Wydajność produkcji . Wydajność produkcji ---- przemysł, C przemysł, C przemysł, C przemysł, C----EEEE
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
8,0
9,0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Średnia UGW12*
Średnia dlaDanii, Szw ecji,Wielkiej Brytanii
* W 1995 r. bez Grecji.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
121121121121
WykresWykresWykresWykres 10 10 10 10. Wydajność produkcji . Wydajność produkcji . Wydajność produkcji . Wydajność produkcji –––– budownictwo, F budownictwo, F budownictwo, F budownictwo, F
-3,0
-2,0
-1,0
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Średnia UGW12*
Średnia dlaDanii, Szw ecji,Wielkiej Brytanii
* w 1995 r. bez Grecji.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
WykresWykresWykresWykres 11 11 11 11. Wydajność produkcji . Wydajność produkcji . Wydajność produkcji . Wydajność produkcji –––– handel, transport, łączność, G handel, transport, łączność, G handel, transport, łączność, G handel, transport, łączność, G----IIII
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Średnia UGW12*
Średnia dlaDanii, Szwecji, Wielkiej Brytanii
* w 1995 r. bez Grecji.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
122122122122
WykresWykresWykresWykres 12 12 12 12. Wydajność produkcji . Wydajność produkcji . Wydajność produkcji . Wydajność produkcji –––– usługi finansowe i biznesowe, usługi finansowe i biznesowe, usługi finansowe i biznesowe, usługi finansowe i biznesowe, JJJJ----KKKK
-4,0
-3,0
-2,0
-1,0
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Średnia UGW12*
Średnia dlaDanii, Szw ecji,Wielkiej Brytanii
* w 1995 r. bez Grecji.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
MoŜna zauwaŜyć, Ŝe średni roczny wzrost wydajności produkcji w Danii,
Szwecji i Wielkiej Brytanii był, poza budownictwem (F), wyŜszy we wszystkich
sektorach niŜ w przypadku UGW-12. Znacząco, względem krajów unii
walutowej, wzrósł ten wskaźnik o 1,3 pp. w przemyśle (C-E). W przypadku
UGW-12 nie widać natomiast, naturalnego pogorszenia wydajności produkcji w
sferze usług finansowych i biznesowych (J-K). Spadek ten naleŜałoby wiązać z
obniŜeniem przychodów wynikających z wykluczenia transakcji wymiany walut
po wprowadzeniu wspólnej waluty. W relacji do krajów, które nie przystąpiły do
UGW w 1999 r., wskaźnik ten wzrósł o 0,2 pp. mniej.
4.4. ANALIZA POZOSTAŁYCH PARAMETRÓW GOSPODARCZYCH
W niniejszym opracowaniu przeanalizowano dodatkowo zmiany, jakie nastąpiły
w zakresie jednostkowych kosztów pracy, bezrobocia, PKB per capita oraz
bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). Przyjęcie wspólnej waluty moŜe
oddziaływać na powyŜsze parametry, te z kolei mają wpływ na konkurencyjność
przedsiębiorstw.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
123123123123
4.4.1.4.4.1.4.4.1.4.4.1. Jednostkowe koszty pracyJednostkowe koszty pracyJednostkowe koszty pracyJednostkowe koszty pracy
Przez jednostkowy koszt pracy rozumie się koszt pracy przypadający na
jednostkę produkcji. Roczne stopy zmian jednostkowych kosztów pracy dla
poszczególnych krajów UWG zostały przedstawione w poniŜszej tabeli 12 oraz
na wykresie 13.
TabelaTabelaTabelaTabela 12 12 12 12. Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy –––– ogół ogół ogół ogół działalności bidziałalności bidziałalności bidziałalności bizzzznesowej dla nesowej dla nesowej dla nesowej dla poszczególnych krajów UGWposzczególnych krajów UGWposzczególnych krajów UGWposzczególnych krajów UGW----12121212
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Średnia 1995 - 1998
Średnia 1999 - 2006
Austria 0,0 -1,4 0,1 0,4 -0,3 -0,8 1,2 1,1 0,5 -0,7 1,4 -0,3 -0,2 0,3
Belgia -0,1 0,9 -0,1 1,1 2,3 0,6 3,9 1,2 -0,3 -0,1 0,9 1,5 0,5 1,3
Finlandia 3,4 -0,5 -0,6 1,0 0,2 -0,2 2,8 0,1 0,2 -1,1 1,9 -1,5 0,8 0,3
Francja 0,6 1,5 0,4 -0,5 0,3 1,3 2,1 2,7 1,1 1,6 1,5 2,1 0,5 1,6
Grecja - 8,4 8,2 5,4 1,7 0,3 -1,5 4,4 1,9 3,1 5,8 5,5 7,3 2,7
Hiszpania 1,7 4,3 4,0 2,6 2,3 4,0 3,4 3,0 3,1 2,3 2,1 2,5 3,2 2,8
Irlandia -3,4 -0,6 -0,2 6,3 1,3 4,0 2,3 -2,3 2,5 3,3 4,1 2,4 0,5 2,2
Luksemburg 0,8 3,1 -0,7 -0,9 1,8 3,1 6,2 1,2 1,4 0,7 0,7 1,8 0,6 2,1
Niderlandy 0,5 1,3 1,4 2,3 1,3 2,1 4,3 4,0 1,4 -0,4 -0,4 1,3 1,4 1,7
Niemcy 2,0 0,7 -1,6 0,0 0,5 0,1 0,3 0,4 0,4 -1,3 -0,9 -1,9 0,3 -0,3
Portugalia -0,7 3,5 3,3 4,6 3,1 2,5 1,9 3,5 2,6 0,7 3,5 - 2,7 2,5
Włochy 1,1 5,1 2,5 -0,6 2,3 -0,8 2,2 3,8 4,6 1,5 3,2 1,8 2,0 2,3
Średnia UGW 12*
0,5 2,2 1,4 1,8 1,4 1,4 2,4 1,9 1,6 0,8 2,0 1,4 1,5 1,6
Wartości wyraŜone w procentach. Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi. * w 1995 r. bez Grecji, w 2006 r. bez Portugalii. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
WykresWykresWykresWykres 13 13 13 13. Stopy zmian jednostkowych kosztów pracy . Stopy zmian jednostkowych kosztów pracy . Stopy zmian jednostkowych kosztów pracy . Stopy zmian jednostkowych kosztów pracy –––– ogół ogół ogół ogół działalności bizndziałalności bizndziałalności bizndziałalności bizneeeesowej dla poszczególnych krajów UGWsowej dla poszczególnych krajów UGWsowej dla poszczególnych krajów UGWsowej dla poszczególnych krajów UGW----12121212
-4
-2
0
2
4
6
8
10
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Austria
Belgia
Finlandia
Francja
Niemcy
Grecja
Irlandia
Włochy
Luksemburg
Niderlandy
Portugalia
Hiszpania
Średnia UGW 12*
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
124124124124
* w 1995 r. bez Grecji, w 2006 r. bez Portugalii. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
Analizując powyŜsze dane moŜna zauwaŜyć, Ŝe roczna stopa zmian
jednostkowych kosztów pracy w krajach, które przyjęły wspólną walutę wzrosła
w siedmiu przypadkach na dwanaście, a w pięciu obniŜyła się, pozostając jednak
na najwyŜszych poziomach w: Grecji, Hiszpanii, Portugalii i Włoszech. MoŜe to
potwierdzić wcześniejsze rozwaŜania na temat procyklicznego wpływu polityki
monetarnej EBC na konkurencyjność tych gospodarek. NaleŜy równieŜ
zauwaŜyć, Ŝe przed wprowadzeniem wspólnej waluty średnia stopa zmian dla
krajów z późniejszego obszaru UGW była nieco niŜsza niŜ po 1999 r., tj. po
wprowadzeniu euro.
Tabela 13 oraz wykres 14 ilustrują omawianą zmienną w rozbiciu na
poszczególne sektory gospodarki.
TabelaTabelaTabelaTabela 13 13 13 13. Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy –––– róŜne róŜne róŜne róŜne sfersfersfersfery dziy dziy dziy dziaaaałalności biznesowej (NACE Cłalności biznesowej (NACE Cłalności biznesowej (NACE Cłalności biznesowej (NACE C––––K) w UGWK) w UGWK) w UGWK) w UGW----12121212
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Średnia 1995 - 1998
Średnia 1999 - 2006
Średnio* 0,5 2,2 1,4 1,8 1,4 1,4 2,4 1,9 1,6 0,8 2,0 1,4 1,5 1,6
Przemysł C-E* 0,0 1,0 -0,2 -0,6 -1,3 -1,4 1,6 0,2 0,7 -0,5 0,7 -0,1 0,1 0,0
Budownictwo, F* 3,8 3,1 3,8 3,1 3,7 5,5 2,5 4,9 3,1 3,2 3,9 1,7 3,5 3,5
Handel, transport i
łączność, G-I* 0,4 2,0 1,2 1,4 1,0 0,6 1,3 1,7 2,1 0,4 1,9 1,8 1,2 1,4
Usługi finansowe i
biznesowe, J-K*
0,7 3,5 3,2 4,9 4,3 3,8 4,5 3,5 1,6 2,0 2,3 2,7 3,1 3,1
Wartości wyraŜone w procentach.
Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi.
* w 1995 r. bez Grecji, w 2006 r. bez Portugalii.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
125125125125
WykresWykresWykresWykres 14 14 14 14. Zmiany jednostk. Zmiany jednostk. Zmiany jednostk. Zmiany jednostkowych kosztów pracy w róŜnych owych kosztów pracy w róŜnych owych kosztów pracy w róŜnych owych kosztów pracy w róŜnych sferach działalności biznsferach działalności biznsferach działalności biznsferach działalności bizneeeesowej (NACE Csowej (NACE Csowej (NACE Csowej (NACE C––––K) w UGWK) w UGWK) w UGWK) w UGW----12121212
-2
-1
0
1
2
3
4
5
6
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Średnia UGW 12*
Przemysł C-E*
Budow nictw o, F*
Handel, transport iłączność, G- I*
Usługi f inansow e ibiznesow e, J- K*
c
* w 1995 r. bez Grecji, w 2006 r. bez Portugalii. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
W latach 1999-2006 średnia stopa zmian jednostkowych kosztów pracy, w
stosunku do okresu 1995-1998, spadła nieznacznie jedynie w przypadku
przemysłu (C-E). W budownictwie (F) oraz usługach finansowych i biznesowych
(J-K) wskaźnik ten nie uległ zmianie. Średnia roczna zmiana jednostkowych
kosztów pracy wzrosła jedynie w handlu, transporcie i łączności (G-I). W
Ŝadnym sektorze nie wystąpiła ujemna wartość dla średniej z rocznych zmian
tego parametru.
Dla pozostałych krajów piętnastki (UE-15), które nie przystąpiły do UGW,
zmiany jednostkowych kosztów pracy zostały przedstawione w tabelach 14 i 15
oraz na tle średniej z UGW-12 na wykresie 15.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
126126126126
TabelaTabelaTabelaTabela 14 14 14 14. Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy –––– ogół ogół ogół ogół działalności bidziałalności bidziałalności bidziałalności bizzzznesowej w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytaniinesowej w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytaniinesowej w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytaniinesowej w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Średnia 1995 - 1998
Średnia 1999 - 2007
Dania 1,0 2,7 1,1 3,9 0,3 -0,4 4,6 3,8 1,6 0,0 3,9 1,9 4,2 2,2 2,2
Szwecja -1,1 4,4 0,4 0,9 -2,0 4,4 6,0 -1,1 -1,0 -2,4 -0,3 -1,3 4,5 1,2 0,8
Wielka Brytania 2,1 0,5 2,1 4,4 2,3 2,6 3,4 2,1 2,0 0,6 3,0 1,6 0,8 2,3 2,0
Średnia 0,7 2,5 1,2 3,1 0,2 2,2 4,7 1,6 0,9 -0,6 2,2 0,7 3,2 1,9 1,7
Wartości wyraŜone w procentach.
Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
WykresWykresWykresWykres 15 15 15 15. Zmiany jednostkowych kosztów pracy . Zmiany jednostkowych kosztów pracy . Zmiany jednostkowych kosztów pracy . Zmiany jednostkowych kosztów pracy –––– ogół ogół ogół ogół działalności biznesowej działalności biznesowej działalności biznesowej działalności biznesowej –––– p p p poooorównanie Danii, Szwecji i Wielkiej równanie Danii, Szwecji i Wielkiej równanie Danii, Szwecji i Wielkiej równanie Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii z UGWBrytanii z UGWBrytanii z UGWBrytanii z UGW----12121212
-3,0
-2,0
-1,0
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Dania
Szw ecja
Wielka Brytania
Średnia dla Danii,Szw ecji, Wielkiej Brytanii
Średnia UGW 12*
* w 1995 r. bez Grecji, w 2006 r. bez Portugalii. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
127127127127
TabelaTabelaTabelaTabela 15 15 15 15. Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy –––– róŜne róŜne róŜne róŜne sfery działalności biznesowej (NACE Csfery działalności biznesowej (NACE Csfery działalności biznesowej (NACE Csfery działalności biznesowej (NACE C––––K) w Danii, Szwecji i Wielkiej K) w Danii, Szwecji i Wielkiej K) w Danii, Szwecji i Wielkiej K) w Danii, Szwecji i Wielkiej BrytBrytBrytBrytaaaanii oraz w UGWnii oraz w UGWnii oraz w UGWnii oraz w UGW----12121212
Strefa
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Średnia 1995 - 1998
Średnia 1999 - 2007
Przemysł, C-E
UGW-12 0,0 1,0 -0,2 -0,6 -1,3 -1,4 1,6 0,2 0,7 -0,5 0,7 -0,1 - 0,1 0,0
Średnia dla Danii,
Szwecji i Wielkiej Brytanii
0,4 2,8 -1,3 2,6 -2,6 -2,6 -0,6 4,2 0,3 0,3 -2,9 1,6 0,7 1,1 -0,2
Budownictwo, F
UGW-12 3,8 3,1 3,8 3,1 3,7 5,5 2,5 4,9 3,1 3,2 3,9 1,7 - 3,5 3,5
Średnia dla Danii,
Szwecji i Wielkiej Brytanii
5,0 2,6 4,9 -0,4 2,9 2,9 8,3 6,7 4,3 2,8 2,0 5,4 1,7 3,0 4,1
Handel, transport, łączność, G-I
UGW-12 0,4 2,0 1,2 1,4 1,0 0,6 1,3 1,7 2,1 0,4 1,9 1,8 - 1,2 1,4
Średnia dla Danii,
Szwecji i Wielkiej Brytanii
-1,5 0,3 1,8 2,2 -0,8 -0,8 0,1 2,3 0,7 0,4 0,2 0,6 -0,5 0,7 0,2
Usługi finansowe i biznesowe, J-K
UGW-12 0,7 3,5 3,2 4,9 4,3 3,8 4,5 3,5 1,6 2,0 2,3 2,7 - 3,1 3,1
Średnia dla Danii,
Szwecji i Wielkiej Brytanii
3,3 5,5 2,9 6,6 5,1 5,1 6,8 7,3 3,3 1,2 0,4 3,4 1,8 4,6 3,8
Wartości wyraŜone w procentach. Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
Na poniŜszych wykresach 16 – 19 przedstawiono średnie stopy zmian
jednostkowych kosztów pracy w róŜnych sferach działalności biznesowej
(NACE C–K) dla Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii oraz UGW-12.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
128128128128
WykresWykresWykresWykres 16 16 16 16. Jednostkowe koszty pracy . Jednostkowe koszty pracy . Jednostkowe koszty pracy . Jednostkowe koszty pracy –––– przemysł, C przemysł, C przemysł, C przemysł, C----EEEE
-4,0
-3,0
-2,0
-1,0
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Średnia UGW12*
Średnia dlaDanii, Szw ecji iWielkiej Brytanii
* w 1995 r. bez Grecji, w 2006 r. bez Portugalii. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
WykresWykresWykresWykres 17 17 17 17. Jednostkowe koszty pracy . Jednostkowe koszty pracy . Jednostkowe koszty pracy . Jednostkowe koszty pracy –––– budownictwo, F budownictwo, F budownictwo, F budownictwo, F
-1,0
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
8,0
9,0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Średnia UGW12*
Średnia dlaDanii, Szw ecjii WielkiejBrytanii
* w 1995 r. bez Grecji, w 2006 r. bez Portugalii. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
129129129129
WykresWykresWykresWykres 18 18 18 18. Jednostkowe koszt. Jednostkowe koszt. Jednostkowe koszt. Jednostkowe koszty pracy y pracy y pracy y pracy –––– handel, transport, handel, transport, handel, transport, handel, transport, łączność, Głączność, Głączność, Głączność, G----IIII
-2,0
-1,5
-1,0
-0,5
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Średnia UGW12*
Średnia dlaDanii,Szw ecji iWielkiejBrytanii
* w 1995 r. bez Grecji, w 2006 r. bez Portugalii. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
WykresWykresWykresWykres 19 19 19 19. Jednostkowe koszty pracy . Jednostkowe koszty pracy . Jednostkowe koszty pracy . Jednostkowe koszty pracy –––– usługi finansowe i usługi finansowe i usługi finansowe i usługi finansowe i biznesowe, Jbiznesowe, Jbiznesowe, Jbiznesowe, J----KKKK
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
8,0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Średnia UGW12*
Średnia dlaDanii, Szw ecji iWielkiej Brytanii
* w 1995 r. bez Grecji, w 2006 r. bez Portugalii. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
Dla ogółu działalności w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii – krajów które nie
przyjęły euro – stopa zmian jednostkowych kosztów pracy nieznacznie się
obniŜyła. W okresie 1995-1998 średnia kształtowała się na poziomie 1,9%. W
latach 1999-2007 średnie tempo zmian obniŜyło się do 1,7%. W tym okresie
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
130130130130
najniŜszą średnią stopę zmiany jednostkowych kosztów pracy (0,8%) osiągnęła
Szwecja. NajwyŜszy średni przyrost (2,2%) w analizowanym okresie wystąpił w
Danii, jednak nie zmienił się on względem okresu 1995-1998.
JeŜeli chodzi o średnie jednostkowe koszty pracy dla poszczególnych sektorów
gospodarek Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii, to na tle UGW-12 zmiany te
zachodziły w sposób zróŜnicowany. Pomimo, Ŝe tempo wzrostu kosztów
jednostkowych malało we wszystkich sekcjach oprócz budownictwa (F), to w
przypadku właśnie tego sektora oraz usług finansowych i biznesowych (J-K)
średnie zmiany analizowanej zmiennej pozostały na wyŜszym poziomie od tego
jaki odnotowano dla UGW-12. Dla gospodarki UGW-12 relatywnie niekorzystne
zmiany zaszły głównie w przypadku sektora handlu, transportu i łączności (G-I),
gdzie średnia ze zmian jednostkowych kosztów pracy wzrosła o 0,2 pp. do
poziomu 1,4%, przy czym dla Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii, w tym okresie,
analizowany wskaźnik obniŜył się z 0,7% do 0,2%.
NaleŜy równieŜ zauwaŜyć, Ŝe po 1999 r. zmienność jednostkowych kosztów
pracy w sektorach takich jak: przemysł (C-E), budownictwo (F), była w
przypadku UGW-12 znacznie mniejsza niŜ w omawianych trzech krajach, które
nie przystąpiły do unii walutowej. ZaleŜność taką widać wyraźniej, gdy
rozpatruje się ogół działalności biznesowej. W przypadku wszystkich sektorów
średnie roczne tempo zmian jednostkowych kosztów pracy dla UGW-12 wzrosło
z 1,5% do 1,6%, osiągnąwszy jednak niŜszy poziom niŜ w krajach pozostających
poza strefą euro (1,7%).
Wnioski jakie płyną z powyŜszej analizy moŜna przedstawić następująco. Po
pierwsze, przypadki Grecji, Hiszpanii, Portugalii i Włoch w pewnym stopniu
mogą potwierdzić hipotezę zakładającą procykliczny wpływ polityki monetarnej
EBC na konkurencyjność tych gospodarek. Czynnikiem, który moŜe budzić
pewne wątpliwości co do bezsprzecznej słuszności powyŜszego stwierdzenia,
jest fakt, Ŝe przed 1999 r., tj. przed wstąpieniem do unii walutowej, kraje te
równieŜ generowały najwyŜsze wskaźniki wzrostu jednostkowych kosztów
pracy. Brak szeregów czasowych o wystarczającej długości uniemoŜliwia
przeprowadzenie analizy istotności statystycznej zachodzących zaleŜności, na
podstawie której moŜna byłoby otrzymać wiarygodne wyniki. Po drugie, jeŜeli
przyjąć, Ŝe procykliczny charakter polityki monetarnej EBC wpłynął na
konkurencyjność omawianych czterech krajów, w stopniu jedynie takim, Ŝe
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
131131131131
wydłuŜył okres obniŜenia tempa wzrostu jednostkowych kosztów pracy, to
naleŜy zauwaŜyć, Ŝe obraz pozostałych ośmiu gospodarek z UWG-12 kształtuje
się znacznie korzystniej od krajów pozostających poza strefą euro. Gdy wyłączy
się ze średniej kraje dotknięte szokiem asymetrycznym, to średnia wartość tempa
zmian kosztów jednostkowych pracy w okresie 1995-1998 wynosi dla
pozostałych ośmiu gospodarek UGW 0,4%. W latach 1999-2007 wzrasta ona do
poziomu 0,8%, pozostając jednak znacznie niŜej niŜ w krajach które nie
przystąpiły do unii walutowej (1,7%).
4.4.2. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ)4.4.2. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ)4.4.2. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ)4.4.2. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ)
Z punktu widzenia konkurencyjności przedsiębiorstw, waŜnym elementem
analizy wpływu przystąpienia do unii monetarnej na bezpośrednie inwestycje
zagraniczne są relacje, które zachodzą pomiędzy inwestycjami a handlem
zagranicznym. Kiedy spadają koszty transakcyjne w obrębie unii walutowej
mniej korzystne staje się przenoszenie produkcji za granicę. Następuje więc
redukcja BIZ na rzecz wzrostu handlu surowcami i produktami finalnymi.
Z drugiej jednak strony, w przypadku spadku kosztów opłacalny staje się
równieŜ podział produkcji i przeniesienie jej części do innego kraju. Dokonuje
się zatem zmiana skali BIZ oraz struktury wymiany handlowej41.
Analiza wpływu euro na BIZ jest tym waŜniejsza, Ŝe Polsce zaleŜy na aktywnym
udziale w globalnych procesach inwestycyjnych. Dodatkowo napływ BIZ ma
znaczący wpływ na handel zagraniczny. W przypadku polskiej gospodarki
potwierdzony został bezpośredni efekt eksportowy BIZ.42
Większość przeprowadzonych badań wskazuje na to, Ŝe przyjęcie wspólnej
waluty ma pozytywny wpływ na wzrost inwestycji. Dotyczy to zarówno
przepływów BIZ w ramach unii monetarnej, jak i napływu środków z zewnątrz.
Wyniki takiego badania, które przeprowadził bank centralny Grecji43, prezentuje
41 Komisja Europejska, Dyrektoriat Generalny ds. Ekonomicznych i Finansowych, EMU@10. Assessing the first ten years and challenges ahead, „Quarterly Report on the Euro Area”, 2008, s. 37. 42 „WaŜniejsze uwarunkowania wzrostu eksportu Polski w latach 2000-2006”, MG DAP, 2007. 43 P. Petroulas, The effect of the euro on foreign direct investment, „Working Paper”, Number 48, Bank of Greece, 2006.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
132132132132
wykres 20. Przedstawiono na nim wielkości przepływów BIZ w mln. USD dla
wybranych 18 krajów OECD44, gdzie:
EMU 11 – przepływy inwestycji wewnątrz UGW-12,
EMU 12 – przepływy inwestycji spoza strefy euro do UGW-12,
EMU 21 – przepływy inwestycji z UGW-12 do krajów spoza strefy euro,
EMU 22 – przepływy inwestycji pomiędzy krajami nie naleŜącymi do strefy
euro.
WykresWykresWykresWykres 20 20 20 20. . . . BIZ w 18 krajach OECD
Źródło: P. Petroulas, The effect of the euro on foreign direct investment, „Working Paper”,
Number 48, Bank of Greece, 2006, s. 13.
Analiza pokazuje, Ŝe wszystkie grupy badanych przepływów inwestycji
wzrastały do 1999 r. Po utworzeniu unii monetarnej ilość inwestycji
zewnętrznych pomiędzy krajami nie będącymi w strefie euro (EMU 22) zaczęła
spadać. Dla pozostałych grup natomiast wielkość ta nadal rosła45. Zgodnie z
wykresem największy wzrost przepływu inwestycji nastąpił z UGW-12 do
krajów nie naleŜących do strefy euro (EMU 21). Bardziej dogłębna analiza,
oparta na modelu regresji wskazuje, Ŝe wprowadzenie euro spowodowało wzrost
44 Austria, Belgia-Luksemburg, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Irlandia, Włochy, Holandia, Portugalia, Hiszpania, Dania, Japonia, Norwegia, Szwecja, Szwajcaria, Wielka Brytania, USA. 45 P. Petroulas, The effect…, op. cit., s. 12.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
133133133133
BIZ o 12%–14% wewnątrz UGW-1246. Równocześnie nastąpił ośmioprocentowy
wzrost przepływów BIZ do UGW-12 z krajów spoza strefy euro. O 11%–13%
wzrósł transfer inwestycji bezpośrednich z UGW-12 do krajów pozostających
poza strefą euro.
Wyniki badania wskazują równieŜ, Ŝe widoczny wpływ przystąpienia do strefy
euro na BIZ jest zasługą dwóch gospodarek Niemiec i Belgii (łącznie z
Luksemburgiem)47. Po wyłączeniu tych państw z analizy efekt euro dla wzrostu
inwestycji okazuje się być znikomy.
4444.4.3.4.3.4.3.4.3. Z. Z. Z. Zmiany PKB miany PKB miany PKB miany PKB per capitaper capitaper capitaper capita
Jednym z warunków utrzymania konkurencyjności gospodarki jest wzrost
gospodarczy48. Tyson [1992]49 definiuje konkurencyjność jako krajową zdolność
wytwarzania dóbr, które wytrzymują test międzynarodowej konkurencyjności,
przy czym obywatele tego kraju korzystają z trwale rosnącego standardu Ŝycia.
Za miernik, który warunkuje trwały wzrost konkurencyjności gospodarki moŜna
przyjąć zatem zmianę realnego PKB w przeliczeniu na osobę (PKB per capita),
względem konkurencyjnego kraju lub obszaru.
Na podstawie danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW) w
tabeli 16 oraz na wykresie 21 zostały przedstawione roczne procentowe zmiany
PKB per capita dla poszczególnych krajów UGW-12.
46 Ibidem, s. 26. 47 Ibidem, s. 26. 48 Por. punkt 1. 49 L. Tyson, Who’s bashing…, op. cit., s. 317.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
134134134134
TabelaTabelaTabelaTabela 16 16 16 16. Stopa wzrostu PKB per capita w UGW. Stopa wzrostu PKB per capita w UGW. Stopa wzrostu PKB per capita w UGW. Stopa wzrostu PKB per capita w UGW----12121212
Kraj 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007* Średnia 1995-1998
Średnia 1999-2007
Austria 1,8 2,5 1,7 3,4 3,1 3,1 0,4 0,3 0,8 1,6 1,3 2,9 3,3 2,4 1,9
Belgia 4,1 0,9 3,3 1,5 3,1 3,7 0,3 1,0 0,6 2,3 1,3 2,2 2,0 2,5 1,8
Finlandia 3,5 3,4 5,8 4,9 3,6 4,8 2,4 1,4 1,5 3,4 2,5 4,5 4,6 4,4 3,2
Francja 1,8 0,8 1,9 3,2 2,8 3,2 1,2 0,3 0,4 1,8 1,1 1,4 1,4 1,9 1,5
Grecja 10,5 9,1 9,9 8,2 6,0 9,9 7,0 7,5 8,5 8,0 7,0 7,5 7,2 9,4 7,6
Hiszpania 3,9 2,2 3,6 4,1 4,2 4,2 2,5 1,2 1,4 1,6 1,9 2,3 2,0 3,4 2,4
Irlandia 9,1 7,5 10,4 7,2 9,6 7,8 4,3 4,5 2,7 2,6 3,7 3,1 3,3 8,6 4,6
Luksemburg 0,0 0,1 4,6 5,1 6,9 7,0 1,8 3,0 0,9 3,4 3,4 4,4 3,9 2,4 3,9
Niderlandy 2,5 2,9 3,8 3,3 4,0 2,9 1,2 -0,6 -0,1 1,9 1,3 2,8 1,8 3,1 1,7
Niemcy 1,5 0,7 1,7 2,0 1,8 3,0 1,0 -0,1 -0,3 1,1 0,8 3,1 2,6 1,5 1,5
Portugalia 1,8 3,0 3,6 4,5 3,4 3,4 1,3 0,0 -1,5 0,9 0,3 1,1 1,5 3,2 1,2
Włochy 2,8 0,7 1,8 1,5 1,8 3,3 1,5 0,2 0,0 1,5 -0,5 1,2 1,0 1,7 1,1
Średnia UGW-12 3,6 2,8 4,3 4,1 4,2 4,7 2,1 1,6 1,2 2,5 2,0 3,0 2,9 3,7 2,7
Wartości wyraŜone w procentach.
Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi.
*estymacja MFW dla Austrii, Finlandii, Francji, Irlandii i Luksemburga. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych MFW.
WykresWykresWykresWykres 21 21 21 21. . . . Stopa wzrostu PKB per capita w UGWStopa wzrostu PKB per capita w UGWStopa wzrostu PKB per capita w UGWStopa wzrostu PKB per capita w UGW----12121212
-4,0
-2,0
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
12,0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007*
Austria
Belgia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Irlandia
Luksemburg
Niderlandy
Niemcy
Portugalia
Włochy
Średnia UGW 12
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych MFW.
Zgodnie z powyŜszymi danymi moŜna stwierdzić, Ŝe średnie roczne tempo
wzrostu gospodarczego na jednego mieszkańca w analizowanych okresach
obniŜyło się w przypadku dziesięciu krajów, dla Niemiec pozostało na tym
samym poziomie (1,5%), a jedynie w przypadku Luksemburga wzrosło z 2,4%
do 3,9%. Średnia zmiana roczna dla UGW-12 spadła z 3,7% za okres 1995-1998
do poziomu 2,7% w latach 1999-2007.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
135135135135
W ramach powyŜszej analizy równieŜ moŜna zauwaŜyć, Ŝe dwa kraje o
najsłabszych wynikach to Portugalia i Włochy. W przypadku pierwszej
gospodarki spadek średniej stopy wzrostu PKB per capita był znaczący – z 3,2%
do 1,2%. Oprócz spadku wydajności produkcji i wzrostu jednostkowych kosztów
pracy, spowolnienie wzrostu gospodarczego moŜe stanowić kolejny argument za
faktycznym występowaniem procyklicznego oddziaływania polityki pienięŜnej
EBC na powyŜsze gospodarki.
Zmiany PKB per capita w analogicznych okresach dla krajów, które w 1999 r.
nie przyjęły euro zostały zaprezentowane w tabeli 17 oraz na wykresie 22.
TabelaTabelaTabelaTabela 17 17 17 17. Stopa wzrostu PKB per capita w Danii, Szwecji i Wielkiej . Stopa wzrostu PKB per capita w Danii, Szwecji i Wielkiej . Stopa wzrostu PKB per capita w Danii, Szwecji i Wielkiej . Stopa wzrostu PKB per capita w Danii, Szwecji i Wielkiej BrytaniiBrytaniiBrytaniiBrytanii
Kraj 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007* Średnia 1995-1998
Średnia 1999-2007
Dania 2,7 2,1 2,7 1,8 2,2 3,2 0,3 0,1 0,1 2,0 2,2 3,6 1,5 2,3 1,7
Szwecja 3,7 1,4 2,4 3,7 4,5 4,1 0,8 2,0 1,5 3,7 2,9 3,3 1,9 2,8 2,8
Wielka Brytania
2,7 2,5 2,8 3,1 2,7 3,4 2,0 1,7 2,4 2,8 1,2 2,4 2,6 2,8 2,3
Średnia w Danii, Szwecji
i Wielkiej Brytanii
3,0 2,0 2,7 2,9 3,1 3,6 1,0 1,3 1,3 2,8 2,1 3,1 2,0 2,6 2,3
Wartości wyraŜone w procentach.
Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi.
*estymacja MFW. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych MFW.
WykresWykresWykresWykres 22 22 22 22. Stopa wzrostu PKB per capita w Danii, Szwecji i Wielkiej . Stopa wzrostu PKB per capita w Danii, Szwecji i Wielkiej . Stopa wzrostu PKB per capita w Danii, Szwecji i Wielkiej . Stopa wzrostu PKB per capita w Danii, Szwecji i Wielkiej BrytaniiBrytaniiBrytaniiBrytanii
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
2,50
3,00
3,50
4,00
4,50
5,00
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007*
Dania
Szw ecja
Wielka Brytania
Średnia w Danii,Szw ecji i WielkiejBrytanii
*estymacja MFW. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych MFW.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
136136136136
W przypadku krajów, które nie wstąpiły do unii walutowej średnie tempo
wzrostu produktu krajowego brutto na jednego mieszkańca obniŜyło się z 2,6%
do poziomu 2,3%. Jedynie w przypadku Szwecji wskaźnik ten utrzymał się na
nie zmienionym poziomie (2,8%). Dla Danii i Wielkiej Brytanii średnie roczne
tempo wzrostu PKB per capita obniŜyło się. Porównanie zmian wzrostu
gospodarczego na jednego mieszkańca w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii na
tle UGW-12 ilustruje wykres 23.
WykresWykresWykresWykres 23 23 23 23. Stopa wzrostu PKB per capita . Stopa wzrostu PKB per capita . Stopa wzrostu PKB per capita . Stopa wzrostu PKB per capita –––– porównanie Danii, porównanie Danii, porównanie Danii, porównanie Danii, Szwecji i Wielkiej BrSzwecji i Wielkiej BrSzwecji i Wielkiej BrSzwecji i Wielkiej Bryyyytanii z UGWtanii z UGWtanii z UGWtanii z UGW----12121212
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
2,50
3,00
3,50
4,00
4,50
5,00
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007*
Dania
Szw ecja
Wielka Brytania
Średnia wDanii, Szw ecji iWielkiej BrytaniiŚrednia UGW12
* - estymacja MFW.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych MFW.
Porównanie dwóch obszarów, tj. UGW-12 z trzema krajami pozostającymi poza
strefą euro, pozwala na sformułowanie następujących wniosków. Średnie roczne
tempo wzrostu PKB per capita obniŜyło się bardziej w przypadku krajów, które
przystąpiły do unii monetarnej. Pomimo spadku z 3,7% do poziomu 2,7%,
wzrost pozostał jednak na wyŜszym poziomie niŜ w przypadku Danii, Szwecji i
Wielkiej Brytanii (2,3%). Na spadek wartości tego parametru istotny wpływ
miały niskie, w ramach UGW-12 najniŜsze, wartości wskaźnika we Włoszech
(1,1%) i Portugalii (1,2%). JeŜeli wyłączyłoby się z obszaru unii walutowej te
kraje, to spadek średniego wzrostu PKB per capita byłby mniejszy, osiągnąłby
wówczas poziom 3%. Zatem, na tle dokonanej analizy wzrostu gospodarczego,
moŜna wskazać kolejne czynniki świadczące o występowaniu powaŜnych napięć
w gospodarkach Portugalii i Włoch po przystąpieniu do unii monetarnej. NaleŜy
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
137137137137
jednocześnie zaznaczyć, Ŝe to nie sam fakt przyjęcia wspólnej waluty
determinuje ujemne skutki. Powodem tego moŜe być jedynie szok asymetryczny,
będący następstwem braku zbieŜności cykli koniunkturalnych w tych krajach i
pozostałej strefie euro, dla której prowadzona jest wspólna polityka stóp
procentowych przez EBC oraz ich wewnętrzna kondycja.
4.4.4. Zmiany bezrobocia4.4.4. Zmiany bezrobocia4.4.4. Zmiany bezrobocia4.4.4. Zmiany bezrobocia
Teoretycznie spadek bezrobocia, czyli wzrost zatrudnienia – przy załoŜeniu, Ŝe
podaŜ pracy nie ulegnie zmianie – powinien skutkować wyŜszym wzrostem
produkcji. Jednak, jak zauwaŜono przy analizie produktywności50, nieznaczny
spadek wydajności pracy skutkował obniŜeniem ogólnego tempa wzrostu
gospodarczego, pomimo wzrostu zatrudnienia. Stąd moŜna stwierdzić, Ŝe na
wzrost konkurencyjności ma bezpośredni wpływ wydajność pracy, a wtórny –
przy załoŜeniu, Ŝe produktywność nie maleje – spadek bezrobocia. Wzrostowi
konkurencyjności towarzyszy wzrost produkcji, który jest pośrednio moŜliwy
dzięki wzrostowi zatrudnienia.
Zmiany bezrobocia w latach 1995-2007 w UGW-12 z podziałem na
poszczególne kraje członkowskie przedstawiono w tabeli 18 oraz na wykresie 24.
TabelaTabelaTabelaTabela 18 18 18 18. Stopa bezrobocia w UGW. Stopa bezrobocia w UGW. Stopa bezrobocia w UGW. Stopa bezrobocia w UGW----12121212
Kraj 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Średnia 1995 -1998
Średnia 1999 -2007
Austria 3,9 4,4 4,4 4,5 3,9 3,7 3,6 4,2 4,3 4,8 5,2 4,8 4,4 4,3 4,3
Belgia 9,7 9,6 9,2 9,3 8,5 6,8 6,6 7,5 8,2 8,4 8,5 8,3 7,5 9,5 7,8
Finlandia 15,1 14,9 12,7 11,4 10,3 9,6 9,1 9,1 9,1 8,9 8,4 7,7 6,9 13,5 8,8
Francja 11,0 11,5 11,4 11,0 10,4 9,0 8,3 8,6 9,0 9,3 9,3 9,2 8,3 11,2 9,0
Grecja 9,1 9,7 9,6 11,1 12,0 11,3 10,7 10,3 9,7 10,5 9,9 8,9 8,3 9,9 10,2
Hiszpania 18,4 17,9 16,6 15,0 12,5 11,1 10,4 11,1 11,1 10,6 9,2 8,5 8,3 17,0 10,3
Irlandia 12,3 11,6 9,9 7,6 5,7 4,2 4,0 4,5 4,8 4,5 4,4 4,5 4,7 10,3 4,6
Luksemburg 2,9 2,9 2,7 2,7 2,4 2,3 2,0 2,7 3,7 5,1 4,5 4,7 4,1 2,8 3,5
Niderlandy 6,6 6,0 4,9 3,8 3,2 2,8 2,3 2,8 3,7 4,6 4,7 3,9 3,2 5,3 3,5
Niemcy 8,0 8,7 9,4 9,0 8,3 7,5 7,6 8,4 9,3 9,8 10,6 9,8 8,4 8,8 8,9
Portugalia 7,1 7,2 6,6 5,0 4,4 3,9 4,0 5,0 6,3 6,7 7,6 7,7 8,0 6,5 5,9
Włochy 11,2 11,2 11,2 11,4 11,0 10,2 9,1 8,7 8,5 8,1 7,7 6,8 6,2 11,2 8,5
UGW-12 10,4 10,6 10,6 10,1 9,2 8,3 7,8 8,2 8,7 8,9 8,9 8,3 7,5 10,4 8,4
50 Por. punkt 4.3.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
138138138138
Wartości wyraŜone w procentach.
Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.
WykresWykresWykresWykres 24 24 24 24. Stopa bezrobocia w UGW. Stopa bezrobocia w UGW. Stopa bezrobocia w UGW. Stopa bezrobocia w UGW----12121212
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
12,0
14,0
16,0
18,0
20,0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Austria
Belgia
Finlandia
Francja
Grecja*
Hiszpania
Irlandia
Luksemburg
Niderlandy
Niemcy
Portugalia
Włochy
UGW 12
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.
Stopa bezrobocia w strefie euro spadła z 10,1% w 1998 r. do poziomu 7,5% w
2007 r. Średnia za cztery lata poprzedzające moment wprowadzenia wspólnej
waluty wyniosła 10,4%. W ciągu kolejnych ośmiu lat po utworzeniu unii
walutowej wartość tego wskaźnika spadła do 8,4%. W latach 1999-2007 średnie
roczne bezrobocie spadło, w stosunku do okresu 1995-1998, w przypadku ośmiu
krajów. W Grecji, Luksemburgu i Niemczech (nieznacznie) bezrobocie wzrosło.
W przypadku Austrii nie uległo ono zmianie. Pomimo znacznego spadku stopy
bezrobocia w Hiszpanii (o 6,7 pp.), pozostało ono w tym kraju na wysokim
średnim poziomie 10,3%. Drugą gospodarką pod względem najwyŜszej wartości
tego wskaźnika jest Grecja (10,2%).
Stopy bezrobocia dla Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii zostały przedstawione
poniŜej w tabeli 19 i na wykresie 25.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
139139139139
TabelaTabelaTabelaTabela 19 19 19 19. Stopa bezrobocia w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Stopa bezrobocia w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Stopa bezrobocia w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Stopa bezrobocia w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii
Kraj 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Średnia 1995 -1998
Średnia 1999 -2007
Dania 6,8 6,3 5,2 4,9 5,1 4,3 4,5 4,6 5,4 5,5 4,8 3,9 3,8 5,8 4,7
Szwecja 8,8 9,6 9,9 8,2 6,7 5,6 4,9 5,0 5,6 6,3 7,3 7,0 6,1 9,1 6,1
Wielka Brytania
8,5 7,9 6,8 6,1 5,9 5,4 5,0 5,1 5,0 4,7 4,8 5,4 5,3 7,3 5,2
Średnia dla Danii,
Szwecji, Wielkiej Brytanii
8,0 7,9 7,3 6,4 5,9 5,1 4,8 4,9 5,3 5,5 5,6 5,4 5,1 7,4 5,3
Wartości wyraŜone w procentach.
Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.
WykresWykresWykresWykres 25 25 25 25. Stopa bezrobocia w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Stopa bezrobocia w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Stopa bezrobocia w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Stopa bezrobocia w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii
2,5
3,5
4,5
5,5
6,5
7,5
8,5
9,5
10,5
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Dania
Szw ecja
Wielka Brytania
Średnia dla Danii,Szw ecji, WielkiejBrytanii
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.
W przypadku krajów, które nie przystąpiły do unii walutowej średnia stopa
bezrobocia spadła w przypadku wszystkich trzech krajów. Średnia dla tych
gospodarek obniŜyła się w analizowanych okresach z 7,4% do poziomu 5,3%.
NajniŜsze bezrobocie odnotowano w Danii, gdzie w 2007 r. wyniosło ono 3,8%.
Kraj ten równieŜ miał najniŜszą średnią stopę bezrobocia (4,7%) w okresie 1999-
2007. Porównanie stóp bezrobocia krajów, które przystąpiły do unii walutowej i
tych które pozostały poza strefą euro zostało zaprezentowane na wykresie 26.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
140140140140
WykresWykresWykresWykres 26 26 26 26. Stopa bezrobocia . Stopa bezrobocia . Stopa bezrobocia . Stopa bezrobocia –––– porównanie Danii, Szwecji i Wielkiej porównanie Danii, Szwecji i Wielkiej porównanie Danii, Szwecji i Wielkiej porównanie Danii, Szwecji i Wielkiej BrytaBrytaBrytaBrytanii znii znii znii z UGWUGWUGWUGW----12121212
2,5
3,5
4,5
5,5
6,5
7,5
8,5
9,5
10,5
11,5
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Dania
Szw ecja
Wielka Brytania
Średnia dla Danii,Szw ecji, WielkiejBrytaniiUGW 12
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.
Porównując zmiany bezrobocia po utworzeniu unii monetarnej moŜna stwierdzić,
Ŝe spadek stóp bezrobocia był zbliŜony w obu obszarach, tj. w krajach które
przystąpiły do UGW i tych, które nie przyjęły wspólnej waluty. W UGW-12
spadek ten wyniósł 2,0 pp., a w przypadku Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii -
2,1 pp. Zmiany stóp bezrobocia ilustruje wykres 27.
WykresWykresWykresWykres 27 27 27 27. Zmiany stopy bezrobocia . Zmiany stopy bezrobocia . Zmiany stopy bezrobocia . Zmiany stopy bezrobocia –––– porównanie Danii, Szwecji i porównanie Danii, Szwecji i porównanie Danii, Szwecji i porównanie Danii, Szwecji i Wielkiej BrytaniWielkiej BrytaniWielkiej BrytaniWielkiej Brytanii z UGWi z UGWi z UGWi z UGW----12121212
-2,0
-1,5
-1,0
-0,5
0,0
0,5
1,0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Dania
Szw ecja
Wielka Brytania
Średnia dla Danii,Szw ecji, WielkiejBrytaniiŚrednia UGW 12
Wartości wyraŜone w punktach procentowych (pp.).
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
141141141141
Zmiany bezrobocia w dwóch obszarach zachowywały się podobnie w
analizowanych okresach. Od 2004 r. moŜna zauwaŜyć jednak nieznacznie
korzystniejszą tendencję w przypadku UGW-12. Roczne tempo spadku
bezrobocia w strefie euro jest o 0,2 pp. wyŜsze niŜ dla Danii, Szwecji i Wielkiej
Brytanii.
5. IMPLIKACJE DLA POLSKI
Analizując literaturę ekonomiczną moŜna natknąć się na liczne kontrowersje
teoretyczne oraz róŜne podejścia metodologiczne w zakresie objaśniania
potencjalnych szans i zagroŜeń wynikających z przystąpienia do unii walutowej.
NaleŜy stwierdzić, Ŝe pełne ich oszacowanie jest trudne, a nawet w wielu
przypadkach niemoŜliwe, poniewaŜ nie wszystkie dane są dostępne oraz brak jest
pełnego zbioru zmiennych objaśniających zachodzące zaleŜności.
Przeprowadzenie powyŜszych analiz porównawczych pozwala na sformułowanie
wniosków, które mogą stanowić podstawę do określenia perspektyw
konkurencyjności polskiego sektora przedsiębiorstw po wejściu do strefy euro.
Na podstawie doświadczeń krajów, które wstąpiły do unii monetarnej, zostały
poniŜej zawarte uwagi przedstawiające koszty i korzyści, jakie powinny wynikać
z członkowstwa w UGW.
5.1. KORZYŚCI DLA KONKURENCYJNOŚCI WYNIKAJĄCE Z WEJŚCIA DO STREFY EURO
Jako hipotezę badawczą przyjmuje się powszechnie, Ŝe oczekiwane korzyści
przystąpienia Polski do strefy euro wynikają przede wszystkim z podniesienia
konkurencyjności i racjonalności funkcjonowania podmiotów gospodarczych, co
moŜe przyczynić się do wzrostu efektywności makroekonomicznej,
przyspieszenia rozwoju gospodarczego oraz wzrostu dobrobytu społecznego.
Ogólnie przyjmuje się, Ŝe wymienione korzyści w zakresie efektywności mają
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
142142142142
dwa źródła [por. Małecki, 2004]51. Pierwsze źródło wynika z eliminacji kosztów
transakcyjnych związanych z wymianą walut. Drugim efektem jest wykluczenie
ryzyka walutowego, a więc i premii za ryzyko, co powinno prowadzić do
relatywnego obniŜenia stóp procentowych.
Biorąc pod uwagę wymianę handlową gospodarek decyduje o niej wiele
czynników. W zaleŜności od przyjętej teorii mamy do czynienia z róŜną wagą
poszczególnych czynników. MoŜemy jednak przyjąć, Ŝe o wielkości wymiany
decydują m.in.: wielkość rynku, zasoby naturalne, odległość dwóch krajów,
równieŜ polityka państwa, w tym instrumenty jakie są stosowane w zakresie
handlu zagranicznego (protekcjonizm, wolny handel). DuŜą rolę odgrywa
równieŜ kurs walutowy. Relacja waluty krajowej do waluty transakcji decyduje
nie tylko o zyskach/stratach uczestniczących w wymianie, co wiąŜe się z
występowaniem ryzyka kursowego. Dodatkowo naleŜy uwzględniać koszty
związane z wymianą walut, które stanowią koszt transakcji52. Eliminacja kosztów
transakcyjnych przy wymianie złotego na euro jest korzyścią bezpośrednią,
oczywistą i wymierną. Koszty te są względnie niewielkie, bo kształtują się
w zaleŜności od szacunku – od 0,25% do 0,50% PKB UE. Niemniej podwyŜszają
one koszty działalności produkcyjnej przedsiębiorstw [por. De Grauwe, 2001]53.
Podobne wyniki zostały przedstawione w badaniu dla Polski [por. Bukowski,
2008]54. Koszty transakcyjne ponoszone w trakcie wymiany walut są jałową
stratą, poniewaŜ konsument za poniesiony wydatek nic nie otrzymuje [por. Lis,
2008]55. Do kosztów tych naleŜy zaliczyć bezpośrednie koszty finansowe, które
stanowią wielkość spreadu56, opłaty oraz koszty zabezpieczenia się przed
ryzykiem kursowym. Jest to szczególnie istotny aspekt dla stabilnego
funkcjonowania przedsiębiorstw.
Firmy, które prowadzą interesy z wieloma krajami europejskimi i mają kilka
rachunków walutowych mogą je teraz połączyć w jeden, co ułatwi zarządzanie
funduszami i zmniejszy koszty obsługi rachunków. Oprócz prowadzenia
51 W. Małecki, Implikacje konwergencji walutowej dla tempa wzrostu gospodarczego, w: Strategia szybkiego wzrostu
gospodarczego w Polsce, red. G.W. Kołodko, Wyd. WSPiZ, Warszawa 2004, s. 142-143. 52 Hua Min, Yu Huanjun, Sun Yiran, Lu Zhiming, „A perspective on monetary integration: from view of the
euro”,http://www.cesfd.org.cn/paper/conferences/2006-5-
12/Hua%20min/A%20Perspective%20on%20Monetary%20Integration%20from%20view%20of%20the%20Euro.pdf 53 P. De Grauwe, Unia walutowa, PWE, Warszawa 2001. 54 Wprowadzenie euro a bezrobocie i zatrudnienie w Polsce, red. M. Bukowski, IBS, Warszawa 2008, s. 136. 55 S. Lis, Akcesja…, op. cit., s. 341. 56 Spread – róŜnica między kursami kupna i sprzedaŜy waluty obcej.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
143143143143
rachunków w euro banki oferują karty płatnicze, którymi moŜna płacić w strefie
euro za dobra i usługi w euro, a takŜe lokaty terminowe i kredyty w tej walucie.
Druga grupa obejmuje koszty administracyjne ponoszone przez podmioty
gospodarcze w tym m.in. koszt prowadzenia sprawozdawczości finansowej.
Konieczna stanie się nowelizacja obecnie obowiązujących polskich i
wspólnotowych aktów prawnych z uwzględnieniem zmian w rachunkowości z
chwilą przyjęcia nowej waluty57.
W literaturze tematu często reprezentowany jest pogląd, Ŝe wejście Polski do
strefy euro ograniczy ryzyko inwestycyjne, co sprzyjać będzie napływowi
bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Przeanalizowane badanie empiryczne w
punkcie 4.4.2. nie potwierdza w pełni tej tezy58. Wnioski z innych badań teŜ
skłaniają do przyjęcia sceptycznej postawy wobec tych oczekiwań [por. Lis,
2008]59. Analizy wskazują bowiem, Ŝe inwestycje lokowane są przede wszystkim
w krajach o niskich jednostkowych kosztach pracy i względnie wysokim
poziomie produktywności, co zapewnia inwestorom osiągnięcie wysokiej stopy
zwrotu. Odnosząc to do przeprowadzonej analizy porównawczej zawartej w
punktach 4.3. oraz 4.4.1., naleŜy zauwaŜyć, Ŝe wzrost jednostkowych kosztów
pracy w strefie euro jest istotnie mniejszy niŜ w krajach, które do unii monetarnej
nie przystąpiły. Mniej obiecująco wygląda kwestia produktywności. W tym
zakresie wzrost był nieznacznie niŜszy w UGW.
Teoretycznie wprowadzenie jednego kursu walutowego powinno stymulować
wymianę handlową. MoŜna spotkać się jednak z wynikami badań, które świadczą
o tym, Ŝe efekt ten jest statystycznie bliski zeru [por. Lis, 2008; Barro, 1997]60,61,
choć równieŜ pojawiają się odmienne badania, które wskazują na znaczący
wzrost strumieni handlu w ramach strefy euro (9-14%).62 Przeprowadzona
analiza eksportu w punkcie 4.2. wskazuje, Ŝe wprowadzenie wspólnej waluty
zadziałało relatywnie korzystnie na eksport tych gospodarek, które do unii
monetarnej przystąpiły. Wzrost eksportu, jako przyjęty w niniejszym
57 T. Ciszak, A. Górska, S. Jakubiec, M. Siemaszko, Pierwsze doświadczenia Słowenii związane z zamiana tolara na euro,
„Materiały i Studia”, 224, NBP, Warszawa 2008. 58 P. Petroulas, The effect…, op. cit. 59 S. Lis, Akcesja…, op. cit., s. 341. 60 Ibidem, s. 342. 61 R. Barro, Makroekonomia, PWE, Warszawa 1997, s. 492. 62 P. Chintrakarn, Estimating the euro effects on trade with propensity score matching, „Review of International Economics”,
Vol. 16, No. 1, s. 186–198, 2008.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
144144144144
opracowaniu miernik konkurencyjności przedsiębiorstw, był niŜszy w krajach,
które nie przyjęły wspólnej waluty.
Wykorzystanie euro do fakturowania i rozliczania transakcji handlowych,
zarówno eksportowych, jak i importowych, realizowanych przez polskie
podmioty zarówno z krajami strefy euro, jak i z państwami spoza tego obszaru
rozwija się stopniowo od momentu wprowadzenia euro w 1999 r. Jest to efektem
dwóch czynników: dominującego udziału krajów UE (większość z nich to kraje
obszaru euro) w polskiej wymianie handlowej oraz perspektywy przystąpienia
Polski do strefy euro, będącego konsekwencją przystąpienia naszego kraju do UE
w 2004 r.63
Zagadnienia szacowania struktury walutowej transakcji międzynarodowych nie
jest zadaniem prostym. Trudności wiąŜą się z niepełnością danych na ten temat,
zwłaszcza w odniesieniu do wzajemnej wymiany pomiędzy krajami naleŜącymi
do Unii Europejskiej64. Na podstawie danych dotyczących walut fakturowania i
transakcyjnych w handlu z innymi krajami ujawniają się prawidłowości w handlu
z krajami trzecimi. Rośnie rola euro jako waluty transakcji, ale nadal występują
znaczne róŜnice pomiędzy poszczególnymi krajami strefy euro. Wynika to ze
specyfiki wymiany handlowej poszczególnych krajów, struktury geograficznej i
towarowej ich handlu.
63 W przypadku innych krajów planujących przystąpienie w przyszłości do strefy euro powiązanie waluty krajowej ze
wspólną walutą europejską jest jeszcze silniejsze. Estonia i Litwa podjęły jednostronne zobowiązanie do utrzymania izby
walutowej (currency board). Z kolei Łotwa zobowiązała się jednostronnie do utrzymywania wahań kursu swej waluty wobec
euro w znacznie węŜszym przedziale niŜ obowiązujący w ERM II, wynoszącym +/-1%. Bardziej luźną (niŜ ERM II) formę
powiązania z euro stosują niektóre nowe kraje Unii, których dostosowania do uczestnictwa w unii walutowej są mniej
zaawansowane (Węgry, Czechy, Rumunia). Jako waluta referencyjna euro jest teŜ wykorzystywane przez grupę krajów,
które są oficjalnymi kandydatami do Unii Europejskiej lub mogą uzyskać taki status w przyszłości. 64 Podobne problemy są zauwaŜalne w innych krajach. Co prawda władze większości z 12 krajów, które weszły do strefy
euro jako pierwsze (Finlandia, Francja, Niemcy, Włochy, Luksemburg, Portugalia, Hiszpania oraz
Grecja), systematycznie gromadzą dane dotyczące zastosowania walut fakturowania i transakcyjnych w handlu z innymi
krajami Unii oraz z krajami trzecimi. W pozostałych krajach sytuacja wygląda odmiennie.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
145145145145
Tabela 20.Tabela 20.Tabela 20.Tabela 20. Struktura walutowa eksportu i importu w handlu z Struktura walutowa eksportu i importu w handlu z Struktura walutowa eksportu i importu w handlu z Struktura walutowa eksportu i importu w handlu z państwami spoza Uniipaństwami spoza Uniipaństwami spoza Uniipaństwami spoza Unii Kraj Eksport Import
EUR USD JPY GBP inne EUR USD JPY GBP inne Austria 62,9 23,4 0,0 0,0 13,7 60,9 27,2 0,0 0,0 11,9 Belgia 50,0 36,9 0,9 12,3 . 46,3 41,8 2,0 9,9 0,0 Finlandia 44,0 47,6 . . 8,4 29,6 62,8 . . 7,6 Francja 43,2 50,5 2,2 0,2 3,9 32,9 60,3 2,0 0,1 4,7 Niemcy . . . . . 40,9 40,3 3,2 2,3 13,3 Grecja 28,1 70,7 0,3 0,2 0,7 18,0 80,0 0,8 0,2 1,0 Irlandia 46,6 50,1 0,8 0,7 1,8 19,4 69,3 0,7 0,2 10,3 Włochy 53,7 43,4 . . 2,9 27,5 69,8 . . 2,7 Luksemburg 29,6 68,0 0,6 1,1 0,7 33,5 52,2 8,7 1,8 3,9 Niderlandy 52,5 42,1 0,8 0,7 3,9 23,4 76,3 0,1 0,1 0,1 Portugalia 48,9 47,1 0,3 0,3 3,5 43,4 52,1 1,8 0,1 2,7 Hiszpania 53,6 43,4 1,2 0,1 1,7 44,2 54,4 0,7 0,0 0,7 Strefa euro 49,7 44,0 . . 6,3 35,2 55,7 . . 9,0
Dane dotyczą I kwartału 2006 r. Źródło: ECB (2007), Review of the international role of the euro, June, Frankfurt.
Średni dla całej strefy euro wskaźnik dotyczący zastosowania euro jako waluty
fakturowania i rozliczania eksportu wynosił 49,7%. Największe zastosowanie
euro ma w eksporcie Austrii: w pierwszym kwartale 2006 r. w walucie tej
fakturowano i rozliczano niemal 2/3 wartości tego eksportu. NajniŜszy wskaźnik
występował w Grecji (28,1%) oraz Luksemburgu (29,6%). Z kolei w przypadku
importu towarów przez kraje strefy euro spoza Unii dolar dominował w badanym
czasie (55,7%), a udział euro wynosił niewiele ponad 1/3 tego importu.
Dominację dolara naleŜy tu tłumaczyć przede wszystkim znacznym udziałem
ropy oraz innych surowców mineralnych w tym imporcie. Jak wskazano,
produkty te są fakturowane i rozliczane głównie w dolarach amerykańskich. W
przypadku Niderlandów ten czynnik oraz duŜe zaangaŜowanie tego kraju w
import ropy (sprzedawanej następnie innym krajom Unii) przyczynił się do tego,
Ŝe udział dolara w fakturowaniu importu tego surowca naleŜy do najwyŜszych w
strefie euro (76,3%). Podobne przyczyny, dotyczące importu surowców,
wyjaśniają wysoki udział dolara takŜe w przypadku Finlandii (62,8) oraz Grecji
(80%). Mniejsze znaczenie euro w imporcie krajów strefy euro z krajów spoza
Unii wynika głównie z istnienia scharakteryzowanych wyŜej zwyczajów
dotyczących uŜywania dolara do fakturowania i rozliczania handlu surowcami
oraz masowymi produktami rolnymi. PoniewaŜ większość z tych produktów
kraje strefy euro muszą importować, a import ten ma znaczny udział w ich
ogólnym imporcie, szanse szerszego zastosowania euro do tego handlu nie są
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
146146146146
zbyt duŜe w dającej się przewidzieć perspektywie, zwaŜywszy na siłę
przyzwyczajenia uczestników rynku do znanych i wypróbowanych rozwiązań65.
W większości krajów UE pozostających poza obszarem wspólnej waluty – euro
jest najwaŜniejszą walutą uŜywaną zarówno w eksporcie, jak i imporcie. W tej
walucie fakturuje się bowiem 70% ogólnej wartości eksportu oraz 60% ogólnej
wartości importu. Tak wygląda kwestia rozliczeń w krajach uczestniczących w
unii monetarnej. Jak na tym tle oraz w porównaniu z innymi krajami
przygotowującymi się do wstąpienia do strefy euro wygląda Polska.
Głównym partnerem handlowym Polski jest strefa euro. Za 2007 r. udział
płatności w poszczególnych walutach został przedstawiony w poniŜszej tabeli
oraz na wykresie zbiorczym 28.
Tabela 21. Udział EUR, USD i PLN w płatnościach towarowych i Tabela 21. Udział EUR, USD i PLN w płatnościach towarowych i Tabela 21. Udział EUR, USD i PLN w płatnościach towarowych i Tabela 21. Udział EUR, USD i PLN w płatnościach towarowych i usługowych zusługowych zusługowych zusługowych zaaaarejestrowanych przez system bankowy w 2007 r.rejestrowanych przez system bankowy w 2007 r.rejestrowanych przez system bankowy w 2007 r.rejestrowanych przez system bankowy w 2007 r.
Symbol waluty
Towary Usługi
Eksport Import Eksport Import
USD 17,9 26,95 21,09 24,64
EUR 69,74 59,09 56,27 53,94
PLN 9,09 11,26 18,6 15,62
Inne 3,98 2,7 4,05 5,8
Wartości podane w procentach. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych NBP.
65 L. Oręziak, Euro – pieniądz międzynarodowy, „Bank i Kredyt”, nr 1, NBP, Warszawa 2008.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
147147147147
WykresWykresWykresWykres 28 28 28 28. Udział EUR, USD i PLN w płatnościach towarowych i . Udział EUR, USD i PLN w płatnościach towarowych i . Udział EUR, USD i PLN w płatnościach towarowych i . Udział EUR, USD i PLN w płatnościach towarowych i usługowych zarejestrowanych przez system bankowy w 2007 r.usługowych zarejestrowanych przez system bankowy w 2007 r.usługowych zarejestrowanych przez system bankowy w 2007 r.usługowych zarejestrowanych przez system bankowy w 2007 r.
Towary - eksport
EUR69%
PLN9%
Inne4%
USD18%
Towary - import
Inne3%
PLN11%
EUR59%
USD27%
Usługi - eksport
EUR56%
PLN19%
Inne4%
USD21%
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
148148148148
Usługi - import
USD25%
PLN16%
Inne6%
EUR53%
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych NBP.
Ograniczenie kosztów związanych z transakcjami wymiany złotego na euro w
wymianie handlowej, której blisko 60% stanowią płatności właśnie w tej
walucie, wydaje się być szczególną szansą dla wzrostu konkurencyjności
polskich przedsiębiorstw.
Wzrosty PKB per capita pozostają wyŜsze w strefie euro niŜ w krajach, które
pozostały poza unią walutową66. Jest to waŜny aspekt w ramach ogólnie pojętego
dobrobytu społecznego. Wzrost zamoŜności społeczeństwa prowadzi do
ogólnego zwiększenia poziomu oszczędności, które w długim okresie poprzez
system finansowy w postaci kredytów mogą korzystnie wpływać na
konkurencyjność i rozwój przedsiębiorczości.
Reasumując, główne potencjalne korzyści dla konkurencyjności polskich
przedsiębiorstw płynące z przystąpienia do UGW moŜna przedstawić
następująco.
Doświadczenia krajów, które wstąpiły do unii monetarnej wskazują, Ŝe tempo
wzrostu jednostkowych kosztów pracy było tam niŜsze niŜ w gospodarkach,
które nie przyjęły euro. Podobnie prezentują się zmiany PKB per capita. Korzyść
z przyjęcia wspólnej waluty widać równieŜ w relatywnie wyŜszym wzroście
eksportu. Głównym jednak atutem wstąpienia do unii monetarnej jest zniesienie
kosztów transakcyjnych wymiany walut, co pozwala przedsiębiorcom na trwałe
obniŜenie kosztów operacyjnych.
66 Por. punkt 4.4.3.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
149149149149
5.2. KOSZTY I ZAGROśENIA DLA KONKURENCYJNOŚCI WYNIKAJĄCE Z WEJŚCIA DO STREFY EURO
Potencjalne zagroŜenia dla konkurencyjności polskich przedsiębiorstw
wynikające z wejścia do UGW moŜna zauwaŜyć na tle makroekonomicznym.
Wskazane niŜsze tempo wydajności produkcji67 w krajach UGW-12 nie jest na
tyle znaczące, by mogło stanowić realnie istotne zagroŜenie.
Ewentualne koszty związane są z trzema zagadnieniami: (1) problemem
potencjalnie procyklicznego wpływu polityki monetarnej EBC, (2) ryzykiem
wystąpienia trwałych odchyleń kursu rynkowego od kursu równowagi, oraz (3)
skokowym wzrostem cen.
Zgodnie z dokonaną analizą68 oraz przeglądem wyników badań zawartych w
literaturze tematu69, moŜna stwierdzić, Ŝe procykliczny wpływ polityki
monetarnej nie jest aspektem wyłącznie teoretycznym. Miał on miejsce w
przypadku kilku krajów po wstąpieniu do strefy euro. Przykładem nadmiernego
wzrostu koniunktury i następującego po nim spowolnienia rozwoju
gospodarczego są Portugalia i Hiszpania. W obu gospodarkach wystąpiła silna
ekspansja monetarna, która doprowadziła do przegrzania koniunktury.
Następujące po nim spowolnienie, okazało się w przypadku Portugalii
długotrwałe. Bierze się ono stąd, Ŝe towarzyszące ekspansji gospodarczej
przyspieszenie tempa wzrostu jednostkowych kosztów pracy i inflacji –
względem innych krajów UGW – prowadzi do wzrostu realnego efektywnego
kursu walutowego (REER) i pogorszenia się konkurencyjności gospodarki tego
kraju. JeŜeli tempo wzrostu wydajności produkcji nie jest wystarczająco
wysokie, by mogło dość szybko obniŜyć wzrost jednostkowych kosztów pracy,
to przedsiębiorstwa tracą dotychczasową konkurencyjność. W wyniku tego
następuje względnie długi okres spowolnienia wzrostu gospodarczego, który
trwa do czasu kiedy nastąpi wystarczające obniŜenie jednostkowych kosztów
pracy. Okres ten jest względnie długi z tego powodu, Ŝe niedostateczna
67 Por. punkt 4.3. 68 Por. punkt 4. 69 Por. Punkt 4.1.2.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
150150150150
liberalizacja rynku pracy skutkuje sztywnością płac, jak ma to miejsce w
przypadku Włoch.
W przypadku Polski zagroŜenie wynikające z procyklicznego charakteru polityki
monetarnej EBC jest relatywnie niŜsze niŜ w przypadku tych krajów UGW-12,
które ten problem dotknął. Wynika to z następujących faktów. Po pierwsze, w
Polsce procesowi realnej konwergencji towarzyszy względnie wysokie tempo
wzrostu wydajności pracy. W związku z tym moŜna przyjąć, Ŝe gdyby
ekspansywna polityka monetarna EBC przyczyniła się do silnego oŜywienia
koniunktury, które przyniosłoby znaczącą aprecjację REER, to ponowna
poprawa konkurencyjności polskich przedsiębiorstw następowałaby szybciej niŜ
w obecnych krajach UGW. Po drugie, czynnikiem zmniejszającym ryzyko
procyklicznego wpływu przyszłej, wspólnej polityki pienięŜnej na polską
gospodarkę jest kończący się proces konwergencji inflacji i stóp procentowych.
W Polsce wysokość stóp procentowych i inflacji jest zbliŜona do poziomów w
strefie euro. Stąd przystąpieniu Polski do unii walutowej nie będzie towarzyszył
znaczący spadek stóp procentowych, który mógłby skutkować zbytnią ekspansją
gospodarczą, jak to miało miejsce w Portugalii i Hiszpanii.
W ramach analizy zagroŜenia wystąpienia szoków asymetrycznych w wyniku
oddziaływania procyklicznej polityki monetarnej EBC, kluczową sprawą jest
zidentyfikowanie zbieŜności cykli koniunkturalnych między strefą euro a krajem
do niej wstępującym. Analizy ekonometryczne nie wskazują jednoznacznie na
istnienie lub brak synchronizacji cykli koniunkturalnych w rozpatrywanych
obszarach. Podczas gdy w niektórych badaniach wskazuje się na istnienie dość
wysokiej korelacji cyklu koniunkturalnego między niektórymi krajami UE a
strefą euro [por. Fidrmuc i Korhonen, 2006]70, to jednocześnie moŜna spotkać się
z pracami, w których ten poziom oceniany jest jako niski [por. Artis, Marcellino i
Proietti, 2004]71. Otrzymywane wyniki w wysokim stopniu zaleŜą bowiem od
trendów historycznych, których, na tle zachodzących zmian gospodarczych,
istotność moŜe maleć [por. Lucas, 1976]72.
70 J. Fidrmuc, I. Korhonen, Meta-analysis of business cycle correlation between Euro Area and the CEECs, „Journal of
Comparative Economics”, Elsevier , vol. 34 (3), 2006. 71 M. Artis, M.G. Marcelino, T. Proietti, Characterizing the business cycle for accession countries, „IGIER Working Paper”, nr
261, 2006. 72 R.E. Lucas Jr., Econometric policy evaluation: a critique, Carnegie – Rochester Conference Series on Public Policy, 1976, s.
19–46.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
151151151151
Drugim potencjalnie istotnym kosztem przystąpienia do strefy euro jest
moŜliwość wystąpienia trwałych odchyleń kursu rynkowego od kursu
równowagi. Z jednej strony, relatywnie szybki wzrost produktywności w krajach
akcesyjnych poprawia konkurencyjność ich przedsiębiorstw. Z drugiej, moŜe to
stanowić barierę w osiąganiu postępu w procesie konwergencji realnej i
nominalnej. Głównym tego powodem jest efekt Balassy-Samuelsona,
występujący w krajach, w których tempo wzrostu wydajności produkcji jest
wyŜsze niŜ u ich partnerów handlowych. Efekt ten polega na tym, Ŝe wyŜsze
tempo wzrostu produktywności pozwala przedsiębiorstwom danego kraju
podnosić płace bez konieczności podnoszenia cen dóbr eksportowanych. W
warunkach stałego kursu walutowego następuje wówczas wzrost inflacji,
poniewaŜ wzrost płac obejmuje z czasem całą gospodarkę, w tym równieŜ sektor
usług, w którym tempo wzrostu wydajności jest zazwyczaj wolniejsze niŜ w
przemyśle [por. Balassa, 1964]73. Występowanie szybszego tempa wzrostu
produktywności w przemyśle niŜ w usługach potwierdzają równieŜ wnioski z
przeprowadzonej powyŜej analizy zmian wydajności produkcji w UGW-12 oraz
Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii74. Wywołany, pośrednio przez konwergencję
realną, wzrost inflacji utrudnia proces konwergencji nominalnej75.
Rozwiązaniem, które w pewien sposób neutralizuje powyŜszy problem jest
stopniowa aprecjacja waluty kraju kandydującego do przyjęcia wspólnej waluty
[por. De Grauwe i Schnabl, 2005]76. Odnosząc te rozwaŜania do sytuacji Polski i
prawdopodobieństwa, Ŝe wyŜej opisany efekt wpłynie istotnie negatywnie na
proces konwergencji, naleŜy stwierdzić, Ŝe nasza gospodarka znajduje się we
względnie korzystnej sytuacji. NaleŜy to wiązać z faktem, Ŝe od 2004 r.
następuje systematyczna aprecjacja polskiej waluty. Do tej pory umiarkowany w
sile proces pozwalał jednocześnie – dzięki wzrostowi wydajności – na wzrost
płac i zachowanie niskiej inflacji. Nie pogorszyła się równieŜ konkurencyjność
polskich przedsiębiorstw w wymianie międzynarodowej. Konkurencyjności
moŜe jedynie zagraŜać przybierająca na sile od 2007 r. obecna aprecjacja
73 B. Balassa, The purchasing power parity doctrine: a reappraisal, „Journal of Political Economy”, 1964. 74 Por. punkt 4.3. 75 A. Sławiński, Ryzyko ..., op. cit., s. 41. 76 P. De Grauwe, G. Schnabl, Nominal versus real convergence – EMU entry scenarios for the new member states, „Kyklos”,
vol. 58 (4), 2005.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
152152152152
złotego. Choć i w tym przypadku ocena nie moŜe być automatyczna i
jednoznaczna77.
Ostatnim do omówienia kosztem, wynikającym z przyjęcia euro, jest ogólny
wzrost cen. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe zagroŜenie to jest wysoce realne i
prawdopodobnie wystąpi po wejściu do unii walutowej.
Przyjęcie wspólnej waluty wyeliminuje nominalną aprecjację. Realna aprecjacja
będzie następowała poprzez wzrost inflacji. Oznacza to, Ŝe po akcesji ceny i
płace, dąŜąc do średniego poziomu strefy euro, mogą wzrastać szybciej. Dla
przedsiębiorstw polskich oznacza to, Ŝe zamiast zmagań z nominalnym kursem
walutowym będą musiały walczyć z szybciej rosnącymi kosztami produkcji.
Przeciwdziałanie spadku konkurencyjności na skutek realnej aprecjacji będzie
więc wymagało równoczesnego, odpowiednio silnego, wzrostu wydajności
pracy. Uwzględniając dodatkowo efekty dystrybucyjne procesu zrównywania się
cen, oczekiwać moŜna, Ŝe ceny dóbr i usług nie podlegających wymianie
międzynarodowej, dla których wzrost produktywności będzie wolniejszy,
wzrosną szybciej. Jednocześnie naleŜy oczekiwać, Ŝe producenci określą nowe
ceny swoich produktów. Część z nich koszty związane z „podroŜeniem”
komponentów przełoŜy na ostatecznych konsumentów, część obniŜy swoje
marŜe. MoŜna teŜ przypuszczać, Ŝe znajdą się teŜ tacy producenci, którzy
podwyŜszą ceny swoich produktów nie w oparciu o racjonalne przesłanki.
NaleŜy pamiętać o konieczności poniesienia przez przedsiębiorstwa
jednorazowych kosztów związanych z adaptacją do nowego systemu. Będą one
głównie związane ze zmianą cen (koszty menu) oraz dotychczas zawartych
umów.
Badania zawarte w literaturze wskazują, Ŝe wzrost cen po wprowadzeniu euro
nastąpił we wszystkich krajach, ale w sposób zróŜnicowany [por. Lis, 2008;
Ciszak, Górska, Jakubiec i Siemaszko, 2008]78,79. W 2003 r. Eurostat szacował,
Ŝe trzy lata po wprowadzeniu euro efekt ten wciąŜ wynosił 0,12–0,29 pp.
77 Kurs walutowy nie moŜe być rozpatrywany wyłącznie czy głównie w kontekście opłacalności produkcji i sprzedaŜy
eksportowej. W aktualnych uwarunkowaniach rozwojowych polskiej gospodarki jest on bardzo silnie uzaleŜnionej od
importu, który stanowi równieŜ waŜny parametr przesądzający o kosztach zaopatrzenia i modernizacji całej gospodarki.
Chodzi tu przede wszystkim o koszty zaopatrzenia w importowane surowce energetyczne oraz o niezbędne zakupy
nowoczesnych maszyn, urządzeń i innych dóbr inwestycyjnych, warunkujących niezbędny postęp w unowocześnieniu
gospodarki.
78 S. Lis, Akcesja…, op. cit., s. 343-346.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
153153153153
Aspekt wpływu przyjęcia euro na zmiany inflacji nie jest przedmiotem
prowadzonych w pracy analiz. Stąd poniŜej zostanie ten problem jedynie
nakreślony. Przedstawione zostaną przesłanki, które mogą skłaniać do
sformułowania oczekiwań na temat wyŜszych wzrostów niŜ to ogólnie jest
przedstawiane w literaturze.
WykresWykresWykresWykres 29 29 29 29. Porównanie rocznych zmian wskaźnika HICP w UGW. Porównanie rocznych zmian wskaźnika HICP w UGW. Porównanie rocznych zmian wskaźnika HICP w UGW. Porównanie rocznych zmian wskaźnika HICP w UGW----12 oraz w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii12 oraz w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii12 oraz w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii12 oraz w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Dania
Szw ecja
WielkaBrytania
Średnia wDanii, Szw ecjii WielkiejBrytaniiUGW 12
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.
Na powyŜszym wykresie moŜna zauwaŜyć, Ŝe w roku utworzenia unii
monetarnej, tj. w 1999 r., tempo inflacji wzrosło szybciej w UGW-12 niŜ w
krajach, które do strefy euro nie weszły – w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii.
Przez kolejne lata stopa inflacji pozostała systematycznie wyŜsza w strefie euro.
NaleŜy zwrócić uwagę, Ŝe przed wprowadzeniem wspólnej waluty ta zaleŜność
kształtowała się odwrotnie. Podobne wnioski płyną z analizy zmian cen
producentów (procentowe zmiany PPI).
79 T. Ciszak, A. Górska, S. Jakubiec, M. Siemaszko, Pierwsze doświadczenia Słowenii związane z zamianą tolara na euro,
„Materiały i Studia”, nr 224, NBP, Warszawa 2008.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
154154154154
WykresWykresWykresWykres 30 30 30 30. Porównanie rocznych zmian cen producentów. Porównanie rocznych zmian cen producentów. Porównanie rocznych zmian cen producentów. Porównanie rocznych zmian cen producentów
-3,0
-1,0
1,0
3,0
5,0
7,0
9,0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Średnia UGW 12
Dania
Szw ecja
Wielka Brytania
Średnia dla Danii,Szw ecji, Wielkiej Brytanii
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.
Głównym powodem wyŜszego wzrostu cen niŜ szacuje się go na podstawie
analiz za pomocą modeli typu DSGE (ang. dynamic stochastic general
equilibrium model)80, poza problemem zaokrąglania cen w górę, oczekiwań
inflacyjnych, asymetrii informacji, niesprawności mechanizmu rynkowego, jest
aspekt tzw. cen atrakcyjnych [por. Jakubik, Konopczak i Rozkrut, 2008]81.
Przeprowadzone badanie przez Fundację Instytut Badań Strukturalnych, za
pomocą modelu DSGE, wskazuje Ŝe wzrost inflacji w pierwszym roku po
wejściu do unii walutowej wyniesie 0,09–0,17 pp82. JeŜeli uwzględni się problem
zaokrąglania cen do poziomów atrakcyjnych, to naleŜy liczyć się ze skokowym
wzrostem inflacji o ok. 2 pp., a w pesymistycznym scenariuszu nawet o 3,29 pp.
[por. Jakubik, Konopczak i Rozkrut, 2008]83. Skąd się bierze zagroŜenie wzrostu
cen w tak duŜej skali? Ceny atrakcyjne, w tym przypadku psychologiczne i
ułamkowe, to takie, za pomocą których łatwo wydać resztę, lub kończą się cyfrą
5 lub 9, czyli np. 0,95, 0,99, 1,29 itp. Ten rodzaj cen występuje głównie w
przypadku podstawowych dóbr konsumpcyjnych, które stanowią istotną część
miesięcznych wydatków gospodarstw domowych. JeŜeli przy zmianie ceny po
obowiązującym kursie walutowym wystąpi cena nie zaliczana do kategorii
psychologicznej, to moŜna przypuszczać, Ŝe przedsiębiorca podniesie ją do
80 Dynamiczny stochastyczny model równowagi ogólnej. 81 J.T. Jakubik, K. Konopczak, M. Rozkrut, Efekty zaokrągleń cen w Polsce po wprowadzeniu euro do obiegu gotówkowego,
NBP, Warszawa, seminarium 09.07.2008. 82 Wprowadzenie euro a bezrobocie i zatrudnienie w Polsce, red. M. Bukowski, IBS, Warszawa 2008, s. 141. 83 J.T. Jakubik, K. Konopczak, M. Rozkrut, Efekty zaokrągleń cen w Polsce po wprowadzeniu euro do obiegu gotówkowego,
NBP, Warszawa, seminarium 09.07.2008.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
155155155155
najbliŜszego atrakcyjnego poziomu84. To będzie właśnie skutkowało
dodatkowym, skokowym wzrostem cen, jakiego nie przewidują projekcje za
pomocą modeli typu DSGE.
Paradoksalnie, ogólna strata dobrobytu społecznego, jaka wynika ze wzrostu cen,
moŜe stanowić przejściową korzyść netto dla przedsiębiorstw. Tak moŜe się stać,
poniewaŜ przedsiębiorcy mają większy bodziec do tego, aby podnieść wyŜej
ceny swoich produktów niŜ płace. W tym zakresie są równieŜ wyłącznymi
decydentami. Płace zostaną przeliczone po obowiązującym kursie. JeŜeli nawet
będą prowadzone negocjacje z pracownikami, to wzrost płac i tak będzie
mniejszy niŜ dalszy (dyskrecjonalny) wzrost cen produktów w ramach
zaokrąglania ich do poziomów atrakcyjnych. To spowoduje skokowy spadek siły
nabywczej oraz wzrost zysków przedsiębiorców. Sytuacja będzie trwała dopóki
nie wzrosną ponownie realne płace.
PODSUMOWANIE
Głównym celem opracowania było przedstawienie szans i zagroŜeń dla
konkurencyjności polskiego sektora przedsiębiorstw w perspektywie przyjęcia
euro. W tym celu konieczne było wyjaśnienie pojęcia konkurencyjności
przedsiębiorstw oraz zaproponowanie mierników jej oceny. PoniŜej zostało
ukazane syntetyczne omówienie otrzymanych w pracy wyników oraz
przedstawione zostały obszary, które powinny stanowić ze względu na kluczową
rolę dla konkurencyjności przedsiębiorstw, przedmiot dalszych prac badawczych
w tym zakresie.
Sformułowane we wstępie główne hipotezy badawcze znalazły potwierdzenie na
gruncie teoretycznym i w ograniczonym stopniu w wynikach empirycznych.
Badanie porównawcze wykazało wpływ przyjęcia euro na konkurencyjność
przedsiębiorstw gospodarki wchodzącej do unii walutowej. Wpływ ten znalazł
odzwierciedlenie w relatywnie wyŜszym wzroście eksportu i PKB per capita,
niŜszych jednostkowych kosztach pracy oraz redukcji kosztów operacyjnych w
postaci eliminacji transakcji wymiany walut. Ponadto, analizując doświadczenia
84 Np. przy zamianie ceny 0,95 zł. według przykładowego kursu walutowego 3,00 PLN/EUR, nowa cena wyniesie 0,32 euro.
Producent najprawdopodobniej podniesie ją do najbliŜszego atrakcyjnego poziomu, tj. 0,35 euro, a więc o blisko 9%.
Największy wzrost cen będzie miał miejsce w przypadku dóbr konsumpcyjnych względnie tanich tj. o cenie jednostkowej
do 7,60 zł. Wydatki na te dobra i usługi stanowią 50% ogółu miesięcznych wydatków gospodarstw domowych w Polsce.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
156156156156
krajów, został wykazany w kilku przypadkach procykliczny wpływ polityki
pienięŜnej EBC na konkurencyjność gospodarek, które do strefy euro
przystąpiły. ZauwaŜona została równieŜ konieczność prowadzenia reform
strukturalnych, zwłaszcza rynku pracy, przed wstąpieniem do unii walutowej.
Na gruncie teorii ekonomicznych moŜna zidentyfikować szereg potencjalnych
szans dla rozwoju konkurencyjności przedsiębiorstw, wynikających z
członkostwa w UGW. Na drodze empirycznej jest to jednak trudne, aby
wyspecyfikować wszystkie potencjalne czynniki mogące statystycznie istotnie
wpływać na przyszłą konkurencyjność przedsiębiorstw. Ponadto analiza
ekonometryczna prowadzona na przykładzie innych krajów, jest obciąŜona
zarówno występującymi róŜnicami między gospodarkami, jak i trendami, które z
czasem zmieniają swoją istotność i zdolności objaśniające. Pojawia się równieŜ
problem danych i szeregów czasowych o wystarczającej długości,
umoŜliwiającej otrzymanie wiarygodnych i statystycznie istotnych wyników. Z
kolei analizy ex ante i kalibracja parametrów za pomocą modeli ogólnej
równowagi (DSGE) wydają się nie uwzględniać elementów ekonomii
behawioralnej, które znajdują odzwierciedlenie w rzeczywistości85,86.
Na bilans kosztów i korzyści naleŜy patrzeć równieŜ z perspektywy zaniechania
wstąpienia do UGW. Polska dzisiaj dysponuje istotnymi przewagami
konkurencyjnymi wynikającymi z niskich kosztów produkcji w porównaniu np.
do krajów UE-15. Ta przewaga kosztowa jednak maleje. Dzieje się to głównie z
dwóch powodów. Po pierwsze, wzrasta rola i przewaga konkurencyjna na
globalnym rynku gospodarek Azji i Ameryki Południowej. Drugim czynnikiem,
który obniŜa konkurencyjność polskich przedsiębiorców jest utrzymująca się
silna aprecjacja złotego. NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe wewnętrzna presja inflacyjna,
równieŜ nie działa na jej korzyść. MoŜna stwierdzić, Ŝe pozostawanie poza strefą
euro będzie skutkowało pogorszeniem konkurencyjności polskich
przedsiębiorstw.
85 Por. punkt 5.2. – aspekt zaokrąglania do tzw. cen atrakcyjnych. 86 Ostatnie badanie przeprowadzone przez IBS [por. Wprowadzenie euro a bezrobocie i zatrudnienie w Polsce, red. M.
Bukowski, IBS, Warszawa 2008.] za pomocą modelu DSGE oparte jest na załoŜeniu, Ŝe gospodarstwa domowe formułują
swoje oczekiwania co do przyszłych zdarzeń w sposób racjonalny. Badania empiryczne wskazują natomiast, Ŝe mają one
charakter adaptacyjny [por. Kolejne edycje Raportu o inflacji, Rada Polityki PienięŜnej, NBP]. Stąd w powyŜszym badaniu
pojawia się błąd estymacji, poniewaŜ przyszłe wielkości zmiennych urealnia się przyszłą faktyczną inflacją, a nie bieŜącą w
chwili formułowania przez jednostki prognoz, tak jak to ma miejsce w przypadku oczekiwań kształtowanych w sposób
adaptacyjny.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
157157157157
Główne zagroŜenie dla przyszłej konkurencyjności wynika z otoczenia
makroekonomicznego, a ściśle z moŜliwości wystąpienia szoków
asymetrycznych. Skali potencjalnych kosztów z tym związanych nie moŜna
jednoznacznie określić87. Wnioski z przeprowadzonych w pracy analiz wskazują,
Ŝe w kilku przypadkach, tj. Hiszpanii, Portugalii i Włoch koszty te były
znaczące. W przypadku Polski ryzyko wystąpienia procyklicznego
oddziaływania polityki pienięŜnej EBC jest stosunkowo niewielkie88. Niemniej
naleŜy stwierdzić, Ŝe aspekt zbieŜności poziomów stóp procentowych i inflacji w
kraju akcesyjnym do wartości tych parametrów w unii walutowej ma kluczowe
znaczenie przy rozpatrywaniu zagroŜeń wynikających z przyjęcia wspólnej
waluty. Stąd obszar ten powinien stanowić przedmiot dalszych prac badawczych,
których wyniki potwierdzą gotowość polskiej gospodarki do przyjęcia wspólnej
waluty.
Reasumując moŜna stwierdzić, Ŝe zarówno analizy porównawcze kosztów i
korzyści przeprowadzone w niniejszym opracowaniu, jak i wyniki badań zawarte
w literaturze tematu, wskazują, Ŝe bilans wejścia do UGW powinien być
korzystny dla konkurencyjności polskiego sektora przedsiębiorstw.
Jednocześnie warto zwrócić uwagę, Ŝe przystąpienie Polski do Unii Europejskiej
wiązało się z jednoczesną obietnicą przystąpienia po spełnieniu określonych
kryteriów do strefy euro. Okres pomiędzy tymi wydarzenia część
przedsiębiorców juŜ obecnie wykorzystuje na identyfikację zmian, jakie wiąŜą
się z funkcjonowaniem wspólnej waluty, i przygotowania do jej wprowadzenia w
swojej działalności. Odpowiednie przygotowanie moŜe przyczynić się do
poprawienia konkurencyjności i uzyskania przewagi na rynku. Wczesne
rozpoczęcie adaptacji do euro jest równieŜ okazją do zidentyfikowania nowych
moŜliwości handlowych. Firmy w Polsce, które jako pierwsze przystosują swoją
działalność do nowej sytuacji, zdobędą przewagę nad tymi, które zdecydują się
na to w ostatniej chwili. Ponadto, ci ostatni będą naraŜeni na większe koszty
związane ze stratą rynku.
WaŜną rolę w rozwoju przedsiębiorstw odgrywają strategie finansowe. Są one
tym waŜniejsze, kiedy przedsiębiorca uczestniczy w międzynarodowym
otoczeniu. Z jednej strony ma większy wybór źródeł i form finansowania własnej
87 A. Sławiński, Ryzyko ..., op. cit., s. 43. 88 Ibidem, s. 43.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
158158158158
działalności, z drugiej strony musi liczyć się z większym lub dodatkowym
ryzykiem, będącym konsekwencją specyficznych uwarunkowań biznesu
międzynarodowego. Przedsiębiorca musi więc rozwaŜyć moŜliwości wynikające
z dostępu do źródeł funduszy międzynarodowych, alternatywne koszty tych
źródeł i związane z nimi ryzyko operacyjne w krótkim i długim okresie89.
Do kluczowych decyzji naleŜy kształtowanie struktury kapitałowej
przedsiębiorstwa zadłuŜającego się na rynkach międzynarodowych. W tym
kontekście niezbędne jest uwzględnienie specyfiki zagranicznych systemów
podatkowych, ryzyka kursowego, polityki stóp procentowych. Decyzje
finansowe będą więc zmierzać do minimalizacji oczekiwanych kosztów
finansowych operacji zagranicznych po opodatkowaniu, optymalnego wyboru
źródeł finansowania planowanych przedsięwzięć gwarantującego redukcję
ryzyka operacyjnego przepływów pienięŜnych w walutach zagranicznych oraz
racjonalizację struktury kapitałowej przedsiębiorstwa w związku ze swobodą
dostępu do międzynarodowych rynków finansowych.
Firmy, których produkcja kierowana jest przede wszystkim na rynek krajowy
najczęściej równieŜ w zakresie finansowania swojej działalności opierają się na
źródłach krajowych. Ich strategii działania zarówno w sensie operacyjnym, jak i
finansowym ogranicza się do rynku wewnętrznego. Nie doświadcza tym samym
fluktuacji zagranicznych rynków pienięŜnych i finansowych. Uwzględniając
jednak dynamikę procesów gospodarczych oraz zmieniające się otoczenie –
przedsiębiorcy coraz chętniej wykorzystują alternatywne źródła pozyskiwania
środków na swoją działalność. RównieŜ ich strategie ogólne uwzględniają etap
internalizacji. Przyczyny wychodzenia działalności przedsiębiorstw na zewnątrz
własnego rynku krajowego są bardzo złoŜone i pozostają tematem wielu teorii
ekonomicznych, a formy w sposób zdecydowanych róŜnią się charakterem
(handel, kooperacja, inwestycja zagraniczna). Pomijając bardziej szczegółową
analizę tego zagadnienia (nie jest ona tematem badania) – naleŜy stwierdzić, Ŝe
decyzja podmiotu o rozszerzeniu działalności tak w zakresie współpracy na
poziomie działalności podstawowej (handel, usługi, produkcja), jak i w obszarze
finansowania – wiąŜe się z pojawieniem się ryzyka zmiany kursu walut
zagranicznych. A realny wpływ takiej sytuacji uwidacznia się w pozycji
89 E. Najlepszy, Strategie finansowe w biznesie międzynarodowym w: Strategie przedsiębiorstw w biznesie
międzynarodowym, red M.Gorynia., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, 2000.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
159159159159
wymiany walutowej przedsiębiorstw90. Kształtowanie tej pozycji to konkretny
problem w zakresie decyzji dotyczących działalności i finansowania
przedsiębiorstwa w otoczeniu międzynarodowym. Oczywiście decyzje o rodzaju
i formie finansowania obejmują nie tylko walutę finansowania, ale równieŜ
formę zadłuŜenia, stopy oprocentowania, wysokość długu.
Przystąpienie Polski do strefy euro nie spowoduje, Ŝe polskie przedsiębiorstwa
realizując swoje przedsięwzięcia w ramach tego obszaru, nie doświadczą
problemów. Nie moŜna równieŜ stwierdzić, Ŝe warunki ich funkcjonowania będą
porównywalne do krajowych. Z drugiej jednak strony ryzyka związane z
działalnością w szerszej skali, w ramach rynku UE, zostaną zredukowane.
Zlikwidowane zostanie ryzyko kursowe, koszty ubezpieczeń (programy
osłonowe) oraz koszty związane z operacją konwersji waluty transakcji,
systematycznie minimalizowane jest ryzyko polityczne i rynkowe, poprzez
wdraŜanie zasad wspólnego rynku, a wysokość głównych stóp procentowych
zostanie określona przez EBC. W takiej sytuacji przedsiębiorcy większą wagę
będą przywiązywać do innych charakterystyk rynków krajowych np. w zakresie
polityki podatkowej. W tym kontekście korzyści będą wynikać ze zróŜnicowanej
stawki podatku dochodowego i regulacji zwiększających skalę osłony
podatkowej (np. w zakresie preferencyjnego traktowania obciąŜeń odsetkowych)
czy teŜ zróŜnicowanego traktowania w przepisach podatkowych istotnych
elementów przepływów pienięŜnych (np. strat i zysków kursowych w operacjach
poŜyczkowo-kredytowych).
Podsumowując, formułowanie strategii finansowej przedsiębiorstwa w biznesie
międzynarodowym sprowadza się do wskazania najbardziej adekwatnych decyzji
finansowych, decyzji inwestycyjnych i decyzji osłonowych dla danego
środowiska rynku międzynarodowego91. Zyski/straty będące następstwem tych
decyzji to efekt występowania asymetrii systemu podatkowego między krajami,
róŜnej dostępności do rynku kredytów i poŜyczek, odchyleń kursów walutowych
i stóp procentowych. Symulacje prowadzące do konkretnych decyzji wydają się
prostsze i bardziej przejrzyste w sytuacji ograniczenia katalogu ryzyk, a taka
sytuacja będzie mieć miejsce po przystąpieniu Polski do strefy euro.
90 Określana zazwyczaj przez zasięg operacji handlowych i finansowych wykonywanych przez przedsiębiorstwo za granicą,
wysokość sald wzajemnych płatności w obrotach zagranicznych. 91 E. Najlepszy, Strategie ..., op. cit.
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
160160160160
BIBLIOGRAFIA
Artis M., Marcelino M.G., Proietti T., Characterizing the business cycle for accession countries, „IGIER Working Paper”, nr 261, 2006
Balassa B., The purchasing power parity doctrine: a reappraisal, „Journal of Political Economy”, 1964
Baldwin R., Skudelny F., Taglioni D., Trade effects of the euro: evidence from sectoral data, „European Central Bank Working Paper”, 446, 2005
Barro R., Makroekonomia, PWE, Warszawa 1997
Barro R.J., Tenreyro S., Economic effects of currency unions, „NBER Working Paper”, 9435, 2003
Belka M., Rozszerzenie europejskiej unii walutowej a perspektywy rozwoju gospodarczego Polski, „Ekonomista”, nr 6, Wyd. Key Text, Warszawa 2007
Blanchard O., Portugal, Italy, Spain, and Germany. The implications of suboptimal currency area, WEL-MIT meeting, NYC, 2006, http://econ-www.mit.edu/files/758
Chintrakarn P. (2008), Estimating the Euro Effects on Trade with Propensity Score
Ciszak T., Górska A., Jakubiec S., Siemaszko M., Pierwsze doświadczenia Słowenii związane z zamianą tolara na euro, „Materiały i Studia”, 224, NBP, Warszawa 2008
Convergence Report, ECB, V 2008
De Grauwe P., Schnabl G., Nominal versus real convergence – EMU entry scenarios for the new member states, „Kyklos”, vol. 58 (4), 2005
De Grauwe P., Unia walutowa, PWE, Warszawa 2001
De Grauwe P., What have we learnt about monetary integration since the Maastricht treaty?, „Journal of Common Market Studies”, 2005, vol. 44, nr 4
Dornbusch R., Expectations and exchange rate dynamics, „Journal of Political Economy”, 84, s. 1161–1176, 1976
Fidrmuc J., Korhonen I., Meta-analysis of business cycle correlation between Euro Area and the CEECs, „Journal of Comparative Economics”, Elsevier , vol. 34 (3), 2006
Fleming J.M., Domestic financial policies under fixed and under floating exchange rates, „IMF Staff Papers”, 9, s. 369–379, 1962
Frankel J.A., On the mark: a theory of floating exchange rates based on real interest differentials, „American Economic Review”, 69, s. 610–622, 1979
Frenkel J.A., Inflation and the formation of expectations, „Journal of Monetary Economics”, 1, s. 403–421, 1975
Gros D., Mayer T., Ubide A., EMU at Risk, „7th Annual Report of the CEPS Macroeconomic Policy Group”, Brussels 2005
Hua Min, Yu Huanjun, Sun Yiran, Lu Zhiming, „A perspective on monetary integration: from view of the euro”,http://www.cesfd.org.cn/paper/conferences/2006-5-
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
161161161161
12/Hua%20min/A%20Perspective%20on%20Monetary%20Integration%20from%20view%20of%20the%20Euro.pdf
Jakubik J.T., Konopczak K., Rozkrut M., Efekty zaokrągleń cen w Polsce po wprowadzeniu euro do obiegu gotówkowego, NBP, Warszawa, seminarium 09.07.2008
Komisja Europejska, Dyrektoriat Generalny ds. Ekonomicznych i Finansowych, EMU@10. Assessing the first ten years and challenges ahead, „Quarterly Report on the Euro Area”, 2008
Konkurencyjność przedsiębiorstw – nowe podejście, red. E. Skawińska, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa – Poznań 2002
Krugman P., Competitiveness: a dangerous obsession, „Foreign Affairs” 73 (2), March–April 1994
Krugman P.R., Obstfeld M., Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2002
Lane P.R., The Real Effects of EMU, Institute for International Integration Studies, Dublin 2006
Lipiec-Zajchowska M., Metody i modele oceny konkurencyjności gospodarki, w: Międzynarodowa konkurencyjność Polski i Rosji, red. M. Lipiec-Zajchowska, Wydział Zarządzania UW, Warszawa 2000
Lis S., Akcesja Polski do strefy euro – analiza krytyczna, „Ekonomista”, nr 3, Wyd. Key Text, Warszawa 2008
Lucas R.E. Jr., Econometric policy evaluation: a critique, Carnegie – Rochester Conference Series on Public Policy, 1976
Małecki W., Implikacje konwergencji walutowej dla tempa wzrostu gospodarczego, w: Strategia szybkiego wzrostu gospodarczego w Polsce, red. G.W. Kołodko, Wyd. WSPiZ, Warszawa 2004
Mantura W., Identyfikacja czynników sukcesu i konkurencyjności przedsiębiorstwa, w: Problemy wdraŜania strategii rozwoju województwa wielkopolskiego, red. E. Skawińska, PTE, Poznań 2002
Matching, “Review of International Economics”, Vol. 16, No. 1, s. 186–198
Minford P., Peel D., Advenced macroeconomic, Edward Elgar Publishing Ltd., Cheltenham 2002
Mucha M., Oczekiwania a konsumpcja – w obliczu przystąpienia Polski do UE, „Studia i Prace”, IX, KE-S SGH, Warszawa 2006
Najlepszy E., Strategie finansowe w biznesie międzynarodowym w: Strategie przedsiębiorstw w biznesie międzynarodowym, red M.Gorynia., Wyd. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, 2000
Nehring A., Rozwój i konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Uniwersytet Ekonomiczny, Kraków 2007
Petroulas P., The effect of the euro on foreign direct investment, „Working Paper”, Number 48, Bank of Greece, 2006
Porter M.E., Competitive Advantage of Nations, MacMillan, London 1990
Raport o inflacji, styczeń 2007. Rada Polityki PienięŜnej, NBP, Warszawa 2007
IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE
PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO
162162162162
Review of the international role of the euro, ECB, June, Frankfurt 2007
Romer D., Makroekonomia dla zaawansowanych, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2000
Rozkrut M., Raport na temat korzyści i kosztów przystąpienia Polski do strefy euro, NBP, Warszawa 2004
Rutkowski A., Zarządzanie finansami, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2003
Sławiński A., Ryzyko utraty kontroli nad wysokością realnej stopy procentowej w systemie izby walutowej, „Ekonomista” nr 2, Wyd. Key-Text, Warszawa 2007
Sławiński A., Znaczenie czynników ryzyka towarzyszących wchodzeniu Polski do ERM2 i do strefy euro, „Ekonomista”, nr 1, Wyd. Key Text, Warszawa 2008
Snowdon B., Vane H., Wynarczyk P., Współczesne nurty teorii makroekonomii, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1998
Tyson L., Who’s bashing whom: trade conflict in high technology industries, Institute for International Economics, Washington DC 1992
Vanderkamp J., Wage adjustment, productivity and price change expectations, „Review of Economic Studies”, 39, s. 61–72, 1972
Varian H.R., Mikroekonomia, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2001
Wprowadzenie euro a bezrobocie i zatrudnienie w Polsce, red. M. Bukowski, IBS, Warszawa 2008
Zinnes C., Eilat Y., Sachs J., Benchmarking competitiveness in transition economics, „Economies in Transition„, 9 (2), 2001
IIIIIIIIIIII
PRAPRAPRAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DOWNE PRZYGOTOWANIA DOWNE PRZYGOTOWANIA DOWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA WEJŚCIA WEJŚCIA WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURPOLSKI DO STREFY EURPOLSKI DO STREFY EURPOLSKI DO STREFY EURO NA TLE O NA TLE O NA TLE O NA TLE ROZWIĄZAŃ PRZYJĘTYCHROZWIĄZAŃ PRZYJĘTYCHROZWIĄZAŃ PRZYJĘTYCHROZWIĄZAŃ PRZYJĘTYCH BĄDŹ BĄDŹ BĄDŹ BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYCHPLANOWANYCH W INNYCHPLANOWANYCH W INNYCHPLANOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH PAŃSTWACH PAŃSTWACH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROCZŁONKOWSKICH Z DEROCZŁONKOWSKICH Z DEROCZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ GACJĄ GACJĄ GACJĄ PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU MMMMARCIN OLSZAKARCIN OLSZAKARCIN OLSZAKARCIN OLSZAK1111 MAREK PORZYCKIMAREK PORZYCKIMAREK PORZYCKIMAREK PORZYCKI2222
WPROWADZENIE
Oprócz ekonomicznych kryteriów konwergencji, uczestnictwo Polski w trzecim
etapie Unii Gospodarczej i Walutowej jest teŜ uzaleŜnione od spełnienia
określonych kryteriów prawnych. Konwergencja prawna polega na zgodności
ustawodawstwa krajowego z przepisami Traktatu ustanawiającego Wspólnotę
Europejską (w szczególności z jego art. 108 i 109) oraz ze Statutem
Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku
Centralnego. Obok spełnienia tych wymogów, obejmujących głównie kwestie
instytucjonalne związane z niezaleŜnością banku centralnego oraz jego integracją
z Europejskim Systemem Banków Centralnych, potrzebne jest teŜ przygotowanie
krajowego systemu prawnego do wprowadzenia euro jako prawnego środka
płatniczego i przyjęcie instrumentów prawnych ułatwiających sprawne
wprowadzenie euro do obiegu gotówkowego.
Celem niniejszego opracowania jest opracowanie ogólnego zarysu zmian w
polskim ustawodawstwie potrzebnych w związku z wprowadzeniem euro.
Punktem wyjścia jest przedstawienie struktury przepisów prawa wspólnotowego
regulujących wprowadzenie euro oraz ich stosunku do ustawodawstwa
krajowego. Przed omówieniem propozycji zmian prawa polskiego zarysowane
zostanie tło prawnoporównawcze polegające na przedstawieniu zmian
1 Narodowy Bank Polski, Departament Prawny 2 Uniwersytet Jagielloński, Wydział Prawa i Administracji, Katedra Polityki Gospodarczej
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
164164164164
legislacyjnych w innych państwach członkowskich dąŜących do wprowadzenia
euro, z perspektywy przydatności ich doświadczeń dla polskiego ustawodawcy
oraz oceny przyjętych rozwiązań przez instytucje wspólnotowe, w szczególności
w opiniach Europejskiego Banku Centralnego wydawanych na podstawie art. 4
Statutu ESBC. Analiza doświadczeń innych państw członkowskich moŜe się
okazać pomocna w identyfikacji zagadnień, które wymagają zmian w prawie
polskim, jak równieŜ w przedstawieniu propozycji konkretnych zmian.
CZĘŚĆ I ROZWIĄZANIA PRZYJĘTE LUB PLANOWANE W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH PRZYGOTOWUJĄCYCH SIĘ DO WPROWADZENIA EURO I.1. STOSUNEK AKTÓW PRAWA KRAJOWEGO DO REGULACJI WSPÓLNOTOWYCH DOTYCZĄCYCH WPROWADZENIA EURO
Z uwagi na uregulowanie zasadniczej części zagadnień związanych z
wprowadzeniem euro w aktach prawa wspólnotowego, przedstawienie prawnych
przygotowań poszczególnych państw członkowskich poprzedzić naleŜy ogólnym
zarysowaniem ram prawnych określonych przez prawo wspólnotowe.
I.1.1. AKTY PRAWA WSPÓLNOTOWEGO REGULUJĄCE WPROWADZENIE EURO
I. 1.1.1. Wzmianka o traktatI. 1.1.1. Wzmianka o traktatI. 1.1.1. Wzmianka o traktatI. 1.1.1. Wzmianka o traktatowych podstawach derogacji i jej owych podstawach derogacji i jej owych podstawach derogacji i jej owych podstawach derogacji i jej
uchyleniauchyleniauchyleniauchylenia
W chwili obecnej3 Unię Gospodarczą i Walutową regulują następujące przepisy
Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską - art. 105-111 (polityka
pienięŜna), art. 112-115 (postanowienia instytucjonalne) i art. 116-124
3 Niniejsze opracowanie opiera się na bieŜącym stanie prawnym z września 2008 r. Przedstawienie zmian planowanych w
Traktacie z Lizbony zob. w: Ł. Szymczyk, Implikacje Traktatu z Lizbony dla uwarunkowań instytucjonalnych
funkcjonowania strefy euro, Warszawa, 25 kwietnia 2008, opracowanie dostępne na stronie
http://www.nbp.pl/bise/seminaria/SzymczykO.pdf (przeglądana 14.9.2008)
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
165165165165
(postanowienia przejściowe dotyczące realizacji Unii Gospodarczej i
Walutowej). Integralną częścią pierwotnego prawa wspólnotowego jest teŜ Statut
Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku
Centralnego, załączony do Traktatu jako protokół. Przepisy pierwotnego prawa
wspólnotowego przewidują przyjęcie jednej waluty przez wszystkie państwa
członkowskie, z zastrzeŜeniem art. 122 Traktatu przewidującego objęcie
derogacją państw członkowskich nie spełniających warunków niezbędnych do
przyjęcia jednej waluty. Derogacja skutkuje niestosowaniem do objętego nią
państwa członkowskiego przepisów Traktatu wskazanych w art. 122 ust. 3
Traktatu, jak równieŜ niestosowaniem do tego państwa członkowskiego i jego
krajowego banku centralnego praw i obowiązków w ramach Europejskiego
Systemu Banków Centralnych, określonych w rozdziale IX Statutu ESBC i EBC.
Podstawę objęcia derogacją państw członkowskich nie naleŜących obecnie do
strefy euro stanowią:
− dla Szwecji – decyzja Rady 98/317/WE z dnia 3 maja 1998 r. podjęta
zgodnie z art. 109j ust. 4 Traktatu4,
− dla Polski, Czech, Słowacji, Litwy, Łotwy, Estonii i Węgier - art. 4
Aktu dotyczącego warunków przystąpienia Republiki Czeskiej,
Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej,
Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty,
Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej
oraz dostosowań w Traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej
(Traktatu akcesyjnego)5,
− dla Rumunii i Bułgarii – art. 5 Protokołu dotyczącego warunków i
uzgodnień w sprawie przyjęcia Republiki Bułgarii i Rumunii do Unii
Europejskiej6.
4 Dz.U. L 139 z 11.5.1998, s. 30. Decyzja ta była podstawą objęcia derogacją takŜe Grecji, w stosunku do której derogacja
została jednak następnie uchylona decyzją Rady 2000/427/WE z dnia 19 czerwca 2000 r. (Dz.U. L 167 z 7.7.2000, s. 20). 5 Dz.U. L 236 z 23.9.2003, s. 33. Derogacją na podstawie tego przepisu zostały początkowo objęte takŜe Słowenia, Malta i
Cypr, które przystąpiły do strefy euro od 2007 i 2008 r. (zob. niŜej). 6 Dz.U. L 157 z 21.6.2005, s. 29
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
166166166166
Zgodnie z art. 122 ust. 2 Traktatu derogacja w stosunku do kaŜdego z
powyŜszych państw członkowskich podlega uchyleniu decyzją Rady w razie
spełnienia przez dane państwo członkowskie niezbędnych warunków
uczestnictwa w Unii Gospodarczej i Walutowej określonych w art. 121 ust. 1
Traktatu.
Od derogacji w rozumieniu art. 122 Traktatu odróŜnić naleŜy sytuację prawną
Wielkiej Brytanii, która uregulowana jest protokołem z 1992 r. do Traktatu
ustanawiającego Wspólnotę Europejską - protokołem (nr 25) w sprawie
niektórych postanowień dotyczących Zjednoczonego Królestwa Wielkiej
Brytanii i Irlandii Północnej. Zgodnie z protokołem tym Zjednoczone Królestwo
nie ma obowiązku uczestniczenia w trzecim etapie Unii Gospodarczej i
Walutowej (tzw. opt-out), moŜe jednak notyfikować taki zamiar Radzie w razie
podjęcia takiej decyzji przez jego rząd i parlament. Dopuszczalność trwałego
pozostania poza strefą euro zastrzeŜono równieŜ dla Danii, która zgodnie z
protokołem (nr 26) w sprawie niektórych postanowień dotyczących Danii uznana
została za państwo członkowskie z derogacją w rozumieniu art. 122 Traktatu, z
zastrzeŜeniem, Ŝe procedura uchylenia derogacji moŜe zostać wszczęta jedynie
na wniosek Danii.
Państwem członkowskim o szczególnej sytuacji prawnej jest Szwecja. Z punktu
widzenia prawa wspólnotowego status Szwecji jako państwa członkowskiego z
derogacją nie odbiega od statusu pozostałych państw członkowskich, które nie
przyjęły jeszcze euro (za wyjątkiem Danii i Wielkiej Brytanii). Szwecja jest
zatem formalnie obowiązana juŜ od dnia 1 czerwca 1998 r. do spełnienia
wymogów art. 109 Traktatu. Po odrzuceniu udziału w trzecim etapie Unii
Gospodarczej i Walutowej w ogólnokrajowym referendum dnia 14.9.2003 r.
władze szwedzkie nie podjęły jednak jak dotąd Ŝadnej inicjatywy legislacyjnej
mającej na celu zmianę przepisów prawa szwedzkiego niezgodnych z Traktatem
i Statutem ESBC7. Polityka Szwecji, polegająca na celowym niespełnianiu
kryteriów konwergencji (udziału w mechanizmie ERM II oraz dostosowania
przepisów prawnych) bywa niekiedy określana jako jednostronne opt-out8.
Uzasadnieniem dla takiego stanowiska jest podnoszona przez rząd Szwecji
7 Zob. Raport EBC o konwergencji, maj 2008 r., s. 255 8 Zob. V. Miller, C. Taylor, E. Potton, The Swedish Referendum on the Euro, House of Commons Research Paper 03/68,
London 2003, s. 15-17 (publikacja dostępna na http://www.parliament.uk/commons/lib/research/rp2003/rp03-068.pdf,
przeglądana 22.7.2008)
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
167167167167
okoliczność, Ŝe w referendum w przedmiocie akcesji do UE wyborcy zostali
poinformowani, Ŝe decyzja o uczestnictwie w trzecim etapie UGW zostanie
podjęta w późniejszym czasie, a rząd szwedzki konsekwentnie zastrzegał, Ŝe
przyjęcie euro będzie wymagało decyzji szwedzkiego parlamentu9. ZastrzeŜenie
to nie zmienia jednak formalnego statusu Szwecji jako państwa członkowskiego,
które ma obowiązek dąŜenia do spełnienia kryteriów konwergencji i przyjęcia
euro na podstawie decyzji Rady o uchyleniu derogacji.
I.I.I.I. 1.1.2. Akty prawa wtórnego 1.1.2. Akty prawa wtórnego 1.1.2. Akty prawa wtórnego 1.1.2. Akty prawa wtórnego
a) rozporządzenie Rady (WE) nr 1103/97 z dnia 17 czerwca 1997 r. w
sprawie niektórych przepisów dotyczących wprowadzenia euro10, zmienione
rozporządzeniem Rady (WE) nr 2595/2000 z dnia 27 listopada 2000 r.11
Rozporządzenie to wprowadza zasadę ciągłości i niezmienności umów i innych
instrumentów prawnych12 (art. 3), która obejmuje równieŜ niezmienność
oprocentowania w razie stosowania stałej stopy procentowej (motyw 7). Określa
równieŜ podstawowe zasady przeliczania z wycofywanych walut krajowych na
euro przewidując ustalenie kursów wymiany wyraŜonych w liczbach
sześciocyfrowych (art. 4) i dopuszczając zaokrąglanie kwot pienięŜnych
przeznaczonych do zapłaty lub rozliczenia w górę lub w dół do najbliŜszego
centa (art. 5).
9 TamŜe, s. 15-17 10 Dz.U. L 162 z 19.6.1997, s. 1 11 Dz.U. L 300 z 29.11.2000, s. 1 12 Polska wersja językowa rozporządzenia nr 1103/97 posługuje się terminem „aktu prawnego” (zdefiniowanego w art. 1)
w tym samym znaczeniu, w jakim w rozporządzeniu nr 974/98 uŜyto terminu „instrument prawny” (art. 1 lit. b), przy czym
w angielskim tekście obu rozporządzeń stosuje się termin „legal instrument”. Termin ten zdefiniowany jest jako
obejmujący zarówno przepisy prawa, jak równieŜ akty administracyjne, orzeczenia sądów, umowy, jednostronne czynności
prawne, instrumenty płatnicze nie będące banknotami i monetami oraz inne instrumenty mające skutki prawne. NaleŜy
zatem uznać, Ŝe w jego zakres wchodzą wszelkie podstawy stosunków prawnych.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
168168168168
b) rozporządzenie Rady (WE) nr 974/98 z dnia 3 maja 1998 r. w sprawie
wprowadzenia euro13, ostatnio zmienione rozporządzeniem Rady (WE) nr
693/2008 z dnia 8 lipca 2008 r.14
Rozporządzenie to, precyzując przepis art. 106 Traktatu, przewiduje
wprowadzenie euro jako prawnego środka płatniczego w państwach
członkowskich (art. 2) oraz zastąpienie przez euro walut krajowych (art. 3).
Zgodnie z art. 5-9 rozporządzenia istnieje przy tym moŜliwość wprowadzenia
okresu przejściowego pomiędzy datą przyjęcia euro, a datą wymiany pieniądza
gotówkowego, w którym waluty krajowe pozostają płatnym środkiem
płatniczym jako niedziesiętne jednostki euro. Okres przejściowy został
zastosowany przy wprowadzeniu euro w pierwszych państwach członkowskich i
trwał on od 1 stycznia 1999 r. (w przypadku Grecji od 1 stycznia 2001 r.) do 1
stycznia 2002 r. W kolejnych państwach członkowskich przystępujących do
strefy euro taki okres przejściowy nie został juŜ uznany za potrzebny, co znalazło
odzwierciedlenie w nowelizacji rozporządzenia nr 974/98 przez rozporządzenie
Rady (WE) nr 2169/2005 z dnia 21 grudnia 2005 r.15 umoŜliwiającej
wprowadzenie euro według tzw. scenariusza „Big Bang” przewidującego
jednoczesne przyjęcie euro i wymianę pieniądza gotówkowego. W przypadku
zastosowania tego scenariusza zamiast okresu przejściowego przewidzianego w
art. 5-9 wprowadzono moŜliwość zastosowania tzw. okresu stopniowego
wycofywania (phasing-out period), nie przekraczającego roku od dnia przyjęcia
euro16, w którym w określonych instrumentach prawnych w dalszym ciągu
moŜna uŜywać odniesień do waluty krajowej (art. 9a). Odniesienia te rozumiane
są jednakŜe jako odniesienia do euro, z zastosowaniem odpowiedniego kursu
wymiany waluty krajowej. Państwo członkowskie stosujące okres stopniowego
wycofywania powinno przy tym określić zakres jego zastosowania (za pomocą
aktów prawa wewnętrznego), jak równieŜ moŜe skrócić go do okresu krótszego
niŜ 12 miesięcy.
13 Dz.U. L 139 z 11.5.1998, s. 1. 14 Dz.U. L 195 z 24.7.2008, s. 1 15 Dz.U. L 346 z dnia 29.12.2005, s. 1 16 Definicja w art. 1 lit. i rozporządzenia nr 974/98. Zob. teŜ motyw 6 do rozporządzenia nr 2169/2005
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
169169169169
Od daty wymiany pieniądza gotówkowego zgodnie z art. 10 rozporządzenia
banknoty i monety euro uzyskują status wyłącznego prawnego środka
płatniczego w państwie członkowskim, przy czym art. 15 przewiduje
pozostawienie w roli prawnego środka płatniczego takŜe banknotów i monet w
walucie krajowej na okres nie przekraczający 6 miesięcy. Art. 15 ust. 3 obciąŜa
w tym okresie instytucje kredytowe obowiązkiem nieodpłatnej wymiany waluty
krajowej na euro, pozostawiając jednakŜe ustawodawcy krajowemu szczegółowe
ustalenie zakresu tego obowiązku. Zgodnie z art. 16 po upływie powyŜszego
okresu banknoty i monety opiewające na walutę krajową powinny w dalszym
ciągu być wymieniane na euro przez ich emitenta (czyli z reguły krajowy bank
centralny), przy czym takŜe w tym przypadku określenie szczegółów takiej
wymiany zostało pozostawione państwom członkowskim.
Datę przyjęcia euro, datę wymiany pieniądza gotówkowego oraz ewentualny
okres stopniowego wycofywania określa dla kaŜdego uczestniczącego państwa
członkowskiego załącznik do rozporządzenia. Załącznik ten jest nowelizowany z
kaŜdym rozszerzeniem strefy euro o kolejne państwo członkowskie.
Rozporządzenie nr 974/98 wraz załącznikiem stanowi zatem bezpośrednią
podstawę prawną wprowadzenia euro jako prawnego środka płatniczego w
państwie członkowskim przystępującym do strefy euro.
Uzupełniając przewidzianą w art. 3 rozporządzenia nr 1103/97 zasadę ciągłości i
niezmienności instrumentów prawnych, w art. 14 rozporządzenia nr 974/98
ustawodawca wspólnotowy przewiduje ogólną zasadę, Ŝe wszelkie odniesienia w
instrumentach prawnych do waluty krajowej powinny być rozumiane jako
odniesienia do euro z zastosowaniem odpowiednich kursów wymiany.
Przewidując w art. 11 emisję przez państwa członkowskie monet euro
ustawodawca wspólnotowy wprowadza zasadę, Ŝe uczestnicy obrotu
gospodarczego nie są obowiązani do przyjmowania płatności gotówkowych
składających się jednorazowo z ponad 50 monet, pozostawiając jednakŜe
państwom członkowskim moŜliwość wprowadzenia wyjątków od tej zasady.
c) kwestia polskich wersji językowych rozporządzeń nr 974/98 i nr
1103/97
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
170170170170
W oficjalnych tekstach polskich wersji językowych rozporządzenia nr 974/98, a
takŜe w nieco mniejszym stopniu rozporządzenia nr 1103/97 pojawia się szereg
powaŜnych błędów wynikających z ich wadliwego tłumaczenia na język polski.
Z braku miejsca na szczegółową analizę przekładów, w niniejszym opracowaniu
moŜna je jedynie zasygnalizować. Jako kilka przykładów wadliwych tłumaczeń
moŜna podać:
− sygnalizowane juŜ powyŜej (przyp. 10) stosowanie rozbieŜnych
terminów „akt” albo „instrument prawny” (ang. „legal instrument”);
− w motywie 12 do rozporządzenia nr 974/98 zamiast sformułowania
„uwzględnić walutę instrumentu prawnego” (ang. „to respect the
denomination of the legal instrument”) pojawiło się określenie
„szanować nazwę instrumentu prawnego”;
− w motywie 19 do rozporządzenia nr 974/98 zamiast sformułowania
„tracą status prawnego środka płatniczego” (ang. „lose their status of
legal tender”) pojawiło się określenie „tracą swój ustawowy kurs”; ten
sam błąd powtórzono w art. 15 ust. 1 rozporządzenia;
− w art. 6 ust. 2 rozporządzenia nr 974/98 nieprawidłowa konstrukcja
zdania pozbawia go w zasadzie znaczenia normatywnego;
− w art. 8 ust. 6 rozporządzenia nr 974/98 zamiast określenia
„zobowiązania pienięŜne” (ang. „monetary obligations”) uŜyto
sformułowania „zobowiązania walutowe”, ogólna konstrukcja zdania jest
niejasna;
− w motywie 4 do rozporządzenia nr 1103/97 zamiast „pewności prawnej”
(ang. „legal certainty”) pojawiło się określenie „pewność ustawowa”;
− w motywie 7 do rozporządzenia nr 1103/97 zamiast „podmiotów
gospodarki” (ang. „economic agents”) pojawiło się określenie „czynniki
ekonomiczne”, zupełnie zniekształcając sens zdania.
Z uwagi na potrzebę zastosowania w polskich aktach prawnych związanych z
wprowadzeniem euro odesłań do rozporządzeń nr 974/98 oraz nr 1103/97, jak
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
171171171171
równieŜ dostosowania ich terminologii do określeń stosowanych w
rozporządzeniach (zob. uwagi EBC na tle odpowiednich przepisów innych
państw członkowskich cyt. w dalszej części opracowania) wskazana wydaje się
gruntowna rewizja polskiej wersji językowej rozporządzeń i opublikowanie w
Dzienniku Urzędowym sprostowań przynajmniej najpowaŜniejszych błędów – w
terminie umoŜliwiającym podjęcie prac legislacyjnych nad polskimi aktami
prawnymi dotyczącymi przyjęcia euro juŜ z wykorzystaniem poprawionych
tekstów rozporządzeń.
NiezaleŜnie od potrzeby sprostowania wadliwie przetłumaczonych przepisów,
wskazane jest takŜe równoległe posługiwanie się tekstem rozporządzeń w co
najmniej jednym, innym języku urzędowym Wspólnoty.
d) rozporządzenie Rady (WE) nr 2866/98 z dnia 31 grudnia 1998 r. w
sprawie kursów wymiany między euro a walutami państw członkowskich
przyjmujących euro17, ostatnio zmienione rozporządzeniem Rady (WE) nr
694/2008 z dnia 8 lipca 2008 r.18
Rozporządzenie określa ostateczny i niezmienny kurs wymiany waluty krajowej
na euro. Wymaga ono nowelizacji przy kaŜdym rozszerzeniu strefy euro o
kolejne państwo członkowskie.
e) rozporządzenie Rady (WE) nr 1338/2001 z dnia 28 czerwca 2001 r.
ustanawiające środki niezbędne dla ochrony euro przed fałszowaniem19
Rozporządzenie reguluje gromadzenie i dostęp do danych o fałszywych
banknotach i monetach euro wykrytych w państwach członkowskich, tryb
przekazywania podrobionych znaków pienięŜnych do identyfikacji oraz
17 Dz.U. L 359 z 31.12.1998, s. 1 18 Dz.U. L 195 z 24.7.2008, s. 3 19 Dz.U. L 181 z 4.7.2001. s. 6. Planowana jest jego nowelizacja – zob. dokument Komisji KOM 2007(525) wersja
ostateczna oraz opinię EBC CON/2007/42 z dnia 17 grudnia 2007 r.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
172172172172
współpracę pomiędzy organami krajowymi a EBC oraz Europolem w zakresie
zwalczania fałszowania banknotów i monet euro. Przepis art. 6 rozporządzenia
nakłada na instytucje kredytowe i inne podmioty zajmujące się profesjonalnie
sortowaniem i rozprowadzaniem banknotów i monet obowiązek wycofania
fałszywych banknotów i monet z obiegu i ich niezwłocznego przekazania
właściwym organom. Rozporządzenie przewiduje wydanie przez państwa
członkowskie odpowiednich przepisów w celu zastosowania tego obowiązku
(art. 6 ust. 3), jak równieŜ podjęcie przez państwa członkowskie środków dla
zapewnienia stosowania odpowiednich sankcji w przypadkach jego
niedochowania (art. 6 ust. 2).
Samo rozporządzenie 1338/2001 stanowi wprawdzie w art. 12, Ŝe znajduje
ono zastosowanie w państwach członkowskich, które przyjęły euro, jednakŜe
rozporządzeniem Rady (WE) nr 1339/2001 z dnia 28 czerwca 2001 r.
rozszerzającym działanie rozporządzenia (WE) nr 1338/2001 ustanawiającego
środki niezbędne dla ochrony euro przed fałszowaniem na Państwa
Członkowskie, które nie przyjęły euro jako swojej jednej waluty20 jego zakres
zastosowanie został rozszerzony na wszystkie państwa członkowskie.
f) decyzje Rady podejmowane na podstawie art. 122 ust. 2 Traktatu o
przyjęciu euro przez poszczególne państwa członkowskie – ustalające datę
uchylenia derogacji
Aktem prawnym stanowiącym bezpośrednią podstawę prawną uchylenia
derogacji w stosunku do danego państwa członkowskiego jest kaŜdorazowo
decyzja Rady podjęta na podstawie art. 122 ust. 2 Traktatu, adresowana do
państw członkowskich.
Decyzje te nie stanowią jednak formalnie bezpośredniej podstawy uzyskania
przez euro statusu prawnego środka płatniczego w danym państwie
członkowskim. Podstawą taką jest rozporządzenie nr 974/98, przy czym kurs
wymiany waluty krajowej na euro określa rozporządzenie nr 2866/98.
20 Dz.U. L 181 z 4.7.2001, s. 11
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
173173173173
g) zalecenia Komisji
Istotną wskazówką dla przygotowań państw członkowskich do przystąpienia do
strefy euro są teŜ zalecenia Komisji wydane na podstawie art. 155 Traktatu
(obecnego art. 211)21 w czasie przygotowań do wprowadzenia wspólnej waluty w
pierwszych państwach członkowskich. Zgodnie z art. 249 Traktatu zalecenia te
nie mają mocy wiąŜącej, stanowią jednakŜe wskazówkę co do sugerowanego
przez Komisję sposobu realizacji postanowień Traktatu. Stąd teŜ wskazane jest
wzięcie ich pod uwagę przy opracowywaniu krajowych ustaw związanych z
przyjęciem wspólnej waluty. W zakresie przygotowań do wprowadzenia euro
Komisja wydała następujące zalecenia:
− zalecenie 98/286/WE z dnia 23 kwietnia 1998 r. w sprawie opłat
bankowych za wymianę na euro (Dz.U. L 130 z 1.5.1998, s. 22);
− zalecenie 98/287/WE z dnia 23 kwietnia 1998 r. w sprawie podwójnego
podawania cen i innych kwot pienięŜnych (Dz.U. L 130 z 1.5.1998, s.
26);
− zalecenie 98/288/WE z dnia 23 kwietnia 1998 r. w sprawie dialogu,
monitoringu i informacji mających na celu ułatwienie wprowadzenia
euro (Dz.U. L 130 z 1.5.1998, s. 29);
− zalecenie z dnia 11 października 2000 r. w sprawie środków mających na
celu ułatwienie przygotowań podmiotów gospodarczych na
wprowadzenie euro (Dz.U. C 303 z 24.10.2000, s. 6).
To ostatnie zalecenie zostało uznane za niewystarczające z perspektywy nowego
kontekstu i doświadczenia uzyskanego podczas wprowadzania euro w 2002,
2007 i 2008 r. W 2008 r. Komisja wydała zatem nowe zalecenie - zalecenie
Komisji 2008/78/WE z dnia 10 stycznia 2008 r. dotyczące środków
21 W razie wejścia w Ŝycie Traktatu z Lizbony przepis ten zostanie zastąpiony przez art. 17 ust. 1 Traktatu o Unii
Europejskiej
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
174174174174
ułatwiających przyszłe przejście na euro (notyfikowane jako dokument nr
C(2007)6912), Dz.U. L 23 z 26.1.2008, s. 30.
I. 1.2. Sposób dostosowania prawa krajowego I. 1.2. Sposób dostosowania prawa krajowego I. 1.2. Sposób dostosowania prawa krajowego I. 1.2. Sposób dostosowania prawa krajowego –––– nowelizacje nowelizacje nowelizacje nowelizacje
dostosowujące ustawę o krajowym banku centralnym do dostosowujące ustawę o krajowym banku centralnym do dostosowujące ustawę o krajowym banku centralnym do dostosowujące ustawę o krajowym banku centralnym do
postanowień Traktatu i Stapostanowień Traktatu i Stapostanowień Traktatu i Stapostanowień Traktatu i Statutu ESBC i EBC oraz „ustawa tutu ESBC i EBC oraz „ustawa tutu ESBC i EBC oraz „ustawa tutu ESBC i EBC oraz „ustawa
horyzontalna” lub nowelizacje poszczególnych aktów prawnych horyzontalna” lub nowelizacje poszczególnych aktów prawnych horyzontalna” lub nowelizacje poszczególnych aktów prawnych horyzontalna” lub nowelizacje poszczególnych aktów prawnych
Pierwszą zasadniczą częścią przygotowań legislacyjnych do przyjęcia euro jest
nowelizacja obowiązujących w państwach członkowskich statutów krajowych
banków centralnych (ustaw regulujących działalność banków centralnych)
dostosowująca je do postanowień Traktatu oraz Statutu ESBC i EBC. Niekiedy
konieczne okazują się przy tym zmiany w przepisach konstytucji państw
członkowskich regulujących kwestie związane z bankowością centralną, polityką
pienięŜną i walutową. Zmiany legislacyjne w tym zakresie zostaną w niniejszym
opracowaniu przedstawione głównie w świetle stanowiska Europejskiego Banku
Centralnego i Komisji wyraŜonego w Raportach o konwergencji oraz opiniach
EBC wydawanych w procesie konsultacji projektów aktów prawnych.
Obok zmian mających na celu integrację krajowych banków centralnych w
Eurosystemie, drugim zasadniczym kierunkiem prawnych przygotowań do
wprowadzenia euro jest przyjęcie przepisów regulujących samą zmianę waluty
danego państwa członkowskiego. Z uwagi na zasadę prymatu prawa
wspólnotowego i bezpośrednią skuteczność rozporządzeń wspólnotowych,
regulacje krajowe mają charakter uzupełniający i dotyczą kwestii
nieuregulowanych bezpośrednio w rozporządzeniach dotyczących wprowadzenia
euro. Okoliczność ta odbija się zresztą negatywnie na spójności regulacji
krajowych, co skłania często ustawodawców krajowych do powtarzania
niektórych postanowień rozporządzeń. Rodzi to ryzyko wątpliwości
interpretacyjnych, które naleŜy zawsze rozwiązywać z uwzględnieniem
pierwszeństwa zastosowania rozporządzeń wspólnotowych przed prawem
krajowym (zob. niŜej).
Regulacja wprowadzenia euro w prawie krajowym odbywa się z reguły przez
przyjęcie jednej ustawy (ang. „umbrella law”, w języku polskim najtrafniejszy
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
175175175175
wydaje się termin „ustawa horyzontalna”) regulującej podstawowe zagadnienia
związane z wprowadzeniem euro, w tym często powtarzającej za art. 14
rozporządzenia nr 974/98 klauzulę generalną, Ŝe wszelkie odniesienia do waluty
krajowej we wszystkich pozostałych aktach prawnych naleŜy od daty przyjęcia
euro rozumieć jako odniesienia do euro, z zastosowaniem kursu wymiany.
Alternatywą (albo częściej rozwiązaniem przyjmowanym równolegle do „ustawy
horyzontalnej”) jest wprowadzanie osobnych nowelizacji do wszystkich aktów
prawnych odnoszących się do waluty krajowej. Z punktu widzenia pewności
prawnej wystarczające jest zastosowanie klauzuli generalnej art. 14
rozporządzenia nr 974/98, ewentualnie powtórzonej w „ustawie horyzontalnej”.
Wprowadzanie osobnych nowelizacji jest jednak łatwiejsze w odbiorze przez
adresatów, nie muszących dokonywać za kaŜdym razem przeliczenia na euro
kwot podanych w przepisach pochodzących sprzed dnia przyjęcia euro22.
Projekty aktów prawnych dostosowujących prawo krajowe do wprowadzenia
euro – zarówno nowelizacji statutów krajowych banków centralnych, jak równieŜ
„ustaw horyzontalnych”, a takŜe w wielu przypadkach ustaw szczególnych –
podlegają przewidzianemu w art. 105 ust. 4 Traktatu oraz w art. 4 Statutu ESBC
obowiązkowi konsultacji z Europejskim Bankiem Centralnym. Tryb zasięgania
przez organy krajowe opinii EBC określono w decyzji Rady z dnia 29.6.1998 r.
w sprawie konsultacji Europejskiego Banku Centralnego udzielanych władzom
krajowym w sprawie projektów przepisów prawnych (98/415/WE)23. Zakres
tematyczny obowiązku konsultacji EBC doprecyzowuje art. 2 decyzji
98/415/WE, zgodnie z którym podlegają jej w szczególności24 akty prawne
dotyczące:
− spraw walutowych,
− środków płatniczych,
− krajowych banków centralnych,
22 Por. Masterplan for the euro changeover, dokument Banka Slovenije i rządu Republiki Słowenii, styczeń 2005,
http://www.mf.gov.si/angl/euro/Masterplan.pdf (przeglądana 25.4.2008), s. 15 23 Dz.U. L 189 z 3.7.1998, s. 42 24 UŜycie sformułowania „w szczególności” wskazuje, Ŝe wyliczenie z art. 2 decyzji ma charakter przykładowy.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
176176176176
− gromadzenia, tworzenia i upowszechniania statystyk dotyczących
kwestii walutowych, finansowych, bankowych, systemów płatności oraz
bilansów płatniczych25,
− systemów płatności i rozliczeń,
− zasad mających zastosowanie do instytucji finansowych, w zakresie, w
jakim wywierają istotny wpływ na stabilności rynków i instytucji
finansowych,
− w przypadku państw członkowskich, które nie wprowadziły euro – takŜe
instrumentów polityki pienięŜnej.
Szczegółowe informacje, dotyczące stanowiska EBC w przedmiocie stosowania
obowiązku konsultacji, znalazły się w wydanym przez EBC dokumencie pt.
„Przewodnik dotyczący zasięgania przez władze krajowe opinii Europejskiego
Banku Centralnego w sprawie projektowanych przepisów prawnych” (Frankfurt,
czerwiec 2005 r.), dostępnym na stronie internetowej EBC.
I.2. NAJWAśNIEJSZE KIERUNKI ZMIAN PRAWNYCH W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH, ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM STANOWISKA EBC
I. 2.1. ZMIANY KONSTYTUCJI
Zmian w związku z wprowadzeniem euro nie wymagała konstytucja Słowacji26.
Przepis o Národná Banka Slovenska (art. 56 konstytucji) sformułowany jest
bowiem w sposób ogólny przewidując jedynie, Ŝe NBS jest niezaleŜnym
bankiem centralnym Słowacji, który w ramach swojej działalności moŜe
wydawać, na podstawie ustawowego upowaŜnienia, ogólnie obowiązujące
przepisy prawa. Konstytucja stanowi takŜe, Ŝe najwyŜszym organem
25 W polskiej wersji językowej decyzji sformułowanie to jest nieprecyzyjne z uwagi na błędne tłumaczenie. 26 Ústava Slovenskej republiky, nr 460/1992 Zb. ze zm.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
177177177177
zarządzającym NBS jest Rada Banku (Banková Rada). Wszelkie dalsze kwestie
podlegają zgodnie z art. 56 ust. 3 konstytucji regulacji ustawowej.
Wymogi integracji krajowego banku centralnego z ESBC doprowadziły
natomiast do nowelizacji konstytucji Litwy ustawą z dnia 25.4.2006 r.27
Skreślono art. 125 ust. 2 konstytucji, który przyznawał Lietuvos Bankas
wyłączne prawo do emisji pieniądza28. Do art. 125 ust. 3 (obecnie ust. 2)
konstytucji dodano zapis przewidujący, Ŝe prawny status prezesa Lietuvos
Bankas, jak równieŜ podstawy jego odwołania określa osobna ustawa.
Uzupełnienie to było konieczne dla wyłączenia prezesa Lietuvos Bankas spod
zakresu przepisów art. 75 i art. 84 ust. 13 przewidujących moŜliwość wyraŜenia
przez Sejm Litwy wotum nieufności w stosunku do osób przez niego
powołanych, a zatem poprzednio takŜe prezesa Lietuvos Bankas29. Dzięki
uzupełnieniu art. 125 ust. 2 konstytucji obecnie przesłanki odwołania prezesa
Lietuvos Bankas reguluje w sposób wyłączny art. 12 ust. 1 ustawy o LB,
powtarzając przepis art. 14 ust. 2 Statutu ESBC30.
EBC krytycznie odniósł się do planowanej chwili wejścia w Ŝycie zmian w
konstytucji w pierwszej ich planowanej wersji sugerując, Ŝe powinny one
obowiązywać od chwili uchylenia derogacji w stosunku do Litwy31. Ostatecznie
przyjęta wersja nowelizacji konstytucji zawiera jednak przepisy sformułowane w
wystarczająco ogólny sposób, aby mogły one wejść w Ŝycie niezaleŜnie od
wprowadzenia euro na Litwie.
Konstytucja Estonii32 zawiera przepis (art. 111) przewidujący, Ŝe Eesti Pank ma
wyłączne prawo emitowania estońskiej waluty, reguluje obrót pienięŜny i chroni
27 Ustawa nr X-572 z dnia 25.04.2006, Valstyb÷s žinios (oficjalny publikator), 2006, nr 48-1701 (29.04.2006). Opis zmian
konstytucji w języku angielskim zob. na http://www.lb.lt/eng/euro/constitution.htm (przeglądana 12.7.2008).
Ujednolicony tekst konstytucji w języku angielskim jest dostępny na http://www.lrkt.lt/Documents2_e.html (przeglądana
12.7.2008) 28 Pierwotny projekt zmiany tego przepisu konstytucyjnego zakładał skreślenie z niego tylko słowa „wyłącznie”, a zatem
pozostawienie zapisu o prawie LB do emisji pieniądza. Projekt ten został krytycznie oceniony przez EBC (pkt 3 opinii
CON/2005/38), który wskazał, Ŝe nie uwzględnia on w dostateczny sposób zasad emisji banknotów i monet euro we
Wspólnocie i zalecił odesłanie bezpośrednio w przepisie konstytucji do Traktatu. Na rozwiązanie takie nie zdecydował się
jednak ustawodawca litewski, w rezultacie czego doszło do usunięcia regulacji emisji pieniądza z konstytucji i
pozostawienia jej jedynie w art. 6 ustawy o Lietuvos bankas, którego wersja wchodząca w Ŝycie z dniem uchylenia
derogacji w stosunku do Litwy zawiera zalecane przez EBC odesłanie do Traktatu. Tłumaczenie ustawy o LB na angielski,
uwzględniające zmiany wchodzące w Ŝycie z dniem uchylenia derogacji dostępne jest na stronie
http://www.lb.lt/eng/acts/index.html (przeglądana 12.7.2008 r.). 29 Na potrzebę takiego wyłączenia wskazał EBC w pkt 6-8 opinii CON/2005/38, podobnie w pkt 6 opinii CON/2005/60 30 Zob. wyjaśnienie zamieszczone na stronie Lietuvos bankas http://www.lb.lt/eng/euro/constitution.htm (przeglądana
12.7.2008). 31 Pkt 4 opinii CON/2005/38 32 Zob. tekst jednolity w tłumaczeniu na angielski na stronie http://www.president.ee/en/estonia/constitution.php
(przeglądana 17.7.2008).
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
178178178178
stabilność waluty. W 2004 r. Komisja uznała ten przepis za sprzeczny z art. 109
Traktatu i Statutem ESBC33. JuŜ w 2003 r., a zatem jeszcze przed przystąpieniem
do Wspólnoty, estoński ustawodawca przyjął jednak ustawę nowelizującą
konstytucję, zawierającą w art. 2 generalną klauzulę przewidującą pierwszeństwo
zastosowania przepisów Traktatu przed przepisami estońskiej konstytucji. W
Raporcie o konwergencji z 2004 r. EBC zajął na jego podstawie mniej krytyczne
stanowisko i uznał, Ŝe przepis ten usuwa sprzeczność art. 111 estońskiej
konstytucji ze Statutem, zalecając jednak dla pewności prawnej nowelizację art.
11134. Ustawodawca estoński nie zdecydował się jednak na taką zmianę.
Estoński parlament skierował natomiast do Sądu NajwyŜszego wniosek o
zbadanie zgodności z konstytucją projektu nowelizacji ustawy o Eesti Pank,
przewidującego integrację EP z Eurosystemem i wprowadzenie euro. W
orzeczeniu z dnia 11.5.2006 r. estoński Sąd NajwyŜszy orzekł, Ŝe zgodnie z art. 2
ustawy z 2003 r. o zmianie konstytucji, art. 111 konstytucji nie będzie stosowany
jako niezgodny z art. 106 Traktatu. Po przystąpieniu do strefy euro emisja
banknotów i monet przez Eesti Pank będzie się zatem opierać na bezpośrednio
stosowanych przepisach prawa wspólnotowego. Estoński Sąd NajwyŜszy uznał,
Ŝe powyŜsza konstytucyjna klauzula o pierwszeństwie prawa wspólnotowego
zapewnia zatem spełnienie wymogów art. 109 Traktatu35. Po wydaniu
powyŜszego orzeczenia Sądu NajwyŜszego EBC uznał, Ŝe zapewnia ono jasność
stanu prawnego w tej kwestii, zalecił jednak zmianę art. 111 przy okazji kolejnej
nowelizacji konstytucji36. Pomimo pozostawienia bez zmian art. 111 konstytucji,
na tle powyŜszego orzeczenia, stan prawny w Estonii za odpowiadający
wymogom Traktatu i Statutu ESBC uznała takŜe Komisja37.
Przepisy konstytucji Cypru dotyczące banku centralnego zostały zmienione w
2002 r., a zatem jeszcze przed akcesją do Unii Europejskiej. Nowelizacja
zmieniła treść art. 47, 118 i 119 konstytucji wprowadzając zasadę niezaleŜności
banku centralnego38.
33 Raport Komisji o konwergencji z 2004 r., s. 32 34 Raport EBC o konwergencji z 2004 r., s. 221 35 Zob. Estonia’s National Changeover Plan, wersja 5, 31.10.2006 r., s. 11, dostępny na stronie
http://www.bankofestonia.info/pub/en/EL/ELiit/euro/eplaan_1.pdf (przeglądana 17.7.2008) 36 Raport EBC o konwergencji z grudnia 2006 r., s. 214. Podobne stanowisko EBC zajął w Raporcie o konwergencji z maja
2008 r., s. 235 37 Raport Komisji o konwergencji z 7 maja 2008 r., s. 11 38 Zob. informację na stronie cypryjskiego parlamentu, http://www.parliament.cy/parliamenteng/002_04.HTM
(przeglądana 23.7.2008)
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
179179179179
Nowelizacji w związku z przystąpieniem do strefy euro wymaga art. 32D ust. 1
konstytucji Węgier39 przewidujący, Ŝe Magyar Nemzeti Bank określa politykę
pienięŜną kraju zgodnie z przepisami szczególnymi. Planowana jest zmiana tego
przepisu w celu uwzględnienia kompetencji ESBC w zakresie polityki
pienięŜnej40.
W razie przystąpienia do strefy euro nowelizacji wymagałby takŜe szereg
przepisów jednej z czterech ustaw zasadniczych stanowiących łącznie
konstytucję Szwecji – Aktu o formie rządów z 1974 r. (Regeringsformen) 41,
m.in. art. 13 rozdziału 9 przewidujący prowadzenie przez Sveriges Riksbank
polityki pienięŜnej, art. 14 rozdziału 9 przyznający Sveriges Riksbank wyłączne
prawo emisji banknotów oraz art. 12 rozdziału 9 przewidujący ogólną
odpowiedzialność rządu Szwecji za politykę walutową. Na tle tych przepisów
EBC zauwaŜył, Ŝe pomimo obowiązku spełnienia wymogów art. 109 Traktatu
ciąŜącego na Szwecji od dnia 1 czerwca 1998 r. władze szwedzkie nie podjęły
jak dotąd Ŝadnej inicjatywy legislacyjnej mającej na celu zmianę powyŜszych
przepisów konstytucji oraz innych przepisów prawa szwedzkiego niezgodnych z
Traktatem i Statutem ESBC42.
Kwestia przepisów konstytucyjnych dotyczących banku centralnego stała się
przedmiotem opinii EBC takŜe na tle prawa łotewskiego43. W 2006 r. planowano
nowelizację konstytucji Łotwy, która miała potwierdzić w przepisach konstytucji
ukształtowaną wcześniej praktykę istnienia instytucji niezaleŜnych od rządu,
obejmujących Latvijas Banka oraz Państwowy Urząd Kontroli. Nowelizacja ta
miała potwierdzić, Ŝe instytucje te nie podlegają przepisowi art. 58 konstytucji,
stanowiącemu, iŜ instytucje administracyjne państwa podlegają rządowi.
Planowany w niej przepis miał stanowić jedynie, Ŝe Latvijas Banka jest bankiem
centralnym Łotwy, jego pozycję ustrojową i sposób działania reguluje ustawa i
podlega on nadzorowi parlamentu. W opinii dotyczącej projektu nowelizacji
EBC podkreślił, Ŝe nowelizacja nie powinna wprowadzać Ŝadnych zmian
39 Tekst konstytucji w angielskim tłumaczeniu dostępny jest na stronie węgierskiegoTrybunału Konstytucyjnego
http://www.mkab.hu/en/enpage5.htm (przeglądana 22.7.2008) 40 Magyar Nemzeti Bank, Practical preparations for the introduction of the euro in Hungary, s. 9,
http://english.mnb.hu/engine.aspx?page=mnb_euro_practical (przeglądana 22.7.2008); zob. teŜ Raport EBC o
konwergencji, maj 2008 r., s. 241 41 Tekst w angielskim tłumaczeniu dostępny na stronie http://www.riksdagen.se/templates/R_Page____6307.aspx
(przeglądana 22.7.2008). 42 Raport EBC o konwergencji, maj 2008 r., s. 253-255. Na temat referendum z 14.9.2003 r. i stanowiska władz
szwedzkich w kwestii uczestnictwa w trzecim etapie UGW zob. wyŜej. 43 Opinia EBC CON/2006/27
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
180180180180
dotyczących statusu Latvijas Banka oprócz potwierdzenia jego dotychczasowej
pozycji ustrojowej44. W szczególności wyraŜono zastrzeŜenia do planowanego
przepisu przewidującego nadzór parlamentu nad Latvijas Banka, jak równieŜ do
braku wyraźnego potwierdzenia w projektowanym przepisie niezaleŜności Banku
(w przeciwieństwie do takiego stwierdzenia w przepisie dotyczącym
Państwowego Urzędu Kontroli) 45. Nowelizacja łotewskiej konstytucji w części
dotyczącej Latvijas Banka ostatecznie nie weszła w Ŝycie, wskutek czego w
obecnie obowiązującym brzmieniu konstytucji brak jest przepisów dotyczących
Banku46. W raporcie o konwergencji z 2008 r. EBC nie wyraził zastrzeŜeń do
takiego stanu prawnego ograniczając się do uwag dotyczących ustawy o Latvijas
Banka47.
I.2.2. KWESTIE INSTYTUCJONALNE DOTYCZĄCE KRAJOWYCH BANKÓW CENTRALNYCH
I. 2.2.1. Technika legislacyjna i koordynacja z przepisami Traktatu I. 2.2.1. Technika legislacyjna i koordynacja z przepisami Traktatu I. 2.2.1. Technika legislacyjna i koordynacja z przepisami Traktatu I. 2.2.1. Technika legislacyjna i koordynacja z przepisami Traktatu
i Statutu ESBCi Statutu ESBCi Statutu ESBCi Statutu ESBC
Jak zauwaŜa EBC48, art. 109 Traktatu przewiduje obowiązek dostosowania prawa
krajowego do wymogów Traktatu i Statutu ESBC, nie wskazując jednakŜe
sposobu tego dostosowania. Ustawodawcy krajowi mogą zatem wybrać
pominięcie regulacji niektórych kwestii z odesłaniem w ich zakresie do
przepisów Traktatu i Statutu ESBC, powtórzenie przepisów Traktatu i Statutu
ESBC z ich wskazaniem w treści danej ustawy, usunięcie przepisów
niezgodnych z Traktatem i Statutem ESBC, jak równieŜ połączenie powyŜszych
metod regulacji49.
44 Pkt 2 opinii EBC CON/2006/27 45 Pkt 3.1-3.4 opinii EBC CON/2006/27 46 Tekst Konstytucji w angielskim tłumaczeniu zob. na stronie łotewskiego Sejmu
http://www.saeima.lv/LapasEnglish/Constitution_Visa.htm (przeglądana 10.9.2008) 47 Raport EBC o konwergencji, maj 2008 r., s. 236-238 48 Opinia EBC CON/2005/59, pkt 4 49 TamŜe; zob. teŜ Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 16
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
181181181181
W Słowenii pierwszą zasadniczą częścią przygotowań legislacyjnych do
przyjęcia euro była ustawa z dnia 30 marca 2006 r. nowelizująca ustawę o Banka
Slovenije50, mająca na celu dostosowanie jej do postanowień Traktatu oraz
Statutu ESBC, a w szczególności realizację zaleceń EBC oraz Komisji zawartych
w raportach o konwergencji z 2004 r.51 Projekt tej ustawy został skonsultowany z
EBC (zob. opinię EBC CON/2006/17), a po jej przyjęciu stan prawny został
jeszcze raz oceniony przez EBC w Raporcie o konwergencji z maja 2006 r.
Zastosowana przez słoweńskiego ustawodawcę technika legislacyjna obejmuje
dość liczne odesłania wprost do Traktatu i Statutu ESBC i EBC, częściowo
wprowadzone w reakcji na sugestie EBC wyraŜone w kilku miejscach w opinii
CON/2006/17. W punkcie 2.1 opinii CON/2006/17 EBC wskazał ponadto na
konieczność dostosowania terminologii uŜywanej w ustawie do określeń
uŜywanych w rozporządzeniu nr 974/9852.
Ustawodawca słowacki zdecydował się na ujęcie koniecznej nowelizacji ustawy
o Národná Banka Slovenska w jednym akcie z większością pozostałych
zmianami legislacyjnych związanych z wprowadzeniem euro – w tzw. „ustawie
horyzontalnej”, czyli ustawie z dnia 28 listopada 2007 r. o wprowadzeniu waluty
euro w Republice Słowacji oraz o zmianie i uzupełnieniu niektórych ustaw53.
Przepisy nowelizujące ustawę nr 566/1992 o Národná Banka Slovenska składają
się na wyodrębnioną 2 część „ustawy horyzontalnej”. Zastosowana technika
legislacyjna – podobnie jak w przypadku ustawodawcy słoweńskiego – obejmuje
dość częste stosowanie przypisów odsyłających do właściwych przepisów prawa
wspólnotowego, w szczególności Statutu ESBC i EBC. Ostatecznie uchwalone
brzmienie przepisów nowelizujących ustawę o Národná Banka Slovenska
uwzględnia uwagi z Raportu EBC o konwergencji z grudnia 2006 r. (s. 231-232)
i uwagi wyraŜone do projektu ustawy przez EBC w opinii CON/2007/43 z dnia
19.12.2007 r. Przepisy te zostały następnie – z aprobatą – ocenione przez EBC w
Raporcie o konwergencji z maja 2008 r. (s. 249-253).
50 Dz. U. Republiki Słowenii nr 39/2006 51 Zob. Masterplan for the euro changeover, styczeń 2005, s. 17. Por. zalecenia EBC w Raporcie o konwergencji z 2004 r.,
s, 232-234 oraz zalecenia Komisji w Raporcie o konwergencji z 2004 r., s. 37. 52 EBC sugeruje w tym kontekście zastosowanie do euro określenia „waluta” zamiast „jednostka pienięŜna” danego
państwa. 53 Zbiór ustaw nr 659/2007. Tekst ustawy (w języku słowackim) jest dostępny na stronie
http://www.nbs.sk/EURINT/EURO/GEN_ZAK.PDF, przeglądana 28.6.2008.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
182182182182
Na odrębną ustawę nowelizującą przepisy o krajowym banku centralnym
zdecydował się ustawodawca cypryjski, wprowadzając zmiany konieczne dla
integracji z Eurosystemem ustawą nr 34(I) z 2007 r. (uchwaloną razem z „ustawą
horyzontalną” dnia 15.3.2007 r.) 54. Projekt ustawy został skonsultowany z EBC,
który wyraził swoje uwagi w opinii CON/2006/4.
Technikę nowelizacji ustawy o krajowym banku centralnym55 odrębną ustawą
(ustawa nr I z 2007 r.) wybrał teŜ ustawodawca maltański. Projekt tej ustawy i
wprowadzone do niego później poprawki zostały ocenione przez EBC w
opiniach CON/2006/23 i CON/2006/58.
Ustawodawca litewski przyjął obszerną nowelizację ustawy o Lietuvos Bankas56
w ustawie z dnia 25.4.2006 r. 57. Nowelizacja przepisów związanych z
uczestnictwem LB w Eurosystemie wejdzie w Ŝycie dopiero z dniem uchylenia
derogacji w stosunku do Litwy. Projekt ustawy nowelizującej został oceniony
przez EBC w opinii CON/2005/60.
Ustawodawca łotewski zdecydował się na wprowadzanie poprawek mających na
celu dostosowanie ustawy o Latvijas Banka do wymogów ESBC w dwóch
etapach – w ustawie z dnia 1.12.2005 (projekt oceniony przez EBC w opinii
CON/2005/20) oraz w ustawie z dnia 15.6.2006 (projekt oceniony w opinii EBC
CON/2006/19)58. Bezpośrednio przed przystąpieniem Łotwy do strefy euro
planowana jest dalsza nowelizacji ustawy o Latvijas Banka59.
Rozwiązaniem planowanym w Czechach jest uchylenie obowiązującej obecnie
ustawy nr 6/1993 o Česká Národní Banka60 i zastąpienie jej nową ustawą, której
projekt został opracowany w 2008 r. 61 i skonsultowany z EBC62. Uchylenie
54 Ujednolicony tekst ustawy o Central Bank of Cyprus, ze wskazaniem przepisów znowelizowanych w 2007 r., jest
dostępny na stronie http://www.centralbank.gov.cy/media/pdf/LFLWE_CBCLAW0508.pdf (przeglądana 15.7.2008) 55 Jednolity tekst ustawy nr XXXI z 1967 r. o Central Bank of Malta jest dostępny na stronie
http://www.centralbankmalta.org/site/legislation1.html (przeglądana 15.7.2008) 56 Tłumaczenie ustawy o LB na angielski, uwzględniające zmiany wchodzące w Ŝycie z dniem uchylenia derogacji dostępne
jest na stronie http://www.lb.lt/eng/acts/index.html (przeglądana 12.7.2008 r.). 57 Ustawa nr X-569 z dnia 25.04.2006 58 Tłumaczenie jednolitego tekstu ustawy z dnia 19.5.1992 r. o Latvijas Banka na język angielski jest dostępne na stronie
http://www.bank.lv/eng/main/all/lvbank/llb/ (przeglądana 15.7.2008) 59 Latvia’s National Euro Changeover Plan, październik 2007, pkt 2.2.2 (s. 12) dostępny na stronie
http://www.fm.gov.lv/eiro/changeover/euro_impl_plan_en.doc (przeglądana 15.7.2008) 60 Jednolity tekst ustawy jest dostępny na stronie
http://www.cnb.cz/m2export/sites/www.cnb.cz/cs/legislativa/zakony/download/zakon_o_cnb.pdf, a jego tłumaczenie na
angielski na stronie http://www.cnb.cz/m2export/sites/www.cnb.cz/en/legislation/acts/download/act_on_cnb.pdf
(przeglądane 19.7.2008). 61 Tekst projektu ustawy jest dostępny na stronie
http://www.cnb.cz/m2export/sites/www.cnb.cz/cs/legislativa/pripravovane_predpisy/download/navrh_zakon_o_cnb.pdf
(przeglądana 19.7.2008).
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
183183183183
obecnej ustawy i wejście w Ŝycie nowej ma nastąpić z dniem wprowadzenia euro
(§ 80 projektu). Na tle projektu EBC podkreślił, Ŝe przewidziane przez Traktat i
Statut ESBC zasady dotyczące niezaleŜności banku centralnego, poufności,
zakazu finansowania ze środków banku centralnego oraz zakazu
uprzywilejowanego dostępu do banku centralnego wiąŜą państwa członkowskie
od dnia akcesji do Wspólnoty, a zatem odpowiednie zmiany czeski ustawodawca
powinien wprowadzić wcześniej niŜ w dniu przyjęcia euro. Od dnia przyjęcia
euro powinny natomiast obowiązywać przepisy dotyczące pełnej integracji Česká
Národní Banka z Eurosystemem63. EBC wskazał równieŜ, Ŝe przyjęcie nowej
ustawy o ČNB na kilka lat przed wejściem jej w Ŝycie oznacza równieŜ ryzyko
dezaktualizacji zawartych w niej odniesień do prawa wspólnotowego i moŜe
rodzić konieczność jej nowelizacji jeszcze przed wejściem w Ŝycie64.
Ustawodawca estoński dostosował ustawę o Eesti Pank65 do wymogów ESBC
ustawą nowelizującą z dnia 7.6.2006 r., której projekt został oceniony przez EBC
w opinii CON/2005/59. Ustawa nowelizująca weszła w Ŝycie z dniem 8.7.2006
r., ale część znowelizowanych przepisów wchodzi w Ŝycie dopiero z dniem
uchylenia przez Radę derogacji w stosunku do Estonii.
I. 2.2.2. Cele i zadania banku centralnego, niezaleŜność I. 2.2.2. Cele i zadania banku centralnego, niezaleŜność I. 2.2.2. Cele i zadania banku centralnego, niezaleŜność I. 2.2.2. Cele i zadania banku centralnego, niezaleŜność
funkcjonfunkcjonfunkcjonfunkcjonalna i integracja z ESBCalna i integracja z ESBCalna i integracja z ESBCalna i integracja z ESBC
Ustawodawca słoweński w nowelizacji ustawy o Banka Slovenije wprowadził
zmiany do przepisu statuującego cele działalności Banka Slovenije idące w
kierunku jego ujednolicenia z przepisem art. 105 ust. 1 Traktatu o celach
ESBC66, umieszczając dodatkowo w odpowiednim miejscu odesłanie wprost do
celów określonych w Traktacie67. Za niewystarczające uznano wcześniej
obowiązujące brzmienie przepisu art. 58 ustawy o Banka Slovenije, zawierające
62 Opinia CON/2008/21 63 Opinia CON/2008/21, pkt 2.1 – 2.2 64 Opinia CON/2008/21, pkt 2.3 65 Tłumaczenie jednolitego tekstu ustawy o Eesti Pank na angielski dostępne jest na stronie
http://www.bankofestonia.info/pub/en/dokumendid/dokumendid/oigusaktid/seadused/epact_706.html (przeglądana
17.7.2008 r.). 66 Zmiana sugerowana przez EBC w pkcie 2.9. opinii CON/2006/17 67 Zmiana pozytywnie oceniona przez EBC w Raporcie o konwergencji z maja 2006 r., s. 76
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
184184184184
ogólną klauzulę o pierwszeństwie zastosowania Statutu ESBC i EBC przed
ustawą, dopuszczającą jednak szereg wyjątków68. Nowelizacja wprowadziła
zatem do ustawy przepis art. 58 ust. 2 nakazujący Banka Slovenije działanie
zgodne z postanowieniami Traktatu i Statutu dotyczącymi realizacji polityki
pienięŜnej69, dokonywania operacji walutowych, utrzymywania i zarządzania
rezerwami walutowymi oraz wspierania sprawnego funkcjonowania systemów
płatności (wyliczenie odpowiadające zadaniom ESBC przewidzianym w art. 3
ust. 1 Statutu ESBC i EBC)70.
Ustawodawca słowacki zmienił przepisy art. 2 ust. 1 lit. a i b ustawy o Národná
Banka Slovenska przewidujące, Ŝe do zadań NBS naleŜy prowadzenie polityki
pienięŜnej oraz emisja banknotów. Od dnia przyjęcia euro przepisy te będą
odpowiednio przewidywać, Ŝe NBS bierze udział we wspólnej polityce
pienięŜnej ustalanej przez EBC71 oraz emituje banknoty i monety na podstawie
odpowiednich przepisów obowiązujących w strefie euro. Zgodność z Traktatem i
Statutem ESBC została dodatkowo zagwarantowana dodaniem do przepisu o
celu i zadaniach NBS klauzuli generalnej przewidującej, Ŝe swoje zadania NBS,
będąc częścią ESBC wykonuje zgodnie z zasadami obowiązującymi w ESBC, a
od momentu wprowadzenia euro – zgodnie z zasadami obowiązującymi w
Eurosystemie (art. 2 ust. ustawy o NBS). W przypisie do tego przepisu ustawy
dodano odesłanie do właściwych przepisów Traktatu oraz Statutu ESBC.
Podobną klauzulę dodano w art. 6 ust. 3 ustawy o NBS przewidując, Ŝe zarząd
NBS przy podejmowaniu swoich czynności jest obowiązany do przestrzegania
zasad obowiązujących w ESBC (względnie w Eurosystemie).
W zakresie związanym z prowadzeniem polityki pienięŜnej wątpliwości EBC
budził projekt brzmienia art. 42 ustawy o Central Bank of Cyprus, przewidujący
pozostawienie CBC prawa do emisji papierów wartościowych w celu interwencji
na rynku pienięŜnym72. Ostateczne brzmienie tego przepisu uwzględnia
68 Raport Komisji o konwergencji z 2004 r., s. 28, Raport EBC o konwergencji z 2004 r., s. 233; zob. teŜ Masterplan for the
euro changeover, styczeń 2005, s. 17 69 Zgodnie z sugestią EBC wyraŜoną w pkcie 3.22 opinii CON/2006/17 przepis art. 58 ust. 2 ustawy mówi jedynie o
realizacji, a nie o udziale w ustalaniu polityki pienięŜnej, gdyŜ zgodnie z art. 12 ust. 1 Statutu ESBC ustalanie polityki
pienięŜnej jest wyłączną kompetencją Rady Prezesów EBC. 70 Pkt 2.8 opinii CON/2006/17 71 EBC zakwestionował jednak nieco dalej idący przepis projektu nowelizacji ustawy o Lietuvos bankas (pkt 11 opinii
CON/2005/60, zob. teŜ pkt 19 tej opinii) przewidujący, Ŝe LB ustala politykę pienięŜną wspólnie z innym członkami ESCB.
EBC wskazał, Ŝe ustalanie polityki pienięŜnej jest wyłączną kompetencją Rady Prezesów EBC (art. 12 ust. 1 Statutu ESBC). W
konsekwencji tego stanowiska ustawodawca litewski zmienił brzmienie art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o LB (w wersji wchodzącej
w Ŝycie z dniem uchylenia derogacji) na obejmujące tylko realizację (a nie ustalanie) polityki pienięŜnej. 72 Pkt 5.3.1 opinii EBC CON/2006/4
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
185185185185
kompetencje ESBC precyzując, Ŝe emisja przez CBC papierów wartościowych
odbywa się w celu osiągnięcia celów ESBC i realizacji jego zadań.
Ustawodawca maltański wprowadził poprawki odzwierciedlające integrację
Central Bank of Malta z ESBC do samego przepisu ustanawiającego CBM jako
osobę prawną i bank centralny Malty. Art. 3 ust. 1 ustawy o CBM przewiduje, Ŝe
CBM jest integralną częścią ESBC i bierze udział w realizacji zadań i spełnianiu
celów ustalonych w Traktacie i Statucie ESBC, ze wszystkimi wynikającymi z
tego prawami i obowiązkami. Do przepisów Traktatu i Statutu ESBC ściśle
dostosowano teŜ przepisy art. 4 i 5 ustawy o CBM określające cele i zadania
Central Bank of Malta. Na tle ich projektu EBC wyraził opinię, Ŝe przepis o
zadaniach CBM powinien przewidywać wprost, Ŝe są one realizowane według
Statutu ESBC i Traktatu, za niewystarczające uznając sformułowanie o działaniu
w ramach ESBC73.
Odniesienie do roli krajowego banku centralnego w ESBC znalazło się teŜ w
przepisie ustanawiającym Lietuvos Bankas (art. 1 ustawy o LB). W brzmieniu
obowiązującym obecnie, przed uchyleniem derogacji w stosunku do Litwy,
przepis ten przewiduje, Ŝe LB jest częścią ESBC. Wersja przepisu wchodząca w
Ŝycie z dniem uchylenia derogacji przewiduje ponadto, Ŝe LB realizuje cele i
wykonuje zadania ESBC zgodnie z wytycznymi i instrukcjami EBC. Przepis
zawiera ponadto generalną klauzulę, Ŝe wykonywanie funkcji i prowadzenie
działalności Lietuvos Bankas nie moŜe być sprzeczne z celami ESBC i EBC, jak
równieŜ musi pozostać w zgodności z przepisami prawa wspólnotowego. W art.
3 ust. 1 ustawy o LB (brzmienie obowiązujące juŜ obecnie) ustawodawca
litewski potwierdził, Ŝe Lietuvos Bankas podlega przepisom Traktatu, Statutu
ESBC i aktów prawa wspólnotowego, jak równieŜ ustaw i innych aktów prawa
litewskiego, o ile są one zgodne z Traktatem i Statutem ESBC. Zgodnie z art. 1
ust. 2 (brzmienie obowiązujące od uchylenia derogacji) LB zarządza i
rozporządza swoimi aktywami zgodnie z aktami prawa wspólnotowego oraz
ustawą o LB.
W przepisie o celach Lietuvos Bankas (art. 7) zmiany wchodzące w Ŝycie z
dniem uchylenia derogacji polegają: (i) na wprowadzeniu odesłania do Traktatu
przy celu utrzymywania stabilności cen oraz (ii) dodaniu jako celu ubocznego
73 Pkt 2.2 opinii EBC CON/2006/23
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
186186186186
wspierania ogólnych polityk gospodarczych we Wspólnocie74, przy zachowaniu
dotychczasowego ubocznego celu wspierania polityki gospodarczej rządu Litwy,
ale z (iii) dodaniem zastrzeŜenia, Ŝe musi to być zgodne z celami EBC i ESBC.
Na tle przepisu o funkcjach i działalności Lietuvos Bankas EBC wyraził uwagę,
Ŝe emisja monet nie wchodzi w zakres zadań ESBC, ale jest prerogatywą państw
członkowskich75. W konsekwencji tej uwagi w katalogu funkcji LB zawartym w
przepisie art. 8 ustawy o LB, podzielonym na funkcje realizujące przepisy
Traktatu wchodzące w zakres działalności ESBC (ust. 1) oraz inne funkcje (ust.
2), emisja monet została wyodrębniona od emisji banknotów i znalazła się w ust.
2, a zatem poza funkcjami wchodzącymi w zakres działalności ESBC.
Przepis art. 3 ustawy o Latvijas Banka w wersji obowiązującej w chwili akcesji
do UE przewidywał jako główny cel LB prowadzenie polityki pienięŜnej przez
kontrolowanie ilości pieniądza w obiegu dla zapewnienia stabilności cen.
Sformułowanie to zostało uznane przez EBC w Raporcie o konwergencji z 2004
r. (s. 223) za niezgodne z Traktatem i Statutem, w konsekwencji czego w 2005 r.
przepis ten zmieniono, tak Ŝe jako główny cel LB przewiduje wyłącznie
utrzymanie stabilności cen w kraju76.
W 2006 r. wprowadzono kolejne zmiany do przepisu art. 2 ustawy o LB,
przewidujące, Ŝe Latvijas Banka jest uczestnikiem ESBC, jak równieŜ Ŝe podlega
wytycznym i instrukcjom EBC zgodnie z przepisami Traktatu i Statutu ESBC.
Do zmian tych EBC odniósł się z aprobatą, wskazując jednakŜe, Ŝe odwołanie do
wytycznych i instrukcji EBC znajdzie w istocie zastosowanie dopiero w
momencie pełnej integracji LB z Eurosystemem, czyli w momencie
wprowadzenia euro77. Wprowadzenie podobnego odwołania do aktów prawnych
EBC zaraz po wymienieniu Statutu ESBC Europejski Bank Centralny zalecał
ustawodawcy estońskiemu78, na tle projektu nowelizacji ustawy o Eesti Pank,
która miała wejść w Ŝycie z momentem wprowadzenia euro. Odpowiednie
sformułowanie zostało ostatecznie wprowadzone do art. 1 ust. 3 ustawy o Eesti
Pank, przy czym weszło ono w Ŝycie z dniem 8.7.2006 r., a zatem pomimo
nieprzyjęcia euro przez Estonię.
74 W pkt 8 opinii CON/2005/60 EBC nalegał na dokładne powtórzenie art. 105 ust. 1 Traktatu i art. 2 Statutu ESBC poprzez
sformułowanie „polityki gospodarcze we Wspólnocie”, a nie „polityki gospodarcze Wspólnoty” 75 Pkt 9 opinii EBC CON/2005/60 76 Zmiana pozytywnie oceniona przez EBC w pkt 5 opinii CON/2005/20 77 Pkt 3.1 opinii CON/2006/19 78 Pkt 5 opinii CON/2005/59
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
187187187187
NiezaleŜnie od tego, Ŝe utrata przez krajowe banki centralne uprawnień do
określania polityki pienięŜnej następuje dopiero z momentem wprowadzenia
euro, EBC zaleca wcześniejsze stopniowe dostosowanie instrumentów krajowej
polityki pienięŜnej do standardów Eurosystemu, co pozwoli na sprawne
dostosowanie się przez uczestników rynku finansowego do nowych zasad po
przyjęciu euro79.
W związku z opierającym się na art. 3 ust. 1 i art. 22 Statutu ESBC
sprawowaniem przez Eurosystem nadzoru nad systemami płatności EBC
zasugerował wprowadzenie w regulujących tę kwestię przepisach ustawy o
Central Bank of Malta sformułowania o sprawowaniu przez CBM nadzoru w
ramach Eurosystemu, na podstawie wymogów i standardów określonych przez
Radę Prezesów EBC80. W ostatecznie przyjętym brzmieniu art. 34 ustawy o
CBM znalazło się sformułowanie o nadzorze i regulacji przez CBM działalności
systemów płatności zgodnie z Traktatem i Statutem. W reakcji na dodatkowe
zalecenie EBC81 w przepisie przewidującym wydawanie w tym zakresie przez
CBM przepisów wykonawczych wprowadzono takŜe klauzulę przewidującą ich
zgodność z art. 22 Statutu ESBC oraz z wydawanymi na jego podstawie
przepisami.
W opiniach EBC dotyczących zakresu działalności krajowych banków
centralnych pojawiły się teŜ uwagi dotyczące zakresu podmiotów mogących
posiadać rachunki w banku centralnym. Na tle art. 12 ustawy o Latvijas Banka
EBC zalecił wierne powtórzenie zakresu przewidzianego w art. 17 Statutu
ESBC82. Postulat ustawodawca łotewski zrealizował dopisując do katalogu
podmiotów uprawnionych do posiadania rachunku w LB banki centralne będące
uczestnikami ESBC oraz uczestników rynku finansowego.
Na tle kwestii uczestnictwa krajowego banku centralnego we współpracy
międzynarodowej EBC wyraził opinię, Ŝe przepis dotyczący udziału Central
Bank of Malta w instytucjach i organizacjach międzynarodowych powinien
odsyłać do art. 6 Statutu z uwagi na to, Ŝe w zakresie współpracy wiąŜącej się z
79 Zob. pozytywną ocenę przez EBC projektów zmian dotyczących instrumentów polityki pienięŜnej na Łotwie, pkt 2.1
opinii CON/2007/12 i pkt 2.1 opinii CON/2006/49 80 Pkt 7.2 opinii EBC CON/2006/23 81 Pkt 3.8 opinii EBC CON/2006/58 82 Pkt 7 opinii CON/2005/20
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
188188188188
zadaniami ESBC, to EBC decyduje o sposobie reprezentacji ESBC83.
Ustawodawca maltański uwzględnił to stanowisko wprowadzając do przepisu o
moŜliwości uczestnictwa CBM czy posiadania przez niego udziałów w
międzynarodowych i krajowych organizacjach lub instytucjach oraz uczestnictwa
w międzynarodowych porozumieniach walutowych (art. 39 ustawy o CBM)
ogólne sformułowanie o jego zgodności ze Statutem. Inny sposób regulacji
wybrał ustawodawca słoweński wprowadzając ustawą nowelizującą do art. 67a
ustawy o Banka Slovenije wymóg uzyskania uprzedniej zgody EBC na
uczestnictwo Banka Slovenije w międzynarodowych organizacjach walutowych
(a zatem powtarzając postanowienia art. 6 ust. 2 Statutu ESBC i EBC). Podobny
wymóg chciał wprowadzić w 2006 r. ustawodawca łotewski (w art. 7 ustawy o
Latvijas Banka), zrezygnował jednak z niego po wskazówce EBC, Ŝe powinien
on znaleźć zastosowanie dopiero od momentu integracji LB z Eurosystemem84.
W przypadku pełnienia przez krajowe banki centralne innych funkcji niŜ
przewidziane w Statucie ESBC Europejski Bank Centralny rekomenduje dodanie
do przewidujących je przepisów odesłania precyzującego, Ŝe dodatkowa funkcja
sprawowana jest zgodnie z art. 14 ust. 4 Statutu, a zatem pozostaje poza
funkcjami przewidzianymi w Statucie85. Przy innej okazji EBC odesłania takiego
nie zalecał, ograniczając się jedynie do wskazania, Ŝe dodatkowe zadania nie
muszą stać w sprzeczności z zadaniami i funkcjami ESBC, ale zgodnie z art. 14
ust. 4 Statutu ESBC zawsze są wykonywane na wyłączną odpowiedzialność
danego krajowego banku centralnego i nie są uznawane za część funkcji ESBC86.
W sposób bardziej szczegółowy do kwestii EBC odniósł się na tle projektu
nowelizacji o Eesti Pank, gdzie zarekomendował (i) dokładne powtórzenie
sformułowań z art. 105 ust. 1 i 2 Traktatu i art. 2 i 3 Statutu ESBC w przepisach
przewidujących główny cel i podstawowe zadania krajowego banku centralnego,
wraz z wyraźnym odwołaniem się do tych przepisów oraz (ii) wyraźne
zastrzeŜenie, Ŝe główny cel i podstawowe zadania krajowego banku centralnego
odwzorowujące te przewidziane w Traktacie i Statucie mają zawsze
pierwszeństwo przed ewentualnymi dodatkowymi zadaniami czy funkcjami
83 Pkt 8.1 opinii EBC CON/2006/23. Konieczności uwzględnienia tego w przepisie prawa krajowego nie wyklucza
okoliczność, Ŝe przepis taki moŜe regulować takŜe współpracę międzynarodową w kwestiach nie naleŜących do
kompetencji ESBC. 84 Pkt 3.2 opinii CON/2006/19 85 Pkt 6.1 opinii EBC CON/2006/23 86 Pkt 2.1 opinii CON/2007/8 i pkt 2.1 opinii CON/2006/47 dotyczących powierzenia ČNB dodatkowych zadań w zakresie
ochrony konsumentów
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
189189189189
banku centralnego wykraczającymi poza ich zakres87. Stosując się do tych
zaleceń, ustawodawca estoński pozostawił jako uboczne (i obwarowane
zalecanym przez EBC zastrzeŜeniem) zadanie Eesti Pank wspieranie polityki
gospodarczej rządu Estonii (art. 4 ust. 4 ustawy o EP). Jako ostatni punkt
katalogu zadań Eesti Pank w art. 2 ust. 2 ustawy znalazło się takŜe
sformułowanie o „innych funkcjach przewidzianych ustawą, o ile nie są one
sprzeczne” z celem i zadaniami odzwierciedlającymi przepisy Traktatu i Statutu
EBC i ESBC.
Na temat dodatkowych zadań krajowych banków centralnych EBC wypowiedział
się równieŜ przy okazji uprawnień czeskiego banku centralnego w zakresie
legislacji. Dwa równoległe przygotowywane przepisy – nowy § 37 przeznaczony
do wprowadzenia do obecnie obowiązującej ustawy o Česká Národní Banka oraz
§ 52 projektu nowej ustawy o Česká Národní Banka, mającej wejść w Ŝycie z
dniem wprowadzenia euro – przewidują wspólne przygotowywanie przez ČNB i
Ministerstwo Finansów projektów ustaw dotyczących kwestii walutowych,
obiegu pienięŜnego, rynku pienięŜnego, oraz statusu, organizacji, kompetencji i
działalności ČNB, jak równieŜ przygotowywanie przez Ministerstwo Finansów
przy pomocy ČNB projektów ustaw dotyczących rynku finansowego, pieniądza
elektronicznego, prawa dewizowego, jak równieŜ ustawy o wprowadzeniu euro
w Republice Czeskiej. EBC zalecił, aby przepisy te zawierały zastrzeŜenie, Ŝe
uprawnienia ustawodawcze ČNB i Ministerstwa Finansów nie uchybiają
kompetencjom organów Wspólnoty88.
ObciąŜanie krajowych banków centralnych dodatkowymi zadaniami nie
związanymi z ESBC wiąŜe się takŜe z kwestią ich niezaleŜności finansowej.
EBC kilkakrotnie podkreślił na tym tle, Ŝe obciąŜanie krajowych banków
centralnych nowymi zadaniami albo zmiana ich zadań nie moŜe uchybiać
odpowiedniemu wykonaniu zadań krajowego banku centralnego związanego z
ESBC. Krajowy bank centralny musi zawsze mieć zagwarantowane
87 Pkt 6 opinii EBC CON/2005/59 88 Pkt 3.2.2 opinii CON/2008/21. Na tle związanych z tą kwestią przepisów czeskiej ustawy o zakresach właściwości
centralnych organów administracji EBC zalecił takŜe (pkt 3.1.1 – 3.3.1 opinii CON/2008/2), aby przyznawały one
Ministerstwu Finansów właściwość nie dla ogólnie określonej wspólnej waluty UE, ale jedynie dla ułatwienia przygotowań
do jej wprowadzenia w Czechach, tak aby uwzględnione zostały kompetencje instytucji wspólnotowych. EBC zalecił takŜe
uwzględnienie kompetencji Wspólnoty w przepisach tej ustawy regulujących właściwość w sprawach dotyczących systemów
płatności i obrotu walutowego z zagranicą.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
190190190190
wystarczające środki finansowe i zasoby kadrowe dla odpowiedniego wykonania
zadań związanych z ESBC89.
Kwestia niezaleŜności finansowej krajowych banków centralnych została nieco
dokładniej poruszona przez EBC na tle rozwaŜanych projektów zmian ustawy o
Sveriges Riksbank, nie mających zresztą na celu przygotowania Banku do
przyjęcia euro90. EBC skrytykował, jako naruszenie niezaleŜności finansowej
banku centralnego, wcześniejszą praktykę nakładania na Sveriges Riskbank
obowiązku dokonania nadzwyczajnych wypłat z zysku z mocy uchwały
Riksdagu (parlamentu Szwecji) 91. Nie do pogodzenia z niezaleŜnością finansową
Sveriges Riksbanku są teŜ zdaniem EBC alternatywne względem siebie
koncepcje traktowania wyemitowanych banknotów jako darmowego kapitału
Banku92, jak równieŜ uznania gotówki w obiegu za dług Banku w stosunku do
rządu, z którego to tytułu Bank miałby być obowiązany do zapłaty rządowi
odsetek93. Za naruszenie kompetencji banku centralnego działającego w ramach
ESBC, wynikających z art. 105 ust. 2 Traktatu uznał EBC projekt przepisu
nakazującego Sveriges Riksbank sprzedaŜ części swoich rezerw dewizowych.
Nie jest przy tym naruszeniem Traktatu sama sprzedaŜ rezerw, ale narzucanie
tego krajowemu bankowi centralnemu aktem prawnym przyjętym przez inne
organy94. Niedopuszczalnym naruszeniem niezaleŜności banku centralnego
byłoby teŜ zmuszenie go do obniŜenia kapitału bez uprzedniej zgody jego
organów zarządzających95.
I.I.I.I. 2.2.3. NiezaleŜność personalna2.2.3. NiezaleŜność personalna2.2.3. NiezaleŜność personalna2.2.3. NiezaleŜność personalna
W zakresie personalnego aspektu niezaleŜności banków centralnych podkreślić
naleŜy, Ŝe EBC nalega na ścisłe dostosowanie przesłanek odwołania prezesa oraz
89 Pkt 4 opinii CON/2008/2. Podobnie w pkt 3 opinii CON/2007/8 i w pkt 3 opinii CON/2006/47. Zob. teŜ pkt 4.1 opinii
CON/2008/34. Zob. teŜ Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 20 90 Opinia CON/2008/34 91 Pkt 1.2-1.3 opinii CON/2008/34 92 Pkt 3.5 opinii CON/2008/34 93 Pkt 3.7 opinii CON/2008/34. Koncepcja ta została uznana za niezgodną z art. 32 Statutu ESBC. 94 Pkt 3.6 opinii CON/2008/34 95 Pkt 4.1 opinii CON/2008/34
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
191191191191
członków organów zarządzających krajowych banków centralnych do art. 14 ust.
2 Statutu ESBC (zob. cytowane poniŜej opinie).
Ustawodawca słoweński dostosował przesłanki odwołania członków zarządu (w
tym prezesa) Banka Slovenije do art. 14 ust. 2 Statutu ESBC poprzez zastąpienie
przesłanki prawomocnego skazania na karę pozbawienia wolności przewidzianą
w art. 14 ust. 2 Statutu przesłanką dopuszczenia się powaŜnego uchybienia96.
NaleŜy tu podkreślić, Ŝe EBC nalega na dokładne powtórzenie przesłanki
przewidzianej w art. 14 ust. 2 Statutu (dopuszczenie się powaŜnego uchybienia)
nawet w sytuacji, gdy kwestionowany przepis prawa krajowego jest bardziej
precyzyjny i przewiduje przesłankę węŜszą od określonej w art. 14 ust. 2
Statutu97. Członkowie zarządu Banka Slovenije zostali teŜ wyłączeni z zakresu
zastosowania sankcji odwołania ze sprawowanych funkcji w przypadku
naruszenia przepisów ustawy antykorupcyjnej o obowiązku składania
oświadczeń majątkowych98. W odniesieniu do przepisów tej ustawy EBC
podkreślił wcześniej, Ŝe samo wprowadzenie obowiązku składania przez prezesa
Banka Slovenije oświadczeń majątkowych jest zgodne ze Statutem, jego
naruszeniem jednak byłoby stosowanie sankcji polegającej na utracie
zajmowanego stanowiska99.
Na Słowacji przepis art. 7 ust. 9 ustawy o Národná Banka Slovenska regulujący
przesłanki odwołania członków zarządu NBS znowelizowano w sposób
powtarzający brzmienie art. 14 ust. 2 Statutu ESBC, z odesłaniem wprost do tego
przepisu w przypisie. W art. 7 ust. 10 ustawy powtórzono przy tym (ponownie
razem z odesłaniem w przypisie) postanowienie art. 14 ust. 2 Statutu przewidując
moŜliwość zaskarŜenia przez odwołanego prezesa NBS postanowienia
prezydenta Republiki Słowacji o swoim odwołaniu do Europejskiego Trybunału
Sprawiedliwości.
96 W sposób postulowany przez EBC w pkcie 2.6. opinii CON/2006/17 97 Oprócz cytowanej tu ustawy słoweńskiej podobną uwagę EBC wyraził na tle ustawy o Latvijas Banka, która jako
przesłanką odwołania Prezesa LB przewidywała skazanie prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne (art. 22 ust. 4
pkt 2 ustawy o LB, krytycznie oceniony w pkt 6 opinii CON/2005/20, a następnie, z sugestią jak najszybszej zmiany, w pkt
3.3 opinii CON/2006/19). Ustawodawca łotewski nie zmienił jak dotąd tego przepisu, co zostało podniesione w Raporcie
EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 236. Sugerowaną przez EBC zmianę wprowadził natomiast ustawodawca estoński,
zastępując w art. 12 ust. 2 ustawy o Eesti Pank przesłankę skazania Prezesa i wiceprezesów Eesti Pank prawomocnym
wyrokiem sądu odesłaniem do art. 14 ust. 2 Statutu ESBC (zob. Raport EBC o konwergencji, grudzień 2006 r., s. 213).
Przesłankę skazania wyrokiem sądu ustawodawca estoński zachował jednak w przepisie art. 12 ust. 1 ustawy w
odniesieniu do członków Rady Nadzorczej Eesti Pank. 98 Zob. pozytywną ocenę EBC w Raporcie o konwergencji z maja 2006 r., s. 76 99 Tak w Raporcie EBC o konwergencji z 2004 r., s. 233
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
192192192192
Na tle § 16 ust. 1 i 2 projektu nowej ustawy o Česká Národní Banka EBC zalecił
zmianę planowanego sformułowania przesłanki odwołania członka Rady Banku
brzmiącego: „przestał spełniać przewidziane ustawą warunki konieczne do
wykonywania funkcji” na sformułowanie „przestał spełniać warunki konieczne
do wykonywania funkcji w rozumieniu art. 14 ust. 2 Statutu ESBC”100. EBC
zakwestionował ponadto wprowadzenie w § 16 ust. 1 projektu katalogu przyczyn
wygaśnięcia kadencji członka Rady Banku, zawierającego następujące
przypadki: (i) upływ kadencji, (ii) pisemna rezygnacja, (iii) powołanie na
stanowisko, którego nie moŜna łączyć z funkcją członka Rady Banku, (iv)
upłynięcie dwóch miesięcy od odwołania z funkcji członka Rady Banku w razie
niezaskarŜenia odwołania, (v) prawomocne orzeczenie o pozbawieniu lub
ograniczeniu zdolności do czynności prawnych, (vi) prawomocne skazanie za
przestępstwo umyślne. Katalog ten został uznany za sprzeczny z art. 14 ust. 2
Statutu ESBC i zalecono jego dostosowanie do tego przepisu101.
Na powtórzenie przesłanek odwołania prezesa banku centralnego określonych w
art. 14 ust. 2 Statutu ESBC zdecydował się teŜ ustawodawca litewski w art. 12
ust. 1 ustawy o Lietuvos Bankas (określającym tak samo przesłanki odwołania
zastępców prezesa oraz członków zarządu). Krok ten połączony został z
nowelizacją konstytucji wykluczającą moŜliwość odwołania prezesa Lietuvos
Bankas wskutek wyraŜenia mu wotum nieufności przez Sejm (zob. wyŜej). W
art. 12 ust. 2-4 ustawy określono dodatkowo procedurę odwołania prezesa oraz
zastępców prezesa i członków zarządu LB w razie wystąpienia przesłanek
określonych w ust. 1. Prezes podlega odwołaniu przez Sejm na wniosek
prezydenta Republiki Litewskiej, zastępcy i członkowie zarządu przez
prezydenta na wniosek prezesa Lietuvos Bankas. Art. 12 ust. 4 ustawy
potwierdza prawo prezesa LB (przysługujące na podstawie art. 14 ust. 2 Statutu
ESBC, do którego jednak przepis ten nie odsyła) do zaskarŜenia decyzji o
odwołaniu do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, przyznając zastępcom
prezesa i członkom zarządu LB prawo zaskarŜenia decyzji o odwołaniu do Sądu
Rejonowego w Wilnie.
EBC krytycznie odniósł się do projektowanego przepisu ustawy o Central Bank
of Malta przewidującego nieco szersze przesłanki odwołania członków zarządu
100 Pkt 3.2.1 opinii EBC CON/2008/21 101 Pkt 3.2.1 opinii EBC CON/2008/21
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
193193193193
CBM (w tym prezesa i wiceprezesa) niŜ określone w art. 14 ust. 2 Statutu
ESBC102. W reakcji na stanowisko EBC ustawodawca maltański zmienił
strukturę przepisów i wyłączył prezesa i wiceprezesa CBM z zakresu pojęcia
„członka zarządu” („director”) Banku (art. 9 ust. 1 ustawy o CBM). Ułatwiło to
rozdzielenie przesłanek odwołania prezesa i wiceprezesa CBM od przesłanek
odwołania pozostałych członków zarządu. W przypadku prezesa i wiceprezesa
przepis o ich odwołaniu (art. 8 ust. 5) dokładnie powtarza przesłanki art. 14 ust. 2
Statutu ESBC, nie odsyłając jednak wprost do przepisu Statutu. Przesłanki
odwołania członków zarządu (art. 9 ust. 4) sformułowano w inny sposób, uznając
w szczególności za przypadek naruszenia obowiązków uzasadniający odwołanie
powtarzającą się nieusprawiedliwioną nieobecność na posiedzeniach zarządu.
Rozwiązanie zapewniające weryfikację wiarygodności prezesa oraz członków
Rady Nadzorczej Eesti Pank pod kątem dostępu do informacji niejawnych, a nie
wprowadzające przy tym elementów sprzecznych z art. 14 ust. 2 Statutu ESBC,
zawiera art. 111 ustawy o Eesti Pank w kształcie przyjętym ustawą z 25.1.2007 r.
Przepis ten przewiduje, Ŝe kandydaci na powyŜsze stanowiska przechodzą
obowiązkową procedurę sprawdzającą przeprowadzaną przez Zarząd Policji
Bezpieczeństwa. Z wymogu tego zwolnieni są tylko posiadacze certyfikatu
bezpieczeństwa uprawniającego do dostępu do informacji ściśle tajnych, jak
równieŜ osoby zajmujące stanowisko dające z urzędu dostęp do wszelkich
tajemnic państwowych.
Pozytywnie EBC odniósł się do doprecyzowania przez ustawodawcę estońskiego
w art. 10 ustawy o Eesti Pank zasad zastępowania prezesa EP przez
wiceprezesów, jak równieŜ, wobec przyznania w takiej sytuacji wiceprezesowi
EP uprawnień prezesa, do objęcia przez wiceprezesów zasadą kadencyjności i
gwarancją niezaleŜności103. Zgodnie z sugestią EBC przepis uzupełniono ponadto
o zasadę, Ŝe zastępcę prezesa EP Rada Nadzorcza Banku wyznacza tylko spośród
wiceprezesów (art. 10 ust. 4). W związku z wprowadzeniem zasady
kadencyjności EBC krytycznie odniósł się jednak do projektowanego przepisu
przejściowego zakładającego równoczesne rozpoczęcie i zakończenie kadencji
wszystkich wiceprezesów EP, uznając, Ŝe jednoczesne wygaśnięcie kadencji
budzi obawy z punktu widzenia stabilności zarządzenia EP. EBC zalecił
102 Pkt 3.3 opinii EBC CON/2006/58 103 Pkt 8 opinii EBC CON/2005/59
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
194194194194
ustawodawcy estońskiemu wzorowanie się powołania pierwszych członków
Zarządu EBC na niepełną kadencję (art. 50 Statutu ESBC)104.
I.I.I.I. 2.2.4. NiezaleŜność instytucjonalna2.2.4. NiezaleŜność instytucjonalna2.2.4. NiezaleŜność instytucjonalna2.2.4. NiezaleŜność instytucjonalna
Na tle projektu nowelizacji ustawy o Central Bank of Malta EBC ostroŜnie
odniósł się do projektowanego przepisu przewidującego w określonym zakresie
obowiązek składania przez prezesa CBM wyjaśnień i dostarczania informacji
parlamentowi Malty. EBC wskazał na art. 15 Statutu ESBC przewidujący
składanie przez EBC sprawozdań z działalności ESBC do Parlamentu
Europejskiego, Rady, Komisji oraz Rady Europejskiej. Pomimo tego, Ŝe EBC nie
sugerował skreślenia projektowanego przepisu, ograniczając się jedynie do
sugestii wprowadzenia do niego klauzuli przewidującej, Ŝe uprawnienia
parlamentu Malty nie mogą uchybiać niezaleŜności CBM i zasad obiegu
informacji w ESBC105, projektowany art. 18 ust. 4 nie znalazł się ostatecznie w
ustawie o CBM. O wiele bardziej stanowczo wyraŜone uwagi dotyczące tej
kwestii znalazły się w opinii EBC dotyczącej projektowanej nowelizacji ustawy
o Banca NaŃională a României. EBC uznał, Ŝe projektowane przepisy
przewidujące głosowanie i moŜliwość odrzucenia przez parlament rocznego
sprawozdania z działalności BNR, rocznego sprawozdania finansowego oraz
sprawozdania biegłego rewidenta rodzą ryzyko niedopuszczalnego ograniczenia
niezaleŜności instytucjonalnej BNR. EBC podkreślił w szczególności, Ŝe takie
uprawnienia parlamentu nie mogą się przerodzić w pośrednie lub bezpośrednie
udzielanie instrukcji BNR co do treści sprawozdań podlegających głosowaniu,
jak równieŜ niedopuszczalne jest jakiekolwiek uprawnienie parlamentu do
uchylania, zawieszania odraczania czy zatwierdzania decyzji BNR106.
Pewne obawy o niezaleŜność banku centralnego pojawiły się teŜ na tle przepisu
art. 29 ustawy o Central Bank of Malta przewidującego obowiązek informowania
przez CBM o swojej polityce ministra finansów. EBC podkreślił, Ŝe nie do
104 Pkt 9 opinii EBC CON/2005/59 105 Pkt 2.6 opinii EBC CON/2006/23 106 Pkt 3.5-3.7 opinii EBC CON/2008/31
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
195195195195
pogodzenia z Traktatem i Statutem jest obowiązek uprzedniego zasięgania przez
bank centralny opinii organów rządowych, gdyŜ daje on rządowi formalną
moŜliwość wpływania na rozstrzygnięcia banku centralnego. Nie uchybia
natomiast przepisom wspólnotowym prowadzenie dialogu pomiędzy bankiem
centralnymi a organami rządowymi, nawet jeŜeli jest on przewidziany w ustawie.
Zgodnie z zaleceniem EBC ustawodawca maltański wprowadził jednak do art. 29
ustawy o CBM dodatkowe klauzule przewidujące, Ŝe (i) informowanie ministra
finansów nie prowadzi do ingerencji w niezaleŜność członków organów
decyzyjnych CBM, (ii) w pełni poszanowany zostaje status prezesa CBM jako
członka organów EBC oraz (iii) nie dochodzi do naruszenia wymogów poufności
przewidzianych Statutem ESBC107.
Ze zdecydowanie ostrzejszą krytyką EBC spotkał się projekt wprowadzenia do
ustawy o rumuńskim banku centralnym dalej idącego przepisu przewidującego
obowiązek uczestnictwa premiera, ministra finansów i sekretarza stanu w
ministerstwie finansów w posiedzeniach Zarządu Banca NaŃională a României.
EBC podkreślił, Ŝe przepis taki rodzi ryzyko powstania niedopuszczalnej
praktyki udzielania BNR instrukcji przez członków rządu, jak równieŜ
wątpliwości co do tego, czy nieobecność członków rządu nie będzie stanowić
przeszkody do odbycia posiedzenia Zarządu BNR108.
I.I.I.I. 2.2.5. Rada Polityki PienięŜnej2.2.5. Rada Polityki PienięŜnej2.2.5. Rada Polityki PienięŜnej2.2.5. Rada Polityki PienięŜnej
Z punktu widzenia Polski szczególnie interesujące jest dostosowanie do zasad
obowiązujących w Eurosystemie instytucji odpowiadającej polskiej Radzie
Polityki PienięŜnej. Instytucja taka, pod dokładnie taką samą nazwą (Conseil de
la politique monétaire) istniała we Francji109 i składała się z prezesa i dwóch
wiceprezesów Banku Francji oraz sześciu członków, powoływanych na
dziewięcioletnią kadencję przez Radę Ministrów, spośród kandydatów
przedstawianych przez przewodniczącego Senatu, przewodniczącego 107 Pkt 3.8 opinii EBC CON/2006/58 108 Pkt 3.3 - 3.4 opinii EBC CON/2008/31 109 W polskiej literaturze o francuskiej Radzie Polityki PienięŜnej w kształcie sprzed 2007 r. zob. W. Baka, System bankowy
we Francji, Prawo Bankowe 2003, nr 2, s. 65
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
196196196196
Zgromadzenia Narodowego oraz przewodniczącego Rady Ekonomicznej i
Społecznej. Wraz z wejściem Banku Francji do Eurosystemu najwaŜniejsze
kompetencje Rady Polityki PienięŜnej zostały przejęte przez EBC, a zadaniami
Rady pozostało badanie rozwoju sytuacji na rynku pienięŜnym i analiza
implikacji polityki pienięŜnej opracowanej w ramach ESBC.
Wobec utraty przez Radę Polityki PienięŜnej najwaŜniejszych kompetencji za
wskazane uznano uproszczenie struktury organów Banku Francji i rozwiązanie
Rady110, co nastąpiło w 2007 r. (nowelizacja przepisów o Banku Francji ustawą
nr 2007-212 z dnia 20.2.2007 r.). Rada Polityki PienięŜnej została zastąpiona
przez Komitet PienięŜny Rady Ogólnej (Comité monétaire du conseil général)
Banku Francji, uregulowany w art. L 142-4 – L 142-7 Kodeksu pienięŜnego i
finansowego (Code monétaire et financier). Komitet przejął zadania Rady
(badanie rozwoju sytuacji na rynku pienięŜnym i analiza implikacji polityki
pienięŜnej opracowanej w ramach ESBC), do których dodano przyjmowanie
środków implementujących wytyczne EBC.
W skład Komitetu wchodzi siedmiu członków: prezes i dwóch wiceprezesów
Banku Francji, oraz po dwóch członków powoływanych przez przewodniczącego
Senatu i przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego z uwzględnieniem ich
kompetencji oraz doświadczenia w zakresie kwestii walutowych, finansów lub
gospodarki. Kadencja członków Komitetu powoływanych przez
przewodniczących izb parlamentu wynosi 6 lat, bez moŜliwości powołania na
kolejną pełną kadencję, przy czym co 3 lata następuje zmiana dwóch członków
Komitetu111. W razie niemoŜności sprawowania przez członka Komitetu swoich
funkcji jest on zgodnie z art. L 142-5 ust. 6 C.m.f. odwoływany, a na pozostałą
część jego kadencji powołuje się inną osobę. EBC zwrócił w tym kontekście
uwagę na konieczność dostosowania przepisów dotyczących upływu kadencji
członka Komitetu do art. 14 ust. 2 Statutu ESBC, na takich samych zasadach, na
jakich dotyczy on prezesów krajowych banków centralnych112 (czyli
przewidującego co najmniej 5-letnią kadencję). Stanowisko EBC nie
doprowadziło jednak w tym zakresie do zmiany w przepisach ostatecznie
przyjętych przez francuskiego ustawodawcę.
110 Zmiana z aprobatą przyjęta przez EBC, zob. pkt 2.1. opinii CON/2006/32 111 Przepis przejściowy art. L 142-5 ust. 4 przewiduje przy tym wejście do składu pierwszego Komitetu poprzednich
członków Rady Polityki PienięŜnej 112 Zob. pkt 2.6 opinii CON/2006/32
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
197197197197
Członkowie Komitetu PienięŜnego mają wiele większy wpływ na działalność
Banku Francji, niŜ wynikałoby to z samych przepisów o Komitecie, gdyŜ
stanowią oni większość członków Rady Ogólnej (Conseil général) Banku
Francji. Do Rady Ogólnej wchodzi dodatkowo jeszcze trzech członków: dwóch
powoływanych przez Radę Ministrów na wniosek ministra gospodarki oraz
pochodzący z wyboru reprezentant pracowników Banku Francji (art. L 142-3
C.m.f.). Rada Ogólna jest organem zarządzającym Banku Francji, mającym
decydujący głos w sprawach działalności Banku nie wchodzących w zakres
kompetencji ESBC.
Rozwiązanie Rady Polityki PienięŜnej i zastąpienie jej przez Komitet PienięŜny
naleŜy jednak ocenić jako obniŜenie rangi tego organu113, co wyraŜa się m.in. w
rezygnacji z zakazu prowadzenia przez członków Komitetu (oprócz prezesa i
wiceprezesów Banku Francji) innej działalności, która zgodnie z art. L 142-7 ust.
4 C.m.f. jest dopuszczalna za zgodą Komitetu, o ile nie prowadzi do konfliktu
interesów. Oceniając powyŜszą zmianę z punktu widzenia personalnej
niezaleŜności banku centralnego, EBC odniósł się do niej z ostroŜnością,
sugerując w szczególności wykluczenie wprost moŜliwości sprawowania przez
członków Komitetu funkcji w administracji państwowej, regionalnej oraz
lokalnej114. RównieŜ ta uwaga EBC nie została jednak uwzględniona przez
francuskiego ustawodawcę.
Podobna zmiana struktury banku centralnego w związku z zaprzestaniem
ustalania przez niego polityki pienięŜnej nastąpiła z momentem przyjęcia euro na
Cyprze. Z dniem 1 stycznia 2008 r. rozwiązany został cypryjski Komitet Polityki
PienięŜnej (Monetary Policy Committee), Central Bank of Cyprus zaprzestał teŜ
publikacji regularnego raportu o polityce pienięŜnej (Monetary Policy Report) 115.
113 Zob. pkt 2.2 opinii CON/2006/32 114 Zob. pkt 2.4 opinii CON/2006/32 115 Zob. http://www.centralbank.gov.cy/nqcontent.cfm?a_id=2605&lang=en, przeglądana 10.9.2008. Niestety dostępne
źródła w języku angielskim dotyczące tej reformy są bardzo skromne. Zob. teŜ pkt 5.2.1 opinii EBC CON/2006/4
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
198198198198
I.I.I.I. 2.2.6. Zakaz finansowania ze środków banku centralnego 2.2.6. Zakaz finansowania ze środków banku centralnego 2.2.6. Zakaz finansowania ze środków banku centralnego 2.2.6. Zakaz finansowania ze środków banku centralnego
oraz udzielanie kredytu instytucjom kredytowym i inne oraz udzielanie kredytu instytucjom kredytowym i inne oraz udzielanie kredytu instytucjom kredytowym i inne oraz udzielanie kredytu instytucjom kredytowym i inne
operacje na rynku pienięŜnymoperacje na rynku pienięŜnymoperacje na rynku pienięŜnymoperacje na rynku pienięŜnym
Do zmian w zakresie moŜliwości udzielenia przez bank centralny kredytu
funduszowi gwarantującemu depozyty w systemie bankowym doszło na
Słowacji. Przepis przewidujący, Ŝe Národná Banka Slovenska moŜe udzielić
kredytu Funduszowi Ochrony Wkładów (art. 24 ustawy o Národná Banka
Slovenska w zw. z art. 13 ust. 2 ustawy nr 118/1996 o ochronie wkładów
bankowych) został uznany przez EBC za sprzeczny z postanowieniami Traktatu
o zakazie finansowania ze środków banku centralnego (art. 101 Traktatu)116.
Zdaniem EBC słowacki Fundusz Ochrony Wkładów jest instytucją publiczną w
rozumieniu art. 101 ust. 1 Traktatu117, pomimo tego, Ŝe nie jest funduszem
rządowym, ani teŜ nie jest finansowany z budŜetu państwa118. Ustawa
„horyzontalna” o wprowadzeniu euro wprowadziła zatem odpowiednią
nowelizację ustawy o NBS oraz ustawy o ochronie wkładów, zgodnie z których
nowym brzmieniem NBS moŜe przyznać Funduszowi Ochrony Wkładów (jak
równieŜ Funduszowi Gwarantowania Inwestycji) jedynie krótkoterminowego
kredytu w razie naglącego i nieprzewidzianego braku płynności, o ile jest to
uzasadnione istniejącym zagroŜeniem stabilności systemowej i z zastrzeŜeniem,
Ŝe nie narusza to zakazu finansowania ze środków banku centralnego (nowe
brzmienie art. 24 ust. 2 ustawy o NBS).
Ustawodawcy krajowi wprowadzają ponadto do ustaw o krajowych bankach
centralnych przepisy przewidujące ogólny zakaz finansowania rządu i innych
podmiotów publicznych ze środków banku centralnego. Na tle takiego przepisu
w projektach nowelizacji ustaw o cypryjskim i litewskim banku centralnym EBC
wskazał na konieczność umieszczenia w nim wyraźnego odesłania do art. 101
Traktatu oraz rozporządzenia Rady nr 3603/93, albo alternatywnie rezygnacji z
wprowadzania takiego przepisu do prawa krajowego wobec bezpośredniego
obowiązywania powyŜszych przepisów prawa wspólnotowego119. Zgodnie z
116 Raport o konwergencji z grudnia 2006 r., s. 230 117 Pkt 11 opinii CON/2005/50 z dnia 1.12.2005 r. w sprawie nowelizacji słowackiej ustawy o ochronie depozytów 118 Zob. http://www.fovsr.sk/en/about-the-deposit-protection-fund/ (przeglądana 10.7.2008) 119 Pkt 4.2 opinii CON/2006/4 (Cypr) oraz pkt 22 opinii CON/2005/60 (Litwa). Nieco odmienne sugestie EBC wyraził na tle
projektowanego art. 27 ust. 1 ustawy o Central Bank of Malta (pkt 5.1 opinii CON/2006/23), gdzie zasugerował w
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
199199199199
sugestią EBC odesłanie takie wprowadzono do ostatecznie ustalonego brzmienia
art. 49 ustawy o Central Bank of Cyprus. Podobne odesłanie zastosował
ustawodawca słowacki w ogólnym przepisie art. 19 ust. 1 ustawy o NBS
zakazującym finansowania ze środków banku centralnego podmiotów sektora
publicznego. Ustawodawca litewski zdecydował się natomiast na uchylenie
przewidującego taki zakaz przepisu art. 37 ustawy o Lietuvos Bankas z dniem
uchylenia derogacji w stosunku do Litwy. Oznacza to, Ŝe zakaz finansowania ze
środków banku centralnego na Litwie obowiązuje obecnie na podstawie art. 37
ustawy o LB, a od dnia uchylenia derogacji jego podstawą będą wyłącznie
bezpośrednio stosowane przepisy wspólnotowe.
W odniesieniu do moŜliwości udzielania przez krajowe banki centralne kredytu
komercyjnym instytucjom kredytowym dla pomocy w utrzymaniu przez nie
płynności EBC zalecił ustawodawcom krajowym dodanie do odpowiednich
przepisów ustaw o krajowych bankach centralnych zastrzeŜenia, Ŝe udzielanie
kredytu nie moŜe uchybiać wymogom związanym z uczestnictwem banku
centralnego w ESBC, jak równieŜ zapewnienie, aby takie kredyty nie naruszały
zakazu finansowania ze środków banku centralnego podmiotów publicznych120.
Odpowiednie zastrzeŜenie ustawodawca cypryjski wprowadził w art. 46 ust. 3
ustawy o CBC, ustawodawca maltański w art. 17 ust. 1 lit. g oraz art. 27 ust. 1
ustawy o CBM, a ustawodawca litewski w art. 7 ust. 2 pkt 4 ustawy o LB (w
brzmieniu wchodzącym w Ŝycie z dniem uchylenia derogacji). EBC wskazuje
takŜe na konieczność dostosowania przepisów dotyczących udzielania kredytu
przez bank centralny do art. 18 ust. 1 Statutu ESBC, zalecając uzaleŜnienie
udzielania kredytu od uzyskania odpowiedniego zabezpieczenia, jak równieŜ
umieszczenie przepisu przewidującego udzielanie kredytu w szerszym
kontekście (podobnie jak w art. 18 Statutu) przepisów regulujących operacje
otwartego rynku121. Odpowiednio szerokie sformułowanie ustawodawca łotewski
wprowadził przy następnej nowelizacji ustawy o Latvijas Banka w 2006 r. do jej
art. 35122.
pierwszej kolejności pełne powtórzenie art. 101 Traktatu w treści projektowanego przepisu, a dopiero jako alternatywy
wprowadzenie odesłania do art. 101 Traktatu albo rezygnację z wprowadzenia takiego przepisu do prawa krajowego.
Ostatecznie przyjęte brzmienie art. 27 ust. 1 ustawy o CBM (uzupełnione po dodatkowej uwadze EBC wyraŜonej w pkt 3.7
opinii CON/2006/58) powtarza w pełnym zakresie art. 101 Traktatu, nie odsyłając jednak wprost do tego przepisu. 120 Pkt 4.1 opinii CON/2006/4 dotyczącej Cypru, pkt 2.4 opinii CON/2006/23 dotyczącej Malty oraz pkt 10 opinii
CON/2005/60 dotyczącej Litwy. 121 Pkt 8 opinii CON/2005/20 dotyczącej Łotwy 122 Zob. aprobujące stanowisko EBC w pkt 3.4 opinii CON/2006/19
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
200200200200
I. 2.2.7. Przepisy o roli banku centralnego w zakresie emisji I. 2.2.7. Przepisy o roli banku centralnego w zakresie emisji I. 2.2.7. Przepisy o roli banku centralnego w zakresie emisji I. 2.2.7. Przepisy o roli banku centralnego w zakresie emisji
banknotóbanknotóbanknotóbanknotów i monet oraz organizacji obiegu gotówkowegow i monet oraz organizacji obiegu gotówkowegow i monet oraz organizacji obiegu gotówkowegow i monet oraz organizacji obiegu gotówkowego
W odniesieniu do przepisów prawa krajowego przewidujących emisję
banknotów i monet euro przez krajowe banki centralne EBC zalecił
wprowadzenie do nich wyraźnego odesłania do art. 106 Traktatu i art. 16 Statutu
ESBC123. Odesłania takie wprowadził ustawodawca maltański, przewidując w
art. 42 ustawy o CBM emisję przez CBM banknotów euro zgodnie z art. 106
Traktatu i art. 16 Statutu ESBC, a w art. 43 ustawy o CBM emisję przez Bank
(działający w imieniu i na rzecz rządu Malty) monet, z zastrzeŜeniem zgody EBC
na wielkość emisji zgodnie z art. 106 Traktatu.
Podobne odesłania124 wprowadził ustawodawca słoweński, z pewnymi róŜnicami
dotyczącymi emisji monet i wprowadzania banknotów i monet do obiegu. W art.
60 ustawy o Banka Slovenije przewidziano, Ŝe Republika Słowenii emituje
monety euro z zastrzeŜeniem zgody EBC na wielkość emisji, przestrzegając przy
tym od dnia wprowadzenia euro zasad dotyczących nominałów i specyfikacji
technicznych monet ustalonych przez Radę na podstawie art. 106 ust. 2 Traktatu.
Dodatkowy przepis art. 60a ustawy o Banka Slovenije125 przewidywał
wprowadzanie przez Banka Slovenije banknotów i monet euro do obiegu (ust. 1 i
2, z odesłaniem do art. 106 ust. 1 i 2 Traktatu) od dnia przyjęcia euro, a w
osobnym ust. 3 przewidziano ponadto wyjątek dla zaopatrzenia wstępnego w
banknoty i monety euro zgodnie z decyzjami organów decyzyjnych ESBC, które
mogło się rozpocząć juŜ przed przyjęciem euro. Uchylono takŜe przepisy o
emisji i wprowadzaniu do obiegu banknotów i monet w tolarach (art. 67 ust. 2
ustawy o Banka Slovenije), zachowując jednakŜe przepis przewidujący wyłączne
prawo Banka Slovenije do ustalania autentyczności banknotów w tolarach (art.
10 ustawy o Banka Slovenije), jak równieŜ przepis art. 8 ust. 2 ustawy
przewidujący sprawowanie przez Banka Slovenije funkcji specjalistycznych i
eksperckich przy emisji monet (zarówno przed, jak i po przyjęciu euro monety
emituje Republika Słowenii, a nie Bank) oraz art. 8 ust. 3 przewidujący emisję
monet okolicznościowych na podstawie osobnej ustawy.
123 Zob. pkt 3.10 opinii CON/2006/58. 124 Zgodnie z postulatami EBC zawartymi w pktach 3.17-3.21 opinii CON/2006/17 125 Uznany zresztą przez EBC za zbędny, pkt 3.20 opinii CON/2006/17
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
201201201201
Odesłań do dokładnie określonych przepisów Traktatu i Statutu ESBC nie
przewidział natomiast ustawodawca litewski. W przepisie art. 6 ust. 1 ustawy o
LB (w brzmieniu wchodzącym w Ŝycie w dniu uchylenia derogacji)
przewidziano, Ŝe Lietuvos Bankas ma prawo do emisji banknotów i monet
zgodnie z wymogami Traktatu126. Podobnie sformułowane zostały teŜ przepisy
art. 141 ust. 1 i 2 ustawy o Eesti Pank (wchodzące w Ŝycie w dniu uchylenia
derogacji), nie zawierające jednak Ŝadnego odesłania do prawa wspólnotowego.
Przewidują one, Ŝe Eesti Pank ma prawo do emisji banknotów euro za
zezwoleniem EBC, jak równieŜ wyłączne prawo do emisji monet euro w Estonii,
za uprzednią zgodą EBC na wielkość emisji. Oceniając powyŜsze przepisy EBC
uznał je za wystarczające dla dostosowania ustawy do art. 106 Traktatu i art. 16
Statutu ESBC, nie zalecając przy tym wprowadzenia odesłań do przepisów
Traktatu i Statutu ESBC.
W kwestiach związanych z przetwarzaniem banknotów euro, ich sortowaniem,
wycofywaniem z obiegu banknotów zniszczonych i ich wymianą EBC zwracał
uwagę na konieczność uwzględnienia w krajowych przepisach regulacji
wspólnotowych (w szczególności decyzji EBC/2003/4 z dnia 20 marca 2003 r. w
sprawie nominałów, parametrów, reprodukcji, wymiany i wycofania banknotów
euro), w tym poprzez wprowadzenie do krajowych przepisów dotyczących tych
kwestii odesłań do odpowiednich aktów prawa wspólnotowego127. W odniesieniu
do kwestii uregulowanych w sposób wyczerpujący w aktach prawa
wspólnotowego (w szczególności wycofywania zniszczonych banknotów euro,
uregulowanego w decyzji EBC/2003/4) EBC zalecił ustawodawcy litewskiemu
powstrzymanie się przed ich regulacją w prawie krajowym, z uwagi na potrzebę
ochrony zaufania ludności do banknotów i monet euro, która wymaga
jednolitego stosowania przepisów decyzji EBC/2003/4 we Wspólnocie128.
126 Takie sformułowanie przepisu spotkało się z aprobatą EBC w opinii CON/2005/60, pkt 7 127 Zob. pkt 4.3 i 4.4 opinii CON/2007/43 odnoszącej się do Słowacji. 128 Pkt 3.8 opinii CON/2005/21
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
202202202202
I.I.I.I. 2.2.8. Przepisy o rezerwach walutowymi i kursach wymiany 2.2.8. Przepisy o rezerwach walutowymi i kursach wymiany 2.2.8. Przepisy o rezerwach walutowymi i kursach wymiany 2.2.8. Przepisy o rezerwach walutowymi i kursach wymiany
walutwalutwalutwalut
W zakresie rezerw walutowych ustawodawca słowacki dodał do przepisu art. 28
lit. b) ustawy o Národná Banka Slovenska, przewidującego, Ŝe NBS przechowuje
i dysponuje rezerwami walutowymi i w złocie, klauzulę stanowiącą, Ŝe od dnia
przyjęcia euro NBS dokonując operacji w ramach Eurosystemu przestrzega zasad
obowiązujących w Eurosystemie (wraz z przypisem odsyłającym do
odpowiednich przepisów Statutu ESBC). Zgodnie z art. 39 ust. 2 ustawy o NBS
w nowym brzmieniu od dnia przyjęcia euro, NBS będzie przekazywał swoje
rezerwy dewizowe EBC według przepisów obowiązujących w Eurosystemie.
Przepis art. 28 lit. a) przewidujący ustalanie przez NBS kursu korony w stosunku
do walut obcych został zastąpiony przez normę przewidującą jedynie ustalanie i
ogłaszanie przez NBS referencyjnego kursu euro w stosunku do walut obcych
będących przedmiotem obrotu na Słowacji, a których kursu nie ustala EBC. EBC
zwrócił uwagę na potrzebę dostosowania do tego rozwiązania przepisów
szczególnych odsyłających obecnie do kursów ogłaszanych przez NBS, tak aby
uwzględniały one okoliczność, iŜ kursy określonych walut ustala i ogłasza EBC,
a innych NBS129.
Dla wzmocnienia instytucjonalnego aspektu niezaleŜności słoweńskiego banku
centralnego w nowelizacji ustawy o Banka Slovenije wyłączono zarządzanie
rezerwami walutowymi z zakresu umowy Banka Slovenije z Ministerstwem
Finansów130 oraz przewidziano wprost zarządzanie nimi zgodnie z art. 31 Statutu
ESBC oraz wydanymi na jego podstawie wytycznymi EBC (art. 62 ust. 1 ustawy
o Banka Slovenije) 131. Konieczność zmiany przepisów mogących umoŜliwić
wpływ rządu państwa członkowskiego na zarządzanie rezerwami walutowymi
EBC podkreślał teŜ na tle nowelizacji ustawy o Lietuvos Bankas132, wskutek
czego z art. 36 ustawy regulującego moŜliwość zawierania przez LB porozumień
z zagranicznymi instytucjami w przedmiocie rozliczeń, skreślono moŜliwość
zawierania takich porozumień na podstawie porozumienia z rządem Litwy. 129 Pkt 3.1 opinii CON/2008/40 130 Zmiana pozytywnie oceniona przez EBC w pkcie 2.5. opinii CON/2006/17 oraz w Raporcie o konwergencji z maja 2006
r., s. 75 131 Odesłanie do art. 31 Statutu i przepisów przyjętych na jego podstawie wprowadzono w reakcji na sugestię EBC
wyraŜoną w pkt 3.24 opinii CON/2006/17 132 Zob. pkt 20 opinii EBC CON/2005/60
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
203203203203
Przepis przewidujący utrzymywanie i zarządzanie rezerwami walutowymi
zgodnie z wytycznymi i instrukcjami EBC wprowadzono teŜ do ustawy o Central
Bank of Malta (art. 17 ust. 2)133, a podobną zmianę wchodzącą w Ŝycie z dniem
uchylenia derogacji przyjęto w ustawie o Eesti Pank (art. 26 ust. 4). 134
Planowany § 31 nowej ustawy o Česká Národní Banka przewiduje samodzielne
przechowywanie i zarządzanie rezerwami walutowymi przez ČNB, z
zastrzeŜeniem przekazania części rezerw do EBC na jego wezwanie zgodnie z
art. 30 Statutu ESBC (do którego odsyła § 31 ust. 3 projektowanej ustawy o
ČNB). Na tle tego przepisu EBC podkreślił, Ŝe zgodnie z art. 31 ust. 2 Statutu
ESBC wszelkie operacje związane z rezerwami walutowymi powyŜej granicy
ustalonej na podstawie art. 31 ust. 3 podlegają zatwierdzeniu przez EBC.
Przepisy ustawy o ČNB powinny zatem zdaniem EBC odsyłać do art. 31 Statutu
i przepisów wydanych na jego podstawie135.
W związku z projektowanymi litewskimi przepisami dotyczącymi kursów walut
obcych EBC podkreślił, Ŝe krajowy bank centralny wchodzący w skład
Eurosystemu nie moŜe indywidualnie ustalać oficjalnych kursów walut obcych,
ani teŜ przepisy prawa nie mogą zmuszać uczestników obrotu do stosowania w
transakcjach kursów ogłoszonych przez krajowy bank centralny. Członek
Eurosystemu moŜe jedynie ogłaszać referencyjne kursy walut obliczane z
zastosowaniem metod stosowanych w Eurosystemie, a uczestnicy obrotu mogą
stosować do swoich transakcji takŜe kursy od nich odbiegające136.
I.I.I.I. 2.2.9. Sp2.2.9. Sp2.2.9. Sp2.2.9. Sprawozdawczość statystyczna i rachunkowość. rawozdawczość statystyczna i rachunkowość. rawozdawczość statystyczna i rachunkowość. rawozdawczość statystyczna i rachunkowość.
Kontrola rachunków krajowych banków centralnychKontrola rachunków krajowych banków centralnychKontrola rachunków krajowych banków centralnychKontrola rachunków krajowych banków centralnych
W związku ze standardami sprawozdawczości statystycznej przyjętymi w ESBC
Europejski Bank Centralny zwracał uwagę na wydane na podstawie art. 26 ust. 4
Statutu ESBC wytyczne EBC/2002/10 z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie ram
133 Przepis ten spotkał się z uznaniem EBC, zob. pkt 3.4 opinii EBC CON/2006/58 134 Przepis ten, przewidujący, Ŝe przechowywanie i zarządzanie rezerwami walutowymi odbywa się na podstawie ustaw,
statutu EP oraz wytycznych Rady Prezesów EBC, spotkał się z uznaniem EBC, zob. pkt 7 opinii EBC CON/2005/59 135 Pkt 3.1.3 opinii CON/2008/21. Taką samą uwagę na tle ustawy słoweńskiej zob. w pkt 3.24 opinii CON/2006/17 136 Pkt 46 opinii CON/2005/21.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
204204204204
prawnych rachunkowości i sprawozdawczości finansowej w ESBC137.
Wprawdzie wytyczne te nie regulują wprost zasad rachunkowości i
sprawozdawczości statystycznej krajowych banków centralnych na wewnętrzny,
krajowy uŜytek, ich ukształtowanie w sposób odmienny niŜ przewidziany dla
ESBC prowadziłoby jednak do niepotrzebnego prowadzenia rachunkowości
równolegle według dwóch róŜnych zasad. Ustawodawca słowacki
wprowadzający w 2005 r. zasady rachunkowości i sprawozdawczości banku
centralnego według Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości
Finansowej (International Financial Reporting Standards - IFRS), a zatem w
sposób odmienny od zasad przewidzianych dla ESBC spotkał się z sugestią EBC,
Ŝe IFRS powinny być stosowane tylko w okresie przejściowym, przed
wprowadzeniem euro, a od tego momentu Národná Banka Slovenska powinna
stosować takŜe na uŜytek krajowy zasady przewidziane w wytycznych
EBC/2006/16138. Postulat ten ustawodawca słowacki zrealizował w nowym art.
38 ust. 1 ustawy o NBS, wchodzącym w Ŝycie z dniem przyjęcia euro, zgodnie z
którym rachunkowość NBS prowadzona będzie zgodnie z przepisami
obowiązującymi dla Eurosystemu, z odesłaniem do art. 26 Statutu ESBC oraz
wytycznych EBC/2006/16. Podobny przepis odsyłający do przepisów wydanych
na podstawie art. 26 ust. 4 Statutu ESBC przewidział w art. 21 ust. 5 ustawy o
Central Bank of Malta ustawodawca maltański139.
Od momentu wprowadzenia euro zmianie ulegną teŜ przepisy o kontroli
rachunków Národná Banka Slovenska. Obecna regulacja przewidująca w art. 39
ust. 2 ustawy o NBS kontrolę rachunków NBS przez biegłego rewidenta
powołanego przez NajwyŜszy Urząd Kontroli zostanie zastąpiona przepisem art.
38 ust. 2 przewidującym kontrolę przez niezaleŜnego zewnętrznego rewidenta
powołanego zgodnie z przepisami obowiązującymi dla Eurosystemu (z
odesłaniem do art. 27 ust. 1 Statutu ESBC). Na tle projektu ustawy o Česká
Národní Banka EBC podkreślił, Ŝe ustawodawcy krajowi niezaleŜnie od
odesłania do art. 27 ust. 1 Statutu ESBC powinni wiernie powtórzyć
sformułowanie o kontroli przez niezaleŜnego zewnętrznego rewidenta. Za
niewystarczający uznano projektowany § 60 ust. 2 ustawy o ČNB mówiący o
137 Dz.U. L 58 z 3.3.2003, s. 1. Z dniem 1.1.2007 r. wytyczne te zostały zastąpione wytycznymi EBC/2006/16 w sprawie
ram prawnych rachunkowości i sprawozdawczości finansowej w ESBC, Dz.U. L 348 z 11.12.2006, s. 1 138 Opinia EBC CON/2005/61, pkt 4 139 Zgodnie ze wskazówką EBC wyraŜoną w pkcie 3.6 opinii EBC CON/2006/58
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
205205205205
kontroli przez niezaleŜnego rewidenta zgodnie ze Statutem, pomijający jednak
przymiotnik „zewnętrzny” 140.
Na tle przepisu art. 27 ust. 1 Statutu ESBC nakazującego poddanie rachunków
krajowych banków centralnych kontroli przez niezaleŜnych zewnętrznych
rewidentów EBC podkreślił, Ŝe rewidentem takim nie moŜe być państwowy
organ kontrolny, nawet o zagwarantowanej konstytucyjnie niezaleŜności, gdyŜ
organ taki nie jest organem zewnętrznym w rozumieniu Statutu141. Ustaloną
praktyką jest wyznaczanie rewidentów spośród podmiotów prywatnych. EBC
uznał jednak za dopuszczalne dodatkowe kompetencje kontrolne krajowych
organów kontrolnych w stosunku do krajowych banków centralnych pod dwoma
warunkami – o ile nie uchybiają one kontroli dokonywanej zgodnie z art. 27
Statutu ESBC przez niezaleŜnych zewnętrznych rewidentów, jak równieŜ nie
prowadzą do zagroŜenia niezaleŜności banku centralnego142. Precyzując to
stanowisko EBC zakwestionował planowane przez ustawodawcę cypryjskiego
rozwiązanie polegające na wprowadzeniu równoległej kontroli całości
działalności i rachunków Central Bank of Cyprus przez (i) niezaleŜnych
zewnętrznych rewidentów na podstawie art. 27 ust. 1 Statutu oraz (ii) Audytora
Generalnego, czyli państwowy organ kontrolny, uznając, Ŝe brak jakichkolwiek
ograniczeń zakresu kontroli przez Audytora Generalnego grozi zakłóceniem
kontroli dokonywanej zgodnie z art. 27 Statutu ESBC143. Ostatecznie przyjęta
wersja art. 60 ust. 1 lit. b ustawy o CBC wyraźnie zastrzega, Ŝe kontrola CBC
przez Audytora Generalnego dotyczy działalności i zadań nie związanych z
ESBC, przy czym nie moŜe uchybiać niezaleŜności CBC, jak równieŜ przepisowi
art. 38 Statutu ESBC dotyczącego tajemnicy słuŜbowej144. Podobne obawy EBC
wyraził na tle prawa litewskiego, wskazując, Ŝe wykonywanie w stosunku do
Lietuvos Bankas uprawnień Państwowego Urzędu Kontroli do kontroli nad
gospodarowaniem mieniem państwowym nie moŜe prowadzić do kolizji z
uprawnieniami niezaleŜnych zewnętrznych rewidentów145, o których mowa w art.
27 Statutu ESBC oraz art. 50 ustawy o Lietuvos Bankas (od dnia uchylenia
derogacji).
140 Pkt 3.2.3 opinii CON/2008/21 141 Uwaga ta odnosiła się do cypryjskiego Audytora Generalnego, zob. pkt 2.2 opinii CON/2006/4 142 Tak w pkcie 2.2 opinii CON/2006/4. Zob. teŜ pkt 7-9 opinii CON/2002/22 (odnoszącej się do Szwecji) 143 Pkt 2.2 opinii CON/2006/33; por. teŜ uwagi odnoszące się do kompetencji litewskiego Państwowego Urzędu Kontroli w
stosunku do Lietuvos bankas w Raporcie EBC o konwergencji z maja 2006 r., s. 74 144 Wersja ta została zaaprobowana przez EBC w opinii CON/2006/50. 145 Pkt 23 opinii CON/2005/60
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
206206206206
Za niezgodne z art. 27 Statutu EBC uznał takŜe wprowadzanie w
ustawodawstwie krajowym dodatkowych elementów w procedurze wyznaczania
niezaleŜnych zewnętrznych rewidentów do kontroli rachunków krajowych
banków centralnych, wyraŜając tę opinię na tle projektu art. 20 ustawy o Central
Bank of Malta przewidującego zatwierdzanie rewidentów dla CBM przez
maltańskiego ministra finansów146. W przyjętym ostatecznie brzmieniu przepisu
ustawodawca maltański zrezygnował z tej kompetencji ministra finansów i
ograniczył się do wiernego powtórzenia normy art. 27 ust. 1 zd. 1 Statutu ESBC,
przy czym zgodnie z sugestią EBC147 wprowadził do art. 20 ustawy o CBM
odesłanie do art. 27 Statutu.
Przepis przewidujący wyznaczenie niezaleŜnych zewnętrznych rewidentów do
kontroli rachunków banku centralnego przez radę nadzorczą tego banku
pozostawiono jednakŜe w ustawie o Eesti Pank (art. 31 ust. 1). W reakcji na
zalecenie EBC, który wskazał na konieczność uwzględnienia uprawnień
Wspólnoty i EBC przewidzianych w art. 27 ust. 1 Statutu ESBC148, ustawodawca
estoński dopisał do przepisu, Ŝe Rada Nadzorcza Eesti Pank wyznacza
rewidentów wskazanych przez Radę Prezesów EBC i zatwierdzonych przez Radę
Unii Europejskiej. Przepis ten nie podlegał juŜ dalszej konsultacji z EBC, ale
EBC nie wyraził zastrzeŜeń wobec przewidzianej w nim procedury wyznaczania
rewidentów w późniejszych Raportach o konwergencji149.
Na tle przepisu art. 24 ustawy o Central Bank of Malta uprawniającego CBM do
wydawania dyrektyw określających wymogi sprawozdawczości statystycznej i
sposób ich wykonywania, jak równieŜ do weryfikacji dostarczonych informacji
statystycznych, EBC zasugerował umieszczenie w tym przepisie odwołań wprost
do rozporządzenia nr 2533/98 z dnia 23.11.1998 r. dotyczącego zbierania
informacji statystycznych przez Europejski Bank Centralny150, dla dodatkowego
potwierdzenia pierwszeństwa wtórnego prawa wspólnotowego nad krajowymi
przepisami dotyczącymi sprawozdawczości statystycznej151. Ustawodawca
maltański wprowadził takie odwołanie w art. 24 ust. 4 ustawy o CBM, ale
jedynie w zakresie dotyczącym sankcji za naruszenie wymogów
146 Pkt 3.2 opinii CON/2006/23. 147 WyraŜoną w pkcie 3.5 opinii EBC CON/2006/58 148 Pkt 15 opinii CON/2005/59. 149 Raport EBC o konwergencji, grudzień 2006 r., s. 215; Raport EBC o konwergencji, maj 2008 r., s. 235 150 Dz.U. L 318 z 27.11.1998, s. 8 151 Pkt 4.1 - 4.2 opinii CON/2006/23.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
207207207207
sprawozdawczości statystycznej. W pozostałym zakresie pozostano przy ogólnej
formule o zgodności z Traktatem, Statutem ESBC oraz wytycznymi i
instrukcjami EBC (art. 24 ust. 1).
Przy okazji regulacji przez ustawodawcę krajowego sankcji za naruszenie
wymogów dotyczących dostarczania informacji statystycznych krajowym
bankom centralnym EBC zasugerował uzupełnienie w przepisach krajowych luk
w sankcjach przewidzianych w systemie sankcji EBC152. Ustawodawca litewski
początkowo przewidywał wprowadzenie w art. 541 ustawy o Lietuvos Bankas
sankcji jedynie za naruszenie obowiązków statystycznych względem banku
centralnego przewidzianych w prawie krajowym, nie wchodzących w zakres
statystyk ESBC. Pod wpływem opinii EBC zdecydowano się jednakŜe na
zastosowanie przepisu ustawy o sankcjach takŜe w razie naruszenia obowiązków
statystycznych w ramach ESBC, o ile sankcji za dane naruszenie nie przewiduje
bezpośrednio procedura sankcji EBC.
I.I.I.I. 2.2.10. Przepisy o rezerwach obowiązkowych w Eurosystemie2.2.10. Przepisy o rezerwach obowiązkowych w Eurosystemie2.2.10. Przepisy o rezerwach obowiązkowych w Eurosystemie2.2.10. Przepisy o rezerwach obowiązkowych w Eurosystemie
W odniesieniu do przepisów ustaw o krajowych bankach centralnych o
rezerwach obowiązkowych EBC zwrócił uwagę, Ŝe powinny one ściśle
odpowiadać ramom prawnym rezerw obowiązkowych w Eurosystemie, czyli art.
19 Statutu ESBC, rozporządzeniu Rady (WE) nr 2531/98 z dnia 23.11.1998 r.
dotyczącemu stosowania stóp rezerw obowiązkowych przez Europejski Bank
Centralny153 oraz rozporządzeniu (WE) EBC nr 1745/2003 z dnia 12.09.2003 r.
dotyczącemu stosowania rezerw obowiązkowych (EBC/2003/9)154, włącznie z
zastosowaniem terminologii uŜywanej w aktach prawa wspólnotowego155. W
reakcji na powyŜszą uwagę EBC ustawodawca maltański zrezygnował z
regulacji kwestii rezerw obowiązkowych w ustawie o Central Bank of Malta
ograniczając się do ogólnego stwierdzenia, Ŝe zgodnie z Traktatem i Statutem
152 Pkt 21opinii CON/2005/60 153 Dz.U. L 318 z 27.11.1998, s. 1 154 Dz.U. L 250 z 2.10.2003, str. 10. Oba rozporządzenia są uzupełniane rozporządzeniami EBC przewidującymi
przejściowe zasady dotyczące rezerwy obowiązkowej przy kaŜdorazowym poszerzeniu strefy euro. 155 Pkt 6.2 opinii EBC CON/2006/23
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
208208208208
ESBC instytucje kredytowe mogą być zobowiązane do utrzymywania w CBM
rezerw obowiązkowych i składania dotyczących ich sprawozdań (art. 32 ustawy
o CBM). JuŜ w okresie przejściowym przed przyjęciem euro Central Bank of
Malta przyjął akt wykonawczy dotyczący rezerw obowiązkowych dostosowujący
stosowane zasady do reguł Eurosystemu, w szczególności rozporządzenia
EBC/2003/9. Z pewnym wyprzedzeniem akt ten wprowadzał niektóre zasady,
które później (od 1.1.2008 r.) obowiązywały z mocy samego prawa
wspólnotowego156.
Zgodnie ze stanowiskiem EBC wyraŜonym na tle projektów przepisów
dotyczących rezerw obowiązkowych rolą ustawodawcy krajowego w systemie
rezerw obowiązkowych Eurosystemu jest zasadniczo zapewnienie organom
krajowym odpowiednich uprawnień dla współpracy z EBC przy zbieraniu i
weryfikacji danych potrzebnych dla ustalenia rezerwy obowiązkowej, jak
równieŜ implementacja wymogów sprawozdawczości statystycznej Eurosystemu,
gdyŜ sprawozdawczość statystyczna ma bezpośredni wpływ na ustalanie rezerw
obowiązkowych157. PowyŜsze dostosowania stają się w zasadzie konieczne
dopiero z momentem wprowadzenia euro, gdyŜ wcześniej zasady dotyczące
rezerw obowiązkowych wchodzą w zakres polityki pienięŜnej prowadzonej przez
krajowy bank centralny. EBC pozytywnie jednak odnosi się do wcześniejszego
stopniowego wprowadzania przez państwo członkowskie z derogacją zasad
rezerw obowiązkowych odpowiadających zasadom obowiązującym w
Eurosystemie158, podkreślając, iŜ ułatwi to instytucjom kredytowym
dostosowanie się do zasad obowiązujących od momentu wprowadzenia euro159.
NiezaleŜnie od tego praktyką EBC przy rozszerzaniu strefy euro o kolejne
państwa członkowskie jest wprowadzanie regulacji przejściowych
umoŜliwiających instytucjom kredytowym z danego państwa członkowskiego
stopniowe dostosowanie się do zastosowania zasad Eurosystemu dotyczących
rezerwy obowiązkowej160.
156 Zob. opinię EBC CON/2007/16 157 Pkt 5-6 opinii CON/2005/8 dotyczącej zmian w zakresie rezerw obowiązkowych na Litwie; pkt 6-7 opinii CON/2006/11
dotyczącej analogicznego projektu na Łotwie oraz pkt 6 opinii CON/2005/35 dotyczącej zmian przyjmowanych na Cyprze. 158 Pkt 8 opinii EBC CON/2005/8; pkt 8 opinii CON/2005/35 159 Pkt 4 opinii EBC CON/2006/11 dotyczącej zmian w zakresie rezerw obowiązkowych na Łotwie 160 Dotychczas regulacje takie EBC wprowadzał w rozporządzeniach nr 2548/2000 (dla Grecji), 1637/2006 (dla Słowenii)
oraz 1348/2007 (dla Malty i Cypru). W swoich opiniach EBC zapowiada, iŜ rozwaŜy przyjęcie takiej regulacji przy
wprowadzeniu euro na Łotwie (pkt 18 opinii CON/2006/11) i w Estonii (pkt 8 opinii CON/2006/3).
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
209209209209
W opiniach CON/2005/35, CON/2005/8 i CON/2006/11 EBC bliŜej poruszył
kwestię przyszłego objęcia wymogami Eurosystemu co do rezerw
obowiązkowych takŜe działających na Cyprze, Litwie i Łotwie spółdzielni
kredytowych (lit. „kredito unijos”, łot. „krājaizdevu sabiedrības”, ang. „credit
unions”, w przypadku Cypru „cooperative credit institutions”). Łotewskie i
litewskie spółdzielnie (podobnie zresztą jak polskie spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe) są wyłączone z zakresu zastosowania dyrektywy
2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r.
w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje
kredytowe161 (art. 2 dyrektywy), podobnie jak z zakresu zastosowania
obowiązującej w momencie wydawania obu opinii dyrektywy 2000/12/WE162
(art. 2). Spółdzielnie cypryjskie korzystały z takiego wyłączenia do dnia
31.12.2007 r. 163 Wyłączenie z zakresu zastosowania dyrektywy o instytucjach
kredytowych nie oznacza jednak zdaniem EBC, Ŝe dana kategoria podmiotów nie
podlega wymogom Eurosystemu dotyczącym rezerwy obowiązkowej. W celu
ustalenia, czy wymogi te znajdują zastosowanie, naleŜy zbadać, czy dany
podmiot materialnie odpowiada definicji „instytucji kredytowej” z art. 1 ust. 1
dyrektywy 2000/12/WE (obecnie art. 4 pkt 1 dyrektywy 2006/48/WE), a zatem,
czy jego działalność polega na przyjmowaniu depozytów lub innych funduszy
podlegających zwrotowi od ludności oraz na przyznawaniu kredytów na swój
własny rachunek164. Po analizie przedmiotu działalności litewskich i łotewskich
spółdzielni kredytowych EBC doszedł do wniosku, Ŝe odpowiada ona tej
definicji, w związku z czym od momentu przyjęcia euro będą one podlegać
wymogom Eurosystemu dotyczącym rezerw obowiązkowych165. Podobny, choć
uzasadniony w mniej szczegółowy sposób wniosek, EBC wyciągnął teŜ w
stosunku do cypryjskich spółdzielni kredytowych, z uznaniem odnosząc się do
planowanego przed ustawodawcę cypryjskiego włączenia ich do zakresu
zastosowania wymogów dotyczących rezerw obowiązkowych166.
EBC pozostawił otwartą kwestię, czy dla celów obliczania rezerw
obowiązkowych za wkłady do litewskich spółdzielni kredytowych naleŜy uznać
161 Dz.U. L 177 z 30.6.2006, s. 1 162 Dz.U. L 126 z 26.5.2000, s. 1 163 Załącznik VII do Traktatu Akcesyjnego 164 Pkt 10 opinii CON/2005/8; pkt 13 opinii CON/2006/11; pkt 15 opinii CON/2005/35 165 Pkt 11-14 opinii CON/2005/8; pkt 14-17 opinii CON/2006/11 166 Pkt 15 opinii CON/2005/35
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
210210210210
takŜe środki wpłacone przez ich członków z tytułu udziału w spółdzielni,
zapowiadając jej rozstrzygnięcie z odpowiednim wyprzedzeniem przed
przyjęciem euro na Litwie167.
I.I.I.I. 2.2.11. Przepisy o roli krajowego banku centralnego w 2.2.11. Przepisy o roli krajowego banku centralnego w 2.2.11. Przepisy o roli krajowego banku centralnego w 2.2.11. Przepisy o roli krajowego banku centralnego w
przygotowaniach do wprowadzenia europrzygotowaniach do wprowadzenia europrzygotowaniach do wprowadzenia europrzygotowaniach do wprowadzenia euro
JuŜ w 2005 r. ustawodawca słowacki wprowadził do ustawy o NBS przepis art.
49aa nakładający na Národná Banka Slovenska dodatkowe zadanie
przeprowadzenia przygotowań do wprowadzenia euro jako prawnego środka
płatniczego na Słowacji. Przepis ten z aprobatą przyjął EBC, podkreślając jego
zgodność z przewidzianym w art. 47 ust. 3 Statutu ESBC obowiązkiem Rady
Ogólnej (w skład której wchodzą teŜ prezesi banków centralnych
nieuczestniczących państw członkowskich) wspomagania przygotowań do
przyjęcia euro w państwach członkowskich objętych derogacją168.
Dodatkowym nałoŜonym na NBS obowiązkiem było zapewnienie, aby na
krajowych stronach słowackich monet euro znalazł się wyraźny napis „Słowacja”
albo „Republika Słowacka” (art. 49aa ust. 1 ustawy o NBS). RównieŜ to
rozwiązanie zostało z aprobatą przyjęte przez EBC, który podkreślił, Ŝe podobne
stanowisko zajęła Rada ds. Ekonomicznych i Finansowych zalecając wyraźne
umieszczenie nazwy albo skrótu nazwy emitującego państwa członkowskiego na
krajowych stronach monet euro169. Przy okazji wyłączono zastosowanie
przepisów o symbolach państwowych Republiki Słowacji do monet i banknotów
euro.
167 Pkt 15 opinii CON/2005/8 168 Opinia EBC CON/2005/26, pkt 13 169 Opinia EBC CON/2005/26, pkt 13
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
211211211211
I. 2.3. KWESTIE DOTYCZĄCE BEZPOŚREDNIO WPROWADZENIA EURO
I.I.I.I. 2.3.1. „Ustawy horyzontalne” i inne przepisy dotyczące 2.3.1. „Ustawy horyzontalne” i inne przepisy dotyczące 2.3.1. „Ustawy horyzontalne” i inne przepisy dotyczące 2.3.1. „Ustawy horyzontalne” i inne przepisy dotyczące
wprowadzenia eurowprowadzenia eurowprowadzenia eurowprowadzenia euro
a) „ustawa horyzontalna” a ustawy szczególne
Wybieranym przez krajowych ustawodawców sposobem uregulowania kwestii
związanych bezpośrednio z uzyskaniem przez euro statusu prawnego środka
płatniczego i wprowadzeniem go do obiegu jest z reguły przyjęcie tzw. „ustawy
horyzontalnej” (ang. „umbrella law”) regulującej te kwestie w sposób mniej lub
bardziej kompleksowy. Rozgraniczenie, pomiędzy kwestiami uregulowanymi w
„ustawie horyzontalnej” a ustawami szczególnymi, znacznie jednak róŜni się w
zaleŜności od państwa członkowskiego, od ustaw o bardzo szerokim zakresie
(np. ustawa słowacka), do zakresu węŜszego, pozostawiającego osobnej regulacji
chociaŜby kwestię podwójnego podawania cen (np. ustawa słoweńska).
b) spójność prawa i zakres regulacji „ustaw horyzontalnych”
Przy przyjmowaniu „ustaw horyzontalnych”, a zwłaszcza przy technice
legislacyjnej polegającej na pozostawieniu wielu kwestii ustawom szczególnym,
istnieje spore ryzyko niespójności regulacji, sprzeczności pomiędzy regulacją
podobnych kwestii w róŜnych aktach prawa krajowego, jak równieŜ pomiędzy
aktami prawa krajowego a wspólnotowego. Przykładem moŜe tu być np.
powtarzanie przez ustawodawcę słoweńskiego w „ustawie horyzontalnej” –
ustawie z dnia 26 października 2006 r. o przyjęciu euro (Zakon o uvedbi eura –
ZUE)170 – przepisów rozporządzenia 974/98, czy teŜ nieco odbiegającej regulacji
170 Dz.U. Republiki Słowenii nr 114/2006. Tłumaczenie ustawy na język angielski jest dostępne na stronie
http://www.mf.gov.si/slov/evro/ZUEang.pdf, przeglądana 17.4.2008
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
212212212212
podobnych kwestii w słoweńskiej „ustawie horyzontalnej” i ustawie o
podwójnym podawaniu cen (por. art. 19 ZUE i art. 9 ustawy o podwójnym
podawaniu cen – ZDOCTE). NiezaleŜnie od wprowadzenia do ustawy odesłań
do wymienionych powyŜej (pkt 1.1.2.) rozporządzeń wspólnotowych
regulujących wprowadzenie euro, ZUE powtarza w nieco zmienionej treści
niektóre przepisy tych rozporządzeń, w szczególności art. 2 w zw. z art. 10 akapit
2 i art. 11 rozporządzenia nr 974/98 przewidujący przyjęcie euro jako płatnego
środka płatniczego (w art. 2 ust. 1 ZUE) oraz art. 14 w zw. z art. 1 lit. b
rozporządzenia nr 974/98 przewidujący przeliczenie kwot wyraŜonych w
walutach krajowych, do których odnoszą się szeroko rozumiane instrumenty
prawne (w art. 13 ust. 1 ZUE). Wydaje się, Ŝe ustawodawca słoweński miał tu na
celu spójność i przejrzystość przyjmowanej ustawy, uzupełniającej w bardziej
szczegółowy sposób niektóre przepisy rozporządzeń, chociaŜ naraził się tym
samym na ryzyko nieporozumień interpretacyjnych171. Technika polegająca na
powtarzaniu przepisów rozporządzeń wspólnotowych została skrytykowana
przez EBC, który dla większej spójności porządku prawnego, z uwagi na
bezpośrednie obowiązywanie rozporządzeń w państwach członkowskich,
sugeruje całkowite pominięcie powtórzeń albo ich zastąpienie odesłaniami do
rozporządzeń172. W razie pozostania ustawodawców krajowych przy zamiarze
dokonywania powtórzeń, EBC nalega na ich brzmienie dosłownie odpowiadające
powtarzanym przepisom prawa wspólnotowego173. Przy wprowadzaniu definicji
legalnych na uŜytek krajowych przepisów o wprowadzeniu euro EBC zwraca teŜ
uwagę na konieczność uwzględnienia definicji określonych w przepisach prawa
wspólnotowego poprzez odesłanie do nich w aktach prawa krajowego (np.
niepotrzebne jest osobne definiowanie „euro” na uŜytek prawa krajowego)174.
171 Przykładowo moŜe dojść do nieporozumień w kwestii, czy podstawą statusu prawnego środka płatniczego
przysługującemu w Słowenii banknotom i monetom euro jest art. 2 w zw. z art. 10 akapit 2 i art. 11 rozporządzenia nr
974/98, czy art. 2 ust. 1 ZUE. 172 Zob. pkt 2.4 opinii EBC CON/2006/29; pkt 2.2 opinii CON/2007/43; pkt 2.1-2.2 opinii CON/2006/10; pkt 11-14
opinii CON/2005/21. Por. teŜ pkt 2.4 opinii CON/2008/21, w którym EBC krytykuje stosowanie takich powtórzeń w
ustawie o czeskim banku centralnym. W punkcie 2.1 opinii CON/2007/1 w sprawie cypryjskiej ustawy o wprowadzeniu
euro zasugerowano nawet zastąpienie odesłania do określonych przepisów rozporządzenia bardziej ogólnym odesłaniem
do rozporządzenia.
Podkreślić naleŜy, Ŝe słoweńska ZUE w ostatecznie uchwalonym brzmieniu zawiera o wiele mniej powtórzeń niŜ pierwotna
wersja projektu przedstawiona EBC do konsultacji. Krytykowanych przez EBC przepisów nie zmienił natomiast
ustawodawca cypryjski. 173 Zob. przypis 6 do opinii CON/2007/43. pkt. Por. rozwiązanie zastosowane ostatecznie przez ustawodawcę
słowackiego, który przy powtórzeniach, podał w przypisach odesłania do właściwych przepisów prawa wspólnotowego
(zob. § 1 i 2 ustawy o wprowadzeniu waluty euro). 174 Zob. pkt 1.2 opinii CON/2006/10 i ostatecznie przyjętą definicję w art. 2 maltańskiej „ustawy horyzontalnej”.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
213213213213
Zakres przyjmowanych w poszczególnych państwach członkowskich „ustaw
horyzontalnych” znacznie się róŜni. Bardzo obszerną i kompleksową regulację
przyjął ustawodawca słowacki, który w ustawie z dnia 28 listopada 2007 r., o
wprowadzeniu waluty euro w Republice Słowacji oraz o zmianie i uzupełnieniu
niektórych ustaw,175 nie tylko uregulował kwestie związane z wprowadzeniem
euro łącznie z podwójnym podawaniem cen (pierwsza zasadnicza część ustawy),
ale w tym samym akcie prawnym wprowadził takŜe konieczne zmiany do ustawy
o Národná Banka Slovenska (w drugiej zasadniczej części), jak równieŜ
nowelizacji ustaw szczególnych (w trzeciej części). Zasadnicza całość zmian
prawa krajowego związanych ze wprowadzeniem euro na Słowacji znalazła się
zatem w jednym obszernym akcie prawnym, z uregulowaniem niektórych kwestii
w aktach rangi podustawowej wydawanych na podstawie przewidzianych w nim
delegacji.
RównieŜ szeroki jest zakres cypryjskiej „ustawy horyzontalnej”176, obejmujący
zarówno kwestie związane wprost ze zmianą jednostki pienięŜnej i
wprowadzeniem euro do obiegu, jak równieŜ podwójne podawanie cen oraz
dodatkowo regulujący stworzenie i działanie tzw. euro-obserwatoriów mających
ułatwić przyjęcie nowej waluty przez ludność. Ustawodawca cypryjski nie objął
jednak jej zakresem zmian kwestii instytucjonalnych związanych z bankiem
centralnym, które zostały uregulowane w odrębnej ustawie nowelizującej ustawę
o Central Bank of Cyprus.
Wprowadzenie „ustawy horyzontalnej” o podobnie szerokim zakresie planowane
jest na Litwie po uchyleniu derogacji w stosunku do tego państwa
członkowskiego. Opracowany juŜ w 2005 r. projekt reguluje wprowadzenie euro
jako prawnego środka płatniczego oraz związane z tym kwestie dotyczące
zmiany waluty i przeliczania kwot w instrumentach prawnych, podwójne
podawanie cen, kwestie związane z obiegiem gotówkowym, jak równieŜ
przewiduje upowaŜnienie dla rządu, banku centralnego oraz organom
regulacyjnym rynku finansowego do wydawania przepisów wykonawczych
175 Zbiór ustaw nr 659/2007. Tekst ustawy (w języku słowackim) jest dostępny na stronie
http://www.nbs.sk/EURINT/EURO/GEN_ZAK.PDF, przeglądana 3.5.2008. Projekt ustawy został skonsultowany z EBC, który
wyraził swoje uwagi w opinii CON/2007/43. 176 Ustawa nr 33(I)/2007 z dnia 15.3.2007 r. o regulacji kwestii związanych z przyjęciem euro i sprawną wymianą pieniądza
z funta na euro, znowelizowana ustawą nr 77(I)/2007 z dnia 29.6.2007 r. Tekst obu ustaw w języku angielskim jest
dostępny na stronie http://www.euro.cy/euro/euro.nsf/dmllegal_en/dmllegal_en?OpenDocument (przeglądana 3.7.2008)
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
214214214214
związanych z wprowadzeniem euro177. Pierwotna wersja projektu opierała się
przy tym na ówcześnie obowiązującej wersji aktów prawa wspólnotowego
dotyczących wprowadzenia euro (w szczególności rozporządzenia nr 974/98 oraz
1103/97), które regulowały wówczas jedynie wprowadzenie euro w pierwszych
12 państwach członkowskich, nie odnosząc się do kwestii przyjmowania euro
przez kolejne państwa członkowskie, w tym Litwę178. Regulacje zawarte w
projekcie musiały zatem siłą rzeczy objąć takŜe kwestie, które w chwili obecnej
uregulowane są bezpośrednio rozporządzeniami wspólnotowymi. Zgodnie z
informacją otrzymaną z Lietuvos Bankas179 w późniejszym okresie nie
opracowano jak dotąd ostatecznej, zwartej wersji projektu uwzględniającej
zmiany w prawie wspólnotowym, a takŜe wyniki konsultacji z EBC, instytucjami
publicznymi i sektorem bankowym.
Rozwiązaniem planowanym w Estonii jest przyjęcie „ustawy horyzontalnej”
regulującej kwestie związane z wprowadzeniem euro do obiegu gotówkowego,
wymianą gotówki, podwójnym obiegiem gotówkowym, jak równieŜ
wprowadzającej zmiany do ustaw szczególnych (ponad 200 aktów prawnych).
Ustawa ta będzie zarazem aktem uchylającym ustawę o walucie Republiki
Estonii oraz ustawę o bezpieczeństwie korony estońskiej180. „Ustawa
horyzontalna” nie będzie jednak obejmować nowelizacji ustaw wymagających
bardziej kompleksowych zmian związanych z wprowadzeniem euro (zob. niŜej).
Osobną ustawą wprowadzono juŜ takŜe potrzebne zmiany w ustawie o Eesti
Pank (zob. wyŜej).
Projekt estońskiej „ustawy horyzontalnej” został przekazany dnia 25.4.2006 r. do
konsultacji z podmiotami i instytucjami krajowymi181, nie został jednak jak dotąd
przesłany do planowanej konsultacji z EBC. Wobec znacznego przesunięcia
pierwotnie planowanej daty przyjęcia euro prace nad nim są w chwili obecnej
zawieszone182.
177 Zob. pkt 4 opinii EBC CON/2005/21 178 Na tym tle została teŜ wydana opinia EBC CON/2005/21, zob. pkt 6 179 Informacja e-mailowa z dnia 15.7.2008 r. 180 Estonia’s National Changeover Plan, wersja 5, 31.10.2006. s. 11-12 181 Estonia’s National Changeover Plan, wersja 5, 31.10.2006. s. 12 182 Eesti Pank, Report on the Adoption of the Euro, styczeń 2008, s. 10 (dokument dostępny na
http://www.eestipank.info/pub/en/dokumendid/publikatsioonid/seeriad/euroyle/euro_report08.pdf,przeglądana
18.7.2008)
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
215215215215
Przyjęcie ogólnej ustawy o wprowadzeniu euro (Obecný zákon o zavedení eura)
o kompleksowym zakresie regulacji planowane jest takŜe w Republice
Czeskiej183. Ustawa ma opierać się na rozporządzeniach wspólnotowych
dotyczących euro i zawierać m.in. przepisy dotyczące wprowadzenia euro jako
prawnego środka płatniczego w Republice Czeskiej, zasad przeliczania kwot
pienięŜnych, podwójnego podawania cen, zasady ciągłości umów i innych
stosunków prawnych, zasady wymiany gotówki oraz przepisy o kontroli
przestrzegania ustawy i sankcji za jej nieprzestrzeganie184. Ustawa ta ma
stanowić punkt wyjścia do przygotowania nowelizacji innych ustaw w związku z
przyjęciem euro. Przygotowanie projektu ustawy planowane jest na dwa lata
przed wprowadzeniem euro, jej wejście w Ŝycie na 18 miesięcy przed
wprowadzeniem euro, z zastosowaniem części przepisów od dnia przyjęcia euro,
a części (np. przepisów o podwójnym podawaniu cen) odpowiednio wcześniej, w
przybliŜeniu od dnia wydania decyzji o uchyleniu derogacji185. Projekt tej ustawy
nie został jeszcze opracowany, stąd na temat jej załoŜeń nie miał jeszcze okazji
wypowiedzieć się EBC.
Odmienną strukturę regulacji zastosowano na Malcie, gdzie „ustawa
horyzontalna” (Euro Adoption Act 2006 – ustawa nr 485 z 2006 r., weszła w
Ŝycie 19.7.2006 r.) jest tylko ramowym aktem prawnym przewidującym (i)
delegację dla ministra właściwego do spraw finansów do przyjęcia aktów
wykonawczych regulujących zasadnicze kwestie związane z przyjęciem euro
(art. 3 ustawy) oraz (ii) upowaŜnienie dla premiera do wprowadzania zmian bądź
uchylania ustaw o ile jest to konieczne w związku z przyjęciem euro (art. 4
ustawy), jak równieŜ (iii) moŜliwość delegowania przez premiera części
kompetencji związanych z zastosowaniem ustawy, w szczególności
zapewnieniem jej przestrzegania, na inne organy (art. 5 ustawy)186. Na podstawie
delegacji wydano następujące rozporządzenia, częściowo opierające się na
183 National Euro Changeover Plan for the Czech Republic, cz. II, wersja 10, zatwierdzona 11.4.2007 r., s. 36-37 (dokument
dostępny na http://www.cnb.cz/m2export/sites/www.cnb.cz/en/international_relations/euro/download/
nation_plan_euro_2.pdf, przeglądana 22.7.2008) 184 TamŜe, s. 36-37 185 TamŜe, s. 43 186 Pierwotna wersja projektu zawierała szczątkową regulację merytoryczną, np. przepis przewidujący uzyskanie przez
banknoty i monety euro statusu prawnego środka płatniczego, zrezygnowano z niej jednak wskutek krytyki EBC
negatywnie odnoszącego się do powtarzania przepisów rozporządzeń wspólnotowych, zob. pkt 2.1 - 2.2 opinii
CON/2006/10.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
216216216216
opracowanych wcześniej wytycznych Narodowego Komitetu Wymiany
Gotówkowej (National Euro Changeover Comittee)187:
− rozporządzenie o podwójnym podawaniu i kontroli cen (legal notice nr 4
z 2007 r., 9.1.2007),
− rozporządzenie o zaokrąglaniu kwot pienięŜnych (legal notice nr 369 z
2007 r., 13.11.2007),
− rozporządzenie o zasadach wymiany gotówkowej (legal notice nr 441 z
2007 r., 28.12.2007),
− rozporządzenie o odliczeniach podatkowych w związku z
wprowadzeniem euro (legal notice nr 93 z 2007 r., 5.4.2007).
Ustawa horyzontalna przewidywała ponadto delegację do uregulowania w
rozporządzeniach następujących kwestii:
− zakazu pobierania opłat za wymianę lirów maltańskich na euro,
− przeliczania na euro kapitału zakładowego spółek,
− procedur administracyjnych i sankcji na wypadek naruszenia przepisów
ustawy i rozporządzeń wydanych na jej podstawie,
− koordynacji z aktami prawa wspólnotowego związanymi z euro, jak
równieŜ z zobowiązaniami międzynarodowymi Malty związanymi z
euro,
− innych kwestii związanych z realizacją, regulacją i kontrolą nad
wprowadzeniem euro.
187 Final Master Plan for the Euro Changeover in Malta, National Euro Changeover Committee, lipiec 2007, s. 48
(http://www.centralbankmalta.org/site/euroadoption.html, przeglądana 15.7.2008). Wytyczne dostępne są na stronie
http://www.euro.gov.mt/page.aspx?ID=44 (przeglądana 15.7.2008).
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
217217217217
Część z tych zagadnień została uregulowana w wymienionych powyŜej
rozporządzeniach. Jak zauwaŜył EBC w opinii CON/2006/10 (pkt 3.1)
przesunięcie znacznej części regulacji wprowadzenia euro do aktów
wykonawczych nie oznacza ich wyłączenia z zakresu obowiązku konsultacji
EBC, który dotyczy takŜe projektowanych przepisów rangi niŜszej niŜ ustawowa.
Pomimo powyŜszego stanowiska, EBC nie wydał opinii w sprawie powyŜszych
rozporządzeń i jedyną opinią w sprawie maltańskich przepisów dotyczących
bezpośrednio wprowadzenia euro pozostaje opinia CON/2006/10.
c) wzmianka o rozwiązaniu niemieckim – obszerny pakiet ustaw
Dla porównaniu warto pokrótce opisać teŜ strukturę przepisów regulujących
wprowadzenie euro w Niemczech. Ustawodawca niemiecki nie zdecydował się
na jedną „ustawę horyzontalną”, ale przyjął obszerny pakiet 12 ustaw
szczegółowo regulujących skutki przyjęcia euro w poszczególnych gałęziach
prawa188. Rozwiązanie to na tle innych państw członkowskich uderza
szczegółowością, co wiąŜe się z samą naturą prawa niemieckiego posługującego
się bardzo szczegółową techniką legislacyjną. Ustawodawca niemiecki
zdecydował się przy tym na zmienianie większości przepisów ustaw
szczególnych zawierających odniesienia do kwot w markach niemieckich i
wprowadzenie odniesień do zaokrąglonych kwot w euro, zamiast dokładnie
przeliczonych według kursu wymiany (np. 50 DM na 25 euro, a nie 25,56 euro –
do czego prowadziłoby zastosowanie art. 15 rozporządzenia nr 974/98 w zw. z
art. 5 rozporządzenia nr 1103/97).
Niemieckie ustawy regulujące wprowadzenie euro obejmują:
− Pierwsza ustawa o wprowadzeniu euro (Erstes Euro-Einführungsgesetz)
z dnia 9.6.1998 r. regulowała dostosowanie stóp procentowych w
obowiązujących umowach, zmieniła odniesienia do jednostki walutowej
188 Teksty ustaw są dostępne na stronie http://www.eu-info.de/euro-waehrungsunion/5011/5353/ (przeglądana
20.7.2008).
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
218218218218
w przepisach o postępowaniu cywilnym, wprowadziła zmiany w prawie
spółek oraz przepisach dotyczących rachunkowości, jak równieŜ
przewidywała moŜliwość przeliczenia na euro wartości nominalnej
obligacji juŜ od 1.1.1999 r. Dodatkowo ustawa wprowadziła przepisy
dotyczące emisji monet oraz regulujące dopuszczalność produkcji
Ŝetonów i medali podobnych do monet.
− Druga ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 24.3.1999 r. (Gesetz zur
Öffnung der Sozial- und Steuerverwaltung für den Euro) regulowała
dostosowania w zakresie administracji socjalnej i organów podatkowych,
w tym równieŜ zasady przeliczania na euro wynagrodzeń ze stosunku
pracy.
− Trzecia ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 16.12.1999 r. regulowała
kwestie związane z utratą przez markę niemiecką statusu prawnego
środka płatniczego po wprowadzeniu euro do obiegu gotówkowego.
Ustawa regulowała wymianę banknotów i monet w markach na euro
(odsyłając do rozporządzeń wspólnotowych), emisję monet euro przez
Republikę Federalną Niemiec oraz emisję banknotów euro przez
Deutsche Bundesbank (z odesłaniem do Traktatu).
− Czwarta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 21.12.2000 r. (Gesetz zur
Einführung des Euro im Sozial- und Arbeitsrecht) regulowała
zaokrąglanie kwot przewidzianych w licznych przepisach prawa pracy,
ubezpieczeń społecznych i pomocy społecznej. Dla uproszczenia,
zamiast przeliczać wszystkie przewidziane w nich kwoty dokładne
według kursu wymiany, wprowadzono w większości przypadków nowe
zaokrąglone kwoty. Nie dotyczyło to kwot odnoszących się do okresów
przypadających przed wprowadzeniem euro do obrotu gotówkowego,
które przeliczono z dokładnością do jednego centa.
− Piąta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 25.6.2001 r. (Gesetz zur
Umstellung der Vorschriften im land- und forstwirtschaftlichen Bereich
auf Euro) wprowadzała niezbędne dostosowania w regulacjach z zakresu
rolnictwa i leśnictwa, obejmujące w większości zaokrąglenia kwot.
− Szósta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 3.12.2001 r. wprowadzała
dostosowania (w większości zaokrąglenia) w przepisach z zakresu
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
219219219219
pragmatyk urzędniczych, o cudzoziemcach i obywatelstwie oraz w
róŜnego rodzaju przepisach administracyjnych.
− Siódma ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 9.9.2001 r. (Gesetz zur
Umstellung der umweltrechtlichen Vorschriften auf den Euro) zawierała
dostosowania kwot przewidzianych w przepisach szeregu aktów
prawnych z zakresu ochrony środowiska.
− Ósma ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 10.11.2001 r. zawierała
dostosowania kwot w przepisach z zakresu ochrony zdrowia.
− Dziewiąta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 10.11.2001 r. zawierała
dostosowania kwot w ustawach i rozporządzeniach wydanych w zakresie
właściwości Ministerstwa Gospodarki i Technologii oraz Ministerstwa
Edukacji i Nauki.
− Dziesiąta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 15.12.2001 r. zawierała
dostosowania kwot w przepisach dotyczących ruchu drogowego i
komunikacji, budownictwa i gospodarki mieszkaniowej oraz przepisów o
ochronie młodzieŜy, rodzin, kobiet i osób starszych.
− Jedenasta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 20.7.2001 r. zawiera
dostosowania kwot w przepisach dotyczących zaopatrzenia wojska.
− Dwunasta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 16.8.2001 r, zawiera
dostosowania kwot w ustawach regulujących podatki od szczególnych
rodzajów towarów (wyroby tytoniowe, alkohol, paliwa, kawa, energia
elektryczna).
Oprócz powyŜszych ustaw „numerowanych” (takŜe w oficjalnych tytułach w
Federalnym Dzienniku Ustaw), ustawodawca niemiecki wydał jeszcze szereg
szczególnych ustaw dostosowujących do nowej waluty przepisy poszczególnych
aktów prawnych czy gałęzi prawa.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
220220220220
d) moment przyjęcia i wejścia w Ŝycie „ustaw horyzontalnych”
Przed krótkim przedstawieniem treści „ustaw horyzontalnych” naleŜy zwrócić
uwagę na czas ich przyjęcia. W przypadku Słowenii zarówno wniesienie projektu
ustawy do parlamentu, jak równieŜ jej uchwalenie nastąpiły juŜ po wydaniu
decyzji Rady z dnia 11 lipca 2006 r. (2006/495/WE) uchylającej derogację w
stosunku do Słowenii. Ma to znaczenie, gdyŜ wcześniejsze przyjęcie ustawy
przewidującej wprowadzenie euro mogłoby stanowić ingerencję ustawodawcy
krajowego w kwestie dotyczące Unii Gospodarczej i Walutowej, leŜące w
zakresie wyłącznej kompetencji Wspólnoty. Zgodnie ze stanowiskiem EBC
ustawodawca krajowy nie moŜe w Ŝaden sposób uprzedzać decyzji wydanej
przez Radę na podstawie art. 122 ust. 2 Traktatu189. Zbyt wczesne uregulowanie
pewnych kwestii związanych z przyjęciem euro rodzi ryzyko niepewności
prawnej, konieczności późniejszych dostosowań w razie zmian prawa
wspólnotowego, jak równieŜ moŜe prowadzić do niedopuszczalnej ingerencji
państwa członkowskiego w kompetencje Wspólnoty190.
Nie oznacza to jednak uznania przez EBC, Ŝe ustawę o wprowadzeniu euro
moŜna w kaŜdym przypadku przyjąć wyłącznie dopiero po wydaniu decyzji
uchylającej derogację. Na wcześniejsze przyjęcie takiej ustawy (juŜ 28.11.2007
r.) zdecydowała się np. Słowacja. EBC pozytywnie odniósł się w jej przypadku
do wcześniejszych przygotowań do przyjęcia euro uznając, Ŝe ułatwią one płynne
wprowadzenie wspólnej waluty191. NaleŜy jednak podkreślić, Ŝe ustawodawca
słowacki nie wyprzedzał w ten sposób uchylenia derogacji przez ustawodawcę
wspólnotowego, gdyŜ przepisy ustawy związane bezpośrednio z wprowadzeniem
euro jako prawnego środka płatniczego w Słowacji wchodzą w Ŝycie dopiero z
dniem wprowadzenia euro (rozdział XXXI ustawy), a zgodnie z art. 1 lit. e)
ustawy dzień wprowadzenia euro zdefiniowano jako datę przyjęcia euro ustaloną
przez Radę. Ściśle rzecz biorąc przepisy te wchodzą zatem w Ŝycie pod
189 Zob. pkt 2.3 opinii EBC CON/2006/29. Podobne stanowisko EBC zajął w odniesieniu do wiąŜących się z przyjęciem euro
zmian w ustawie o Central Bank of Malta, sugerując uzaleŜnienie ich wejścia w Ŝycie od uchylenia derogacji w stosunku do
Malty, zob. pkt 2.2 opinii CON/2006/58 190 Zob. pkt 7 opinii EBC CON/2005/21, w którym EBC zalecał Litwie przyjęcie ustawy o wprowadzeniu euro dopiero po
wydaniu przez Radę decyzji o uchyleniu derogacji. 191 Pkt 2.1 opinii EBC CON/2007/43
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
221221221221
warunkiem wydania i wejścia w Ŝycie decyzji Rady o uchyleniu derogacji w
stosunku do Słowacji.
Warunkowe wejście w Ŝycie nie obejmuje całej słowackiej ustawy o
wprowadzeniu euro – te przepisy, które miały na celu spełnienie prawnych
wymogów konwergencji z Eurosystemem, a nie zakładały wprowadzenia euro
jako słowackiej waluty, weszły w Ŝycie juŜ z dniem 1.1.2008 r.
Problemów wynikających z wczesnego wejścia w Ŝycie (19.7.2006 r., ok. 1 rok
przed wydaniem przez Radę decyzji o uchyleniu derogacji w stosunku do Malty)
nie rodziła teŜ maltańska „ustawa horyzontalna”, gdyŜ jako akt prawny o
ramowym charakterze, nie zawierający regulacji merytorycznych, nie
przesądzała ona jeszcze o wprowadzeniu euro na Malcie.
Na wcześniejsze wprowadzenie „ustawy horyzontalnej” nie zdecydował się
natomiast ustawodawca litewski. Projekt takiej ustawy został opracowany przez
Lietuvos Bankas juŜ w 2005 r., w ramach przygotowań do wprowadzenia euro z
dniem 1.1.2007 r. Projekt ten został zaopiniowany przez EBC w opinii
CON/2005/21. Z uwagi na utrzymanie w stosunku do Litwy statusu państwa
członkowskiego z derogacją nie doszło jednak do jego uchwalenia. W aktualnym
litewskim planie wymiany pieniądza podkreśla się, Ŝe ustawa będzie mogła
zostać uchwalona przez Sejm po wydaniu przez Radę decyzji o uchyleniu
derogacji w stosunku do Litwy192.
e) okres stosowania “ustawy horyzontalnej” i scenariusz wprowadzenia
euro
Ustawodawca słoweński zdecydował się na regulację w jednym akcie prawnym
zasad znajdujących zastosowanie w okresie przygotowawczym przed
wprowadzeniem euro, w okresie znajdowania się w obiegu obu walut, jak
równieŜ po ostatecznym wycofaniu tolara z obiegu gotówkowego. Przyjmowanie
odrębnych aktów prawnych dla kaŜdego z tych okresów uznano za zbędne i
192 National Changeover Plan, wersja zatwierdzona uchwałami rządu Republiki Litewskiej nr 1050 z 29.9.2005 r. oraz nr
417 z 25.4.2007, pkt 8. Dokument dostępny w wersji angielskiej na
http://www.euro.lt/documents/Changeover%20Plan_II_redakcija_EN.doc (przeglądana 12.7.2008)
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
222222222222
zdecydowano się na uregulowanie kwestii międzyczasowych w odpowiednich
przepisach „ustawy horyzontalnej”, w szczególności w przepisach
przejściowych193.
Po wprowadzeniu euro do obiegu gotówkowego 1.1.2002 r. wprowadzenie euro
w kaŜdym następnym państwie członkowskim (Słowenii w 2007 r., Malcie i
Cyprze w 2008 r., a w następnej kolejności Słowacji w 2009 r.) odbywa się
według tzw. scenariusza „Big Bang”, czyli banknoty i monety euro stają się
prawnym środkiem płatniczym (data wymiany pieniądza gotówkowego) w dacie
przyjęcia euro, przy czym nie przewiduje się okresu stopniowego wycofywania
(zob. załącznik do rozporządzenia nr 974/98). Ustawodawcy krajowi powtarzają
przy tym w „ustawach horyzontalnych” normę wynikającą z art. 1a w zw. z
załącznikiem do rozporządzenia nr 974/98 (art. 3 ust. 1 słoweńskiej ZUE,
definicja „daty przyjęcia euro” w art. 1 ustawy cypryjskiej, art. 2 lit. e ustawy
słowackiej). Okres równoległego pozostawienia w obiegu jako prawnego środka
płatniczego banknotów i monet w walucie krajowej (okres podwójnego obiegu)
został ograniczony do 14 dni (art. 3 ust. 1 i 2 słoweńskiej ZUE), 16 dni (art. 3 ust.
1 ustawy słowackiej), bądź miesiąca (art. 4 ustawy cypryjskiej i art. 4
maltańskiego rozporządzenia o zasadach wymiany gotówkowej).
Przewidziane w „ustawach horyzontalnych” wyjątki od obowiązku
równoczesnego przyjmowania w tym okresie obu walut obejmują:
− podmioty prowadzące sprzedaŜ z uŜyciem automatów (art. 20 ust. 1
słoweńskiej ZUE; art. 4 ust. 4 ustawy słowackiej);
− płatność w ponad 20 szt. takich samych monet albo 30 szt. róŜnych
monet w walucie krajowej, wyjątek nie dotyczy NBS ani banków (art. 4
ust. 3 ustawy słowackiej);
− płatność monetami pamiątkowymi w walucie krajowej (art. 4 ust. 3
ustawy słowackiej);
193 Masterplan for the euro changeover, styczeń 2005, s. 15
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
223223223223
− osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami, które nie mają obowiązku
przyjmować płatności w walucie krajowej (art. 4 ust. 4 ustawy
słowackiej);
− kwoty w walucie krajowej przewyŜszające ponad czterokrotnie kwotę do
zapłaty (art. 4 ust. 4 ustawy słowackiej).
Od samej daty wymiany pieniądza gotówkowego w okresie podwójnego obiegu
wprowadza się z reguły obowiązek wydawania przez przedsiębiorców oraz
organy administracji reszty wyłącznie w euro (art. 4 słoweńskiej ZUE, art. 5
maltańskiego rozporządzenia o zasadach wymiany gotówkowej), przy czym
ustawodawca słowacki dopuszcza wydawanie reszty takŜe w koronach za zgodą
osoby otrzymującej resztę (art. 3 ust. 2 „ustawy horyzontalnej”).
Na tle pozostawienia waluty krajowej jako prawnego środka płatniczego w tzw.
okresie podwójnego obiegu (art. 15 rozporządzenia nr 974/98) pojawiła się
kwestia przedłuŜonego okresu stosowania czeków denominowanych w walucie
krajowej. Projekt cypryjskiej „ustawy horyzontalnej” pierwotnie zakładał (art.
14), Ŝe czeki denominowane w funtach cypryjskich i datowane nie później niŜ 6
miesięcy po dacie przyjęcia euro będą uznawane za wystawione przed datą
przyjęcia euro i waŜne jako czeki płatne w euro przez 6 miesięcy po dacie
przyjęcia euro. Do postanowienia tego krytycznie odniósł się EBC podkreślając,
Ŝe w ten sposób wyłącznie dla czeków planowany na Cyprze miesięczny okres
podwójnego obiegu gotówkowego uległby przedłuŜeniu o 5 miesięcy, jak
równieŜ, Ŝe takie rozwiązanie moŜna byłoby zastosować jedynie w ramach tzw.
okresu stopniowego wycofywania (art. 9a rozporządzenia nr 974/98), podczas
gdy Cypr nie planował wprowadzenia takiego okresu194 (por. załącznik do
rozporządzenia nr 974/98). W wyniku powyŜszych uwag EBC art. 14 cypryjskiej
„ustawy horyzontalnej” przewiduje ostatecznie, Ŝe wystawionych w funtach
cypryjskich czeków datowanych na dzień przypadający po przyjęciu euro nie
uwaŜa się za czeki.
Dla porównania warto teŜ wspomnieć o prawie całkowitej rezygnacji z okresu
podwójnego obiegu w Niemczech. Zgodnie z art. 1 § 1 trzeciej ustawy o
194 Zob. pkt 5 opinii EBC CON/2007/1
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
224224224224
wprowadzeniu euro z dnia 16.12.1999 r. banknoty i monety w markach
niemieckich straciły status prawnego środka płatniczego juŜ z upływem dnia
31.12.2001 r., a zatem dokładnie w momencie wprowadzenia do obrotu
gotówkowego banknotów i monet euro (tzw. scenariusz „prawnego Big Bang” –
„juristisches Big Bang”). Ustawodawca niemiecki nie przewidywał zatem
okresu, w którym status prawnego środka płatniczego miałyby banknoty i
monety w obu walutach równocześnie. Zgodnie ze wspólną deklaracją handlu
detalicznego i sektora bankowego z dnia 22.10.1998 r.195 wielu przedsiębiorców
przyjmowało w okresie od 1 stycznia do 28 lutego 2002 r. zapłatę takŜe w
markach niemieckich. Było to jednak posunięcie w pełni dobrowolne, gdyŜ
przedsiębiorcy nie mieli takiego obowiązku – jedynym prawnym środkiem
płatniczym, do którego przyjęcia byli obowiązani były od początku banknoty i
monety euro196. Jako uzasadnienie dla rezygnacji z okresu podwójnego obiegu
podano jego zbyt wysokie koszty197.
f) wymiana banknotów i monet w walucie krajowej
W odniesieniu do wymiany na euro banknotów i monet w walucie krajowej EBC
podkreśla, Ŝe ustawodawca krajowy moŜe przyjąć przepisy obciąŜające
instytucje kredytowe obowiązkiem nieodpłatnej wymiany przez okres dłuŜszy
niŜ przewidziany w art. 15 rozporządzenia 974/98198. Przepisy rozporządzenia
naleŜy zatem rozumieć jako wprowadzające minimalny zakres uprawnienia
ludności i podmiotów gospodarczych do nieodpłatnej wymiany. Zakres ten
rozszerza np. ustawodawca słowacki, który w § 3 ust. 8 „ustawy horyzontalnej”
przewiduje nieodpłatną wymianę przez banki banknotów w koronach słowackich
przez okres 1 roku od dnia wprowadzenia euro, a monet przez 6 miesięcy. W tym
samym okresie banki są obowiązane do bezprowizyjnego przyjmowania wpłat
gotówki w koronach. Národná Banka Slovenska ma obowiązek dokonywania
195 Tekst deklaracji jest dostępny na stronie http://www.eu-
info.de/static/common/files/save/126/ModStichtagErklaerung.pdf (przeglądana 22.7.2008). 196 Zob. http://www.eu-info.de/euro-waehrungsunion/5011/5353/6041/5356/ (przeglądana 22.7.2008). Por. teŜ pkt 3
opinii EBC CON/99/10 w sprawie trzeciej ustawy o wprowadzeniu euro. 197 Zob. http://www.eu-info.de/euro-waehrungsunion/5011/5353/5992/ (przeglądana 22.7.2008). 198 Zob. pkt 3 opinii EBC CON/2007/43
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
225225225225
wymiany banknotów bez ograniczenia czasowego, a monet przez okres 5 lat od
dnia wprowadzenia euro.
W § 3 ust. 7 „ustawy horyzontalnej” ustawodawca słowacki wprowadził
moŜliwość wprowadzenia pewnych ograniczeń wymiany znaków pienięŜnych,
obejmujących moŜliwość wprowadzenia przez Národná Banka Slovenska oraz
przez banki obowiązku wcześniejszego zgłoszenia (w poprzednim dniu
roboczym) zamiaru wymiany kwot przekraczających 15.000 euro, jak równieŜ
moŜliwość Ŝądania przez nie, aby wymieniane znaki pienięŜne były
posegregowane wg nominałów. Od drugiego dnia roboczego po upływie okresu
podwójnego obiegu gotówkowego Národná Banka Slovenska oraz banki mogą
ponadto wprowadzić limity ilościowe znaków pienięŜnych wymienianych w
jednej transakcji, przy czym limity te nie mogą przekroczyć 100 sztuk
banknotów i tyleŜ sztuk monet. O limitach tych Národná Banka Slovenska i bank
będzie miał obowiązek odpowiednio powiadomić w swoich placówkach oraz na
stronie internetowej.
W Słowenii wymiana banknotów i monet w tolarach została uregulowana w art.
6-8 ZUE, przewidujących nieodpłatną wymianę w bankach, kasach
oszczędnościowych oraz oddziałach poczty (świadczących usługi na rzecz
Pocztowego Banku Słowenii) przez pierwsze dwa miesiące od daty przyjęcia
euro, z moŜliwością stosowania przez podmiot dokonujący wymiany wymogu
uprzedniego zgłoszenia zamiaru wymiany kwoty przekraczającej 1500 euro na
jeden dzień roboczy przed wymianą. W okresie tym sektor bankowy został takŜe
zobowiązany do bezprowizyjnego przyjmowania od klientów wszelkich wpłat
gotówki w tolarach. Bezpłatna wymiana banknotów i monet w tolarach w Banka
Slovenije (działającym na rachunek i w imieniu Republiki Słowenii)
przewidziana została do końca 2016 r. (art. 8 ZUE).
Przy określaniu punktu odniesienia dla obowiązku wymiany banknotów i monet
w walucie krajowej na euro naleŜy zwrócić uwagę na to, Ŝe data przyjęcia euro
nie zawsze musi się pokrywać z datą wymiany pieniądza gotówkowego. Pomimo
tego, iŜ kaŜdy kolejny przypadek rozszerzenia strefy euro od Słowenii w 2007 r.
odbywał się według schematu „Big Bang”, czyli data przyjęcia euro była
równoznaczna z datą wymiany pieniądza gotówkowego, EBC zwraca uwagę na
spójność stosowania tych terminów z rozporządzeniem nr 974/98, ewentualnie
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
226226226226
ich precyzyjne zdefiniowanie na uŜytek krajowej „ustawy horyzontalnej”. Uwagę
taką EBC wyraził na gruncie projektu cypryjskiej „ustawy horyzontalnej”, która
w art. 10 ust. 2 wprowadzała obowiązek wymiany przez instytucje kredytowe i
spółdzielcze towarzystwa kredytowe banknotów i monet w funtach cypryjskich
na euro od daty przyjęcia euro, a nie daty wymiany gotówkowej199.
Ustawodawca cypryjski uwzględnił postulat EBC odpowiednio modyfikując
definicję legalną daty przyjęcia euro w art. 1 „ustawy horyzontalnej”, poprzez
uznanie, Ŝe jest to data, z którą wchodzi w Ŝycie uchylenie derogacji w stosunku
do Cypru, a banknoty i monety euro uzyskują na Cyprze status prawnego środka
płatniczego. Definicja daty przyjęcia euro w cypryjskiej ustawie łączy zatem w
sobie definicje daty przyjęcia euro i daty wymiany pieniądza gotówkowego z art.
1 rozporządzenia nr 974/98.
W związku z okolicznością, Ŝe wymiana banknotów i monet prowadzi do
większego niŜ zwykle obciąŜenia placówek instytucji kredytowych,
ustawodawca maltański zezwolił instytucjom kredytowym na ograniczenie
zakresu obsługi w placówkach przez pierwsze dwa dni robocze od dnia wymiany
gotówkowej – w dniu 2.1.2008 wyłącznie do przyjmowania wkładów
pienięŜnych w lirach maltańskich i euro, wymiany gotówki w lirach maltańskich
na euro oraz wymiany walut obcych na euro, a 3.1.2008 ponadto do inkasa
czeków wydawanych przez instytucje opieki społecznej (art. 8 ust. 2 i 3
rozporządzenia o zasadach wymiany gotówkowej).
Dodatkowym, relatywnie mniej istotnym obowiązkiem wiąŜącym się z
przyjęciem euro jest zapewnienie przez krajowy bank centralny przynajmniej w
jednym miejscu na terytorium kraju moŜliwości nieodpłatnej wymiany
banknotów w walucie krajowej kaŜdego następnego państwa członkowskiego
przyjmującego euro. Szczegółowe zasady takiej wymiany oraz okres, w jakim
istnieje jej obowiązek określają wytyczne EBC z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie
wymiany banknotów następującej po nieodwołalnym ustaleniu kursu
walutowego w związku z wprowadzeniem waluty euro (EBC/2006/10) 200.
199 Opinia CON/2007/1, pkt 2.4 200 Dz.U. L 215 z 5.8.2006, s. 44
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
227227227227
g) wymiana gotówkowa a kwoty pienięŜne pochodzące z
niezadeklarowanych źródeł
Wymiana znaków pienięŜnych moŜe stanowić okoliczność ułatwiającą wykrycie
wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych źródeł. Przykładowo,
ustawodawca słowacki zastrzega wprost w § 3 ust. 9 „ustawy horyzontalnej”, Ŝe
przepisy o wymianie koron słowackich na euro nie uchybiają przepisom o
ustalaniu toŜsamości stron przy czynnościach bankowych oraz o zapobieganiu
legalizacji przychodów z działalności przestępczej. W opinii CON/2005/21 (pkt
48) EBC zasugerował ustawodawcy litewskiemu stosowanie przepisów o „praniu
pieniędzy” takŜe do wpłat w litach litewskich po utracie przez nich statusu
prawnego środka płatniczego (w szczególności ich wymiany na euro), jak
równieŜ, w świetle planowanej bezterminowej wymiany banknotów w litach
przez bank centralny, objęcie banku centralnego wymogami rejestracji i
zgłaszania transakcji przekraczających określone kwoty.
Ustawodawca maltański niejako przy okazji wymiany gotówkowej wprowadził
natomiast mechanizm zbliŜony do „amnestii podatkowej” umoŜliwiający
posiadaczom środków pienięŜnych w lirach maltańskich i euro niezgłoszonych
wcześniej do opodatkowania zgłoszenie posiadanych kwot i w ten sposób ich
ponowne wprowadzenie do legalnego obrotu. Inicjatywa ta przeprowadzona
została przez Ministerstwo Finansów pod nazwą „Currency and Bank Deposits
Registration Scheme” w czasie od 24 kwietnia do 31 lipca 2007 r.201 W okresie
tym kaŜdy rezydent Malty mógł zgłosić posiadaną przez siebie, ale niezgłoszoną
wcześniej do opodatkowania gotówkę albo depozyty bankowe w lirach
maltańskich albo w euro u pełnomocników wyznaczonych przez Central Bank of
Malta, którymi mogły być banki komercyjne albo pośrednicy finansowi
(otrzymujący prowizję od zgłoszonych kwot). Zgłoszenie było poufne i
podlegało tajemnicy zawodowej. Zgłaszana gotówka musiała zostać wpłacona na
okres co najmniej jednego roku na specjalny nieoprocentowany rachunek
bankowy. Zgłoszenie środków pienięŜnych w ramach mechanizmu podlegało
201 Podstawą prawną mechanizmu było rozporządzenie z 23 kwietnia 2007 r. (legal notices nr 112, 126 i 206 z 2007 r.,
dostępne na stronie http://docs.justice.gov.mt/lom/Legislation/English/SubLeg/233/10.pdf, przeglądana 11.7.2008).
Zob. teŜ krótki opis mechanizmu na: http://www.doi.gov.mt/EN/press_releases/2007/04/pr0542.asp (przeglądana
11.7.2008)
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
228228228228
jednorazowej opłacie w wysokości 4% zgłaszanej kwoty w gotówce albo 6% w
przypadku depozytu bankowego. Korzyścią uzyskiwaną przez zgłaszającego
było zaniechanie przez organy podatkowe poboru podatku dochodowego od
zgłaszanych kwot. Podkreślić naleŜy, Ŝe mechanizm ten miał dotyczyć jedynie
tzw. „szarej strefy”, a nie przychodów z działalności przestępczej, a zatem
zgłaszanie środków w jego ramach podlegało w pełnym zakresie przepisom o
zwalczaniu „prania pieniędzy”. Osoby zgłaszające kwoty pienięŜne w ramach
mechanizmu musiały takŜe złoŜyć oświadczenie, Ŝe nie pochodzą one z „prania
pieniędzy” oraz działalności przestępczej, za wyjątkiem przestępstw dewizowych
i związanych z podatkiem dochodowym. ZłoŜenie nieprawdziwego oświadczenia
w tym przedmiocie podlegało karze, jak równieŜ powodowało powrót do pełnego
opodatkowania zgłoszonych środków na zasadach ogólnych.
Oprócz środków pienięŜnych, powyŜszy mechanizm miał zastosowanie równieŜ
do papierów wartościowych notowanych na maltańskiej giełdzie papierów
wartościowych.
h) przeliczanie na euro kwot na rachunkach, zawartych w umowach i
innych instrumentach prawnych, w tym przepisach prawa. Ciągłość
instrumentów prawnych
Przepis art. 9 słoweńskiej ZUE przewiduje automatyczne przeliczenie na euro
sald na rachunkach, odsyłając w tym zakresie do zasad przewidzianych w
rozporządzeniu nr 1103/97 i precyzując, Ŝe przeliczenie następuje nieodpłatnie.
Dokładnie taką samą regulację wprowadzono w art. 9 oraz art. 8 ust. 1 lit. b
maltańskiego rozporządzenia o wymianie gotówkowej. Zgodnie z art. 10
słoweńskiej ZUE od daty przyjęcia euro zaprzestano dokonywania płatności
bezgotówkowych w tolarach. Przewalutowanie na euro zdematerializowanych
instrumentów dłuŜnych opiewających na tolary wymagało natomiast złoŜenia
przez emitentów odpowiedniego zlecenia w centralnym depozycie papierów
wartościowych (KDD), do czego byli oni obowiązani w terminie 15 dni od
wejścia w Ŝycie ustawy (art. 11 ZUE). W razie niezłoŜenia zlecenia w
powyŜszym terminie przewalutowanie następowało według metody bottom-up,
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
229229229229
czyli osobno dla kaŜdego pojedynczego instrumentu. Metodę tę w art. 12 ZUE
przewidziano ponadto dla przewalutowania skarbowych papierów dłuŜnych.
Nieodpłatność przeliczenia na euro kwot na rachunkach nie wynika bezpośrednio
z przepisów rozporządzenia nr 974/98, ale realizuje zalecenie Komisji nr
98/286/WE, stąd EBC z uznaniem przyjmuje krajowe przepisy zabraniające
pobierania w związku z tym jakichkolwiek opłat czy prowizji sugerując przy tym
ich objęcie ich zakresem wszystkich typów rachunków202.
Podstawowym przepisem prawa słoweńskiego dotyczącym zasady ciągłości
umów i innych instrumentów prawnych jest art. 13 ust. 1 ZUE, powtarzający co
do zasady postanowienia art. 14 rozporządzenia nr 974/98. Obejmuje on zarówno
instrumenty prawne o charakterze umownym, jak i zawiera klauzulę generalną
będącą podstawą przeliczenia na euro kwot występujących w innych przepisach
prawa. Przepis ten ustawodawca słoweński uzupełnił szeregiem postanowień
precyzujących zasady przeliczania wyraŜanych w instrumentach prawnych kwot
na euro. Zgodnie z art. 13 ust. 2 ZUE odpowiedzialnością za poprawne
przeliczenie zobowiązań na euro obarczono dłuŜników, z zastrzeŜeniem
odmiennych postanowień ustawowych lub umownych. Przy ofertach i innych
formach działalności marketingowej w stosunkach konsumenckich
odpowiedzialność za poprawne przeliczenie obciąŜała przedsiębiorcę (art. 13 ust.
3 ZUE). W postępowaniach sądowych i administracyjnych przeliczenia na euro
dokonywano z urzędu. W art. 14-15 przewidziano zasadę przeliczania na euro
odpowiednich kwot w sprawach z zakresu prawa podatkowego i ubezpieczeń
społecznych odnoszących się do wcześniejszych stanów faktycznych, ale
rozstrzyganych po dacie przyjęcia euro, przy czym w sprawach podatkowych w
określonych przypadkach stosuje się nie ostateczny kurs wymiany określony
przez Radę, ale kurs Banka Slovenije z dnia określonego zdarzenia rodzącego
skutki podatkowe203. W zakresie szeroko ujętych obowiązków przekazywania
organom administracji określonych danych za okres poprzedzający datę przyjęcia
euro przewidziano (w art. 16 ZUE) delegację uprawniającą ministra finansów do
określenia waluty stosowanej w przekazywanych danych.
202 Zob. pkt 24 opinii CON/2005/21 odnoszącej się do projektu litewskiej ustawy o wprowadzeniu euro. 203 Rozwiązanie takie wydaje się wątpliwe, gdyŜ róŜnicuje sytuację podatników w zaleŜności od kursu euro z dnia, w
którym zaistniało zdarzenie wywołujące skutki podatkowe, niejako przesuwając w ten sposób wstecz skutki wprowadzenia
euro. Bardziej zasadne wydaje się ustalanie wszelkich skutków podatkowych dotyczących okresu sprzed przyjęcia euro w
walucie krajowej, a następnie przeliczanie odpowiednich kwot na euro z zastosowaniem ostatecznego kursu wymiany,
według stanu tych kwot na dzień przyjęcia euro.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
230230230230
Wyjątek od zasady niezmienności umów musi siłą rzeczy dotyczyć umów (i
innych instrumentów prawnych) przewidujących stosowanie krajowych stóp
procentowych, kursów czy innych indeksów odniesienia, które przestają istnieć z
dniem zastąpienia waluty krajowej przez euro204. Rozwiązaniem stosowanym
przez ustawodawców krajowych jest zastąpienie takich stóp, kursów czy
indeksów przez ich odpowiedniki stosowane w strefie euro. Na tle takiego
przepisu projektu litewskiej ustawy o wprowadzeniu euro (przewidującego
zastąpienie odwołań do międzybankowej stopy referencyjnej VILIBOR
odwołaniami do stopy EURIBOR, a odwołań do stopy VILIBOR dla transakcji z
dnia na dzień odwołaniami do stopy EONIA) EBC zalecił litewskiemu
ustawodawcy wprowadzenie zastrzeŜenia dopuszczającego odmienne
postanowienia umowne205. EBC zalecił równieŜ dokonanie przeglądu aktów
prawnych odnoszących się do krajowych stóp procentowych w celu sprawdzenia,
czy w kaŜdym przypadku wskazane będzie zastąpienie ich stopą EURIBOR czy
EONIA206.
Sugerowane przez EBC w cytowanej powyŜej opinii dopuszczenie odmiennych
postanowień umownych zawiera przepis art. 17 słoweńskiej ZUE przewidujący
zastąpienie (w braku odmiennego postanowienia umownego) międzybankowej
stopy referencyjnej SITIBOR w roli umownej stopy procentowej przez stopę
EURIBOR. Analogiczne zasady przewidziano w art. 18 ZUE przy zastąpieniu
stosowanych w umowach stóp, kursów czy indeksów odniesienia przestających
obowiązywać z przyjęciem euro przez inne parametry, będące ich
odpowiednikami.
W prawie maltańskim ciągłość umów i innych instrumentów prawnych, oraz
przeliczenie przewidzianych w nich kwot w lirach maltańskich przewiduje art. 6
rozporządzenia o zasadach wymiany gotówkowej (legal notice), powtarzający co
do zasady przepisy art. 3 rozporządzenia nr 1103/97 i art. 14 rozporządzenia nr
974/98. Definicja „instrumentu prawnego” z art. 3 maltańskiego rozporządzenia
nie wymienia jednak wprost za rozporządzeniami wspólnotowymi przepisów
ustawowych i wykonawczych, mówiąc jedynie o „aktach administracyjnych
zgodnie z art. 469A kodeksu organizacji i procedury cywilnej oraz jakichkolwiek
204 EBC zalecił wprowadzenie przepisu albo wydanie przez bank centralny odpowiedniego aktu przewidującego
zaprzestanie publikacji przez bank centralny takich stóp, za wyjątkiem danych historycznych, pkt 28 opinii CON/2005/21. 205 Pkt 27 opinii CON/2005/21. 206 Pkt 29 opinii CON/2005/21.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
231231231231
aktach administracji”, jak równieŜ „jakichkolwiek innych instrumentach
wywierających skutki prawne”. Definicja ta pozostawia w tym zakresie
wątpliwości interpretacyjne i moŜe być węŜsza niŜ odpowiednie definicje w
rozporządzeniach wspólnotowych207. Ustawodawca maltański nie zrealizował
zatem postulatu EBC wyraŜonego w pkt 1.3 opinii CON/2006/10. Oprócz
utrudnionej przejrzystości prawa nie prowadzi to jednak do skutków sprzecznych
z prawem wspólnotowym z uwagi na bezpośrednie stosowanie (z
pierwszeństwem przed prawem maltańskim) rozporządzeń nr 1103/97 i 974/98.
W art. 19 słoweńskiej ZUE przewidziano rygorystyczne zasady przeliczania cen
z daty przyjęcia euro, przy czym w szczególności w odniesieniu do dóbr i usług
zbywanych w duŜych ilościach (przy cenach określanych za jednostkę – np.
impulsów telefonicznych, jednostek energii itp.) przewidziano przeliczenie z
dokładnością do trzech albo nawet czterech miejsc po przecinku. Zaokrągleniu
do jednego centa podlegały dopiero kwoty do zapłaty obliczone na podstawie
przeliczonych w powyŜszy sposób cen jednostkowych. W przypadku sprzedaŜy z
wykorzystaniem automatów dopuszczono zaokrąglenie cen do najbliŜszej
wielokrotności 0,05 euro (art. 20 ust. 1 ZUE).
W kwestii przeliczenia na euro kwot określonych w przepisach prawa krajowego
EBC podkreślił, Ŝe nie powinno ono następować zbyt wcześnie, tzn. przed
uzyskaniem przez euro statusu prawnego środka płatniczego, a zwłaszcza nie
przed ustaleniem nieodwołalnego kursu wymiany208. Przed wejściem w Ŝycie
decyzji Rady o uchyleniu derogacji prawnym środkiem płatniczym w państwie
członkowskim jest jeszcze waluta krajowa, a odwołania do kwot w euro w
przepisach krajowych powinny się ograniczać do przypadków, gdy dotyczą one
euro jako waluty obcej, albo w przypadku przepisów implementujących przepisy
prawa wspólnotowego zawierające odniesienie do kwot w euro – w tym drugim
przypadku krajowe przepisy implementujące powinny odnosić się do
równowartości danej kwoty w walucie krajowej209.
Na temat zasad przeliczania kwot EBC wypowiedział się teŜ na gruncie
projektowanych słowackich przepisów o przeliczaniu sum ubezpieczenia
207 Por. teŜ uwagi EBC na temat nieprecyzyjnego określenia zakresu zastosowania zasady ciągłości instrumentów prawnych
w projekcie litewskiej ustawy o wprowadzeniu euro, pkt 14 opinii CON/2005/21. 208 Tak w pkcie 3.2 opinii CON/2006/28 na gruncie nowelizacji estońskiego kodeksu handlowego oraz w pkcie 5.1 opinii
CON/2007/43 w sprawie słowackiej ustawy o wprowadzeniu euro. 209 Pkt 5.1 opinii EBC CON/2007/43.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
232232232232
przewidzianych w umowach ubezpieczenia (art. 9 projektu zarządzenia Národná
Banka Slovenska w sprawie niektórych zasad podwójnego podawania niektórych
kwot w zakresie bankowości, rynku kapitałowego i ubezpieczeń), który
przewidywał moŜliwość zaokrąglenia przez zakład ubezpieczeń sum
ubezpieczenia do pełnego euro w górę. EBC, zauwaŜając, Ŝe moŜliwość taka
byłaby korzystna dla klientów zakładów ubezpieczeń, ocenił jednak ją
rygorystycznie wskazując, Ŝe jest ona sprzeczna z art. 5 rozporządzenia 1103/97
nakazującym zaokrąglanie kwot pienięŜnych do zapłaty z dokładnością do
jednego centa210. Ostatecznie przyjęta wersja zarządzenia (zarządzenie z dnia
10.6.2008 r.)211 nie zawiera juŜ tego przepisu.
Kolejnym zagadnieniem, w związku z którym EBC wypowiedział się na temat
zasad przeliczania kwot podanych w euro w projektowanych regulacjach
słowackich jest kwestia przeliczania nominalnych wartości papierów
wartościowych. Pierwotna wersja projektu zarządzenia Národná Banka
Slovenska w sprawie ustalenia dokładności zaokrąglenia przy przeliczeniu
wartości nominalnej niektórych rodzajów papierów wartościowych
przewidywała, Ŝe wartości nominalne pojedynczych udziałowych papierów
wartościowych mogą być przeliczane z dokładnością do maksymalnie czterech
miejsc po przecinku. Zgodnie z ogólną zasadą przyjętą w art. 2 słowackiej
„ustawy horyzontalnej” rozróŜniano pomiędzy sumami łącznymi podlegającymi
zapłacie lub zapisowi na rachunku (zaokrąglanymi do jednego centa) oraz
sumami nie podlegającymi zapłacie, które mogły być przeliczane z dokładnością
do większej ilości miejsc po przecinku. Zasadę tę EBC uznał za zgodną zarówno
z rozporządzeniami 1103/97 oraz 974/98, jak równieŜ z orzecznictwem ETS212.
EBC wyraził w związku z tym zastrzeŜenia213 do niespójności pomiędzy metodą
zaokrąglania proponowaną w przypadku udziałowych papierów wartościowych
(do 4 miejsc po przecinku), a regulacją dotyczącą udziałów w instytucjach
zbiorowego inwestowania (do 6 miejsc po przecinku214). Zalecenie EBC
zastosowania w tych samych zasad zaokrąglania we wszystkich porównywalnych
przypadkach kwot odnoszących się do papierów wartościowych znalazło
210 Pkt 3 opinii EBC CON/2008/23. 211 Zb. z. nr 221/2008. Zarządzenie dostępne na stronie http://www.euromena.sk/euro-legislativa-/10059s (przeglądana
11.9.2008) 212 Pkt 4 opinii EBC CON/2008/23. 213 TamŜe 214 § 41 ust. 8 ustawy nr 594/2003 Z.z. o inwestowaniu zbiorowym w brzmieniu ustalonym w rozdz. IX „ustawy
horyzontalnej”.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
233233233233
odzwierciedlenie w ostatecznej wersji zarządzenia215, przewidującej moŜliwość
zaokrąglanie wartości nominalnej udziałowych papierów wartościowych z
dokładnością do maksymalnie 6 miejsc po przecinku (§ 1). W odniesieniu do
dłuŜnych papierów wartościowych przewidziano jednak zaokrąglenie ich
wartości nominalnej w euro do dwóch miejsc po przecinku.
EBC z aprobatą odniósł się do sposobu przeliczenia nominalnej wartości
skarbowych papierów wartościowych planowanego na Litwie, który ma polegać
na przeliczeniu i wyraŜeniu w pełnych centach łącznej wartości nominalnej
papierów na rachunku kaŜdego posiadacza, a nie osobno wartości kaŜdego
papieru wartościowego216. Nie wyraŜono równieŜ zastrzeŜeń do planowanego
zastosowania tej metody do przeliczania wartości nominalnej wartości innych
papierów dłuŜnych, z zastrzeŜeniem moŜliwości przyjęcia przez strony innych
postanowień umownych217. EBC zalecił jednak uregulowanie w przepisach
krajowych dodatkowych kwestii, takich jak poniesienie kosztów przeliczenia
wartości papierów wartościowych przez emitenta czy wprowadzenie krótkiego
terminu na zaskarŜenie sposobu przeliczenia218.
W art. 5 ust. 2 cypryjskiej „ustawy horyzontalnej” przewidziano przeliczanie z
większą dokładnością (do trzech miejsc po przecinku, przy czym umownie
moŜna przewidzieć jeszcze większą dokładność) kwot cząstkowych, nie
stanowiących kwot do zapłaty, a będących jedynie podstawą do obliczenia
łącznego zobowiązania pienięŜnego. Na tle projektu tego przepisu EBC wyraził
uwagę, Ŝe zasada taka powinna obowiązywać przy przeliczaniu w obie strony –
zarówno z waluty krajowej na euro, jak i odwrotnie219. Sugestia EBC została
uwzględniona w ostatecznym brzmieniu przepisu.
Praktyczne rozwiązanie zastosował cypryjski ustawodawca w odniesieniu do
przepisów prawa implementujących instrumenty prawa wspólnotowego (w
szczególności dyrektywy). We wszystkich przypadkach, gdy przepis taki określa
kwotę w funtach cypryjskich zamiast kwoty w euro określonej w dyrektywie
albo mówi o równowartości w funtach kwoty w euro, zgodnie z art. 6 „ustawy
215 Zarządzenie NBS z dnia 24 czerwca 2008 r., Zb. z. nr 240/2008, tekst dostępny na stronie
http://www.euromena.sk/euro-legislativa-/10059s (przeglądana 11.9.2008). 216 Pkt 30 opinii EBC CON/2005/21. 217 Pkt 31 opinii EBC CON/2005/21. 218 Pkt 32 opinii EBC CON/2005/21. 219 Pkt 2.2. opinii CON/2007/1.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
234234234234
horyzontalnej” z dniem wprowadzenia euro automatycznie220 stosuje się kwotę w
euro określoną w implementowanym przepisie wspólnotowym.
Nieco odmienną regulację przewidział w odniesieniu do przeliczania kwot w
walucie krajowej na euro i ich zaokrąglania (a raczej dostosowania)
ustawodawca maltański. W rozporządzeniu z 13.11.2007 r. o dostosowywaniu
(smoothing) kwot pienięŜnych przewidziano moŜliwość zaokrąglenia cen
stosowanych w stosunkach z konsumentami do kwoty łatwiejszej do
zapamiętania lub zarejestrowania, o ile zaokrąglenie następowało w dół (art. 4
ust. 1 rozporządzenia). W wyjątkowych przypadkach uzasadnionych
ograniczeniami technicznymi, za zgodą euro-obserwatorium i w sposób
określony przez euro-obserwatorium dopuszczalne było teŜ zaokrąglenie w górę
(art. 4 ust. 3). Zaokrąglenia przewidziane w powyŜszym rozporządzeniu nie
mogą przy tym uchybiać przepisom o podwójnym podawaniu cen (art. 4 ust. 1).
Na temat tego rozwiązania nie wypowiadał się w swoich opiniach EBC.
Na tle zasad przeliczania i zaokrąglania kwot otrzymanych w wyniku
przeliczenia EBC zwrócił uwagę na konieczność jednolitego określenia zasad
przeliczania według ostatecznego kursu wymiany i zaokrąglania (z zachowaniem
większej dokładności przeliczanych kwot w potrzebnych przypadkach), z
jednolitym i wyraźnym odesłaniem do zasad przeliczania i zaokrąglania
przewidzianych w przepisach prawa wspólnotowego221.
i) nadzór nad wykonywaniem przepisów o wprowadzeniu euro i sankcje
Za nadzór nad wykonywaniem przepisów słoweńskiej „ustawy horyzontalnej”
odpowiedzialnością obarczono zgodnie z art. 21 ZUE Banka Slovenije (w
zakresie działania sektora bankowego), Inspektorat Rynku (w zakresie
wykonania przepisów ustawy w obrocie gospodarczym) oraz Agencję Rynku
Papierów Wartościowych (w zakresie przewalutowania instrumentów dłuŜnych).
Przyjęto równieŜ odpowiednie przepisy karne wprowadzające kary pienięŜne za
220 Wzmianka o automatyczności stosowania kwoty wymienionej w dyrektywie została wprowadzona w reakcji na uwagę
EBC wyraŜoną w pkt 2.3 opinii CON/2007/1. 221 Pkt 20-22 opinii CON/2005/21 dotyczącej projektu litewskiej ustawy o wprowadzeniu euro
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
235235235235
określone sposoby naruszenia przepisów ustawy przez przedsiębiorców, banki i
pocztę (art. 22-23 ZUE).
Ustawodawca maltański w art. 10 rozporządzenia o zasadach wymiany
gotówkowej przewidział sprawowanie kontroli nad wykonaniem przepisów o
wymianie gotówkowej przez euro-obserwatoria, utworzone na podstawie
przepisów rozporządzenia o podwójnym podawaniu cen (zob. niŜej). Za
naruszenie przepisów o zasadach wymiany gotówkowej przewidziano grzywnę
administracyjną w wysokości 750 lirów maltańskich oraz dodatkowo 75 lirów za
kaŜdy kolejny dzień utrzymywania się naruszenia (art. 11 rozporządzenia). W
zakresie procedury przy stosowaniu tych sankcji odesłano do przepisów
rozporządzenia o podwójnym podawaniu cen.
j) banknoty i monety euro w roli prawnego środka płatniczego
W słowackiej „ustawie horyzontalnej” przepisy przyznające banknotom i
monetom euro rolę prawnego środka płatniczego wprowadzono w części
nowelizującej ustawę o Národná Banka Slovenska. EBC zgłosił tu w
szczególności uwagi do art. 17a ust. 3 znowelizowanej ustawy o Národná Banka
Slovenska, w którym to przepisie ustawodawca słowacki rozszerza wyjątek od
zasady przewidzianej w art. 11 rozporządzenia 974/98, Ŝe uczestnicy obrotu, za
wyjątkiem emitenta monet i podmiotów wskazanych prawem krajowym, nie są
obowiązani przyjmować płatności monetami w liczbie przewyŜszającej 50 sztuk.
Pomimo stanowiska EBC, opowiadającego się za wąskim zakresem takich
wyjątków, ustawodawca słowacki objął wyjątkiem od tej zasady cały sektor
bankowy, który będzie miał w Słowacji obowiązek przyjmowania płatności
monetami euro niezaleŜnie od ich ilości. Z pewnymi zastrzeŜeniami EBC odniósł
się takŜe do ograniczenia w art. 17a ust. 3 znowelizowanej ustawy o Národná
Banka Slovenska obowiązku przyjmowania zapłaty kolekcjonerskimi monetami
euro (będącymi prawnym środkiem płatniczym tylko w emitującym je państwie
członkowskim) do sektora bankowego i banku centralnego. Ponadto EBC
zwrócił uwagę na to, Ŝe bezprzedmiotowa jest regulacja w art. 17a ust. 3
znowelizowanej ustawy o Národná Banka Slovenska roli płatnego środka
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
236236236236
płatniczego odgrywanej przez banknoty euro, gdyŜ rola ta wynika z bezpośrednio
obowiązującego art. 10 rozporządzenia 974/98. Na tle rozporządzenia regulacja
prawa krajowego moŜe dotyczyć tylko kwestii przyjmowania płatności monetami
w liczbie powyŜej 50 szt. oraz statusu monet kolekcjonerskich222. Uwagi
powyŜsze nie zostały jednak uwzględnione przez słowackiego ustawodawcę w
ostatecznie przyjętym tekście art. 17a ust. 3 znowelizowanej ustawy o Národná
Banka Slovenska.
Na tle przepisu projektowanej litewskiej ustawy o przyjęciu euro,
przewidującego ogólny obowiązek przyjmowania płatności w banknotach i
monetach euro, EBC zalecił uzupełnienie go o zastrzeŜenie, Ŝe nie uchybia on
zasadzie wolności umów, zgodnie z którą strony mogą uzgodnić spełnienie
świadczenia w inny sposób niŜ w gotówce euro, np. bezgotówkowo albo w
walucie obcej223.
W roli dodatkowego środka związanego z wprowadzeniem do obiegu banknotów
i monet euro planuje się na Litwie oficjalne ogłoszenie ich wzorów przez
Lietuvos Bankas. EBC pozytywnie odniósł się do tego zamiaru uznając, iŜ
przyczyni się to do zwiększenia znajomości wyglądu banknotów i monet euro
wśród ludności, zasugerował jednak Lietuvos Bankas, uwzględnienie w
oficjalnym ogłoszeniu nie tylko litewskich wzorów monet euro, ale takŜe
rewersów narodowych z pozostałych państw członkowskich224.
k) uchylanie przepisów dotyczących waluty krajowej
W przepisach końcowych słoweńskiej „ustawy horyzontalnej” przewidziano
uchylenie z datą przyjęcia euro ustaw wprowadzających tolara jako walutę
Republiki Słowenii (art. 24-25 ZUE).
Ustawodawca litewski przyjął juŜ w dniu 25.4.2006 r. ustawę uchylającą z dniem
uchylenia derogacji w stosunku do Litwy dwie ustawy dotyczące lita jako waluty
Litwy – ustawę o walucie i ustawę o wiarygodności lita. PoniewaŜ jednak wbrew
222 Uwagi wyraŜone w pkcie 4.5 opinii EBC CON/2007/43 223 Pkt 15 opinii EBC CON/2005/21. 224 Pkt 16 opinii EBC CON/2005/21.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
237237237237
ówczesnym przewidywaniom derogacji nie uchylono z dniem 1.1.2007 r., ani teŜ
w późniejszym terminie, obie ustawy obowiązują dotychczas i podlegają
automatycznemu uchyleniu dopiero z dniem wprowadzenia euro na Litwie.
Na tle wcześniejszego projektu litewskiej ustawy o wprowadzeniu euro EBC
wypowiedział się przeciwko uchylaniu ustaw dotyczących waluty krajowej
dopiero z upływem okresu podwójnego obiegu gotówkowego. W przypadku
Litwy planowano 15-dniowy okres podwójnego obiegu, w czasie którego
uchylane ustawy miały obowiązywać, ale z zastrzeŜeniem, Ŝe pierwszeństwo
przed ich przepisami mają przepisy ustawy o wprowadzeniu euro. EBC uznał
jednak, Ŝe ustawy te naleŜy uchylić juŜ z dniem wprowadzenia euro, gdyŜ z tym
dniem państwo członkowskie traci uprawnienie do samodzielnego regulowania
spraw związanych z walutą. Przepisy prawa krajowego mogą zdaniem EBC
regulować kwestie związane z wymianą waluty, ale tylko w zakresie
przewidzianych w ustawodawstwie wspólnotowym delegacji dla ustawodawcy
krajowego albo w zakresie nieuregulowanym w prawie wspólnotowym, o ile
regulacje krajowe nie będą z nim sprzeczne225.
I.I.I.I. 2.3.2. Zapobieganie naduŜyciom cenowym2.3.2. Zapobieganie naduŜyciom cenowym2.3.2. Zapobieganie naduŜyciom cenowym2.3.2. Zapobieganie naduŜyciom cenowym
a) podwójne podawanie cen
Zalecenia dotyczące przepisów o podwójnym podawaniu cen zawarte zostały w
zaleceniu Komisji (WE) 98/287 w sprawie podwójnego podawania cen.
Poszczególne państwa członkowskie przyjęły tu róŜne techniki legislacyjne.
Zgodnie ze stanowiskiem Banka Slovenije226 najlepszym środkiem realizacji
zalecenia Komisji było przyjęcie odpowiedniej ustawy. Ustawę o podwójnym
podawaniu cen w tolarach i euro (ZDOCTE) przyjęto dnia 28 października 2005
225 Uwagi wyraŜone w pkcie 42 opinii EBC CON/2005/21 226 Masterplan for the euro changeover, styczeń 2005, s. 16
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
238238238238
r.227 Ustawodawca słowacki uregulował natomiast kwestie podwójnego
podawania cen w „ustawie horyzontalnej” – ustawie z dnia 28 listopada 2007 r. o
wprowadzeniu waluty euro, przy czym pewne kwestie szczegółowe uregulowano
w aktach rangi podustawowej. UpowaŜnienie do wydania tych aktów zostało
przewidziane w art. 18 ust. 10 ustawy o wprowadzeniu euro, przy czym dotyczą
one zarówno technicznych szczegółów podwójnego podawania cen w ogólności
(w tym wyjątków od tego obowiązku), jak i wprowadzają szczególne zasady dla
poszczególnych sektorów (rynku finansowego, usług medycznych, gier
hazardowych). Z uwagi na regulację obu kwestii w jednym akcie prawnym,
słowacka ustawa nie wprowadza przy tym ścisłego rozróŜnienia między
przepisami o podwójnym podawaniu cen a przepisami o przeliczaniu kwot
pienięŜnych z jednej waluty na drugą, co oznacza, Ŝe w części aktów
podustawowych obie kwestie uregulowano łącznie.
UpowaŜnienie z art. 18 ust. 10 słowackiej ustawy przewiduje wydanie
następujących aktów prawnych228:
− przez ministerstwo gospodarki w związku z ochroną konsumentów;
− przez bank centralny w porozumieniu z ministerstwem finansów dla
rynku finansowego229;
− przez ministerstwo pracy i spraw socjalnych dla wynagrodzeń za pracę,
świadczeń socjalnych, emerytur, rent i podobnych świadczeń;
− przez ministerstwo zdrowia dla cen i kwot pozostających w związku z
ubezpieczeniem zdrowotnym i sektorem usług zdrowotnych;
− przez ministerstwo finansów dla gier hazardowych230;
− przez ministerstwo obrony wspólnie z ministerstwem spraw
wewnętrznych, w zakresie zabezpieczenia społecznego policji i wojska;
− przez ministerstwo finansów w zakresie rachunkowości, ceł i podatków.
227 Dz.U. Republiki Słowenii nr 101/2005. Tłumaczenie ustawy na język angielski jest dostępne na stronie
http://www.mg.gov.si/fileadmin/mg.gov.si/pageuploads/DNT/DNT_Act_on_the_dual_display_of_prices_in_tolars_and_eur
os.doc, przeglądana 8.5.2008 228 Przyjęte akty prawne i projekty planowanych są dostępne na stronie http://www.euromena.sk/euro-legislativa-/10059s
(przeglądana 25.6.2008) 229 Projekt regulacji oceniony przez EBC w opinii CON/2008/23 230 Projekt tego zarządzenia został oceniony przez EBC w opinii CON/2008/25
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
239239239239
Ustawodawca maltański uregulował obowiązek podwójnego podawania cen w
rozporządzeniu o podwójnym podawaniu i kontroli cen (legal notice nr 4 z 2007
r., 9.1.2007), wydanym na podstawie delegacji przewidzianej w „ustawie
horyzontalnej”. Rozporządzenie to reguluje nie tylko podwójne podawanie cen,
ale teŜ ogólnie ochronę przed naduŜyciami cenowymi w związku z przyjęciem
euro.
Ogólną, podkreślaną przez EBC231 i Komisję232 zasadą przy podwójnym
podawaniu cen jest konieczność jak najszybszego wprowadzenia obowiązku
podawania podwójnych cen po ustaleniu nieodwołalnego kursu wymiany.
Chwila wprowadzenia tego obowiązku i czas jego obowiązywania w
poszczególnych państwach członkowskich znacznie się jednak róŜni. Zgodnie z
art. 2 ust. 1 zalecenia Komisji 2008/78/WE wejście w Ŝycie takiego obowiązku
wskazane jest jak najszybciej po oficjalnym przyjęciu przez Radę nieodwołalnie
ustalonego kursu wymiany waluty krajowej na euro. Powinien być on stosowany
przez okres od 6 do 12 miesięcy po wprowadzeniu euro, przy czym trwające
dłuŜej podawanie cen w obu walutach uznano za niepoŜądane z punktu widzenia
umoŜliwienia obywatelom pełnego przyzwyczajenia się do euro.
Słowacka ustawa o wprowadzeniu euro przewiduje wprowadzenie obowiązku
podawania podwójnych cen dopiero z upływem miesiąca od chwili przyjęcia
ostatecznego kursu wymiany (czyli od 8.8.2008 r.) i jego utrzymywanie przez
okres roku od dnia wprowadzenia euro (okres podwójnego podawania - obdobie
duálneho zobrazovania - art. 18 ust. 1 ustawy). Dopuszczalne przy tym jest
dobrowolne podawanie podwójnych cen zarówno wcześniej (ale nie wcześniej
niŜ z momentem ustalenia ostatecznego kursu wymiany), jak i juŜ po
wygaśnięciu takiego obowiązku. W kontekście tym EBC podkreśla, Ŝe naleŜy
zachęcać uczestników obrotu do stosowanie przepisów o podwójnym podawaniu
cen juŜ od momentu ustalenia nieodwołalnego kursu wymiany233.
Znacznie róŜniło się od powyŜszego rozwiązanie przyjęte w słoweńskiej ustawie
z dnia 28 października 2005 r. o podawaniu podwójnych cen (ZDOCTE)234, która
231 Zob. m.in. opinie EBC CON/2008/25 oraz CON/2008/23. 232 Art. 2 zalecenia Komisji 2008/78/WE 233 Pkt 2 opinii EBC CON/2008/23. 234 Dz.U. Republiki Słowenii nr 101/2005. Tłumaczenie ustawy na język angielski jest dostępne na stronie
http://www.mg.gov.si/fileadmin/mg.gov.si/pageuploads/DNT/DNT_Act_on_the_dual_display_of_prices_in_tolars_and_eur
os.doc, przeglądana 8.5.2008
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
240240240240
wprowadziła obowiązek podwójnego podawania cen juŜ od dnia 1 marca 2006 r.,
a zatem jeszcze przed ostatecznym określeniem kursu wymiany tolara na euro
rozporządzeniem nr 1086/2006 nowelizującym rozporządzenie nr 2866/98. W
tym celu rozróŜniono pomiędzy podwójnym podawaniem cen w celach
informacyjnych, a właściwym podwójnym podawaniem cen. Obowiązek
podwójnego podawania cen w celach informacyjnych rozpoczął się w dniu 1
marca 2006 r., z zastosowaniem kursu centralnego w mechanizmie ERM II, przy
czym przedsiębiorcy mieli obowiązek umieścić w widocznym miejscu
informacje, Ŝe ceny w euro są podawane według tego właśnie kursu (art. 4 ust. 1
w zw. z art. 3 ZDOCTE). Obowiązek ten miał zastosowanie do momentu
ustalenia ostatecznego kursu wymiany tolara na euro. Od dnia następującego po
dacie ustalenia ostatecznego kursu wymiany wchodził natomiast w Ŝycie
właściwy obowiązek podawania podwójnych cen określony w art. 5 ZDOCTE,
który przewidywał przeliczanie cen z zastosowaniem ostatecznego kursu
wymiany235. Obowiązek ten wygasł z upływem 6 miesięcy od dnia przyjęcia
euro.
NaleŜy tu zwrócić uwagę na okoliczność, Ŝe rozwiązanie słoweńskie, czyli
podawanie podwójnych cen w celach informacyjnych przed ustaleniem
ostatecznego kursu wymiany nie dostarcza absolutnie pewnej i dokładnej
informacji o cenie danego dobra lub usługi w euro. Obowiązek ten naraŜa
ponadto przedsiębiorców na ryzyko konieczności ponownego przeliczania
wszystkich cen w razie, gdyby ostateczny kurs wymiany odbiegał od kursu
centralnego ERM II236 (czego ostatecznie udało się uniknąć). Ustawodawca
słoweński zdecydował się jednak na ten środek chcąc maksymalnie ułatwić
konsumentom stopniowe przystosowanie się do określania wartości dóbr i usług
w euro, stanowiące jeden z celów ZDOCTE określony wprost w jej art. 2 pkt 2.
Uznano ponadto, Ŝe lepsze przygotowanie konsumentów osiągnięte dzięki
maksymalnie wczesnemu wprowadzeniu obowiązku podwójnego podawania cen
w celach informacyjnych pozwoli na skrócenie okresu podawania podwójnych
cen juŜ po pełnym przejściu do transakcji w euro, co uchroni gospodarkę przed
235 W praktyce znacznym ułatwieniem dla obrotu była okoliczność, Ŝe ostateczny kurs wymiany określony w
rozporządzeniu nowelizującym rozporządzenie nr 2866/98 był równy kursowi centralnemu ERM II (1 EUR = 239,640 SIT)
236 Na wypadek taki wprowadzono w Słowenii przepis przejściowy art. 13 ZDOCTE pozwalający na dalsze podawanie cen
w euro według kursu centralnego ERM II przez okres do dwóch tygodni od ustalenia ostatecznego kursu wymiany, nie
dłuŜej jednak niŜ do chwili, w której euro stanie się prawnym środkiem płatniczym.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
241241241241
zbytecznymi kosztami dalszego przeliczania wszystkich cen na tolary237. Tym
niemniej rozwiązania takiego nie zaleca Komisja w wydanym później zaleceniu
2008/78/WE (art. 2 ust. 1).
Rozwiązaniem zastosowanym na Malcie było rozróŜnienie pomiędzy okresem
obowiązkowego i fakultatywnego podawania podwójnych cen. Okres
fakultatywnego podawania podwójnych cen rozpoczął się 15.1.2007 r., a ich
dobrowolne podawanie przez przedsiębiorcę było zgodnie z art. 7 rozporządzenia
o podwójnym podawaniu i kontroli cen jednym z elementów uczestnictwa w
programie FAIR (zob. niŜej). Fakultatywne podwójne podawanie cen odbywało
się według kursu centralnego w mechanizmie ERM II238. Początek okresu
obowiązkowego podawania podwójnych cen przewidziano na dzień 1.7.2007 r.
albo na dzień ustalenia nieodwołalnego kursu wymiany (o ile nastąpiłoby to
później niŜ 1.7.2007 r.) i trwał on przez 6 miesięcy od dnia wymiany
gotówkowej, tj. do 30.6.2008 r. (art. 3 rozporządzenia o podwójnym podawaniu i
kontroli cen) 239. Po zakończeniu okresu obowiązkowego podawania podwójnych
cen przewidziano trzymiesięczny okres na powrót przez przedsiębiorców do
podawania cen tylko w jednej walucie (w euro) 240.
Litewski projekt ustawy o wprowadzeniu euro z 2005 r. przewidywał dość krótki
okres obowiązkowego podwójnego podawania cen obejmujący 60 dni przed
wprowadzeniem euro i 60 dni po wprowadzeniu euro241. Obecne plany
przewidują jego obowiązywanie przez odpowiednio po 120 dni przed i po
wprowadzeniu euro242.
Na uŜytek podwójnego podawania cen słoweńska ustawa regulowała takŜe
zasady ich przeliczenia (art. 9 ZDOCTE), powtarzając co do zasady przepisy art.
4 ust. 3 i art. 5 rozporządzenia nr 1103/97243. Niezbyt czytelny jest przy tym
237 Zob. stanowisko Komitetu Koordynacyjnego ds. technicznych przygotowań do wprowadzenia euro, Masterplan for the
euro changeover, styczeń 2005, s. 16, przyp. 2
238 Przy stosowaniu takiego rozwiązania wskazane jest takie zdefiniowanie kursu centralnego w mechanizmie ERM II, aby
uwzględnić jego ewentualne zmiany w czasie pozostawania waluty krajowej w tym mechanizmie (jak np. dwukrotne
podnoszenie kursu centralnego korony słowackiej). Definicja zastosowana w art. 3 maltańskiego rozporządzenia o
podwójnym podawaniu i kontroli cen w razie zmiany kursu centralnego ERM II doprowadziłaby do konieczności nowelizacji
rozporządzenia, gdyŜ wskazywała kurs ustalony w momencie wejścia Malty do ERM II w dniu 2.5.2005 r. 239 Zob. teŜ Dual Display Guidelines, wytyczne Narodowego Komitetu ds. przyjęcia euro (NECC) nr NECC/0005/06, wersja
3.0 z dnia 29.3.2007, s. 3 (dostępne na stronie http://www.euro.gov.mt/pdf/NECC_Guideline_en_05.pdf, przeglądana
15.7.2008) 240 Dual Display Guidelines, wytyczne nr NECC/0005/06, wersja 3.0, 29.3.2007, s. 3 241 Zob. opinia EBC CON/2005/21, pkt 36 242 National Changeover Plan, w wersji ustalonej uchwałą Rządu Litwy nr 417 z dnia 25.4.2007, pkt 33 (s. 10-11) 243 Taka technika legislacyjna budzi zastrzeŜenia EBC wyraŜone na tle ustawy o wprowadzeniu euro, zob. pkt 2.4 opinii
CON/2006/29
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
242242242242
stosunek tych zasad do reguł przewidzianych w art. 19 ZUE, mającym podobny
zakres zastosowania. W tym przypadku bardziej przejrzysta okazuje się regulacja
słowacka obejmująca obie kwestie zakresem jednej ustawy. Spójne rozwiązanie
zastosował teŜ ustawodawca cypryjski przewidując w art. 7 ust. 4 pkt a „ustawy
horyzontalnej”, Ŝe przy podwójnym podawaniu cen stosuje się nieodwołalny kurs
wymiany ustalony przez Radę, z zaokrągleniem według art. 5 ustawy, który z
kolei odsyła do art. 4 i 5 rozporządzenia nr 1103/97. Zakazane jest stosowanie
odwrotnego kursu wymiany, czyli przeliczanie według kursu 1 funta
cypryjskiego obliczonego w euro.
Przez większość okresu podwójnego podawania cen, pomimo ich podawania w
obu walutach, prawnym środkiem płatniczym jest tylko jedna z nich, a cenę w
drugiej podaje się tylko w celach informacyjnych. Okoliczność tę uwzględnił
maltański ustawodawca przewidując w art. 5 ust. 3 rozporządzenia o podwójnym
podawaniu i kontroli cen, Ŝe kwota do zapłaty (w walucie będącej w danym
momencie prawnym środkiem płatniczym) powinna zostać uwidoczniona w
sposób dający się odróŜnić od równowartości podawanej dla celów
informacyjnych244. Rozwiązanie takie, chociaŜ korzystne dla konsumentów,
moŜe rodzić pewne problemy dla przedsiębiorców, w tym takŜe ewentualną
konieczność zmiany etykiet czy wywieszek z cenami po dniu wymiany
gotówkowej (kiedy cena podawana w euro staje się ceną do zapłaty, a cena w
walucie krajowej ceną podawaną w celach informacyjnych). Wytyczne
maltańskiego komitetu ds. przyjęcia euro precyzują tu, Ŝe w przypadku urządzeń
metkujących wystarczy podawanie obu cen w taki sam, równie czytelny sposób,
przy czym po dniu przyjęcia euro nie trzeba w tym przypadku zmieniać sposobu
podania ceny245.
Dodatkowym elementem obok podwójnego podawania cen moŜe być
przewidziany przez niektórych ustawodawców (np. w art. 7 ust. 4 pkt c
cypryjskiej „ustawy horyzontalnej”) obowiązek umieszczenia przez
sprzedawców w widocznym miejscu w lokalu przedsiębiorstwa kursu wymiany,
jak równieŜ tabeli przeliczeniowej (w przypadku Cypru określonej w ogłoszeniu
wydanym przez ministra) podającej wartości w euro wszystkich banknotów i
244 Postanowienie to odpowiada art. 2 ust. 2 lit. a pkt (i) zalecenia Komisji nr 98/287/WE 245 Dual Display Guidelines, wytyczne nr NECC/0005/06, wersja 3.0, 29.3.2007, s. 7-8
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
243243243243
monet w walucie krajowej, oraz wartości w walucie krajowej wszystkich
banknotów i monet w euro.
Podstawowe przewidziane przez słowackiego ustawodawcę wyjątki od zasady
podwójnego podawania cen i kwot do zapłaty przewidziano w art. 18 ust. 7
ustawy o wprowadzeniu euro. Zakres tych wyjątków oznacza, iŜ obowiązek
podwójnego podawania cen stosuje się co do zasady w stosunkach między
przedsiębiorcami a konsumentami, gdyŜ jest on wyłączony w następujących
przypadkach:
− kwot podanych w ogólnie obowiązujących przepisach prawa,
− kwot podanych w aktach organów władzy publicznej,
− w stosunkach pomiędzy osobami prawnymi lub pomiędzy
przedsiębiorcami,
− w dokumentach dotyczących operacji płatniczych stosowanych przez
instytucje finansowe,
− na znaczkach pocztowych oraz urzędowych znakach opłaty,
− w stosunkach pomiędzy osobami fizycznymi nie będącymi
przedsiębiorcami (w tym przy sprzedaŜy przez rolników produktów z
własnego gospodarstwa).
Istotnym ułatwieniem dla drobnych przedsiębiorców na Słowacji jest teŜ
wyłączenie obowiązku podwójnego podawania cen przez przedsiębiorców
zatrudniających nie więcej niŜ 5 pracowników, z zastrzeŜeniem, Ŝe muszą oni w
widoczny sposób podać w lokalu przedsiębiorstwa do wiadomości kurs wymiany
i cennik wyraŜony w obu walutach (§ 4 lit. g rozporządzenia ministerstwa
gospodarki z 12.3.2007 o szczegółach podwójnego podawania cen dla obszaru
ochrony konsumentów246).
246 Vyhláška o podrobnostiach duálneho zobrazovania pre oblasť ochrany spotrebiteľov (Z.z. nr 97/2008), dostępna na
stronie http://www.euromena.sk/euro-legislativa-/10059s, przeglądana 18.7.2008 r.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
244244244244
Mimo odmiennej techniki legislacyjnej, podobny był teŜ zakres obowiązku
podawania podwójnych cen przewidzianego w Słowenii. W art. 1 ZDOCTE
przewidziano wprost, Ŝe ustawa znajduje zastosowanie do cen dóbr i usług
oferowanych konsumentom. Ustawodawca maltański przewidział natomiast w
art. 5 ust. 4 lit. a rozporządzenia o podwójnym podawaniu i kontroli cen, Ŝe
podwójne podawanie cen nie jest obowiązkowe w stosunkach między osobami
prawnymi.
Od zasady podawania podwójnych cen ustawodawca słoweński takŜe
przewidział szereg wyjątków (art. 6 ust. 2 i art. 7 ZDOCTE). Obejmują one
między innymi:
− ceny za jednostkę miary danego produktu (kilogram, litr, metr etc.) – w
obu walutach podaje się tylko cenę sprzedaŜy,
− ceny wskazywane na czytnikach wag oraz elektronicznych
wyświetlaczach,
− ceny na znaczkach pocztowych,
− ceny produktów rolnych sprzedawanych bezpośrednio przez rolników.
W szeregu przypadków dopuszcza się podanie na danym towarze ceny tylko w
jednej walucie, będącej w danym momencie prawnym środkiem płatniczym, z
zastrzeŜeniem podania w widoczny sposób do wiadomości kursu wymiany oraz
wyraŜonych w obu walutach tabel przeliczeniowych dla wszystkich bądź
najwaŜniejszych stosowanych cen. W Słowenii rozwiązanie takie przyjęto dla
(art. 7 ZDOCTE):
− cen w katalogach – kurs wymiany i tabelę przeliczeniową naleŜało dodać
w suplemencie,
− cen w piekarniach, cukierniach, sklepach mięsnych, rybnych i
delikatesach,
− cen podawanych na automatach do sprzedaŜy,
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
245245245245
− cen ksiąŜek i innych wydawnictw,
− w przypadku małych przedsiębiorców zatrudniających nie więcej niŜ 10
osób, przy jednoczesnym przebywaniu w placówce handlowej do 5 osób.
Na Malcie rozwiązanie takie dotyczyło (art. 12, 16-19 rozporządzenia o
podwójnym podawaniu i kontroli cen):
− automatów do sprzedaŜy,
− cen w katalogach wydrukowanych przed ustaleniem ostatecznego kursu
wymiany,
− transportu publicznego,
− taksówek,
− gier losowych.
WyraŜone w euro ceny paliwa na stacjach benzynowych naleŜało podawać z
dokładnością do trzech miejsc po przecinku (art. 7 pkt 1 ZDOCTE).
W prawie cypryjskim katalog wyjątków od obowiązku podwójnego podawania
cen wprowadzono w art. 7 ust. 2 „ustawy horyzontalnej”. Obejmuje on m.in.:
− ceny wskazywane przez urządzenia elektronicznie, jak równieŜ wydruki
z wag elektronicznych,
− kwoty niŜsze niŜ 0,01 funta cypryjskiego podawane w cennikach lub
ogłoszeniach,
− bilety autobusowe, jak równieŜ bilety wydawane elektronicznie (w tym
bilety lotnicze i komunikacji promowej),
− parkometry i automaty do sprzedaŜy,
− karty telefoniczne, w tym karty prepaid operatorów komórkowych,
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
246246246246
− zautomatyzowane usługi pocztowe, w tym automatyczną sprzedaŜ
znaczków.
Dodatkowym wyjątkiem przewidzianym w prawie maltańskim były ceny
podawane w reklamach telewizyjnych, w przypadku, gdy cenę podawano jedynie
przez bardzo krótki okres czasu, a jej podwójne podanie mogłoby zmylić
telewidza (art. 5 ust. 5 lit. e rozporządzenia o podwójnym podawaniu i kontroli
cen). Podobny wyjątek przewidziano dla cen i innych kwot (jak np. salda
rachunków) podawanych w automatycznych systemach informacji głosowej (art.
5 ust. 5 lit. f).
Ustawodawcy krajowi przewidują z reguły szczególne zasady dotyczące
paragonów i rachunków, mające na względzie konieczność zachowania ich
czytelności i uwzględniające takŜe konieczność uniknięcia zbytniej uciąŜliwości
dla przedsiębiorców. Zgodnie z art. 10 ust. 1 słoweńskiej ZDOCTE w
rachunkach i paragonach w obu walutach naleŜało podać tylko łączną kwotę
naleŜności, a nie osobno kaŜdą pozycję. Przedsiębiorcy korzystający z urządzeń
wydających paragony niepołączonych z systemem komputerowym mogli
podawać łączną naleŜność tylko w walucie będącej w danej chwili prawnym
środkiem płatniczym, przy czym byli obowiązani do ręcznego dopisania
równowartości w drugiej walucie na Ŝądanie klienta (ust. 2). Od obowiązku
ręcznego dopisywania równowartości odstąpiono w stosunku do biletów
międzymiastowej komunikacji autobusowej.
Podobne wyjątki wprowadził takŜe ustawodawca słowacki – w art. 18 ust. 6
„ustawy horyzontalnej” w odniesieniu do sum wskazanych na fakturach,
paragonach z kas fiskalnych, rachunkach, dowodach wpłaty, umowach itp.
przewidziano jedynie obowiązek podwójnego podania kwoty łącznej względnie
kwoty do faktycznej zapłaty.
Ustawodawca maltański zrezygnował natomiast zupełnie z obowiązku
podawania w obu walutach kwot na paragonach z kas fiskalnych. Przedsiębiorcy
zostali jedynie zachęceniu do zaopatrzenia się w kasy drukujące paragony z
cenami w obu walutach poprzez uwarunkowanie od tego moŜliwości
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
247247247247
skorzystania z ulgi podatkowej na wymianę kasy (art. 5 ust. 5 lit. c
rozporządzenia o podwójnym podawaniu i kontroli cen).
Zastosowanym w Słowenii pragmatycznym rozwiązaniem zabezpieczającym
przed nieprzewidzianymi uciąŜliwościami wynikającymi z obowiązku
podwójnego podawania cen było przyznanie ministrowi właściwemu do spraw
gospodarki uprawnienia do wprowadzenia zastępczych środków dla realizacji
celu ustawy w razie, gdyby podwójne podawanie cen dla określonego typu dóbr
czy usług miało spowodować dla określonych przedsiębiorców nadmierne
trudności techniczne i gospodarcze oraz nieproporcjonalne koszty (art. 8
ZDOCTE). Podobne upowaŜnienie dla ministra w przewidziano teŜ w art. 7 ust.
5 cypryjskiej „ustawy horyzontalnej”.
Odpowiednikiem powyŜszego rozwiązania przyjętym w słowackiej regulacji jest
blankietowe upowaŜnienie ministra gospodarki w art. 18 ust. 7 in fine ustawy o
wprowadzeniu euro do wprowadzenia wyjątków od zasady podwójnego
podawania cen w przypadku, gdyby stosowanie tego obowiązku powodowało
nadmierne trudności techniczne lub koszty. Przyjmując odpowiednie przepisy
minister gospodarki moŜe takŜe przewidzieć inne, alternatywne środki
zapewniające informację o cenie w obu walutach. Na podstawie tego
upowaŜnienia słowacki minister gospodarki wydał zarządzenie z dnia 12.3.2008
r. o szczegółach podwójnego podawania cen w zakresie ochrony
konsumentów247. Katalog przewidzianych w nim wyjątków w większej części
pokrywa się z wyjątkami przewidzianymi w art. 6 i 7 słoweńskiej ZDOCTE.
W bardziej ogólny sposób sformułowano natomiast odpowiedni przepis art. 5 ust.
5 lit. g maltańskiego rozporządzenia o podwójnym podawaniu i kontroli cen,
przewidujący, Ŝe w razie wyjątkowych okoliczności na wniosek przedsiębiorcy
euro-obserwatorium moŜe przyznać mu derogację zwalniającą od obowiązku
podwójnego podawania cen. W przypadku takim przedsiębiorca ma obowiązek
udostępnić konsumentom na widocznym miejscu tabele przeliczeniowe.
Odpowiedzialność za wykonanie przepisów ustawy w Słowenii ponosił
Inspektorat Rynku Republiki Słowenii (art. 11 ZDOCTE). Za niedochowanie
przez przedsiębiorców wynikających z ustawy obowiązków przewidziano kary
247 Zbiór ustaw Republiki Słowacji nr 97/2008, s. 751.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
248248248248
pienięŜne, przy czym ich wysokość została zróŜnicowana dla róŜnych kategorii
obwinionych – wynosiła ona 300.000 tolarów dla osób prawnych, 200.000
tolarów dla przedsiębiorców będących osobami fizycznymi i 100.000 tolarów dla
osób fizycznych sprawujących funkcję przedstawiciela przedsiębiorcy (art. 12
ZDOCTE).
Na Malcie egzekwowanie przestrzegania przepisów o podwójnym podawaniu
cen naleŜy do kompetencji specjalnie stworzonego euro-obserwatorium, którego
zadaniem jest ogólne czuwanie nad przestrzeganiem przepisów związanych z
wprowadzeniem euro i zwalczanie naduŜyć cenowych (zob. niŜej).
Istotna dla praktyki moŜe być koordynacja zasad podwójnego podawania cen z
obowiązującymi w danym państwie członkowskim przepisami o cenach i o
ochronie konsumentów. Rozwiązaniem przyjętym na Malcie jest zasada, Ŝe
przepisy o podwójnym podawaniu cen nie uchybiają przepisom o cenach w
obrocie konsumenckim określonym w legal notice nr 283 z 2002 r. –
rozporządzeniu o sprawach konsumenckich (podawaniu cen)248.
b) monitoring cen, ograniczenia podwyŜek cen
NiezaleŜnie od podwójnego podawania cen, mającego znaczenie głównie
informacyjne, dla minimalizacji społecznych obaw przed wzrostem cen
związanym z wprowadzeniem euro stosowane są takŜe inne, dalej idące środki
obejmujące stosowanie róŜnych instrumentów prawnych – od dobrowolnych
porozumień i zasad „dobrych praktyk” do ograniczeń administracyjno-prawnych
z moŜliwością stosowania sankcji finansowych za ich naruszenie.
W art. 4 ust. 1 zalecenia 2008/78/WE Komisja wskazuje w pierwszej kolejności
na potrzebę zawarcia ze sprzedawcami detalicznymi i usługodawcami
porozumień o niepodwyŜszaniu cen w związku z wprowadzeniem euro, które to
porozumienia powinny się łączyć ze stosowaniem przez przedsiębiorców
będących ich stronami powszechnie rozpoznawalnego logo. Przestrzeganie
porozumień przez przedsiębiorców powinno zdaniem Komisji być poddane 248 Dual Display Guidelines, wytyczne nr NECC/0005/06, wersja 3.0, 29.3.2007, s. 3
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
249249249249
monitoringowi, prowadzonemu we współpracy ze stowarzyszeniami
konsumentów, a w przypadku naruszenia porozumienia przedsiębiorca naraŜałby
się na sankcje o zakresie sięgającym od publicznego podania do wiadomości jego
nazwy do kar pienięŜnych (art. 4 ust. 1 zd. ostatnie zalecenia 2008/78/WE).
Podkreślić jednak naleŜy, Ŝe sankcje takie miałyby charakter sankcji umownych i
mogłyby być stosowane jedynie wobec podmiotów, które dobrowolnie
przystąpią do porozumienia.
Przykładem takiego środka stosowanego w chwili obecnej na Słowacji jest
kodeks etyczny ustalony juŜ 28.4.2006 r. przez Sojusz Przedsiębiorców Słowacji
(Podnikateľská aliancia Slovenska - PAS) w porozumieniu z pełnomocnikiem
rządu ds. wprowadzenia euro249. Kodeks ten zawiera ogólnie sformułowane
dobrych praktyk, nie ma przy tym formy porozumienia i nie zawiera postanowień
przewidujących sankcje za jego naruszenie. Przystąpienie do kodeksu odbywa się
poprzez jego podpisanie, moŜliwe na stronie internetowej PAS, które – jak
moŜna wywnioskować z treści kodeksu – nie rodzi jednak prawnego
zobowiązania do przestrzegania jego postanowień. Środek ten jest istotnie
słabszy niŜ zaleca to art. 4 ust. 1 zalecenia 2008/78/WE. Wydaje się zatem, iŜ
słowackie władze przynajmniej pierwotnie liczyły w tym zakresie głównie na
wolną konkurencję. Na internetowej stronie słowackiej kampanii informacyjnej
dotyczącej wprowadzenia euro podkreśla się wręcz, Ŝe głównym środkiem
chroniącym konsumentów przed nieuzasadnionymi podwyŜkami cen będą oni
sami – wybierając nabywanie dóbr i usług od przedsiębiorców nie
wprowadzających nieuzasadnionych podwyŜek250.
W lecie 2008 r. doszło jednak na Słowacji do sporu politycznego o sposób
zwalczania naduŜyć cenowych. Rząd Słowacji opracował i przedłoŜył
parlamentowi projekt nowelizacji ustawy nr 18/1996 Z.z. o cenach251,
zakładający moŜliwość daleko idącej interwencji na rynku, w tym
administracyjnej regulacji cen w razie niekorzystnego rozwoju sytuacji na rynku
(projektowany § 4a ustawy o cenach). Przesłankami dopuszczalności regulacji
cen towarów przez organy administracji mają być m.in. wystąpienie
249 Zob. http://www.euromena.sk/obcan-a-euro-/1537s#5.1, pytanie 1 (przeglądana 14.9.2008) 250 Tekst kodeksu dostępny jest na stronie http://www.euromena.sk/eticky-kodex/1570s oraz
http://www.alianciapas.sk/menu_projekty_kodex_zavedenia_eura_2006.htm (obie przeglądane 25.6.2008) 251 Vládny návrh zákona, ktorým sa mení a dopĺňa zákon Národnej rady Slovenskej republiky č. 18/1996 Z. z. o cenách v
znení neskorších predpisov, druk parlamentarny nr 720 z dnia 22.8.2008, dostępny na stronie
http://www.nrsr.sk/default.aspx?sid=zakony/prehlad (przeglądana 11.9.2008)
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
250250250250
nadzwyczajnej sytuacji na rynku zagraŜącej stabilności cen lub dostępności
towarów, zagroŜenie rynku wpływem niedostatecznej konkurencji, jak równieŜ
potrzeba ochrony praw konsumentów lub inna potrzeba publiczna dotycząca
towarów dotowanych ze środków publicznych (projektowany § 4a ustawy).
Planowane jest równieŜ wprowadzenie moŜliwości regulacji cen przewozów
kolejowych, usług pocztowych oraz rozliczeń pienięŜnych przeprowadzanych
przez placówki pocztowe (projektowany § 4a ustawy). Dopuszczalne sposoby
regulacji cen mają przy tym obejmować ustalenie ceny urzędowej (projektowany
§ 5 ustawy), jak równieŜ ustalenie przez organ warunków określania ceny przez
przedsiębiorców, w tym maksymalnego zakresu podwyŜek, jak równieŜ sposobu
kalkulacji ceny (projektowany § 5 w zw. z § 7 ustawy). Przy regulacji cen organ
ma mieć zgodnie z projektowanym § 8 ustawy obowiązek brania pod uwagę
ekonomicznie uzasadnionych kosztów oraz uzasadnionego zysku przedsiębiorcy,
które ma określać na podstawie dowodów i kalkulacji dostarczanych przez
przedsiębiorcę. Sprzedawcy mają przy tym być obarczeni obowiązkiem
prowadzenia ewidencji stosowanych przez siebie cen towarów obejmującej
kalkulację kosztów i zysku, przez okres 3 lat od sprzedaŜy towarów.
NiezaleŜnie od przewidzianych ustawą o cenach kar pienięŜnych za naruszenie
jej przepisów, rząd Słowacji przedłoŜył takŜe parlamentowi projekt nowelizacji
kodeksu karnego przewidujący sankcje karne za naruszenie przepisów ustawy o
cenach252.
PowyŜsze środki zostały skrytykowane przez prezesa Národna Banka Slovenska
Ivana Šramka jako niepotrzebne i nie dające się pogodzić z gospodarką rynkową.
Prezes NBS stwierdził teŜ, Ŝe nie spodziewa się po wprowadzeniu euro
wystąpienia sytuacji uzasadniającej zastosowanie projektowanych przepisów
ustawy o cenach253. Wskazać teŜ naleŜy, Ŝe wprowadzenia tak daleko idących
rozwiązań nie obejmowały opracowane wcześniej plany przygotowań do
wprowadzenia euro254, ani teŜ nie wymienia się ich przy omawianiu środków
252 Vládny návrh zákona, ktorým sa mení a dopĺňa zákon č. 300/2005 Z. z. Trestný zákon v znení neskorších predpisov,
druk parlamentarny nr 718 z dnia 22.8.2008, dostępny na stronie http://www.nrsr.sk/default.aspx?sid=zakony/prehlad
(przeglądana 11.9.2008). Zob. teŜ informację na stronie http://www.euromena.sk/aktuality-predaj-tovarov-a-sluzieb-
za-vysoke-ceny-bude-trestny/1611s10952c (wiadomość z 11.9.2008) 253 Zob. informację na stronie http://www.webnoviny.sk/financie-a-biznis/clanok/19006/Sramko-neocakava-zeby-sa-
novelizovany-zakon-o-cenach-vyuzil.html (wiadomość z 20.8.2008) 254 Zob. National Euro Changeover Plan for the Slovak Republic, aktualizacja z marca 2007 r., s. 45-46, w którym
przewiduje się łagodniejsze środki monitorowania i kontroli cen, jakie miały być wprowadzone w „ustawie horyzontalnej”.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
251251251251
ochrony konsumentów przed naduŜyciami cenowymi na oficjalnej stronie
internetowej poświęconej wprowadzeniu euro255.
Zastosowaną na Malcie sformalizowaną, ale dobrowolną inicjatywą
popularyzującą dobre praktyki wśród przedsiębiorców jest FAIR (Fair-pricing
Agreements in Retailing), przewidziana w art. 7-11 rozporządzenia o podwójnym
podawaniu i kontroli cen. Przedsiębiorcy uczestniczący w inicjatywie (co
wymaga zgłoszenia do euro-obserwatorium) zobowiązują się do przestrzegania
zasad podwójnego podawania cen, w tym fakultatywnego podwójnego
podawania cen przed wejściem w Ŝycie takiego obowiązku oraz niepodnoszenia
cen w związku z wymianą pieniądza, ewentualnie równieŜ do odpowiedniego
przeszkolenia swoich pracowników oraz do rozpowszechniania materiałów
informacyjnych dostarczonych przez Narodowy Komitet ds. przyjęcia euro
(NECC). Euro-obserwatorium dopuszcza przedsiębiorcę do udziału w inicjatywie
FAIR, a po stwierdzeniu wykonywania obowiązków związanych z udziałem w
inicjatywie przyznaje przedsiębiorcy prawo do uŜywania znaku FAIR w swoich
lokalach i materiałach promocyjnych. W razie naruszenia przez uczestniczącego
w inicjatywie przedsiębiorcę obowiązków z niej wynikających, prawo do
uŜywania znaku FAIR moŜe zostać cofnięte, a przedsiębiorca ukarany sankcjami
administracyjnymi, w tym karą pienięŜną, według trybu przewidzianego dla
sankcji za naruszenie przepisów związanych z wprowadzeniem euro (art. 24
rozporządzenia, zob. niŜej). Sankcjom administracyjnym podlega teŜ
nieuprawnione korzystanie ze znaku FAIR.
NiezaleŜnie od powyŜszych porozumień, Komisja zaleca teŜ prowadzenie przez
państwa członkowskie ścisłego i regularnego monitoringu cen w okresie od
przyjęcia nieodwołalnego kursu wymiany do końca okresu podwójnego
podawania cen, obejmującego regularne, w okresie bezpośrednio przed i po datą
przyjęcia euro, cotygodniowe podawanie jego wyników do publicznej
wiadomości (art. 4 ust. 2 zalecenia 2008/78/WE). Monitoring ten miałby objąć
wszystkich przedsiębiorców, niezaleŜnie od ich objęcia porozumieniami, o
których mowa powyŜej.
Stosunkowo daleko idące rozwiązanie zastosowano na Malcie, gdzie na
podstawie art. 4 rozporządzenia o podwójnym podawaniu oraz kontroli cen
255 http://www.euromena.sk/obcan-a-euro-/1537s (przeglądana 14.9.2008)
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
252252252252
stworzono tzw. euro-obserwatorium, specjalny organ administracyjny będący
jednostką Ministerstwa Finansów, którego zadaniem jest obserwacja rozwoju cen
w czasie wprowadzania euro, realizacja inicjatywy FAIR (zob. wyŜej), kontrola
przestrzegania przepisów dotyczących wprowadzenia euro oraz prowadzenie
postępowań administracyjnych przewidzianych w tych przepisach, łącznie z
nakładaniem kar administracyjnych. Generalną zasadą działania euro-
obserwatorium w razie stwierdzenia naruszeń jest zgodnie z art. 24
rozporządzenia w pierwszej kolejności wezwanie do usunięcia naruszenia, z
określeniem sposobu i terminu jego usunięcia oraz z zagroŜeniem karą pienięŜną.
W przypadku nieusunięcia naruszenia euro-obserwatorium zwraca się z drugim
wezwaniem, o którym powiadamia ministra właściwego do spraw konsumentów.
Po otrzymaniu takiego wezwania ministerstwo zwraca się z trzecim ostatecznym
wezwaniem z określeniem terminu (co najmniej 3 dni) na usunięcie naruszenia.
Dopiero w razie bezskutecznego upływu tego terminu ministerstwo jest
uprawnione do zastosowania wobec przedsiębiorcy sankcji – grzywny
administracyjnej w wysokości od 300 do 1500 lirów maltańskich, zawieszenia
licencji lub zezwolenia na prowadzenie działalności (o ile podlega ona
zezwoleniu lub licencji) na okres nie przekraczający 15 dni, oraz dodatkowej
grzywny w kwocie od 35 do 200 lirów za kaŜdy dzień utrzymywania się
naruszenia. Wysokość grzywn za najbardziej typowe naruszenia została przy tym
wyszczególniona w tabeli będącej załącznikiem do rozporządzenia. NiezaleŜnie
od moŜliwości zaskarŜenia zastosowanej sankcji do sądu, moŜe ona równieŜ
zgodnie z art. 28 rozporządzenia zostać uchylona przez ministra właściwego do
spraw finansów.
Ustawodawca maltański zdecydował się przy tym na krok idący poza
rekomendacje zawarte w zaleceniu 2008/78/WE, polegający na wprowadzeniu
administracyjnych ograniczeń podwyŜek cen związanych z wprowadzeniem
euro. Przepis art. 23 rozporządzenia o podwójnym podawaniu i kontroli cen
wprowadza zakaz podwyŜek cen dóbr i usług, jak równieŜ pobierania
jakichkolwiek dodatkowych opłat, których jedynym powodem jest zmiana
waluty z lira na euro. Za złamanie tego zakazu groŜą grzywny nakładane w
drodze opisanej powyŜej procedury. NaleŜy jednak zwrócić uwagę, Ŝe przepis
art. 23 rozporządzenia sformułowany jest w sposób dość ogólny i nie określa w
Ŝaden sposób kwestii związanych z wykazywaniem bezzasadności podwyŜek
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
253253253253
cen. W praktyce zatem jego stosowanie moŜe być trudne ze względów
dowodowych.
I.I.I.I. 2.3.3. Logistyczne przygo2.3.3. Logistyczne przygo2.3.3. Logistyczne przygo2.3.3. Logistyczne przygotowania do wprowadzenia euro, w towania do wprowadzenia euro, w towania do wprowadzenia euro, w towania do wprowadzenia euro, w
szczególności wymiany pieniądza gotówkowegoszczególności wymiany pieniądza gotówkowegoszczególności wymiany pieniądza gotówkowegoszczególności wymiany pieniądza gotówkowego
a) przygotowania do wymiany pieniądza gotówkowego
Kwestie logistyczne związane z przygotowaniem do wymiany pieniądza
gotówkowego są przedmiotem wytycznych EBC z dnia 14 lipca 2006 r. w
sprawie niektórych przygotowań do wymiany pieniądza gotówkowego
związanych z wprowadzeniem waluty euro oraz w sprawie zaopatrzenia
wstępnego i zaopatrzenia wtórnego w banknoty i monety euro podmiotów poza
strefą euro (EBC/2006/9)256. Wytyczne te regulują trzy zasadnicze kwestie –
poŜyczki banknotów i monet euro udzielane bankowi centralnemu państwa
członkowskiego planującego wprowadzenie euro; tzw. zaopatrzenie wstępne
(frontloading), czyli uprzednie dostarczanie banknotów i monet euro instytucjom
kredytowym i innych podmiotom kwalifikowanym przed dniem wymiany
pieniądza gotówkowego, celem sprawnego wprowadzenia euro do obiegu; jak
równieŜ tzw. zaopatrzenie wtórne (sub-frontloading) czyli dostarczanie przez
instytucje kredytowe i inne podmioty kwalifikowane banknotów i monet euro
przedsiębiorcom i instytucjom (profesjonalnym osobom trzecim) m.in. celem
umoŜliwienia im wydawania reszty wyłącznie w euro juŜ od samego dnia
wymiany pieniądza gotówkowego. Wytyczne EBC/2006/9 dotyczą ściśle
określonego okresu przygotowań do wprowadzenia euro – dostarczanie przez
banki centralne Eurosystemu w ramach poŜyczek banknotów i monet euro
bankowi centralnemu państwa członkowskiego wprowadzającego euro moŜe
mieć miejsce dopiero po wydaniu decyzji o zniesieniu derogacji w stosunku do
tego państwa (art. 3 ust. 4), a zaopatrzenie wstępne i zaopatrzenie wtórne moŜe
256 Dz.U. L 207 z 28.7.2006, s. 39. Wytyczne zmienione wytycznymi EBC/2008/4 z dnia 19 czerwca 2008 r., Dz.U. L 176 z
4.7.2008, s. 16
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
254254254254
się rozpocząć nie wcześniej niŜ 4 miesiące przed dniem wymiany pieniądza
gotówkowego (art. 6 ust. 1 w zw. z art. 1 wytycznych)257.
Wprowadzenie gotówki euro stało się teŜ przedmiotem art. 3 zalecenia Komisji
2008/78/WE. W przepisie tym Komisja nie precyzuje zalecanych prawnych
instrumentów do zastosowania przez państwa członkowskie określając jedynie
ich poŜądany skutek dla szybkiego wprowadzenia gotówki euro. Zalecane przez
Komisję środki obejmują środki zachęcające konsumentów do deponowania
nadwyŜek gotówki w okresie bezpośrednio poprzedzającym wprowadzenie euro
w instytucjach finansowych, jak równieŜ do zawierania w euro – po ustaleniu
nieodwołalnego kursu wymiany – umów, które mają obowiązywać takŜe po
wprowadzeniu euro. W zakresie zaopatrzenia wstępnego i wtórnego Komisja
odsyła do wytycznych EBC/2006/9, podkreślając konieczność wprowadzenia
szczególnych przepisów dla detalicznych placówek handlowych oraz
zaoferowania im atrakcyjnych warunków w zakresie obciąŜeń odroczonych,
zachęcających do zaopatrzenia się z wyprzedzeniem w gotówkę euro. WiąŜę się
to z proponowanym przez Komisję wprowadzeniem obowiązku wydawania
przez placówki handlowe reszty jedynie w euro, od samego momentu jego
wprowadzenia, z wyjątkiem w razie niemoŜności wydania reszty w euro z
powodów praktycznych. Sugerowane przez Komisję ułatwienia praktyczne
obejmuję takŜe przedłuŜenie godzin otwarcia placówek instytucji kredytowych,
obsługiwanie poza kolejką sprzedawców detalicznych zaopatrujących się w
gotówkę, dostosowanie do wydawania nowej waluty bankomatów i przejściowe
(2 tygodnie przed i po wprowadzeniu euro) wydawanie przez instytucje
kredytowe głównie banknotów o niskim nominale. Komisja nie precyzuje
prawnych środków dla realizacji powyŜszych ułatwień praktycznych – wydaje
się zatem, Ŝe niekoniecznie muszą to być akty prawa powszechnie
obowiązującego. Przynajmniej niektóre z powyŜszych ułatwień mogą być z
równym powodzeniem osiągnięte w drodze odpowiednich rozwiązań umownych
(np. pomiędzy sektorem bankowym a bankiem centralnym) czy jednostronnego
zobowiązania się przez sektor bankowy do przestrzegania określonych „dobrych
praktyk”.
257 Okres ten moŜe być znacznie krótszy, np. w przypadku Słowenii zaopatrzenie wtórne rozpoczęło się dopiero 11 grudnia
2006 r., 3 tygodnie przed dniem wymiany pieniądza gotówkowego (zob. pkt opinii EBC CON/2006/43). NaleŜy jednak przy
tym zwrócić uwagę na stosunkowo małą powierzchnię Słowenii, umoŜliwiającą szybkie dokonanie zaopatrzenia wstępnego
i wtórnego.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
255255255255
Wymiana pieniądza gotówkowego w Słowenii stała się przedmiotem opinii EBC,
wydanej na tle projektu decyzji Banka Slovenije o wymianie pieniądza
gotówkowego258. Uwagi EBC dotyczą następujących kwestii:
− Zakres przedsiębiorców i instytucji uprawnionych do skorzystania z
zaopatrzenia wtórnego w banknoty i monety euro. Zdaniem EBC zakres
ten powinien uwzględniać definicję „profesjonalnych osób trzecich”
przewidzianej w art. 1 wytycznych EBC/2006/9, w szczególności
zawierać wymóg, Ŝe uprawnione podmioty muszą mieć siedzibę w
danym państwie członkowskim wprowadzającym euro259.
− Zakres staranności wymaganej od instytucji kredytowych i innych
podmiotów kwalifikowanych przy przechowywaniu znaków pienięŜnych
otrzymanych w ramach zaopatrzenia wstępnego. EBC nie kwestionuje tu
stosowania określeń wyraŜających standardy prawa krajowego (np.
„staranność dobrego eksperta” w Słowenii), ale podkreśla, Ŝe wymagany
stopień staranności powinien odpowiadać co najmniej standardom
bezpieczeństwa obowiązującym banki przy dokonywaniu czynności z
gotówką260.
− Koszty związane z wprowadzeniem euro. EBC wskazuje tu na
zasadnicze obciąŜenie kosztami wymiany gotówkowej tych sektorów
gospodarki, w których koszty te powstają, co oznacza, Ŝe Eurosystem nie
powinien co do zasady rekompensować bankom kosztów operacyjnych
związanych z wprowadzeniem euro. Koszty te uznane bowiem zostały za
relatywnie niskie w porównaniu z przyszłymi korzyściami z
wprowadzenia euro261. Nie wyklucza to jednak według EBC moŜliwości
pokrycia przez bank centralny państwa członkowskiego
wprowadzającego euro niektórych kosztów (np. kosztów transportu i
zabezpieczenia znaków pienięŜnych będących przedmiotem zaopatrzenia
wstępnego), o ile będzie to uzasadnione względami usprawnienia
wymiany gotówkowej, będzie odpowiadało zasadzie równego
258 Opinia EBC CON/2006/43 259 Pkt 3 opinii CON/2006/43 260 Pkt 4 opinii CON/2006/43 261 Pkt 5.2 opinii CON/2006/43. Por. teŜ „Evaluation of the 2002 cash changeover”, kwiecień 2002, s. 16-17 (dokument
dostępny na stronie http://www.ecb.int/pub/pdf/other/cashchangeoverreport2002en.pdf, przeglądana 23.5.2008).
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
256256256256
traktowania i nie wywrze istotnych skutków poza granicami danego
państwa członkowskiego262.
− Zwrot do krajowego banku centralnego nadwyŜki gotówki euro i
moŜliwość jego zaliczenia na poczet zobowiązań podmiotów
kwalifikowanych (banków) z tytułu zaopatrzenia wstępnego. W
stosunkowo krótkim okresie po wymianie pieniądza gotówkowego moŜe
się okazać, Ŝe prognoza potrzeb niektórych podmiotów kwalifikowanych
(banków) była przeszacowana, w związku z czym wystąpi nadwyŜka
gotówki euro przekazanej takim bankom w ramach zaopatrzenia
wstępnego. EBC krytycznie odniósł się jednak do propozycji, aby banki
takie po wymianie pieniądza gotówkowego mogły zwrócić nadmiar
gotówki i potrącić wartość zwróconej gotówki z ich naleŜności wobec
banku centralnego z tytułu zaopatrzenia wstępnego. Podkreślono, Ŝe
takie rozwiązanie (proponowane przez Banka Slovenije) utrudniłoby
obliczanie zobowiązań banków według „liniowego modelu obciąŜeń”
zgodnie z art. 15 wytycznych EBC/2006/9263.
− Kwestie terminologiczne. EBC sugeruje zachowanie spójności
terminologicznej aktów prawnych regulujących kwestie przygotowań do
wymiany pieniądza gotówkowego, w tym takŜe przez stosowanie
terminów uŜytych w wytycznych EBC/2006/9 (jak np. zaopatrzenie
wtórne – sub-frontloading)264.
Równolegle z wprowadzeniem do obiegu euro odbywa się wycofywanie
banknotów i monet w walutach krajowych. Zgodnie z art. 5 ZUE Banka
Slovenije rozpoczął wycofywanie banknotów i monet w tolarach z obiegu z datą
przyjęcia euro265. Takie samo rozwiązanie przewiduje art. 3 ust. 4 ustawy
słowackiej. Słoweńska ustawa przewiduje teŜ w art. 5 ust. 2 delegację dla Banka
Slovenije do wydania rozporządzenia wykonawczego regulującego kwestie
techniczne związane z zastąpieniem w obiegu tolarów przez euro.
262 Pkt 5.2 opinii CON/2006/43 263 Zob. pkt 6 opinii CON/2006/43 264 Pkt 8 opinii CON/2006/43 265 Na tle tego przepisu EBC wskazał, Ŝe rozpoczęcie wycofywania z obiegu monet w walucie krajowej powinno rozpocząć
się juŜ przed datą przyjęcia euro (pkt 4.2 opinii CON/2006/29).
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
257257257257
b) zasady organizacji obiegu gotówkowego przed wprowadzeniem euro
Pomimo tego, iŜ organizacja obiegu gotówkowego w państwach członkowskich z
derogacją, w szczególności emisja banknotów i monet w walutach krajowych nie
wchodzi w zakres kompetencji EBC oraz nie podlega zasadom obowiązującym w
Eurosystemie, EBC zachęca do stopniowego dostosowywania się państw
członkowskich do zasad obowiązujących od chwili przyjęcia euro. Przy
określaniu krajowych zasad obiegu gotówkowego wskazane jest w szczególności
uwzględnianie zasad przewidzianych w decyzji EBC/2003/4 z dnia 20.3.2003 r.
w sprawie nominałów, parametrów, reprodukcji, wymiany i wycofania
banknotów euro (Dz.U. L 78 z 25.3.2003, s. 16)266. Z uwagi na rozbieŜność
regulacji dotyczącej emisji banknotów i monet euro w Eurosystemie (w
szczególności podział pomiędzy kompetencjami EBC a państw członkowskich)
EBC sugeruje teŜ odpowiednio wczesne wyodrębnienie regulacji krajowych
dotyczących emisji monet od przepisów dotyczących emisji banknotów267.
I. 2.4. OCHRONA BANKNOTÓW I MONET EURO
a) ochrona przed fałszowaniem
Na wspólnotowe ramy prawne dotyczące ochrony banknotów i monet euro przed
fałszowaniem składają się:
− zalecenie EBC/2006/13 z dnia 6 października 2006 r. w sprawie
przyjęcia niektórych środków dla skuteczniejszej ochrony banknotów
euro przed fałszowaniem268;
266 Zob. pkt 2.1 opinii CON/2008/36 w sprawie projektu przepisów dotyczących banknotów i monet w łatach łotewskich 267 Tak w pkt 2.2 opinii CON/2008/36 268 Dz.U. C 257 z 25.10.2006, s. 16
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
258258258258
− rozporządzenie (WE) nr 2182/2004 z dnia 6.12.2004 r. dotyczące medali
i Ŝetonów podobnych do monet euro269;
− rozporządzenie Rady (WE) nr 1338/2001 z dnia 28 czerwca 2001 r.
ustanawiające środki niezbędne dla ochrony euro przed fałszowaniem270;
− decyzja ramowa Rady z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie zwiększenia
ochrony poprzez sankcje karne i inne sankcje za fałszowanie w związku
z wprowadzeniem euro (2000/383/WSiSW)271;
− decyzja Rady z dnia 6 grudnia 2001 r. w sprawie ochrony euro przed
fałszowaniem (2001/887/WSiSW)272;
− decyzja EBC/2001/11 z dnia 8.11.2001 r. w sprawie niektórych
warunków przystąpienia do Systemu Monitorowania Fałszerstw
(SMF)273.
W państwach członkowskich dąŜących do przyjęcia euro wprowadzono w tym
zakresie m.in. następujące dostosowania prawne.
W Słowenii wprowadzono zmiany w prawie karnym dotyczące zwalczania
fałszowania pieniędzy w celu harmonizacji odpowiednich przepisów z zasadami
wspólnotowymi, w szczególności z rozporządzeniem nr 1338/2001274. Słowenia
przystąpiła takŜe (w drodze sukcesji) do Konwencji Genewskiej z dnia 20
kwietnia 1929 r. o zwalczaniu fałszowania pieniędzy275.
Z uwagi na to, Ŝe banknoty i monety w walucie krajowej tracą status prawnego
środka płatniczego, ale przez stosunkowo długi okres podlegają wymianie na
euro, w niektórych państwach członkowskich konieczna okazała się nowelizacja
przepisów prowadząca do objęcia ochroną przed fałszowaniem banknotów i
monet w nie będącej juŜ prawnym środkiem płatniczym walucie krajowej na
równi z banknotami i monetami euro. Zmianę taką wprowadził ustawodawca
269 Dz.U. L 373 z 21.12.2004, s. 1 270 Dz.U. L 181 z 4.7.2001, s. 6. Zakres zastosowania tego rozporządzenia został rozszerzony na państwa członkowskie,
które nie przyjęły euro przez rozporządzenie Rady (WE) nr 1339/2001 z dnia 28.6.2001 r., Dz.U. L 181 z 4.7.2001, s. 11 271 Dz.U. L 140 z 14.6.2000, s. 1. Decyzja zmieniona decyzją ramową 2001/888/WSiSW z dnia 6 grudnia 2001 r., Dz.U. L
329 z 14.12.2001, s. 3 272 Dz.U. L 329 z 14.12.2001, s. 1 273 Dz.U. L 337 z 20.12.2001, s. 49 274 Masterplan for the euro changeover, styczeń 2005, s. 18 275 Zbiór Traktatów Ligi Narodów nr 2623 (1931), s. 372
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
259259259259
cypryjski, poprzez objęcie wycofywanych funtów cypryjskich definicją znaków
pienięŜnych, do której odwołują się przepisy karne276.
Ustawodawca litewski wprowadził do ustawy o Lietuvos Bankas przepis art. 6
ust. 2 określający (od momentu uchylenia derogacji) LB jako krajowe centrum
analiz (KCA) i krajowe centrum analiz monet (KCAM) zgodnie z
rozporządzeniem nr 1338/2001.
Zmiany dostosowujące przepisy krajowe do rozporządzenia (WE) nr 2182/2004
z dnia 6.12.2004 r. dotyczącego medali i Ŝetonów podobnych do monet euro277
wprowadził ustawodawca cypryjski precyzując stosunek krajowych przepisów o
fałszowaniu znaków pienięŜnych do rozporządzenia, jak równieŜ wprowadzając
w prawie krajowym sankcje za naruszenie przepisów rozporządzenia278.
Ustawodawca maltański wprowadził przepis karny penalizujący produkcję,
sprzedaŜ, import i rozpowszechnianie medali i Ŝetonów podobnych do monet
euro z naruszeniem rozporządzenia nr 2182/2004 (art. 55 ustawy o Central Bank
of Malta).
b) ochrona wzoru banknotów i monet euro
Wspólnotowe ramy prawne w tym zakresie obejmują:
− decyzję EBC/2003/4 z dnia 20.3.2003 r. w sprawie nominałów,
parametrów, reprodukcji, wymiany i wycofania banknotów euro279,
− wytyczne EBC/1999/3 z dnia 7.7.1998 r. w sprawie niektórych
przepisów dotyczących banknotów euro280.
W związku z ochroną wzoru banknotów i monet euro konieczna moŜe się okazać
nowelizacja krajowych przepisów o prawach autorskich. Nowelizacji takiej
276 Do zmiany tej nie zgłosił zastrzeŜeń EBC, zob. pkt 2.1 opinii CON/2007/39. W innej sytuacji EBC zasugerował objęcie
taką ochroną banknotów i monet w litach litewskich po ich wycofaniu z obiegu, zob. pkt 47 opinii CON/2005/21 277 Dz.U. L 373 z 21.12.2004, s. 1 278 Zob. pkt 2.2 opinii EBC CON/2007/39 279 Dz.U. L 78 z 25.3.2003, s. 16 280 Dz.U. L 258 z 5.10.1999, s. 32
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
260260260260
dokonał np. ustawodawca cypryjski, wprowadzając do ustawy o prawie
autorskim i prawach pokrewnych przepis stanowiący, iŜ jedynym podmiotem
uprawnionym do dochodzenia praw autorskich do wzorów banknotów euro jest
EBC, lub Central Bank of Cyprus działający w imieniu EBC281. Do cypryjskiej
ustawy o prawie autorskim wprowadzono takŜe przepis określający dopuszczalne
zasady reprodukcji banknotów euro zgodnie z zasadami ustalonymi przez EBC w
art. 2 decyzji EBC/2003/4282. Za naruszenie powyŜszych zasad reprodukcji
przewidziano sankcje karne.
W maltańskiej ustawie o banku centralnym planowano wprowadzenie przepisu
przewidującego uprawnienie Central Bank of Malta do wydawania zezwoleń na
stosowanie reprodukcji banknotów i monet euro zgodnie z decyzją EBC/2003/4.
W swojej opinii283 EBC wskazał, Ŝe decyzja EBC/2003/4 dotyczy tylko
banknotów, a nie monet, oraz Ŝe krajowe banki centralne nie są uprawnione do
wydawania zezwoleń, a jedynie do potwierdzania, które reprodukcje banknotów
euro są zgodne z prawem, nawet w niektórych przypadkach, kiedy nie spełniają
one kryteriów oznaczających automatyczną zgodność z prawem. Ostateczne
brzmienie art. 51 ustawy o CBM przewiduje zatem jedynie moŜliwość
potwierdzenia przez Bank zgodności z prawem reprodukcji banknotów euro
zgodnie z decyzją EBC/2003/4.
ZastrzeŜenia dotyczące zasad zatwierdzania reprodukcji banknotów euro EBC
wyraził teŜ na tle § 36 ust. 2 projektowanej ustawy o Česká Národní Banka
przewidującego, Ŝe ČNB określi w rozporządzeniu zasady dopuszczalności
uŜywania reprodukcji banknotów i monet, ich podobizn w wersji elektronicznej,
jak równieŜ reprodukcji i podobizn koron czeskich. EBC zasugerował tu
czeskiemu ustawodawcy umieszczenie w ustawie odesłania do zasad określonych
w decyzji EBC/2003/4284.
281 Zob. pkt 2.1 opinii EBC CON/2008/1 282 Przepis ten został pozytywnie zaopiniowany przez EBC w pkt 2.2 opinii CON/2008/1 283 Pkt 3.11 opinii CON/2006/58 284 Pkt 3.1.4 opinii CON/2008/21
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
261261261261
I. 2.5. DOSTOSOWANIA PRZEPISÓW ODRĘBNYCH
I.I.I.I. 2.5.1. Przeliczenia w prawie spółek2.5.1. Przeliczenia w prawie spółek2.5.1. Przeliczenia w prawie spółek2.5.1. Przeliczenia w prawie spółek
Dostosowanie słoweńskiego prawa spółek odbyło się w drodze osobnej ustawy
nowelizującej ustawę o spółkach (ZGD), w szczególności wprowadzającej
zmiany w przepisach o udziałach o nierównej wartości, jak równieŜ dodającej
odpowiednie przepisy przejściowe regulujące przeliczenie na euro kapitału
zakładowego (art. 693-698 ustawy o spółkach - ZGD)285. Projekt ustawy został
skonsultowany z EBC286. Uwagi EBC wyraŜone na tle projektu obejmowały
m.in. kwestię odpowiedniego odesłania do kursu wymiany tolara na euro, po
jakim przeliczone miały być wartości nominalne udziałów i akcji oraz kapitał
zakładowy. Przedstawiona do konsultacji wersja projektu odsyłała do kursu
ustalonego w ustawie o wprowadzeniu euro, podczas gdy EBC wskazał, Ŝe kurs
wymiany określony zostanie rozporządzeniem wspólnotowym, które znajdzie
bezpośrednie zastosowanie w państwach członkowskich287. EBC z aprobatą
odniósł się natomiast do wprowadzenia szczególnej uproszczonej procedury dla
przeliczenia na euro kapitału zakładowego, nie powodującej dla spółek
dodatkowych kosztów288. Ustawa wprowadza teŜ, ocenioną z uznaniem przez
EBC289, moŜliwość emisji przez spółki akcyjne akcji bez wartości nominalnej,
których wartość wyraŜona jest w ułamku całkowitej wysokości kapitału
zakładowego, jako rozwiązanie umoŜliwiające uniknięcie przeliczania wartości
nominalnej przy wprowadzeniu euro290.
Ustawodawca cypryjski dostosowania prawa spółek do wprowadzenia euro
zawarł w obszernym przepisie art. 18 „ustawy horyzontalnej”. Przepis ten
przewiduje w ust. 1 i 2 przeliczenie kapitału spółek kapitałowych z funtów na
285 Masterplan for the introduction of the euro, 2nd update, October 2006, s. 4
(http://www.bsi.si/en/publications.asp?MapaId=717, przeglądana 14.5.2008) 286 Opinia CON/2005/57 287 Opinia CON/2005/57, pkt 6 288 Opinia CON/2005/57, pkt 7 289 Opinia CON/2005/57, pkt 8 290 Rozwiązanie takie było rekomendowane przez Komisję przy wprowadzeniu euro w pierwszych państwach
członkowskich, zob. The Impact of the Introduction of the Euro on Capital Markets, dokument COM(97) 337 final z dnia
2.7.1997 r., s. 5 i 22
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
262262262262
euro, z zaokrągleniem nominalnej wartości akcji zgodnie z art. 5 ustawy
(odsyłającym do ogólnych zasad art. 4 i 5 rozporządzenia 1103/97). Skutkuje to
podwyŜszeniem lub obniŜeniem kapitału zakładowego, co wymaga zmiany
statutu spółki uchwałą walnego zgromadzenia akcjonariuszy, na uproszczonych
zasadach w porównaniu ze zmianą wysokości kapitału na ogólnych zasadach
prawa spółek. PodwyŜszenie kapitału moŜe przy tym zostać osiągnięte w drodze
konwersji rezerw na kapitał albo wpłat pienięŜnych, a w razie jego obniŜenia z
kwoty obniŜenia moŜna stworzyć szczególną rezerwę, którą w przyszłości moŜna
przeznaczyć na podwyŜszenie kapitału (ust. 2). W razie niezarejestrowania
zmiany wysokości kapitału wynikającej z przeliczenia na euro w terminie 1 roku
od dnia przyjęcia euro, nie stosuje się zasad uproszczonych, ale ogólne zasady
prawa spółek (ust. 6). Zmiany wysokości kapitału wynikające z przeliczenia na
euro zostały zwolnione przez ustawodawcę cypryjskiego z obowiązku uzyskania
zezwolenia sądu na obniŜenie kapitału, z podatków, które byłyby naleŜne przy
zmianie wysokości kapitału na zasadach ogólnych, jak równieŜ z opłat za
rejestrację zmian w rejestrze spółek (ust. 3-5). W wypadku, gdyby przeliczenie
na euro doprowadziło do obniŜenia kapitału spółki publicznej poniŜej minimum
wymaganego prawem spółek, spółka taka moŜe działać jako spółka publiczna
przez okres do jednego roku od dnia przyjęcia euro, po czym traci status spółki
publicznej, chyba Ŝe w okresie tym uzupełniła kapitał do minimalnego poziomu
(ust. 8).
Ustawodawca cypryjski przewidział takŜe przeliczenie wartości udziałów w
spółdzielniach (art. 19 „ustawy horyzontalnej”), wprowadzając jednakŜe
delegację do uregulowania związanych z tym kwestii technicznych i
proceduralnych w regulacjach wydawanych przez organ sprawujący nadzór
nad spółdzielniami (art. 19 ust. 3).
W ramach przygotowań do wprowadzenia euro w Estonii juŜ w 2006 r.
przygotowano projekt ustawy o nowelizacji kodeksu handlowego, przewidującej
ponadto wprowadzenie zmian do ustawy o rejestrze gruntów, ustawy o
zastawach handlowych, ustawy o stowarzyszeniach handlowych i ustawy o
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
263263263263
opłatach skarbowych291. Projekt ten został skonsultowany z EBC292. Wstępny
plan zakłada jego wejście w Ŝycie na 6 miesięcy przed wprowadzeniem euro293.
Projekt ten przewiduje zaokrąglenie wartości nominalnej udziałów i akcji do
wielokrotności 1 euro, w przypadku spółek załoŜonych przed 1.7.2006 r.
dopuszczalna ma być wartość nominalna wynosząca 50 centów lub
wielokrotność tej kwoty. Jako minimalną wartość nominalną udziałów w
spółkach z o.o. załoŜonych przed 1.7.2006 r. przewiduje się 5 euro, dla spółek
załoŜonych po tej dacie wartością minimalną ma być 10 euro. Minimalny kapitał
zakładowy dla spółki z o.o. przewiduje się na poziomie 2500 euro, dla spółek
akcyjnych na poziomie 25.000 euro294. Podobnie jak w Słowenii, projekt
wprowadza teŜ moŜliwość emisji przez spółki akcyjne akcji bez wartości
nominalnej, których wartość wyraŜona jest w ułamku całkowitej wysokości
kapitału zakładowego, jako rozwiązanie umoŜliwiające uniknięcie przeliczania
wartości nominalnej przy wprowadzeniu euro295. Dla uniknięcia emisji akcji o
bardzo niskiej wartości przewidywane jest zastrzeŜenie, Ŝe stosunek wysokości
kapitału zakładowego do ilości akcji nie moŜe prowadzić do tego, Ŝe wartość
takiej akcji będzie niŜsza niŜ 50 centów.
Na tle tego projektu EBC wyraził uwagę, Ŝe przeliczenie kapitału zakładowego
spółek na euro nie powinno następować przed przyjęciem euro w danym
państwie członkowskim296, a co za tym idzie, po kursie określonym wcześniej niŜ
ustalenie ostatecznego kursu wymiany na podstawie art. 123 ust. 5 Traktatu297.
Ustawodawca litewski kwestię przeliczenia wartości nominalnej udziałów i akcji
oraz wysokości kapitału zakładowego zamierza uregulować w ustawie o
wprowadzeniu euro (art. 10 projektu przedłoŜonego do konsultacji EBC).
Planowane w 2005 r. rozwiązania przewidywały przeliczenie wartości
nominalnej akcji według techniki obejmującej podzielenie łącznej wartości
nominalnej w litach wszystkich akcji danej emisji przez kurs wymiany i liczbę
akcji danej emisji. O zaokrągleniu otrzymanej w ten sposób wartości nominalnej
291 Estonia’s National Changeover Plan, wersja 5, 31.10.2006, s. 11 292 Opinia CON/2006/28 293 Estonia’s National Changeover Plan, wersja 5, 31.10.2006, s. 20 294 Odpowiada to minimalnej wysokości kapitału zakładowego spółki akcyjnej przewidzianej w art. 6 ust. 1 dyrektywy
77/91/EWG (Dz.U. L 26 z 31.1.1977, s. 1, ze zm.) 295 Zob. The Impact of the Introduction of the Euro on Capital Markets, dokument COM(97) 337 final z dnia 2.7.1997 r., s.
5 i 22 296 Pkt 3.1-3.2 opinii CON/2006/28 297 TamŜe, pkt 3.3
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
264264264264
akcji do pełnego centa miało zdecydować walne zgromadzenie akcjonariuszy na
przynajmniej 30 dni przed wprowadzeniem euro. Walne zgromadzenie miało teŜ
zdecydować o sposobie pokrycia dodatkowego kapitału zakładowego
wynikającego z zaokrąglenia (z dopłat czy ze środków spółki), względnie w
kwestii przekazania róŜnicy wynikającej ze obniŜenia kapitału na rezerwy. W
braku postanowienia walnego zgromadzenia wartość nominalna akcji miała
podlegać zaokrągleniu w dół do pełnego centa, a uwolniony w ten sposób kapitał
miał podlegać przekazaniu na rezerwy298. Na tle tego przepisu EBC podniósł, Ŝe
skoro dopuszcza on wyraŜenie wartości nominalnej akcji w centach, to naleŜy do
niego dostosować przepisy prawa spółek, przewidujące wówczas wyraŜanie
wartości nominalnej akcji w pełnych litach299.
I.I.I.I. 2.5.2. Ułatwienia podatkowe związane z wprowadzeniem 2.5.2. Ułatwienia podatkowe związane z wprowadzeniem 2.5.2. Ułatwienia podatkowe związane z wprowadzeniem 2.5.2. Ułatwienia podatkowe związane z wprowadzeniem
euroeuroeuroeuro
W celu zmniejszenia kosztów wprowadzenia euro dla małych i średnich
przedsiębiorców ustawodawca maltański przewidział w rozporządzeniu z
5.4.2007 r. (legal notice nr 93 z 2007) ulgę podatkową na związane z
wprowadzeniem euro nabycie, instalację i przerabianie urządzeń elektronicznych
rejestrujących kwoty pienięŜne (w szczególności kasy fiskalne). Ulga polegała na
moŜliwości odliczenia od dochodu podlegającego opodatkowaniu kwoty w
wysokości 200% wydatków na powyŜsze cele (bez VAT), nie więcej jednak niŜ
1000 lirów maltańskich. Zgodnie z art. 5 ust. 5 lit. c rozporządzenia o
podwójnym podawaniu i kontroli cen dodatkowym warunkiem skorzystania z
ulgi podatkowej na nabycie nowej kasy fiskalnej było podawanie przez nową
kasę cen w obu walutach (do końca okresu podwójnego podawania cen), mimo iŜ
co do zasady ustawodawca maltański nie przewidział w stosunku do kas
fiskalnych takiego obowiązku.
298 Opinia CON/2005/21, pkt 33 299 Opinia CON/2005/21, pkt 34
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
265265265265
I.I.I.I. 2.5.3. Nowelizacje ustaw szczególnych2.5.3. Nowelizacje ustaw szczególnych2.5.3. Nowelizacje ustaw szczególnych2.5.3. Nowelizacje ustaw szczególnych
W związku z wprowadzeniem euro w Słowenii znowelizowano szereg ustaw
szczególnych, dostosowując ich pojedyncze przepisy do potrzeb związanych z
przyjęciem nowej waluty. Zmiany objęły m.in. przepisy o rozliczeniach
pienięŜnych (wprowadzono euro jako walutę rozliczeń krajowych), o podatku
dochodowym (przepisy o zakresie podmiotowym podatku), o wykroczeniach, o
zabezpieczeniach finansowych (w zakresie zabezpieczeń kredytów udzielanych
przez banki)300. Zmieniono równieŜ przepisy o odsetkach za zwłokę,
dostosowując ich wysokość do porównywalnej z odsetkami stosowanymi w
innych państwach strefy euro301. Zrezygnowano jednak z nowelizacji wszystkich
aktów prawnych odnoszących się do kwot wyraŜonych w tolarach, w
szczególności w przepisach karnych czy teŜ przewidujących określone kwoty w
tolarach jako granicę pomiędzy określonymi kategoriami czy właściwością
określonych organów. Wprowadzenie euro nie łączyło się zatem z
kompleksowymi nowelizacjami przepisów podatkowych i celnych. Uznano, Ŝe
wystarczającą podstawą dla przeliczenia podanych w nich kwot w tolarach na
euro jest odpowiedni przepis rozporządzenia 974/98, a kwoty w euro zostaną w
nich podane dopiero przy okazji kolejnych nowelizacji302. Stanowisko to przy
innej okazji potwierdził EBC uznając za zbędny projektowany przepis ustawy o
Central Bank of Cyprus przewidujący ogólne zastąpienie odwołań w ustawie do
funta cypryjskiego odwołaniami do euro. Zdaniem EBC zastąpienie takie wynika
wprost z art. 3 rozporządzenia nr 974/98, a potwierdza to dodatkowo motyw 7 do
rozporządzenia 1103/97, nie jest zatem potrzebne dodatkowe wprowadzanie
przewidujących to przepisów do aktów prawa krajowego303. Wskutek stanowiska
EBC ustawodawca cypryjski zrezygnował z projektowanego przepisu, a w
cypryjskim planie wprowadzenia euro (wersja z sierpnia 2007 r.) stwierdzono
wprost, Ŝe wymienione w przepisach róŜnych ustaw kwoty w funtach
300 Masterplan for the introduction of the euro, 1st update, January 2006, s. 7
(http://www.bsi.si/en/publications.asp?MapaId=717, przeglądana 14.5.2008) 301 Masterplan for the euro changeover, styczeń 2005, s. 19 302 Masterplan for the introduction of the euro, 1st update, January 2006, s. 8 303 Pkt 5.4 opinii EBC CON/2006/4
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
266266266266
cypryjskich podlegają automatycznemu przeliczeniu na euro z mocy samych
rozporządzeń wspólnotowych304.
Ogólny przepis wprowadzający do prawa krajowego odniesienia do euro moŜe
się natomiast okazać potrzebny w państwach, w których wcześniejsze akty
prawne określały wspólną walutę w alfabecie łacińskim inaczej niŜ „euro” (w
mianowniku liczby pojedynczej). Przepis taki przyjęto w Słowenii, gdzie zmienił
na „euro” stosowane w niektórych innych ustawach określenie „evro”.
W metodyczny sposób opracowano listę aktów prawnych przeznaczonych do
nowelizacji na Słowacji. W planie wymiany gotówkowej w wersji z marca 2007
r. opracowano listę aktów prawnych wymagających nowelizacji podzieloną na
trzy grupy305. Pierwsza grupa obejmuje przepisy o najwaŜniejszym znaczeniu z
punktu widzenia wprowadzenia nowej waluty, w tym „ustawę horyzontalną” i
przewidziane w niej nowelizacje szeregu ustaw szczególnych, m.in. ustawy o
Národna Banka Slovenska, ustawy o bankach, oraz szeregu innych ustaw
dotyczących sektora finansowego. Druga grupa obejmuje akty prawne z róŜnych
gałęzi prawa przewidziane do nowelizacji ustawami szczególnymi. Zawarty w
niej wykaz został przygotowany w na podstawie wyników przeglądu systemu
prawnego pod kątem zmian koniecznych w związku z wprowadzeniem euro
dokonanego juŜ w 2005 r. przez poszczególne ministerstwa w zakresie ich
właściwości. Za opracowanie całości wykazu odpowiadało Ministerstwo
Sprawiedliwości we współpracy z Ministerstwem Finansów, Ministerstwem
Gospodarki oraz NBS, a całość zatwierdził rząd uchwałą nr 1040 z dnia 21
grudnia 2005 r. 306 Na trzecią grupę składają się ustawy oraz akty prawne
niŜszego rzędu, dla których wprowadzenie euro ma jedynie uboczne znaczenie,
w związku z czym będą one nowelizowane stopniowo, w miarę potrzeb lub przy
okazji innych nowelizacji, juŜ po wprowadzeniu euro. Szczegółowy spis
obejmujący łącznie 321 aktów prawnych z wszystkich 3 grup, które naleŜy
uchwalić lub zmienić w związku z przyjęciem euro został opublikowany na
stronach internetowych NBS307.
304 National changeover plan from the pound to the euro, sierpień 2007, s. 35 (dostępny na
http://www.euro.cy/euro/euro.nsf/dmlplan1_en/dmlplan1_en?OpenDocument, przeglądana 15.7.2008) 305 Wykaz ustaw zob. w: National Euro Changeover Plan for the Slovak Republic, aktualizacja z marca 2007 r., s. 58-61 306 National Euro Changeover Plan for the Slovak Republic, aktualizacja z marca 2007 r., s. 41 i 57 307 http://www.nbs.sk/EURINT/EURO/LEGHARM.PDF, przeglądana 14.9.2008
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
267267267267
W prawie maltańskim potrzebne zmiany w mówiących o kwotach pienięŜnych
przepisach szczególnych aktów prawnych zostały wprowadzone w ramach
specjalnej procedury opracowanej wspólnie przez komitety sektorowe ds.
prawnych, ds. sektora publicznego i ds. finansów publicznych Narodowego
Komitetu ds. przyjęcia euro (NECC), mającej na celu kompleksową analizę
całego porządku prawnego, z uwzględnieniem takŜe regulacji nie wchodzących
w zakres kompetencji Ŝadnego organu administracji308. Procedura ta oparta
została na opublikowanych w kwietniu 2007 r. wytycznych NECC/0001/07
dotyczących wprowadzania zmian do przepisów szczególnych oraz
dostosowywania kwot pienięŜnych w sektorze publicznym w związku z
wprowadzeniem euro309. W terminie do lipca 2007 r. ministerstwa i inne
jednostki, które zidentyfikowały przewidziane w przepisach kwoty wymagające
dostosowania (smoothing310) były obowiązane do zgłoszenia tych przepisów
Ministerstwu Finansów w celu uzyskania jego zgody na dostosowanie kwot w
przepisach. Zasadą było, iŜ zaokrąglenie mogło się odbywać wyłącznie w
kierunku korzystnym dla konsumenta. Równolegle zespół legislacyjny w
Ministerstwie Sprawiedliwości dokonał przeglądu całości ustawodawstwa i
sporządził listę przepisów wymagających nowelizacji. Zasadą było, iŜ
nowelizacja następowała w drodze dokładnego przeliczenia kwot z lirów na euro
z zastosowaniem kursu wymiany, za wyjątkiem przepisów, które zostały
zgłoszone Ministerstwu Finansów jako wymagające dostosowania kwoty
pienięŜnej i co do których Ministerstwo Finansów wydało zgodę na
dostosowanie. Na podstawie szczególnej klauzuli art. 4 „ustawy horyzontalnej”
nowelizacje te nie wymagały przejścia zwyczajnej ścieŜki legislacyjnego, ale
były przyjmowane w drodze aktu prawnego (order) premiera Malty i
promulgowane w oficjalnym publikatorze.
Na tle prawa litewskiego EBC uznał, Ŝe dostosowanie poprzez zaokrąglenie
przewidzianych w przepisach krajowych kwot takich jak wysokość grzywien,
róŜnego rodzaju opłat, wyraŜonych kwotowo podatków itp. naleŜy do
prerogatyw władz krajowych, przy czym operacja taka moŜe przyczynić się do
308 Opis procedury podaję za Final Master Plan for the Euro Changeover in Malta, National Euro Changeover Committee,
lipiec 2007, s. 48 (http://www.centralbankmalta.org/site/euroadoption.html, przeglądana 15.7.2008) 309 Tekst wytycznych jest dostępny na stronie http://www.euro.gov.mt/page.aspx?ID=44 (przeglądana 14.9.2008). 310 Operacja ta polega na zaokrągleniu kwoty przewidzianej w przepisie do kwoty łatwej do rozliczania i zapamiętania – np.
zamiast wynikającej z przeliczenia kwoty 10,37 euro stosuje się kwotę 10 euro.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
268268268268
zwiększenia pewności prawnej i stopnia akceptacji wspólnej waluty311.
Dokładniej kwestię tę EBC wyjaśnił na tle projektu nowelizacji słowackich
ustaw szczególnych312, gdzie stwierdził, iŜ takie dostosowania same w sobie nie
są zgodne z art. 5 rozporządzenia nr 1103/97 oraz art. 7 rozporządzenia nr
974/98, co nie ogranicza jednak suwerennej kompetencji ustawodawców
krajowych do regulowania kwot przewidzianych w przepisach, takich jak opłaty,
kary pienięŜne, kapitał minimalny, dodatki, wynagrodzenia itp. Przy okazji
przyjmowania regulacji związanych z wprowadzeniem euro ustawodawca
krajowy moŜe zatem zasadniczo wprowadzić zmiany takich kwot, przy czym
powinien zachować zasady pewności prawnej i przejrzystości. Obejmuje to w
szczególności jasne rozróŜnienie pomiędzy przypadkami przeliczenia kwot w
walucie krajowej na euro z zaokrągleniem do pełnego centa, a przypadkami, w
których dochodzi do zmiany wysokości tych kwot. EBC odwołał się tu do
stanowiska Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wyraŜonego w orzeczeniu
w sprawie Estager313. W orzeczeniu tym Trybunał stwierdził, Ŝe z rozporządzeń
1103/97 oraz 974/98 wynika zakaz podwyŜszania przewidzianych w przepisach
prawa kwot w walucie krajowej do wysokości w euro wyŜszej niŜ ich
równowartość przeliczona według przepisów rozporządzeń, za wyjątkiem
sytuacji, w której z tekstu odpowiednich przepisów prawa krajowego wynika
jasno zamiar krajowych władz podwyŜszenia tych kwot, dający się łatwo
odróŜnić od zwykłego przeliczenia na euro. Wskazane jest równieŜ
wprowadzanie zmian w spójny sposób, poprzez stosowanie tych samych zasad
do kwot pienięŜnych o podobnym charakterze czy funkcji.
Planowane zmiany w prawie estońskim314 zakładają, Ŝe „ustawa horyzontalna”
nie będzie zawierać nowelizacji ustaw wymagających bardziej kompleksowych
zmian. Planuje się dodanie do „ustawy horyzontalnej” przepisów zmieniających
ustawę o opłatach skarbowych, podczas gdy w osobnej ustawie wprowadzi się
poprawki do kodeksu handlowego, ustawy o rejestrze gruntów, ustawy o
zastawie handlowym oraz ustawy o stowarzyszeniach handlowych. Rząd oraz
311 Zob. pkt 40 opinii CON/2005/21 odnoszącej się do projektu litewskiej ustawy o wprowadzeniu euro, który nie zawierał
przepisu przewidującego takie dostosowania. 312 Pkt 3.2 opinii CON/2008/40 313 Wyrok ETS z dnia 18 stycznia 2007 r., sprawa C-359/05, Dz.U. C 56 z 10.3.2007, s. 8 314 Za Estonia’s National Changeover Plan, 5th version, 31.10.2006, s. 12 (dokument dostępny na stronie
http://www.eestipank.info/pub/en/EL/ELiit/euro/eplaan_1.pdf, przeglądana 14.9.2008).
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
269269269269
właściwi ministrowie mają wydać rozporządzenia wprowadzające potrzebne
zmiany do przepisów wykonawczych w zakresie ich kompetencji.
I. 2.6. WYJAŚNIENIA DOTYCZĄCE STOSOWANIA I WYKŁADNI PRZEPISÓW ZWIĄZANYCH Z WPROWADZENIEM EURO
Oprócz wprowadzania nowych aktów prawnych oraz zmian w samym brzmieniu
przepisów w niektórych państwach członkowskich podjęto albo planuje się
podjęcie szczególnych środków mających na celu ułatwienie stosowania i
wykładni przepisów pozostających w związku z przyjęciem euro.
W stosunkowo krótkim terminie przed przyjęciem euro, w momencie, gdy były
juŜ znane związane z tym zmiany prawne, Banka Slovenije oraz rząd Słowenii
wydał drugą aktualizację planu wprowadzenia euro315, opisującą prawne skutki
przyjęcia euro z podziałem według kryterium tematycznego. Dokument ten
zawiera streszczenie zasad wynikających ze znowelizowanych przepisów,
dotyczących kwestii przejściowych z zakresu rachunkowości, działalności
organów podatkowych, celnych oraz instytucji ubezpieczenia społecznego, jak
równieŜ zasad przejścia na euro rynku kapitałowego. Mimo iŜ nie miał on waloru
prawnego, stanowił waŜne źródło przystępnej informacji dla uczestników obrotu.
Szczegółowe wyjaśnienia dla uczestników obrotu prawnego opracowano teŜ na
Malcie. Wytyczne Narodowego Komitetu ds. przyjęcia euro (NECC), łącznie 12
dokumentów dotyczących poszczególnych aspektów przyjęcia euro, zostały
opublikowane na oficjalnej stronie internetowej dotyczącej przyjęcia wspólnej
waluty316.
315 Masterplan for the introduction of the euro, 2nd update, październik 2006 316 Tekst wytycznych jest dostępny na stronie http://www.euro.gov.mt/page.aspx?ID=44 (przeglądana 14.9.2008).
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
270270270270
CZĘŚĆ II RAPORTY O KONWERGENCJI – UWAGI DOTYCZĄCE PRAWA POLSKIEGO II.1. KWESTIE PRAWNE W RAPORTACH O KONWERGENCJI
Raporty o konwergencji opracowywane są przez Europejski Bank Centralny oraz
przez Komisję na podstawie art. 122 ust. 2 w zw. z art. 121 ust. 1 Traktatu i
dotyczą postępów państw członkowskich objętych derogacją „w wypełnianiu ich
zobowiązań w zakresie urzeczywistnienia w Unii Gospodarczej i Walutowej”.
Raporty dotyczące wszystkich państw członkowskich z derogacją opracowywane
są co dwa lata. Dodatkowo sporządza się takŜe raporty dotyczące tylko
określonych państw członkowskich, na ich Ŝądanie w związku z planowanym
przez nie przyjęciem euro (art. 122 ust. 2 Traktatu). W takich dodatkowych
raportach oceniono do tej pory spełnianie kryteriów konwergencji przez
Słowenię i Litwę (w maju 2006 r.) oraz Cypr i Maltę (w maju 2007 r.).
Spełnienie kryteriów konwergencji przez Słowację zostało natomiast ocenione w
regularnych raportach opracowanych dla wszystkich państw członkowskich z
derogacją w maju 2008 r.
Zgodnie z art. 122 ust. 2 Traktatu, na podstawie wniosków zawartych w
raportach o konwergencji, po konsultacji z Parlamentem Europejskim, Rada na
wniosek Komisji podejmuje decyzję o uchyleniu derogacji w stosunku do państw
członkowskich spełniających kryteria konwergencji.
Większą część raportów o konwergencji zajmuje analiza spełniania przez
państwa członkowskie z derogacją ekonomicznych kryteriów konwergencji. W
zakresie prawa przedmiotem analizy jest zgodnie z art. 121 ust. 1 Traktatu
kwestia, czy ustawodawstwo danego państwa członkowskiego, w tym statut jego
banku centralnego, jest zgodne z art. 108 i 109 Traktatu oraz ze Statutem ESBC.
Oznacza to, Ŝe kwestie prawne poruszane w raportach o konwergencji nie
wyczerpują zakresu prawnych przygotowań koniecznych do przyjęcia euro,
obejmując jedynie okoliczności doniosłe dla decyzji Rady o uchyleniu derogacji
w stosunku do objętych nią państw członkowskich. Raporty nie odnoszą się do
„ustaw horyzontalnych”, ani teŜ do szczególnych aktów prawnych związanych z
przyjęciem euro.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
271271271271
Analiza ustawodawstwa krajowego w raportach EBC o konwergencji obejmuje
zatem następujące kwestie317:
a) niezaleŜność krajowego banku centralnego, w szczególności:
− niezaleŜność funkcjonalną,
− niezaleŜność instytucjonalną,
− niezaleŜność personalną,
− niezaleŜność finansową,
− zachowanie poufności w zakresie działalności podlegającej przepisom
Statutu ESBC o poufności,
b) zakaz finansowania ze środków banku centralnego i uprzywilejowanego
dostępu,
c) jednolitą pisownię euro,
d) prawną integrację krajowych banków centralnych z Eurosystemem, w
szczególności:
− cele krajowych banków centralnych,
− zadania krajowych banków centralnych,
− przepisy o finansach krajowych banków centralnych,
− politykę kursową,
− współpracę międzynarodową.
Europejski Bank Centralny podkreśla przy tym, Ŝe ocena konwergencji prawnej
nie ogranicza się do formalnej analizy brzmienia przepisów prawa państwa
317 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 14-27
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
272272272272
członkowskiego, ale moŜe obejmować takŜe praktykę ich stosowania, w
szczególności istnienie oznak wskazujących na wywieranie nacisków na organy
decyzyjne krajowych banków centralnych318.
Nieco prostszą strukturę ma analiza ustawodawstwa krajowego w raportach o
konwergencji opracowywanych przez Komisję. Koncentruje się ona na trzech
zasadniczych obszarach319:
− zgodności celów krajowych banków centralnych z celami ESBC,
− niezaleŜności krajowych banków centralnych i członków ich organów
zarządzających, w tym niezaleŜności instytucjonalnej, finansowej i
personalnej,
− integracji krajowych banków centralnych z ESBC.
EBC podkreśla, Ŝe przewidziany w art. 109 Traktatu wymóg zgodności
ustawodawstwa krajowego z Traktatem i Statutem ESBC320 oznacza konieczność
dostosowania treści przepisów krajowych, niezaleŜnie od pierwszeństwa Traktatu
i Statutu ESBC przed ustawodawstwem krajowym. Obowiązek zapewnienia
zgodności nie oznacza natomiast obowiązku harmonizacji krajowych ustaw o
bankach centralnych. EBC podkreśla, Ŝe róŜnice pomiędzy takimi ustawami są w
pełni dopuszczalne w zakresie, w jakim nie naruszają one wyłącznej kompetencji
Wspólnoty w sprawach polityki pienięŜnej321.
Jako przykładowe sposoby zapewnienia zgodności ustawodawstwa krajowego z
Traktatem i Statutem EBC podaje wprowadzenie w przepisach krajowych
odpowiednich odesłań, powtórzenie przepisów Traktatu i Statutu z jednoczesnym
powołaniem źródła oraz uchylenie przepisów zawierających niezgodności.
EBC wskazuje równieŜ na znaczenie obowiązku konsultacji EBC w sprawie
projektów ustaw leŜących w zakresie jego kompetencji zgodnie z art. 105 ust. 4
318 TamŜe, s. 14 319 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 39 320 Treść art. 109 Traktatu nie wyłącza przy tym wynikającego z zasad ogólnych obowiązku dostosowania ustawodawstwa
krajowego takŜe do wtórnego prawa wspólnotowego, zob. Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 16 321 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 16
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
273273273273
Traktatu oraz art. 5 Statutu oraz decyzją Rady 98/415/WE z dnia 29 czerwca
1998 r. 322 Na gruncie prawa polskiego EBC podkreślił, Ŝe zasięgnięcie opinii
NBP w sprawie projektów aktów prawnych zgodnie z art. 21 ust. 4 ustawy o
Narodowym Banku Polskim323 nie wyłącza obowiązku konsultacji EBC324.
W Raporcie EBC o konwergencji z maja 2008 r. stwierdzono, Ŝe polski
ustawodawca nie wprowadził nowych przepisów odnoszących się do kwestii
poruszonych w poprzednim raporcie z grudnia 2006 r., a zatem uwagi z raportu z
2008 r. zasadniczo powtarzają uwagi wyraŜone przez EBC w 2006 r. 325 Podobna
uwaga znalazła się w Raporcie Komisji z maja 2008 r. – stwierdzono w nim, Ŝe
nowelizacja ustawy o Narodowym Banku Polskim ze stycznia 2007 r. nie
usunęła Ŝadnej z niezgodności wskazanych w poprzednim raporcie z grudnia
2006 r.326 Z uwagi na to, Ŝe raporty z 2008 r. zasadniczo powtarzają uwagi
wyraŜone we wcześniejszych raportach z 2006 i 2004 r., w pewnym zakresie je
rozszerzając, poniŜsze omówienie ograniczy się w zasadzie do najnowszych
raportów z 2008 r. Punktem wyjścia będzie przedstawienie rozumienia danej
kwestii spośród składających się na konwergencję prawną przez EBC (na
podstawie raportu o konwergencji z 2008 r.), a następnie – o ile takie zostały
wyraŜone – zwięzłe przedstawienie uwag EBC i Komisji dotyczących tej kwestii
w prawie polskim. Tematyka ta zostanie następnie rozszerzona w cz. III
niniejszego opracowania, celem przedstawienia propozycji zmian prawa
polskiego.
II. 2. TEMATYKA PORUSZANA W RAPORTACH ORAZ STANOWISKO EBC I KOMISJI DOTYCZĄCE PRAWA POLSKIEGO 2.1. NIEZALEśNOŚĆ BANKU CENTRALNEGO
Kryteria oceny niezaleŜności banku centralnego rozwinięte zostały na podstawie
wykazu aspektów niezaleŜności banku centralnego opracowanego przez
Europejski Instytut Walutowy w 1995 r., obejmującego niezaleŜność
322 TamŜe, s. 16-17 323 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r., t.j.: Dz. U. z 2005 r. Nr 1 poz. 2 ze zm. 324 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 245 325 TamŜe, s. 242 326 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 21
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
274274274274
funkcjonalną, instytucjonalną, personalną i finansową327. Równolegle do
raportów o konwergencji, analiza tych aspektów rozwinięta została takŜe w
opiniach EBC wydawanych w procesie konsultacji projektów ustaw328
(częściowo cytowanych w cz. II).
II.II.II.II. 2.1.1. NiezaleŜność funkcjonalna2.1.1. NiezaleŜność funkcjonalna2.1.1. NiezaleŜność funkcjonalna2.1.1. NiezaleŜność funkcjonalna
NiezaleŜność funkcjonalna banku centralnego wiąŜe się zdaniem EBC z jego
celem, który powinien być określony w jasny, prawnie wiąŜący sposób i
odpowiadać określonemu w Traktacie celowi utrzymania stabilności cen. Cel ten
zdaniem EBC moŜe być najlepiej zrealizowany przez niezaleŜną instytucję o
precyzyjnie określonych kompetencjach. Nie wyklucza to odpowiedzialności
banku centralnego za swoje działania, która ma zagwarantować przejrzystość i
dialog ze stronami trzecimi, jak równieŜ przyczynia się do wzmocnienia zaufania
do niezaleŜności KBC329.
EBC ani Komisja nie wyraziły w raportach z 2008 r. uwag dotyczących
niezaleŜności funkcjonalnej Narodowego Banku Polskiego.
II.II.II.II. 2.1.2. NiezaleŜność instytucjonalna2.1.2. NiezaleŜność instytucjonalna2.1.2. NiezaleŜność instytucjonalna2.1.2. NiezaleŜność instytucjonalna
NiezaleŜność instytucjonalna banku centralnego została przewidziana wprost w
art. 108 Traktatu oraz art. 7 Statutu ESBC i obejmuje zakaz zwracania się przez
KBC i członków ich organów zarządzających o instrukcje oraz ich przyjmowania
od instytucji czy organów Wspólnoty, rządów państw członkowskich oraz
jakichkolwiek innych organów. Zakazowi temu odpowiada zakaz prób
wywierania przez instytucje i organy Wspólnoty oraz rządy państw
327 Kryteria te zostały przedstawione w bardziej szczegółowy sposób w Raporcie EIW o konwergencji z 1998 r., s. 12-13, a
następnie w kolejnych Raportach EBC 328 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 17 329 TamŜe, s. 17
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
275275275275
członkowskich wpływu na członków organów zarządzających KBC, których
decyzje mogą mieć wpływ na wykonanie zadań związanych z ESBC. Zakazy te
obejmują takŜe udzielanie instrukcji czy wywieranie wpływu na KBC
mieszczące się w ramach wykonywania przez państwo uprawnień
właścicielskich w stosunku do KBC (np. z tytułu posiadanych udziałów) 330.
Za niezgodne z Traktatem i Statutem ESBC naruszenia niezaleŜności
instytucjonalnej banku centralnego EBC uznaje w szczególności przepisy
przewidujące331:
− Prawo stron trzecich do zatwierdzania, zawieszania, uchylania lub
odraczania decyzji KBC mających wpływ na zadania związane z ESBC.
− Prawo organów innych niŜ niezawisłe sądy do weryfikacji decyzji KBC
odnoszących się do zadań związanych z ESBC. Decyzje takie nie mogą
podlegać politycznej weryfikacji. Za niedopuszczalne EBC uznaje teŜ
prawo prezesa KBC do zawieszenia wykonania decyzji wydanych przez
organy zarządzające ESBC lub KBC i przekazania ich organom
politycznym do ostatecznego rozpatrzenia.
− Prawo przedstawicieli stron trzecich do uczestnictwa w składzie
organów zarządzających KBC z prawem głosu w sprawach dotyczących
zadań związanych z ESBC, nawet jeŜeli głos ten nie jest rozstrzygający.
− Wymóg uprzedniej konsultacji przez KBC stron trzecich przed
wydaniem decyzji, jako formalny mechanizm umoŜliwiający takim
stronom trzecim wpływ na decyzję podjętą przez KBC332.
EBC zalecił teŜ wyraźne uwzględnienie w przepisach przewidujących udzielanie
absolutorium członkom organom zarządzających KBC przez strony trzecie (np.
rządy) odpowiednich zabezpieczeń przed wpływem takich kompetencji na
zdolność niezaleŜnego podejmowania przez członków organów zarządzających 330 TamŜe, s. 18 331 Lista za Raportem EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 18-19 332 Za dopuszczalne uznał jednak EBC przepisy przewidujące dialog pomiędzy KBC a stronami trzecimi, w tym ustawowe
obowiązki dostarczania informacji czy wymiany poglądów. Przepisy takie nie mogą jednak skutkować ingerencją w
niezaleŜność członków organów zarządzających KBC, uchybiać szczególnemu statusowi prezesów KBC jako członków Rady
Ogólnej EBC, jak równieŜ prowadzić do naruszenia obowiązków zachowania poufności wynikających ze Statutu ESBC.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
276276276276
KBC decyzji w sprawach związanych z ESBC, jak równieŜ wykonywania
decyzji przyjętych na szczeblu ESBC333.
Odnosząc się do niezaleŜności instytucjonalnej Narodowego Banku Polskiego
EBC wyraził zastrzeŜenia do braku w ustawie o NBP przepisu przewidującego
zakaz zwracania się przez NBP i członków jego organów zarządzających o
instrukcje z zewnątrz i przyjmowania takich instrukcji, jak równieŜ braku
wyraŜonego wprost zakazu prób wywierania przez rząd wpływu na członków
organów zarządzających NBP w sytuacji, gdyby mogło to mieć wpływ na
wykonanie zadań związanych z ESBC. Przepisami wymagającymi dostosowania
do art. 108 Traktatu i art. 7 Statutu są równieŜ zdaniem EBC:
− art. 11 ust. 3 ustawy o NBP przewidujący reprezentowanie przez prezesa
NBP interesów RP w międzynarodowych instytucjach bankowych oraz
w międzynarodowych instytucjach finansowych;
− art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy o NBP zobowiązujący NBP do przekazywania
projektu załoŜeń polityki pienięŜnej Radzie Ministrów i Ministrowi
Finansów;
− art. 203 ust. 1 Konstytucji RP przewidujący szerokie uprawnienia
kontrolne NajwyŜszej Izby Kontroli w stosunku do NBP, obejmujące
kontrolę legalności i efektywności ekonomicznej334.
Podobne stanowisko zajęła Komisja. Za niezgodność335 z art. 108 Traktatu oraz
art. 7 Statutu ESBC Komisja uznaje brak przepisu zakazującego prezesowi NBP i
członkom jego organów decyzyjnych przyjmowania lub zwracania się o
instrukcje z zewnątrz, jak równieŜ brak wyraźnego zakazu prób wywierania
wpływu na członków organów decyzyjnych NBP przez rząd w sytuacji, gdy
333 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 19 334 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 243 335 W anglojęzycznej wersji Raportu Komisja dzieli usterki ustawodawstwa państw członkowskich na powaŜniejszą
kategorię „incompatibility”, obejmującą przypadki, gdzie ustawodawstwo krajowe jest sprzeczne z Traktatem lub Statutem, oraz mniej doniosłą „imperfection”, obejmującą przepisy nie będące wprost sprzeczne z Traktatem lub Statutem, ale co do
których Komisja sugeruje wprowadzenie uzupełnień, objaśnień albo doprecyzowań (zob. wyjaśnienie tych terminów w
Raporcie Komisji o konwergencji z 2004 r., załącznik techniczny, s. 9-10). W oficjalnym polskim tłumaczeniu Raportu z
2008 r. (dokument KOM(2008) 248 wersja ostateczna, z 7.5.2008 r.) oba powyŜsze terminy przetłumaczono jako
„niezgodność”. Dla większej precyzji w niniejszym rozdziale przyjmuję określenie „niezgodność” tam, gdzie w tekście
angielskim występuje „incompatibility”, a dla oddania terminu „imperfection” uŜywam określenia „niedociągnięcie”.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
277277277277
moŜe to mieć znaczenie na spełnianie przez NBP zadań związanych z ESBC336.
Kolejna niezgodność wynika zdaniem Komisji z przewidzianych w art. 21 ust. 1
oraz art. 23 ust. 1 i 2 ustawy o NBP obowiązków zakładających ścisłą
współpracę NBP z właściwymi organami państwa (m.in. obowiązku
przedkładania projektu załoŜeń polityki pienięŜnej oraz składania określonych
sprawozdań), dających zdaniem Komisji organom państwa moŜliwość
wywierania wpływu na politykę pienięŜną i finansową prowadzoną przez
NBP337.
II.II.II.II. 2.1.3. NiezaleŜność personalna2.1.3. NiezaleŜność personalna2.1.3. NiezaleŜność personalna2.1.3. NiezaleŜność personalna
W zakresie niezaleŜności personalnej banku centralnego przepisy Statutu ESBC,
a za nimi EBC i Komisja w raportach o konwergencji kładą nacisk głównie na
stabilność sprawowania urzędu przez prezesów i członków organów
zarządzających krajowych banków centralnych. Wynika to z roli krajowych
banków centralnych w ESBC oraz z okoliczności, Ŝe prezesi KBC są członkami
Rady Ogólnej EBC. NajwaŜniejszym przepisem jest tu art. 14 ust. 2 Statutu
przewidujący, Ŝe kadencja prezesa KBC nie moŜe być krótsza od 5 lat, jak
równieŜ ograniczający dopuszczalność odwołania prezesa KBC do dwóch
przesłanek – gdy prezes nie spełnia juŜ warunków koniecznych do wykonywania
swoich funkcji lub jeŜeli dopuścił się powaŜnego uchybienia. Podkreślić naleŜy,
Ŝe EBC niezwykle rygorystycznie podchodzi do przesłanek odwołania prezesa
KBC.W raportach o konwergencji oraz swoich opiniach EBC kwestionuje nawet
takie przepisy ustaw o KBC, które w zasadzie mieszczą się w zakresie przesłanek
przewidzianych w art. 14 ust. 2 Statutu ESBC, ale sformułowane są w sposób
odbiegający od przepisu Statutu, np. w bardziej precyzyjny czy węŜszy sposób
(np. przewidując przesłankę skazania prezesa KBC za przestępstwo
prawomocnym wyrokiem sądu). W zakresie przesłanek odwołania prezesów (jak
równieŜ członków organów zarządzających) KBC Europejski Bank Centralny
336 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 137 337 TamŜe
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
278278278278
dąŜy zatem w istocie do ujednolicenia postanowień ustaw o krajowych bankach
centralnych338.
W raporcie o konwergencji z 2008 r. EBC podaje kilka dodatkowych wyjaśnień
dotyczących sposobu rozumienia przez siebie przepisów Statutu ESBC o
niezaleŜności personalnej KBC339.
Co do kadencji prezesów krajowych banków centralnych EBC wyjaśnił, Ŝe moŜe
ona być dłuŜsza niŜ 5 lat, jak równieŜ prezes KBC moŜe być powoływany na
czas nieoznaczony, z zastrzeŜeniem, Ŝe przesłanki jego odwołania są zgodne z
art. 14 ust. 2 Statutu ESBC. EBC zwraca równieŜ uwagę na konieczność
uwzględnienia przy nowelizacji ustaw o KBC odpowiedniej stabilności
sprawowania urzędu takŜe przez innych członków organów zarządzających KBC
mogących zastępować prezesa.
W związku z przesłankami odwołania prezesów KBC EBC wyjaśnia, Ŝe nie
mogą być oni odwoływani na innych podstawach niŜ przewidziane w art. 14 ust.
2 Statutu ESBC. Organy uczestniczące w powoływaniu prezesów KBC, takie jak
parlamenty czy rządy państw członkowskich, nie powinny bowiem zdaniem EBC
mieć moŜliwości ich uznaniowego odwoływania. EBC zaleca zatem wpisanie do
ustaw o KBC przesłanek odwołania zgodnych z przewidzianymi w art. 14 ust. 2
Statutu ESBC, albo zupełne pominięcie w nich przesłanek odwołania prezesa,
dopuszczalne z uwagi na bezpośrednie stosowanie art. 14 ust. 2 Statutu ESBC.
EBC wskazuje równieŜ, Ŝe niezaleŜności personalnej banku centralnego
zagraŜałoby, gdyby zasady dotyczące stabilności sprawowania urzędu przez
prezesa oraz przesłanki jego odwołania nie znajdowały zastosowania takŜe do
innych członków organów decyzyjnych KBC uczestniczących w wykonywaniu
zadań związanych z ESBC. Stanowisko to EBC uzasadnia brzmieniem art. 108
Traktatu i art. 7 Statutu ESBC mówiących nie o prezesach, ale szerzej o
członkach organów decyzyjnych KBC. Szczególny nacisk EBC kładzie na to w
sytuacji, gdy pozycja prezesa KBC odpowiada paremii primus inter pares, a inni
członkowie organów decyzyjnych mają równe z nim prawo głosu, jak równieŜ,
gdy inni członkowie organów decyzyjnych w określonych sytuacjach zastępują
prezesa.
338 Por. dotyczące tej kwestii opinie EBC cytowane w cz. I niniejszego opracowania. 339 Podane poniŜej za Raportem EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 19-20
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
279279279279
Ograniczeniu moŜliwości umotywowanego politycznie uznania przy
podejmowaniu decyzji o odwołaniu członków organów decyzyjnych KBC słuŜy
teŜ ich prawo do zaskarŜenia decyzji o ich odwołaniu do niezawisłego sądu. Na
tle art. 14 ust. 2 Statutu ESBC przewidującego moŜliwość zaskarŜenia decyzji o
odwołaniu prezesa KBC do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości EBC
wskazał, Ŝe przepisy krajowe powinny w tym zakresie odesłać do Statutu albo
kwestia ta powinna zostać w nich pominięta z uwagi na bezpośrednie stosowanie
art. 14 ust. 2 Statutu. Prawo krajowe powinno teŜ przewidywać moŜliwość
zaskarŜenia do sądu krajowego decyzji o odwołaniu innego niŜ prezes członka
organów decyzyjnych KBC biorącego udział w wykonywaniu zadań związanych
z ESBC. EBC wskazuje, Ŝe moŜliwość ta moŜe wynikać z ogólnych zasad prawa
państwa członkowskiego, albo moŜe zostać wprowadzona przepisem
szczególnym. Za bardziej poŜądane z uwagi na zasadę pewności prawnej EBC
uznał to drugie rozwiązanie, nawet gdyby uprawnienie takie wynikało juŜ
wcześniej z ogólnych zasad prawa.
WaŜnym aspektem personalnej niezaleŜności banku centralnego jest teŜ zdaniem
EBC odpowiednie zabezpieczenie przed konfliktem interesów pomiędzy
obowiązkami członków organów decyzyjnych KBC w stosunku do KBC (oraz
EBC), a jakimikolwiek ich innymi funkcjami mogącymi zagrozić ich
niezaleŜności. Zasadą jest tu zakaz łączenia urzędu w organie decyzyjnym KBC
połączonego z wykonywaniem zadań związanych z ESBC z jakimikolwiek
innymi funkcjami mogącymi prowadzić do konfliktu interesów, w szczególności
ze sprawowaniem urzędu czy reprezentowaniem interesów mogących mieć
wpływ na działalność danego członka organu decyzyjnego KBC. Jako przykłady
EBC podaje pełnienie urzędu w organach władzy wykonawczej czy
ustawodawczej, w administracji regionalnej lub lokalnej, jak równieŜ
uczestnictwo w działalności gospodarczej. Konieczność poświęcenia szczególnej
uwagi zapobieganiu konfliktom interesów dotyczy zdaniem EBC członków
organów decyzyjnych nie pełniących funkcji wykonawczych.
Odnosząc się do prawa polskiego EBC wyraził zastrzeŜenia do brzmienia art. 9
ust. 5 ustawy o NBP, w szczególności do następujących przesłanek odwołania
prezesa NBP, które uznał za wykraczające poza przesłanki przewidziane w art.
14 ust. 2 Statutu ESBC:
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
280280280280
− niewypełnianie obowiązków na skutek długotrwałej choroby,
− skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo,
− złoŜenie niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego,
stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem sądu,
− orzeczenie wobec niego przez Trybunał Stanu zakazu zajmowania
kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną
odpowiedzialnością w organach państwowych340.
Podobne zastrzeŜenia EBC dotyczą następujących przesłanek odwołania
członków Zarządu NBP, w szczególności wiceprezesa – pierwszego zastępcy
prezesa NBP, oraz członków Rady Polityki PienięŜnej przewidzianych w art. 13
ust. 5 oraz art. 17 ust. 2b zd. 2 ustawy o NBP:
− trwała choroba uniemoŜliwiająca sprawowanie funkcji,
− skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo,
− złoŜenie niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego,
stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem sądu,
− niezawieszenie przez członka Rady Polityki PienięŜnej działalności w
partii politycznej lub związku zawodowym341.
EBC wskazał ponadto na potrzebę dostosowania przewidzianej w art. 9 ust. 3
ustawy o NBP formuły przysięgi prezesa NBP do art. 14 ust. 3 Statutu. Dla
większej pewności prawnej, EBC zalecił teŜ wprowadzenie przepisów
regulujących wprost prawo członków organów zarządzających NBP (innych niŜ
340 TamŜe, s. 243 341 TamŜe, s. 243-244
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
281281281281
prezes) zaangaŜowanych w wykonywanie zadań związanych z ESBC do
zaskarŜenia do sądu decyzji o odwołaniu ze stanowiska342.
Na usterki polskiego ustawodawstwa w zakresie personalnej niezaleŜności NBP
wskazuje takŜe Komisja. ZastrzeŜenia Komisji budzi okoliczność, Ŝe przesłanki
odwołania prezesa NBP oraz członków Rady Polityki PienięŜnej przewidziane w
art. 9 ust. 5 i art. 13 ust. 5 ustawy o NBP nie odzwierciedlającą dokładnie
przesłanek z art. 14 ust. 2 ESBC, przy czym za jedną z kwestionowanych przez
siebie przesłanek odwołania prezesa NBP Komisja uznała jego odpowiedzialność
przed Trybunałem Stanu przewidzianą w art. 198 Konstytucji RP. Za dodatkowe
niedociągnięcie polskiego ustawodawstwa uznano brak przepisów regulujących
moŜliwość odwołania się do sądu w razie odwołania prezesa NBP343.
II.II.II.II. 2.1.4. NiezaleŜność finansowa2.1.4. NiezaleŜność finansowa2.1.4. NiezaleŜność finansowa2.1.4. NiezaleŜność finansowa
EBC podkreśla równieŜ konieczność zagwarantowania sposobu finansowania
umoŜliwiającego samodzielne dysponowanie przez KBC środkami
wystarczającymi na spełnianie jego celów, w szczególności na wykonywanie
zadań związanych z ESBC przewidzianych w Traktacie i Statucie ESBC. Brak
odpowiedniego finansowania zagraŜa niezaleŜności banku centralnego nawet
pomimo odpowiednich zapisów ustawowych chroniących jego niezaleŜność
funkcjonalną, instytucjonalną i personalną344. EBC wskazuje przy tym na
konieczność uwzględnienia przepisów art. 28 ust. 1, art. 30 ust. 4 oraz art. 33 ust.
2 Statutu przewidujących moŜliwość zobowiązania KBC do dokonania
dodatkowych wpłat na kapitał EBC, do dodatkowych wpłat rezerw walutowych
na rzecz EBC, jak równieŜ do pokrycia strat EBC (te dwie ostatnie moŜliwości
dotyczą tylko KBC uczestniczących w Eurosystemie) – tak aby finansowanie
KBC okazało się wystarczające takŜe w razie zastosowania tych przepisów.
Konieczne jest równieŜ zagwarantowanie KBC odpowiednich środków na
342 TamŜe, s. 244 343 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 137 344 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 20
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
282282282282
wykonywanie innych zadań niezwiązanych z ESBC, w tym na własną
administrację i własną działalność.
Rozumienie niezaleŜności finansowej KBC przez EBC sprowadza się zatem do
pytania o moŜliwość wywarcia przez stronę trzecią bezpośredniego albo
pośredniego wpływu na zdolność KBC do wykonywania swoich zadań,
rozumianą jako zdolność organizacyjna (dzięki zaangaŜowaniu odpowiednich
zasobów ludzkich) oraz zdolność finansowa (dzięki zaangaŜowaniu
odpowiednich środków). EBC wskazał tu kilka aspektów niezaleŜności
finansowej będących punktami, w których KBC są najbardziej zagroŜone
wpływem z zewnątrz345:
− ustalanie budŜetu KBC
EBC wskazuje tu, Ŝe co do zasady budŜet KBC nie powinien być ustalany przez
stronę trzecią, ani pod wpływem strony trzeciej, chyba Ŝe ustawa zawiera
odpowiednie postanowienia przewidujące, Ŝe wpływ tej strony nie moŜe zagrozić
środkom finansowym koniecznym do wykonywania zadań związanych z ESBC.
− zasady rachunkowości
EBC wskazuje, Ŝe rachunkowość KBC powinna być prowadzona według zasad
ogólnych albo zasad określanych przez organy zarządzające KBC, jednakŜe w
razie ich prowadzenia według zasad ustalonych przez strony trzecie, powinny
one przynajmniej uwzględniać propozycje organów zarządzających KBC.
Sprawozdania roczne powinny być przyjmowane przez organy zarządzające
KBC przy pomocy niezaleŜnych księgowych, przy czym mogą podlegać
następczemu zatwierdzeniu przez strony trzecie takie jak parlament czy rząd.
Organy zarządzające KBC powinny jednak mieć moŜliwość niezaleŜnego i
profesjonalnego obliczenia zysku KBC. W przypadku poddania działalności
345 PoniŜsze punkty za Raportem EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 21-22
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
283283283283
KBC kontroli przez państwowy organ kontrolny lub inną instytucję kontrolującą
finanse publiczne, kontrola taka ma być przeprowadzana w sposób apolityczny,
niezaleŜny i profesjonalny, a jej zakres powinien być precyzyjnie określony w
przepisach prawa i nie moŜe uchybiać kontroli przez niezaleŜnych zewnętrznych
rewidentów na podstawie art. 27 ust. 1 Statutu.
− podział zysku KBC
EBC wskazuje, Ŝe ustawa o KBC moŜe określać przeznaczenie zysku KBC, a w
przypadku braku takich postanowień decyzję o przeznaczeniu zysku powinny
podejmować organy zarządzające KBC. Decyzja ta powinna się opierać
wyłącznie na względach profesjonalnych i nie powinna zaleŜeć od uznania stron
trzecich, chyba Ŝe istnieje wyraźny przepis stanowiący, Ŝe nie moŜe ono
uchybiać zapewnieniu wystarczających środków na wykonanie zadań
związanych z ESBC.
− kapitał i rezerwy finansowe KBC
Niedopuszczalne jest obniŜenie kapitału KBC bez uprzedniej zgody jego
organów zarządzających, które przy jej wydawaniu powinny się kierować
koniecznością zachowania odpowiedniego finansowania dla pełnego wykonania
przez KBC funkcji określonych w Traktacie i Statucie ESBC. KBC powinien
mieć teŜ moŜliwość swobodnego tworzenia rezerw dla zachowania realnej
wartości swojego kapitału i aktywów.
− odpowiedzialność za decyzje organów nadzoru finansowego
W państwach członkowskich, w których nadzór nad rynkiem finansowym
sprawowany jest przez organy wchodzące w skład banku centralnego istotne jest
zdaniem EBC, aby skutki decyzji podejmowanych przez te organy nie
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
284284284284
prowadziły do zagroŜenia niezaleŜności finansowej KBC. EBC opowiada się za
moŜliwością kontroli KBC nad decyzjami wydawanymi przez organy nadzorcze
wchodzące w jego skład, jeŜeli skutki takich decyzji mogą mieć finansowy
wpływ na KBC, w szczególności na jego niezaleŜność finansową.
− niezaleŜność w kwestiach pracowniczych
EBC podkreśla równieŜ konieczność zachowania przez KBC kontroli nad
zatrudnianiem i utrzymywaniem zatrudnienia osób posiadających niezbędne
kwalifikacje do niezaleŜnego wykonywania przez KBC zadań określonych w
Traktacie i Statucie ESBC. Niedopuszczalna jest w tym zakresie zdaniem EBC
ingerencja władz państwa członkowskiego prowadząca do ograniczenia tej
kontroli, czy teŜ uzyskania przez rząd wpływu na politykę kadrową KBC.
W innym miejscu (poza raportami o konwergencji) za naruszenie zasady
finansowej niezaleŜności banku centralnego EBC uznał wprowadzenie
ustawowego wymogu zbycia przez KBC określonych składników swojego
majątku. Za wskazany sposób rozwiązywania takich kwestii w razie potrzeby
EBC uznał zawarcie z organami zarządzającymi KBC porozumienia co do zbycia
takich składników majątkowych za cenę rynkową346.
II.II.II.II. 2.1.5. Poufność2.1.5. Poufność2.1.5. Poufność2.1.5. Poufność
EBC wskazuje, Ŝe przepisy prawa krajowego i przyjęte w państwie
członkowskim zasady ochrony informacji niejawnych nie mogą prowadzić do
naruszenia zasad tajemnicy słuŜbowej obowiązujących w ESBC (art. 38 Statutu
ESBC) 347.
346 Tak w opinii EBC CON/2008/20, pkt 3.3 w odniesieniu do nałoŜenia na NBP obowiązku zbycia posiadanych przez niego
akcji Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych. 347 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 22
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
285285285285
II. 2.2. ZAKAZ FINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW BANKU CENTRALNEGO I UPRZYWILEJOWANEGO DOSTĘPU
Zakaz finansowania przez EBC i krajowe banki centralne podmiotów sektora
publicznego przewidziany w art. 101 ust. 1 Traktatu doznaje wyjątku
określonego w ust. 2 tego przepisu dotyczącego publicznych instytucji
kredytowych, traktowanych w zakresie utrzymywania rezerw przez banki
centralne tak samo jak prywatne instytucje kredytowe. Zgodnie z art. 21 ust. 2
Statutu ESBC zakaz ten nie wyklucza jednak świadczenia przez KBC na rzecz
podmiotów sektora publicznego usług tzw. agenta skarbowego. W
rozporządzeniu Rady (WE) nr 3603/93 z dnia 13 grudnia 1993 r. określającym
definicje w celu zastosowania zakazów określonych w art. 104 i 104b ust. 1
Traktatu348 podkreślono dodatkowo, Ŝe zakaz obejmuje finansowanie zobowiązań
sektora publicznego wobec osób trzecich. Zdaniem EBC uzasadnieniem zakazu
finansowania ze środków banku centralnego jest konieczność zabezpieczenia
realizacji podstawowego celu polityki pienięŜnej, czyli utrzymania stabilnego
poziomu cen, jak równieŜ uniknięcia efektu rozluźnienia dyscypliny fiskalnej
występującego w razie moŜliwości skorzystania z finansowania przez KBC. EBC
zaleca zatem szeroką interpretację zakazu finansowania ze środków banku
centralnego i jego ścisłe stosowanie, z zastrzeŜeniem jedynie ograniczonych
wyjątków przewidzianych w art. 101 ust. 2 Traktatu i rozporządzeniu nr
3603/93349.
EBC podkreśla, Ŝe z uwagi na bezpośrednie obowiązywanie art. 101 Traktatu
oraz rozporządzenia nr 3603/93 nie jest potrzebna implementacja tych przepisów
do prawa krajowego. W przypadku ich powtórzenia w prawie krajowym
niedopuszczalne jest zdaniem EBC zawęŜanie ich zakresu zastosowania czy
rozszerzanie dopuszczalnych na ich tle wyjątków. Jako przykład takiego
niedopuszczalnego postanowienia prawa krajowego EBC podał przepisy
przewidujące finansowanie przez KBC wydatków związanych z uczestnictwem
państwa członkowskiego w międzynarodowych instytucjach finansowych
(oprócz Międzynarodowego Funduszu Walutowego) albo zobowiązań państwa
348 Dz.U. L 332 z 31.12.1993, s. 1. Obecnie odpowiednie przepisy Traktatu to jego art. 101 i 103 ust. 1. 349 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 22-23. EBC wskazał, Ŝe jego ogólne stanowisko dotyczące zgodności
przepisów krajowych z zakazem finansowania ze środków banku centralnego zostało wypracowane głównie w procesie
konsultacji w sprawie projektowanych przepisów krajowych, odsyłając w tym zakresie do swoich opinii.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
286286286286
członkowskiego względem państw trzecich350. EBC podkreśla teŜ, Ŝe KBC nie
powinny finansować działalności innych organów i instytucji sektora
publicznego ani zobowiązań sektora publicznego wobec osób trzecich. Jako
przykład takiego niedopuszczalnego finansowania podał przepisy krajowe
nakazujące albo zezwalające KBC na finansowanie państwowych organów
sądowych lub quasi-sądowych, które są niezaleŜne od KBC. Kolejnym
przykładem złamania zakazu finansowania ze środków banku centralnego jest
zdaniem EBC przyjęcie przepisów nakazujących KBC przejęcie zobowiązań
uprzednio niezaleŜnej od niego instytucji publicznej w razie reorganizacji
określonych struktur, przykładowo w razie przejęcia przez KBC funkcji
nadzorczych sprawowanych wcześniej przez inny podmiot. W sytuacji takiej
wskazane jest rozwiązanie wyłączające odpowiedzialność KBC za zobowiązania
takiej instytucji wynikające z czynności dokonanych przed przejęciem przez
KBC351.
Za niedopuszczalne uznaje EBC takŜe przepisy przewidujące finansowanie przez
KBC instytucji kredytowych w innych przypadkach niŜ w związku z zadaniami
banku centralnego (z polityką pienięŜną, systemami płatności i tymczasowymi
operacjami wspierającymi płynność). Niedopuszczalne jest w szczególności
wspieranie przez KBC niewypłacalnych instytucji kredytowych i finansowych.
EBC sugeruje w tym celu wprowadzenie do prawa krajowego odesłania do art.
101 Traktatu352. Podobnie co do zasady niedopuszczalne jest zdaniem EBC
finansowanie przez banki centralne mechanizmów gwarantowania wkładów w
systemie bankowym oraz mechanizmów rekompensat dla inwestorów
wchodzących w skład sektora publicznego. Mechanizmy te, zgodnie z
regulującymi je dyrektywami wspólnotowymi353, powinny być finansowane
przez same instytucje kredytowe i firmy inwestycyjne. Finansowanie ich ze
środków banku centralnego jest dopuszczalne jedynie w wyjątkowych
przypadkach uzasadnionych względami stabilności systemowej, o ile pozostaje
ono krótkoterminowe, związane jest z pilnymi sytuacjami, a decyzja o jego
350 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 23 351 TamŜe, s. 23-24 352 TamŜe, s. 24 353 Dyrektywa 94/19/WE z dnia 30 maja 1994 r. w sprawie systemu ubezpieczania depozytów (Dz.U. L 135 z 31.5.1994, s.
5) oraz dyrektywa 97/9/WE z dnia 3 marca 1997 r. w sprawie systemów rekompensat dla inwestorów (Dz.U. L 84 z
26.3.1997, s. 22)
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
287287287287
przyznaniu pozostaje w zakresie uznania KBC. RównieŜ w tym zakresie EBC
sugeruje wprowadzenie do prawa krajowego odesłania do art. 101 Traktatu354.
Banki centralne pełnią w wielu państwach członkowskich funkcję tzw. agenta
skarbowego świadcząc określone usługi bankowe na rzecz Skarbu Państwa i
określonych podmiotów sektora publicznego. Funkcję tę uznano w art. 21 ust. 2
Statutu ESBC, w związku z czym jej pełnienie nie oznacza automatycznie
naruszenia zakazu finansowania ze środków banku centralnego. EBC wskazuje
tu na przepisy rozporządzenia nr 3603/93 precyzujące wyjątki – jak podkreśla
EBC, wąskie i wyraźnie określone – od zakazu finansowania ze środków banku
centralnego355. Wyjątki te są następujące:
− dopuszczalność udzielania podmiotom sektora publicznego kredytu
śróddziennego, z zastrzeŜeniem, Ŝe jest on udzielany najwyŜej w ramach
1 dnia i nie jest moŜliwe jego przedłuŜenie (art. 4 rozporządzenia);
− dopuszczalność uznania rachunków naleŜących do podmiotów sektora
publicznego kwotą czeków wystawionych przez osoby trzecie przed
obciąŜeniem banku wystawcy czeku, na warunkach określonych w art. 5
rozporządzenia;
− przechowywanie monet wyemitowanych przez sektor publiczny i
zapisanych na rachunkach sektora publicznego, o ile ich wartość nie
przekracza 10% monet znajdujących się w obiegu (art. 6
rozporządzenia).
EBC wskazuje na konieczność zagwarantowania zgodności krajowych przepisów
przewidujących pełnienie przez banki centralne roli agenta skarbowego z
prawem wspólnotowym, w szczególności z zakazem finansowania ze środków
banku centralnego. Wątpliwości nie wzbudzają przy tym przepisy przewidujące
przyjmowanie przez KBC wkładów i obsługę rachunków sektora publicznego, o
ile nie umoŜliwiają one udzielania kredytu, w tym zaciągnięcia kredytu z dnia na
dzień w ramach rachunku. Za problematyczne uznaje EBC takŜe rozwiązania 354 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 24 355 TamŜe
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
288288288288
umoŜliwiające oprocentowanie lokat i sald na rachunkach sektora publicznego
według stawek przewyŜszających rynkowe. RóŜnica pomiędzy takim
oprocentowaniem a oprocentowaniem rynkowym jest zdaniem EBC w istocie
kredytem śródrocznym i moŜe prowadzić do podwaŜenia celów zakazu
finansowania ze środków banku centralnego356.
Krajowe banki centralne nie mogą podejmować środków skutkujących
uprzywilejowaniem instytucji publicznych w dostępie do instytucji finansowych,
o ile środki takie nie są uzasadnione względami ostroŜnościowymi. EBC zwraca
przy tym uwagę na niedopuszczalność obchodzenia tego zakazu za pomocą zasad
dotyczących wykorzystania instrumentów dłuŜnych w operacjach KBC.
Niedopuszczalne jest teŜ ustawodawstwo państw członkowskich skutkujące
ustanowieniem takiego uprzywilejowanego dostępu357.
EBC zastrzega, Ŝe w zakresie uprzywilejowanego dostępu raporty o
konwergencji ograniczają się do zbadania zgodności z jego zakazem przepisów
ustaw o KBC oraz aktów prawnych wydawanych przez KBC. Poza zakres
raportów wykracza zatem ewentualne obejście zakazu pod pozorem względów
ostroŜnościowych w innych ustawach, aktach wykonawczych czy
administracyjnych358.
Na tle regulacji powyŜszych zagadnień w prawie polskim zastrzeŜenia EBC
budzą przepisy ustawy o NBP regulujące dopuszczalność udzielania przez NBP
kredytu refinansowego bankom (art. 3 ust. 2 pkt 5 w zw. z art. 42 ust. 2), w
szczególności w sytuacji problemów z ich wypłacalnością (art. 42 ust. 3), w
związku z przepisami Prawa bankowego stosowanymi na podstawie odesłania z
art. 42 ust. 7. Za niezgodne z przepisami Traktatu o zakazie finansowania ze
środków banku centralnego EBC uznał art. 43 ustawy o NBP w związku z art. 15
ust. 6 i art. 34 ust. 3 ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym359
przewidujące moŜliwość udzielenia kredytu BFG, jak równieŜ art. 13 ust. 3b
ustawy o BFG przewidujący coroczne wpłaty NBP do Funduszu360.
356 TamŜe, s. 24-25 357 TamŜe, s. 25 358 TamŜe 359 Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r., t.j. Dz.U. z 2000 r., nr 9 poz. 131 ze zm. 360 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 244.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
289289289289
Komisja wyraziła zastrzeŜenia do przepisów art. 42 i 43 ustawy o NBP oraz art.
15 ust. 6 i art. 34 ust. 3 ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym
wskazując, Ŝe nie odpowiadają one kryteriom udzielania poŜyczek ze środków
banku centralnego zgodnie z art. 101 Traktatu zakładającym dopuszczalność
wyłącznie poŜyczek krótkoterminowych, wynikających z pilnych i
nieprzewidzianych potrzeby w zakresie płynności i odpowiednio
zabezpieczonych. Niezgodne z art. 101 Traktatu są teŜ zdaniem Komisji
coroczne wpłaty NBP do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego przewidziane w
art. 13 ust. 3 b ustawy o BFG361.
Kwestie, których dotyczyły powyŜsze uwagi EBC i Komisji zostały w prawie
polskim objęte nowelizacją ustawy o BFG z dnia 23.10.2008 r.362 Projekt ustawy
został skonsultowany z EBC, który wyraził swoje uwagi w opinii CON/2008/32.
Na temat nowelizacji ustawy o BFG oraz stanowiska EBC wyraŜonego w opinii
CON/2008/32 zob. bliŜej cz. III niniejszego opracowania.
II.II.II.II. 2.3. Jednolita pisownia „euro”2.3. Jednolita pisownia „euro”2.3. Jednolita pisownia „euro”2.3. Jednolita pisownia „euro”
EBC za niezgodność z Traktatem uwaŜa teŜ odstępstwa od zasady jednolitej
pisowni „euro” we wszystkich językach urzędowych państw członkowskich363.
Ze względu na niewystępowanie tego problemu na gruncie języka polskiego
zostanie on pominięty w niniejszym opracowaniu.
II. 2.4. PRAWNA INTEGRACJA KRAJOWEGO BANKU CENTRALNEGO Z EUROSYSTEMEM
W zakresie prawnej integracji z Eurosystemem zainteresowanie EBC skupia się
na obszarach, w których przepisy prawa krajowego mogą zakłócić przestrzeganie
361 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 138-139 362 Ustawa z dnia 23 października 2008 r. o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz o zmianie innych
ustaw, podpisana przez Prezydenta RP i oczekująca na publikację w Dz.U. 363 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 25
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
290290290290
przez krajowy bank centralny wymogów Eurosystemu, w szczególności na
przepisach mogących przeszkodzić KBC w realizacji wspólnej polityki
pienięŜnej ustalonej przez organy decyzyjne EBC, zakłócić sprawowanie przez
prezesa KBC obowiązków członka Rady Zarządzającej EBC, czy teŜ
nieuwzględniających kompetencji EBC. EBC dzieli analizowane zagadnienia na
grupy obejmujące cele polityki gospodarczej, zadania, przepisy dotyczące
kwestii finansowych, politykę walutową, współpracę międzynarodową oraz inne
kwestie wymagające zmian legislacyjnych364.
Jako ogólną niezgodność prawa polskiego z Traktatem w zakresie integracji NBP
z ESBC Komisja wskazała brak ogólnego przepisu przewidującego, Ŝe NBP jest
częścią ESBC oraz jego podporządkowanie aktom prawnym EBC365. Niezgodna
z prawem wspólnotowym (art. 105 ust. 1 Traktatu) po uchyleniu derogacji w
stosunku do Polski będzie zdaniem Komisji takŜe formuła przysięgi prezesa NBP
przewidziana w art. 9 ust. 3 ustawy o Narodowym Banku Polskim, która nie
uwzględnia celów ESBC, ani interesu strefy euro jako całości. Formuła ta nie
uwzględnia teŜ okoliczności, Ŝe zgodnie z art. 14 ust. 3 Statutu ESBC krajowe
banki centralne są integralną częścią ESBC i działają zgodnie z wytycznymi i
instrukcjami ESBC366.
II.II.II.II. 2.4.1. Cele banku centralnego2.4.1. Cele banku centralnego2.4.1. Cele banku centralnego2.4.1. Cele banku centralnego
EBC podkreśla, Ŝe pełna integracja KBC z Eurosystemem zakłada ujednolicenie
ustawowych celów KBC z celami ESBC określonymi w art. 2 Statutu. Oznacza
to zdaniem EBC konieczność dostosowania przepisów określających cele banku
centralnego poprzez odniesienie do okoliczności dotyczących własnego kraju,
przykładowo przepisów przewidujących prowadzenie polityki pienięŜnej w
ramach ogólnej polityki gospodarczej danego państwa członkowskiego367.
364 TamŜe, s. 26-27 365 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 138 366 TamŜe, s. 137 367 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 26
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
291291291291
Na powyŜszym tle w prawie polskim zastrzeŜenia EBC budzi przewidziany w
art. 3 ust. 1 ustawy o NBP uboczny cel wspierania polityki gospodarczej rządu,
jako sprzeczny z art. 105 ust. 1 Traktatu oraz art. 2 Statutu ESBC z uwagi na
nieuwzględnienie celu wspierania ogólnej polityki gospodarczej we
Wspólnocie368. Podobne stanowisko zajęła takŜe Komisja, której zdaniem na tle
art. 105 ust. 1 Traktatu niedociągnięciem polskiego ustawodawstwa jest
brzmienie art. 3 ust. 1 ustawy o NBP przewidującego jako uboczny cel NBP
wspieranie polityki gospodarczej rządu, podczas gdy przepis ten powinien
według Komisji odwoływać się do ogólnej polityki gospodarczej we
Wspólnocie369.
II.II.II.II. 2.4.2. Zadania i kompetencje banku centralnego2.4.2. Zadania i kompetencje banku centralnego2.4.2. Zadania i kompetencje banku centralnego2.4.2. Zadania i kompetencje banku centralnego
Jak podkreśla EBC, ze statusu banku centralnego państwa członkowskiego, które
przyjęło euro powinno wynikać, Ŝe zadania KBC określone są zasadniczo w
Traktacie i Statucie ESBC. Oznacza to konieczność porównania przepisów ustaw
o KBC dotyczących zadań KBC z odpowiednimi przepisami Traktatu i Statutu
ESBC i usunięcia ewentualnych niezgodności, w szczególności przepisów, które
po przyjęciu euro stałyby się przeszkodą w wykonywaniu zadań związanych z
ESBC, a zwłaszcza przepisów nieuwzględniających kompetencji EBC
określonych w rozdziale IV Statutu ESBC370.
Przepisy krajowe muszą zdaniem EBC uwzględniać okoliczność, Ŝe polityka
pienięŜna Wspólnoty jest zadaniem realizowanym za pośrednictwem
Eurosystemu. Ustawy o KBC mogą zawierać przepisy dotyczące polityki
pienięŜnej, przepisy takie muszą jednak być w pełni zgodne z przepisami
Traktatu i Statutu ESBC371. EBC wskazuje równieŜ na konieczność zmiany
krajowych przepisów przyznających KBC wyłączne prawo do emisji banknotów,
w celu uwzględnienia, Ŝe od momentu przyjęcia euro wyłączne prawo do
upowaŜniania do emisji banknotów przysługuje EBC, a prawo do samej emisji 368 TamŜe, s. 245 369 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 137 370 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 26-27 371 TamŜe, s. 27
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
292292292292
banknotów przysługuje zarówno EBC, jak i krajowym bankom centralnym (art.
106 ust. 1 Traktatu oraz art. 16 Statutu ESBC). WiąŜe się z tym takŜe
konieczność uchylenia krajowych przepisów dopuszczających wpływ rządów na
takie kwestie, jak nominały, druk, ilość oraz wycofywanie banknotów euro,
ewentualnie ich nowelizacji w sposób uwzględniający kompetencje EBC. W
zakresie emisji monet euro przepisy prawa krajowego muszą uwzględniać
kompetencję EBC do wyraŜania zgody na wielkość emisji, przy czym jest to
niezaleŜne od przyjętego w danym państwie członkowskim podziału kompetencji
pomiędzy rządem a KBC372.
EBC wskazuje teŜ na obowiązek przekazania do KBC oficjalnych rezerw
walutowych państw członkowskich – ich nieprzekazanie z momentem przyjęcia
euro jest naruszeniem Traktatu. Niezgodne z traktatem są równieŜ uprawnienia
stron trzecich (jak rządy czy parlamenty) do wywierania wpływu na decyzje
KBC w zakresie zarządzania rezerwami walutowymi. Niedopuszczalne są
równieŜ prawne przeszkody dla przekazywania przez KBC aktywów rezerwy
walutowej do EBC, z uwagi na obowiązek dostarczenia przez KBC tych
aktywów EBC w wysokości proporcjonalnej do ich udziałów w
subskrybowanym kapitale EBC373.
W zakresie zadań banku centralnego EBC zakwestionował następujące przepisy
prawa polskiego jako nieuwzględniające jego kompetencji:
− art. 227 ust. 1 i 5 Konstytucji RP oraz art. 3 ust. 2 pkt 5, art. 12, art. 23,
art. 38-50a, art. 53 ustawy o NBP regulujące uprawnienia NBP w
zakresie polityki pienięŜnej;
− art. 3 ust. 2 pkt 7 oraz art. 23 ustawy o NBP regulujące uprawnienia NBP
w zakresie gromadzenia danych statystycznych;
− art. 3 ust. 2 pkt 2 oraz art. 52 ustawy o NBP regulujący zarządzanie przez
NBP rezerwami dewizowymi;
− art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy o NBP przewidujący rolę NBP w zakresie
organizowania rozliczeń pienięŜnych;
372 TamŜe 373 TamŜe
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
293293293293
− art. 227 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 4 i art. 31-37 ustawy o NBP
przewidujące wyłączne prawo NBP do emisji i wycofywania z obiegu
banknotów i monet – przepisy te nie uwzględniają zdaniem EBC
kompetencji EBC i Rady UE374.
Zdaniem Komisji niezgodności polskiego prawa (ustawy o NBP) z regulacjami
wspólnotowymi w tym zakresie obejmują375:
− definicję polityki pienięŜnej (art. 3 ust. 2 pkt 2 i 5, art. 12 ust. 1 i 2, art.
21 ust. 1, art. 23, art. 46 i art. 53);
− przepisy regulujące prowadzenie operacji dewizowych i definicja
polityki walutowej (art. 3 ust. 2 pkt 2 i 3376, art. 17 ust. 4, art. 24 i art.
52);
− przepisy o rezerwach walutowych (art. 3 ust. 2 pkt 2 i 3, art. 52);
− prawo NBP do emisji banknotów i monet (art. 4, art. 33 i art. 37);
− definicję jednostki pienięŜnej (art. 31 i 32);
− kwestie związane z funkcjami ESBC w zakresie polityki pienięŜnej,
operacjami i instrumentami polityki pienięŜnej ESBC (art. 12 ust. 2 pkt
1-3 i 6, art. 38-41, art. 42 ust. 4-7, art. 44, art. 47-48);
− kompetencje EBC i Rady UE w zakresie banknotów i monet (art. 227
ust. 1 Konstytucji i art. 4 oraz art. 31-37 ustawy o NBP).
Szczególną uwagę Komisja zwróciła na art. 227 Konstytucji RP, który jej
zdaniem nie uwzględnia wspólnego podejmowania decyzji w zakresie polityki
pienięŜnej i walutowej dla strefy euro, jak równieŜ emisji pieniądza w ramach
ESBC. Przepis ten został uznany przez Komisję za niezgodny z art. 105 ust 2, art.
106 i art. 111 Traktatu oraz art. 12 ust. 1 i art. 16 Statutu ESBC.
374 TamŜe, s. 245 375 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 138 376 W tekście Raportu znajduje się omyłkowe odwołanie do art. 3 ust. 2 i ust. 3
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
294294294294
Wskazane przez Komisję niedociągnięcia ustawy o NBP w zakresie integracji z
ESBC obejmują brak uwzględnienia roli EBC w funkcjonowaniu systemów
płatności (art. 3 ust. 2 pkt 1), roli EBC i Rady UE w gromadzeniu danych
statystycznych (art. 3 ust. 2 pkt 2 i 7, art. 23), roli EBC we współpracy
międzynarodowej (art. 5 ust. 1), roli EBC oraz Rady UE przy wyznaczaniu
zewnętrznego biegłego rewidenta dla NBP (art. 69 ust. 1), nieuwzględnienie
obowiązku konsultowania z EBC projektów niektórych aktów prawnych (art. 21
ust. 4) oraz brak wymogu przestrzegania zasad Eurosystemu w zakresie
sprawozdawczości finansowej dotyczącej działalności krajowych banków
centralnych377.
W zakresie zadań krajowego banku centralnego raporty o konwergencji nie
poruszają na tle prawa polskiego kwestii zadań dotyczących stabilności systemu
finansowego oraz nadzoru nad systemami płatności i systemami rozrachunku
papierów wartościowych. Problematyka ta pojawia się jednak w odniesieniu do
prawa polskiego w opiniach Europejskiego Banku Centralnego (ostatnio w
opiniach CON/2008/20 w sprawie nowelizacji ustawy o obrocie instrumentami
finansowymi oraz CON/2008/32 w sprawie nowelizacji ustawy o Bankowym
Funduszu Gwarancyjnym). W zakresie, w jakim będzie miało to wpływ na
spełnienie wymogów dotyczących uchylenia derogacji, problem ten zostanie
przedstawiony w cz. III niniejszego opracowania.
II.II.II.II. 2.4.3. Przepisy dotyczące kwestii finansowych2.4.3. Przepisy dotyczące kwestii finansowych2.4.3. Przepisy dotyczące kwestii finansowych2.4.3. Przepisy dotyczące kwestii finansowych
EBC wskazuje na konieczność spełniania przez KBC obowiązków
przewidzianych w przepisach Statutu ESBC o sprawozdaniach finansowych,
audycie, subskrypcji kapitału, przekazywaniu rezerw walutowych oraz podziału
dochodów pienięŜnych (art. 26 do 32 Statutu ESBC), w związku z czym
podkreśla konieczność uchylenia sprzecznych z nimi przepisów prawa
krajowego378.
377 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 138 378 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 27
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
295295295295
EBC wyraził na tym tle zastrzeŜenia do przepisu art. 69 ust. 1 NBP dotyczącego
kontroli sprawozdania finansowego NBP, który jego zdaniem nie uwzględnia
kompetencji Rady UE i EBC przewidzianych w art. 27 ust. 1 Statutu379.
ZastrzeŜenia Komisji budzi poddanie NBP kompetencjom kontrolnym
NajwyŜszej Izby Kontroli przewidziane w art. 203 Konstytucji RP, gdyŜ przepis
ten nie jest zgodny z art. 27 Statutu ESBC przewidującym kontrolę rachunków
krajowych banków centralnych przez niezaleŜnych zewnętrznych biegłych
rewidentów wyznaczonych na zalecenie Rady Prezesów i zatwierdzonych przez
Radę380.
II.II.II.II. 2.4.4. Polityka kursowa2.4.4. Polityka kursowa2.4.4. Polityka kursowa2.4.4. Polityka kursowa
Od momentu przyjęcia euro przepisy krajowe muszą zdaniem EBC uwzględniać
okoliczność, Ŝe odpowiedzialność za politykę kursową strefy euro została
przeniesiona na szczebel Wspólnoty (art. 111 Traktatu) 381.
Kompetencji Rady UE i EBC w powyŜszym zakresie nie uwzględniają zdaniem
EBC przepisy art. 3 ust. 2 pkt 3, art. 17 ust. 4 pkt 2 i art. 24 ustawy o NBP
regulujące kwestie działalności dewizowej oraz polityki kursowej i walutowej382.
II.II.II.II. 2.4.5 Współpraca międzynarodowa2.4.5 Współpraca międzynarodowa2.4.5 Współpraca międzynarodowa2.4.5 Współpraca międzynarodowa
Przyjęcie euro oznacza teŜ konieczność dostosowania ustawodawstwa krajowego
do obowiązujących w Eurosystemie zasad współpracy międzynarodowej, w tym
uprawnienia EBC do decydowania o reprezentacji ESBC w zakresie współpracy
międzynarodowej dotyczących zadań powierzonych Eurosystemowi, jak równieŜ
379 TamŜe, s. 245 380 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 138. Przepis ten zakwestionował teŜ EBC, uznając go za naruszenie
wymogów dotyczących niezaleŜności instytucjonalnej NBP (zob. wyŜej). 381 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 27 382 TamŜe, s. 245
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
296296296296
do wymogu zgody EBC na uczestnictwo KBC w międzynarodowych
instytucjach walutowych (art. 6 ust. 1 i 2 Statutu) 383.
Zdaniem EBC przepisy art. 5 ust. 1 i 11 ust. 3 ustawy o NBP przewidujące prawo
Narodowego Banku Polskiego do uczestnictwa w międzynarodowych
instytucjach finansowych i bankowych nie uwzględniają kompetencji EBC w
tym zakresie384.
II. 3. PODSUMOWANIE
Z przytoczonych powyŜej uwag EBC i Komisji zawartych w raportach o
konwergencji wynika, Ŝe dla spełnienia prawnych wymogów zgodności z
Traktatem i Statutem ESBC instytucje te sugerują polskiemu ustawodawcy
wprowadzenie zmian do Konstytucji RP (w pierwszym rzędzie art. 227, ale takŜe
art. 198 oraz art. 203 Konstytucji), obszernych zmian do ustawy o Narodowym
Banku Polskim oraz pewnych zmian w ustawie o Bankowym Funduszu
Gwarancyjnym.
CZĘŚĆ III385
Przedmiotem części III opracowania jest identyfikacja zagadnień wymagających
zmian w prawie polskim w związku z przyjęciem euro przez Polskę. Pozwoli to
na zarysowanie ich katalogu, obejmującego listę aktów prawnych,
wyszczególnienie głównych obszarów nowelizacji (bez jednakŜe przedstawiania
projektów brzmienia konkretnych przepisów) oraz krótkie wskazanie motywów
uzasadniających potrzebę danej zmiany i proponowane jej kierunki. W
późniejszym etapie przygotowań do uczestnictwa Polski w strefie euro katalog
ten będzie mógł stanowić pomoc w opracowywaniu decyzji dotyczących
programu i zakresu zmian legislacyjnych oraz konkretnych projektów ustaw. 383 TamŜe, s. 27 384 TamŜe, s. 245 385 Część III wyraŜa poglądy autora - dr. Marcina Olszaka. Nie stanowią one oficjalnego stanowiska instytucji, w której jest
zatrudniony.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
297297297297
RozwaŜania na temat zakresu nowelizacji polskich przepisów koncentrować się
będą, przede wszystkim, na analizie tych obszarów, które w opinii Europejskiego
Banku Centralnego i Komisji Europejskiej wymagają zmian, a w konsekwencji
ich niedokonanie rodzi ryzyko uznania przez te podmioty, Ŝe nie zostały
zachowane kryteria konwergencji prawnej, których spełnienie warunkuje wejście
Polski do strefy euro. Przedstawione one zostały w sporządzonych przez EBC i
KE raportach o konwergencji z 2006 r. i 2008 r. Ich omawianie będzie się
odbywało w układzie tematycznym, odpowiadającym zagadnieniom
poddawanym analizie przez Europejski Bank Centralny, do których naleŜy: 1)
zgodność z postanowieniami Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską386
(z art. 108 Traktatu) i dołączonego do tego Traktatu Protokołu w sprawie Statutu
Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku
Centralnego Statutu387 (z art. 7 i art.14 ust. 2 Statutu), 2) przestrzeganie zakazu
finansowania ze środków banku centralnego (art. 101 Traktatu) oraz
uprzywilejowanego dostępu (art. 102 Traktatu); oraz 3) integracja prawna
krajowych banków centralnych z Eurosystemem (w szczególności w świetle art.
12 ust.1 i art. 14 ust. 3 Statutu).388 Podczas analizy stanowiska Europejskiego
Banku Centralnego trzeba pamiętać, Ŝe przy ocenie konwergencji prawnej EBC
niejednokrotnie nie poprzestaje na formalnej ocenie ustawodawstwa krajowego,
ale takŜe ocenia, czy stosowanie odpowiednich przepisów prawa krajowego jest
zgodne z intencjami zawartymi w Traktacie i Statucie.389
Identyfikacja obszarów wymagających nowelizacji w wymienianych raportach,
ustawach, jak i rozpoznanie tych, w których jej dokonywanie nie wydaje się
uzasadnione, pozwoli na sformułowanie wniosków co do kierunków
koniecznych zmian w polskim porządku prawnym w zakresie badanym przez
EBC i KE. Warto przy tym zwrócić uwagę, Ŝe przedmiot badania konwergencji
prawnej w tych dokumentach jest determinowany zakresem obowiązku,
wynikającego z art. 109 Traktatu, który dotyczy wyłącznie występowania
niezgodności z Traktatem i Statutem. Podkreślenia takŜe wymaga, Ŝe ani Traktat,
ani Statut nie rozstrzygają o sposobie dostosowania do przepisów tych aktów
prawnych ustawodawstwa krajowego. W konsekwencji, proces dostosowawczy
386 Tekst skonsolidowany Dz. U. C 325 z 24 grudnia 2002, s. 1; dalej jako: „Traktat”. 387 Dalej jako: „Statut”. 388 Europejski Bank Centralny, Raport o konwergencji. Maj 2008, s. 19 – 20. 389 TamŜe, s. 17.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
298298298298
moŜe polegać albo na wprowadzeniu odesłań do Traktatu i Statutu, albo na
włączeniu do prawa krajowego odpowiednich postanowień tych aktów prawa
pierwotnego ze wskazaniem miejsca ich pochodzenia, wreszcie na
wyeliminowaniu istniejących niezgodności, albo łącznie na zastosowaniu
wymienionych technik legislacyjnych.390
Z uwagi na ograniczony przedmiot badania EBC i KE w trakcie poszukiwania
obszarów wymagających interwencji prawodawcy polskiego nie moŜna
poprzestać jedynie na analizie raportów o konwergencji. W prowadzonych
rozwaŜaniach nie sposób pominąć aktów pochodnego prawa wspólnotowego,
które odnoszą się bezpośrednio do problematyki związanej z wprowadzeniem
euro. Dlatego teŜ przedmiotem analizy stanie się kwestia wdroŜenia do polskiego
porządku prawnego postanowień, wskazywanych w części I niniejszego
opracowania, rozporządzeń Rady (WE) oraz EBC, a takŜe zaleceń Komisji
Europejskiej, które wprawdzie nie wiąŜą ich adresatów, ale stanowią istotną
wskazówkę dla państw członkowskich, przygotowujących się do przystąpienia
do strefy euro. Rozpatrując problematykę kierunków zmian w polskim prawie,
wynikających z rozporządzeń, nie moŜna przy tym zapominać, Ŝe normy
rozporządzeń obowiązują i są stosowane bezpośrednio, bez potrzeby ich
inkorporowania czy transponowania do krajowych porządków prawnych.391 W
literaturze przedmiotu zwraca się uwagę, Ŝe zasadniczo niedopuszczalnym jest,
aby ustawodawca państwa członkowskiego wprowadzał rozporządzenia
wspólnotowe do prawa krajowego za pomocą ustawy czy innych aktów
normatywnych.392 Niejednokrotnie jednak takie działania były podejmowane
przez państwa, przygotowujące się do wejścia do strefy euro, dla zachowania
spójności ich systemów prawnych.
W trakcie formułowania wniosków, które płyną zarówno z analizy raportów o
konwergencji, jak i rozporządzeń Rady i zaleceń Komisji, uwzględnione zostaną
doświadczenia wybranych państw członkowskich, omówione w części I
niniejszego opracowania. Pod uwagę wzięte takŜe będą rozwiązania prawne,
które wprowadzono do polskiego porządku prawnego w zakresie denominacji
390 TamŜe, s. 21. 391 S. Biernat, Źródła prawa Unii Europejskiej, s. I - 200 w: J. Barcz (red.), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe,
wyd. III, Warszawa 2006. 392 Por. np. orzeczenie w sprawie 34/73 Variola v. Amministrazione della Finanze, Zbiór Orzeczeń Europejskiego Trybunału
Sprawiedliwości 1973, s. 981.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
299299299299
złotego (ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. o denominacji złotego393) i uwzględnienia
skutków wprowadzenia wspólnej waluty euro (ustawą z dnia 25 maja 2001 r. o
skutkach wprowadzenia w niektórych państwach członkowskich Unii
Europejskiej wspólnej waluty euro394). Ich analiza dostarcza bowiem cennych
wskazówek co do zagadnień, wymagających interwencji polskiego prawodawcy
w badanym obszarze, i sposobu ich regulowania.
W opracowaniu uwzględniono stan prawny obowiązujący w dniu 30 listopada
2008 r.
III. 1. WNIOSKI PŁYNĄCE Z RAPORTÓW O KONWERGENCJI EBC I KE, SPORZĄDZONYCH W 2006 R. I W 2008 R. III. 1.1 NIEZALEśNOŚĆ NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO
III.III.III.III. 1.1.1. 1.1.1. 1.1.1. 1.1.1. Uwagi wstępneUwagi wstępneUwagi wstępneUwagi wstępne
NaleŜy przypomnieć, Ŝe w listopadzie 1995 r. Europejski Instytut Walutowy
określił katalog cech, które charakteryzują niezaleŜność banku centralnego. W
sposób szczegółowy przedstawiono je po raz pierwszy w raporcie o
konwergencji z 1998 r. i były one doprecyzowywane w opiniach wydawanych w
kolejnych latach przez EBC.395 Zgodnie z tym katalogiem na niezaleŜność banku
centralnego składają się róŜne jej rodzaje, które są podstawą oceny stopnia
konwergencji ustawodawstwa państw członkowskich objętych derogacją z
Traktatem i Statutem w tym zakresie. Ich analiza wskazuje, Ŝe niezaleŜność
banku centralnego powinna być rozpatrywana w aspekcie funkcjonalnym,
instytucjonalnym, personalnym i finansowym.396
393 Dz.U. Nr 84, poz. 386 z późń. zm. 394 Dz.U. Nr 63, poz. 640 z późń. zm. 395 Europejski Bank Centralny, Raport o konwergencji. Maj 2008, s. 21. 396 TamŜe,, s. 21 i n. Na temat rozumienia wymienionych aspektów niezaleŜności banku centralnego zob. równieŜ: J.
Gliniecka, System bankowy w regulacjach polskich i unijnych, Bydgoszcz – Gdańsk 2004, s. 185 – 187, A. Wojtyna, Szkice o niezaleŜności banku centralnego, Warszawa – Kraków 1998, s. 10, A. Nowak - Far, NiezaleŜność Europejskiego Systemu Banków Centralnych w UG i W, Bank i Kredyt z 1998, nr 11, W. Baka, NiezaleŜność i odpowiedzialność banku centralnego, Prawo Bankowe z 2002 r., nr 5, A. Jaszczyńska, Z. Minda, NBP w Europejskim Systemie Banków Centralnych – aspekty prawne, Bank z 2002, nr 9, A. Górska, M. śogała, Dostosowania NBP do członkostwa w Europejskim Systemie Banków Centralnych i Eurosystemie (cz. I), Prawo Bankowe z 2005, nr 10, s. 90 oraz J. Warych, Nowelizacja ustawy o NBP z dnia 18
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
300300300300
RozwaŜania dotyczące zastrzeŜeń KE i EBC do regulacji problematyki
niezaleŜności NBP i płynących z nich wniosków warto poprzedzić uwagą na
temat sposobu uregulowania tej kwestii w polskim systemie prawa oraz
postrzegania tej zasady przez Trybunał Konstytucyjny. ZauwaŜyć naleŜy, Ŝe
wprawdzie zasada niezaleŜności NBP nie została wprost wyraŜona ani w
Konstytucji RP, ani w ustawie o Narodowym Banku Polskim, to jednak jej
obowiązywanie w polskim systemie prawnym, w jej róŜnych aspektach (takŜe
wyŜej wymienionych), nie wydaje się budzić wątpliwości w świetle orzecznictwa
Trybunału Konstytucyjnego. W tym kontekście uwagę zwracają wyroki
Trybunału: 1) z dnia 28 czerwca 2000 r. (sygn. K. 25/99)397, 2) z dnia 24
listopada 2003 r. (sygn. K 26/03)398 oraz 3) z dnia 22 września 2006 r. (sygn. U
4/06).399 W uzasadnieniach do wymienionych wyroków TK wskazuje, Ŝe
„specyficzna pozycja ustrojowa NBP jako centralnego banku państwa polega z
jednej strony na niezaleŜności wobec organów państwowych, z drugiej zaś na
«apolityczności» tego banku".400 Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, Ŝe
„jakkolwiek Konstytucja nie formułuje wprost zasady niezaleŜności centralnego
banku państwa, to jednak realizowanie przez NBP powierzonych mu
konstytucyjnie zadań w duŜym stopniu wymaga jego niezaleŜności”.401 Zdaniem
TK, „niezaleŜność NBP jest (…) implicite gwarantowana przez art. 227
Konstytucji”.402 NaleŜy przy tym zwrócić uwagę, Ŝe, w opinii Trybunału,
wykładnia przepisów Konstytucji RP, dotyczących NBP, pozwala na
stwierdzenie, Ŝe ustrojodawca uwzględnił aspekt finansowy, funkcjonalny i
instytucjonalny niezaleŜności Narodowego Banku Polskiego.403 Przy tym NBP
powinien pozostać niezaleŜny równieŜ podczas wykonywania innych zadań, niŜ
konstytucyjnie wyznaczone.404 Trybunał Konstytucyjny wyraŜa pogląd, Ŝe
ustrojodawca (w Konstytucji RP) i w konsekwencji – ustawodawca (w ustawie o
NBP) przyjęli konstrukcję, która gwarantuje niezaleŜność NBP niezbędną dla
prawidłowego realizowania jego zadań.405 W prowadzonych na ten temat
grudnia 2003 r. w: A. Jakubiak i in., Nowe regulacje bankowe, Narodowy Bank Polski, Warszawa, październik 2004 r., s. 67
– 69. 397 OTK ZU nr 5/2000, poz. 141. 398 OTK ZU nr 9/A/2003, poz. 95. 399 OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 109. 400 Wyrok z dnia 28 czerwca 2000 r. (sygn. K 25/99). 401 Wyrok z dnia 24 listopada 2003 r. (sygn. K 26/03). 402 Wyrok z dnia 22 września 2006 r. (sygn. U 4/06). 403 Wyrok z dnia 24 listopada 2003 r. (sygn. K 26/03). 404 Wyrok z dnia 22 września 2006 r. (sygn. U 4/06). 405 TamŜe.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
301301301301
rozwaŜaniach TK zauwaŜa, Ŝe źródłem zasad niezaleŜności i minimalnego
poziomu jej gwarancji są takŜe postanowienia aktów prawnych Wspólnot
Europejskich, które stanowią obecnie element krajowego porządku prawnego, w
szczególności zaś art. 108 i art. 109 Traktatu oraz art. 7 Statutu. Trybunał
podkreśla jednocześnie, Ŝe zasady te są wiąŜące dla wszystkich organów
państwa, nie wyłączając Sejmu i Senatu. Płynie z nich obowiązek stanowienia
prawa, które słuŜy realizacji zadań NBP, oraz nakaz przeciwdziałania próbom ich
podwaŜania, czy to w drodze ustawowej, czy to w innej formie działania
organów władzy publicznej.406
Dokonując analizy zastrzeŜeń Komisji Europejskiej i Europejskiego Banku
Centralnego w badanym zakresie, naleŜy zwrócić uwagę, Ŝe ich przedmiotem
stała się kwestia prawnych gwarancji niezaleŜności NBP w jej wymiarze
instytucjonalnym i personalnym. Zostaną one omówione w dalszej części
opracowania.
IIIIII.1.1.2. NII.1.1.2. NII.1.1.2. NII.1.1.2. NiezaleŜność instytucjonalna NBPiezaleŜność instytucjonalna NBPiezaleŜność instytucjonalna NBPiezaleŜność instytucjonalna NBP
RozwaŜania na temat zagwarantowania Narodowemu Bankowi Polskiemu
niezaleŜności instytucjonalnej naleŜy poprzedzić przypomnieniem uwag, które
zostały sformułowane przez Europejski Bank Centralny i Komisję Europejską.407
Lektura wypowiedzi Europejskiego Banku Centralnego na ten temat pozwala na
konstatację, Ŝe dla zapewnienia zgodności polskiego prawa z postanowieniami
art. 108 Traktatu i art. 7 Statutu, które wyraŜają zasadę niezaleŜności
instytucjonalnej, nieodzowna staje się nowelizacja Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.408 i ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o
Narodowym Banku Polskim.409 Zdaniem EBC, do polskiego prawa naleŜy:
406 Uzasadnienie wyroku z dnia 22 września 2006 r. (sygn. U 4/06). 407 Zob. European Central Bank, Convergence Report, May 2008, s. 331 – 332 oraz European Commission, Convergence
Report 2008. Technical annex, s. 137. – 139. 408 Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm. 409 Dalej jako: „ustawa o NBP”; Dz. U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2 z późn. zm.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
302302302302
1) wprowadzić (w zakresie odnoszącym się do wykonywania przez NBP zadań
w ramach Europejskiego Systemu Banków Centralnych) wyraźny zakaz:
a) zwracania się o polecenia oraz zakaz przyjmowania poleceń przez NBP i
członków jego organów decyzyjnych od organów zewnętrznych,
b) dąŜenia do wywierania wpływu na członków organów decyzyjnych NBP
w sytuacji, gdy moŜe to oddziaływać na wykonanie przez NBP zadań
związanych z uczestnictwem w ESBC,
2) dostosować do przywołanych postanowień Traktatu i Statutu:
a) art. 203 ust. 1 Konstytucji, który wyposaŜa NIK w kompetencję do
kontrolowania działalności NBP z punktu widzenia legalności,
gospodarności, celowości i rzetelności,
b) art. 11 ust. 3 ustawy o NBP, zgodnie z którym prezes NBP reprezentuje
interesy Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych instytucjach
bankowych oraz, o ile Rada Ministrów nie postanowi inaczej, w
międzynarodowych instytucjach finansowych,
c) art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy o NBP, zgodnie z którym prezes NBP ma
obowiązek przedstawienia Radzie Ministrów i Ministrowi Finansów
projektu załoŜeń polityki pienięŜnej.
Uwagi Komisji Europejskiej w zakresie poruszanej niezaleŜności
instytucjonalnej odnoszą się do kwestii, które zostały wskazane w pkt. 1 oraz w
pkt. 2 c powyŜszego zestawienia zastrzeŜeń EBC, przy czym obok art. 23 ust. 1
ustawy o NBP Komisja wymienia takŜe art. 21 ust. 1 tej ustawy, dostrzegając w
wypełnianiu dyspozycji obu tych przepisów niebezpieczeństwo działania nie do
pogodzenia z niezaleŜnością banku centralnego. ZauwaŜyć takŜe naleŜy, Ŝe KE
odnosi się do problematyki kompetencji NIK, które wynikają z art. 203
Konstytucji RP, rozpatrując jednak tę kwestię podczas analizy kwestii integracji
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
303303303303
prawnej NBP w ramach Eurosystemu, co będzie przedmiotem rozwaŜań w
dalszej części opracowania.
Odnosząc się do uwag, które zostały wskazane w pkt. 1, naleŜy zauwaŜyć, Ŝe, w
istocie, postanowienie tej treści nie zostało expressis verbis wysłowione w
ustawie o NBP. NaleŜy się jednak zgodzić z poglądem410, Ŝe dla obowiązywania
tego zakazu w polskim prawie nie jest konieczne jego przenoszenie w drodze
wprowadzenia przepisu, w którym oddano by treść art. 108 Traktatu i art. 7
Statutu. W świetle omówionych wyroków Trybunału Konstytucyjnego nie
powinno budzić wątpliwości stwierdzenie, Ŝe zakaz starania się o instrukcje lub
ich przyjmowania przez NBP obowiązuje w polskim porządku prawnym. Reguła
taka wynika bowiem z konstytucyjnego statusu NBP411 oraz z Traktatu i Statutu,
których zasady, co podkreślił Trybunał, są wiąŜące dla wszystkich organów
państwa, nie wyłączając Sejmu i Senatu.412 Warto takŜe przypomnieć, Ŝe od dnia
przystąpienia Polski do Unii Europejskiej wymieniany art. 108 Traktatu i art. 7
Statutu obowiązują wprost. Przedstawiona argumentacja zachowuje, moim
zdaniem, swoją aktualność równieŜ w odniesieniu do uwag EBC i Komisji, które
dotyczą art. 21 ust. 1 oraz art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy o NBP. NaleŜy przy tym
zauwaŜyć, Ŝe uwaga koncentrująca się na treści przywołanego art. 23 ust. 1 pkt 2
stanie się z dniem uchylenia derogacji bezprzedmiotowa wobec zmian w zakresie
polityki pienięŜnej i jej instrumentów, które zostaną omówione w dalszej części
opracowania.
Do problematyki art. 203 ust. 1 Konstytucji RP i art. 11 ust. 3 ustawy o NBP
odniosę się natomiast w trakcie rozwaŜań na temat zapewnienia prawnej
integracji NBP w ramach Eurosystemu.413
410 J. Warych, Nowelizacja …, s. 67. 411 TamŜe. 412 Uzasadnienie wyroku z dnia 22 września 2006 r. (sygn. U 4/06). 413 Na temat art. 203 ust. 1 Konstytucji zob. pkt III.1.3.7. Natomiast w kwestii art. 11 ust. 3 ustawy o NBP zob.
pkt III.1.3.8.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
304304304304
IIIIII.1.1.3.II.1.1.3.II.1.1.3.II.1.1.3. NiezaleŜność personalna NBP NiezaleŜność personalna NBP NiezaleŜność personalna NBP NiezaleŜność personalna NBP
Analizując zgodność przepisów polskiego prawa ze Statutem w odniesieniu do
gwarancji niezaleŜności NBP w jej aspekcie personalnym Europejski Bank
Centralny uznał za wskazane:
1) zapewnienie zgodności art. 9 ust. 5 ustawy o NBP, który odnosi się do
przesłanek odwołania prezesa NBP, z art. 14 ust. 2 Statutu; przesłanki
wymienione w tym przepisie ustawy o NBP nie są bowiem
jednobrzmiące, nie pokrywają się zakresowo z dwoma przesłankami z
art. 14 ust. 2 Statutu, zwłaszcza te z nich, które określa pkt 2a i pkt 3 w
art. 9 ust. 5 ustawy o NBP; odnotować takŜe naleŜy, Ŝe analogiczne
wnioski i postulaty zostały zgłoszone pod adresem art. 13 ust. 5 oraz art.
17 ust. 2b ustawy o NBP, odpowiednio, w odniesieniu do przesłanek
odwołania członków RPP oraz członków Zarządu NBP, innych niŜ
prezes NBP;
2) dostosowanie art. 9 ust. 3 ustawy o NBP, dotyczący brzmienia przysięgi
składanej przez prezesa NBP, do art. 14 ust. 3 Statutu.
Europejski Bank Centralny zwraca równieŜ uwagę na potrzebę wprowadzenia w
sposób wyraźny normy, przewidującej kontrolę sądową decyzji o odwołaniu
członków ciał decyzyjnych NBP, zaangaŜowanych w realizację zadań w ramach
ESBC. NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe Komisja Europejska uznaje brak normy, odnoszącej
się explicite do kontroli sądowej odwołania prezesa NBP, za niedociągnięcie w
polskiej regulacji.414 Analizując uwagi KE w tym zakresie uwagę zwraca w
zasadzie jednobrzmiący z zastrzeŜeniami EBC zarzut nieodzwierciedlenia w art.
9 ust. 5 i art. 13 ust. 5 ustawy o NBP dyspozycji art. 14 ust. 2 Statutu.
Dodatkowo Komisja wskazuje w tym kontekście na art. 198 Konstytucji415.
Warto przypomnieć, Ŝe ust. 1 tego przepisu przewiduje odpowiedzialność
414 European Commission, Convergence Report 2008. Technical annex, s. 137. 415 TamŜe.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
305305305305
konstytucyjną prezesa NBP przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji
RP lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie jego
urzędowania. Przy tym w odniesieniu do rodzaju kar orzekanych przez ten
Trybunał Konstytucja odsyła w art. 198 ust. 3 do odrębnej ustawy. NaleŜy
zauwaŜyć, Ŝe problematyka ta jest przedmiotem regulacji ustawy z dnia 26 marca
1982 r. o Trybunale Stanu416, która przewiduje, m.in. moŜliwość orzeczenia kary
zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze
szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych czy teŜ utraty
stanowiska przez prezesa NBP (odpowiednio, zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt 2 oraz
ust. 3 tej ustawy).
Analiza stanowiska EBC i Komisji pozwala na wyodrębnienie dwóch grup uwag:
pierwszej, która dotyczy przesłanek odwołania prezesa NBP i członków organów
decyzyjnych NBP (wynikających z ustawy o NBP oraz z art. 198 Konstytucji RP
i ustawy o Trybunale Stanu) w świetle art. 14 ust. 2 Statutu, oraz drugiej,
odnoszącej się do kontroli sądowej rozstrzygnięcia o odwołaniu tych
podmiotów.417
Rozpatrując kwestię sposobu sformułowania przesłanek odwołania prezesa NBP
i członków organów NBP w świetle zastrzeŜeń EBC i Komisji, warto
przypomnieć, Ŝe przywoływany przez te podmioty art. 14 ust. 2 Statutu dotyczy
expressis verbis wyłącznie odwoływania prezesa krajowego banku centralnego i
przewiduje tylko dwie przesłanki, które mogą uzasadniać jego odwołanie,
mianowicie, gdy prezes przestał spełniać warunki konieczne dla wykonywania
swoich obowiązków oraz jeŜeli dopuścił się powaŜnego uchybienia (ang.
„serious misconduct”). Odnosząc się do zakresu podmiotowego tego
postanowienia Statutu naleŜy zauwaŜyć, Ŝe w opinii EBC uzasadniony jest
pogląd, zgodnie z którym art. 14 ust. 2 powinien znajdować zastosowanie takŜe
wobec innych niŜ prezesi członków organów decyzyjnych krajowych banków
centralnych, którzy uczestniczą w realizacji zadań związanych z uczestnictwem
w ESBC, dla zapewnienia porównywalnej stabilności sprawowania urzędu i
416 Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 925 z późń. zm. 417 Problematyka art. 9 ust. 3 ustawy o NBP, który określa treść przysięgi Prezesa NBP, zostanie omówiona w ramach
rozwaŜań na temat celów działalności NBP w świetle art. 105 ust. 1 Traktatu oraz art. 2 i art. 14 ust. 3 Statutu (zob. pkt
III.1.3.2.).
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
306306306306
niezaleŜności banku centralnego w jej wymiarze personalnym.418 Analizując
natomiast same przesłanki odwołania nie sposób nie zgodzić się z poglądem, Ŝe
termin „serious misconduct” nie jest terminem ścisłym, co daje moŜliwość jego
szerokiej interpretacji419, niesprzyjającej, jak się wydaje, realizacji celu art. 14
ust. 2 Statutu, którym miałoby być wykluczenie uznaniowego odwoływania
prezesa przez organy zaangaŜowane w jego powoływanie.420 Europejski Bank
Centralny stoi jednak na stanowisku, Ŝe tego rodzaju arbitralność moŜe być
wyeliminowana albo poprzez określenie w statucie krajowego banku centralnego
(w przypadku Polski - w ustawie o NBP – przyp. M.O.) podstaw do odwołania
zgodnie z przewidzianymi w art. 14 ust. 2 Statutu, albo pomijając je w ogóle,
poniewaŜ przywołany przepis Statutu jest stosowany bezpośrednio.421 Warto
przy tym odnotować, biorąc pod uwagę omówione w części I opracowania
doświadczenia Słowenii, Czech, Litwy i Malty w tym zakresie422, Ŝe EBC
opowiada się za wąskim rozumieniem sformułowania „zgodność”, wskazując na
potrzebę powtórzenia w ustawach o bankach centralnych dwóch przesłanek z art.
14 ust. 2 Statutu, nawet wówczas, gdyby proponowane przez ustawodawcę
krajowego rozwiązania alternatywne były bardziej precyzyjne i uszczegóławiały
wspomniane przesłanki statutowe. Podsumowując, naleŜy stwierdzić, Ŝe w celu
wyeliminowania ryzyka negatywnej oceny zgodności przepisów ustawy o NBP,
dotyczących przesłanek odwołania prezesa i członków organów decyzyjnych z
Traktatem i Statutem, rozwaŜenia wymaga powtórzenie przesłanek z art. 14 ust.
2 Statutu, np. w art. 9 ust. 5 oraz w art. 13 ust. 5 tej ustawy, który odnosi się do
członków RPP (przy załoŜeniu, Ŝe organ ten nie zostanie zniesiony wobec zmian
w zakresie polityki pienięŜnej z dniem uchylenia derogacji) i znajduje
odpowiednie zastosowanie do członków Zarządu NBP (zgodnie z art. 17 ust. 2b
zd. 2 ustawy o NBP).
Wprowadzenie proponowanego rozwiązania skutkowałoby jednak, m.in.
rezygnacją z art. 9 ust. 5 pkt 3 ustawy o NBP, zgodnie z którym odwołanie
prezesa NBP moŜe nastąpić, gdy Trybunał Stanu orzekł wobec niego zakaz
zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze
418 Argumentacja przemawiająca za taką wykładnią została przedstawiona w: Europejski Bank Centralny, Raport o
konwergencji. Maj 2008, s. 26. 419 Tak, np. A. Nowak – Far, Unia Gospodarcza i Walutowa w Europie, Warszawa 2001, s. 198. 420 Europejski Bank Centralny, Raport o konwergencji. Maj 2008, s. 25 - 26. 421 TamŜe, s. 26. 422 Zob. w pkt I. 2.2.3. „NiezaleŜność personalna”.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
307307307307
szczególną odpowiedzialnością w organach państwa. Przepis ten pozostaje w
związku z przywoływanym art. 198 ust. 1 Konstytucji RP, a takŜe z rodzajami
kar orzekanymi przez ten Trybunał, o których mowa w ustawie o Trybunale
Stanu (np. w art. 25 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 3 tej ustawy). W konsekwencji, wydaje
się, Ŝe wskazane jest dokonanie zmian w zakresie regulacji odpowiedzialności
konstytucyjnej prezesa NBP, które prowadziłyby do rezygnacji z rozwiązań,
przewidujących orzekanie kar skutkujących utratą przez niego zajmowanego
stanowiska. Uzasadniony jest jednak pogląd, Ŝe stwierdzenie naruszenia przez
prezesa NBP Konstytucji RP lub ustawy mogłoby zostać uznane za „serious
misconduct”, co skutkowałoby moŜliwością jego odwołania w zgodzie z art. 14
ust. 2 Statutu. Pamiętać przy tym naleŜy, Ŝe podstawy odwołania prezesa NBP
mogą stać się przedmiotem badania przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości.
Odnosząc się natomiast do oczekiwania wyraźnego wprowadzenia prawa
zaskarŜenia decyzji o odwołaniu prezesa NBP lub innych członków organów
decyzyjnych banku centralnego, zaangaŜowanych w wykonywanie zadań
związanych z uczestnictwem w ESBC, naleŜy przypomnieć pogląd EBC na
temat sposobu uregulowania tej kwestii w prawie krajowym, który warto
uwzględnić podczas prac legislacyjnych dotyczących tego zagadnienia.
Europejski Bank Centralny słusznie zauwaŜył, Ŝe art. 14 ust. 2 Statutu, który
statuuje prawo przedłoŜenia Trybunałowi Sprawiedliwości Wspólnot
Europejskich skargi na decyzje o odwołaniu prezesa krajowego banku
centralnego, jest stosowany bezpośrednio.423 Dlatego teŜ ustawodawstwo
krajowe moŜe powoływać się w tym względzie na Statut, ale teŜ nie wyklucza
tego prawa brak wzmianki o nim w przepisach narodowych.424 Natomiast w
przypadku innych członków organów decyzyjnych banku centralnego
(zaangaŜowanych w wykonywanie zadań związanych z uczestnictwem w ESBC
– przyp. M.O.), takie prawo moŜe wynikać zarówno z przepisów ogólnych, jak i
przybrać formę przepisu szczególnego, odnoszącego się wyraźnie do tej grupy
podmiotów. Przy tym EBC zaleca jednak w ich wypadku, aby dla zachowania
pewności prawnej w tym zakresie wprowadzić do przepisów krajowych explicite
postanowienie gwarantujące prawo do skargi.425 O ile w przypadku odwołania
prezesa NBP z art. 14 ust. 2 Statutu wynika, jaki sąd jest właściwy w sprawie, to 423 Europejski Bank Centralny, Raport o konwergencji. Maj 2008, s. 27. 424 TamŜe. 425 TamŜe.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
308308308308
w odniesieniu do innych członków organów decyzyjnych warto rozwaŜyć
wprowadzenie, np. do ustawy o NBP przepisu, który wskazywałby właściwy sąd
do rozpatrzenia skargi na decyzję o odwołaniu. W przypadku wprowadzenia do
ustawy o NBP normy tej treści uzasadnione wydaje się, dla zachowania spójności
i przejrzystości proponowanej regulacji, takŜe odzwierciedlenie w tej ustawie
explicite uprawnienia prezesa NBP do zaskarŜenia rozstrzygnięcia o jego
odwołaniu do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.
III. 1.2. PRZESTRZEGANIE ZAKAZU FINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW BANKU CENTRALNEGO (ART. 101 TRAKTATU) I UPRZYWILEJOWANEGO DOSTĘPU (ART. 102 TRAKTATU)
Do problematyki niezgodności przepisów polskiego prawa z zakazem, który
został wyraŜony w art. 101 Traktatu426, Komisja Europejska odniosła się w
raportach o konwergencji z dnia 5 grudnia 2006 r. i z dnia 7 maja 2008 r.,
natomiast Europejski Bank Centralny poruszył tę kwestię w raportach o
konwergencji z grudnia 2006 r. i z maja 2008 r. Na podstawie analizy
przywołanych raportów naleŜy wnioskować, Ŝe za nie do pogodzenia z tym
zakazem uznano:
1) art. 13 ust. 3b ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu
Gwarancyjnym427 (dalej: „ustawa o BFG”), który przewiduje wnoszenie
przez Narodowy Bank Polski 50% corocznej, bezzwrotnej opłaty na
rzecz BFG oraz
2) konstrukcję art. 15 pkt 6 i art. 34 ust. 3 ustawy o BFG i art. 43 ustawy o
NBP, które dotyczą udzielania przez NBP kredytu Bankowemu
Funduszowi Gwarancyjnemu.
426 NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe szczegółowy zakres zastosowania zakazu został sprecyzowany w rozporządzeniu Rady (WE) nr
3603/93 z dnia 13 grudnia 1993 r. określającym definicje w celu zastosowania zakazów określonych w art. 104 i 104b
Traktatu (Dz. U. L 332 z 31 grudnia 1993 r., s. 1) – obecnie art. 101 i art. 103 ust. 1 – przyp. M.O. 427 Dalej jako: „ustawa o BFG”; Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 474 z późn. zm.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
309309309309
ZauwaŜyć przy tym naleŜy, Ŝe przedstawione stanowisko o objęciu finansowania
BFG, o którym mowa w wymienionych przepisach, zakazem art. 101 ust. 1
Traktatu jest konsekwencją opinii, Ŝe Bankowy Fundusz Gwarancyjny jest
„podmiotem prawa publicznego” w rozumieniu tego postanowienia Traktatu.428
Analizując zakres koniecznych zmian w polskim porządku prawnym, których
wprowadzenie pozwoliłyby na uznanie, Ŝe jest on zgodny z art. 101 Traktatu,
odnotować trzeba podjęcie przez Ministra Finansów prac nad ustawą o zmianie
ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz o zmianie innych ustaw.
Projektowana ustawa, m.in. miała na celu wyeliminowanie podniesionych
niezgodności poprzez uchylenie przepisów o wnoszeniu przez NBP opłaty
rocznej na rzecz Funduszu (art. 13ust. 3a i art. 13 ust. 3b ustawy o BFG) oraz
zmianę brzmienia art. 15 pkt 6 i art. 34 ust. 3 ustawy o BFG oraz art. 43 ustawy o
NBP.429 Przy tym projekt tego aktu był, w jego róŜnych wersjach, trzykrotnie
przedmiotem opinii Europejskiego Banku Centralnego, wydawanej na wniosek
Ministra Finansów RP, tj. opinii z dnia 27 sierpnia 2007 r. (CON/2007/26), opinii
z dnia 17 stycznia 2008 r. (CON/2008/5) oraz opinii z dnia 23 lipca 2008 r.
(CON/2008/32).430
Ustawa o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz o zmianie
innych ustaw została ostatecznie uchwalona przez Sejm RP w dniu 23
października 2008 r.431 W odniesieniu do analizowanej problematyki uwagę
zwraca uchylenie art. 13 ust. 3a i art. 13 ust. 3b ustawy o BFG, co pozwala na
stwierdzenie, Ŝe w tym zakresie nieaktualny jest zarzut sprzeczności z art. 101
Traktatu. Przywołaną ustawą dokonano takŜe nowelizacji art. 15 pkt 6 i art. 34
ust. 3 ustawy o BFG oraz art. 43 ustawy o NBP. Jednak rozstrzygnięcie kwestii,
czy wymienione przepisy w nowym brzmieniu nie budzą wątpliwości co do ich
zgodności z art. 101 Traktatu, wymaga skonfrontowania ich z warunkami, które
powinno, zdaniem Europejskiego Banku Centralnego, spełniać udzielanie
systemowi gwarantowania depozytów kredytu przez krajowy bank centralny, aby 428 Argumentacja, która ma przemawiać za takim stanowiskiem, została przedstawiona, np. w pkt. 2.4. opinii EBC z dnia 17
stycznia 2008 r. (CON/2008/5). 429 Projekt z dnia 3 czerwca 2008 r. ustawy o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz o zmianie innych
ustaw został opublikowany na stronie:
www.mofnet.gov.pl/_files_/bip/bip_projekty_aktow_prawnych/fi/bankowe/proj_zm_bfg_z_3_06_08.pdf 430 NaleŜy przypomnieć, Ŝe kompetencja EBC do wydania opinii wynika z art. 105 ust. 4 Traktatu ustanawiającego
Wspólnotę Europejską oraz trzeciego i szóstego tiret art. 2 ust. 1 decyzji Rady 98/415/WE z dnia 29 czerwca 1998 r. w
sprawie konsultacji Europejskiego Banku centralnego udzielanych władzom krajowym w sprawie projektów przepisów
prawnych (Dz.U. L 189 z 3 lipca 1998 r., s. 42). 431 Dz. U. Nr 209, poz. 1315.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
313131310000
nie było ono sprzeczne z traktatowym zakazem. Na ich zrekonstruowanie
pozwala zwłaszcza lektura przywołanych opinii EBC i naleŜy do nich zaliczyć:
1) krótkoterminowy charakter kredytu NBP dla BFG;
2) kredyt moŜe być udzielany jedynie w celu pokrycia pilnych potrzeb
BFG, ma się odnosić „do naglących sytuacji”;
3) kredyt jest udzielany, poniewaŜ są zagroŜone elementy stabilności
finansowej;
4) NBP ma swobodę przy podejmowaniu decyzji o udzieleniu tego rodzaju
kredytu;
5) w przepisach powinno się znaleźć wyraźne zastrzeŜenie, Ŝe:
a) NBP moŜe udzielić kredytu jedynie w braku innych źródeł
finansowania BFG; naleŜy przy tym zaznaczyć, Ŝe zdaniem EBC,
zadania BFG w zakresie ochrony wkładów gwarantowanych powinny
być, co do zasady, finansowane raczej w drodze zwiększonych opłat
wnoszonych przez banki niŜ poprzez finansowanie ich kredytem
udzielanym przez NBP;
b) udzielany przez NBP kredyt powinien być odpowiednio
zabezpieczony;
c) kredyt taki jest przyznawany bez uszczerbku dla wykonywania art.
101 Traktatu; w zakresie konieczności umieszczania w prawie
krajowym wyraźnego odesłania do tego przepisu Traktatu odnotować
naleŜy, Ŝe w opiniach wyraŜanych w sprawie zmian projektowanych
przez ustawodawcę cypryjskiego, litewskiego czy maltańskiego
Europejski Bank Centralny sugerował takŜe moŜliwość wprowadzenia
innego rozwiązania, tzn. pełnego powtórzenia art. 101 Traktatu w
treści przepisu albo rezygnacji z wprowadzenia takiego przepisu
wobec bezpośredniego jego obowiązywania od dnia uchylenia
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
311311311311
derogacji;432 wydaje się zatem uzasadnione przyjęcie za dopuszczalne
odstąpienie od konieczności czynienia odesłania do Traktatu;
6) w projektowanym art. 43 ustawy o NBP powinno się znaleźć wyraźne
odniesienie do przepisów ustawy o BFG, które określają warunki na
jakich moŜe dochodzić do udzielenia kredytu na rzecz BFG.433
Mając na uwadze treść znowelizowanych art. 15 pkt 6 i art. 34 ust. 3 ustawy o
BFG oraz art. 43 ustawy o NBP, wątpliwe jest spełnienie przez zmienioną
regulację wszystkich wymienionych warunków. W szczególności, w
przywołanych przepisach nie zostało rozstrzygnięte expressis verbis, Ŝe
udzielenie kredytu BFG przez Narodowy Bank Polski ma się odnosić „do
naglących sytuacji”, jak równieŜ w nowej regulacji nie został uwzględniony
warunek, zgodnie z którym kredytowanie Funduszu przez NBP moŜe nastąpić
jedynie w przypadku braku innych źródeł finansowania BFG. W kontekście
kolejności sięgania przez Fundusz do finansowania przez bank centralny naleŜy
bowiem zwrócić uwagę, Ŝe zgodnie z nowym brzmieniem art. 34 ust. 3 i ust. 4
ustawy o BFG nadal dopuszczalna jest sytuacja, w której Funduszowi najpierw
moŜe być udzielony kredyt przez NBP, a dopiero potem zostanie podwyŜszony
poziom obciąŜeń podmiotów objętych systemem gwarantowania oraz stawka
funduszu ochrony środków gwarantowanych. Konstrukcja taka moŜe się zatem
spotkać z zarzutem, np. EBC, Ŝe nie została wyeliminowana niezgodności
obowiązującej ustawy o BFG z traktatowym zakazem finansowania ze środków
banku centralnego (z art. 101 Traktatu). Nieuwzględniona bowiem pozostaje
uwaga, wyraŜona w pkt. 2.5. ww. opinii EBC z dnia 23 lipca 2008 r., w myśl
której naleŜy zachować pierwszeństwo opłat wnoszonych przez banki
komercyjne przed kredytem udzielanym przez NBP.
ZauwaŜyć równieŜ naleŜy zastrzeŜenia zgłaszane w analizowanym zakresie przez
Komisję Europejską i Europejski Bank Centralny do art. 42 ustawy o NBP434.
432 Szerzej na temat stanowiska EBC w tej sprawie zob. pkt. I. 2.2.6 „Zakaz finansowania ze środków banku centralnego
oraz udzielanie kredytu instytucjom kredytowym i inne operacje na rynku pienięŜnym” i przywołane w nim opinie EBC. 433 ZauwaŜyć naleŜy, Ŝe w odniesieniu do kredytowania BFG przez NBP warunek krótkoterminowego charakteru kredytu
banku centralnego, udzielania go wyłącznie w naglących sytuacjach oraz odpowiedniego jego zabezpieczenia jest takŜe
podawany w Raporcie o konwergencji KE z dnia 7 maja 2008 r. (pkt 8.1.5., s. 138).
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
312312312312
Uwagę zwracają wskazania tych podmiotów co do kierunków oczekiwanych
zmian w konstrukcji tego przepisu, które powinny być wzięte pod uwagę przy
podejmowaniu stosownych prac legislacyjnych. Komisja Europejska wydaje się
podkreślać, analogicznie jak w przypadku art. 43 ustawy o NBP435, konieczność
uzaleŜnienia udzielenia przewidzianego w tym przepisie kredytu od tego, aby: 1)
miał on krótkoterminowy charakter, 2) był on udzielany wyłącznie w naglącej
potrzebie, a takŜe 3) jego spłata była odpowiednio zabezpieczona. Natomiast
EBC, wprawdzie nie uznaje explicite art. 42 ustawy o NBP za sprzeczny z art.
101 Traktatu, ale wskazuje zmiany, które naleŜałoby wprowadzić do tego
przepisu dla zapobiegnięcia potencjalnemu naruszeniu zakazu finansowania ze
środków banku centralnego. Punktem wyjścia dla ich wskazania stał się pogląd
EBC, Ŝe obecne brzmienie art. 42 nie wyklucza interpretacji, która dopuszcza
udzielanie kredytu refinansowego bankowi realizującemu program naprawczy,
który następnie stał się niewypłacalny. Dlatego teŜ, zdaniem Europejskiego
Banku Centralnego, celowym dla uniknięcia wątpliwości co do zgodności tego
przepisu ustawy o NBP z art. 101 Traktatu byłoby wyraźne wskazanie
konieczności ustanowienia odpowiedniego zabezpieczenia udzielenia bankowi
kredytu przez NBP436. Wydaje się jednak, Ŝe warunek ten jest spełniony w
aktualnej konstrukcji art. 42 ustawy o NBP. Uwagę zwraca ust. 7 tego przepisu,
zgodnie z którym do umowy o kredyt refinansowy stosuje się przepisy ustawy z
dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe437 ze zmianami wynikającymi z
ustawy o NBP. Komentatorzy tego przepisu słusznie podkreślają, Ŝe przywołany
przepis przesądza o tym, Ŝe regułą jest ustanowienie zabezpieczenia spłaty
kredytu refinansowego udzielanego przez NBP (art. 42 ust. 7 ustawy o NBP w
związku z art. 69 ust. 2 pkt 6 i art. 70 ust. 2 ustawy – Prawo bankowe)438.
Prowadząc rozwaŜania na temat zakresu zmian, których celem byłoby
zapewnienia zgodności z art. 101 Traktatu, naleŜy takŜe zwrócić uwagę na
konieczność dokonania przeglądu przepisów polskiego prawa w celu
zidentyfikowania tych, które wprawdzie nie zostały wymienione w raportach o
434 Zob. ECB: Convergence Report – May 2008 (s. 333 – 334) oraz European Commission: Convergence Report 2008–
Technical Annex, s. 138. 435 Zob. przyp. 433. 436 Szerzej w sprawie zagroŜenia naruszenia zakazu art. 101 Traktatu, którego, zdaniem EBC, nie moŜna wykluczyć w
świetle moŜliwych wariantów wykładni art. 42 ustawy o NBP , zob. Raport o konwergencji. Grudzień 2006, s. 76 – 77 oraz
European Comission: Convergence Report 2008 …., s. 334. 437 Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm. 438 J. Warych, Nowelizacja …, s.70.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
313313313313
konwergencji, ale w świetle przywołanych opinii EBC mogą zostać uznane za
sprzeczne z zakazem finansowania ze środków banku centralnego. Przepisem
takim jest art. 428 ust. 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i
naprawcze439, który nakłada na NBP obowiązek pokrycia kosztów postępowania
upadłościowego banku, wszczynanego na wniosek Komisji Nadzoru
Finansowego. Celowe wydaje się więc wprowadzenie do tego przepisu zmian,
które polegałyby na nałoŜeniu tego obowiązku na Komisję Nadzoru
Finansowego w miejsce Narodowego Banku Polskiego. Proponowana
nowelizacja pozwoliłaby nie tylko na uczynienie bezzasadnym zarzutu
niezgodności art. 428 ust. 3 Prawa upadłościowego i naprawczego z art. 101
Traktatu, ale równieŜ na odzwierciedlenie w tym przepisie zmian w systemie
nadzoru nad działalnością banków, które zostały wprowadzone ustawą z dnia 21
lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym440, w sposób analogiczny, jak
to ma miejsce w przypadku art. 135 ust. 2 ustawy Prawo bankowe.
III. 1.3. INTEGRACJA PRAWNA NBP W RAMACH EUROSYSTEMU
IIIIII.1.3.1. Uwagi wstępneII.1.3.1. Uwagi wstępneII.1.3.1. Uwagi wstępneII.1.3.1. Uwagi wstępne
Lektura badanych raportów o konwergencji Komisji Europejskiej i
Europejskiego Banku Centralnego pozwala na wskazanie obszarów, które
podmioty te uwaŜają za wymagające interwencji polskiego prawodawcy w celu
zapewnienia integracji prawnej NBP w ramach Eurosystemu. Przedmiotem
analizy staną się: 1) cele działalności NBP, 2) polityka pienięŜna i jej
instrumenty, 3) gromadzenie i zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz polityka
kursowa, 4) gromadzenie danych statystycznych, 5) emisja znaków pienięŜnych,
będących prawnym środkiem płatniczym na obszarze RP, 6) przepisy o
gospodarce finansowej NBP, 8) współpraca międzynarodowa, 9) obowiązek
konsultowania z EBC określonych projektów aktów prawa polskiego. W ramach
439 Dz. U. Nr 60, poz. 535 z późn. zm. 440 Dz. U. Nr 157, poz. 1119 z późn. zm.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
314314314314
wymienionych obszarów prowadzone będą rozwaŜania dotyczące koniecznych
zmian w polskim porządku prawnym.
IIIIII.1.3.2. Cele działalności Narodowego Banku PolskiegoII.1.3.2. Cele działalności Narodowego Banku PolskiegoII.1.3.2. Cele działalności Narodowego Banku PolskiegoII.1.3.2. Cele działalności Narodowego Banku Polskiego
Przedmiotem uwag EBC i KE stał się art. 3 ust. 1 oraz art. 9 ust. 3 ustawy o
NBP. Przypomnienia wymaga, Ŝe w pierwszym z przywołanych przepisów
wskazywany jest podstawowy cel działalności NBP, którym jest utrzymanie
stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej
rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. Warto przy tym
zaznaczyć, Ŝe ten cel mieści się w zakresie zadań NBP, które wynikają z
Konstytucji RP, a określający go art. 3 ust. 1 ustawy o NBP jest zgodny z art. 227
ust. 1 zd. 2 ustawy zasadniczej, czyniącym bank centralny odpowiedzialnym za
wartość polskiego pieniądza.441 Natomiast w art. 9 ust. 3 przywołanej ustawy o
NBP, o czym wspomniano w rozwaŜaniach na temat niezaleŜność personalnej,
określono treść przysięgi składanej przez prezesa NBP przed Sejmem,
wskazującej cele jego działania. W analizowanym kontekście na uwagę zasługuje
ta jej część, w której przysięga on dąŜyć we wszystkich swoich działaniach do
rozwoju gospodarczego Ojczyzny i pomyślności obywateli. Podnoszone przez
EBC i KE zarzuty sprowadzają się do wskazania niezgodności polskich
przepisów z art. 105 ust. 1 Traktatu oraz art. 2 i art. 14 ust. 3 Statutu. W
konsekwencji, konieczne stanie się uwzględnienie w konstrukcji normy prawnej,
która odnosi się do drugorzędnego celu działalności NBP (wspierania polityki
gospodarczej rządu – przyp. M.O.), Ŝe ESBC ma (z zastrzeŜeniem, Ŝe nie moŜe
to powodować naruszenia celu stabilności cen) wspierać ogólne kierunki polityki
gospodarczej we Wspólnocie w celu przyczynienia się do osiągnięcia celów
Wspólnoty, o których mowa w art. 105 ust. 2 Traktatu (zgodnie z ust. 1 tego
postanowienia Traktatu oraz art. 2 Statutu). Wskazany cel powinien takŜe
znaleźć swoje odzwierciedlenie w przysiędze prezesa NBP.
441 J. Warych, Nowelizacja …., s. 67.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
315315315315
Z powyŜszych względów uzasadniony jest pogląd o potrzebie nowelizacji
Konstytucji RP i ustawy o NBP, która uwzględniałaby rozszerzenie
drugorzędnego celu działalności Narodowego Banku Polskiego i modyfikację
roty przysięgi prezesa NBP.
Z problematyką określenia i realizacji celów działania NBP po wejściu Polski do
strefy euro wiąŜe się kwestia poddania polskiego banku centralnego
wytycznym442 i instrukcjom EBC, które stanowią integralną część prawa
wspólnotowego (w celu uwzględnienia dyspozycji art. 14 ust. 3 Statutu).
Poszukując rozwiązania tego problemu warto uwzględnić omówione w cz. I
niniejszego opracowania doświadczenia legislacyjne Słowenii, Cypru, Malty, jak
równieŜ Litwy, Łotwy i Estonii, w tym zakresie.443 W ich świetle pod rozwagę
naleŜy wziąć wprowadzenie do polskiego prawa normy wskazującej w sposób
wyraźny, Ŝe: 1) NBP stanowi integralną część ESBC, 2) realizuje cele i
wykonuje zadania ESBC, zgodnie wytycznymi i instrukcjami EBC (np. w art.
227 ust. 1 Konstytucji oraz w art. 1 ustawy o NBP). Stosowne zmiany powinny
przy tym wchodzić w Ŝycie z dniem wprowadzenia w Polsce euro. Jak się wydaje
norma tej treści pozwoliłaby takŜe na rozstrzygnięcie ewentualnych wątpliwości
EBC i KE co do tego, Ŝe funkcjonowanie NBP po przystąpieniu do strefy euro,
czy to w zakresie jego celów, czy to w aspekcie wcześniej omawianej
niezaleŜności personalnej, będzie zgodne z postanowieniami Traktatu i Statutu.
IIIIII.1.3.3. Polityka pienięŜna i jej instrumentyII.1.3.3. Polityka pienięŜna i jej instrumentyII.1.3.3. Polityka pienięŜna i jej instrumentyII.1.3.3. Polityka pienięŜna i jej instrumenty
Zagadnieniu polityki pienięŜnej i jej instrumentów poświęcone są przepisy art.
227 ust. 1, ust. 5 i ust. 6 Konstytucji RP oraz art. 3 ust. 2 pkt 5, art. 12, art. 21 ust.
1, art. 23 ust. 1 pkt 2 i art. 38 – 50 a (Rozdział 6 „Instrumenty polityki
442 Zob. np. Wytyczne Europejskiego Banku Centralnego z dnia 31 sierpnia 2000 r. w sprawie instrumentów i procedur
polityki pienięŜnej Eurosystemu (EBC/2000/7), opublikowane w Dz. U. L 310/1 z dnia 11 grudnia 2000 r., ostatnio
zmienione Wytycznymi EBC z dnia 20 sierpnia 2007 r. (EBC/2007/10 – opublikowane w Dz. U. L 284 z dnia 30
października 2007 r.). 443 Zob. pkt I. 2.2.2. „Cele i zadania banku centralnego, niezaleŜność funkcjonalna i integracja z ESBC”.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
316316316316
pienięŜnej”)444, a takŜe art. 53 ustawy o NBP (wskazanie Dz. Urz. RP „Monitor
Polski” jako miejsca publikacji załoŜeń polityki pienięŜnej i sprawozdania z jej
wykonania). Zarówno Europejski Bank Centralny, jak i Komisja zwracają uwagę
na problem braku uwzględnienia w polskiej regulacji kompetencji ESBC w
obszarze ustalania i realizacji polityki pienięŜnej po przystąpieniu Polski do
strefy euro.
NaleŜy przypomnieć, Ŝe zgodnie z art. 227 ust. 1 Konstytucji RP do NBP naleŜy
wyłączne prawo ustalania i realizowania polityki pienięŜnej. Ustalenie jej
załoŜeń zostało powierzone jednemu z organów banku centralnego – Radzie
Polityki PienięŜnej (art. 227 ust. 6 Konstytucji RP i art. 12 ustawy o NBP),
składającej się z prezesa NBP jako jej przewodniczącego i 9 członków, których
w równej liczbie powołuje prezydent RP, Sejm i Senat (art. 227 ust. 5
Konstytucji RP). W konsekwencji, zauwaŜyć trzeba, Ŝe, w świetle przepisów
Konstytucji RP i ustawy o NBP, wyłącznie Narodowy Bank Polski jest
uprawniony do stosowania takich instrumentów polityki pienięŜnej, jak: 1)
gromadzenie rezerw obowiązkowych banków (art. 38 – 41); 2) udzielanie
kredytu refinansowego (art. 42); 3) przyjmowanie od banków weksli do dyskonta
i redyskonta (art. 44); 4) wprowadzenie, w razie zagroŜenia: a) ograniczenia
wielkości środków pienięŜnych oddawanych przez banki do dyspozycji
kredytobiorców i poŜyczkobiorców oraz b) ograniczenia obowiązku
utrzymywania nieoprocentowanego depozytu w NBP od zagranicznych środków
wykorzystanych przez banki i krajowych przedsiębiorców; jak równieŜ 5) emisja
i sprzedaŜ papierów wartościowych, sprzedaŜ i kupno dłuŜnych papierów
wartościowych w operacjach otwartego rynku, organizowanie obrotu papierami
wartościowymi, których NBP jest emitentem, oraz skarbowymi papierami
wartościowymi oraz otwieranie rachunków lokat terminowych banków (art. 48).
W badanych raportach o konwergencji nie zostały wymienione przepisy, które
wymagają odzwierciedlenia w polskim prawie. W analizowanym zakresie na
uwagę zasługują, w szczególności, art. 105 ust. 2 i ust. 3 Traktatu (traktujący o
uczestnictwie w jednolitej polityce pienięŜnej i walutowej wykonywanej w
ramach ESBC, w tym o definiowaniu i realizacji polityki pienięŜnej Wspólnoty
444 W przywołanym Rozdziale 6 ustawy o NBP zostały takŜe zawarte art. 42 i art. 43 tej ustawy, które zostały omówione w
pkt. III. 1.2. „Przestrzeganie zakazu finansowania ze środków banku centralnego (art. 101 Traktatu) i uprzywilejowanego
dostępu (art. 102 Traktatu).”
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
317317317317
przez ESBC jako jednego z jego podstawowych celów) oraz art. 3 ust. 1
(stanowiący powtórzenie art. 105 ust. 2 Traktatu) i art. 18 – 20 Statutu. NaleŜy
zauwaŜyć, Ŝe przywołane postanowienia art. 18 – 20 przewidują: 1) kompetencje
EBC do ustanawiania ogólnych zasad operacji kredytowych i otwartego rynku
przez narodowe banki centralne (a po uchyleniu derogacji – przez NBP – przyp.
M.O.) włącznie z zasadami ogłaszania warunków ich zawierania (art. 18 ust. 2);
2) uprawnienia EBC do wymagania od instytucji kredytowych z państw
członkowskich utrzymywania rezerw obowiązkowych na rachunkach EBC i
narodowych banków centralnych, w tym kompetencję Rady Naczelnej do
stanowienia przepisów dotyczących obliczania i ustalania rezerw
obowiązkowych oraz upowaŜnienie EBC do stosowania sankcji w przypadku
nieprzestrzegania przez podmioty zobowiązane przepisów wprowadzonych przez
Radę (art. 19 ust. 1); 3) delegację do określania przez Radę Europejską: a)
podstawy rezerw obowiązkowych i maksymalnych dopuszczalnych proporcji
pomiędzy tymi rezerwami a ich podstawami, a takŜe b) odpowiednich sankcji na
wypadek niestosowania się do ustaleń, o których mowa w pkt. 3 (art. 19 ust. 2);
4) kompetencję Rady Naczelnej do podejmowania decyzji o zastosowaniu innych
metod operacyjnych kontroli monetarnej, które uzna za stosowne (art. 20). W
wykonaniu tych kompetencji wydanych zostało szereg aktów prawnych, które
tworzą ramy prawne wykonywania wspólnej polityki pienięŜnej przez państwa,
które znajdują się w strefie euro, np. rozporządzenie Rady (WE) nr 2531/98 z
dnia 23 listopada 1998 r. dotyczące stosowania stóp rezerw obowiązkowych
przez Europejski Bank Centralny445 czy teŜ rozporządzenie Europejskiego Banku
Centralnego nr 1745/2003 z dnia 12 września 2003 r. dotyczące stosowania
rezerw obowiązkowych (EBC/2003/9).446
Mając na uwadze wskazane przepisy polskiego prawa i przywołane regulacje
prawa wspólnotowego, naleŜy stwierdzić, Ŝe z dniem przystąpienia RP do strefy
euro (uchylenia derogacji), niezbędne staje się uwzględnienie w Konstytucji RP i
w ustawie o NBP władztwa EBC w zakresie polityki pienięŜnej. Skutkować to
będzie pozbawieniem Rady Polityki PienięŜnej jej kompetencji w tym obszarze,
które wynikają z przywołanych powyŜej regulacji konstytucyjnych i
445 Dz.U. L 318 z 27 listopada 1998 r., s. 1 446 Dz.U. L 250 z 2 października 2003 r., s. 1, ostatnio zmienione przez Rozporządzenie EBC nr 1052/2008 z dnia 22
października 2008 r. (Dz. U. L 282 z dnia 25 października 2008 r., s. 14).
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
318318318318
ustawowych. W związku z tym powstaje konieczność rozstrzygnięcia
ustrojodawcy o przyszłości RPP.447
NaleŜy takŜe zauwaŜyć, Ŝe pozbawieniu Rady Polityki PienięŜnej kompetencji
do ustalania załoŜeń polityki pienięŜnej powinna towarzyszyć nowelizacja art.
204 ust. 1 pkt 1 Konstytucji RP, która sprowadzałaby się do skreślenia w tym
przepisie wyrazów: „i załoŜeń polityki pienięŜnej”.448
Zakres nowelizacji ustawowych przepisów o polityce pienięŜnej obrazują zmiany
dotyczące rozbudowanej (w porównaniu z innymi przepisami rozdziału 6
„Instrumenty polityki pienięŜnej”) regulacji rezerwy obowiązkowej w ustawie o
NBP. Składają się na nią art. 38 – 41 tej ustawy oraz uchwały nr 15/2004
Zarządu NBP z dnia 13 kwietnia 2004 r. w sprawie zasad i trybu naliczania i
utrzymywania przez banki rezerwy obowiązkowej.449 NaleŜy pamiętać, Ŝe z
dniem uchylenia derogacji zastosowanie znajdą zasady rządzące systemem
rezerw obowiązkowych ESBC. Oznacza to konieczność wprowadzenia zmian w
konstrukcji art. 38 – 41 ustawy o NBP, których celem będzie zapewnienie
zgodności polskich przepisów ze stosownymi postanowieniami wspólnotowych
aktów prawnych. Z dniem wejścia do strefy euro bezpośrednie zastosowanie
znajdą bowiem, przede wszystkim, stosowne rozporządzenia EBC, w
szczególności przywoływane we wcześniejszych rozwaŜaniach rozporządzenie
EBC nr 1745/2003. ZauwaŜyć naleŜy, Ŝe wiązać się z tym będą zmiany w
zasadach i trybie naliczania i utrzymywania rezerw obowiązkowych, poniewaŜ
obecnie stosowane w Polsce nie w pełni są zgodne z regułami, które obowiązują
w Eurosystemie, np.:
1) W zakresie podmiotów systemu rezerw obowiązkowych – wykładnia art.
38 ust. 1 ustawy o NBP oraz uchwały NBP nr 15/2004 Zarządu NBP
wskazuje, Ŝe NBP gromadzi rezerwy obowiązkowe banków; w świetle
doświadczeń legislacyjnych Litwy i Łotwy oraz stanowiska wyraŜanego
przez EBC na temat funkcjonujących w tych państwach spółdzielni
447 Na ten temat zob. takŜe: A. Górska, M. śogała, Dostosowania NBP do członkostwa w Europejskim Systemie Banków
Centralnych i Eurosystemie (cz. II), Prawo Bankowe z 2005, nr 11, s. 71. 448 Zgodnie z art. 204 ust. 1 pkt 1 Konstytucji NajwyŜsza Izba Kontroli przedkłada Sejmowi analizę wykonania budŜetu
państwa i załoŜeń polityki pienięŜnej. 449 Przywołana uchwała Zarządu NBP została wydana na podstawie art. 40 i art. 41 ust. 2 ustawy o NBP i opublikowana w
Dz. Urz. NBP Nr 3, poz. 4 z późn. zm.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
319319319319
kredytowych450 nie moŜna wykluczyć objęcia przez EBC obowiązkiem
utrzymywania rezerw obowiązkowych takŜe spółdzielczych kas
oszczędnościowo-kredytowych, działających na zasadach określonych w
ustawie z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach
oszczędnościowo-kredytowych451, niezaleŜnie od wyraźnego wyłączenia
zastosowania wobec tych podmiotów Dyrektywy 2006/48/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie
podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe
(wersja przeredagowana; zgodnie art. 2 tej Dyrektywy).452
2) W zakresie wysokości odliczenia od kwoty rezerw obowiązkowych –
zgodnie z art. 39a ustawy o NBP banki pomniejszają kwotę naliczonej
rezerwy obowiązkowej o kwotę stanowiącą równowartość 500 000 euro,
natomiast stosownie do art. 5 ust. 2 rozporządzenia EBC nr 1745/2003
kaŜda instytucja moŜe dokonać odliczenia 100 000 euro od kwoty rezerw
obowiązkowych.
Mając na uwadze przedstawione, przykładowo, rozbieŜności oraz pamiętając o
bezpośrednim stosowaniu (z dniem uchylenia derogacji) rozporządzeń Rady i
EBC w zakresie polityki pienięŜnej, a takŜe o proponowanym we wcześniejszych
rozwaŜaniach wprowadzenie do polskiego prawa normy, wskazującej w sposób
wyraźny, Ŝe, m.in. NBP realizuje cele i wykonuje zadania ESBC, zgodnie z
wytycznymi i instrukcjami EBC453 (a zatem takŜe odnoszącymi się do polityki
pienięŜnej), rozwaŜenia wymaga zmiana konstrukcji art. 38 – 41 ustawy o NBP,
która polegałaby na pozostawieniu jedynie przepisu nakładającego obowiązek
utrzymywania w NBP rezerw obowiązkowych i składania sprawozdań dot.
rezerw, zgodnie z Traktatem oraz Statutem454.
Z problematyką polityki pienięŜnej i jej instrumentów pozostaje w związku
gromadzenie i zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz polityka kursowa, a
takŜe gromadzenie danych statystycznych, które są niezbędne do jej ustalania i
450 Na ten temat zob. pkt I. 2.2.10. „Przepisy o rezerwach obowiązkowych w Eurosystemie”. 451 Dz. U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2 z późn. zm. 452 Dz. U. L 177 z dnia 30 czerwca 2006 r., s. 1, z późn. zm. 453 Zob. pkt III. 1.3.2. 454 Do przyjęcia takiego rozwiązania skłania analiza doświadczeń legislacyjnych Malty, które zostały przedstawione w pkt. I.
2.2.10.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
320320320320
realizowania. Wymienione grupy zagadnień będą rozwaŜane w dalszej części
niniejszego opracowania.
IIIIII.1.3.4. Gromadzenie i zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz II.1.3.4. Gromadzenie i zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz II.1.3.4. Gromadzenie i zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz II.1.3.4. Gromadzenie i zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz
polityka kursowapolityka kursowapolityka kursowapolityka kursowa
Problematyka gromadzenia i zarządzania rezerwami dewizowymi stała się
przedmiotem regulacji art. 3 ust. 2 pkt 2 i pkt 3 ustawy o NBP (wskazujących, Ŝe
w omawianym zakresie do zadań NBP naleŜy: a) prowadzenie gospodarki
rezerwami dewizowymi; b) prowadzenie działalności dewizowej w granicach
określonych ustawami) oraz art. 52 tej ustawy (tworzący Rozdział 8 „Działalność
dewizowa”), a w szczególności ust. 1 tego przepisu (stanowiący, Ŝe „NBP
realizuje funkcje centralnej bankowej instytucji dewizowej poprzez gromadzenie
rezerw dewizowych, zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz podejmowanie
czynności bankowych i innych mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa
obrotu dewizowego i płynności płatniczej kraju”). Warto przypomnieć, Ŝe
Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny uznaje wymienione przepisy
jako niezgodne z regulacjami wspólnotowymi, w szczególności z uwagi na
nieuwzględnienie kompetencji EBC w analizowanym obszarze.
Analiza postanowień Statutu wskazuje bowiem, Ŝe (po przystąpieniu Polski do
strefy euro – przyp. M.O.) przechowywanie i zarządzanie oficjalnymi rezerwami
dewizowymi państw członkowskich naleŜy do podstawowych zadań
Europejskiego Systemu Banków Centralnych (art. 3 ust. 1 tego aktu).
Podkreślenia wymaga, Ŝe dotyczy to rezerw dewizowych zarówno Europejskiego
Banku Centralnego, jak i państw członkowskich. Uwagę przy tym zwraca, Ŝe w
praktyce EBC gromadzi i zarządza jedynie własnymi rezerwami tego rodzaju, a
krajowe banki centralne działają jako jego agenci. Do krajowych banków
centralnych naleŜy natomiast zarządzanie własnymi rezerwami dewizowymi
zgodnie z wymaganiami narodowymi.455 Wskazując regulacje dotyczące zasad
455 European Central Bank, Legal framework of the Eurosystem and the European System of Central Banks. July 2008, s. 27;
przywołane opracowanie EBC zostało opublikowane na stronie:
http://www.ecb.int/pub/pdf/other/legalframeworkeurosystemescb2008en.pdf
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
321321321321
gromadzenia tych rezerw i zarządzania nimi w Eurosystemie trzeba takŜe
pamiętać o dotyczących tego zagadnienia postanowieniach Statutu:
1) art. 30, przewidującym, Ŝe a) krajowe banki centralne wyposaŜają EBC
w określone środki rezerw dewizowych (ust. 1); b) wkłady kaŜdego
krajowego banku centralnego są ustalane proporcjonalnie do ich
udziałów w subskrybowanym kapitale akcyjnym EBC (ust. 2); c) kaŜdy
z tych banków centralnych staje się wierzycielem EBC w stopniu
stanowiącym równowartość jego wkładu, przy czym Rada Naczelna
określa walutę oraz oprocentowanie wierzytelności z tego tytułu (ust. 3);
d) EBC moŜe zgłaszać do krajowego banku centralnego dalsze wezwania
o wpłaty środków rezerw dewizowych ponad ustalony limit, działając
jednak zgodnie z ust. 2 omawianego przepisu Statutu oraz w granicach i
na warunkach określonych przez Radę UE456 (ust.4); e) Rada Naczelna
moŜe podejmować wszelkie inne kroki konieczne do zastosowania
przedstawionego art. 30 Statutu457 oraz
2) art. 31, który rozstrzyga, Ŝe: a) krajowe banki centralne mogą
dokonywać operacji związanych z wypełnianiem ich zobowiązań wobec
organizacji międzynarodowych, ale zgodnie z art. 23 Statutu (ust.1); b)
wszelkie inne operacje związane ze środkami rezerw dewizowych,
pozostającymi w tych krajowych bankach, po wspominanym
wyposaŜeniu EBC w tego rodzaju środki, oraz transakcje państw
członkowskich związane z ich dewizowymi środkami obrotowymi
powyŜej granicy ustalonej przez Radę Naczelną podlegają zatwierdzeniu
przez EBC dla zapewnienia zgodności z polityką kursów walutowych i
polityką pienięŜną Wspólnoty (ust.2); c) Rada Naczelna została
wyposaŜona w kompetencję do wydawania wytycznych w celu
ułatwienia tych operacji (ust.3).458
456 Zob. rozporządzenie Rady (WE) nr 1010/2000 z dnia 8 maja 2000 r. dotyczące dalszych wezwań Europejskiego Banku
Centralnego o wpłaty rezerwowych aktywów walutowych (Dz. U. L 115 z dnia 16 maja 2000 r., s. 2). 457 Powołując się, m.in. na ten przepis Rada Naczelna opracowała, dla zapewnienia ich jasności i przejrzystości,
przeredagowane Wytyczne EBC z dnia 20 czerwca 2008 r. w sprawie zarządzania aktywami rezerwy walutowej
Europejskiego Banku Centralnego przez krajowe banki centralne oraz dokumentacji prawnej dla operacji dotyczących tych
aktywów (Dz. U. L 192 z dnia 19 lipca 2008 r., s. 63). 458 Zob. Wytyczne EBC z dnia 23 października 2003 r. dla transakcji uczestniczących Państw Członkowskich z udziałem
walutowych kapitałów obrotowych na podstawie art. 31 ust. 3 Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
322322322322
W omawianym kontekście nie moŜna równieŜ zapominać o art. 9 ust. 2 i art. 12
ust. 1 Statutu, zgodnie z którymi EBC moŜe realizować niektóre swoje zadania
za pośrednictwem krajowych banków centralnych strefy euro oraz zwracać się do
tych banków o przeprowadzenie niektórych jego operacji, przy czym Europejski
Bank Centralny przyjmuje, Ŝe te banki powinny w jego imieniu zarządzać
rezerwami walutowymi, które przekazały EBC.459
Konfrontacja przedstawionych przepisów ustawy o NBP z regulacjami
wspólnotowymi, które odnoszą się do przechowywania i zarządzania rezerwami
dewizowymi, dokonana z uwzględnieniem doświadczeń legislacyjnych Słowacji,
Słowenii, Litwy, Malty oraz Czech460, pozwala na sformułowanie następujących
wniosków co do kierunków koniecznych dostosowań:
1) Proponowane we wcześniejszych rozwaŜaniach wprowadzenie do
polskiego prawa normy wskazującej w sposób wyraźny, Ŝe: 1) NBP
stanowi integralną część ESBC; 2) realizuje cele i wykonuje zadania
ESBC, zgodnie wytycznymi i instrukcjami EBC (np. w art. 227 ust. 1
Konstytucji oraz w art. 1 ustawy o NBP), pozwoliłoby na stwierdzenie,
Ŝe równieŜ w omawianym zakresie, NBP jest obowiązany działać
zgodnie z zasadami obowiązującymi w Eurosystemie, w tym podlega
stosownym wytycznym i instrukcjom EBC.
2) Przedstawionemu w pkt. 1 rozwiązaniu powinno towarzyszyć wskazanie
w Rozdziale 8 ustawy o NBP, Ŝe regulowana w nim działalność w
zakresie gromadzenia i zarządzania rezerwami dewizowymi, jest
prowadzona zgodnie z zasadami stosowanymi w Eurosystemie.
3) Zasadne wydaje się takŜe wprowadzenie do ustawy o NBP norm
przewidujących: a) przekazywanie EBC części rezerwy dewizowej
(dokonywanie wpłaty środków dewizowych) na wezwanie tego
podmiotu (stosownie do art. 30 Statutu); b) zatwierdzanie przez EBC
wszelkich operacji związanych ze środkami rezerw dewizowych
Europejskiego Banku Centralnego (EBC/2003/12; Dz. U. L 283 z dnia 31 października 2003r., s. 81). Na temat innych
aktów EBC (decyzji i wytycznych), które odnoszą się do problematyki przechowywania i zarządzania rezerwami
dewizowymi, zob. European Central Bank, Legal framework of the Eurosystem …., s. 27 – 34. 459 Znajduje to swój wyraz, np. w Wytycznych EBC z dnia 20 czerwca 2008 r., które zostały przywołane w przyp. 457. 460 Zob. pkt I. 2.2.8. „Przepisy o rezerwach walutowych i kursach wymiany walut”.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
323323323323
powyŜej granicy ustalonej w trybie art. 31 ust. 3 Statutu (zgodnie z art.
31 ust. 2 tego aktu).
W związku z problematyką gromadzenia i zarządzania rezerwami dewizowymi
pozostaje polityka kursowa, do której odnoszą się, poza przywołanym art. 3 ust.
2 pkt 2 ustawy o NBP, takŜe przepisy art. 17 ust. 4 pkt 2 (kwalifikującego do
zakresu działania Zarządu NBP realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej)
oraz art. 24 tej ustawy (przewidującego, Ŝe Rada Ministrów w porozumieniu z
Radą Polityki PienięŜnej ustala politykę walutową realizowaną przez NBP i
określa zasady ustalania kursu złotego w stosunku do walut obcych, a Narodowy
Bank Polski ogłasza bieŜące kursy walut obcych oraz kursy innych wartości
dewizowych). NaleŜy przypomnieć, Ŝe zastrzeŜenia Europejskiego Banku
Centralnego i Komisji Europejskiej, dotyczące tego obszaru regulacji ustawy o
NBP, koncentrują się na wskazaniu potrzeby uwzględnienia w polskiej regulacji
faktu, Ŝe od dnia wejścia do strefy euro odpowiedzialność za politykę kursową
strefy euro jest przekazywana na poziom wspólnotowy, stosownie do art. 111
Traktatu. W tym kontekście warto zwrócić uwagę na przywołane przepisy
ustawy o NBP odnoszące się do polityki kursowej oraz postanowienia Uchwały
nr 51/2002 Zarządu NBP z dnia 23 września 2002 r. w sprawie sposobu
wyliczania i ogłaszania bieŜących kursów walut obcych (wydanej na podstawie
art. 24 ust. 3 i art. 17 ust. 4 pkt 2 tej ustawy).461 Ich analiza, przeprowadzona z
uwzględnieniem doświadczeń Słowacji i Litwy462, prowadzi do wniosku, Ŝe dla
zapewnienia zgodności polskiej regulacji z Traktatem i Statutem konieczna staje
się, ze skutkiem od dnia uchylenia derogacji463, jej modyfikacja, która opierałaby
się na następujących załoŜeniach: 1) NBP nie moŜe, co do zasady, indywidualnie
ustalać (wyliczać) kursów walut obcych; 2) do kompetencji NBP naleŜeć moŜe
jedynie ustalanie (wyliczanie) i ogłaszanie referencyjnego kursu euro w stosunku
461 Dz. Urz. NBP Nr 14, poz. 39 z późn. zm. 462 Na temat doświadczeń legislacyjnych w omawianym zakresie i stanowiska wyraŜanego w opiniach EBC do projektów
słowackich i litewskich przepisów, dotyczących polityki kursowej, zob. pkt I. 2.2.8. „Przepisy o rezerwach walutowych i
kursach wymiany walut”. 463 Pomijam przy tym zmiany w zakresie zasad ustalania kursu złotego, które byłyby związane z uczestnictwem Polski w
ERM II.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
324324324324
do walut obcych, które są przedmiotem obrotu w Polsce, ale ich kursu nie ustala
EBC.464
Konsekwencją ograniczenia kompetencji NBP w przedstawionym zakresie
będzie jednak konieczność zrewidowania przepisów znajdujących się w aktach
zarówno rangi ustawowej, jak i wykonawczych, w których czynione jest
odesłanie do kursów ogłaszanych przez NBP, np. w art. 8 ust. 13 ustawy z dnia
12 marca 2004 r. o pomocy społecznej465 czy w § 4 rozporządzeniu Ministra
Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 sierpnia 2008 r. w sprawie minimalnych
kwot, jakie powinny posiadać niektóre grupy cudzoziemców na pokrycie
kosztów utrzymania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i powrotu.466
IIIIII.1.3.5. Gromadzenie danych statystycznychII.1.3.5. Gromadzenie danych statystycznychII.1.3.5. Gromadzenie danych statystycznychII.1.3.5. Gromadzenie danych statystycznych
Do gromadzenia przez Narodowy Bank Polski określonych danych
statystycznych odnoszą się przede wszystkim przepisy art. 3 ust. 2 pkt 7
(wskazującego, Ŝe jednym z zadań NBP jest „opracowywanie statystyki
pienięŜnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji
inwestycyjnej”) oraz art. 23 ust. 2, ust. 2a, ust. 2b, ust. 3 i ust. 4 tej ustawy
(określającego, w szczególności, zakres podmiotowy i przedmiotowy oraz tryb i
zasady obowiązku przekazywania tych danych do NBP).467 Wspomniana
464 Przykładem takiej waluty jest hrywna – UAH (Ukraina). 465 Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728 z późn. zm.; zgodnie z art. 8 ust. 13 przywołanej ustawy dla potrzeb ustalenia
prawa do świadczeń z pomocy społecznej określonej osoby lub rodziny w przypadku uzyskiwania przez nie dochodu w
walucie obcej, wysokość tego dochodu ustala się według średniego kursu Narodowego Banku Polskiego z dnia wydania
decyzji administracyjnej w sprawie świadczenia z pomocy społecznej. 466 Dz.U. Nr 163, poz.1019; zgodnie z przywołanym postanowieniem rozporządzenia do przeliczania na walutę polską
posiadanych przez cudzoziemca środków finansowych w walucie obcej stosuje się średni kurs tej waluty ogłoszony przez
Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu roboczym poprzedzającym wjazd cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej. 467 Ustawową regulację gromadzenie danych statystycznych przez NBP w omawianym zakresie uzupełniają akty
wykonawcze do tej ustawy: 1) Uchwała nr 23/2003 Zarządu NBP z dnia 25 lipca 2003 r. w sprawie trybu i szczegółowych
zasad przekazywania przez banki Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do ustalania polityki pienięŜnej i
okresowych ocen sytuacji państwa oraz oceny sytuacji finansowej banków i ryzyka sektora bankowego (Dz. Urz. NBP Nr 16,
poz. 26 z późn. zm.), 2) Uchwała nr 48/2003 Zarządu NBP z dnia 14 listopada 2003 r. w sprawie trybu i szczegółowych
zasad przekazywania przez banki Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do sporządzania bilansu
płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej (Dz. Urz. NBP Nr 21, poz. 36 z późn. zm.). Wskazując przepisy,
które określają zasady przekazywania NBP danych niezbędnych do sporządzania bilansu płatniczego oraz
międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, nie moŜna jednak pominąć art. 30 ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. – Prawo
dewizowe (Dz. U. Nr 141, poz. 1178 z późn. zm.) i wydanego na podstawie ust. 3 tego przepisu rozporządzenia Ministra
Finansów z dnia 17 września 2007 r. w sprawie sposobu, zakresu i terminów wykonywania przez rezydentów
dokonujących obrotu dewizowego oraz przedsiębiorców wykonujących działalność kantorową obowiązku przekazywania
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
325325325325
regulacja ustawy o NBP stała się przedmiotem, opisanych w cz. II niniejszego
opracowania, zastrzeŜeń Rady UE i EBC, poniewaŜ nie zostały w niej
uwzględnione rola i kompetencje obu tych podmiotów w tym zakresie. W tym
kontekscie na uwagę zasługuje, w szczególności, art. 10 i art. 285 Traktatu oraz
art. 5 Statutu, a takŜe rozporządzenie Rady (WE) nr 2533/98 z dnia 23 listopada
1998 r. dotyczące zbierania danych statystycznych przez Europejski Bank
Centralny468 oraz rozporządzenie EBC nr 958/2007 z dnia 27 lipca 2007 r.
dotyczące danych statystycznych w zakresie aktywów i zobowiązań funduszy
inwestycyjnych.469 Przywołany art. 285 przewiduje, Ŝe opracowywanie statystyki
koniecznej dla realizacji zadań Wspólnoty naleŜy do Rady UE, przy czym
podejmowane przez ten organ działania nie mogą naruszać art. 5 Statutu.
Zgodnie z ust. 1 tego postanowienia Statutu, Europejski Bank Centralny, w celu
realizacji zadań ESBC, przy współpracy z krajowymi bankami centralnymi
(równieŜ z Narodowym Bankiem Polskim), zbiera niezbędne (przede wszystkim
do ustalania i realizacji polityki pienięŜnej we Wspólnocie – uw. M.O.)
informacje statystyczne od właściwych władz krajowych albo bezpośrednio od
podmiotów gospodarczych. Krajowe banki centralne (Narodowy Bank Polski)
mają przy tym wykonywać, w miarę moŜliwości, zadania, które zostały
określone w przywołanym art. 5 ust. 1 Statutu (w myśl art. 5 ust. 2 tego aktu),
będące zadaniami ESBC. Warto takŜe zwrócić uwagę, Ŝe zgodnie z art. 5 ust. 4
Statutu Rada UE określa osoby fizyczne i prawne objęte obowiązkiem składania
sprawozdań oraz reŜim poufności i wydaje odpowiednie przepisy wykonawcze.
Podkreślić naleŜy, Ŝe art. 5 Statutu stosuje się do wszystkich państw
członkowskich – takŜe do tych, które nie przystąpiły do strefy euro. Przepis ten
nie jest objęty derogacją. Zgodnie z pkt. 17 preambuły przywołanego
rozporządzenia nr 2533/98, niezaleŜnie od tego, Ŝe informacje statystyczne
potrzebne do spełnienia wymagań EBC dotyczących sprawozdawczości
statystycznej nie są takie same w przypadku uczestniczących i
nieuczestniczących państw członkowskich470, art. 5 Statutu znajduje
Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do sporządzania bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji
inwestycyjnej (Dz. U. Nr 183, poz. 1308). 468 Dz. U. L 318 z dnia 27 listopada 1998 r., s. 8. 469 Dz. U. L 211 z dnia 11 sierpnia 2007 r., s. 8. 470 Zgodnie z definicją, którą podaje art. 1 ust. 3 rozporządzenia Rady nr 2533/98, „uczestniczące państwo członkowskie”
oznacza państwo członkowskie, które przyjęło jedną walutę zgodnie z Traktatem.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
326326326326
zastosowanie do obu grup tych państw.471 Rada Ogólna EBC ma przy tym
obowiązek wspierania zbierania informacji statystycznych określonych w art. 5
(zgodnie z art. 47 ust. 2 Statutu). NaleŜy równieŜ zwrócić uwagę na art. 10
Traktatu, który wymaga od państw członkowskich (w tym od Polski) „podjęcia
wszystkich właściwych środków (…) w celu zapewnienia wykonania obowiązków
wynikających z (…) Traktatu” oraz art. 4 rozporządzenia Rady (WE) nr 2533/98,
zobowiązujący wszystkie państwa członkowskie do „wprowadzenia
odpowiedniej organizacji w dziedzinie statystyki (…) oraz do pełnej współpracy z
ESBC w celu zapewnienia realizacji obowiązków wynikających z art. 5 Statutu”.
Trzeba podkreślić, Ŝe zgodnie z tymi przepisami nieuczestniczące państwa
członkowskie są obowiązane opracować i podjąć na poziomie krajowym
wszystkie środki, które uznają za właściwe dla zbierania informacji
statystycznych niezbędnych do spełnienia wymagań EBC w zakresie
sprawozdawczości statystycznej oraz terminowego prowadzenia przygotowań w
dziedzinie statystyki w celu uzyskania statusu uczestniczących państw
członkowskich.472
Na tle przedstawionego stanu prawnego powstaje pytanie o zakres działań
legislacyjnych, które powinny zostać podjęte w odniesieniu do polskiej
regulacji, w szczególności do art. 23 ustawy o NBP, dla zapewnienia jej
konwergencji prawnej. NaleŜy przy tym zauwaŜyć, Ŝe z uwagi na nieobjęcie
derogacją art. 5 Statutu oraz na dyspozycję art. 4 rozporządzenia nr 2533/98 oraz
wnioski płynące z pkt. 5 preambuły rozporządzenia nr 958/2007, odpowiednie
zmiany powinny zostać dokonane przed przystąpieniem Rzeczypospolitej
Polskiej do strefy euro. Ich wprowadzenie pozwoli takŜe na uniknięcie zarzutu
niezgodności polskiego porządku prawnego z przywołanymi rozporządzeniami,
które po uchyleniu derogacji będą w Polsce obowiązywać w całości i
bezpośrednio.
471 Na ten temat zob. np. pkt 2.1. opinii EBC z dnia 17 października 2008 r. wydanej na wniosek Ministra Finansów RP w
sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o Narodowym Banku Polskim oraz o zmianie niektórych innych ustaw
(CON/2008/53). 472 Zob. opinię EBC CON/2007/24 z dnia 8 sierpnia 2007 r. wydaną na wniosek Narodowego Banku Rumunii w sprawie
projektu przepisów dotyczących obowiązków statystycznych wynikających z bilansu aktywów i zobowiązań instytucji
finansowych spoza sektora bankowego. NaleŜy przy tym zauwaŜyć, Ŝe takŜe w myśl pkt. 5 preambuły rozporządzenia EBC
nr 958/2007 z dnia 27 lipca 2007 r. państwa członkowskie objęte derogacją powinny wdroŜyć w krajowym porządku
prawnym wszelkie środki, które uznają za właściwe w celu zbierania informacji statystycznych potrzebnych do wypełniania
wymagań EBC w zakresie sprawozdawczości statystycznej oraz terminowego przygotowania się w dziedzinie statystyki do
uzyskania statusu państwa członkowskiego uczestniczącego w III etapie UG i W.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
327327327327
Uwagę zwraca, przede wszystkim, brak odzwierciedlenia w przywołanym art. 23
obowiązku przekazywania Europejskiemu Bankowi Centralnemu danych
statystycznych (w zakresie wynikającym z art. 5ust. 1 Statutu), które zbiera
Narodowy Bank Polski. Potrzebie zapewnienia sprawnego przepływu tego
rodzaju danych między wymienionymi podmiotami, zwłaszcza w świetle zasad
ich udostępniania, które wprowadza art. 23 ust. 6 i ust. 7 ustawy o NBP,
wychodziłoby naprzeciw wskazaniu w tej ustawie, w sposób wyraźny, EBC jako
podmiotu, będącego ich stałym odbiorcą. Postulat ten został spełniony w drodze
nowelizacji art. 23 ust. 7 omawianej ustawy przez art. 14 pkt 4 lit. c ustawy z
dnia 7 listopada 2008 r. o Komitecie Stabilności Finansowej.473 Zgodnie z
nowym brzmieniem tego przepisu ustawy o NBP (art. 23 ust. 7 pkt 1) dane
indywidualne, o których mowa w ust. 2, 2a i 3 tego artykułu, oraz zestawienia,
opracowania i oceny, wskazane w ust. 6 tego przepisu, NBP udostępnia, m.in.
„Europejskiemu Bankowi Centralnemu – w wykonaniu obowiązków związanych z
uczestnictwem NBP w Europejskim Systemie Banków Centralnych”.
Jednak dla zapewnienia zgodności polskiej regulacji z przywołanymi przepisami
prawa wspólnotowego konieczne jest równieŜ rozszerzenie zakresu
podmiotowego obowiązku przekazywania określonych danych statystycznych do
Narodowego Banku Polskiego (a następnie do EBC na podstawie art. 23 ust. 7
pkt 1 ustawy o NBP) na inne podmioty, spoza sektora bankowego, których
działalność ma istotne znaczenia z punktu widzenia ustalania polityki pienięŜnej
oraz okresowych ocen sytuacji pienięŜnej państwa i powinna zostać
uwzględniona podczas analizy zjawisk monetarnych. Dotyczy to, przede
wszystkim, danych od funduszy inwestycyjnych i towarzystw funduszy
inwestycyjnych, na których przekazywanie do banku centralnego wskazuje
przywoływane rozporządzenie EBC nr 958/2007. Nie moŜna jednak wykluczyć,
Ŝe niezbędne dla ustalania polityki pienięŜnej okaŜą się równieŜ informacje
pozyskiwane od innych podmiotów. Dlatego teŜ za uzasadnione naleŜy uznać
dokonanie zmian, które stały się przedmiotem projektu ustawy o zmianie ustawy
o Narodowym Banku Polskim474, w szczególności polegających na:
473 Dz. U. Nr 209, poz. 1317. 474 Przywołany projekt ustawy o zmianie ustawy o NBP (projekt z dnia 27 maja 2008 r.) wraz z uzasadnieniem został
opublikowany na stronie:
http://www.mofnet.gov.pl/_files_/bip/bip_projekty_aktow_prawnych/fi/bankowe/proj_ust_o_zm_nbp.pdf
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
328328328328
1) Wprowadzeniu upowaŜnień do określenia przez ministra właściwego do
spraw instytucji finansowych, po zasięgnięciu opinii prezesa NBP, w
drodze rozporządzenia, sposobu, zakresu i terminu przekazywania
danych niezbędnych do ustalania polityki pienięŜnej oraz okresowych
ocen sytuacji pienięŜnej państwa przez fundusze inwestycyjne i
towarzystwa funduszy inwestycyjnych oraz przez inne (niŜ banki oraz
fundusze inwestycyjne i towarzystwa funduszy inwestycyjnych)
podmioty, których pozycja, udział w rynku finansowych i działalność ma
znaczenie w analizie zjawisk monetarnych.
2) Rozstrzygnięciu, Ŝe obowiązek przekazywania do NBP danych
niezbędnych do wykonywania jego zadań, w tym równieŜ zadań
wynikających z uczestnictwa w ESBC, odnosi się do informacji objętych
ochroną na podstawie przepisów innych ustaw niŜ ustawa o NBP.
IIIIII.1.3.6. Emisja znaków pienięŜnychII.1.3.6. Emisja znaków pienięŜnychII.1.3.6. Emisja znaków pienięŜnychII.1.3.6. Emisja znaków pienięŜnych
Problematyce emisji znaków pienięŜnych, będących prawnym środkiem
płatniczym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, zostały w polskim porządku
prawnym poświęcone przepisy art. 227 ust. 1 Konstytucji RP (rozstrzygającego,
Ŝe NBP przysługuje wyłączne prawo emisji pieniądza) oraz art. 4 ustawy o NBP
(zgodnie z którym „NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków
pienięŜnych Rzeczypospolitej Polskiej”). Na uwagę zasługują równieŜ art. 31 –
37 tej ustawy, przewidujące, Ŝe:
1) znakami pienięŜnymi RP są banknoty i monety opiewające na złote i
grosze;
2) tylko znaki pienięŜne emitowane przez NBP są prawnymi środkami
płatniczymi na obszarze RP;
3) do Prezesa NBP naleŜy: a) ustalanie wzorów i wartości nominalnej
banknotów oraz wzorów, wartości nominalnej, stopu, próby i masy
monet oraz wielkości emisji znaków pienięŜnych, jak równieŜ terminów
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
329329329329
ich wprowadzenia do obiegu; b) wycofywanie z obiegu określonych
znaków pienięŜnych, skutkujące utratą przez nie przymiotu prawnych
środków płatniczych na obszarze RP i wymianą w wyznaczonych przez
niego bankach; c) ustalanie warunków, których niespełnienie przez znaki
pienięŜne przesądza o utracie przez nie statusu prawnego środka
płatniczego na obszarze RP i ich wymianie, a takŜe określanie, w drodze
zarządzenia, szczegółowych zasad i trybu wymiany wspomnianych
znaków pienięŜnych; d) określanie, w drodze zarządzenia, podlegającego
uzgodnieniu z Ministrem Sprawiedliwości i Ministrem Sprawa
Wewnętrznych i Administracji, zasad i trybu postępowania przy
zatrzymywaniu znaków pienięŜnych (podejrzanych co do
autentyczności) oraz postępowania z fałszywymi znakami pienięŜnymi;
4) NBP moŜe prowadzić w kraju i za granicą sprzedaŜ monet, banknotów i
numizmatów przeznaczonych na cele kolekcjonerskie oraz na inne cele,
na warunkach i według zasad ustalonych przez Zarząd NBP w drodze
uchwały;
5) NBP organizuje gospodarkę znakami pienięŜnymi RP.
Przytoczone regulacje wyznaczają ramy prawne monopolu emisyjnego NBP w
Polsce. Komisja i EBC podnoszą natomiast, o czym była mowa w cz. II
niniejszego opracowania, Ŝe w przepisach polskiego prawa powinny zostać
uwzględnione kompetencje Europejskiego Banku Centralnego i Rady Unii
Europejskiej w zakresie dotyczącym banknotów i monet euro.
Prowadząc rozwaŜania na temat zakresu zmian w przywołanych na wstępie
przepisów, nie moŜna bowiem zapominać, Ŝe zgodnie z art. 106 Traktatu i art. 16
Statutu:
1) Europejski Bank Centralny ma wyłączne prawo wydawania zgody na
emisję banknotów euro we Wspólnocie, przy czym mogą być one
emitowane zarówno przez EBC, jaki i przez krajowe banki centralne; w
konsekwencji, jedynie banknoty wyemitowane za zgodą EBC mają
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
330330330330
walor prawnych środków płatniczych na obszarze Unii Gospodarczej i
Walutowej.
2) Emisji monet euro mogą wprawdzie dokonywać państwa członkowskie
(mógłby jej zatem dokonywać NBP), ale po uzyskaniu zgody EBC co do
rozmiarów ich emisji475, przy czym dotyczy to zarówno monet
powszechnego obiegu (zdawkowych), jak i monet kolekcjonerskich.
Analizując wspólnotowe przepisy, które dotyczą problematyki emisji banknotów
i monet euro, warto takŜe zwrócić uwagę na przedmiot regulacji waŜnych, z
omawianego punktu widzenia, rozporządzeń Rady (WE), decyzji
(obowiązujących, zgodnie z art. 110 ust. 2 TWE i art. 32 ust. 2 Statutu, w całości
tych, do których są skierowane – przyp. M.O.) i wytycznych EBC (stanowiących,
zgodnie z art. 12 ust. 1 i art. 14 ust. 3 Statutu, integralną część prawa
wspólnotowego – przyp. M.O.), a w szczególności:
1) Rozporządzenie Rady (WE) nr 975/98 z dnia 3 maja 1998 r. w sprawie
nominałów i parametrów technicznych monet euro przeznaczonych do
obiegu476;
2) Decyzji EBC nr 2001/15 z dnia 6 grudnia 2001 r. w sprawie emisji
banknotów euro477;
3) Wytycznych EBC nr 2004/18 z dnia 16 września 2004 r. w sprawie
dokonywania zamówień na dostawę banknotów euro478;
4) Decyzji EBC nr 2003/4 z dnia 20 marca 2003 r. w sprawie nominałów,
parametrów, reprodukcji, wymiany i wycofywania banknotów euro479;
5) Wytycznych EBC nr 2003/5 z dnia 20 marca 2003 r. w sprawie
egzekwowania środków przeciwdziałających niedozwolonej reprodukcji
banknotów oraz w sprawie wymiany i wycofywania banknotów euro480;
475 Zob. np. Decyzję EBC nr 2007/16 z dnia 23 listopada 2007 r. w sprawie zgody na wielkość emisji monet w 2008 r. (Dz.
U. L 317 z dnia 5 grudnia 2007 r., s. 81) , która obejmuje Cypr i Maltę. 476 Dz. U. L 139 z dnia 11 maja 1998 r., s. 6, z późn. zm. 477 Dz. U. L 337 z dnia 20 grudnia 2001 r., s. 52, ostatnio zmieniana Decyzją EBC nr 2001/19 (Dz. U. L 1 z dnia 4 stycznia
2008 r., s. 7). 478 Dz. U. L 320 z dnia 21 października 2004 r., s. 21. 479 Dz. U. L 78 z dnia 25 marca 2003 r., s. 16.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
331331331331
6) Decyzji EBC nr 2008/3 z dnia 15 maja 2008 r. w sprawie procedur
bezpieczeństwa dla producentów zabezpieczonych elementów
banknotów euro.481
Przedstawiony zarys wspólnotowych uregulowań, odnoszących się do emisji
banknotów i monet euro, jak równieŜ do wymiany i wycofywania banknotów
euro, pozwala na wskazanie kierunków zmian w tym zakresie w polskim
porządku prawnym. Przy ich określaniu przydatne okazują się, analizowane w
cz. I niniejszego opracowania, doświadczenia innych państw w tym obszarze.482
NaleŜy zatem de lege ferenda postulować wprowadzenie, z dniem przystąpienia
do strefy euro, przede wszystkim, następujących zmian:
1) Wyeliminowanie regulacji prawnych, które są sprzeczne z art. 106
Traktatu i art. 16 Statutu, poprzez nadanie stosownym przepisom
Konstytucji RP i ustawy o NBP nowego (zgodnego z ww.
postanowieniami Traktatu i Statutu) brzmienia; dotyczy to, w
szczególności: a) art. 227 ust. 1 zd. 2 Konstytucji RP i art. 4 ustawy o
NBP oraz b) art. 31 i art. 32 ustawy o NBP.
2) Rozstrzygnięcie, w sposób wyraźny, w wymienionych w pkt. 1
przepisach, Ŝe: a) NBP ma prawo do emisji banknotów euro za zgodą
Europejskiego Banku Centralnego; b) NBP ma na obszarze RP wyłączne
prawo do emisji monet euro, za uprzednią zgodą EBC na wielkość ich
emisji; c) prawnym środkiem płatniczym na obszarze RP są banknoty
euro emitowane za zgodą EBC oraz monety euro.
3) Uwzględnienie w regulacji, która jest przedmiotem art. 33 i art. 34
ustawy o NBP, postanowień aktów wspólnotowych, w szczególności
postanowień ww. Decyzji EBC nr 2001/5 oraz nr 2003/4, z
zastrzeŜeniem jednak, Ŝe naleŜy unikać regulowania w prawie krajowych
kwestii wyczerpującą rozstrzygniętych w prawie unijnym (np. w zakresie
480 Dz. U. L 78 z dnia 25 marca 2003 r., s. 20. 481 Dz. U. L 140 z dnia 30 maja 2008 r., s. 26. 482 Zob. pkt I. 2.2.7. „Przepisy o roli banku centralnego w zakresie emisji banknotów i monet oraz organizacji obiegu
gotówkowego”.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
332332332332
wycofywania z obiegu zniszczonych banknotów euro, co jest
przedmiotem Decyzji EBC nr 2003/4).
IIIIII.1.3.7. Przepisy o gospodarce finansowej NBPII.1.3.7. Przepisy o gospodarce finansowej NBPII.1.3.7. Przepisy o gospodarce finansowej NBPII.1.3.7. Przepisy o gospodarce finansowej NBP
Analiza uwag, które zostały sformułowane przez EBC i Komisję w tym zakresie,
wskazuje, Ŝe odnoszą się one do dwóch powiązanych ze sobą kwestii: 1) zasad
wyboru biegłego rewidenta do zbadania rocznego sprawozdania finansowego
Narodowego Banku Polskiego (art. 69 ust. 1 ustawy o NBP) oraz 2) zakresu
kompetencji kontrolnych NajwyŜszej Izby Kontroli wobec NBP (art. 203 ust. 1
Konstytucji RP). Warto przypomnieć, Ŝe podstawą do przedstawienia zastrzeŜeń
obu tych podmiotów jest niezgodność wymienionych przepisów z art. 27 Statutu.
Przywołane postanowienie Statutu przesądza natomiast o tym, Ŝe kontrola
rachunków krajowych banków centralnych naleŜy do niezaleŜnych rewidentów z
zewnątrz, zarekomendowanych przez Radę Naczelną EBC i zatwierdzonych
przez Radę Unii Europejskiej (art. 27 ust. 1)483, przy czym wspomniani
rewidenci mają dysponować pełnymi uprawnieniami do kontroli wszystkich
ksiąg i rachunków wspomnianych banków centralnych i do uzyskania pełnej
informacji na temat ich transakcji. PowyŜsze dotyczy wykonywania przez
krajowe banki centralne zadań związanych z uczestnictwem w ESBC.
W tym kontekście uwagę zwraca art. 69 ust. 1 ustawy o NBP, który stanowi, Ŝe
roczne sprawozdanie finansowe NBP podlega badaniu przez biegłego rewidenta
wybranego przez Radę Polityki PienięŜnej. Przepis ten wymaga zatem
nowelizacji (z dniem uchylenia derogacji), której celem byłoby uwzględnienie,
wynikających z art. 27 ust. 1 Statutu, kompetencji Rady Naczelnej EBC.
Z powyŜszym zagadnieniem niezgodności ze Statutem wiąŜe się takŜe problem
kompetencji kontrolnych NIK wobec NBP w zakresie wykonywania przez polski
bank centralny działań i zadań związanych z ESBC. Przepis art. 203 ust. 1
483 Rekomendacja dotycząca niezaleŜnego zewnętrznego audytora dokonywana jest w formie zalecenia (rekomendacji) EBC
udzielanego Radzie Unii Europejskiej. Zob. np. Zalecenie EBC z dnia 30 kwietnia 2008 r. udzielane Radzie Unii Europejskiej
w sprawie zewnętrznych audytorów Europejskiego Banku Centralnego (EBC/2008/2), które zostało opublikowane w Dz. U.
C 114/1 z dnia 9 maja 2008 r. i dotyczy ustanowienia zewnętrznych audytorów EBC za lata obrachunkowe 2008 – 2012.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
333333333333
Konstytucji RP nie dokonuje rozróŜnienia między aktywnością Narodowego
Banku Polskiego, pozostającą w związku z ESBC i wykraczającą poza nią,
przesądzając, Ŝe niejako cała działalność NBP podlega kontroli NIK z punktu
widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. Analiza
argumentacji prezentowanej w opiniach EBC w sprawie analogicznych
rozwiązań w porządkach prawnych Cypru i Litwy484 prowadzi do wniosku, Ŝe
konieczne staje się dokonanie zmian w przywołanym art. 203 ust. 1, jak równieŜ
w ustawie z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli485 (w
szczególności w jej art. 2 ust. 1, który stanowi, m.in., Ŝe NIK kontroluje
działalność Narodowego Banku Polskiego). Proponowana nowelizacja mogłaby
polegać na ograniczeniu przedmiotu kontroli NIK do tych aspektów działalności
NBP, która nie jest związana z uczestnictwem w ESBC. ZauwaŜyć przy tym
naleŜy, Ŝe, w opinii EBC, przymiotu „niezaleŜnego rewidenta z zewnątrz”, o
którym mowa w art. 27 ust. 1 Statutu, nie moŜna nawet nadać państwowemu
organowi kontrolnemu o zagwarantowanej konstytucyjnie niezaleŜności.486 Na
tle doświadczeń cypryjskich i litewskich487 za dopuszczalne naleŜałoby jednak
uznać pozostawienie kontroli NIK w zakresie działalności Narodowego Banku
Polskiego, która nie jest związana z ESBC z zastrzeŜeniem, Ŝe: 1) odbywa się
ona z poszanowaniem niezaleŜności NBP; 2) nie uchybia ona przepisowi art. 38
Statutu, który dotyczy tajemnicy słuŜbowej oraz 3) jej dokonywanie nie moŜe
kolidować z wykonywaniem uprawnień przez rewidenta, o którym mowa w art.
27 ust. 1 Statutu.
IIIIII.1.3.8. Współpraca międzynarodowaII.1.3.8. Współpraca międzynarodowaII.1.3.8. Współpraca międzynarodowaII.1.3.8. Współpraca międzynarodowa
Problematyce współpracy międzynarodowej NBP poświęcone zostały art. 5 ust.
1 i art. 11 ust. 3 ustawy o NBP. Warto przypomnieć, Ŝe przewidują one
moŜliwość uczestnictwa NBP w charakterze członka w międzynarodowych
484 Szerzej ten temat w pkt. I. 2.2.9.„Sprawozdawczość statystyczna i rachunkowość. Kontrola rachunków krajowych
banków centralnych”. 485 Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701. 486 Zob. pkt 2.2. opinii CON/2006/4 odnoszący się do cypryjskiego Audytora Generalnego. 487 Zob. opinię CON/2006/50 oraz uwagi odnoszące się do kompetencji litewskiego Państwowego Urzędu Kontroli w
stosunku do Banku Litwy w Raporcie EBC o konwergencji z maja 2006 r., s. 74.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
334334334334
instytucjach finansowych i bankowych (art. 5 ust. 1) oraz reprezentowanie przez
prezesa NBP interesów RP w międzynarodowych instytucjach bankowych oraz,
o ile Rada Ministrów nie postanowi inaczej, w międzynarodowych instytucjach
finansowych (art. 11 ust. 3). Oba wymienione przepisy stały się przedmiotem
zastrzeŜeń EBC i KE, które podnoszą, Ŝe w polskiej regulacji nie zostały
uwzględnione kompetencje Europejskiego Banku Centralnego w tym zakresie.
NaleŜy wnioskować, Ŝe oba te podmioty miały na uwadze art. 6 Statutu, zgodnie
z którym: 1) o sposobie reprezentacji Europejskiego Systemu Banków
Centralnych w zakresie współpracy międzynarodowej związanej z zadaniami
ESBC decyduje EBC; 2) narodowe banki centralne mogą wprawdzie
uczestniczyć w międzynarodowych instytucjach finansowych, ale za zgodą EBC.
Stąd teŜ konieczne staje się wprowadzenie normy, która uwzględniałyby
uprawnienia EBC w obszarze współpracy międzynarodowej. Wydaje się, Ŝe cel
taki zostałby osiągnięty w drodze, proponowanej w konkluzji rozwaŜań na temat
celów działalności NBP, nowelizacji art. 227 ust. 1 Konstytucji RP i art. 1
ustawy NBP.
IIIIII.1.3.9. Konsultacja z EBC projektów aktów prawa polskiego II.1.3.9. Konsultacja z EBC projektów aktów prawa polskiego II.1.3.9. Konsultacja z EBC projektów aktów prawa polskiego II.1.3.9. Konsultacja z EBC projektów aktów prawa polskiego
Odnotowania wymaga takŜe stanowisko EBC i KE w sprawie uregulowania
obowiązku konsultowania określonych projektów aktów prawa polskiego z
Europejskim Bankiem Centralnym.488 Komisja Europejska, odnosząc się do art.
21 pkt 4 ustawy o NBP, uznaje za niedociągnięcie polskiej regulacji
nieuwzględnienie obowiązku konsultowania z EBC projektów krajowych aktów
prawnych w dziedzinach podlegających jego kompetencji489, zgodnie z art. 105
ust. 4 Traktatu i art. 4 Statutu. Natomiast Europejski Bank Centralny, nawiązując
do przywołanego przepisu ustawy o NBP, podkreśla, Ŝe zasięgnięcie opinii NBP
nie wyłącza konieczności poddawania tych projektów konsultacji z EBC.
488 Szerzej na temat obowiązku zasięgania opinii EBC w sprawie krajowych projektów przepisów prawnych zob. np.: C.
Kosikowski, Prawo finansowe w Unii Europejskiej, Warszawa 2008, s. 59 oraz M. Motas – Piotrowska, Obowiązek zasięgania opinii EBC w sprawie krajowych projektów przepisów prawnych. Zarys problemu, Prawo Bankowe z 2008, nr 9
oraz przywołana tam literatura i piśmiennictwo. 489 European Comission: Convergence Report 2008– Technical Annex, s. 138
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
335335335335
Rozpatrując problematykę obowiązku konsultacji z EBC w polskim systemie
prawnym, naleŜy, obok przywołanego art. 105 ust. 4 Traktatu i art. 4 Statutu,
mieć na uwadze Decyzję Rady 98/415/WE z dnia 29 czerwca 1998 r. w sprawie
konsultacji Europejskiego Banku Centralnego udzielanych władzom krajowym w
sprawie projektów przepisów prawnych. Na uwagę zasługuje takŜe
opublikowany w 2005 r. przez EBC „Przewodnik dotyczący zasięgania przez
władze krajowe opinii Europejskiego Banku Centralnego w sprawie
projektowanych przepisów prawnych”490, który wprawdzie, jak wynika z lektury
jego strony wstępnej, został sporządzony dla celów informacyjnych i „wyraŜa
poglądy EBC i pozostaje bez wpływu na interpretację decyzji 98/415/WE przez
instytucje wspólnotowe, którym powierzono zapewnienie prawidłowego
stosowania prawa wspólnotowego”, to jednak, co podkreśla się w
piśmiennictwie, jego znaczenie w procesie wykładni jest nie do przecenienia.491
Wykładnia postanowień Decyzji wskazuje, Ŝe obowiązek zasięgania opinii EBC
ma zastosowanie do wszystkich państw członkowskich (w tym objętych
derogacją), z wyjątkiem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Północnej
Irlandii. Obejmuje on swoim zakresem przedmiotowym konsultowanie kaŜdego
projektu przepisu prawnego w dziedzinach podlegających kompetencji EBC (art.
2 ust. 1 Decyzji). Pojęcie „projekt przepisu prawnego” oznacza natomiast projekt
wszelkich przepisów które, z chwilą kiedy stają się prawnie wiąŜące i
powszechnie stosowane na terytorium Państwa Członkowskiego, ustalają zasady
odnoszące się do nieograniczonej liczby przypadków i są adresowane do
nieograniczonej liczby osób fizycznych i prawnych (zgodnie z art. 1 ust. 1
Decyzji), z wyłączeniem projektów przepisów, stanowionych w celu
przeniesienia dyrektyw wspólnotowych do prawa krajowego (art.1 ust. 2
Decyzji). Podmiotami zobowiązanymi do zgłaszana wniosków o wydanie opinii
przez EBC są „władze krajowe”, które jednak nie zostały zdefiniowane ani w art.
105 ust. 4 Traktatu i art. 4 Statutu, ani w Decyzji. W literaturze przedmiotu492 i
piśmiennictwie493 wskazuje się, Ŝe w praktyce będą to zarówno organy
opracowujące projektowane przepisy, w szczególności właściwi ministrowie,
rzadziej posłowie i Senat RP (w przypadku skorzystania przez te podmioty z 490 Przywołany przewodnik został opublikowany na stronie:
www.ecb.int/pub/pdf/other/guideconsultationecb2005pl/pdf 491 M. Motas – Piotrowska, Obowiązek …, s. 70. 492 C. Kosikowski, Prawo finansowe …., s. 59. 493 M. Motas – Piotrowska, Obowiązek …, s. 71.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
336336336336
prawa inicjatywy ustawodawczej), jak i Narodowy Bank Polski, w stosunku do
którego przyjmuje się, Ŝe jest on obowiązany do konsultowania projektów aktów
prawnych swoich organów (zarządzeń i uchwał), mimo Ŝe akty te nie są źródłem
powszechnie obowiązującego prawa RP w rozumieniu art. 87 Konstytucji RP494 i
NBP nie posiada inicjatywy ustawodawczej.
Mając na uwadze powyŜsze ustalenia, uzasadnione wydaje się skonfrontowanie z
nimi polskich regulacji w tym zakresie, w szczególności przywoływanego przez
Komisję i Europejski Bank Centralny art. 21 pkt 4 ustawy o NBP. Analiza
przepisów ustawowych pozwala na stwierdzenie, Ŝe ani ustawa o NBP, ani inny
akt prawny tej rangi, nie nakładają na Narodowy Bank Polski i inne „władze
krajowe”, np. na Ministra Finansów, obowiązku konsultowania odpowiednich
projektów z EBC. Zgodnie bowiem z art. 21 pkt 4 ustawy o NBP w wykonaniu
swoich zadań Narodowy Bank Polski współdziała z właściwymi organami
państwa w kształtowaniu i realizacji polityki gospodarczej państwa, dąŜąc przy
tym do zapewnienia naleŜytej realizacji załoŜeń polityki pienięŜnej, a w
szczególności opiniuje projekty aktów normatywnych, dotyczących działalności
banków i mających znaczenie dla systemu bankowego. Prowadząc rozwaŜania na
temat związania polskich „władz krajowych” obowiązkiem zasięgania opinii
EBC, nie moŜna jednak zapominać o charakterze prawnym Decyzji i zakresie jej
obowiązywania. Przypomnienia wymaga, Ŝe stosownie do art. 249 akapit 4
Traktatu decyzja Rady Unii Europejskiej obowiązuje w całości tych, do których
jest skierowana. Innymi słowy, wiąŜe ona jej adresatów, w tym równieŜ polskie
władze krajowe bezpośrednio, bez potrzeby przenoszenia jej postanowień w
drodze tworzenia stosownych przepisów w polskim prawie. Pytanie, które jednak
wymaga udzielenia odpowiedzi w świetle regulacji krajowych, dotyczy
wykonania w Rzeczypospolitej Polskiej dyspozycji art. 4 Decyzji. Odnotować
naleŜy, Ŝe wagę jej wypełnienia podkreśla EBC w raporcie o konwergencji z
2008 r.495 W myśl art. 4 Decyzji kaŜde państwo członkowskie powinno podjąć
działania niezbędne do zapewnienia przestrzegania omawianego obowiązku.
Wykonania tej dyspozycji w prawie polskim naleŜy poszukiwać w uchwale nr 49
Rady Ministrów z dnia 19 marca 2002 r. – Regulamin pracy Rady Ministrów.496
494 Kwestia charakteru prawnego aktów organów NBP była przedmiotem rozstrzygnięcia w wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 28 czerwca 2000 r., sygn. akt K 25/99, OTK z 2000 r. nr 5, poz. 141. 495 EBC, Raport o konwergencji. Maj 2008, s. 21. 496 M.P. Nr 13, poz. 221 z późn. zm.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
337337337337
Uwagę zwraca § 12 a tej uchwały, który stanowi., Ŝe „organ wnioskujący jest
obowiązany przedstawić projekt dokumentu rządowego takŜe ……
Europejskiemu Bankowi Centralnemu celem uzyskania opinii, dokonania
konsultacji albo uzgodnienia, w przypadkach określonych w obowiązujących na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przepisach Unii Europejskiej”. W
odniesieniu do Narodowego Banku Polskiego naleŜy natomiast wskazać
Uchwałę Nr 25/98 Zarządu Narodowego Banku Polskiego z dnia 23 października
1998 r. w sprawie działalności legislacyjnej w Narodowym Banku Polskim.497
Problematyce procedury konsultacji z EBC w przypadku projektów aktów
organów NBP zostały poświęcone § 18 a – 18 f.
Podsumowując przeprowadzony wywód, naleŜy zauwaŜyć, Ŝe w Polsce podjęte
zostały kroki niezbędne do zapewnienia wykonywania obowiązku zasięgania
opinii EBC. Uzasadniony jest zatem pogląd, Ŝe odpowiednie polskie władze
krajowe zostały związane tym obowiązkiem. Kompetencje doradcze EBC są
zatem uznawane w polskim systemie prawnym.
III. 2. WNIOSKI PŁYNĄCE Z ANALIZY AKTÓW PRAWA WSPÓLNOTOWEGO, BEZPOŚREDNIO DOTYCZĄCYCH WPROWADZENIA EURO, ORAZ DOŚWIADCZEŃ WYBRANYCH PAŃSTW CZŁONKOWSKICH W ZAKRESIE PRZYGOTOWANIA DO ICH WDROśENIA W KRAJOWYCH PORZĄDKACH PRAWNYCH III. 2.1. UWAGI WSTĘPNE
Analiza aktów prawa wspólnotowego, tworzących ramy prawne wprowadzenia i
funkcjonowania euro, jak równieŜ przedstawione w części I niniejszego
opracowania doświadczenia wybranych państw członkowskich w zakresie ich
wielowymiarowych przygotowań legislacyjnych do zastąpienia walut
narodowych przez euro, pozwala na sformułowanie wniosków, które mogą
stanowić nieocenione źródło wskazówek dla polskiego ustawodawcy w okresie
poprzedzającym przejście Polski do III etapu Unii Gospodarczej i Walutowej.
Odnoszą się one do róŜnych aspektów wspomnianych prac przygotowawczych,
począwszy od wyboru rozwiązań prawnych, słuŜących zapewnieniu zgodności
497 Niepublikowana.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
338338338338
ustawodawstwa krajowego z odpowiednimi rozporządzeniami i wypełnieniu w
nim stosownych zaleceń Komisji Europejskiej, a skończywszy na wyborze
techniki prawodawczej wdroŜenia tych rozwiązań. Formułowane na tej
podstawie wnioski i wynikające z nich wskazówki wydają się tym bardziej
cenne, Ŝe przyjęte w tych państwach środki były przedmiotem swoistej
weryfikacji EBC, dokonywanej na zasadach art. 105 ust. 4 Traktatu i art. 4
Statutu, co pozwala przypuszczać, Ŝe ich uwzględnienie ułatwi skuteczne i
sprawne zakończenie prawnych przygotowań do wprowadzenia euro na obszarze
Rzeczypospolitej Polskiej.
Przedmiotem dalszej części opracowania staną się więc propozycje sposobu
(techniki prawodawczej) uregulowania kluczowych kwestii pozostających w
bezpośrednim związku z uzyskaniem przez euro statusu prawnego środka
płatniczego w Polsce i wprowadzeniem go do obiegu oraz rozwiązań prawnych,
które mogą zostać przyjęte przez ustawodawcę w celu wdroŜenia acquis
communautaire, dotyczącego tych zagadnień w polskim porządku prawnym.
III. 2.2. PRZEPISY DOTYCZĄCE WPROWADZENIU EURO W POLSCE
III.III.III.III. 2.2.2.2.2.2.2.2.1. Ustawa o wprowadzeniu euro (ustaw1. Ustawa o wprowadzeniu euro (ustaw1. Ustawa o wprowadzeniu euro (ustaw1. Ustawa o wprowadzeniu euro (ustawa horyzontalna) i a horyzontalna) i a horyzontalna) i a horyzontalna) i
zakres jej regulacjizakres jej regulacjizakres jej regulacjizakres jej regulacji
Przeprowadzona w części I niniejszego opracowania analiza doświadczeń innych
państw członkowskich w regulowaniu zagadnień bezpośrednio związanych z
nadaniem euro statusu prawnego środka płatniczego i wprowadzeniem go do
obiegu w drodze ustawy horyzontalnej (ustawie parasolowej, ang. „umbrella
law”) skłania do rekomendowania tej techniki polskiemu ustawodawcy. Za jej
wyborem przemawia takŜe fakt, Ŝe w istocie jest ona znana prawu walutowemu
w Polsce. W pełni uzasadnione wydaje się więc poszukiwanie wskazówek co do
obszarów, wymagających interwencji prawodawcy, i sposobu ich regulowania (w
tym co do przyjmowanej terminologii i brzmienia przepisów) równieŜ w ustawie
z dnia 7 lipca 1994 r. o denominacji złotego oraz w ustawie z dnia 25 maja 2001
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
339339339339
r. o skutkach wprowadzenia w niektórych państwach członkowskich Unii
Europejskiej wspólnej waluty euro, które odnosiły się do zdarzeń prawnych o
zbliŜonych charakterze. NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe w przywołanych ustawach znalazły
się rozwiązania, słuŜące zapewnieniu, Ŝe zmiany w polskim ustroju pienięŜnym i
w jej otoczeniu nie wpłyną niekorzystnie na funkcjonowanie państwa, w
szczególności zaś będą miały charakter ekwiwalentny i odbędą się z
poszanowaniem zasady ciągłości stosunków prawnych. W ustawie o denominacji
na uwagę zasługują, w szczególności, przepisy, których przedmiotem jest:
1) wprowadzenie okresu stopniowego zastępowania banknotów i monet
opiewających na wycofywaną jednostkę pienięŜną (art. 2 ust. 2 ustawy o
denominacji) wraz z okresem ich wymiany, w określonym w stosunku,
do oznaczonej daty (od dnia 1 stycznia 1997 r. do 31 grudnia 2010 r.; do
art. 3 ust. 2), ze wskazaniem jednak, Ŝe wymianie podlega określona
kwota pienięŜna lub jej wielokrotność (art. 3 ust. 4);
2) wprowadzenie okresu podwójnego obiegu starej i nowej jednostki
pienięŜnej, czyli równoległego pozostawienia w obiegu obu jednostek
jako prawnego środka płatniczego (art. 3 ust. 1 i ust. 2);
3) nałoŜenie obowiązku przeliczenia wszelkich praw majątkowych oraz
zobowiązań i naleŜności pienięŜnych powstałych przed datą
wprowadzenia nowej jednostki pienięŜnej, a płatnych po tej dacie, w
określonym stosunku, na nową jednostkę pienięŜną, w szczególności:
wynagrodzeń za pracę, emerytur i rent, innych naleŜności wynikających
z praw i zobowiązań majątkowych (publicznych i prywatnych) bez
względu na tytuł ich powstania, wartości materiałów i surowców,
środków wyraŜonych w złotych i groszach, które zostały zgromadzone
na rachunkach bankowych, ze wskazaniem, Ŝe przeliczenie nastąpi
według stanu na dzień wprowadzenia nowej jednostki pienięŜnej do
obrotu (art. 4 ust. 1 i ust. 2);
4) obowiązek przeliczenia danych statystycznych według stanu na dzień
wprowadzenia do obiegu nowej jednostki pienięŜnej (z uwzględnieniem
okresów statystycznych, które mogą się kończyć, np. z dniem 31
grudnia; art. 4 ust. 4);
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
340340340340
5) obowiązek przeliczenia (według stanu na dzień wprowadzenia do obiegu
nowej jednostki pienięŜnej): kar pienięŜnych, kar porządkowych,
nawiązek, poręczeń majątkowych, odszkodowań, kosztów postępowania,
opłat i innych świadczeń orzeczonych w postępowaniach sądowych i
administracyjnych oraz przez inne upowaŜnione do ich nakładania
organy, o ile nie zostały uiszczone do dnia poprzedzającego datę
wprowadzenia nowej jednostki pienięŜnej, a takŜe wszelkich innych
wartości pienięŜnych, wynikających z obowiązujących przepisów,
zarówno tych, które zostaną ogłoszone do dnia wprowadzenia do obiegu
nowej jednostki pienięŜnej, jak i przepisów uchwalonych przed tym
dniem, a ogłaszanych po tym dniu (art. 4 ust. 5 – 6 a);
6) wprowadzenie zasady, zgodnie z którą naleŜności z przelewów
bankowych, czeków, i weksli oraz przekazów pocztowych i innych tego
rodzaju czynności, podlegające realizacji po dniu poprzedzającym
wprowadzenie nowej jednostki pienięŜnej do obiegu, mają być
wypłacane lub zarachowywane na poczet zobowiązań po przeliczeniu
według określonego w ustawie stosunku (art. 4 ust. 7), a takŜe zasady, Ŝe
obligacje i inne papiery wartościowe emitowane przed dniem
wprowadzenia do obiegu nowej jednostki pienięŜnej mają wyraŜać po tej
dacie wartość przeliczoną według ustawowego stosunku (art. 5);
7) dokonywanie w księgach wieczystych przeliczenia na nową jednostkę
pienięŜną wartości praw i obowiązków w tych księgach ujawnionych
oraz wartości pienięŜnych w rejestrach prowadzonych przez sądy wraz z
upowaŜnieniem do określenia przez Ministra Sprawiedliwości, w drodze
rozporządzenia, trybu dokonywania tych przeliczeń, które zostało
wykonane poprzez wydanie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z
dnia 27 września 1994 r. w sprawie trybu przeliczeń na nowa jednostkę
pienięŜną wartości pienięŜnych ujętych w księgach wieczystych i w
rejestrach prowadzonych przez sądy498 (art. 4 ust. 8);
8) okres podwójnego podawania detalicznych cen sprzedaŜy wszystkich
towarów i usług; wskazanie zasad i granic zaokrąglania tych cen po
przeliczeniu (art. 4 ust. 3) oraz innych wartości niŜ one (art. 7), a takŜe
498 Dz. U. Nr 102, poz. 489.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
341341341341
wprowadzenie sankcji za niedopełnienie obowiązku podwójnego
podawania cen detalicznych (art. 8).
Natomiast druga z przywołanych ustaw wydaje się warta wzięcia pod uwagę
podczas prowadzonych rozwaŜań, poniewaŜ jest ona aktem prawnym, w którym
polski ustawodawca rozwiązywał juŜ (choć w ograniczonym przedmiotem tej
ustawy zakresie) problem skutków dla polskiego porządku prawnego
wprowadzenia euro w miejsce walut narodowych, w tym zasad wymiany
banknotów i monet nominowanych w określonych walutach narodowych na
banknoty i monety nominowane w euro. Polskiemu prawu znane są więc
przepisy, zgodnie z którymi:
1) w przypadku, gdy wartość świadczenia pienięŜnego, w tym wartość
zabezpieczenia spełnienia świadczenia została wyraŜona w walucie
narodowej, a termin spełnienia tego świadczenia (zarówno w formie
gotówkowej, jak i bezgotówkowej) przypada po dniu poprzedzającym
wprowadzenie euro, to świadczenie to powinno być spełnione w euro
(art. 3 ust. 1 i ust. 3 tej ustawy);
2) na banki nałoŜony został obowiązek przeliczenia na euro, według stanu
na dzień wprowadzenia do obiegu tej waluty, bez pobierania z tego
tytułu opłat, środków pienięŜnych wyraŜonych w walutach narodowych,
zgromadzonych na rachunkach bankowych (art. 4 tej ustawy);
3) wykonanie obowiązków, o których mowa w ww. pkt. 1 i pkt. 2, powinno
nastąpić z zastosowaniem określonych kursów euro w stosunku do walut
narodowych, a ustalenie wysokości świadczenia w euro z zastosowaniem
tego kursu ma być dokonane z zachowaniem określonych w ustawie
zasad zaokrąglania (art. 5 tej ustawy);
4) wypełnienie obowiązków, wskazanych w ww. pkt. 1 i 3, nie moŜe
stanowić podstawy do wypowiedzenia, odstąpienia, rozwiązania lub
zmiany pozostałych warunków umowy zawartej przed dniem
wprowadzenia euro, w szczególności do zmiany oprocentowania, z
pewnymi, określonymi w ustawie zastrzeŜeniami (art. 6 tej ustawy);
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
342342342342
5) do dokonywania wymiany, w oznaczonym czasie, na znaki pienięŜne
nominowane w euro zostały zobowiązane określone jednostki
organizacyjne NBP oraz banki (art. 7 tej ustawy).
Mając na uwadze powyŜsze ustalenia, uzasadnione wydaje się uregulowanie
kluczowych zmian w polskim porządku prawnym, które pozostają w związku z
wprowadzeniem euro, w drodze jednej, obszernej ustawy horyzontalnej.
RozwaŜenia przy tym wymaga, czy nie naleŜałoby tą ustawą dokonać równieŜ
nowelizacji ustawy o NBP (w zakresie określonym w rozwaŜaniach
prowadzonych w pkt. II niniejszej części opracowania) oraz innych ustaw
szczególnych. W mojej opinii, w świetle Zasad Techniki Prawodawczej499, w
szczególności zaś jej § 2, § 83 i § 92, oraz polskiej praktyki legislacyjnej500
zarówno rozwiązanie polegające na ujęciu tej materii w jednym akcie prawnym
rangi ustawowej (w ustawie horyzontalnej), jak i wyłączenie do odrębnej
regulacji zmian w ustawie o NBP oraz w ustawach szczególnych, naleŜy bowiem
uznać za dopuszczalne. Trudno się jednak nie zgodzić z poglądem, Ŝe
wprowadzenie ich kompleksową ustawą horyzontalną sprzyjałoby zapewnieniu
przejrzystości i spójności prawnych ram wprowadzenia euro w Polsce.
Rozpatrując problematykę wyboru sposobu uregulowania analizowanych
zagadnień w polskim porządku prawnym, warto się odnieść do techniki przyjętej
przez prawodawcę maltańskiego.501 Powstaje bowiem pytanie, czy w świetle
Konstytucji RP za dopuszczalne moŜna uznać rozwiązanie, zgodnie z którym
ustawa horyzontalna byłaby jedynie aktem ramowym, zawierającym wyłącznie
upowaŜnienia do określenia przez właściwego ministra zasadniczych kwestii,
związanych z wprowadzeniem euro, np. zakazu pobierania opłat za wymianę
znaków pienięŜnych opiewających na złote na znaki w euro. Zastosowanie takiej
techniki prawodawczej naleŜy wykluczyć. Uzasadnienia dla tego stwierdzenie
moŜna, moim zdaniem, poszukiwać w argumentacji prezentowanej w
orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego, dotyczących rozumienia zasady
499 Zasady Techniki Prawodawczej stanowią załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w
sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz.U. Nr 100, poz. 908). 500 Zob. np. ustawę z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o
zmianie i uchyleniu niektórych ustaw w związku z uzyskaniem przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii
Europejskiej (Dz. U. Nr 96, poz. 959). 501 Rozwiązanie przyjęte na Malcie zostało omówione w pkt. I. 2.3.1. lit. b: „Ustawy horyzontalne i inne przepisy dotyczące
wprowadzenia euro” – „spójność prawa i zakres regulacji ustaw horyzontalnych”.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
343343343343
wyłączności ustawy, szczegółowości (głębokości) regulacji ustawowej i materii
wykonawczej, którą moŜna pozostawić rozporządzeniu. Z uwagi na ramy
niniejszego opracowania, rozwaŜania na temat tej złoŜonej problematyki zostaną
ograniczone do wskazania wybranych, istotnych z omawianego punktu widzenia,
tez z uzasadnień wyroków TK. ZauwaŜyć naleŜy jednoznacznie stwierdzenie
Trybunału,502 Ŝe „nie moŜe obecnie w systemie prawa powszechnie
obowiązującego pojawiać się Ŝadna regulacja podustawowa, która nie znajduje
bezpośredniego oparcia w ustawie i która nie słuŜy jej wykonaniu, stosownie do
modelu określonego w art. 92 ust. 1.” TK podkreślił równieŜ, Ŝe „nie ma takich
materii, w których mogłyby być stanowione regulacje podustawowe (o
charakterze powszechnie obowiązującym), bez uprzedniego ustawowego
unormowania tych materii (…) W innych dziedzinach prawa (niŜ zawierających
regulacje represyjne - uw. M.O.) ustawa moŜe pozostawiać więcej miejsca dla
regulacji wykonawczych, nigdy jednak nie moŜe to prowadzić do nadania
regulacji ustawowej charakteru blankietowego, tzn. do "pozostawienia organowi
upowaŜnionemu moŜliwości samodzielnego uregulowania całego kompleksu
zagadnień, co do których w tekście ustawy nie ma Ŝadnych bezpośrednich
uregulowań ani wskazówek."503 Podczas rozwaŜań na ten temat warto
przypomnieć pogląd TK, zgodnie z którym „niedopuszczalne konstytucyjnie jest
takie sformułowanie upowaŜnienia, które w istocie upowaŜnia nie do wydania
rozporządzenia w celu wykonania ustawy (...), lecz do samodzielnego
uregulowania całego kompleksu zagadnień (...), co do których w tekście ustawy
nie ma Ŝadnych bezpośrednich unormowań czy wskazówek504 (…) Trybunał
zauwaŜył równieŜ, Ŝe „w porządku prawnym proklamującym zasadę podziału
władz, opartym na prymacie ustawy jako podstawowego źródła prawa
wewnętrznego, parlament nie moŜe w dowolnym zakresie >cedować< funkcji
prawodawczych na organy władzy wykonawczej (...) Nie jest dopuszczalne, by
prawodawczym decyzjom organu władzy wykonawczej pozostawiać
kształtowanie zasadniczych elementów regulacji prawnej...".505
502 Wyrok TK z dnia 9 listopada 1999 r., sygn. K 28/98, OTK ZU nr 7/1999, poz. 170. 503 Zob. równieŜ wyrok TK z dnia 24 marca 1998 r., sygn. K 40/97, OTK ZU nr 2/1998, s. 72. 504 Orzeczenie TK z dnia 22 września 1997 r., sygn. K. 25/97, OTK ZU nr 3-4/1997, s. 304. 505 Wyrok TK z dnia 25 maja 1998 r., sygn. U 19/97, OTK ZU nr 4/1998, s. 262-263.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
344344344344
NaleŜy zwrócić uwagę, Ŝe cytowane rozstrzygnięcia TK zachowują takŜe swoją
aktualności w odniesieniu do kwestii podziału materii wymagającej regulacji
pomiędzy ustawę horyzontalną i akty wykonawcze do niej.
Analizując legislacyjne aspekty wprowadzania euro, nie moŜna pominąć
problematyki przenoszenia do krajowych porządków prawnych przepisów aktów
prawa unijnego, które zgodnie z Traktatem muszą być bezpośrednio w tych
porządkach stosowane. Dotyczy to, w szczególności, rozporządzenia Rady (WE)
nr 1107/97 oraz nr 974/98. NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe praktyka powtarzania w
ustawodawstwie krajowym postanowień wymienionych aktów stała się, o czym
była mowa w części I niniejszego opracowania506, przedmiotem krytycznych,
chociaŜ niewykluczających jej, opinii EBC. Trudno jednak nie zgodzić się z
opinią A. Nowaka – Fara (wyraŜoną na tle tego rodzaju działań Niemiec i
Austrii, podjętych w okresie przechodzenia tych państwach do III etapu UGiW),
Ŝe transformacja podstawowych przepisów prawa unijnego, regulujących tę
kwestię, za pomocą krajowych aktów prawnych pozwala na lepsze
zorganizowanie procesu wprowadzania euro do obiegu i na zachowanie w
kaŜdym jego momencie spójności krajowego systemy prawnego.507 Jak słusznie
zauwaŜa ten autor, dzięki temu moŜliwe staje się bowiem „przetłumaczenie”
„norm prawa UE na język własnych norm prawnych dostosowanych do
zastanego juŜ systemu – z jego własną (…) filozofią, strukturą, zasadami oraz
innymi elementami( w tym regułami walidacji i egzegezy) składającymi się na
jego odrębność.”508 Dlatego teŜ w pełni uzasadnione wydaje się dokonanie
transformacji, przede wszystkim, postanowień wymienionych rozporządzeń
Rady (w tym wynikających z nich zasad, np. zasady ciągłości stosunków
prawnych), za pomocą polskiej ustawy horyzontalnej. Mając na względzie
potrzebę zachowania spójności polskiego systemu i skutecznego
„przetłumaczenia” norm prawa UE na język polskich norm prawnych, warto
podczas projektowania tej ustawy uwzględnić konstrukcje przepisów (w tym
zastosowaną w nich terminologię), które zostały przyjęte w ustawie o
denominacji złotego oraz w ustawie o skutkach wprowadzenia w niektórych
państwach członkowskich Unii Europejskiej wspólnej waluty euro. Pamiętać
506 Na ten temat zob. pkt I. 2.3.1. lit.b: „Ustawy horyzontalne i inne przepisy dotyczące wprowadzenia euro” – „spójność
prawa i zakres regulacji ustaw horyzontalnych” oraz przywołane tam opinie EBC. 507 A. Nowak – Far, Unia Gospodarcza …, s. 368. 508 TamŜe.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
345345345345
równieŜ trzeba o omówionych w części I niniejszego opracowania zaleceniach
EBC, który uznał za wskazane, aby w przypadku dokonywania w
ustawodawstwie krajowym powtórzeń przepisów rozporządzeń Rady przenosić
ich dosłowne brzmienie, odpowiadające powtarzanym przepisom prawa UE.509
Natomiast wprowadzając definicje legalne na potrzeby krajowych przepisów o
wprowadzeniu euro ustawodawca powinien uwzględniać definicje określone w
postanowieniach prawa wspólnotowego w drodze odesłania do nich w aktach
prawa krajowego.510
III.III.III.III. 2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2. Przedmiot regulacji ustawy o wprowadzeniu euro (ustawy Przedmiot regulacji ustawy o wprowadzeniu euro (ustawy Przedmiot regulacji ustawy o wprowadzeniu euro (ustawy Przedmiot regulacji ustawy o wprowadzeniu euro (ustawy
horyzontalnej) horyzontalnej) horyzontalnej) horyzontalnej)
Biorąc pod uwagę omówione w części I niniejszego opracowania rozwiązania
prawne wybranych państw członkowskich oraz doświadczenia Polski w zakresie
denominacji złotego i uwzględnienia skutków wprowadzenia wspólnej waluty
euro, a takŜe mając na względzie potrzebę zapewnienia spójności i przejrzystości
polskiej regulacji, moŜna zarysować zagadnienia, które powinny się stać
przedmiotem ustawy horyzontalnej. Ich zestawieniu towarzyszyć będzie
wskazanie uwag EBC co do sposobu ich uregulowania w krajowych porządkach
prawnych wspominanych państw, przechodzących do III etapu UGiW. ZauwaŜyć
naleŜy, Ŝe treść tej ustawy determinować będą, przede wszystkim, zasady, które
wynikają z rozporządzenia Rady (WE) nr 1103/97 i nr 974/98 oraz
przywoływanych w niniejszym opracowaniu zaleceń Komisji Europejskiej. W
konsekwencji, naleŜy rekomendować ujęcie w tej ustawie przepisów, których
przedmiotem jest:
1) transformacja postanowień ww. rozporządzeń Rady (WE);
2) uwzględnienie dyspozytywnych przepisów prawa UE, które zostały
zawarte w czterech zaleceniach Komisji Europejskiej: nr 98/286/WE, nr
98/287/WE, nr 98/288/WE, nr 2008/78/WE;
509 Zob. przypis 6 do opinii CON/2007/43. 510 Zob. pkt. 1.2 opinii CON/2006/10.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
346346346346
3) nowelizacja ustawy o NBP w zakresie przedstawionym w pkt. II
niniejszej części opracowania;
4) zmiany w ustawach szczególnych.
W zakresie zagadnień, o których mowa w ww. pkt. 1 i pkt. 2, regulacja ustawy
horyzontalnej powinna, w szczególności, obejmować przepisy dotyczące:
1) wprowadzenia euro jako prawnego środka płatniczego na obszarze
Rzeczypospolitej Polskiej;
2) stosowania w prawie polskim zasady zachowania ciągłości stosunków
prawnych wynikających z aktów prawa określanych jako „akty prawne”
(w rozporządzeniu nr 1103/97) lub „instrumenty prawne” (w
rozporządzeniu nr 974/98)511, zasady poszanowania swobody umów oraz
zasada ochrony praw nabytych, które moŜna zrekonstruować na
podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 1103/97 i nr 974/98; 512
3) zasad przeliczania wartości wyraŜonych w złotych na euro oraz
zaokrąglania kwot powstałych w wyniku tego przeliczenia, np.:
a) nałoŜenia na banki, oddziały instytucji kredytowych, oddziały banków
zagranicznych i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe
obowiązku przeliczenia na euro, według stanu na dzień wprowadzenia
do obiegu tej waluty, bez pobierania z tego tytułu opłat, środków
pienięŜnych wyraŜonych w złotych i w groszach, zgromadzonych na
rachunkach prowadzonych przez te podmioty (w ten sposób do
polskiego porządku prawnego zostałoby wprowadzone, za pomocą
norm prawa bezwzględnie obowiązującego, zalecenie Komisji nr
98/286/WE);
511 Definicje obu tych pojęć, mimo ich odmiennego sformułowania w polskich wersjach rozporządzeń, są zakresowo
toŜsame (zob. art. 1 rozporządzenia nr 1103/97 oraz art. 1 lit. b rozporządzenia nr 974/98). Szerzej na temat w pkt. I.
1.1.2. lit.c. 512 A. Nowak-Far, Unia Gospodarcza i PienięŜna, s. I – 134 w: J. Barcz (red.), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia
systemowe, wyd. III, Warszawa 2006, C. Kosikowski, Prawo finansowe …, s. 44.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
347347347347
b) obowiązku przeliczenia wszelkich praw majątkowych oraz
zobowiązań i naleŜności pienięŜnych powstałych przed datą
wprowadzenia euro, a płatnych po tej dacie na nową jednostkę
pienięŜną, w szczególności: wynagrodzeń za pracę, emerytur i rent,
innych naleŜności wynikających z praw i zobowiązań majątkowych
(publicznych i prywatnych) bez względu na tytuł ich powstania,
wartości materiałów i surowców, ze wskazaniem, Ŝe przeliczenie
nastąpi według stanu na dzień wprowadzenia nowej jednostki
pienięŜnej do obrotu;
c) obowiązek przeliczenia: grzywien, odszkodowań, kosztów
postępowania, opłat i innych świadczeń orzeczonych w
postępowaniach sądowych i administracyjnych oraz przez inne
upowaŜnione do ich nakładania organy, o ile nie zostały uiszczone do
dnia poprzedzającego datę wprowadzenia nowej jednostki pienięŜnej;
d) przeliczenia danych statystycznych;
e) przeliczenia nominalnej wartości papierów wartościowych, w tym
skarbowych papierów wartościowych;
f) przeliczenia wartości nominalnej udziałów i akcji oraz wysokości
kapitałów zakładowych w spółkach;
g) przeliczenia wartości udziałów w spółdzielniach;
h) dokonywania w księgach wieczystych przeliczenia na euro wartości
praw i obowiązków w tych księgach ujawnionych oraz wartości w
rejestrach prowadzonych przez sądy (w Krajowym Rejestrze
Sadowym, rejestrze zastawów);
4) zasad wymiany banknotów i monet opiewających na złote i grosze na
banknoty i monety euro, np. czasowych i ilościowych granic obowiązku
nieodpłatnej wymiany znaków pienięŜnych przez Narodowy Banki
Polski, banki, oddziały instytucji kredytowych, oddziały banków
zagranicznych i spółdzielcze kasy oszczędnościowe-kredytowe (w myśl
art. 15 rozporządzenia nr 974/98 i zgodnie ze stanowiskiem EBC, okres
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
348348348348
nieodpłatnej wymiany nie moŜe trwać krócej niŜ 6 miesięcy od dnia
wprowadzenia euro);
5) przeciwdziałania naduŜyciom cenowym, w tym obowiązku podwójnego
podawania cen, jego zakresu i wyjątków od tego obowiązku (aby za
pomocą norm prawa bezwzględnie obowiązującego wdroŜyć zalecenie
Komisji nr 98/287) oraz zasad przeliczania cen, z jednoczesnym
uwzględnieniem jego wprowadzenia w przepisach o cenach, np. w
zakresie dotyczącym uwidaczniania cen towarów i usług oraz sposobu
oznaczania ceną towarów przeznaczonych do sprzedaŜy (będących
przedmiotem regulacji art. 12 ustawy z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach i
wydawanego na podstawie ust. 3 tego przepisu rozporządzenia ministra
właściwego do spraw finansów publicznych513), a takŜe monitorowania
cen i ograniczania ich podwyŜek;
6) określenia organów administracji publicznej, którym powierza się
sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem ustawy horyzontalnej,
wskazanie środków nadzoru, w tym sankcji za naruszenie jej przepisów,
np. poprzez wskazanie Komisji Nadzoru Finansowego jako organu
właściwego takŜe do nadzorowania przestrzegania ustawy horyzontalnej
przez podmioty, których działalność jest objęta nadzorem nad rynkiem
finansowym (np. przepisów o obowiązku banków przeliczenia na euro,
bez pobierania z tego tytułu opłat, środków zgromadzonych na
rachunkach bankowych); wydaje się, Ŝe ta problematyka moŜe zostać
uznana za pozostającą w zakresie jednego z celów tego nadzoru, jakim
jest (zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad
rynkiem finansowym) zapewnienie ochrony uczestników rynku
finansowego (np. posiadaczy rachunków bankowych); temu
rozstrzygnięciu powinno jednak towarzyszyć wskazanie środków
nadzoru, które KNF moŜe stosować w przypadku stwierdzenia, np. Ŝe
praktyka banków jest niezgodna z przepisami ustawy horyzontalnej; w
świetle art. 2 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym w zw. z art.
133 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe pojawiają
513 Przywołana ustawa o cenach jest opublikowana w Dz. U. Nr 97, poz. 1050 z późn. zm. W wykonaniu upowaŜnienia z art.
12 ust. 3 tej ustawy zostało wydane rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie
szczegółowych zasad uwidaczniania cen towarów oraz sposobu oznaczania ceną towarów przeznaczonych do sprzedaŜy
(Dz. U. Nr 99, poz. 894 z późn. zm).
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
349349349349
się bowiem wątpliwości co do dopuszczalności wykorzystania środków,
o których mowa w tej ustawie (np. w art. 138), w zakresie
wykraczającym poza realizację celów nadzoru bankowego514; zasadne
wydaje się włączenie w proces kontrolowania przestrzegania przez
przedsiębiorców określonych przepisów ustawy horyzontalnej Prezesa
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, działającego na
podstawie ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i
konsumentów515, oraz podlegającej mu Inspekcji Handlowej (zgodnie z
art. 35 ust. 1 tej ustawy).
Podczas omawiania przykładowego katalogu zagadnień, które powinny się stać
przedmiotem regulacji ustawy horyzontalnej, wskazane zostały wybrane
przepisy, wymagające interwencji ustawodawcy (np. przepisy o cenach). Nie
wyczerpują one jednak katalogu zmian, które będą konieczne w związku z
wprowadzaniem euro. Obok bowiem przepisów, które zostały wskazane w pkt. II
niniejszego opracowania (w szczególności Konstytucji RP, ustawy o NBP oraz
ustawy o BFG), stosowne działania legislacyjne powinny zostać podjęte takŜe w
zakresie innych regulacji prawnych. W dalszej części opracowania zostaną
zarysowane kierunki tych zmian wraz z przykładami ustaw, które byłyby nimi
objęte.
III.III.III.III. 2.2.2.2.2.2.2.2.3.3.3.3. Zmiany w ustawach szczególnych Zmiany w ustawach szczególnych Zmiany w ustawach szczególnych Zmiany w ustawach szczególnych –––– zarys kierunków zarys kierunków zarys kierunków zarys kierunków
interwencji ustawodawcy interwencji ustawodawcy interwencji ustawodawcy interwencji ustawodawcy
Utrata przez złotego przymiotu waluty narodowej w Rzeczypospolitej Polskiej
nieść będzie ze sobą konieczność uwzględnienia tego zdarzenia w polskim
porządku prawnym. W szeregu aktów prawnych znajdują się bowiem odniesienia
do złotego. Powstaje zatem pytanie o kierunki działań, które powinny zostać w
związku z tym podjęte. NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe w istocie zakres zmian będzie
514 Na ten temat zob. M. Olszak, Nadzór bankowy w Polsce, s. 234 w: C. Kosikowski, E. Ruśkowski (red.), Finanse publiczne i prawo finansowe, wyd. 3, Warszawa 2008. 515 Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
350350350350
determinowany rodzajem odniesienia się do złotego i skutkami, jakie niosłoby ze
sobą przeliczenie wyraŜonych w nim wartości na euro. W konsekwencji, naleŜy
zauwaŜyć, Ŝe zastąpienie waluty narodowej przez euro moŜe skutkować
potrzebą:
1) nowelizacji, sprowadzającej się do redenominacji z zastosowaniem
nieodwołalnego kursu wymiany, ustalonego przez Radę Unii
Europejskiej, z zachowaniem reguł zaokrąglenia, które zostały wskazane
w art. 4 i art. 5 rozporządzenia nr 1103/97 (np. w odniesieniu do
wysokości grzywny w art. 171 ust. 1 ustawy – Prawo bankowe, w art. 24
– 27 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności rozrachunków w
systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych
oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami516 albo w art. 71 – 73 ustawy
z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach
płatniczych517);
2) zmian o skutkach renominalizacyjnych (np. poprzez wyznaczenie na
nowo najniŜszej dozwolonej nominalnej wartości akcji w art. 308 § 2
ustawy z dnia 15 września 2000r. - Kodeks spółek handlowych518,
zgodnie z którym ta wartość moŜe wynosić 1 grosz);
3) nadania nowego brzmienia postanowieniom, stanowiącym o
równowartości w złotych kwoty w euro, o kwotach określonych w
złotych, obowiązku dokonywania czynności w złotych albo wyraŜania
wartości w złotych, albo o obowiązku przeliczania na złote; wśród nich
moŜna wskazać: art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 63 d, art. 63 g, art. 79a ust. 2,
art. 79 b ust. 1, art. 102, art. 128 ust. 1 pkt 1, art. 137a oraz art. 172 ust. 3
ustawy - Prawo bankowe, czy teŜ art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych519, art. 28
ust. 2 i ust. 3, art. 50, art. 67 ust. 5 o elektronicznych instrumentach
516 Dz.U. Nr 123, poz. 1351 z późn. zm. 517 Dz.U. Nr 169, poz. 1385 z późn. zm. 518 Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm. 519 Dz.U. z 2003 r. Nr 99, poz. 919 z późn. zm
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
351351351351
płatniczych albo art. 77, art. 85 ust. 1, art. 200 ust. 3 i ust. 4 ustawy z
dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych520);
4) uchylenia przepisów, odwołujących się do „waluty polskiej” (np. art. 32
ust. 3 ustawy – Prawo bankowe, zgodnie z którym kapitał załoŜycielski
banku „wnoszony w formie pienięŜnej musi być wpłacony przez
załoŜycieli w walucie polskiej rachunek bankowy w banku krajowym,
otwarty w celu dokonania wpłat n kapitał załoŜycielski banku”).
Wyniki dokonanej w części I niniejszego opracowania analizy rozwiązań
prawnych skłaniają przy tym do rozwaŜenia przez polskich projektodawców
zastosowania przyjętej w badanych państwach techniki przeprowadzania zmian,
np. rezygnacji z nowelizowania, z dniem wprowadzenia euro, wszystkich aktów
prawnych, przewidujących określone kwoty w złotych w przypadku, gdy
wystarczającą podstawą dla ich przeliczenia na euro jest rozporządzenie Rady nr
974/98, a następnie podanie kwot w euro w przy okazji kolejnych nowelizacji.
Wymaga to jednak dokonania kompleksowego przeglądu systemu prawnego w
celu ustalenia zakresu koniecznych działań. NaleŜy zatem, podobnie jak to
zostało uczynione na Słowacji czy na Malcie, postulować powołanie zespołów,
których prace koncentrowałyby się na analizie polskich aktów prawnych. Wydaje
się, Ŝe w ich skład powinni wejść przedstawiciele organów administracji
publicznej (ministerstw i urzędów), Narodowego Banku Polskiego oraz
reprezentanci poszczególnych sektorów gospodarki i organizacji konsumenckich.
BIBLIOGRAFIA
CZĘŚĆ I i II
I. Akty prawa wspólnotowego
1. Akty dotyczące bezpośrednio wprowadzenia euro
520 Dz. U. Nr 249, poz. 2104 z późn. zm.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
352352352352
- rozporządzenie Rady (WE) nr 1103/97 z dnia 17 czerwca 1997 r. w sprawie niektórych przepisów dotyczących wprowadzenia euro (Dz.U. L 162 z 19.6.1997, s. 1), zmienione rozporządzeniem Rady (WE) nr 2595/2000 z dnia 27 listopada 2000 r. (Dz.U. L 300 z 29.11.2000, s. 1)
- rozporządzenie Rady (WE) nr 974/98 z dnia 3 maja 1998 r. w sprawie wprowadzenia euro (Dz.U. L 139 z 11.5.1998, s. 1), ostatnio zmienione rozporządzeniem Rady (WE) nr 693/2008 z dnia 8 lipca 2008 r. (Dz.U. L 195 z 24.7.2008, s. 1)
- rozporządzenie Rady (WE) nr 2866/98 z dnia 31 grudnia 1998 r. w sprawie kursów wymiany między euro a walutami państw członkowskich przyjmujących euro (Dz.U. L 359 z 31.12.1998, s. 1), ostatnio zmienione rozporządzeniem Rady (WE) nr 694/2008 z dnia 8 lipca 2008 r. (Dz.U. L 195 z 24.7.2008, s. 3)
- zalecenie 98/286/WE z dnia 23 kwietnia 1998 r. w sprawie opłat bankowych za wymianę na euro (Dz.U. L 130 z 1.5.1998, s. 22)
- zalecenie 98/287/WE z dnia 23 kwietnia 1998 r. w sprawie podwójnego podawania cen i innych kwot pienięŜnych (Dz.U. L 130 z 1.5.1998, s. 26)
- zalecenie 98/288/WE z dnia 23 kwietnia 1998 r. w sprawie dialogu, monitoringu i informacji mających na celu ułatwienie wprowadzenia euro (Dz.U. L 130 z 1.5.1998, s. 29)
- zalecenie z dnia 11 października 2000 r. w sprawie środków mających na celu ułatwienie przygotowań podmiotów gospodarczych na wprowadzenie euro (Dz.U. C 303 z 24.10.2000, s. 6).
- zalecenie Komisji 2008/78/WE z dnia 10 stycznia 2008 r. dotyczące środków ułatwiających przyszłe przejście na euro (notyfikowane jako dokument nr C(2007)6912), Dz.U. L 23 z 26.1.2008, s. 30
- wytyczne EBC z dnia 14 lipca 2006 r. w sprawie niektórych przygotowań do wymiany pieniądza gotówkowego związanych z wprowadzeniem waluty euro oraz w sprawie zaopatrzenia wstępnego i zaopatrzenia wtórnego w banknoty i monety euro podmiotów poza strefą euro (EBC/2006/9), Dz.U. L 207 z 28.7.2006, s. 39. Wytyczne zmienione wytycznymi EBC/2008/4 z dnia 19 czerwca 2008 r., Dz.U. L 176 z 4.7.2008, s. 16
- wytyczne EBC z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie wymiany banknotów następującej po nieodwołalnym ustaleniu kursu walutowego w związku z wprowadzeniem waluty euro (EBC/2006/10), Dz.U. L 215 z 5.8.2006, s. 44
2. Podstawy prawne derogacji
- Akt dotyczący warunków przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej oraz dostosowań w Traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej (Traktatu akcesyjnego), Dz.U. L 236 z 23.9.2003, s. 33
- Protokół dotyczący warunków i uzgodnień w sprawie przyjęcia Republiki Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej, Dz.U. L 157 z 21.6.2005, s. 29
- Decyzja Rady 98/317/WE z dnia 3 maja 1998 r. podjęta zgodnie z art. 109j ust. 4 Traktatu, Dz.U. L 139 z 11.5.1998, s. 30
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
353353353353
3. Inne akty prawa wspólnotowego (chronologicznie)
- rozporządzenie Rady (WE) nr 3603/93 z dnia 13.12.1993 r. określające definicje w celu zastosowania zakazów określonych w art. 104 i 104b ust. 1 Traktatu, Dz.U. L 332 z 31.12.1993, s. 1
- rozporządzenie Rady (WE) nr 2531/98 z dnia 23.11.1998 r. dotyczące stosowania stóp rezerw obowiązkowych przez Europejski Bank Centralny, Dz.U. L 318 z 27.11.1998, s. 1
- rozporządzenie nr 2533/98 z dnia 23.11.1998 r. dotyczącego zbierania informacji statystycznych przez Europejski Bank Centralny, Dz.U. L 318 z 27.11.1998, s. 8
- wytyczne EBC/1999/3 z dnia 7.7.1998 r. w sprawie niektórych przepisów dotyczących banknotów euro, Dz.U. L 258 z 5.10.1999, s. 32
- decyzja ramowa Rady z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie zwiększenia ochrony poprzez sankcje karne i inne sankcje za fałszowanie w związku z wprowadzeniem euro (2000/383/WSiSW), Dz.U. L 140 z 14.6.2000, s. 1. Decyzja zmieniona decyzją ramową 2001/888/WSiSW z dnia 6 grudnia 2001 r., Dz.U. L 329 z 14.12.2001, s. 3
- rozporządzenie Rady (WE) nr 1338/2001 z dnia 28 czerwca 2001 r. ustanawiające środki niezbędne dla ochrony euro przed fałszowaniem (Dz.U. L 181 z 4.7.2001)
- rozporządzenie Rady (WE) nr 1339/2001 z dnia 28 czerwca 2001 r. rozszerzające działanie rozporządzenia (WE) nr 1338/2001 ustanawiającego środki niezbędne dla ochrony euro przed fałszowaniem na Państwa Członkowskie, które nie przyjęły euro jako swojej jednej waluty (Dz.U. L 181 z 4.7.2001, s. 11)
- decyzja EBC/2001/11 z dnia 8.11.2001 r. w sprawie niektórych warunków przystąpienia do Systemu Monitorowania Fałszerstw (SMF), Dz.U. L 337 z 20.12.2001, s. 49
- decyzja Rady z dnia 6 grudnia 2001 r. w sprawie ochrony euro przed fałszowaniem (2001/887/WSiSW), Dz.U. L 329 z 14.12.2001, s. 1
- wytyczne EBC/2002/10 z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie ram prawnych rachunkowości i sprawozdawczości finansowej w ESBC, Dz.U. L 58 z 3.3.2003, s. 1. Z dniem 1.1.2007 r. zastąpione wytycznymi EBC/2006/16 w sprawie ram prawnych rachunkowości i sprawozdawczości finansowej w ESBC, Dz.U. L 348 z 11.12.2006, s. 1
- decyzja EBC/2003/4 z dnia 20 marca 2003 r. w sprawie nominałów, parametrów, reprodukcji, wymiany i wycofania banknotów euro (Dz.U. L 78 z 25.3.2003, s. 16)
- rozporządzenie (WE) EBC nr 1745/2003 z dnia 12.09.2003 r. dotyczące stosowania rezerw obowiązkowych (EBC/2003/9), Dz.U. L 250 z 2.10.2003, s. 10
- rozporządzenie (WE) nr 2182/2004 z dnia 6.12.2004 r. dotyczące medali i Ŝetonów podobnych do monet euro, Dz.U. L 373 z 21.12.2004, s. 1
- dyrektywa 2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe, Dz.U. L 177 z 30.6.2006, s. 1
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
354354354354
- zalecenie EBC/2006/13 z dnia 6 października 2006 r. w sprawie przyjęcia niektórych środków dla skuteczniejszej ochrony banknotów euro przed fałszowaniem, Dz.U. C 257 z 25.10.2006, s. 16
II. Opinie EBC (w kolejności chronologicznej)
Opinie EBC w sprawie projektów aktów prawa krajowego są sporządzane jedynie w języku angielskim oraz języku państwa członkowskiego, którego dotyczą. Przy cytowaniu opinii, dla większej czytelności i z uwagi na ich łatwą dostępność na stronie internetowej EBC (http://www.ecb.eu/ecb/legal/opinions/html/index.en.html) zrezygnowano z kaŜdorazowego podawania daty wydania i adresu publikacyjnego ograniczając się do numeru opinii.
- Opinia o ustanowieniu Krajowego Biura Audytu pod kontrolą szwedzkiego Parlamentu, w tym zmian do Statutu Sveriges Riksbank (CON/2002/22), Szwecja, 2.9.2002
- Opinia w sprawie rezerw obowiązkowych kas kredytowych (kredito unija) (CON/2005/8), Litwa, 1.4.2005
- Opinia w sprawie zmian w statucie Latvijas Banka (CON/2005/20), Łotwa, 14.6.2005
- Opinia w sprawie przepisów prawnych regulujących wprowadzenie waluty euro (CON/2005/21), Litwa, 14.6.2005
- Opinia w sprawie zadań w zakresie zintegrowanego nadzoru nad całością rynku finansowego realizowanych przez Národná banka Slovenska oraz zmian w jego statucie (CON/2005/26), Słowacja, 4.8.2005
- Opinia w sprawie zmian w zasadach dotyczących rezerwy obowiązkowej stosowanych przez Centralny Bank Cypru (CON/2005/35), Cypr, 10.10.2005
- Opinia w sprawie prawa Lietuvos bankas do emisji banknotów i monet po przyjęciu euro oraz w sprawie niezaleŜności personalnej jego Prezesa (CON/2005/38), Litwa, 26.10.2005
- Opinia w sprawie rocznych opłat banków komercyjnych na rzecz Funduszu Ochrony Depozytów oraz o kwestii zakazu finansowania działalności budŜetowej ze środków banku centralnego (CON/2005/50), Słowacja, 1.12.2005
- Opinia w sprawie zmian w przepisach ustawy o spółkach w związku z przyjęciem euro (CON/2005/57), Słowenia, 16.12.2005
- Opinia w sprawie zmian w przepisach o Eesti Pank w związku z przygotowaniami do przyjęcia euro (CON/2005/59), Estonia, 30.12.2005
- Opinia w sprawie zmian w statucie Lietuvos Bankas związanych z przygotowaniami do przyjęcia euro (CON/2005/60), Litwa, 30.12.2005
- Opinia w sprawie standardów rachunkowości i sprawozdawczości finansowej przeznaczonych do stosowania przez Národná banka Slovenska (CON/2005/61), Słowacja, 30.12.2005
- Opinia w sprawie wymogów rezerwy obowiązkowej (CON/2006/3), Estonia, 13.1.2006
- Opinia w sprawie zmian statutu Central Bank of Cyprus w związku z przygotowaniami do wprowadzenia euro (CON/2006/4), Cypr, 27.1.2006
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
355355355355
- Opinia w sprawie ram prawnych dla wprowadzenia euro (CON/2006/10), Malta, 23.2.2006
- Opinia w sprawie poszerzenia bazy aktywów rezerwowych na uŜytek wymogów rezerwy obowiązkowej oraz wprowadzenia zdywersifikowanych wskaźników rezerwy (CON/2006/11), Łotwa, 23.2.2006
- Opinia w sprawie zmian w statucie Banka Slovenije w związku z przygotowaniem do wprowadzenia waluty euro (CON/2006/17), Słowenia, 13.3.2006
- Opinia w sprawie zmian statutu Latvijas Banka (CON/2006/19), Łotwa, 3.4.2006
- Opinia w sprawie zmian do statutu Bank êentrali ta' Malta/ Central Bank of Malta w związku z przygotowaniem przyjęcia waluty euro (CON/2006/23), Malta, 22.5.2006
- Opinia w sprawie zmian Konstytucji Łotwy dotyczących statusu Latvijas Banka (CON/2006/27), Łotwa, 9.6.2006
- Opinia w sprawie zmiany kodeksu handlowego i innych ustaw w celu ułatwienia wprowadzenia euro (CON/2006/28), Estonia, 9.6.2006
- Opinia w sprawie wprowadzenia euro (CON/2006/29), Słowenia, 12.6.2006
- Opinia w sprawie zmian statutu Banque de France (CON/2006/32), Francja, 22.6.2006
- Opinia w sprawie zmian w statucie Central Bank of Cyprus w związku z przygotowaniem do przyjęcia euro (CON/2006/33), Cypr, 28.6.2006
- Opinia w sprawie podstawy prawnej dla wymiany gotówkowej oraz zaopatrzenia wstępnego i zaopatrzenia wtórnego w banknoty i monety euro (CON/2006/43), Słowenia, 25.8.2006
- Opinia o niektórych zadaniach Česká národní banka w zakresie ochrony konsumentów (CON/2006/47), Republika Czeska, 13.9.2006
- Opinia w sprawie instrumentów polityki pienięŜnej (CON/2006/49), Łotwa, 23.10.2006
- Opinia w sprawie zmian w statucie Central Bank of Cyprus w związku z przygotowaniem do przyjęcia euro (CON/2006/50), Cypr, 26.10.2006
- Opinia o zmianach statutu Central Bank of Malta związanych z przygotowaniem wprowadzenia euro (CON/2006/58), Malta, 15.12.2006
- Opinia w sprawie ram prawnych dla przyjęcia euro oraz sprawnej wymiany walutowej (CON/2007/1), Cypr, 15.1.2007
- Opinia w sprawie niektórych zadań Česká národní banka w zakresie ochrony konsumentów (CON/2007/8), Republika Czeska, 21.3.2007
- Opinia w sprawie instrumentów polityki pienięŜnej oraz sytemu rozrachunku papierów wartościowych Latvijas Banka (CON/2007/12), Łotwa, 30.4.2007
- Opinia w sprawie obliczania rezerwy obowiązkowej oraz związanych z tym procedur (CON/2007/16), Malta, 15.6.2007
- Opinia w sprawie upowaŜniania do transportu podrobionych banknotów i monet pomiędzy właściwymi władzami krajowymi oraz pomiędzy instytucjami i organami UE jako środka słuŜącego wykrywaniu fałszerstw banknotów (CON/2007/42), Dz.U. C 27 z 31.1.2008, str. 1
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
356356356356
- Opinia w sprawie ram prawnych przyjęcia euro (CON/2007/43), Słowacja, 19.12.2007
- Opinia w sprawie rozdziału kompetencji pomiędzy Česká národní banka oraz Ministerstwem Finansów w zakresie przygotowywania rządowych projektów aktów prawnych (CON/2008/2), Republika Czeska, 7.1.2008
- Opinia w sprawie projektu ustawy o Česká národní banka (CON/2008/21), Republika Czeska, 21.5.2008
- Opinia w sprawie projektów przepisów prawnych dotyczących podwójnego podawania cen w sektorach bankowym, rynków kapitałowych, ubezpieczeniowym oraz ubezpieczeń emerytalnych oraz o zasadach zaokrąglania wartości nominalnej określonych rodzajów papierów wartościowych (CON/2008/23), Słowacja, 30.5.2008
- Opinia w sprawie podwójnego podawania cen w sektorze gier hazardowych (CON/2008/25), Słowacja, 12.6.2008
- Opinia w sprawie nowelizacji statutu Banca NaŃională a României (CON/2008/31), Rumunia, 21.7.2008
- Opinia w sprawie niezaleŜności finansowej Sveriges Riksbank (CON/2008/34), Szwecja, 4.8.2008
- Opinia w sprawie przepisów dotyczących banknotów i monet (CON/2008/36) Łotwa, 5.8.2008
- Opinia w sprawie dalszych szczegółowych przepisów o wymianie euro (CON/2008/40), Słowacja, 2.9.2008
III. Raporty o konwergencji (w kolejności chronologicznej)
Z uwagi na to, Ŝe Raporty o konwergencji są tłumaczone na język polski jedynie we fragmentach, numery stron podawane w niniejszym opracowaniu odnoszą się do ich pełnych wersji w języku angielskim.
Raporty o konwergencji dostępne są na stronach internetowych:
EBC – http://www.ecb.eu/pub/convergence/html/index.en.html (przeglądana 15.9.2008)
Komisja – http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/specpub_list9259.htm (przeglądana 15.9.2008)
1. Raporty EBC
- Raport Europejskiego Instytutu Walutowego o konwergencji z 1998 r.
- Raport EBC o konwergencji z 2000 r. (dotyczący Grecji i Szwecji)
- Raport EBC o konwergencji z 2002 r. (dotyczący Szwecji)
- Raport EBC o konwergencji z 2004 r.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
357357357357
- Raport EBC o konwergencji z maja 2006 r. (dotyczący Litwy i Słowenii)\
- Raport EBC o konwergencji z grudnia 2006 r.
- Raport EBC o konwergencji z maja 2007 r. (dotyczący Malty i Cypru)
- Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r.
2. Raporty Komisji
- Raport Komisji o konwergencji z 1998 r.
- Raport Komisji o konwergencji z 2000 r.
- Raport Komisji o konwergencji z 2002 r. (dotyczący Szwecji)
- Raport Komisji o konwergencji z 2004 r.
- Raport Komisji o konwergencji z maja 2006 r. (dotyczący Litwy)
- Raport Komisji o konwergencji z maja 2006 r. (dotyczący Słowenii)
- Raport Komisji o konwergencji z 2006 r.
- Raport Komisji o konwergencji z maja 2007 r. (dotyczący Cypru)
- Raport Komisji o konwergencji z maja 2007 r. (dotyczący Malty)
- Raport Komisji o konwergencji z 2008 r.
IV. Akty prawa krajowego (w kolejności alfabetycznej według nazw państw
członkowskich)
- ustawa o Central Bank of Cyprus, tekst jednolity w języku angielskim, http://www.centralbank.gov.cy/media/pdf/LFLWE_CBCLAW0508.pdf (przeglądana 15.7.2008)
- ustawa nr 34(I) z 2007 r. z dnia 15.3.2007 r. o nowelizacji ustawy o Central Bank of Cyprus
- cypryjska ustawa nr 33(I)/2007 z dnia 15.3.2007 r. o regulacji kwestii związanych z przyjęciem euro i sprawną wymianą pieniądza z funta na euro, znowelizowana ustawą nr 77(I)/2007 z dnia 29.6.2007 r., teksty w języku angielskim, http://www.euro.cy/euro/euro.nsf/dmllegal_en/dmllegal_en?OpenDocument (przeglądana 3.7.2008)
- ustawa nr 6/1993 o Česká národní banka, tekst jednolity dostępny na stronie http://www.cnb.cz/m2export/sites/www.cnb.cz/cs/legislativa/zakony/download/zakon_o_cnb.pdf, tłumaczenie na angielski na http://www.cnb.cz/m2export/sites/www.cnb.cz/en/legislation/acts/download/act_on_cnb.pdf (przeglądane 19.7.2008)
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
358358358358
- projekt ustawy o Česká národní banka http://www.cnb.cz/m2export/sites/www.cnb.cz/cs/legislativa/pripravovane_predpisy/download/navrh_zakon_o_cnb.pdf (przeglądana 19.7.2008)
- Konstytucja Republiki Estonii - tekst jednolity w tłumaczeniu na język angielski, http://www.president.ee/en/estonia/constitution.php (przeglądana 17.7.2008)
- ustawa o Eesti Pank, tłumaczenie jednolitego tekstu na angielski, http://www.bankofestonia.info/pub/en/dokumendid/dokumendid/oigusaktid/seadused/epact_706.html (przeglądana 17.7.2008 r.)
- francuski Kodeks pienięŜny i finansowy (Code monétaire et financier), dostępny na stronie www.legifrance.gouv.fr
- Konstytucja Republiki Litewskiej - ujednolicony tekst w języku angielskim, http://www.lrkt.lt/Documents2_e.html (przeglądana 12.7.2008)
- Ustawa nr X-572 z dnia 25.04.2006 o zmianie Konstytucji Republiki Litewskiej, Valstyb÷s žinios (oficjalny publikator), 2006, nr 48-1701 (29.04.2006)
- Ustawa o Lietuvos Bankas - ujednolicony tekst w języku angielskim, uwzględniający zmiany wchodzące w Ŝycie z dniem uchylenia derogacji, http://www.lb.lt/eng/acts/index.html (przeglądana 12.7.2008 r.)
- Ustawa nr X-569 z dnia 25.04.2006 r. o zmianie ustawy o Lietuvos Bankas
- Konstytucja Republiki Łotewskiej - tekst w tłumaczeniu na język angielski, http://www.saeima.lv/LapasEnglish/Constitution_Visa.htm (przeglądana 10.9.2008)
- ustawa z dnia 19.5.1992 r. o Latvijas Banka, tłumaczenie tekstu jednolitego na język angielski, http://www.bank.lv/eng/main/all/lvbank/llb/ (przeglądana 15.7.2008)
- ustawa nr XXXI z 1967 r. o Central Bank of Malta, tekst jednolity, http://www.centralbankmalta.org/site/legislation1.html (przeglądana 15.7.2008)
- ustawa nr I z 2007 r. o zmianie ustawy o Central Bank of Malta
- maltańska ustawa o wprowadzeniu euro - Euro Adoption Act 2006, ustawa nr 485 z 2006 r.
- maltańskie rozporządzenie o podwójnym podawaniu i kontroli cen (legal notice nr 4 z 2007 r., 9.1.2007),
- maltańskie rozporządzenie o zaokrąglaniu kwot pienięŜnych (legal notice nr 369 z 2007 r., 13.11.2007),
- maltańskie rozporządzenie o zasadach wymiany gotówkowej (legal notice nr 441 z 2007 r., 28.12.2007),
- maltańskie rozporządzenie o odliczeniach podatkowych w związku z wprowadzeniem euro (legal notice nr 93 z 2007 r., 5.4.2007)
- maltańskie rozporządzenie z 23 kwietnia 2007 r. o wpłatach środków pochodzących z nieujawnionych źródeł (legal notices nr 112, 126 i 206 z 2007 r., http://docs.justice.gov.mt/lom/Legislation/English/SubLeg/233/10.pdf, przeglądana 11.7.2008)
- niemiecka pierwsza ustawa o wprowadzeniu euro (Erstes Euro-Einführungsgesetz) z dnia 9.6.1998 r. Teksty niemieckich ustaw o wprowadzeniu euro są zebrane na stronie http://www.eu-info.de/euro-waehrungsunion/5011/5353/ (przeglądana 20.7.2008)
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
359359359359
- niemiecka druga ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 24.3.1999 r. (Gesetz zur Öffnung der Sozial- und Steuerverwaltung für den Euro)
- niemiecka trzecia ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 16.12.1999 r.
- niemiecka czwarta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 21.12.2000 r. (Gesetz zur Einführung des Euro im Sozial- und Arbeitsrecht)
- niemiecka piąta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 25.6.2001 r. (Gesetz zur Umstellung der Vorschriften im land- und forstwirtschaftlichen Bereich auf Euro)
- niemiecka szósta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 3.12.2001 r.
- niemiecka siódma ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 9.9.2001 r. (Gesetz zur Umstellung der umweltrechtlichen Vorschriften auf den Euro)
- niemiecka ósma ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 10.11.2001 r.
- niemiecka dziewiąta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 10.11.2001 r.
- niemiecka dziesiąta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 15.12.2001 r.
- niemiecka jedenasta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 20.7.2001 r.
- niemiecka dwunasta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 16.8.2001 r.
- Konstytucja Republiki Słowacji - Ústava Slovenskej republiky, nr 460/1992 Zb. ze zm.
- ustawa z dnia 28 listopada 2007 r. o wprowadzeniu waluty euro w Republice Słowacji oraz o zmianie i uzupełnieniu niektórych ustaw, Zbiór ustaw nr 659/2007, http://www.nbs.sk/EURINT/EURO/GEN_ZAK.PDF (przeglądana 28.6.2008)
- ustawa nr 566/1992 o Národná banka Slovenska
- słowacka ustawa nr 118/1996 o ochronie wkładów bankowych
- zarządzenie Národná banka Slovenska z dnia 10.6.2008 r. w sprawie niektórych zasad podwójnego podawania niektórych kwot w zakresie bankowości, rynku kapitałowego i ubezpieczeń, Zb. z. nr 221/2008, http://www.euromena.sk/euro-legislativa-/10059s (przeglądana 11.9.2008)
- zarządzenie Národná banka Slovenska z dnia 24.6.2008 r., Zb. z. nr 240/2008, http://www.euromena.sk/euro-legislativa-/10059s (przeglądana 11.9.2008)
- rozporządzenie ministerstwa gospodarki z 12.3.2007 o szczegółach podwójnego podawania cen dla obszaru ochrony konsumentów, Vyhláška o podrobnostiach duálneho zobrazovania pre oblasť ochrany spotrebiteľov (Z.z. nr 97/2008), http://www.euromena.sk/euro-legislativa-/10059s, przeglądana 18.7.2008
- rządowy projekt zmiany słowackiej ustawy o cenach - Vládny návrh zákona, ktorým sa mení a dopĺňa zákon Národnej rady Slovenskej republiky č. 18/1996 Z. z. o cenách v znení neskorších predpisov, druk parlamentarny nr 720 z dnia 22.8.2008, http://www.nrsr.sk/default.aspx?sid=zakony/prehlad (przeglądana 11.9.2008)
- rządowy projekt zmiany słowackiego kodeksu karnego - Vládny návrh zákona, ktorým sa mení a dopĺňa zákon č. 300/2005 Z. z. Trestný zákon v znení neskorších predpisov, druk parlamentarny nr 718 z dnia 22.8.2008, http://www.nrsr.sk/default.aspx?sid=zakony/prehlad (przeglądana 11.9.2008)
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
360360360360
- słoweńska ustawa z dnia 30 marca 2006 r. nowelizująca ustawę o Banka Slovenije, Dz. U. Republiki Słowenii nr 39/2006
- słoweńska ustawa z dnia 26 października 2006 r. o przyjęciu euro (Zakon o uvedbi eura – ZUE), Dz.U. Republiki Słowenii nr 114/2006. Tłumaczenie na język angielski dostępne na http://www.mf.gov.si/slov/evro/ZUEang.pdf, przeglądana 17.4.2008
- słoweńska ustawa z dnia 28 października 2005 r. o podwójnym podawaniu cen w tolarach i euro (ZDOCTE), Dz.U. Republiki Słowenii nr 101/2005. Tłumaczenie ustawy na język angielski, http://www.mg.gov.si/fileadmin/mg.gov.si/pageuploads/DNT/DNT_Act_on_the_dual_display_of_prices_in_tolars_and_euros.doc, przeglądana 8.5.2008
- szwedzki Akt o formie rządów z 1974 r. (Regeringsformen), tekst w tłumaczeniu na język angielski, http://www.riksdagen.se/templates/R_Page____6307.aspx (przeglądana 22.7.2008)
- Konstytucja Republiki Węgier – tekst w tłumaczeniu na język angielski, http://www.mkab.hu/en/enpage5.htm (przeglądana 22.7.2008)
V. Oficjalne dokumenty dotyczące przygotowań do przyjęcia euro w państwach
członkowskich (w kolejności wg nazw państw członkowskich)
- National changeover plan from the pound to the euro, sierpień 2007, http://www.euro.cy/euro/euro.nsf/dmlplan1_en/dmlplan1_en?OpenDocument, przeglądana 15.7.2008
- National Euro Changeover Plan for the Czech Republic, cz. II, wersja 10, zatwierdzona 11.4.2007 r., http://www.cnb.cz/m2export/sites/www.cnb.cz/en/international_relations/euro/download/nation_plan_euro_2.pdf, przeglądana 22.7.2008
- Estonia’s National Changeover Plan, wersja 5, 31.10.2006 r., s. 11, http://www.bankofestonia.info/pub/en/EL/ELiit/euro/eplaan_1.pdf (przeglądana 17.7.2008)
- Eesti Pank, Report on the Adoption of the Euro, styczeń 2008, http://www.eestipank.info/pub/en/dokumendid/publikatsioonid/seeriad/euroyle/euro_report08.pdf, przeglądana 18.7.2008
- National Changeover Plan, wersja zatwierdzona uchwałami rządu Republiki Litewskiej nr 1050 z 29.9.2005 r. oraz nr 417 z 25.4.2007, http://www.euro.lt/documents/Changeover%20Plan_II_redakcija_EN.doc (przeglądana 12.7.2008)
- Latvia’s National Euro Changeover Plan, październik 2007, http://www.fm.gov.lv/eiro/changeover/euro_impl_plan_en.doc (przeglądana 15.7.2008)
- Final Master Plan for the Euro Changeover in Malta, National Euro Changeover Committee, lipiec 2007, http://www.centralbankmalta.org/site/euroadoption.html, przeglądana 15.7.2008
- Dual Display Guidelines, wytyczne maltańskiego Narodowego Komitetu ds. przyjęcia euro (NECC) nr NECC/0005/06, wersja 3.0 z dnia 29.3.2007, http://www.euro.gov.mt/pdf/NECC_Guideline_en_05.pdf, przeglądana 15.7.2008
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
361361361361
- National Euro Changeover Plan for the Slovak Republic, aktualizacja z marca 2007 r.
- Masterplan for the euro changeover, dokument Banka Slovenije i rządu Republiki Słowenii, styczeń 2005, http://www.mf.gov.si/angl/euro/Masterplan.pdf (przeglądana 25.4.2008)
- Masterplan for the introduction of the euro, dokument Banka Slovenije, 2 aktualizacja, październik 2006, (http://www.bsi.si/en/publications.asp?MapaId=717, przeglądana 14.5.2008)
- Magyar Nemzeti Bank, Practical preparations for the introduction of the euro in Hungary, http://english.mnb.hu/engine.aspx?page=mnb_euro_practical (przeglądana 22.7.2008)
VI. Strony internetowe dotyczące wprowadzenia euro w poszczególnych
państwach członkowskich
- http://www.euro.cy/ - Cypr
- http://www.cnb.cz/cs/mezinarodni_vztahy/euro/index.html - Czechy
- http://www.lb.lt/eng/euro/constitution.htm (przeglądana 12.7.2008) - opis zmian Konstytucji Litwy
- http://www.euro.lt/ - Litwa
- http://www.euro.gov.mt/ - Malta
- http://www.eu-info.de/euro-waehrungsunion - Niemcy (strona nieoficjalna)
- http://www.euromena.sk/ - Słowacja
- http://www.euro.gov.uk/ - Wielka Brytania
VII. Inne
- Przewodnik dotyczący zasięgania przez władze krajowe opinii Europejskiego Banku Centralnego w sprawie projektowanych przepisów prawnych, dokument Europejskiego Banku Centralnego, Frankfurt, czerwiec 2005 r., http://www.ecb.eu/pub/pdf/other/guideconsultationecb2005pl.pdf (przeglądana 1.10.2008)
- Evaluation of the 2002 cash changeover, kwiecień 2002, http://www.ecb.int/pub/pdf/other/cashchangeoverreport2002en.pdf, przeglądana 23.5.2008
- The Impact of the Introduction of the Euro on Capital Markets, dokument COM(97) 337 final z dnia 2.7.1997 r.
- wspólna deklaracja handlu detalicznego i sektora bankowego w Niemczech z dnia 22.10.1998 r. w sprawie przyjmowania zapłaty w okresie przejściowym takŜe w markach niemieckich, http://www.eu-
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
362362362362
info.de/static/common/files/save/126/ModStichtagErklaerung.pdf (przeglądana 22.7.2008)
- słowacki kodeks etyczny przedsiębiorców, http://www.euromena.sk/eticky-kodex/1570s oraz http://www.alianciapas.sk/menu_projekty_kodex_zavedenia_eura_2006.htm (obie przeglądane 25.6.2008)
- W. Baka, System bankowy we Francji, Prawo Bankowe 2003, nr 2
- V. Miller, C. Taylor, E. Potton, The Swedish Referendum on the Euro, House of Commons Research Paper 03/68, London 2003, http://www.parliament.uk/commons/lib/research/rp2003/rp03-068.pdf (przeglądana 22.7.2008)
- Ł. Szymczyk, Implikacje Traktatu z Lizbony dla uwarunkowań instytucjonalnych funkcjonowania strefy euro, Warszawa, 25 kwietnia 2008, opracowanie dostępne na stronie http://www.nbp.pl/bise/seminaria/SzymczykO.pdf (przeglądana 14.9.2008)
CZĘŚĆ III
Literatura i piśmiennictwo
Baka W., NiezaleŜność i odpowiedzialność banku centralnego, Prawo Bankowe z 2002, nr 5.
Barcz J. (red.), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, wyd. III, Warszawa 2006.
Gliniecka J., System bankowy w regulacjach polskich i unijnych, Bydgoszcz – Gdańsk 2004.
Górska A., śogała M., Dostosowania NBP do członkostwa w Europejskim Systemie Banków Centralnych i Eurosystemie (cz. I i cz. II), Prawo Bankowe z 2005, nr 10 i nr 11.
Jaszczyńska A., Minda Z., NBP w Europejskim Systemie Banków Centralnych – aspekty prawne, Bank z 2002, nr 9.
Kosikowski C., Prawne aspekty wejścia Polski do strefy euro, Państwo i Prawo z 2008, nr 12.
Kosikowski C., Prawo finansowe w Unii Europejskiej, Warszawa 2008.
Kosikowski C., Ruśkowski E. (red.), Finanse publiczne i prawo finansowe, wyd. 3, Warszawa 2008.
Motas – Piotrowska M., Obowiązek zasięgania opinii EBC w sprawie krajowych projektów przepisów prawnych. Zarys problemu, Prawo Bankowe z 2008, nr 9.
Nowak – Far A., NiezaleŜność Europejskiego Systemu Banków Centralnych w UG i W, Bank i Kredyt z 1998, nr 11.
Nowak – Far A., Unia Gospodarcza i Walutowa w Europie, Warszawa 2001.
Warych J., Nowelizacja ustawy o NBP z dnia 18 grudnia 2003 r. w: A. Jakubiak i in., Nowe regulacje bankowe, Narodowy Bank Polski, Warszawa, październik 2004 r.
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
363363363363
Wojtyna A., Szkice o niezaleŜności banku centralnego, Warszawa – Kraków 1998.
Akty prawa wspólnotowego
Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (tekst skonsolidowany Dz. U. C 325 z 24 grudnia 2002, s. 1).
Rozporządzenie Rady (WE) nr 975/98 z dnia 3 maja 1998 r. w sprawie nominałów i parametrów technicznych monet euro przeznaczonych do obiegu (Dz. U. L 139 z dnia 11 maja 1998 r., s. 6, z późn. zm.).
Rozporządzenie Rady (WE) nr 1010/2000 z dnia 8 maja 2000 r. dotyczące dalszych wezwań Europejskiego Banku Centralnego o wpłaty rezerwowych aktywów walutowych (Dz. U. L 115 z dnia 16 maja 2000 r., s. 2).
Rozporządzenie EBC nr 958/2007 z dnia 27 lipca 2007 r. dotyczące danych statystycznych w zakresie aktywów i zobowiązań funduszy inwestycyjnych (Dz. U. L 211 z dnia 11 sierpnia 2007r., s. 8).
Decyzja Rady 98/415/WE z dnia 29 czerwca 1998 r. w sprawie konsultacji Europejskiego Banku centralnego udzielanych władzom krajowym w sprawie projektów przepisów prawnych (Dz.U. L 189 z 3 lipca 1998 r., s. 42).
Decyzja EBC nr 2001/15 z dnia 6 grudnia 2001 r. w sprawie emisji banknotów euro (Dz. Urz. UE L 337 z dnia 20 grudnia 2001 r., s. 52, ostatnio zmieniana Decyzją EBC nr 2001/19 (Dz. U. L 1 z dnia 4 stycznia 2008 r., s. 7).
Decyzja EBC nr 2008/3 z dnia 15 maja 2008 r. w sprawie procedur bezpieczeństwa dla producentów zabezpieczonych elementów banknotów euro (Dz. U. L 140 z dnia 30 maja 2008r., s. 26).
Wytyczne EBC z dnia 31 sierpnia 2000 r. w sprawie instrumentów i procedur polityki pienięŜnej Eurosystemu (EBC/2000/7; Dz. U. L 310/1 z dnia 11 grudnia 2000 r., ostatnio zmienione Wytycznymi EBC z dnia 20 sierpnia 2007 r. (EBC/2007/10; Dz. U. L 284 z dnia 30 października 2007 r.).
Wytyczne EBC nr 2003/5 z dnia 20 marca 2003 r. w sprawie egzekwowania środków przeciwdziałających niedozwolonej reprodukcji banknotów oraz w sprawie wymiany i wycofywania banknotów euro (Dz. U. L 78 z dnia 25 marca 2003 r., s. 20).
Wytyczne EBC z dnia 23 października 2003 r. dla transakcji uczestniczących Państw Członkowskich z udziałem walutowych kapitałów obrotowych na podstawie art. 31 ust. 3 Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego (EBC/2003/12; Dz. U. L 283 z dnia 31 października 2003r., s. 81).
Wytyczne EBC nr 2004/18 z dnia 16 września 2004 r. w sprawie dokonywania zamówień na dostawę banknotów euro (Dz. U. L 320 z dnia 21 października 2004 r., s. 21).
Wytyczne EBC z dnia 20 czerwca 2008 r. w sprawie zarządzania aktywami rezerwy walutowej Europejskiego Banku Centralnego przez krajowe banki centralne oraz dokumentacji prawnej dla operacji dotyczących tych aktywów (Dz. U. L 192 z dnia 19 lipca 2008 r., s. 63).
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
364364364364
Zalecenie EBC z dnia 30 kwietnia 2008 r. udzielane Radzie Unii Europejskiej w sprawie zewnętrznych audytorów Europejskiego Banku Centralnego (EBC/2008/2; Dz. U. C 114/1 z dnia 9 maja 2008 r.)
Akty prawa polskiego
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu (Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 925 z późń. zm.).
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o denominacji złotego (Dz.U. Nr 84, poz. 386 z późń. zm.).
Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 474 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli (Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701).
6.Ustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz. U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych (Dz.U. z 2003 r. Nr 99, poz. 919 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 25 maja 2001 r. o skutkach wprowadzenia w niektórych państwach członkowskich Unii Europejskiej wspólnej waluty euro (Dz.U. Nr 63, poz. 640 z późń. zm.).
Ustawa z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz. U. Nr 97, poz. 1050 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności rozrachunków w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami (Dz.U. Nr 123, poz. 1351 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz.U. Nr 169, poz. 1385 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie i uchyleniu niektórych ustaw w związku z uzyskaniem przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 96, poz. 959).
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
365365365365
Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. Nr 157, poz. 1119 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 23 października 2008 r. o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. Nr 209, poz. 1315).
Ustawa z dnia 7 listopada 2008 r. o Komitecie Stabilności Finansowej (Dz. U. Nr 209, poz. 1317).
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 września 1994 r. w sprawie trybu przeliczeń na nowa jednostkę pienięŜną wartości pienięŜnych ujętych w księgach wieczystych i w rejestrach prowadzonych przez sądy (Dz. U. Nr 102, poz. 489).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz.U. Nr 100, poz. 908).
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad uwidaczniania cen towarów oraz sposobu oznaczania ceną towarów przeznaczonych do sprzedaŜy (Dz. U. Nr 99, poz. 894 z późn. zm).
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 września 2007 r. w sprawie sposobu, zakresu i terminów wykonywania przez rezydentów dokonujących obrotu dewizowego oraz przedsiębiorców wykonujących działalność kantorową obowiązku przekazywania Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do sporządzania bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej (Dz. U. Nr 183, poz. 1308).
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 sierpnia 2008 r. w sprawie minimalnych kwot, jakie powinny posiadać niektóre grupy cudzoziemców na pokrycie kosztów utrzymania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i powrotu (Dz.U. Nr 163, poz.1019).
Uchwała nr 25/98 Zarządu Narodowego Banku Polskiego z dnia 23 października 1998 r. w sprawie działalności legislacyjnej w Narodowym Banku Polskim (niepublikowana).
Uchwała nr 23/2003 Zarządu NBP z dnia 25 lipca 2003 r. w sprawie trybu i szczegółowych zasad przekazywania przez banki Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do ustalania polityki pienięŜnej i okresowych ocen sytuacji państwa oraz oceny sytuacji finansowej banków i ryzyka sektora bankowego (Dz. Urz. NBP Nr 16, poz. 26 z późn. zm.).
Uchwała nr 48/2003 Zarządu NBP z dnia 14 listopada 2003 r. w sprawie trybu i szczegółowych zasad przekazywania przez banki Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do sporządzania bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej (Dz. Urz. NBP Nr 21, poz. 36 z późn. zm.).
Uchwała nr 15/2004 Zarządu NBP z dnia 13 kwietnia 2004 r. w sprawie zasad i trybu naliczania i utrzymywania przez banki rezerwy obowiązkowej (Dz. Urz. NBP Nr 3, poz. 4 z późn. zm.).
Uchwała nr 49 Rady Ministrów z dnia 19 marca 2002 r. – Regulamin pracy Rady Ministrów (M.P. Nr 13, poz. 221 z późn. zm.).
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU
366366366366
Orzecznictwo
Orzeczenie ETS w sprawie 34/73 Variola v. Amministrazione della Finanze, Zbiór Orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości 1973, s. 981.
Wyrok TK z dnia 24 marca 1998 r., sygn. K 40/97, OTK ZU nr 2/1998, s. 72.
Wyrok TK z dnia 25 maja 1998 r., sygn. U 19/97, OTK ZU nr 4/1998, s. 262-263.
Wyrok TK z dnia 9 listopada 1999 r., sygn. K 28/98, OTK ZU nr 7/1999, poz. 170.
Wyrok TK z dnia 28 czerwca 2000 r., sygn. K. 25/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 141.
Wyrok TK z dnia 24 listopada 2003 r., sygn. K 26/03, OTK ZU nr 9/A/2003, poz. 95.
Wyrok TK z dnia 22 września 2006 r., sygn. U 4/06, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 109.
Orzeczenie TK z dnia 22 września 1997 r., sygn. K. 25/97, OTK ZU nr 3-4/1997, s. 304.
Opinie EBC w sprawie polskich projektów aktów prawnych
Opinie EBC wydawane na wniosek Ministra Finansów RP w sprawie projektów ustawy o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz o zmianie innych ustaw: opinia z dnia 27 sierpnia 2007 r. (CON/2007/26), opinia z dnia 17 stycznia 2008 r. (CON/2008/5) oraz opinia z dnia 23 lipca 2008 r. (CON/2008/32).
Opinia EBC z dnia 17 października 2008 r. wydana na wniosek Ministra Finansów RP w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o Narodowym Banku Polskim oraz o zmianie niektórych innych ustaw (CON/2008/53).
Inne
Projekt z dnia 27 maja 2008 r. ustawy o zmianie ustawy o NBP, opublikowany na stronie:
www.mofnet.gov.pl/_files_/bip/bip_projekty_aktow_prawnych/fi/bankowe/proj_ust_o_zm_nbp.pdf
Projekt z dnia 3 czerwca 2008 r. ustawy o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz o zmianie innych ustaw, opublikowany na stronie:
www.mofnet.gov.pl/_files_/bip/bip_projekty_aktow_prawnych/fi/bankowe/proj_zm_bfg_z_3_06_08.pdf
IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ
PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYCH PAŃOWANYCH W INNYCH PAŃOWANYCH W INNYCH PAŃOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICSTWACH CZŁONKOWSKICSTWACH CZŁONKOWSKICSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ H Z DEROGACJĄ H Z DEROGACJĄ H Z DEROGACJĄ
PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU