Top Banner
Projekty badawcze Część IV
371

Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

Oct 16, 2020

Download

Documents

dariahiddleston
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

Projekty badawczeCzęść IV

Page 2: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @
Page 3: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

Esejezagranicznych i polskich

ekonomistów

Projekty badawczeCzęść IV

Page 4: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @
Page 5: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

PROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZ. . . . IVIVIVIV

SPIS TREŚCISPIS TREŚCISPIS TREŚCISPIS TREŚCI

WPROWADZENIE_________________________________________________________________2

I. W. MROCZEK, Wpływ Wprowadzenia Euro na Stopień Otwartości i

Zmiany Strukturalne w Handlu Krajów Strefy Euro____________________________6

II. M. MUCHA, Konkurencyjność Polskiego Sektora Przedsiębiorstw w

Perspektywie Przystąpienia Polski do Strefy Euro____________________________86

III. M. OLSZAK, M. PORZYCKI, Prawne Przygotowania do Wejścia Polski do

Strefy Euro na Tle Rozwiązań Przyjętych bądź Planowanych w Innych

Państwach Członkowskich z Derogacją Przewidzianą w Art. 122

Traktatu_________________________________________________________________________163

Page 6: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

PROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZ. . . . IVIVIVIV

2222

WPROWADZENIEWPROWADZENIEWPROWADZENIEWPROWADZENIE

Prace nad „Raportem na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w

III etapie Unii Gospodarczej i Walutowej” prowadzone były na zasadach

otwartej i przejrzystej komunikacji i konsultacji z partnerami społecznymi,

organizacjami pracodawców i pracobiorców, ośrodkami akademickimi,

instytucjami finansowymi, organizacjami międzynarodowymi i instytucjami

administracji publicznej, a takŜe we współpracy z innymi komórkami

organizacyjnymi Narodowego Banku Polskiego oraz Radą Polityki PienięŜnej.

Przyjęcie powyŜszych zasad wynikało z przekonania, Ŝe wykorzystanie wiedzy i

doświadczenia róŜnych środowisk oraz dorobku analitycznego pozostałych

departamentów NBP zapewni osiągnięcie wysokiego poziomu merytorycznego

Raportu i pozwoli zbliŜyć się do konsensusu w kwestii przyjęcia optymalnej

ścieŜki integracji Polski ze strefą euro.

Intencją przyjęcia tych zasad była takŜe chęć osiągnięcia wysokiego stopnia

obiektywności Raportu.

W ramach prac nad Raportem, z inicjatywy NBP, uruchomiono w ośrodkach

akademickich i instytutach naukowych zlokalizowanych na terenie całego kraju,

Ministerstwie Finansów, Ministerstwie Gospodarki, a takŜe departamentach

merytorycznych NBP proces badawczy poświęcony praktycznym i teoretycznym

aspektom integracji Polski ze strefą euro. Prace badawcze prowadzono w oparciu

o trzy zasady: i) otwartości i przejrzystości, ii) poszanowania własności

intelektualnej, iii) anonimowej recenzji. Efektem blisko dwunastomiesięcznej

pracy wybitnych polskich naukowców jest zbiór 47 projektów badawczych,

opublikowanych w formie 9 ksiąŜek pod wspólnym tytułem „Projekty

badawcze”.

Narodowy Bank Polski pragnie złoŜyć wyrazy podziękowania wszystkim

naukowcom, którzy wnieśli wkład w opracowanie niniejszej publikacji.

Page 7: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

PROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZ. . . . IVIVIVIV

3333

INFORMACJE DODATKOWEINFORMACJE DODATKOWEINFORMACJE DODATKOWEINFORMACJE DODATKOWE

Publikacja „Projekty badawcze” to zbiór 47 projektów badawczych, która z

uwagi na znaczną objętość wszystkich projektów (ponad 2500 stron

maszynopisu), została podzielona na 9 części. Jako kryterium

przyporządkowania projektu badawczego do jednej z części przyjęto:

− po pierwsze – format opracowania tzn. uŜyty program edytorski

(Microsoft Office Word lub LaTeX),

− po drugie – nazwisko autora, układając projekty w porządku

alfabetycznym, według nazwisk autorów.

Części I –VI publikacji zawierają projekty badawcze przygotowane przy uŜyciu

programu Microsoft Office Word, części VII–IX przy zastosowaniu programu

LaTeX.

Część IV publikacji obejmuje trzy projekty badawcze zrealizowane zarówno

przez pracowników NBP (Departamentu Prawnego, Instytutu Ekonomicznego),

jak równieŜ ekspertów zewnętrznych współpracujących z NBP: pracowników

Ministerstwa Gospodarki oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego.

INFORMACJE O AUTORACINFORMACJE O AUTORACINFORMACJE O AUTORACINFORMACJE O AUTORACH PROJEKTÓWH PROJEKTÓWH PROJEKTÓWH PROJEKTÓW

WOJCIECH MROCZEK

Absolwent Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Do

2002 r. pracownik Zakładu Integracji Europejskiej Instytutu Koniunktur i Cen

Handlu Zagranicznego, a następnie Biura Gospodarki Światowej w Instytucie

Ekonomicznym NBP. Pierwszy laureat konkursu „Stypendia dla młodych

naukowców” z dziedziny ekonomii. Specjalizuje się w analizach handlu

zagranicznego Polski i zmian strukturalnych handlu krajów Europy Środkowej i

Page 8: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

PROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZ. . . . IVIVIVIV

4444

Wschodniej, zachodzących w wyniku procesów integracyjnych. Współpracownik

Dwumiesięcznika „Wspólnoty Europejskie” oraz współautor rocznych raportów

Instytutu Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur Gospodarka i handel

zagraniczny Polski oraz wielu innych licznych publikacji z zakresu integracji

Polski z Unią Europejską.

DR MARCIN MUCHA

Doktor nauk ekonomicznych, obecnie pracownik Ministerstwa Gospodarki,

Zespół Analiz Makroekonomicznych Departamentu Analiz i Prognoz. Autor

wielu publikacji naukowych m.in. (2007), Oczekiwania w ekonomii a polski

rynek nieruchomości, „Człowiek i Środowisko”, t. XXXII, (3/4), IGPiM; (2008)

Oczekiwania w ekonomii a rynki finansowe. Analiza i budowa modelu

teoretycznego, „Studia i Prace”, XIV, KE-S SGH; (2008) Nieefektywność rynku

kapitałowego i racjonalność oczekiwań. Analiza Warszawskiej Giełdy Papierów

Wartościowych, „Ekonomista”, (2), Wydawnictwo Key Text; (2009) Teoria

oczekiwań, analiza empiryczna GPW w Warszawie SA, Oficyna Wydawnicza

SGH; (2009) Warunki konkurencyjności polskiej gospodarki po przystąpieniu do

strefy euro, „Ekonomista”, (1), Wydawnictwo Key Text; (2009) Liberalizacja

cen, w: Transformacja systemowa w Polsce, red. J. Kaliński, K. śukrowska,

Oficyna Wydawnicza SGH.

DR MARCIN OLSZAK

Pracownik Wydziału Obrotu Prawnego z Zagranicą Departamentu Prawnego

NBP oraz wykładowca prawa finansów publicznych i prawa bankowego w

Europejskiej WyŜszej Szkole Prawa i Administracji w Warszawie, były

naczelnik Wydziału Interpretacji Prawnych w Generalnym Inspektoracie

Nadzoru Bankowego, uczestnik prac legislacyjnych nad aktami prawnymi o

kluczowym znaczeniu dla systemu bankowego, m.in. nad nowelizacjami ustawy

– Prawo bankowe, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym i nad

uchwałami Komisji Nadzoru Bankowego, reprezentował GINB w grupie

roboczej ds. outsourcingu przy Komitecie Europejskich Nadzorców Bankowych

Page 9: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

PROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZPROJEKTY BADAWCZE CZ. . . . IVIVIVIV

5555

(CEBS), kierował grupą roboczą „Regulacje” w Zespole ds. wdroŜenia Nowej

Umowy Kapitałowej w GINB, jest autorem i współautorem wielu publikacji z

zakresu prawa finansowego i prawa bankowego, w tym jednym ze współautorów

podręcznika „Finanse publiczne i prawo finansowe” pod red. C. Kosikowskiego i

E. Ruśkowskiego oraz ksiąŜek:„Banki hipoteczny. Zagadnienia prawne” i

„Outsourcing w działalności bankowej”.

DR MAREK PORZYCKI

Doktor nauk prawnych, pracownik naukowy Katedry Polityki Gospodarczej na

Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 2001 r.

współpracownik Polsko-Niemieckiego Centrum Prawa Bankowego UJ.

Wykładowca w ramach międzynarodowych programów Wydziału Prawa i

Administracji UJ oraz koordynator współpracy WPiA UJ z wydziałami prawa

ukraińskich uniwersytetów. Od 2004 r. konsultant Europejskiego Banku

Centralnego w zakresie prawa polskiego oraz tłumaczeń aktów prawnych.

Członek Centrum C-law.org. Zainteresowania naukowe: prawo upadłościowe,

integracja walutowa w Europie, prawo bankowe, prawo zabezpieczeń

kredytowych, komparatystyka i lingwistyka prawnicza. Autor szeregu publikacji

z powyŜszego zakresu.

Page 10: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII

WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA URO NA URO NA URO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCISTOPIEŃ OTWARTOŚCISTOPIEŃ OTWARTOŚCISTOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY I ZMIANY I ZMIANY I ZMIANY STRUKTURALNE W HANDLSTRUKTURALNE W HANDLSTRUKTURALNE W HANDLSTRUKTURALNE W HANDLU KRAJÓW U KRAJÓW U KRAJÓW U KRAJÓW STREFY EUROSTREFY EUROSTREFY EUROSTREFY EURO

WOJCIECH MROCZEKWOJCIECH MROCZEKWOJCIECH MROCZEKWOJCIECH MROCZEK1111

1. WSTĘP

W 1999 r. jedenaście państw Unii Europejskiej wprowadziło wspólną walutę (w

2001 r. do tej grupy dołączyła Grecja)2. Tym samym dla większości krajów

ówczesnej UE rozpoczął się kolejny etap integracji – unia walutowa. Zastąpienie

walut narodowych przez euro przyczyniło się do eliminacji ryzyka kursowego i

w konsekwencji do zwiększenia przewidywalności eksportu i importu, redukcji

kosztów transakcyjnych oraz większej przejrzystości cen w krajach strefy euro.

Wszystkie te aspekty mają szczególne znaczenie dla przedsiębiorstw

prowadzących działalność zagraniczną. Wprowadzenie wspólnej waluty nie tylko

uczyniło ze strefy euro największy wewnętrzny rynek na świecie, liczący

przeszło 300 mln konsumentów, ale takŜe – dzięki wzmocnieniu

międzynarodowej pozycji euro – zapewniło eksporterom i importerom z krajów

Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW)3 warunki działania porównywalne do

tych, w których funkcjonowały dotychczas jedynie przedsiębiorstwa

amerykańskie.

1 Narodowy Bank Polski, Instytut Ekonomiczny 2 W późniejszym okresie do strefy euro przystąpiły trzy kolejne kraje: Słowenia (w 2007 r.), Cypr i Malta (w 2008 r.). Ze

względu na brak danych dotyczących ich doświadczeń jako krajów członkowskich UGW, zostały one wyłączone z analizy

(tzn. traktowane są jako kraje nienaleŜące do UE). 3 UŜywane w analizie pojęcie członkostwa w unii gospodarczej i walutowej oznacza pełne uczestnictwo w trzecim etapie

UGW (polegające na ustaleniu nieodwołalnych kursów walut narodowych wobec euro oraz przekazaniu prowadzenia

polityki pienięŜnej Europejskiemu Bankowi Centralnemu).

Page 11: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

7777

Celem tego opracowania jest odpowiedź na pytanie, jak wprowadzenie euro

wpłynęło na handel państw Unii Gospodarczej i Walutowej. Analizę

przeprowadzono na podstawie dostępnych statystyk handlu zagranicznego4.

Relatywnie niski wzrost obrotów handlowych pomiędzy krajami strefy euro w

porównaniu ze wzrostem handlu światowego oraz niŜszy niŜ eksportu i importu z

krajów trzecich (i w konsekwencji kontynuacja procesu obniŜania się udziału

handlu wewnętrznego w wymianie krajów strefy euro) – moŜe budzić

wątpliwości co do znaczenia wprowadzenia wspólnej waluty dla handlu krajów

UGW5. Zwłaszcza, Ŝe dynamika obrotów w strefie euro nie okazała się tak

spektakularna, jak mogło to wynikać z większości badań prowadzonych na

przełomie XX i XXI w. Trzeba jednak zaznaczyć, Ŝe kraje strefy euro (jako

całość) odznaczały się najwyŜszą dynamiką handlu wśród krajów rozwiniętych, a

handel wewnątrz UGW rósł w latach 1999-2006 szybciej niŜ handel pomiędzy

pozostałymi krajami rozwiniętymi.

W porównaniu z pozostałymi krajami rozwiniętymi6 w strefie euro w latach

1999-2006 nastąpił ponadto wyraźny wzrost znaczenia handlu zagranicznego w

PKB, czemu towarzyszyły pewne zmiany w strukturze sektorowej handlu.

Ponadto udział strefy euro w handlu światowym obniŜał się wolniej niŜ

pozostałych krajów rozwiniętych. Ze względu na mnogość czynników

wpływających na handel międzynarodowy w ostatnich latach i jednocześnie ich

4 W opracowaniu wykorzystano przede wszystkim dane z bazy Eurostat-Comext (aktualizowane do końca kwietnia 2008

r.). Publikowane przez Eurostat dane w cenach stałych obejmują jedynie zmiany ogółem wolumenu handlu wewnętrznego i

zewnętrznego. Z tego względu analiza opiera się na danych w cenach bieŜących, które pozwalają na szczegółową

dezagregację wg struktur sektorowych i geograficznych. Dane nt. handlu strefy euro dostępne są od roku 1995, co

utrudnia porównanie zmian w handlu w okresie poprzedzającym wprowadzenie euro i po jego wprowadzeniu. Wszystkie

dane dotyczące handlu strefy euro zawarte w analizie odnoszą się do 12 państw, które wprowadziły wspólną walutę (tzn.

Grecja traktowana jest jako członek UGW od 1999 r.). W całym okresie objętym analizą kraje, które przystąpiły do UE w

2004 r., traktowane są jako nowe kraje członkowskie UE, natomiast Bułgaria i Rumunia – jako nienaleŜące do UE (w grupie

krajów Europy Południowo-Wschodniej). Belgia i Luksemburg traktowane są w tej analizie łącznie ze względu na to, Ŝe do

roku 1998 obowiązywała wspólna statystyka handlu zagranicznego dla obu tych krajów. Zmiany struktur handlu

(produktowych i geograficznych) w czasie przedstawiono jako porównywane okresu poprzedzającego utworzenie strefy

euro (lata 1996-1998) i okresu obejmującego trzy ostatnie lata, dla których dostępne były pełne statystyki handlu

zagranicznego (lata 2004-2006). Przyjęcie formuły średniej trzyletniej pozwala wyeliminować krótkookresowe wahania,

które mogłyby zakłócić dominujące tendencje. Wraz z aktualizacją opracowanie będzie obejmowało kolejne lata. Dynamikę

obrotów handlowych przyjęto jako średnie roczne zmiany w okresie funkcjonowania strefy euro, tj. w latach 1999-2006.

Wartości oraz zmiany w handlu pomiędzy krajami strefy euro przedstawione są, jeśli nie zaznaczono inaczej, od strony

eksportu, ze względu na zjawisko zaniŜania wartości importu w deklaracjach intrastat (por. Panorama of European Union

Trade – data 1999-2006, Edition 2007, Eurostat). Wartości handlu krajów trzecich przyjęto na podstawie danych

publikowanych w External and intra-EU trade - Statistical yearbook - Data 1958-2006, Eurostat 2007 oraz External and

intra-European Union trade - No. 4/2008, Eurostat 2008. 5 W okresie od 1999 r., a więc od utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej, do 2006 r., wolumen handlu między krajami

strefy euro rósł średnio w tempie 3,7% rocznie, podczas gdy wolumen światowego eksportu zwiększał się w tym okresie

średnio 6,0% rocznie. WyŜszą dynamiką niŜ handel wewnątrz strefy euro odznaczały się takŜe obroty państw UGW z

krajami trzecimi. Realna średnioroczna dynamika eksportu poza strefę euro w latach 1999-2006 wyniosła 5,5%, a importu

– 4,0%. 6 Pozostałe kraje rozwinięte to: Dania, Szwecja, Wielka Brytania, Islandia Norwegia, Szwajcaria, Australia, Japonia, Kanada,

Nowa Zelandia i Stany Zjednoczone Ameryki.

Page 12: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

8888

duŜą współzaleŜność bardzo trudno jest jednak ocenić, na ile te zmiany wynikały

z wprowadzenia euro. Obecnie powiązania ekonomiczne strefy euro z jej

otoczeniem zewnętrznym są znacznie silniejsze niŜ w poprzednich dekadach.

Analiza handlu pomiędzy krajami UGW wskazuje, Ŝe zmiany strukturalne, jakie

się w nim dokonały były silnie determinowane przez procesy o znacznie

szerszym zasięgu (zwłaszcza zmiany w geografii ekonomicznej świata, wzrost

znaczenia korporacji wielonarodowych w światowym handlu, silny wzrost cen

surowców czy rozszerzanie się integracji europejskiej). Procesy te przyczyniały

się częściowo do obniŜenia dynamiki handlu wewnętrznego i jednocześnie

sprzyjały przyspieszeniu eksportu i importu z krajów trzecich.

Wspomniane wyŜej zjawiska w największym stopniu dotyczą grup produktów

wysoko przetworzonych, o najwyŜszej dynamice w handlu światowym,

stanowiących dominującą cześć w handlu państw UGW. Z tego teŜ względu

wpływ wprowadzenia euro na handel w tych grupach okazał się relatywnie

mniejszy. Natomiast wprowadzenie wspólnej waluty miało większy bezpośredni

wpływ na handel produktami o niŜszej wartości dodanej (niŜszym stopniu

przetworzenia), które z jednej strony w znacznie mniejszym stopniu poddają się

procesom globalizacji, a z drugiej – odznaczają się znacznie większą

wraŜliwością na zmiany kursów. Postępująca od wielu lat marginalizacja tych

grup w handlu sprawiła, Ŝe wpływ euro na cały handel państw UGW był słabszy.

Wprowadzenie wspólnej waluty powstrzymało w ostatnich latach tendencję do

obniŜania się udziału tych produktów w handlu wewnątrz strefy euro. Biorąc pod

uwagę, Ŝe w przypadku handlu towarami mniej przetworzonymi udział małych i

średnich przedsiębiorstw jest większy niŜ w przypadku wyrobów

wysokoprzetworzonych, moŜe to oznaczać, Ŝe bezpośrednie skutki

wprowadzenia euro są relatywnie większe w przypadku tego sektora niŜ

korporacji wielonarodowych.

Do waŜnych wniosków prowadzi równieŜ porównanie wyników eksportu państw

strefy euro z wynikami krajów, które zdecydowały się pozostać poza UGW.

Znacznie niŜsza dynamika eksportu w tej drugiej grupie krajów moŜe wskazywać

na wystąpienie negatywnych efektów nieprzystąpienia do Unii Gospodarczej i

Walutowej (tym silniejszych, im ściślejsze są powiązania takiego kraju ze strefą

euro).

Page 13: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

9999

Relatywnie krótki okres, jaki minął od czasu wprowadzenia euro, powoduje, Ŝe

rozpatrywać moŜna przede wszystkim bezpośrednie skutki wprowadzenia

wspólnej waluty związane z eliminacją ryzyka walutowego i z redukcją kosztów

transakcyjnych wymiany walut. Natomiast wydaje się, Ŝe okres, jaki minął od

czasu wprowadzenia euro jest zbyt krótki by ocenić skutki dynamiczne UGW dla

handlu związane z przepływem bezpośrednich inwestycji zagranicznych oraz

wzrostem produktu krajowego brutto.

Doświadczenia ze sfery handlu zagranicznego zarówno krajów, które przystąpiły

do Unii Gospodarczej i Walutowej, jak i tych które podjęły decyzję o pozostaniu

poza strefą euro, mają duŜe znaczenie w dyskusji na temat korzyści i kosztów

przystąpienia Polski do strefy euro7.

2. PRZEGLĄD DOTYCHCZASOWYCH BADAŃ

Literatura dotycząca wpływu unii walutowej (zarówno traktowanej ogólnie jako

etap integracji gospodarczej, jak i konkretnej europejskiej Unii Gospodarczej i

Walutowej) na handel krajów ją tworzących jest bardzo bogata. Autorzy licznych

badań są zgodni, Ŝe utworzenie unii walutowej ma pozytywny wpływ na handel,

ale róŜnią się w ocenach co do sposobów oddziaływania wspólnej waluty, jak i

skali tego wpływu na handel.

Przez wiele lat teoretyczne prace traktujące zmienność kursów walutowych jako

barierę w handlu, wskazywały Ŝe unia walutowa moŜe powodować podobne

efekty dla handlu jak wcześniejsze etapy integracji, a więc strefa wolnego

handlu, unia celna czy jednolity rynek. Powstanie efektów kreacji i przesunięcia

w handlu na obszarze tworzącym unię walutową powinno zatem prowadzić do

zmniejszania roli wymiany z krajami trzecimi na rzecz wzrostu powiązań między

krajami unii walutowej. Wydaje się, Ŝe takie przekonanie funkcjonuje w pewnej

mierze nadal, chociaŜ większość przesłanek przemawiających za takim

przebiegiem procesów w unii walutowej juŜ zakwestionowano.

7 Trzeba jednak zaznaczyć, Ŝe w grupie krajów które tworzą strefę euro od jej powstania nie ma państwa, którego sytuacja

byłaby w pełni adekwatna do obecnego miejsca Polski w międzynarodowym podziale pracy.

Page 14: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

10101010

Pierwszą powaŜniejszą pracą poruszającą wpływ wprowadzenia wspólnej waluty

w Europie na handel był Raport Komisji Europejskiej z 1990 roku8. Komisja

wskazała w nim na najwaŜniejsze kanały wpływu utworzenia unii walutowej na

handel krajów członkowskich. Wykorzystano przy tym wyniki wcześniejszych

badań nt. wpływu zmian kursów walutowych na handel, a takŜe oszacowano

oszczędności w kosztach transakcyjnych, które wynikałyby z zastąpienia walut

narodowych w krajach Unii Europejskiej jedną walutą. Zdecydowana większość

badań przeprowadzonych do roku 1990, jak i później, wskazuje na nieistotny

statystycznie wpływ zmian kursów walutowych na wielkość wymiany

handlowej9. Zwłaszcza w krajach Unii Europejskiej, które uczestniczyły w

systemie ERM, wahania kursowe nie miały istotnego wpływu na handel.

Jednocześnie koszty transakcyjne związane z funkcjonowaniem róŜnych walut

nie miały większego znaczenia z punktu widzenia skutków

makroekonomicznych. Większe znaczenie miały one w grupie małych i średnich

przedsiębiorstw, gdzie koszty związane z prowadzeniem działalności w róŜnych

walutach były stosunkowo większe niŜ w przypadku duŜych firm.

DuŜe znaczenie dla dyskusji nt. wpływu utworzenia unii walutowej na handel

krajów członkowskich miały badania Adrew Rose’a. Rose w oparciu o badania

przeprowadzone na przykładzie krajów które wcześniej utworzyły unie walutowe

oszacował, Ŝe w wyniku wprowadzenia euro handel między krajami UGW moŜe

zwiększyć się nawet o 235%10, tj. trzykrotnie w porównaniu z wymianą

handlową z krajami trzecimi. Tak spektakularny wynik bardzo oŜywił dyskusję

na temat wpływu euro na handel. Trzeba teŜ podkreślić, Ŝe badania Rose’a były

pionierskimi pod względem zastosowania w modelu grawitacyjnym11 zmiennej

oznaczającej przynaleŜność do unii walutowej.

Zdaniem Rose’a, powstanie unii walutowej powoduje silniejszy efekt kreacji

handlu pomiędzy krajami członkowskimi niŜ utworzenie unii celnej czy

jednolitego rynku. WaŜnym wnioskiem z tego badania (potwierdzonym

8 European Commission, Directorate-General for Economic and Financial Affairs, One market, one money - An evaluation

of the potential benefits and costs of forming an economic and monetary union, European Economy No 44/1990. 9 Przegląd tych badań zawarty jest m.in. w HM Treasury, EMU and Trade, EMU Study, 2003. 10 A. Rose, One money, one market: Estimating the effect of common currencies on trade, Economic Policy No 30/2000. 11 Ustalając potencjalny poziom wymiany handlowej między poszczególnymi krajami często wykorzystywany jest model

grawitacyjny. Opierając się na analogii prawa grawitacji w fizyce, model ten wykazuje, Ŝe potencjalna wielkość wymiany

handlowej między dwoma krajami jest uwarunkowana przez trzy podstawowe czynniki: popyt na towary w kraju

importującym oraz ich podaŜ w kraju eksportującym wywierają pozytywny wpływ na poziom importu bilateralnego (za ich

miernik przyjmuje się najczęściej PKB i PKB per capita); odległość między oboma krajami, która ma negatywny wpływ na

rozmiary handlu; stopień powiązań (integracji) pomiędzy partnerami, który pozytywnie wpływa na wielkość handlu.

Dodatkowo model taki moŜe zostać uzupełniony o zmienne instytucjonalne, jak np. wspólny język czy wspólna waluta.

Page 15: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

11111111

empirycznie w badaniach kolejnych autorów) jest to, Ŝe wzrost handlu pomiędzy

krajami unii walutowej nie następuje kosztem wymiany z krajami pozostającymi

poza unią walutową.

ZałoŜenia jakie przyjął Rose spotkały się jednak z silną krytyką12. Dotyczyła ona

przede wszystkim próby, na której przeprowadzono badanie. Doświadczenia

wcześniejszych unii walutowych, zdaniem większości ekonomistów zajmujących

się wpływem euro na handel, nie są bowiem adekwatne dla strefy euro.

Dotychczas unie walutowe tworzyły albo kraje znacznie róŜniące się

potencjałami gospodarczymi (kraj mniejszy przyjmował walutę większego

partnera), albo tworzyły je kraje relatywnie niewielkie i ubogie. W zdecydowanej

większości przypadków branych pod uwagę w tym badaniu unia walutowa była

pierwszym etapem integracji ekonomicznej. Potrzebne jest zatem rozróŜnienie

pomiędzy taką unią walutową, gdzie dotychczasowe związki ekonomiczne były

słabe, a unią walutową stanowiącą kolejny etap integracji. Specyfika strefy euro

na tle istniejących unii walutowych polega przede wszystkim na tym, Ŝe łączy

ona państwa o duŜym potencjale ekonomicznym (22% światowego PKB) i ścisłej

współzaleŜności wypracowanej w ciągu czterdziestu lat pogłębiającej się

integracji. Krytycy Rose’a wskazywali ponadto na znacznie mniejszą wagę

zmienności kursów walutowych, jako bariery w handlu pomiędzy krajami bardzo

silnie ze sobą zintegrowanymi, co w tym przypadku wpływa na osłabienie efektu

kreacji handlu.

W późniejszych badaniach nie były wykorzystywane juŜ doświadczenia

poprzednich unii walutowych. Korygowane o kolejne zmienne modele

grawitacyjne oraz zmiany zakresu danych (ograniczane często do grupy krajów

rozwiniętych lub nawet tylko krajów UE-1513) stały się punktem wyjścia badań

dotyczących wpływu unii walutowej na wymianę handlową. Pomijając duŜe

zróŜnicowanie wyników badań, bardzo waŜne znaczenie dla kształtującej się

nadal teorii wpływu unii walutowej na handel, ma przede wszystkim

wypracowanie kolejnych wniosków dotyczących sposobów oddziaływania

wspólnej waluty na handel państw UGW. Wydaje się, Ŝe duŜe znaczenie dla

dalszych badań miał niŜszy niŜ oczekiwano wzrost handlu pomiędzy krajami

strefy euro w pierwszych latach funkcjonowania Unii Gospodarczej i Walutowej.

12 Por. R. Baldwin, The euro’s trade effects, Working papers No. 594, ECB 2006. 13 Ograniczenie badania do grupy krajów rozwiniętych miało na celu ograniczenie wpływu pozostałych czynników

globalnych na wymianę międzynarodową.

Page 16: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

12121212

W większości opracowań zakwestionowano bowiem istnienie efektu

przesunięcia handlu14. Szczególny nacisk na badania w tym kierunku połoŜyli

ekonomiści brytyjscy, zdaniem których utworzenie unii walutowej, inaczej niŜ

utworzenie unii celnej czy jednolitego rynku, nie prowadzi do negatywnych

efektów dla handlu z krajami trzecimi15. Pierwsze empiryczne dowody na to

przedstawili A. Micco, E. Stein i G. Ordoñez16, którzy w swoich badaniach

wykorzystali dane z początkowego okresu funkcjonowania strefy euro. Co więcej

część badań wykazała, Ŝe utworzenie unii walutowej moŜe prowadzić równieŜ do

wzrostu handlu pomiędzy krajami, które do niej naleŜą i krajami, które pozostają

poza obszarem unii walutowej. Oznacza to, Ŝe utworzeniu unii walutowej nie

tylko nie towarzyszy efekt przesunięcia, ale takŜe moŜe ono prowadzić do kreacji

handlu pomiędzy tymi dwiema grupami krajów. H. Flam i H. Nordström17

przekonują, Ŝe powstanie unii walutowej powoduje efekty kreacji zarówno we

wzajemnym handlu krajów UGW, jak i równieŜ w handlu miedzy krajami UGW

i krajami trzecimi (tak w eksporcie, jak i imporcie). Przy czym efekt kreacji w

handlu pomiędzy krajami UGW jest przeszło dwukrotnie silniejszy niŜ w handlu

między krajami UGW, a krajami trzecimi.

Obecnie ekonomiści, w celu wyjaśnienia zmian w handlu krajów strefy euro, w

coraz większym stopniu odwołują się do mikroekonomii oraz analizy zachowań

przedsiębiorców18. Wzrost handlu pomiędzy krajami strefy euro, jak i częściowo

między krajami strefy euro i ich partnerami handlowymi, tłumaczy się

zwiększeniem się liczby eksporterów. I chociaŜ wpływ wahań kursowych na

handel – jak wcześniej podkreślono – jest statystycznie nieistotny, to jednak ich

eliminacja powoduje, Ŝe przedsiębiorstwa wykazują znacznie większą skłonność

do podejmowania działalności zagranicznej.

Część ekonomistów traktuje Unię Gospodarczą i Walutową jako dopełnienie

jednolitego rynku (wskazując na trudności w oddzieleniu opóźnionych efektów

utworzenia jednolitego rynku europejskiego od efektów wprowadzenia wspólnej

waluty). Łączny wpływ obu tych etapów integracji na handel jest większy niŜ

14 Istnienie efektu przesunięcia kwestionowali zwłaszcza ekonomiści brytyjscy. Pomimo osiągnięcia pewnego konsensusu

w badaniach w kwestii braku efektów przesunięcia, niektórzy ekonomiści szacowali efekt przesunięcia towarzyszący

utworzeniu UGW (np H. Faruqee, Measuring the Trade Effects of EMU, IMF Working Paper, 2004) 15 Por. D. Begg i inni, The Consequences of Saying No, An Independent Report into the Economic Consequences of the UK

Saying No to the Euro, Commission on the UK Outside the Euro, 2003. 16 A. Micco,.E. Stein i G. Ordoñez, The currency union effect on trade: early evidence from EMU, Economic Policy No

37/2003. 17 H. Flam i H. Nordström, Euro effects on the intensive and extensive margins of trade, IIES Seminar Paper No. 750/2007. 18 Por R. Baldwin, The euro’s trade effects, Working papers No. 594, ECB 2006.

Page 17: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

13131313

suma kaŜdego z nich osobno. Istnieje więc potencjalna synergia pomiędzy unią

walutową a jednolitym rynkiem. Dzięki niej całkowite korzyści z tych dwóch

etapów mogą przewyŜszać sumę korzyści płynących z faz integracji

realizowanych oddzielnie.

Większość dotychczasowych badań koncentruje się na skutkach bezpośrednich.

Wprowadzenie wspólnej waluty moŜe takŜe prowadzić do powstania wielu

skutków o charakterze długookresowym (dynamicznym). NajwaŜniejsze z nich,

spowodowane wzrostem produktu krajowego brutto oraz intensyfikacją

powiązań inwestycyjnych, mogą sprzyjać wzmocnieniu roli handlu

korporacyjnego, a upodabnianie się struktur produkcyjnych i popytowych –

zwiększaniu znaczenia handlu wewnątrzgałęziowego. Wydaje się, Ŝe te

zagadnienia nie zostały jeszcze w pełni rozpoznane w literaturze dotyczącej

wpływu unii walutowej na handel. Niewielu ekonomistów starało się dotychczas

oszacować skutki długookresowe. Wydaje się, Ŝe najwaŜniejszym problemem w

tym przypadku pozostaje kwestia, po jakim czasie skutki takie będą mogły się

urzeczywistnić.

Autorzy badań są zgodni, Ŝe wprowadzenie wspólnej waluty ma korzystny i

statystycznie istotny wpływ na handel. Jednak poza tym, Ŝe utworzenie unii

walutowej ma pozytywny wpływ na handel, przedmiotem dyskusji nadal

pozostaje intensywność poszczególnych sposobów oddziaływania wspólnej

waluty (chociaŜ większość z autorów wskazuje, Ŝe największy wpływ ma

obniŜenie kosztów transakcyjnych19), jak i rozmiary wpływu na handel.

RozbieŜność uzyskanych wyników jest bardzo duŜa (od zaledwie 3% które

oszacowali M. Bun i F. Klaassen20 do 235%, które oszacował A. Rose), co w

pełni odzwierciedla trudności w liczbowym ujęciu tego zjawiska. Co więcej,

wraz z upływem czasu moŜna zaobserwować tendencję do obniŜania tych

szacunków (na co z pewnością wpływają dane rzeczywiste). Niektórzy z autorów

podjęli ponownie próbę oszacowania efektów utworzenia unii walutowej.

Reestymacje modeli prowadziły do uzyskania niŜszych wyników21. Oficjalnie

Komisja Europejska przyjmuje obecnie wyniki badań R. Baldwina, który

19 ChociaŜ część autorów uwaŜa, Ŝe największe korzyści z wprowadzenia euro dla handlu wynikają z większej

przejrzystości cen (np. J. Mélitz, Geography, trade and currency union, University of Strathclyde, CREST and CEPR 2001). 20 Por. M. Bun i F. Klaassen, The Euro Effect on Trade is not as Large as Commonly Thought, Tinbergen Institute Discussion

Paper, TI 2003-086/2, University of Amsterdam 2004. 21 Próby takie podejmowali M. Bun i F. Klaassen (poprzednie wyniki zostały opublikowane w: M. Bun i F. Klaassen, Has the

euro increased trade? Tinbergen Institute Discussion Paper, TI 2002-108/2, University of Amsterdam 2002) oraz H.Flam i

H.Nordström (H.Flam i H.Nordström, Trade volume effects of the euro: Aggregateand sector estimates”, IIES Seminar Paper

No. 746/2003).

Page 18: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

14141414

szacuje, Ŝe wprowadzenie euro przyczyniło się do wzrostu handlu krajów UGW

o 5-10%22.

3. SPOSOBY ODDZIAŁYWANIA WSPÓLNEJ WALUTY NA HANDEL ZAGRANICZNY

Przed wprowadzeniem wspólnej waluty w krajach strefy euro funkcjonowało 12

walut narodowych, co powodowało, Ŝe we wzajemnych relacjach pomiędzy tą

grupą krajów wyznaczanych było aŜ 55 kursów bilateralnych (uwzględniając

unię walutową Belgii z Luksemburgiem). Współistnienie obok siebie róŜnych

walut traktowane jest jako bariera w handlu międzynarodowym (chociaŜ

zdecydowanie trudniejsza do skwantyfikowania w porównaniu z typowymi

barierami taryfowymi lub pozatryfowymi). Eliminacja bilateralnych kursów,

podobnie jak eliminacja innych barier handlowych podczas tworzenia unii celnej

oraz jednolitego rynku, przyczynia się do powstania efektów kreacji23 handlu.

Wprowadzenie wspólnej waluty oddziałuje zasadniczo na obroty handlu

zagranicznego poprzez trzy podstawowe sposoby:

− eliminacje ryzyka kursowego w obrębie Unii Gospodarczej i Walutowej,

− obniŜenie kosztów transakcyjnych,

− zwiększenie porównywalności cen między krajami.

Wprowadzenie euro wyeliminowało ryzyko kursowe na obszarze unii walutowej.

W konsekwencji opłacalność transakcji zagranicznych stała się znacznie bardziej

przewidywalna, co zapewnia większą swobodę i dynamikę prowadzenia

działalności gospodarczej. Co prawda przedsiębiorcy mogą zabezpieczać się

22 Por. R. Baldwin The euro’s trade effects, Working papers No. 594, ECB 2006. Por. przemówienie komisarza ds.

ekonomicznych i walutowych Joaquín Almunia, The benefits and the opportunities of the euro, European Economic and

Social Committee, Brussels, 20 marca 2007 r. 23 Efekt kreacji handlu oznacza powstanie nowych strumieni wymiany pomiędzy krajami w wyniku bardziej efektywnej

specjalizacji produkcji na obszarze zintegrowanym. Wynika to z faktu, iŜ po zniesieniu barier handlowych (w przypadku

unii walutowej – wyeliminowania wahań kursowych) mniej efektywna produkcja krajowa jest zastępowana dostawami z

innego kraju członkowskiego unii walutowej, który produkuje dany towar taniej. Korzyści z kreacji wymiany handlowej

wynikają z oszczędności, jakie przynosi zwiększenie podziału pracy i dostęp do tańszych towarów na większym obszarze

unii walutowej.

Page 19: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

15151515

przed ryzykiem kursowym, zwłaszcza w krajach rozwiniętych, gdzie rynek

arbitraŜu walutowego, jest stosunkowo dobrze rozwinięty. W praktyce jednak nie

mogą oni ubezpieczyć się całkowicie przed wszystkimi formami ryzyka

związanymi ze zmianami kursów walut.

Jednak w większości badań nie udało się zidentyfikować statystycznie istotnego

negatywnego związku pomiędzy zmiennością kursów walutowych a wielkością

handlu. Generalna konkluzja jest taka, Ŝe zmienność kursów sama w sobie nie

jest znaczącym problemem dla gospodarek rozwiniętych jako całości24.

Dodatkowo w przypadku krajów, które są członkami strefy euro wpływ zmian

kursowych we wzajemnych relacjach był jeszcze bardziej osłabiony przez

wprowadzenie w 1979 r. mechanizmu kursów walutowych ERM, który

stabilizował w duŜym stopniu wzajemne wahania walut.

Wprowadzenie wspólnej waluty pozwoliło eksporterom oraz importerom

wyeliminować koszty transakcyjne związane z zarządzaniem wieloma walutami.

NajwaŜniejsze z nich to koszty kupna i sprzedaŜy walut, koszty prowadzenia

odrębnych rachunków bankowych, operacje zabezpieczające przed ryzykiem

kursowym (koszty te są wyŜsze dla walut, które nie są przedmiotem znaczących

transakcji na międzynarodowych rynkach finansowych) i opłaty bankowe z

tytułu płatności transgranicznych.

Według szacunków Komisji Europejskiej z 1990 r. koszty te nie mają jednak

większego znaczenia makroekonomicznego (wartość kosztów transakcyjnych,

związanych z funkcjonowaniem dwunastu walut ponoszonych przez

przedsiębiorstwa prowadzące działalność zagraniczną, oszacowano wówczas na

około 2,5 mld EUR, co stanowiło 0,05% PKB ówczesnej Unii Europejskiej)25.

JednakŜe koszty te niejednakowo obciąŜają poszczególnych eksporterów i

importerów. Proporcjonalnie większe koszty transakcyjne ponoszą bowiem

mniejsze firmy. WyŜsze koszty ponosiły takŜe przedsiębiorstwa z krajów,

których waluty mają niewielkie znaczenie w światowych obrotach finansowych.

Wspólna waluta ułatwiła transgraniczne porównania cen, przez to wzmaga

transgraniczną konkurencję i powoduje wzrost przepływów handlowych.

24 HM Treasury, EMU and Trade, EMU Study, 2003. 25 Szacunki zostały dokonane na przykładzie dwunastu krajów członkowskich Unii Europejskiej (a więc włącznie z Danią i

W. Brytanią lecz bez Austrii i Finlandii). Por. European Commission, Directorate-General for Economic and Financial Affairs,

One market, one money - An evaluation of the potential benefits and costs of forming an economic and monetary union,

European Economy No 44/1990.

Page 20: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

16161616

WyraŜanie cen w jednej walucie zamiast w kilkunastu ułatwia konsumentom i

przedsiębiorstwom poszukiwanie najkorzystniejszych ofert. Warunki te ułatwiają

wejście na rynek nowym firmom i wprowadzenie nowych marek na róŜnych

rynkach narodowych26.

Prawdopodobnie efekt zwiększenia porównywalności cen ma większe znaczenie

w przypadku dóbr mało zróŜnicowanych jakościowo, gdzie podstawowym

kryterium wyboru jest cena. Natomiast w przypadku dóbr

zindywidualizowanych, gdzie cena nie jest głównym kryterium wyboru danego

produktu spośród pewnej kategorii dóbr, powinien on odgrywać mniejszą rolę.

Wydaje się teŜ, Ŝe większy efekt kreacji moŜe nastąpić w tych grupach

produktów, gdzie penetracja importowa z krajów o niskich kosztach wytwarzania

jest mniejsza.

4. WZROST ZNACZENIA EURO JAKO WALUTY MIĘDZYNARODOWEJ

Po wprowadzeniu euro szybko zyskiwało znaczenie waluty międzynarodowej.

Dlatego teŜ wymienione wyŜej aspekty mają istotne znaczenie nie tylko w

handlu pomiędzy państwami UGW, ale równieŜ w handlu krajów strefy euro z

krajami trzecimi.

26 European Commission, Directorate-General for Economic and Financial Affairs, EMU after five years, European Economy,

Special Report No 1/2004,

Page 21: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

17171717

Tablica 1Tablica 1Tablica 1Tablica 1. . . . Struktura walutowa fakturowania handlu zagranicznego Struktura walutowa fakturowania handlu zagranicznego Struktura walutowa fakturowania handlu zagranicznego Struktura walutowa fakturowania handlu zagranicznego (extra + intra) największych krajów strefy euro w 1992 r.(extra + intra) największych krajów strefy euro w 1992 r.(extra + intra) największych krajów strefy euro w 1992 r.(extra + intra) największych krajów strefy euro w 1992 r.

DEM

FRF ITL NLG USD JPY GBP Pozostałe

Eksport Niemcy 77,0 3,3 2,2 0,9 7,3 0,3 3,2 5,8 Francja 10,4 54,6 3,3 1,5 16,5 0,8 4,1 8,8 Włochy 19,0 9,0 40,0 1,3 18,0 0,6 3,0 9,1 Holandia 21,7 4,8 1,8 43,1 16,0 0,5 4,8 7,3

Import Niemcy 55,9 3,1 1,7 1,3 18,4 1,7 2,2 15,7 Francja 11,7 46,7 3,2 1,5 23,1 1,3 3,6 8,9 Włochy 16,0 7,0 34,0 2,4 26,0 0,9 3,5 10,2 Holandia 21,8 3,7 1,1 38,9 21,4 2,0 3,9 7,2

Źródło: Rehman, Scheherazade S. “The Euro as a Global Trade Currency”, The International

trade Journal, Vol. XII, No.1., Spring 1998.

Tablica 2Tablica 2Tablica 2Tablica 2. . . . Struktura walutowa fakturowania handlu zagranicznego Struktura walutowa fakturowania handlu zagranicznego Struktura walutowa fakturowania handlu zagranicznego Struktura walutowa fakturowania handlu zagranicznego (extra + intra) krajów strefy euro w handlu w 2005 r.(extra + intra) krajów strefy euro w handlu w 2005 r.(extra + intra) krajów strefy euro w handlu w 2005 r.(extra + intra) krajów strefy euro w handlu w 2005 r.

Eksport Import

EUR USD Pozostałe EUR USD Pozostałe

Niemcy 77,9 13,6 8,6 73,1 22,3 4,6 Francja 75,3 18,4 6,3 71,6 23,0 5,4 Włochy 76,3 20,8 2,9 67,0 31,5 1,5 Holandia (2002) 81,4 13,6 5,0 71,8 23,7 4,4 Belgia 83,4 12,5 4,1 80,8 16,2 2,9 Grecja 61,6 36,0 2,4 65,4 33,1 1,5 Hiszpania 83,9 12,9 3,2 78,4 21,6 0,0 Luksemburg 90,1 5,7 4,2 92,3 6,2 1,5 Portugalia 84,0 13,0 3,0 83,2 15,1 1,7

Źródło: Review of the international role of the euro, ECB, June 2007.

Porównanie zmian w strukturze walutowej fakturowania handlu zagranicznego

krajów strefy euro utrudnia brak pełnych danych w tej dziedzinie (z problemem

tym boryka się równieŜ EBC27). Jednak nawet dane z największych krajów strefy

euro sprzed wprowadzenia wspólnej waluty, jak i po jej wprowadzeniu, wskazują

27 Publikowany dwa razy w roku w latach 2001-2007 Review of the international role of the euro zawiera niepełne dane.

Page 22: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

18181818

na wzrost znaczenia waluty krajowej (którą po 1999 r. stało się euro) i

jednoczesne ograniczenie znaczenia walut krajów trzecich. W praktyce oznacza

to istotne ograniczenie ryzyka kursowego oraz zmniejszenie kosztów

transakcyjnych. W 1992 roku Niemcy były jedynym krajem spośród wszystkich

przyszłych członków UGW, gdzie zarówno w eksporcie, jak i i imporcie udział

waluty narodowej jako waluty fakturowania był dominujący. Stosunkowo duŜe

znaczenie waluty narodowe miały w fakturowaniu handlu zagranicznego w

pozostałych duŜych krajach strefy euro, a więc we Francji i Włoszech, a takŜe w

Holandii. MoŜna jednak załoŜyć, Ŝe udział walut narodowych w fakturowaniu

handlu zagranicznego w pozostałych krajach strefy euro był juŜ znacznie

mniejszy – zwłaszcza w krajach gdzie koszty zabezpieczenia przed ryzykiem

kursowym były największe, a więc w Grecji i Portugalii.

Udział euro jako waluty transakcyjnej w handlu zagranicznym poszczególnych

krajów jest bardzo zróŜnicowany (zaleŜy on m.in. od struktury geograficznej

kraju, struktury towarowej, rodzaju transportu). Szczególnie zyskali eksporterzy

w małych krajach. W 2005 r. ponad 80% portugalskiego eksportu i importu

rozliczane było w euro. Taka zmiana znacząco ułatwiła podjęcie i prowadzenie

portugalskim przedsiębiorstwom działalności poza granicami kraju. Najmniejsze

znaczenie euro ma w fakturowaniu greckiego handlu zagranicznego, chociaŜ i w

tym przypadku obejmuje ponad 60% eksportu i importu.

Warto zwrócić uwagę, Ŝe udział euro w fakturowaniu handlu zagranicznego we

wszystkich krajach strefy euro jest znacznie większy niŜ udział strefy euro w

handlu zagranicznym. Oznacza to, Ŝe wspólna waluta ma takŜe duŜe znaczenie w

fakturowaniu handlu z krajami trzecimi28. Ponadto od wprowadzenia euro rola ta

systematycznie się zwiększa. Przykład Hiszpanii (jeden z niewielu krajów, dla

którego dane o strukturze fakturowania handlu zagranicznego są dostępne od

1999 r.) wskazuje, Ŝe udział wspólnej waluty w fakturowaniu eksportu do krajów

nienaleŜących do UGW wyraźnie się zwiększył. W 1999 r. w euro było

fakturowane 50% eksportu do krajów spoza strefy euro, a w 2005 r. udział ten

zwiększył się do 62% (w tym czasie udział dolara amerykańskiego obniŜył się z

39% do 31%). W imporcie udział euro zwiększył się w tym czasie z 45% do 56%

(chociaŜ udział dolara utrzymał się na poziomie 44% - głównie ze względu na

28 Co więcej nie jest to tylko wymiana handlowa z pozostałymi krajami Unii Europejskiej ale takŜe z krajami spoza UE, wg

danych EBC w 1 kw. 2006 r. blisko 50% eksportu do krajów spoza UE i 35% importu fakturowane było w euro. Por. Review

of the international role of the euro, ECB, June 2007.

Page 23: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

19191919

wzrost wartości importu paliw, których dostawy fakturowane są głównie w

USD).

Tablica 3Tablica 3Tablica 3Tablica 3. . . . StrukStrukStrukStruktura walutowa fakturowania handlu krajów strefy tura walutowa fakturowania handlu krajów strefy tura walutowa fakturowania handlu krajów strefy tura walutowa fakturowania handlu krajów strefy euro z krajami trzecimi w 2005 r.euro z krajami trzecimi w 2005 r.euro z krajami trzecimi w 2005 r.euro z krajami trzecimi w 2005 r.

Eksport Import

EUR USD Pozostałe EUR USD Pozostałe

Niemcy 61,0 23,9 15,1 55,2 37,1 7,7 Francja 49,9 37,3 12,8 41,5 47,3 11,2 Włochy 57,3 37,5 5,2 37,7 59,5 2,8 Holandia (2002) 52,0 35,2 12,8 48,0 43,8 8,2 Belgia 55,0 34,0 11,0 51,9 40,7 7,4 Grecja 39,1 57,1 3,8 34,1 63,0 2,9 Hiszpania 61,9 30,5 7,6 55,9 44,1 0,0 Luksemburg 61,4 22,2 16,4 43,8 44,9 11,3 Portugalia 56,6 34,0 9,4 53,6 41,2 5,2

Źródło: review of the international role of the euro, EBC, June, 2007.

MoŜna więc powiedzieć, Ŝe równieŜ w eksporcie poza obszar strefy euro (a takŜe

Unii Europejskiej) zmniejszyły się koszty transakcyjne wymiany tych walut oraz

operacji zabezpieczających przed ryzykiem kursowym. Dane Europejskiego

Banku Centralnego wskazują, Ŝe w I kw. 2006 r. blisko połowa zewnętrznego

eksportu i ponad 1/3 importu z krajów spoza strefy euro fakturowana jest właśnie

w euro29. Tak więc euro jest najwaŜniejszą walutą fakturowania eksportu do

krajów trzecich, natomiast najwaŜniejszą walutą fakturowania importu pozostaje

dolar amerykański (56% importu). Wysoki udział dolara po stronie importu

związany jest przede wszystkim z dostawami surowców, które głównie

fakturowane są w tej walucie.

Wprowadzenie euro wpłynęło nie tylko na wzajemny handel między krajami

UGW, ale takŜe – jak podkreślają ostatnie badania – wpłynęło takŜe na handel z

krajami trzecimi. Z jednej strony wynikało to z faktu zwiększenia znaczenia euro

jako waluty międzynarodowej, z drugiej obowiązywanie jednej waluty na rynku

obejmującym ponad 300 mln konsumentów zmieniło strategie wielu

29 Review of the international role of the euro, EBC, czerwiec 2007. Najpełniejsze dane dotyczą eksportu handlu krajów

strefy euro z krajami spoza Unii Europejskiej.

Page 24: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

20202020

przedsiębiorstw z krajów trzecich skłaniając je do rozszerzenia rynku zbytu w

strefie euro30.

Dla eksporterów z krajów trzecich dwanaście krajów UGW stało się jednym

rynkiem sprzedaŜy, co obniŜyło koszt dostępu do poszczególnych krajów (kraje

trzecie mogły w łatwiejszy sposób rozszerzyć swoją produkcję eksportową na

inne kraje UGW). Eksporterzy i importerzy (przedsiębiorcy) z krajów trzecich,

którzy prowadzą wymianę handlową z wieloma krajami UGW, po wprowadzeniu

euro mogą dokonywać płatności tylko w jednej walucie. Jednocześnie znacznie

ograniczone zostały koszty związane z wymianą walut i ubezpieczeniami przed

silnymi zmianami kursów. Importerzy z krajów trzecich mogą równieŜ łatwiej

porównywać ceny oferowanych produktów ze strefy euro.

5. UDZIAŁ STREFY EURO W HANDLU ŚWIATOWYM

Strefa euro jest najwaŜniejszym uczestnikiem handlu międzynarodowego. W

latach 2004-2006 jej eksport obejmował średnio 31,2% światowego eksportu i

29,3% importu. Warto podkreślić, Ŝe wzajemny handel między dwunastoma

krajami UGW stanowił średnio w latach 2004-2006 r. ponad 15% światowego

eksportu.

Natomiast jeśli pominiemy handel między krajami UGW, wówczas okaŜe się, Ŝe

na strefę euro przypadało 17,5% światowego eksportu i ponad 15% światowego

importu. Strefa euro jest zatem największym, pod względem wartości,

eksporterem na świecie (wartość eksportu strefy euro jest większa niŜ łączna

wartość eksportu USA i Japonii) i drugim po Stanach Zjednoczonych

importerem.

Zmniejszanie się udziału w handlu światowym jest w ostatnich latach zjawiskiem

charakterystycznym dla krajów rozwiniętych, w tym równieŜ strefy euro.

Związane jest to głównie z dynamicznym zwiększaniem się udziału krajów

rozwijających się Azji, krajów eksporterów ropy naftowej, a takŜe nowych

krajów członkowskich Unii Europejskiej. W latach 1999-2006 wartość eksportu

30 RBadwin i W.Di Nino, Euros and zeros: The common currency effect on trade in new goods, CEPR Discussion Paper No.

5973, December 2006.

Page 25: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

21212121

Chin (wyraŜona w EUR) zwiększała się w tempie 21,3% rocznie, eksportu Arabii

Saudyjskiej o 20% rocznie, a Rosji 17,5%.

W porównaniu z pozostałymi duŜymi rozwiniętymi gospodarkami, a więc ze

Stanami Zjednoczonymi i Japonią, obniŜenie się udziału strefy euro w

światowym eksporcie było w ostatnich latach mniejsze (pomimo dominującej w

tym czasie tendencji do aprecjacji euro, która prowadziła do obniŜenia

konkurencyjności cenowej eksportu strefy euro). MoŜe to o tyle zaskakiwać, Ŝe –

jak pokazują badania – strefa euro bardziej niŜ wymienione wyŜej gospodarki

specjalizuje się w eksporcie produktów średnio zaawansowanych technologii

(medium-tech)31, gdzie konkurencja ze strony krajów o niŜszych kosztach

wytwarzania jest większa. Natomiast w eksporcie USA i Japonii większy udział

mają produkty wysoko zaawansowanych technologii (high-tech), które ogólnie

charakteryzują się wyŜszą dynamiką w światowym handlu. O tym, Ŝe udział

eksportu strefy euro obniŜał się wolniej niŜ w przypadku pozostałych gospodarek

rozwiniętych, zadecydowało kilka czynników. Po pierwsze, światowy popyt na

produkty medium-tech pozostał silny, podczas gdy względnie szybszy wzrost

popytu na produkty high-tech, który dynamizował amerykański eksport przez

większą część lat dziewięćdziesiątych znacznie się obniŜył na początku bieŜącej

dekady. Po drugie, eksport USA i Japonii jest względnie bardziej naraŜony na

konkurencję ze strony eksporterów z rozwijających się krajów Azji, przede

wszystkim z Chin, które dokonały znaczącego przesunięcia w strukturze swojego

eksportu w kierunku towarów zaawansowanych technologicznie. Po trzecie,

obniŜanie cenowej konkurencyjności, które następowało wraz z aprecjacją

wspólnej waluty okazało się relatywnie niewielkie, przede wszystkim ze względu

na prowadzenie przez eksporterów strefy euro strategii nastawionej na niski zysk.

Po czwarte obniŜenie się udziału trzech największych gospodarek w światowym

eksporcie na rzecz konkurentów było wynikiem strategicznych decyzji

dotyczących lokalizacji produkcji, które zmieniły geografię pochodzenia

towarów32. W szczególności Japonia dzięki inwestycjom zagranicznym, uczyniła

z wielu krajów Azji Południowo-Wschodniej ośrodki eksportu japońskich firm

do pozostałych krajów świata. Ponadto w strefie euro, w porównaniu z

pozostałymi duŜymi rozwiniętymi gospodarkami, większa jest skala

31 Task Force of the Monetary Policy Committee of the European System of Central Banks, Competitiveness and the export

performance of the euro area, EBC Occasional Paper No. 30, 2005. 32 Biorąc pod uwagę obserwowany współcześnie wzrost znaczenia procesów umiędzynaradawiania produkcji, takie

wskaźniki jak udział danego krajów w światowym handlu (a takŜe częściowo udział obrotów handlowych w PKB) tracą nieco

na znaczeniu w porównaniach międzynarodowych.

Page 26: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

22222222

fragmentaryzacji produkcji (powodująca duŜe efekty kreacji handlu, jak i

wzrostu konkurencyjności produktów końcowych). Sprzyja temu bliskość

geograficzna krajów o zdecydowanie niŜszych kosztach pracy oraz pogłębianie i

rozszerzanie procesu integracji gospodarczej w Europie.

Kluczowe znaczenie dla zmian w geografii ekonomicznej miał proces integracji

gospodarki chińskiej z gospodarką światową czego wyrazem było przystąpienie

Chin do Światowej Organizacji Handlu (WTO) w 2001 r. Przyspieszyło to proces

eksportowej ekspansji Chin na rynki światowe – w efekcie ich udział w

światowym eksporcie zwiększył się z 2,5% średnio w latach 1996-1998 do 6,6%

w latach 2004-2006. W światowym handlu zwiększał się takŜe udział

pozostałych krajów rozwijających się. W latach 1996-1998 kraje rozwijające się

obejmowały 40% światowego eksportu i 37% światowego importu. Dynamika

eksportu i importu w tych krajach była znacznie wyŜsza w porównaniu z krajami

rozwiniętymi, w efekcie w latach 2004-2006 udział ten zwiększył się do 56% w

eksporcie i 43% w imporcie.

Page 27: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

23232323

Tablica 4Tablica 4Tablica 4Tablica 4. . . . Najwięksi światowi eksporterzy, wg średniej wartości Najwięksi światowi eksporterzy, wg średniej wartości Najwięksi światowi eksporterzy, wg średniej wartości Najwięksi światowi eksporterzy, wg średniej wartości eksportu w latach 2004eksportu w latach 2004eksportu w latach 2004eksportu w latach 2004----2006200620062006

Wartość Udział

Średnie roczne zmiany

1996-1998

2004-2006

1996-1998

2004-2006

1999-2006

(mld EUR)

(mld EUR)

(%) (%) (%)

Świat 4 508,3 8 126,8 100,0 100,0 8,7

strefa euro – handel wewnętrzny (intra) 776,8 1 278,0 17,2 15,7 6,4 strefa euro –

eksport do

krajów

trzecich

(extra) 735,0 1 260,4 16,3 15,5 7,3

USA 551,8 717,6 12,2 8,8 3,9 Chiny 145,2 606,1 3,2 7,5 21,3 Japonia 324,8 447,5 7,2 5,5 5,0 W.Brytania 231,7 315,2 5,1 3,9 4,9 Kanada 177,2 282,8 3,9 3,5 6,3 Hongkong 150,7 225,7 3,3 2,8 6,3 Korea 114,1 214,0 2,5 2,6 8,9 Rosja 68,1 184,6 1,5 2,3 17,5 Singapur 98,1 179,5 2,2 2,2 10,5 Meksyk 92,6 173,6 2,1 2,1 8,3

Źródło: Obliczenie własne na podstawie External and intra-EU trade - Statistical yearbook -

Data 1958-2006, Eurostat 2007 oraz External and intra-European Union trade - No.

4/2008, Eurostat 2008.

Page 28: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

24242424

Tablica 5Tablica 5Tablica 5Tablica 5. . . . Najwięksi światowi importerzy, wg średniej wartości Najwięksi światowi importerzy, wg średniej wartości Najwięksi światowi importerzy, wg średniej wartości Najwięksi światowi importerzy, wg średniej wartości importu w latach 2004importu w latach 2004importu w latach 2004importu w latach 2004----2006200620062006

Wartość Udział

Średnie roczne zmiany

1996-1998

2004-2006

1996-1998

2004-2006

1999-2006

(mld EUR)

(mld EUR)

(%) (%) (%)

Świat 4 576,7 8 400,0 100,0 100,0 8,7

strefa euro intra 744,0 1 228,8 16,3 14,6 6,4 strefa euro extra 666,2 1 233,4 14,6 14,7 8,6

USA 731,5 1 350,7 16,0 16,1 7,9 Chiny 106,0 476,4 2,3 5,7 22,5 W.Brytania 261,3 423,3 5,7 5,0 6,6 Japonia 264,2 398,3 5,8 4,7 7,9 Kanada 175,2 271,4 3,8 3,2 5,8 Hongkong 155,4 223,9 3,4 2,7 6,1 Korea 107,8 198,3 2,4 2,4 13,0 Meksyk 101,1 195,5 2,2 2,3 7,7 Singapur 99,5 153,4 2,2 1,8 9,3 Indie 33,7 110,9 0,7 1,3 18,6

Źródło: Obliczenie własne na podstawie External and intra-EU trade - Statistical yearbook -

Data 1958-2006, Eurostat 2007 oraz External and intra-European Union trade - No.

4/2008, Eurostat 2008.

Na znaczeniu w handlu światowym zyskały równieŜ kraje Europy Środkowej i

Wschodniej (nowi członkowie Unii Europejskiej) co było wynikiem integracji z

UE, jak i napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do tej grupy krajów.

Zmniejszał się natomiast udział krajów rozwiniętych – częściowo w wyniku

nasilającej się konkurencji ze strony krajów rozwijających się

Page 29: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

25252525

6. ZNACZENIE HANDLU W GOSPODARKACH KRAJÓW STREFY EURO

Strefa euro naleŜy do najbardziej otwartych gospodarek świata (biorąc pod

uwagę udział handlu zagranicznego w PKB oraz wartość obrotów handlowych

per capita), a eksport stanowi istotny składnik jej sektora realnego (w ciągu

ośmiu lat funkcjonowania strefy euro pięciokrotnie eksport netto wpłynął

dodatnio na wzrost gospodarczy).

Średnio w latach 2004-2006 udział eksportu w PKB strefy euro wyniósł 31,4%.

Od czasu wprowadzenia wspólnej waluty, a więc w porównaniu z okresem 1996-

1998, udział eksportu w PKB strefy euro zwiększył się o 5,8 pkt proc. a więc

silniej niŜ w pozostałych duŜych rozwiniętych gospodarkach świata (wzrósł do

12,4%, tj. o 2,8 pkt proc.)33. Nawet jeśli pominiemy udział wzajemnych obrotów

między krajami UGW, stopień zaleŜności strefy euro od pozostałych gospodarek

świata (mierzony udziałem eksportu i importu do PKB) okaŜe się wyŜszy niŜ w

USA i Japonii. RównieŜ wartość eksportu przypadająca na 1 mieszkańca jest w

strefie euro wyraźnie wyŜsza niŜ w USA, Japonii i W. Brytanii. W okresie 2004-

2006 wartość eksportu per capita w strefie euro wyniosła 8,1 tys. EUR, a więc

wzrosła o ponad 3 tys. EUR w porównaniu z okresem 1996-1998.

Wykres 1Wykres 1Wykres 1Wykres 1. . . . Zmiany udziału eksportu w PKB w krajach rozwiniętych Zmiany udziału eksportu w PKB w krajach rozwiniętych Zmiany udziału eksportu w PKB w krajach rozwiniętych Zmiany udziału eksportu w PKB w krajach rozwiniętych (w %)(w %)(w %)(w %)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Szwec

ja

Szwea

jcaria

Nor

wegia

Kanad

aD

ania

strefa

euro

Islan

dia

Now

a Zela

ndia

W.B

rytan

ia

Austra

lia

Japon

iaUSA

1996-1998

2004-2006

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych Eurostatu.

33 WyŜszy wzrost udziału eksportu w PKB odnotowano tylko w Szwajcarii, co jednak wynikało w duŜej mierze z relatywnie

niskiej dynamiki wzrostu gospodarczego.

Page 30: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

26262626

W siedmiu krajach UGW nastąpił wzrost udziału eksportu w PKB – relatywnie

najsilniej w Niemczech, Austrii oraz w Belgii i Holandii. Silny wzrost eksportu

w tych krajach odgrywał istotną rolę we wzroście gospodarczym. RównieŜ

najsilniej wzrosła w nich wartość eksportu przypadająca na 1 mieszkańca. Obok

Irlandii kraje te naleŜą do najbardziej otwartych gospodarek strefy euro. MoŜna

zatem powiedzieć, Ŝe udział eksportu w PKB w największym stopniu wzrósł w

tych krajach, które były juŜ najbardziej otwarte. Nastąpiło więc powiększenie się

róŜnic w udziale eksportu do PKB pomiędzy poszczególnymi krajami strefy

euro. W pozostałych krajach o wzroście gospodarczym decydowały głównie

czynniki wewnętrzne.

W pozostających poza UGW trzech krajach UE-15 (traktowanych łącznie)

nastąpiło obniŜenie udziału eksportu w PKB. Bezpośrednio przed rozpoczęciem

III etapu UGW (czyli w latach 1996-1998) udział eksportu w PKB w tych trzech

gospodarkach wynosił 23,0%, a więc był zbliŜony do tego, jaki charakteryzuje

strefę euro. Jednak w latach 2004-2006 udział eksportu w PKB pozostałych

krajów UE-15 obniŜył się do 21,1% (o 1,9 pkt proc.). Spadek ten nastąpił za

sprawą Wielkiej Brytanii, natomiast w Danii i Szwecji nastąpił co prawda wzrost

udziału eksportu w PKB, jednak był on niŜszy niŜ średnio w strefie euro. Co

więcej, w obu tych krajach wzrost udziału eksportu w PKB dokonał się przede

wszystkim za sprawą zwiększenia eksportu do krajów spoza strefy euro (podczas

gdy w strefie euro w niemal w połowie wynikał on ze wzrostu eksportu do

krajów UGW). Generalnie eksport odgrywał w okresie objętym analizą znacznie

mniejszą rolę we wzroście gospodarczym tych krajów niŜ w strefie euro.

Page 31: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

27272727

Tablica 6Tablica 6Tablica 6Tablica 6. . . . Udział eksportu w PKB oraz wartość eksportu per cUdział eksportu w PKB oraz wartość eksportu per cUdział eksportu w PKB oraz wartość eksportu per cUdział eksportu w PKB oraz wartość eksportu per capita apita apita apita w krajach strefy eurow krajach strefy eurow krajach strefy eurow krajach strefy euro

Udział eksportu w PKB Wartość eksportu per capita

(%) (EUR) (strefa euro = 100)

1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006

Austria 27,7 41,2 6 500 12 300 130 153 Belgia i Luksemburg

63,3 85,4 14 200 26 000 283 322

Finlandia 33,1 34,4 7 000 10 400 139 129 Francja 20,8 21,9 4 400 6 000 88 74 Grecja 8,2 7,1 900 1 300 18 16 Hiszpania 17,8 17,3 2 300 3 600 46 45 Holandia 52,3 64,1 11 500 20 100 229 248 Irlandia 68,2 53,4 12 900 20 700 257 257 Niemcy 23,4 35,3 5 500 9 700 109 120 Portugalia 21,1 21,0 2 100 3 000 41 37 Włochy 20,1 21,2 3 700 5 200 74 64

strefa euro

25,6 31,4 5 000 8 100 100 100

Dania 28,3 32,7 8 100 12 600 160 155 Szwecja 32,4 35,9 8 100 11 800 162 147 W.Brytania 20,4 17,3 4 000 5 200 79 65 pozostałe UE-15

23,0 21,1 4 800 6 600 95 81

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Eurostat.

7. HANDEL WZAJEMNY KRAJÓW STREFY EURO

Jak juŜ wspomniano, kraje strefy euro naleŜą do gospodarek, w których handel

zagraniczny odgrywa bardzo istotną rolę. Wynika to przede wszystkim z silnej

współzaleŜności państw UGW, której odzwierciedleniem jest duŜa intensywność

wzajemnego handlu. Wysoki udział handlu wewnętrznego jest efektem

kilkudziesięcioletniego procesu integracji ekonomicznej (rozpoczętego w 1958

r.), którego podstawą była liberalizacja obrotów handlowych. Proces ten

przebiegał etapami, które wyznaczały: powstanie unii celnej34, utworzenie

34 W połowie 1968 roku sześć krajów UGW, będących wówczas członkami Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, utworzyło

unia celną (eliminując stawki celne w ramach tego ugrupowania i wprowadzając wspólną zewnętrzną taryfę celną). Do unii

celnej w kolejnych latach przystępowały: Irlandia oraz Dania i W.Brytania pozostające poza strefą euro (1973), Grecja

(1981), Hiszpania i Portugalia (1986). W 1995 r. do unii celnej i jednolitego rynku przystąpiły Austria, Finlandia oraz

Szwecja, która pozostaje poza UGW.

Page 32: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

28282828

jednolitego rynku wewnętrznego35 oraz utworzenie Unii Gospodarczej i

Walutowej.

NajwyŜszy wzrost udziału handlu pomiędzy krajami tworzącymi obecnie strefę

euro dokonał się na przestrzeni lat sześćdziesiątych do pierwszej połowy lat

siedemdziesiątych. Szacuje się, Ŝe w latach 1958-1972 wartość handlu między

sześcioma krajami Wspólnoty wzrosła 9-krotnie, podczas gdy wymiana z

pozostałymi krajami – zaledwie trzykrotnie. Wynikało to przede wszystkim z

liberalizacji handlu między krajami EWG-6, chociaŜ częściowo przyczyniły się

do tego równieŜ czynniki zewnętrzne (zwłaszcza pierwszy kryzys naftowy).

Dalszy wzrost znaczenia handlu pomiędzy krajami UGW miał miejsce w

związku z tworzeniem jednolitego rynku europejskiego.

Główne determinanty handlu strefy euro w latach 1999Główne determinanty handlu strefy euro w latach 1999Główne determinanty handlu strefy euro w latach 1999Główne determinanty handlu strefy euro w latach 1999----2006200620062006

Handel wewnątrz UGW

Eksport do krajów trzecich

Import z krajów trzecich

WyŜszy wzrost gospodarczy w otoczeniu zewnętrznym UGW � �

Aprecjacja kursu euro � � �

Działalność korporacji wielonarodowych (delokaliazcja produkcji) � � �

Wzrost cen surowców � �

Rozszerzanie procesu integracji europejskiej � � �

Wzrost znaczenia w handlu światowym krajów o niskich kosztach wytwarzania � � �

Wprowadzenie euro � � �

Deprecjacja euro i relatywnie wysoki wzrost popytu w krajach UGW, notowane

w pierwszych latach po wprowadzeniu euro (1999-2001), sprawiły, Ŝe w okresie

tym zwiększył się udział handlu wewnętrznego. Jednak w kolejnych latach udział

obrotów wewnętrznych w handlu strefy euro ulegał systematycznemu obniŜaniu

się, co wynikało z wyŜszego tempa wzrostu obrotów z krajami trzecimi. Tak

więc wbrew dość powszechnym oczekiwaniom i wynikom niektórych badań

prowadzonych głównie w oparciu o modele grawitacyjne36, nastąpiło obniŜenie

udziału handlu wewnętrznego. MoŜe to oznaczać, Ŝe wpływ czynników

35 W 1993 r. utworzony został jednolity rynek wewnętrzny. Proces jego tworzenia stał się znaczącym bodźcem dla

intensyfikacji powiązań handlowych między krajami Unii Europejskiej. 36 Trzeba jednak zaznaczyć, Ŝe nawet najbardziej rozbudowane modele grawitacyjne nie uwzględniają złoŜoności

procesów ekonomicznych w gospodarce globalnej i ich rosnącej współzaleŜności.

Page 33: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

22229999

zewnętrznych na handel krajów strefy euro okazał się większy, niŜ

wprowadzenie wspólnej waluty.

Wykres 2Wykres 2Wykres 2Wykres 2. . . . Zmiany udziału handlu wewnętrznego w handlu krajów Zmiany udziału handlu wewnętrznego w handlu krajów Zmiany udziału handlu wewnętrznego w handlu krajów Zmiany udziału handlu wewnętrznego w handlu krajów strefy euro w latach 1960strefy euro w latach 1960strefy euro w latach 1960strefy euro w latach 1960----2006 (w % handlu ogółem)2006 (w % handlu ogółem)2006 (w % handlu ogółem)2006 (w % handlu ogółem)

35

40

45

50

55

60

1960 1970 1980 1990 2000

eksport import

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych z bazy Monthly Statistics of International

Trade - OECD.

W latach 2004-2006, 50,3% eksportu i 49,9% importu strefy euro przypadało na

kraje UGW. W porównaniu z okresem przed wprowadzeniem euro, udział

eksportu wewnętrznego w eksporcie ogółem obniŜył się o 1,0 pkt proc., jeszcze

silniej obniŜył się udział importu wewnętrznego w imporcie ogółem – o 2,9 pkt

proc. Wynikało to z niŜszej dynamiki handlu wewnętrznego w porównaniu z

handlem z krajami trzecimi (w latach 1999-2006 wartość handlu wewnątrz strefy

euro rosła średnio w tempie 6,4% rocznie).

Ze względu na pewne podobieństwo tendencji występujących w obrotach

handlowych wewnątrz UGW, jak i w wymianie z krajami trzecimi, spośród

głównych grup towarowych moŜna wyselekcjonować cztery kategorie

produktów:

− paliwa mineralne (SITC 3),

− towary nieprzetworzone z wyłączeniem paliw (obejmujące sekcje SITC

0, 1, 2 i 4),

Page 34: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

30303030

− produkty chemiczne (SITC 5),

− pozostałe wyroby przetworzone (sekcje SITC 6, 7 i 8).

NajwyŜszą dynamiką odznaczał się handel paliwami mineralnymi, których

wartość rosła w tempie 21,9%. W konsekwencji ich udział w handlu między

krajami UGW zwiększył się w tym czasie przeszło dwukrotnie (z 2,7% średnio w

latach 1996-1998 do 5,7% średnio w latach 2004-2006). Mimo, Ŝe grupa ta ma

relatywnie niewielkie znaczenie w handlu wewnętrznym strefy euro (niespełna ¼

paliw w strefie euro pochodzi z krajów UGW), to stosunkowo silny wzrost

wartości wpłynął w pewnym stopniu na przyspieszenie dynamiki handlu ogółem

(o 0,6 pkt proc.).

Dynamika handlu w pozostałych grupach towarów nieprzetworzonych była

zdecydowanie wolniejsza, chociaŜ warto zaznaczyć, Ŝe wzrost ten (średnio o

5,4% rocznie) był niewiele niŜszy niŜ wyrobów przetworzonych (z wyłączeniem

produktów chemicznych). Co więcej, inaczej niŜ w przypadku wyrobów

przetworzonych handel wewnątrz UGW towarami nieprzetworzonymi rósł

szybciej niŜ ich import z krajów trzecich (średnio o 4,9% rocznie). W efekcie w

imporcie tej grupy nastąpił wzrost udziału rynku wewnętrznego z 55,1% średnio

w latach 1996-1998 do 57,0% w latach 2004-200637.

Większe znaczenie rynku wewnętrznego dla grup obejmujących towary

nieprzetworzone (największe znaczenie rynek krajów strefy euro ma dla

Ŝywności – co wynika teŜ z wysokiego stopnia protekcji rynku rolnego w Unii

Europejskiej) moŜe wynikać z faktu, Ŝe w mniejszym stopniu poddają się one

procesom globalizacji, a z drugiej strony ich sprzedaŜ jest bardziej wraŜliwa na

zmiany kursów walut.

MoŜe to zatem wskazywać, Ŝe w krótkim okresie wprowadzenie wspólnej waluty

miało największy wpływ na handel towarami o niŜszym stopniu przetworzenia, a

więc było korzystne dla eksporterów produktów o niŜszej wartości dodanej38.

Natomiast handel wyrobami wysoko przetworzonymi, który w duŜej mierze

37 Tendencje te znajdują potwierdzenie równieŜ w wynikach handlu na poziomie krajów członkowskich UGW. 38 Podobne tendencje moŜna takŜe zaobserwować w niektórych grupach wyrobów klasyfikowanych jako przetworzone. W

analizowanym okresie najbardziej wzrosło znaczenie rynku wewnętrznego w handlu produktami z drewna i korka (SITC 63)

oraz wyrobami z papieru i tektury (SITC 64).

Page 35: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

31313131

odbywa się w ramach korporacji wielonarodowych, jest mniej wraŜliwy na

wahania kursowe.

Tablica 7Tablica 7Tablica 7Tablica 7. . . . Udział handlu wewnętrznego strefy euro w obrotach Udział handlu wewnętrznego strefy euro w obrotach Udział handlu wewnętrznego strefy euro w obrotach Udział handlu wewnętrznego strefy euro w obrotach ogółem wg sekcji SITCogółem wg sekcji SITCogółem wg sekcji SITCogółem wg sekcji SITC

Udział eksportu wewnątrz UGW w eksporcie ogółem

Udział importu wewnątrz UGW w imporcie ogółem

1996-1998 2004-2006 zmiana 1996-1998 2004-2006 zmiana

(%) (%) (pkt proc.) (%) (%) (pkt proc.)

Ogółem 51,4 50,3 -1,0 52,8 49,9 -2,9

Towary nieprzetworzone (0-4)

62,3 62,3 0,0 44,7 40,2 -4,5

śywność i zwierzęta Ŝywe (0)

65,1 64,3 -0,8 61,6 62,2 0,6

Napoje i tytoń (1) 48,2 47,5 -0,7 67,8 71,5 3,7 Surowce z wyjątkiem paliw (2)

65,9 62,8 -3,1 39,2 44,2 5,1

Paliwa mineralne (3)

59,6 63,8 4,2 22,7 24,8 2,1

Oleje i tłuszcze (4)

56,4 61,7 5,3 60,1 56,7 -3,4

Wyroby przetworzone (5-8)

49,7 48,5 -1,2 55,1 53,4 -1,7

Produkty chemiczne (5)

51,7 52,2 0,6 61,3 64,2 2,8

Towary sklasyfikowane wg surowca (6)

53,8 52,8 -1,0 59,2 55,9 -3,3

Maszyny i sprzęt transportowy (7)

46,9 45,0 -1,9 54,3 51,1 -3,2

RóŜne wyroby przemysłowe (8)

51,4 50,1 -1,3 46,5 44,5 -2,0

Towary i transakcje niesklas. w SITC (9)

53,5 46,6 -6,9 54,2 40,0 -12,4

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.

Spośród wyrobów przetworzonych najwyŜszą dynamiką odznaczał się handel

produktami chemicznymi. W analizowanym okresie wartość eksportu wewnątrz

strefy euro rosła w tempie 9,5% rocznie. W efekcie nastąpił znaczący wzrost

udziału produktów chemicznych w eksporcie wewnętrznym strefy euro.

Jednocześnie była to jedna z niewielu grup, w której nastąpiło wyraźne

zwiększenie się znaczenia strefy euro (zarówno w eksporcie, jak i w imporcie),

jako rynku sprzedaŜy. Wysoka dynamika produktów chemicznych wynikała z

Page 36: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

32323232

bardzo dynamicznego wzrostu obrotów produktami leczniczymi i

farmaceutycznymi (SITC 54). Właśnie w tym sektorze strefa euro znacząco

wzmocniła swoją pozycję konkurencyjną względem krajów spoza UGW. Jednak

i w pozostałych grupach produktów chemicznych dynamika handlu wewnątrz

UGW była nieco wyŜsza niŜ importu zewnętrznego.

Tablica 8Tablica 8Tablica 8Tablica 8. . . . Eksport wewnętrzny strefyEksport wewnętrzny strefyEksport wewnętrzny strefyEksport wewnętrzny strefy euro wg sekcji SITC euro wg sekcji SITC euro wg sekcji SITC euro wg sekcji SITC

Wartość Udział

Średnie roczne zmiany

1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006

(mld EUR) (mld EUR) (%) (%) (%)

Ogółem 778,6 1 278,0 100,0 100,0 6,4

Towary nieprzetworzone (0-4)

133,8 234,4 17,2 18,3 8,7

śywność i zwierzęta Ŝywe (0)

74,1 101,5 9,5 7,9 4,2

Napoje i tytoń (1) 10,8 16,7 1,4 1,3 4,9 Surowce z wyjątkiem paliw (2)

24,6 38,3 3,2 3,0 7,2

Paliwa mineralne (3)

20,6 72,2 2,7 5,7 21,9

Oleje i tłuszcze (4)

3,8 5,6 0,5 0,4 6,0

Wyroby przetworzone (5-8)

630,1 1 025,6 81,1 80,3 6,0

Produkty chemiczne (5)

101,7 210,3 13,1 16,5 9,5

Towary sklasyfikowane wg surowca (6)

141,7 211,0 18,2 16,5 5,7

Maszyny i sprzęt transportowy (7)

293,8 464,9 37,8 36,4 4,9

RóŜne wyroby przemysłowe (8)

92,9 139,3 12,0 10,9 5,1

Towary i transakcje niesklas. w SITC (9)

15,6 22,7 2,0 1,8 4,2

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.

Page 37: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

33333333

Tablica 9Tablica 9Tablica 9Tablica 9. . . . Eksport wewnętrzny strefy euro według najwaŜniejszych Eksport wewnętrzny strefy euro według najwaŜniejszych Eksport wewnętrzny strefy euro według najwaŜniejszych Eksport wewnętrzny strefy euro według najwaŜniejszych grup produktów w latach 2004grup produktów w latach 2004grup produktów w latach 2004grup produktów w latach 2004----2006200620062006

Wartość Udział

Średnie roczne zmiany

1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006

(mld EUR) (mld EUR) (%) (%) (%)

Pojazdy drogowe (78) 100,6 160,7 12,9 12,6 4,8 Maszyny i urządzenia elektryczne (77) 46,9 65,5 6,0 5,1 3,4 Produkty lecznicze i farmaceutyczne (54) 14,5 63,1 1,9 4,9 19,1 Sprzęt przemysłowy i części maszyn (74) 34,1 54,7 4,4 4,3 5,7 śelazo i stal (67) 27,9 52,7 3,6 4,1 8,7 Maszyny biurowe i komputery (75) 32,9 49,4 4,2 3,9 4,1 Ropa naftowa i materiały pochodne(33) 12,5 43,9 1,6 3,4 23,0 Chemikalia organiczne (51) 22,9 42,7 3,0 3,3 8,0 Inny sprzęt transportowy (79) 19,7 37,8 2,5 3,0 7,6 Sprzęt telekomunikacyjny (76) 17,2 34,6 2,2 2,7 7,2

Artykuły odzieŜowe i dodatki (84)

22,2 29,8 2,9 2,3 3,8

Przędza włókiennicza, tkaniny(65)

23,0 21,2 3,0 1,7 -1,6

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.

NajwaŜniejszą grupą w handlu wewnętrznym strefy euro pozostają maszyny i

sprzęt transportowy (SITC 7). W tym przypadku dynamika handlu wewnętrznego

była znacznie niŜsza niŜ w obrotach zewnętrznych, co wynikało z faktu, Ŝe ten

sektor w największym stopniu poddany był procesom internacjonalizacji.

Negatywnie na dynamikę handlu w tej grupie wpłynęło zjawisko przenoszenia

całości procesów produkcyjnych lub ich poszczególnych etapów do krajów

Page 38: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

34343434

trzecich (w tym przede wszystkim do nowych krajów członkowskich UE), które

prowadziło do dalszego obniŜania się znaczenia rynku wewnętrznego w handlu

maszynami i sprzętem transportowym.

Obok maszyn i sprzętu transportowego w handlu strefy euro zmniejszył się takŜe

udział pozostałych grup wyrobów przetworzonych, gdzie w ostatnich latach rosła

silnie konkurencja z krajów trzecich, a więc towarów sklasyfikowanych wg

surowca (SITC 6) i róŜnych wyrobów przemysłowych (SITC 8). Łącznie w

grupach SITC 6-8 nastąpił spadek udziału rynku wewnętrznego w eksporcie z

49,3% (średnio w latach 1996-1998) do 47,7% (średnio w latach 2004-2006), a w

imporcie odpowiednio z 54,0 do 51,0. Średni roczny wzrost handlu wewnątrz

strefy euro w tych trzech grupach wyrobów przetworzonych wyniósł 5,2%, był

więc wolniejszy niŜ wzrost towarów nieprzetworzonych (z wyłączeniem paliw).

7.1. HANDEL WEWNĘTRZNY WG KRAJÓW CZŁONKOWSKICH UGW

Udział eksportu do strefy euro w eksporcie ogółem krajów UGW obniŜył się w

analizowanym okresie o 1,1 pkt proc. Zmiany udziału strefy euro w eksporcie

były w poszczególnych krajach zróŜnicowane, co mogło wynikać zarówno z

połoŜenia danego kraju, jak i działalności korporacji wielonarodowych. W

dwóch krajach strefy euro – w Portugalii i Belgii (traktowanej łącznie z

Luksemburgiem) nastąpił wzrost udziału eksportu do pozostałych krajów UGW,

co w duŜej mierze tłumaczy zmiana struktury eksportu tych krajów w ostatnich

latach. W Portugalii nastąpił wzrost znaczenia handlu częściami, natomiast w

Belgii znacząco zwiększył się udział produktów chemicznych (głównie

produktów farmaceutycznych)39, które charakteryzowały się najwyŜszą dynamiką

popytu w strefie euro i ponadto w zdecydowanej większości sprzedawane były

na rynku strefy euro. Najsilniej udział strefy euro obniŜył się w eksporcie Grecji,

oraz Austrii i Holandii.

39 Wysoka dynamika eksportu produktów farmaceutycznych w Belgii związana była z napływem bezpośrednich inwestycji

zagranicznych do tego sektora. W latach 2001-2006 belgijski sektor farmaceutyczny stał się waŜnym kierunkiem napływu

BIZ. W 2006 r. funkcjonowało tam 110 przedsiębiorstw zagranicznych, z czego większość pochodziła spoza strefy euro

,głównie z USA, W.Brytanii, Szwajcarii i Danii (por. Association Générale de l’Industrie du Médicament, L’industrie du

médicament en Belgique - Contribution à l’économie nationale, 2007.).

Page 39: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

35353535

Tablica 10Tablica 10Tablica 10Tablica 10. . . . Udział ekUdział ekUdział ekUdział eksportu do strefy euro w eksporcie ogółem i w sportu do strefy euro w eksporcie ogółem i w sportu do strefy euro w eksporcie ogółem i w sportu do strefy euro w eksporcie ogółem i w PKB w krajach strefy euroPKB w krajach strefy euroPKB w krajach strefy euroPKB w krajach strefy euro

Udział strefy euro w eksporcie ogółem Udział eksportu do strefy euro w PKB

(%) (pkt proc.) (%) (pkt proc.)

1996-1998 2004-2006 zmiana 1996-1998 2004-2006 zmiana

Austria 57,4 52,0 -5,4 15,9 21,4 +5,5 Belgia i Luksemburg

63,5 63,7 +0,2 40,2 54,5 +14,3

Finlandia 31,9 29,7 -2,2 10,6 10,2 -0,3 Francja 50,2 49,9 -0,3 10,5 10,9 +0,5 Grecja 44,5 37,1 -7,3 3,7 2,7 -1,0 Hiszpania 59,5 58,9 -0,6 10,6 10,2 -0,4 Holandia 65,5 62,5 -3,0 34,2 40,0 +5,8 Irlandia 43,5 42,5 -1,0 29,7 22,7 -7,0 Niemcy 44,0 42,8 -1,1 10,3 15,1 +4,9 Portugalia 65,7 67,4 +1,6 13,8 14,1 +0,3 Włochy 47,0 44,7 -2,2 9,4 9,5 +0,1

strefa euro 51,4 50,3 -1,1 13,2 15,8 +2,7

Dania 45,9 43,8 -2,1 13,0 14,3 +1,3 Szwecja 41,6 40,5 -1,1 13,5 14,5 +1,1 W.Brytania 53,2 53,3 +0,1 10,9 9,2 -1,6

pozostałe UE-15

49,9 49,2 -0,7 11,5 10,4 -1,1

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Eurostat.

Istotne znaczenie dla określenia beneficjentów w handlu wewnętrznym strefy

euro w ostatnich latach moŜe mieć zmiana udziału poszczególnych krajów UGW

w eksporcie strefy euro. Najsilniej swój udział zwiększyły Belgia, Niemcy oraz

Holandia. Relatywnie wysoki wzrost eksportu w tych krajach wynikał z

odmiennych przyczyn. Belgia zawdzięcza to przede wszystkim zwiększeniu

eksportu produktów farmaceutycznych, Niemcy – produktów klasyfikowanych,

jako maszyny i sprzęt transportowy, a Holandia – duŜemu wzrostowi wartości

eksportu paliw. Trzeba przy tym podkreślić, Ŝe Belgia i Niemcy zwiększyły

wyraźnie swoje udziały w rynku wewnętrznym strefy euro w większości grup

produktów.

Natomiast największe spadki udziału w handlu wewnętrznym strefy euro

odnotowały w tym okresie Francja i Włochy. Spadki te mogły częściowo

wynikać z przenoszenia produkcji gotowych wyrobów poza granice tych krajów.

Page 40: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

36363636

Tablica 11Tablica 11Tablica 11Tablica 11. . . . Eksport wewnętrzny strefy euro wg krajów Eksport wewnętrzny strefy euro wg krajów Eksport wewnętrzny strefy euro wg krajów Eksport wewnętrzny strefy euro wg krajów członkowskich UGWczłonkowskich UGWczłonkowskich UGWczłonkowskich UGW

Wartość Struktura

Średnie roczne zmiany

1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006

(mld EUR) (mld EUR) (%) (%) (%)

Austria 29,8 52,8 3,8 4,1 6,7 Belgia i Luksemburg

95,8 181,4 12,3 14,2

8,4

Finlandia 11,5 16,2 1,5 1,3 3,9 Francja 132,8 188,1 17,1 14,7 4,1 Grecja 4,3 5,3 0,6 0,4 4,4 Hiszpania 54,1 92,6 7,0 7,3 6,2 Holandia 117,6 204,7 15,1 16,0 8,0 Irlandia 20,6 36,6 2,7 2,9 4,6 Niemcy 198,0 341,9 25,5 26,8 7,2 Portugalia 13,7 21,1 1,8 1,7 5,8 Włochy 98,6 137,1 12,7 10,6 4,4

strefa euro 778,6 1 278,0 100,0 100,0 6,4

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.

W analizowanym okresie w wymianie między krajami strefy euro najwyŜszą

dynamikę eksportu odnotowała Belgia (wzrost wartości średnio o 8,4% rocznie).

Niewiele niŜszy był wzrost eksportu Holandii (8,0% rocznie). PowyŜej średniej

dla całej UGW rosła równieŜ sprzedaŜ Niemiec i Austrii. Tak więc największy

wzrost eksportu wewnętrznego nastąpił w krajach o najsilniejszych powiązaniach

z UGW. W Belgii udział pozostałych krajów strefy euro w eksporcie wyniósł w

latach 2004-2006 średnio 63,7%, w Holandii – 62,5%. SprzedaŜ do pozostałych

partnerów z UGW ma największe znaczenie dla Portugalii. W latach 2004-2006

stanowiła ona 67,4% całości portugalskiego eksportu. Warto zauwaŜyć, Ŝe

Portugalia była jedynym krajem w UGW, w którym wartość eksportu do krajów

strefy euro rosła szybciej niŜ do krajów trzecich. Natomiast do najniŜszych

naleŜała dynamika eksportu Finlandii i Grecji. W latach 1999-2006 eksport

Finlandii do pozostałych krajów strefy euro rósł średnio 3,9% rocznie, a Grecji –

4,4% rocznie. Wyraźnie niŜsza od średniej dynamika, w przypadku tych dwóch

krajów, moŜe być związana z ich peryferyjnym połoŜeniem w strefie euro.

Odzwierciedla to najniŜszy udział UGW w strukturze eksportu obu krajów (w

latach 2004-2006 w Finlandii 29,7%, a w Grecji – 37,1%).

Page 41: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

37373737

Wykres 3Wykres 3Wykres 3Wykres 3. . . . ŚcieŜki realnego efektywnego kursu euro (deflowanego ŚcieŜki realnego efektywnego kursu euro (deflowanego ŚcieŜki realnego efektywnego kursu euro (deflowanego ŚcieŜki realnego efektywnego kursu euro (deflowanego jednostkowymi kosztami pracy) w krajach UGW (rok 1999 = 100)jednostkowymi kosztami pracy) w krajach UGW (rok 1999 = 100)jednostkowymi kosztami pracy) w krajach UGW (rok 1999 = 100)jednostkowymi kosztami pracy) w krajach UGW (rok 1999 = 100)

85

90

95

100

105

110

115

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Irlandia

Włochy

Portugalia

Hiszpania

Holandia

Grecja

Francja

Belgia i Luks.

Finlandia

Austria

Niemcy

Spadek oznacza deprecjację

Źródło: Price and Cost Competitiveness. Third quarter of 2007 - Quarterly data on price and

cost competitiveness of the European Union and its Member States, European Commission,

Economic and Financial Affairs 2007.

Na dynamikę eksportu w poszczególnych krajach, obok struktury produktowej,

w duŜym stopniu wpływały zmiany jego konkurencyjności (mierzone REER

deflowanym jednostkowymi kosztami pracy). Zmiany konkurencyjności

odzwierciedlały m.in. róŜnice w zmianach kosztów pracy w poszczególnych

krajach. Analiza zmian w poziomie konkurencyjności cenowej w latach 1999-

2006 wskazuje, Ŝe w niektórych krajach jej spadek był znaczący – szczególnie

dotyczy to Irlandii i Włoch. Natomiast Niemcy i Austria odnotowały istotny

wzrost konkurencyjności. Wyjaśnia to, dlaczego Włochy straciły część udziału w

rynku, a Niemcy w tym samym czasie go zwiększyły.

7.2. WSKAŹNIKI SPECJALIZACJI

Przy utworzeniu unii walutowej podobnie, jak przy poprzednich etapach

integracji oŜywa dyskusja: Czy eliminacja barier handlowych będzie sprzyjała

zwiększaniu się specjalizacji w poszczególnych krajach ugrupowania40, czy teŜ

40 Tak uwaŜa np. P. Krugman (por. P. Krugman, Lessons of Massachusetts for EMU, F. Torres i F. Giavazzi, (Eds.),

Adjustment and Growth in the European Monetary Union, Cambridge University Press and CEPR, 1993.

Page 42: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

38383838

przewaŜą korzyści skali produkcji41. Poszczególne etapy integracji europejskiej

bardziej przyczyniały się do rozwoju tego drugiego modelu handlu opartego o

powiększający się rynek (na co wskazuje m.in. rosnące znaczenie handlu

wewnatrzgałęziowego). Pewne róŜnice między unią walutową a wcześniejszymi

fazami integracji mogą sprawiać, Ŝe analogia do unii celnej czy jednolitego rynku

nie jest w pełni adekwatna. Wydaje się, Ŝe podobny proces następuje równieŜ na

etapie Unii Gospodarczej i Walutowej. Szczególnie w duŜych krajach UGW

obserwowane jest obniŜanie się wskaźników specjalizacji w tych grupach

towarowych, gdzie występowały najwyŜsze przewagi konkurencyjne.

Jednocześnie towarzyszy temu zmniejszanie się stopnia despecjalizacji w tych

grupach, gdzie wskaźniki te były negatywne.

Dokonując oceny zmian strukturalnych, jakie dokonały się w handlu krajów

strefy euro od czasu wprowadzenia wspólnej waluty, moŜna posłuŜyć się

wskaźnikiem przewag konkurencyjnych Lafaya42. Wskazuje on branŜe w

eksporcie których poszczególne kraje odznaczają się najwyŜszą specjalizacją.

Wskaźnik ten odzwierciedla takŜe zmiany ujawnionych przewag

komparatywnych.

W latach 1996-2006 nie nastąpiły znaczące zmiany w tym względzie. Przewagi

komparatywne mają coraz mniejsze znaczenie w handlu pomiędzy krajami strefy

euro, który w coraz większym stopniu opiera się na modelu handlu

wewnątrzgałęziowego. W zdecydowanej większości przypadków nastąpiło

obniŜenie się przewag konkurencyjnych w latach 1996-2006, chociaŜ i tak

(zwłaszcza w duŜych krajach) były one relatywnie niewielkie. NajwyŜsze

wskaźniki specjalizacji charakteryzują handel mniejszych krajów, gdzie

produkcja sektora eksportowego koncentruje się jedynie w kilku branŜach.

41 Tak uwaŜają m.in. Jeffrey Frankel i Andrew Rose (por. J. Frankel i A. Rose, Is EMU More Justifiable Ex Post than Ex Ante?,

European Economic Review No 41/1997 oraz J.Frankel i A.Rose, The Endogeneity of the Optimun Currency Area Criteria,

Economic Journal 108/1998. 42 Wskaźnik RCA liczony wg formuły Lafaya:

( )

( ) ( )∑∑

==

=

+

+

+

−+

−=

N

j

i

j

i

j

i

j

i

j

N

j

i

j

i

j

N

j

i

j

i

j

i

j

i

j

i

j

i

ji

j

mx

mx

mx

mx

mxmx

LFI11

1100

gdzie xi

joraz m

i

joznaczają eksport i import produktu j-tego produktu i-tego kraju, N oznacza liczbę dóbr.

Interpretacja wskaźnika jest następująca: gdy przyjmuje on wartości wyŜsze od zera, to oznacza, Ŝe badany kraj ma

względem zagranicy przewagę komparatywną w eksporcie wyrobów naleŜących do grupy i. Natomiast jeŜeli wartość

obliczonego indeksu jest niŜsza od zera, wtedy mamy do czynienia z sytuacją odwrotną – badany kraj nie ma przewagi

komparatywnej względem zagranicy. Por. Lafay, G., The Measurement of Revealed Comparative Advantages, (w:) M.G.

Dagenais and P.A. Muet eds., International Trade Modeling, Chapman & Hill, 1992

Page 43: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

39393939

Analizując zmiany wskaźników w poszczególnych towarach (pozycjach SITC)

moŜna zauwaŜyć, Ŝe przewagi konkurencyjne zmniejszały się najbardziej w

przypadku tych towarów, gdzie następowało zwiększenie konkurencji importu z

zewnątrz. Dotyczy to np. produktów charakteryzujących się wysokimi nakładami

pracy (odzieŜ i obuwie), ale takŜe komputerów (w przypadku Irlandii), gdzie

następowało silne zwiększanie się importu z krajów trzecich i w efekcie obniŜyły

się przewagi konkurencyjne na rzecz tych krajów.

Wykres 4Wykres 4Wykres 4Wykres 4. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Austrii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Austrii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Austrii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Austrii ze strefą euro

-4 -2 0 2 4 6

śywność i zwierzęta Ŝywe

Napoje i tytoń

Surowce z wyjątkiem paliw

Paliwa mineralne

Oleje i tłuszcze

Produkty chemiczne

Towary sklasyfik. wg surowca

Maszyny i sprzęt transportowy

RóŜne wyroby przemysłowe

1996-1998

2004-2006

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext

Wykres 5Wykres 5Wykres 5Wykres 5. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Belgii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Belgii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Belgii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Belgii ze strefą euro

-3 -2 -1 0 1 2 3

śywność i zwierzęta Ŝywe

Napoje i tytoń

Surowce z wyjątkiem paliw

Paliwa mineralne

Oleje i tłuszcze

Produkty chemiczne

Towary sklasyfik. wg surowca

Maszyny i sprzęt transportowy

RóŜne wyroby przemysłowe

1996-1998

2004-2006

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext

Page 44: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

40404040

WWWWykres 6ykres 6ykres 6ykres 6. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Finlandii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Finlandii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Finlandii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Finlandii ze strefą euro

-10 -5 0 5 10 15

śywność i zwierzęta Ŝywe

Napoje i tytoń

Surowce z wyjątkiem paliw

Paliwa mineralne

Oleje i tłuszcze

Produkty chemiczne

Towary sklasyfik. wg surowca

Maszyny i sprzęt transportowy

RóŜne wyroby przemysłowe

1996-1998

2004-2006

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext

Wykres 7Wykres 7Wykres 7Wykres 7. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Francji ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Francji ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Francji ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Francji ze strefą euro

-2 -1 0 1 2

śywność i zwierzęta Ŝywe

Napoje i tytoń

Surowce z wyjątkiem paliw

Paliwa mineralne

Oleje i tłuszcze

Produkty chemiczne

Towary sklasyfik. wg surowca

Maszyny i sprzęt transportowy

RóŜne wyroby przemysłowe

1996-1998

2004-2006

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext

Wykres 8Wykres 8Wykres 8Wykres 8. . . . Zmiany specjaliZmiany specjaliZmiany specjaliZmiany specjalizacji w handlu Grecji ze strefą eurozacji w handlu Grecji ze strefą eurozacji w handlu Grecji ze strefą eurozacji w handlu Grecji ze strefą euro

-12 -8 -4 0 4 8

śywność i zwierzęta Ŝywe

Napoje i tytoń

Surowce z wyjątkiem paliw

Paliwa mineralne

Oleje i tłuszcze

Produkty chemiczne

Towary sklasyfik. wg surowca

Maszyny i sprzęt transportowy

RóŜne wyroby przemysłowe

1996-1998

2004-2006

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext

Page 45: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

41414141

Wykres 9Wykres 9Wykres 9Wykres 9. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Hiszpanii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Hiszpanii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Hiszpanii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Hiszpanii ze strefą euro

-4 -2 0 2 4

śywność i zwierzęta Ŝywe

Napoje i tytoń

Surowce z wyjątkiem paliw

Paliwa mineralne

Oleje i tłuszcze

Produkty chemiczne

Towary sklasyfik. wg surowca

Maszyny i sprzęt transportowy

RóŜne wyroby przemysłowe

1996-1998

2004-2006

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext

Wykres 10Wykres 10Wykres 10Wykres 10. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Holandii zeZmiany specjalizacji w handlu Holandii zeZmiany specjalizacji w handlu Holandii zeZmiany specjalizacji w handlu Holandii ze strefą euro strefą euro strefą euro strefą euro

-4 -2 0 2 4

śywność i zwierzęta Ŝywe

Napoje i tytoń

Surowce z wyjątkiem paliw

Paliwa mineralne

Oleje i tłuszcze

Produkty chemiczne

Towary sklasyfik. wg surowca

Maszyny i sprzęt transportowy

RóŜne wyroby przemysłowe

1996-1998

2004-2006

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext

Wykres 11Wykres 11Wykres 11Wykres 11. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Irlandii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Irlandii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Irlandii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Irlandii ze strefą euro

-10 -5 0 5 10 15 20

śywność i zwierzęta Ŝywe

Napoje i tytoń

Surowce z wyjątkiem paliw

Paliwa mineralne

Oleje i tłuszcze

Produkty chemiczne

Towary sklasyfik. wg surowca

Maszyny i sprzęt transportowy

RóŜne wyroby przemysłowe

1996-1998

2004-2006

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext

Page 46: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

42424242

Wykres 12Wykres 12Wykres 12Wykres 12. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Niemiec ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Niemiec ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Niemiec ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Niemiec ze strefą euro

-4 -2 0 2 4 6

śywność i zwierzęta Ŝywe

Napoje i tytoń

Surowce z wyjątkiem paliw

Paliwa mineralne

Oleje i tłuszcze

Produkty chemiczne

Towary sklasyfik. wg surowca

Maszyny i sprzęt transportowy

RóŜne wyroby przemysłowe

1996-1998

2004-2006

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext

Wykres 13Wykres 13Wykres 13Wykres 13. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Portugalii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Portugalii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Portugalii ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Portugalii ze strefą euro

-4 -2 0 2 4 6 8

śywność i zwierzęta Ŝywe

Napoje i tytoń

Surowce z wyjątkiem paliw

Paliwa mineralne

Oleje i tłuszcze

Produkty chemiczne

Towary sklasyfik. wg surowca

Maszyny i sprzęt transportowy

RóŜne wyroby przemysłowe

1996-1998

2004-2006

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext

Wykres 14Wykres 14Wykres 14Wykres 14. . . . Zmiany specjalizacji w handlu Włoch ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Włoch ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Włoch ze strefą euroZmiany specjalizacji w handlu Włoch ze strefą euro

-6 -4 -2 0 2 4 6 8

śywność i zwierzęta Ŝywe

Napoje i tytoń

Surowce z wyjątkiem paliw

Paliwa mineralne

Oleje i tłuszcze

Produkty chemiczne

Towary sklasyfik. wg surowca

Maszyny i sprzęt transportowy

RóŜne wyroby przemysłowe

1996-1998

2004-2006

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext

Page 47: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

43434343

Z drugiej strony na zmiany przewag konkurencyjnych istotny wpływ miało

przenoszenie (delokalizacja) produkcji z krajów strefy euro do krajów trzecich.

Zjawisko to oddziaływało na poziom wskaźników konkurencyjności na dwa

podstawowe sposoby. Przenoszenie całego procesu produkcyjnego powodowało

zanik przewag konkurencyjnych, ze względu na fakt, Ŝe produkty końcowe

eksportowane były z innych krajów (przykład przenoszenie produkcji i w

konsekwencji eksportu urządzeń gospodarstwa domowego z Włoch). Natomiast

gdy zmiana lokalizacji dotyczyła tylko pośrednich etapów produkcji, a produkt

końcowy wytwarzany był w kraju strefy euro – w takiej sytuacji następował

wzrost przewag konkurencyjnych (przykład eksport samochodów osobowych z

Niemiec). MoŜna zatem powiedzieć, Ŝe silny wpływ na zmiany przewag

konkurencyjnych w wewnętrznym handlu strefy euro miała sytuacja w

zewnętrznym handlu.

Tablica 12Tablica 12Tablica 12Tablica 12. . . . Produkty o największych przewagProdukty o największych przewagProdukty o największych przewagProdukty o największych przewagachachachach konkurencyjnych konkurencyjnych konkurencyjnych konkurencyjnych w eksporcie krajów strefy euro do pozostałych krajów UGW w w eksporcie krajów strefy euro do pozostałych krajów UGW w w eksporcie krajów strefy euro do pozostałych krajów UGW w w eksporcie krajów strefy euro do pozostałych krajów UGW w latach 1996latach 1996latach 1996latach 1996----1998 i 20041998 i 20041998 i 20041998 i 2004----2006 wg pozycji SITC2006 wg pozycji SITC2006 wg pozycji SITC2006 wg pozycji SITC

Page 48: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

44444444

NajwyŜsze przewagi konkurencyjne w latach 1996-1998

NajwyŜsze przewagi konkurencyjne w latach 2004-2006

Austria Spalinowe silniki tłokowe i ich części (713)

3,1 Spalinowe silniki tłokowe i ich części (713)

1,6

Papier i tektura (641)

2,1 Papier i tektura (641)

1,4

Drewno obrobione (248)

1,7 Drewno obrobione (248)

1,4

Belgia i Luksemburg Pojazdy mechaniczne osobowe (781)

3,3 Pojazdy mechaniczne osobowe (781)

1,5

Wyroby walcowane z Ŝelaza i stali (673)

1,5 Wyroby walcowane ze stali stopowej (675)

1,0

Wyroby walcowane powlekane (674)

1,1 Wyroby walcowane powlekane (674)

1,0

Finlandia Papier i tektura (641)

27,6 Papier i tektura (641)

19,3

Sprzęt telekomunikacyjny (764)

8,9 Sprzęt telekomunikacyjny (764)

10,5

Drewno obrobione (248)

5,3 Wyroby walcowane ze stali stopowej (675)

6,1

Francja Części i akcesoria pojazdów (784)

1,5 Pojazdy mechaniczne osobowe (781)

1,8

Napoje alkoholowe (112)

1,2 Preparaty perfumeryjne, kosmetyczne (553)

1,2

Preparaty perfumeryjne, kosmetyczne (553)

1,1 Leki (542) 1,1

Grecja OdzieŜ z tkanin i dzianin (845)

4,3 Aluminium (684) 2,3

Oleje i tłuszcze roślinne (421)

3,9 Oleje i tłuszcze roślinne (421)

1,9

OdzieŜ z dzianin dla kobiet i dziewcząt (844)

3,0 OdzieŜ z dzianin dla kobiet i dziewcząt (844)

1,9

Hiszpania Pojazdy mechaniczne osobowe (781)

9,9 Pojazdy mechaniczne osobowe (781)

4,0

Owoce (057) 4,1 Owoce (057) 2,6 Warzywa (054) 2,4 Warzywa (054) 1,9

Holandia Przetworzone oleje ropy naftowej (334)

4,6 Komputery (752) 5,1

Komputery (752) 4,2 Przetworzone oleje ropy naftowej (334)

3,4

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.

Page 49: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

45454545

7.3. HANDEL WEWNĄTRZGAŁĘZIOWY

Obserwowane w większości krajów i dotyczące większości produktów

zmniejszenie przewag konkurencyjnych moŜe pośrednio oznaczać, Ŝe w tym

samym okresie nastąpił wzrost handlu wewnątrzgałęziowego (intra-industry

trade - IIT), który opiera się na równoległym eksporcie i imporcie produktów

klasyfikowanych w tych samych grupach towarowych o wysokim stopniu

zróŜnicowania. W krajach Unii, podobnie jak w całej współczesnej gospodarce

światowej, przewaga komparatywna nie jest jedynym ani podstawowym

warunkiem istnienia międzynarodowej specjalizacji i wymiany handlowej.

Handel wewnątrzgałęziowy jest najbardziej intensywny w przypadku maszyn i

urządzeń, środków transportu, produktów chemicznych oraz gotowych dóbr

konsumpcyjnych, a więc grup produktów, które dominują w strukturze handlu

strefy euro.

Kraje UGW naleŜą do grupy państw o najwyŜszych wskaźnikach udziału handlu

wewnątrzgałęziowego w całkowitych obrotach43. Jest to wynik zarówno silnej

integracji rynkowej związanej z usuwaniem barier handlowych i rosnącego

stopnia podobieństwa poziomu i struktur rozwoju. U podstaw handlu

wewnątrzgałęziowego, leŜy zasadniczo substytucyjność gospodarek, której

wyrazem od strony podaŜowej jest brak luki technologicznej, a od strony

popytowej - brak dysproporcji w poziomie PKB per capita.

Po wprowadzeniu wspólnej waluty we wszystkich krajach Unii Gospodarczej i

Walutowej następował dalszy wzrost handlu wewnątrzgałęziowego44.

43 Wzrost udziału handlu wewnątrzgałęziowego ma takŜe duŜe znaczenie z punktu widzenia synchronizacji cykli

koniunkturalnych W krajach gdzie dominują powiązania oparte na wymianie wewnatrzgałęziowej występujące zakłócenia

gospodarcze mają charakter symetryczny. Badania empiryczne potwierdzają istnienie statystycznie istotnej zaleŜności

między stopniem zbieŜności cykli koniunkturalnych a siłą powiązań wewnatrzgałęziowych (por. J.Fidrmuc, Intraindustry

Trade between the EU and the CEECs, Focus on Transition 1/2001, Oesterreichische Nationalbank). 44 Szacunku udziału wymiany wewnątrzgałeziowej we wzajemnych obrotach miedzy krajami strefy euro dokonano na

podstawie skorygowanego o saldo wymiany handlowej wskaźnika wymiany wewnątrzgałęziowej:

100|)(|)(

||)(×

−−+

−−+

∑∑∑∑

iiii

iiii

MXMX

MXMX

gdzie Xi oznacza eksport gałęzi i, Mi – import gałęzi i. Obliczeń dokonano na poziomie 5-cyfrowej klasyfikacji SITC.

Podziału handlu wewnątrzgałęziowego na poziomy i pionowy dokonano za pomocą kryteriów przyjętych przez

D.Greenaway, R.Hine oraz C.Milner (por. D.Greenaway, R.Hine, i C.Milner, Country-Specific Factors and the Pattern of

Horizontal and Vertical Intra-Industry Trade in the UK. Weltwirtschaftliches Archiv No. 130/1994 oraz D.Greenaway,

R.Hine, i C.Milner, Vertical and Horizontal Intra-Industry Trade: A Cross-Industry Analysis for the United Kingdom.

Economic Journal No. 105/1995), gdzie handel poziomy to taki, który spełnia następujący warunek:

αα +≥≤− 11mUVxUV

j

i

Page 50: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

46464646

Największy wzrost nastąpił w Grecji, która jednak charakteryzuje się jednym z

najniŜszych wskaźników handlu wewnątrzgałęziowego. Wyraźny wzrost nastąpił

takŜe w handlu Hiszpanii i Austrii. W Irlandii, we Włoszech oraz w Belgii

wzrost handlu wewnątrzgałęziowego spowodowany był zwiększeniem się

intensywności handlu poziomego45. Natomiast w zdecydowanej większości

krajów wzrost udziału handlu wewnątrzgałęziowego następował w wyniku

zwiększenia się handlu pionowego (zwłaszcza w Grecji, Holandii i Niemczech),

któremu często towarzyszyło obniŜenie się handlu poziomego (głównie w

Holandii i Francji).

Ze względu na znaczenie udziału handlu wewnątrzgałęziowego państwa strefy

euro moŜna podzielić na dwie grupy. Kraje, gdzie wymiana z pozostałymi

państwami UGW jest zdominowana przez handel wewnątrzgałęziowy, a więc

Holandia, Francja, Niemcy, Hiszpania, Austria oraz Belgia (gdzie handel

wewnątrzgałęziowy obejmuje około 70% wymiany z pozostałymi państwami

UGW). Drugą grupę stanowią kraje, gdzie udział handlu wewnątrzgałęziowego

jest wyraźnie mniejszy, są to Portugalia, Włochy, Irlandia, Grecja i Finlandia.

Większość krajów w tej grupie to kraje o peryferyjnym połoŜeniu względem

strefy euro. RóŜnice te znalazły odzwierciedlenie w dysproporcjach pomiędzy

dynamikami eksportu obu grup krajów. Grupa krajów o wyŜszym udziale handlu

wewnątrzgałęziowego odznaczała się wyraźnie wyŜszą dynamiką eksportu

wewnątrz UGW. Średnio w latach 1999-2006 eksport w tej grupie krajów rósł o

6,8% rocznie, podczas gdy w drugiej grupie krajów średni wzrost eksportu w

analizowanym okresie wyniósł 4,5% rocznie.

natomiast pionowy to:

α−< 1mUVxUV

i

i lub α+> 1mUVxUV

i

i

gdzie UV oznacza wartość jednostkową (unit value) określonego produktu, a α – wskaźnik dyspersji wartości

jednostkowych UV (przyjęty na poziomie 15%). 45 O poziomym róŜnicowaniu produktu (pozajakościowym) mówi się wówczas, gdy poszczególne odmiany mają taką samą

jakość, lecz róŜnią się innymi cechami. W przypadku zróŜnicowania pionowego róŜnice dotyczą jakości, co wiąŜe się

głównie z techniką produkcji, a więc z podaŜową stroną rynku. Zazwyczaj poprawa jakości wymaga poniesienia

dodatkowych nakładów. A zatem wraz ze wzrostem jakości rośnie jednostkowa cena produktu (a nie, jak to jest zwykle w

przypadku róŜnicowania poziomego, wszystkie odmiany są wytwarzane przy uŜyciu podobnej techniki i sprzedawane po

zbliŜonej cenie).

Page 51: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

47474747

Tablica 13Tablica 13Tablica 13Tablica 13. . . . Udział handlu wewnatrzgałęziowego w handlu krajów Udział handlu wewnatrzgałęziowego w handlu krajów Udział handlu wewnatrzgałęziowego w handlu krajów Udział handlu wewnatrzgałęziowego w handlu krajów strefy euro w ramach UGWstrefy euro w ramach UGWstrefy euro w ramach UGWstrefy euro w ramach UGW

1996-1998 2004-2006

IIT ogółem IIT poziomy

IIT pionowy

IIT ogółem IIT poziomy

IIT pionowy

Holandia 72,3 26,8 45,5 77,1 20,3 56,8 Francja 70,3 32,8 37,5 74,1 26,9 47,2 Niemcy 67,0 25,6 41,4 73,1 21,6 51,5 Hiszpania 61,1 16,1 45,0 71,0 18,5 52,5 Austria 60,6 18,0 42,6 70,0 17,4 52,6 Belgia i Luksemburg 66,3 23,9 42,4 68,6 26,3 42,4 Portugalia 50,3 15,5 34,9 57,4 16,9 40,5 Włochy 49,4 13,3 36,0 55,3 17,9 37,3 Irlandia 46,6 4,6 42,0 49,6 15,5 34,1 Grecja 33,7 7,0 26,7 49,0 6,9 42,1 Finlandia 26,9 4,0 22,9 32,6 6,1 26,5

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.

W okresie po wprowadzeniu euro w krajach UGW wzrost handlu

wewnątrzgałęziowego następował bardziej w wyniku zwiększania się handlu

pionowego (w którym uczestniczą produkty zróŜnicowane jakościowo) niŜ

poziomego (produkty zróŜnicowane pod względem cech pozajakościowych

waŜnych z punktu widzenia nabywcy).

Wzrost znaczenia handlu pionowego wynika głównie ze zwiększenia się handlu

korporacyjnego, w którym dominują półprodukty o róŜnym stopniu

przetworzenia. Zdaniem L. Fontagne i M. Fredenberga46 pionowy handel

wewnątrzgałęziowy wynika bardziej z róŜnic w przewagach komparatywnych

niŜ z podobieństwa struktur gospodarczych.

8. EKSPORT STREFY EURO DO KRAJÓW TRZECICH

Wzrost znaczenia handlu zewnętrznego w wymianie krajów strefy euro

odzwierciedla zwiększającą się współzaleŜność gospodarki strefy euro od

pogłębiających się procesów globalizacyjnych. W latach 1999-2006 wartość

46 L. Fontagne i M. Freudenberg, Long-term Trends in Intra-Industry Trade, (w:) red. P.J. Lloyd, Hyun-Hoon Lee, Frontiers

of Research in Intra-Industry Trade, 2002.

Page 52: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

48484848

eksportu zewnętrznego strefy euro rosła w tempie 7,3% rocznie. Tym samym

udział eksportu poza strefę euro w eksporcie ogółem zwiększył się z 48,6%

średnio w okresie 1996-1998 do 49,7% w okresie 2004-2006.

O szybszym tempie wzrostu eksportu poza UGW w porównaniu z handlem

wewnętrznym zadecydowało kilka czynników. Największe znaczenie miał

wyŜszy wzrost gospodarczy w otoczeniu zewnętrznym strefy euro, przepływy w

formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych, integracja europejska,

transformacja i liberalizacja gospodarek krajów WNP, Europy Południowo-

Wschodniej oraz Chin.

W latach 1999-2006 światowy PKB (waŜony strukturą geograficzną eksportu

strefy euro) rósł w tempie 3,7% rocznie, podczas gdy produkt krajowy brutto w

strefie euro rósł średnio 2,1% rocznie. Dynamika eksportu strefy euro wg

głównych regionów w duŜym stopniu odzwierciedla zróŜnicowanie tempa

wzrostu gospodarczego na świecie. Spośród głównych grup partnerów

handlowych strefy euro najwyŜszą dynamiką wzrostu gospodarczego w

analizowanym okresie odznaczały się azjatyckie kraje rozwijające się, głównie

dzięki wysokiej dynamice PKB w Chinach. Relatywnie wysokim wzrostem

gospodarczym odznaczały się takŜe kraje Bliskiego Wschodu oraz kraje WNP

(dzięki szybko rosnącym wpływom ze sprzedaŜy ropy naftowej). Wysoki wzrost

aktywności ekonomicznej następował w tym okresie takŜe w nowych krajach

członkowskich UE oraz w krajach Europy Południowo-Wschodniej. Było to

wynikiem m.in. silnego napływu inwestycji zagranicznych, który towarzyszył

intensyfikacji procesów integracyjnych.

Najbardziej znaczący wzrost udziału w eksporcie strefy euro nastąpił w

przypadku nowych krajów członkowskich (UE-10). Na wysoką dynamikę

eksportu do tego regionu – obok relatywnie wysokiego wzrostu gospodarczego,

złoŜyły się takŜe procesy związane z przystąpieniem tych krajów do Unii

Europejskiej oraz napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych47. Łączny

udział tych trzech grup krajów (nowe kraje członkowskie, WNP i kraje Europy

Południowo-Wschodniej) w eksporcie strefy euro zwiększył się z 14,3% w latach

1996-1998 do 18,7% w latach 2004-2006.

47 Napływ inwestycji zagranicznych oraz integracja z Unią wpływały takŜe na przyspieszenie dynamiki PKB w tej grupie

krajów. (por. European Commission, Enlargement, two years after: an economic evaluation, European Economy No

24/2006).

Page 53: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

49494949

MoŜna załoŜyć, Ŝe jednym z czynników przyciągających inwestycje do nowych

krajów członkowskich (a tym samym dynamizujących handel) były oczekiwania

inwestorów na przystąpienie tych krajów w nieodległej przyszłości do unii

walutowej.

Tablica 14Tablica 14Tablica 14Tablica 14. . . . Eksport strefy euro do krajów trzecich wg głównych Eksport strefy euro do krajów trzecich wg głównych Eksport strefy euro do krajów trzecich wg głównych Eksport strefy euro do krajów trzecich wg głównych grup krajów grup krajów grup krajów grup krajów

Wartość Udział

Średnie roczne zmiany

1996-1998

2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006

(mld EUR)

(mld EUR) (%) (%) (%)

Ogółem 735,0 1 260,4 100,0 100,0 7,3

Pozostałe kraje UE

251,9 432,2 34,3 34,3 6,8

Pozostałe kraje UE-15

186,3 282,1 25,3 22,4 4,8

Nowe kraje członkowskie UE (10)

65,6 150,2 8,9 11,9 11,1

Kraje spoza UE 483,1 828,1 65,7 65,7 7,6 kraje rozwinięte 206,3 341,2 28,1 27,1 6,0 EFTA 59,2 88,4 8,1 7,0 5,2 kraje pozaeuropejskie

147,2 252,8 20,0 20,1 6,2

kraje Europy Południowo-Wschodniej

14,3 37,7 1,9 3,0 13,5

WNP 25,6 60,8 3,5 4,8 14,4 kraje rozwijające się 224,6 368,1 30,6 29,2 7,5 kraje Afryki 44,0 70,5 6,0 5,6 5,5 kraje Ameryki Łacińskiej

40,7 53,6 5,5 4,3 3,6

kraje Bliskiego Wschodu

52,4 99,2 7,1 7,9 8,9

kraje Azji 86,5 143,0 11,8 11,3 9,5 kraje Oceanii 1,1 1,8 0,1 0,1 5,5

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.

W analizowanym okresie nastąpiły pewne przesunięcia w strukturze eksportu

strefy euro do krajów rozwijających się. Najbardziej na znaczeniu zyskały Chiny

(nieco obniŜył się natomiast udział pozostałych krajów azjatyckich oraz krajów

Ameryki Łacińskiej). DuŜy wzrost eksportu do Chin był związany przede

wszystkim z silnym popytem w tym kraju, wynikającym w duŜej mierze z

modernizacji chińskiej gospodarki (wzrost eksportu głównie w oparciu o

Page 54: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

50505050

maszyny i urządzenia inwestycyjne) oraz szybko zwiększającego się popytu

konsumpcyjnego.

Zmniejszył się natomiast w eksporcie strefy euro udział krajów rozwiniętych –

najsilniej krajów europejskich (zarówno pozostałych krajów UE-15, jak i krajów

EFTA). Jednocześnie utrzymał się duŜy udział pozaeuropejskich krajów

rozwiniętych, co było związane z relatywnie wysoką dynamiką wzrostu

gospodarczego w tej grupie krajów (zwłaszcza w USA).

Tablica 15Tablica 15Tablica 15Tablica 15. . . . Eksport strefy euro do krajów trzecich wg Eksport strefy euro do krajów trzecich wg Eksport strefy euro do krajów trzecich wg Eksport strefy euro do krajów trzecich wg najwaŜniejszych odbiorców w latach 2004najwaŜniejszych odbiorców w latach 2004najwaŜniejszych odbiorców w latach 2004najwaŜniejszych odbiorców w latach 2004----2006200620062006

Wartość Udział

Średnie roczne zmiany

1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006

(mld EUR) (mld EUR) (%) (%) (%)

Wielka Brytania 137,5 207,8 18,7 16,5 4,5 USA 102,6 185,6 14,0 14,7 6,4 Szwajcaria 47,9 71,4 6,5 5,7 5,2 Polska 20,8 47,7 2,8 3,8 11,7 Chiny 13,6 45,9 1,9 3,6 17,7 Szwecja 29,3 45,6 4,0 3,6 5,8 Rosja 19,2 44,6 2,6 3,5 14,5 Czechy 14,3 35,9 1,9 2,9 13,0 Turcja 17,9 35,1 2,4 2,8 9,4 Japonia 25,9 33,9 3,5 2,7 4,6

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.

W eksporcie zewnętrznym strefy euro najsilniej zwiększyły swój udział Niemcy

(o 1,9 pkt proc.) – i to we wszystkich sekcjach SITC (oprócz produktów

chemicznych), a najbardziej w grupie obejmującej maszyny i sprzęt

transportowy. W eksporcie zewnętrznym zwiększył się takŜe udział Holandii (o

1,3 pkt proc.), w duŜej mierze za sprawą paliw oraz Austrii i Belgii (głównie w

wyniku zwiększenia eksportu produktów chemicznych). W sumie najbardziej w

eksporcie zewnętrznym strefy euro wzrósł udział tych krajów, które zwiększały

swój udział w eksporcie do krajów UGW, co jest kolejnym przykładem

przenikania się procesów, które dokonywały się wewnątrz strefy euro i procesów

globalnych.

Page 55: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

51515151

Tablica 16Tablica 16Tablica 16Tablica 16. . . . Eksport zewnętrzny strefy Eksport zewnętrzny strefy Eksport zewnętrzny strefy Eksport zewnętrzny strefy euro wg krajów euro wg krajów euro wg krajów euro wg krajów członkowskich UGWczłonkowskich UGWczłonkowskich UGWczłonkowskich UGW

Wartość Udział

Średnie roczne zmiany

1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006

(mld EUR) (mld EUR) (%) (%) (%)

Austria 22,1 48,8 3,0 3,9 10,5 Belgia i Luksemburg 55,0 103,3 7,5 8,2 8,5 Finlandia 24,5 38,4 3,3 3,0 6,7 Francja 131,5 188,8 17,9 15,0 4,2 Grecja 5,4 8,9 0,7 0,7 8,7 Hiszpania 36,9 64,7 5,0 5,1 8,0 Holandia 62,0 123,0 8,4 9,8 9,6 Irlandia 26,8 49,7 3,7 3,9 5,8 Niemcy 252,2 456,2 34,3 36,2 8,2 Portugalia 7,2 10,2 1,0 0,8 5,6 Włochy 111,4 168,3 15,2 13,4 6,1

strefa euro 735,0 1 260,4 100,0 100,0 7,3

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.

9. IMPORT STREFY EURO Z KRAJÓW TRZECICH

W latach 1999-2006 import strefy euro z krajów trzecich rósł w tempie 8,6%

rocznie, a więc o 1,3 pkt proc. szybciej niŜ eksport zewnętrzny i o 2,4 pkt proc.

szybciej niŜ handel w ramach UGW. W efekcie udział krajów trzecich w

imporcie ogółem zwiększył się z 47,2% średnio w latach 1996-1998 do 50,1%

średnio w latach 2004-2006. Struktura importu zarówno geograficzna, jak i

produktowa wskazuje, Ŝe silny wpływ na wzrost wartości importu miał przede

wszystkim import paliw oraz import z krajów o niŜszych kosztach wytwarzania.

Dodatkowo przyspieszeniu importu z krajów trzecich sprzyjała obserwowana od

2002 r. aprecjacja euro, w wyniku której towary spoza UGW stawały się bardziej

konkurencyjne na rynku strefy euro.

Podobne tendencje jak w handlu wewnątrz UGW (chociaŜ w innej skali)

wystąpiły w imporcie zewnętrznym strefy euro. Na strukturę importu z krajów

trzecich duŜy wpływ (ze względu na znaczący udział w strukturze importu) miał

silny wzrost cen paliw, zwłaszcza ropy naftowej. W latach 1998-2006 ceny ropy

naftowej wzrosły (licząc w EUR) przeszło czterokrotnie (z 12,0 EUR/b w 1998 r.

Page 56: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

52525252

do 52,9 EUR/b w 2006 r.). Spowodowało to, Ŝe paliwa mineralne były grupą o

najwyŜszej dynamice w handlu, znacznie przekraczającej tempo wzrostu w

pozostałych głównych grupach towarowych traktowanych łącznie. Wzrost

wartości paliw – średnio o 22,0% w latach 1998-2006 wpłynął na wzrost

wartości importu z krajów trzecich o 1,2 pkt proc. W wyniku tak silnego wzrostu

cen ropy i pozostałych surowców energetycznych udział paliw mineralnych w

imporcie strefy euro z krajów trzecich wzrósł z 11,0% średnio w latach 1996-

1998 do 19,0% w latach 2004-2006. Jeśli wyłączyć z importu paliwa, wówczas

okaŜe się, Ŝe wartość importu z krajów trzecich rosła w tempie 6,6% rocznie, a

więc w tempie bardzo zbliŜonym do handlu pomiędzy krajami strefy euro.

Wzrost cen paliw znalazł takŜe odzwierciedlenie w strukturze geograficznej

importu. Znacznie zwiększył się w imporcie udział krajów będących jej

najwaŜniejszymi dostawcami48.

Ponadto na wzrost wartości importu z krajów trzecich w latach 2004-2006

wpłynął wzrost cen pozostałych surowców. W ciągu trzech ostatnich lat ceny

surowców nieenergetycznych wzrosły w EUR o ponad 50% (co daje

średnioroczny wzrost o 14,8%).

48 Jednocześnie duŜy wzrost dochodów z tytułu eksportu ropy sprawił, Ŝe państwa – eksporterzy ropy znaczenie

zwiększyły teŜ swój import. Rosja oraz kraje Bliskiego Wschodu wyraźnie zwiększyły swój udział takŜe po stronie eksportu

strefy euro. W porównaniu z pozostałymi duŜymi gospodarkami rozwiniętymi strefa euro najbardziej zwiększyła swój

udział w imporcie krajów eksporterów ropy naftowej.

Page 57: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

53535353

Tablica 17Tablica 17Tablica 17Tablica 17. . . . Import strefy euro z krajów trzecich wg sekcji SITC Import strefy euro z krajów trzecich wg sekcji SITC Import strefy euro z krajów trzecich wg sekcji SITC Import strefy euro z krajów trzecich wg sekcji SITC

Wartość Udział

Średnie roczne zmiany

1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006

(mld EUR) (mld EUR) (%) (%) (%)

Ogółem 666,2 1 233,4 100,0 100,0 8,6

Towary nieprzetworzone (0-4)

162,6 356,0 24,4 28,9 13,9

śywność i zwierzęta Ŝywe (0)

44,6 60,1 6,7 4,9 4,5

Napoje i tytoń (1) 4,9 6,8 0,7 0,6 4,0 Surowce z wyjątkiem paliw (2)

37,3 50,3 5,6 4,1 5,3

Paliwa mineralne (3)

73,3 234,4 11,0 19,0 22,0

Oleje i tłuszcze (4)

2,5 4,3 0,4 0,4 7,7

Wyroby przetworzone (5-8)

484,1 855,3 72,7 69,3 7,1

Produkty chemiczne (5)

62,4 118,4 9,4 9,6 8,4

Towary sklasyfikowane wg surowca (6)

91,5 154,1 13,7 12,5 7,8

Maszyny i sprzęt transportowy (7)

234,3 427,0 35,2 34,6 6,7

RóŜne wyroby przemysłowe (8)

95,8 155,7 14,4 12,6 6,4

Towary i transakcje niesklas. w SITC (9)

18,6 20,0 2,8 1,6 -2,7

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.

Relatywnie niska dynamika importu towarów nieprzetworzonych (z

wyłączeniem paliw) z krajów trzecich, pomimo aprecjacji euro, odzwierciedla

utrzymujący się niski popyt na te grupy produktów. Tym bardziej wydaje się, Ŝe

wprowadzenie euro było istotną determinantą relatywnie wysokiej dynamiki

handlu wewnętrznego w grupie towarów nieprzetworzonych. Tak więc, w

przeciwieństwie do tendencji obserwowanych na rynku wewnętrznym strefy

euro, w imporcie zewnętrznym wyraźnie wolniej rósł przywóz towarów

nieprzetworzonych niŜ wyrobów przetworzonych (z wyłączeniem produktów

Page 58: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

54545454

chemicznych). W konsekwencji następowała dalsza marginalizacja towarów

nieprzetworzonych w przywozie spoza UGW. W latach 2004-2006 grupa ta

obejmowała 9,9% importu z krajów trzecich, tj. o 3,6 pkt proc. mniej niŜ w

okresie bezpośrednio poprzedzającym wprowadzenie euro.

Obok paliw najszybszym wzrostem importu z krajów trzecich odznaczały się

produkty chemiczne. Relatywnie wysoka dynamika importu w tej grupie mogła

wynikać zarówno z większego popytu na półprodukty ze strony szybko

rozwijającej się branŜy chemicznej (zwłaszcza farmaceutycznej) w strefie euro,

jak i częściowo ze wzrostu cen produktów klasyfikowanych w tej grupie ze

względu na wzrost cen surowców, zwłaszcza energetycznych.

Import zewnętrzny ma bardzo duŜe znaczenie dla towarów sklasyfikowanych wg

surowca (SITC 6), maszyn i sprzętu transportowego (SITC 7) oraz róŜnych

wyrobów przemysłowych (SITC 8). W latach 2004-2006 z krajów trzecich

pochodziło 49% importu zaliczanego do tych trzech grup (największe znaczenie

dostawy z krajów trzecich miały dla rynku róŜnych wyrobów przemysłowych, tj.

grupy gdzie klasyfikowane są m.in. odzieŜ i obuwie, ale takŜe róŜnego rodzaju

przyrządy i aparatura).

Page 59: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

55555555

Tablica 18Tablica 18Tablica 18Tablica 18. . . . Import strefy euro do krajów trzecich według Import strefy euro do krajów trzecich według Import strefy euro do krajów trzecich według Import strefy euro do krajów trzecich według najwaŜniejszych grup produktów wnajwaŜniejszych grup produktów wnajwaŜniejszych grup produktów wnajwaŜniejszych grup produktów w latach 2004 latach 2004 latach 2004 latach 2004----2006200620062006

Wartość Udział

Średnie roczne zmiany

1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006

(mld EUR) (mld EUR) (%) (%) (%)

Ropa naftowa i materiały pochodne (33) 56,2 179,7 8,4 14,6 22,8 Pojazdy drogowe (78) 39,8 77,2 6,0 6,3 7,8 Maszyny i urządzenia elektryczne (77) 45,2 76,8 6,8 6,2 6,1 Maszyny biurowe i komputery (75) 45,9 72,2 6,9 5,9 4,8 Sprzęt telekomunikacyjny (76) 23,0 61,7 3,5 5,0 12,6 Artykuły odzieŜowe i dodatki (84) 32,4 48,4 4,9 3,9 5,4 Inny sprzęt transportowy (79) 23,6 43,4 3,5 3,5 3,9 Produkty lecznicze i farmaceutyczne (54) 15,1 39,5 2,3 3,2 11,8 Ogólny sprzęt przemysłowy (74) 20,8 36,4 3,1 3,0 7,1 Maszyny i urządzenia energetyczne (71) 18,2 33,9 2,7 2,7 5,8

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.

NajwyŜszą dynamiką importu z krajów trzecich odznaczał się z jednej strony

przywóz z krajów, które są dostawcami ropy naftowej (a więc z Rosji, Norwegii

oraz z krajów Bliskiego Wschodu), a z drugiej – z krajów o niŜszych kosztach

wytwarzania (w tym przede wszystkim z Chin). Najbardziej oczywistym

przejawem globalizacji w strukturze handlu zagranicznego strefy euro jest

rosnący udział, zwłaszcza po stronie importu, krajów rozwijających się, będący

wynikiem analogicznych zmian w geografii handlu międzynarodowego. Ogółem

udział krajów rozwijających się zwiększył się w imporcie strefy euro z 31,6%

średnio w latach 1996-1998 do 38,5% w latach 2004-2006 (w tym Chin z 4,1%

do 9,6%). Gdyby wyłączyć import z Chin, okazałoby się, Ŝe wartość importu z

Page 60: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

56565656

krajów trzecich rosła w latach 1999-2006 średnio o 7,7% rocznie (natomiast

dynamika importu zewnętrznego po wyłączeniu importu z Chin oraz importu

paliw obniŜyłaby się do 5,4%).

Tablica 1Tablica 1Tablica 1Tablica 19999. . . . Import strefy euro z krajów trzecich wg głównych grup Import strefy euro z krajów trzecich wg głównych grup Import strefy euro z krajów trzecich wg głównych grup Import strefy euro z krajów trzecich wg głównych grup krajówkrajówkrajówkrajów

Wartość Udział

Średnie roczne zmiany

1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006

(mld EUR)

(mld EUR)

(%) (%) (%)

Ogółem 666,2 1 233,4 100,0 100,0 8,6

Pozostałe kraje Unii Europejskiej 208,0 346,3 31,2 28,1 6,7 pozostałe kraje UE-15 161,9 224,1 24,3 18,2 4,2 nowe kraje członkowskie UE 46,0 122,2 6,9 9,9 12,6

Kraje spoza Unii Europejskiej 458,2 887,1 68,8 71,9 9,4 kraje rozwinięte 207,3 288,8 31,1 23,4 3,8 EFTA 55,8 96,1 8,4 7,8 7,8 kraje pozaeuropejskie 151,6 192,7 22,8 15,6 2,2 kraje Europy Południowo-Wschodniej 9,2 24,0 1,4 1,9 12,5 kraje Wspólnoty Niepodległych Państw 25,5 94,0 3,8 7,6 21,8 kraje rozwijające się 210,5 474,9 31,6 38,5 11,9 kraje Afryki 47,3 92,9 7,1 7,5 11,3 kraje Ameryki Łacińskiej 30,6 60,4 4,6 4,9 10,3 kraje Bliskiego Wschodu 32,4 78,1 4,9 6,3 14,0 kraje Azji 99,6 242,0 14,9 19,6 11,9 kraje Oceanii 0,5 1,5 0,1 0,1 13,0

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.

Wyraźnie wyŜszą dynamiką od średniej odznaczał się takŜe import z nowych

krajów członkowskich UE oraz z krajów Europy Południowo-Wschodniej, do

czego przyczyniało się zarówno pogłębienie i rozszerzanie procesów integracji

Page 61: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

57575757

europejskiej, jak i towarzysząca im intensyfikacja powiązań kapitałowych

pomiędzy strefą euro a tymi regionami. Dywersyfikacja rynków importowych

spowodowała znacznie silniejszy niŜ w eksporcie spadek udziału krajów

rozwiniętych (co w duŜej mierze moŜna tłumaczyć, obok wspomnianych wyŜej

czynników, spadkiem konkurencyjności towarów pochodzących z tej grupy

krajów względem importu z pozostałych krajów oraz rosnącą skalą

fragmentaryzacji produkcji eksportowej do krajów rozwijających się). W latach

1996-1998 na kraje rozwinięte (włącznie z pozostałymi krajami UE-15)

przypadało średnio 54,5% wartości importu. Natomiast w latach 2004-2006, a

więc w ciągu relatywnie krótkiego okresu, udział ten obniŜył się do 41,6% (a

więc o 13,8 pkt proc.).

Tablica 20Tablica 20Tablica 20Tablica 20. . . . Import strefy euro z krajów trzecich wg Import strefy euro z krajów trzecich wg Import strefy euro z krajów trzecich wg Import strefy euro z krajów trzecich wg najwaŜniejszych dostawców w latach 2004najwaŜniejszych dostawców w latach 2004najwaŜniejszych dostawców w latach 2004najwaŜniejszych dostawców w latach 2004----2006200620062006

Wartość Udział

Średnie roczne zmiany

1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006 (mld EUR) (mld EUR) (%) (%) (%)

Wielka Brytania 116,2 154,3 17,4 12,5 3,7 USA 93,5 119,6 14,0 9,7 2,1 Chiny 27,6 118,2 4,1 9,6 20,9 Rosja 21,5 75,8 3,2 6,1 21,5 Szwajcaria 37,9 57,7 5,7 4,7 5,1 Japonia 44,3 54,6 6,6 4,4 1,7 Szwecja 28,6 43,2 4,3 3,5 5,3 Norwegia 17,2 37,3 2,6 3,0 13,2 Polska 12,2 34,6 1,8 2,8 14,7 Czechy 11,1 32,6 1,7 2,6 14,3

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.

Równolegle z funkcjonowaniem unii walutowej następował dalszy proces

rozszerzania Unii Europejskiej. W 2004 r. do Unii Europejskiej przystąpiło 10

nowych krajów – głównie z Europy Środkowej i Wschodniej49, a w 2007 r.

Bułgaria i Rumunia, co oznaczało m.in. w eliminację barier w handlu z tymi

49 Rozszerzenie Unii Europejskiej naleŜy traktować jako proces, który zaczął się wraz z liberalizacją handlu z krajami

Europy Środkowej i Wschodniej w ramach Układów Europejskich. Tworzenie strefy wolnego handlu (dla wyrobów

przemysłowych) dokonało się w większości przypadków do roku 2000 r. W 2004 r. dziesięć krajów, przystępując do UE,

stało się częścią unii celnej (przyjmując zewnętrzną taryfę celną wspólnot europejskich) oraz częścią jednolitego rynku, co

w duŜym stopniu przyczyniało się do dalszego zwiększania wymiany handlowej. Bezpośrednie efekty członkostwa nowych

krajów najsilniej wystąpiły w handlu Ŝywnością, który dopiero od 2004 r. odbywa się w pełni na zasadach bezcłowych.

Page 62: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

58585858

krajami. Jednocześnie kilka krajów podjęło negocjacje z Unią o członkostwie.

Status krajów kandydujących do UE uzyskały juŜ Chorwacja i Macedonia.

Obydwa te kraje ustanowiły teŜ strefy wolnego handlu z Unią Europejską.

Pozytywny wpływ na wzrost wartości handlu z krajami trzecimi ma dodatkowo

aktywna polityka Unii Europejskiej w tej dziedzinie. Od czasu wprowadzenia

euro Unia Europejska zawarła umowy o wolnym handlu z Afryką Południową

(2000), Marokiem, Izraelem, Meksykiem (2002), Jordanią, Chile (2003),

Libanem, Algierią (2005) i Albanią (2006). Dwustronnemu procesowi

liberalizacji handlu towarzyszyło wprowadzenie postanowień Rundy

Urugwajskiej, które prowadziło do obniŜenia się średniego poziomu ceł w Unii

oraz liberalizacji dostępu do rynku tekstyliów.

10. HANDEL STREFY EURO Z KRAJAMI ROZWINIĘTYMI 10.1. MIEJSCE STREFY EURO WŚRÓD KRAJÓW

ROZWINIĘTYCH OGÓŁEM

Największą część wymiany handlowej strefy euro z krajami rozwiniętymi

stanowią wzajemne obroty między krajami strefy euro. W latach 1996-1998

wzajemny handel między krajami UGW obejmował 66,4% eksportu i 66,8%

importu z krajów rozwiniętych. W ostatnich trzech latach udział ten jeszcze

wzrósł (do 67,2% w eksporcie i 70,5% imporcie). Tym samym nastąpił spadek

znaczenia pozostałych krajów rozwiniętych. Gdybyśmy więc nasze rozwaŜania

ograniczyli tylko do grupy krajów rozwiniętych, wówczas moŜna by powiedzieć,

Ŝe potwierdziły się przewidywania tendencji do zmniejszania się znaczenia

handlu z krajami trzecimi w całkowitych obrotach UGW po wprowadzeniu

wspólnej waluty.

W latach 1999-2006 (a więc w okresie po wprowadzeniu euro) wartość handlu

pomiędzy krajami rozwiniętymi50 (liczona w euro) rosła średnio o 5,2% rocznie.

Próby oceny skali wpływu wspólnej waluty na handel moŜna dokonać na

podstawie dezagregacji obrotów handlowych między krajami rozwiniętymi na

cztery części:

50 Grupa ta obejmuje: strefę euro oraz Danię, Szwecję, Wielką Brytanię, Islandię Norwegię, Szwajcarię, Australię, Japonię,

Kanadę, Nową Zelandię i Stany Zjednoczone Ameryki.

Page 63: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

59595959

a) handel pomiędzy krajami strefy euro,

b) eksport strefy euro do pozostałych krajów rozwiniętych,

c) eksport pozostałych krajów rozwiniętych do strefy euro,

d) handel pomiędzy pozostałymi krajami rozwiniętymi.

Z dezagregacji tej wynika, Ŝe dynamika obrotów handlowych w poszczególnych

przekrojach była wyraźnie zróŜnicowana. Najszybciej w okresie objętym analizą

zwiększał się handel między krajami strefy euro. Jego wartość rosła średnio o

6,4% rocznie. PowyŜej średniej dla całego handlu pomiędzy krajami

rozwiniętymi rósł eksport strefy euro do pozostałych krajów rozwiniętych

(średnio o 5,4% rocznie). Nieco niŜszą dynamiką odznaczał się eksport

pozostałych krajów rozwiniętych do strefy euro (4,9% rocznie)51, natomiast

najniŜsze tempo wzrostu charakteryzowało w tym okresie handel pomiędzy

pozostałymi krajami rozwiniętymi (3,6%).

PoniewaŜ w ostatnich latach handel między krajami UGW rósł najszybciej,

wzrósł udział strefy euro w wymianie krajów rozwiniętych. Średnio w latach

1996-1998 handel między krajami strefy euro stanowił 34,9% wzajemnej

wymiany krajów rozwiniętych, a w ostatnich trzech latach (2004-2006)

zwiększył się do 38,5%. W tym czasie udział eksportu krajów UGW do

pozostałych krajów rozwiniętych zwiększył się z 17,7% do 18,8%. Jednocześnie

zmniejszyło się nieco znaczenie eksportu pozostałych krajów rozwiniętych do

strefy euro (z 16,4% do 15,5%)52. Najbardziej na znaczeniu straciły (z 31,0%

średnio w latach 1996-1998 do 27,2% w latach 2004-2006) obroty pomiędzy

pozostałymi krajami rozwiniętymi (a więc te realizowane poza strefą euro).

Zmiany tych proporcji mogą oznaczać, Ŝe wspólna waluta najsilniej wpłynęła na

handel pomiędzy krajami strefy euro. Wprowadzenie euro wywarło równieŜ

korzystny wpływ na handel krajów UGW z pozostałymi krajami rozwiniętymi.

Natomiast najniŜszą dynamiką odznaczały się obroty handlowe, na które

51 WyŜsza dynamika eksportu do pozostałych krajów rozwiniętych w porównaniu z importem przyczyniła się do

znaczącego wzrostu nadwyŜki w handlu strefy euro z tą grupą krajów. W latach 1998-2006 dodatnie saldo strefy euro z

pozostałymi krajami rozwiniętymi wzrosło z 30 mld EUR (wówczas wartość eksportu była o 6% wyŜsza niŜ importu) do 110

mld EUR (wartość eksportu była o 22% wyŜsza niŜ importu). 52 Do wyŜszego wzrostu eksportu krajów strefy euro do pozostałych krajów rozwiniętych w porównaniu z eksportem

pozostałych krajów rozwiniętych do strefy euro przyczynił się prawdopodobnie wyŜszy wzrost gospodarczy w krajach

spoza strefy euro (mógł on być częściowo kompensowany przez aprecjację wspólnej waluty).

Page 64: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

60606060

wprowadzenie euro nie miało wpływu, tj. obroty między pozostałymi krajami

rozwiniętymi.

Na wyŜszy niŜ w pozostałych krajach rozwiniętych wzrost handlu pomiędzy

krajami strefy euro oraz wzrost eksportu strefy euro do pozostałych krajów

rozwiniętych wpłynęło prawdopodobnie nie tylko wprowadzenie euro, ale takŜe

inne czynniki. Wydaje się, Ŝe decydujący wpływ miał wzrost konkurencyjności

produkcji krajów strefy euro, do którego przyczyniła się delokalizacja etapów

produkcji do krajów o niŜszych kosztach wytwarzania, zwłaszcza do nowych

państw członkowskich UE.

W analizowanym okresie najwyŜsze tempo wzrostu eksportu wśród krajów

rozwiniętych notowała Norwegia (w latach 1999-2006 przeciętnie o 13,1%) i

Australia (6,9%). Przyczynił się do tego w duŜej mierze wzrost cen surowców

(zwłaszcza paliw) na światowych rynkach. Pomijając jednak kraje, w których

strukturze eksportu duŜe znaczenie mają surowce, najwyŜszą dynamiką eksportu

do krajów rozwiniętych odnotowano w strefie euro (na co największy wpływ

miał przede wszystkim handel w ramach UGW). W porównaniu z pozostałymi

największymi gospodarkami, a więc z USA i Japonią, eksport strefy euro rósł

odpowiednio przeszło dwu- i czterokrotnie szybciej.

Wykres 15Wykres 15Wykres 15Wykres 15. . . . Struktura wzajemnego handlu krajów rozwiniętychStruktura wzajemnego handlu krajów rozwiniętychStruktura wzajemnego handlu krajów rozwiniętychStruktura wzajemnego handlu krajów rozwiniętych

1996-1998

wzajemny handel krajów

strefy euro34,9%

eksport strefy euro do

pozostałych krajów

rozwiniętych17,7%

eksport pozostałych

krajów rozwiniętych do strefy euro

16,4%

wzajemny handel

pozostałych krajów

rozwiniętych31,0%

Page 65: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

61616161

2004-2006

wzajemny handel krajów

strefy euro38,5%

eksport pozostałych

krajów rozwiniętych do strefy euro

15,5%

eksport strefy euro do

pozostałych krajów

rozwiniętych18,8%

wzajemny handel

pozostałych krajów

rozwiniętych27,2%

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT i OECD

Analizując handel pomiędzy krajami rozwiniętymi warto takŜe zwrócić uwagę,

Ŝe kraje UGW odznaczały się najwyŜszą dynamiką popytu importowego (obok

Islandii). Przyczyniła się do tego z jednej strony wyŜsza dynamika handlu w

ramach UGW53, z drugiej natomiast relatywnie wysoka dynamika importu z

pozostałych krajów rozwiniętych, pomimo stosunkowo niskiego wzrostu

gospodarczego w strefie euro. Dynamika przywozu z krajów rozwiniętych w

pozostałych krajach rozwiniętych była niŜsza niŜ w strefie euro (a na jej

przyspieszenie wpływał w duŜym stopniu import ze strefy euro – we wszystkich

krajach, prócz Szwecji, wzrost importu ze strefy euro był wyŜszy niŜ z

pozostałych krajów rozwiniętych). W latach 1999-2006 import strefy euro z

krajów rozwiniętych rósł średnio 5,7% (w tym 6,4% z krajów UGW) rocznie,

natomiast w Szwajcarii – 5,5% (w tym 6,4% ze strefy euro), Wielkiej Brytanii –

5,5% (6,9%), USA – 4,9% (6,7%), Australii – 4,8% (7,7%), Norwegii – 4,3%

(5,1%), Kanadzie – 2,1% (6,4%) i Japonii – 2,0% (4,4%). Tak więc pozostałe

kraje, mimo ogólnie wyŜszego wzrostu popytu (mierzonego dynamiką PKB), nie

wykreowały większego importu z pozostałych krajów rozwiniętych niŜ strefa

euro.

53 Do relatywnie wysokiego tempa wzrostu importu z krajów rozwiniętych w strefie euro przyczynił się przede wszystkim

wzrost handlu w ramach UGW, podczas gdy import z pozostałych krajów rozwiniętych zwiększał się w okresie objętym

analizą średnio o 4,2% (tu z kolei duŜy wpływ miał wzrost importu z krajów, w których nastąpił wzrost konkurencyjności

cenowej eksportu – mierzonej realnym efektywnym kursem walutowym).

Page 66: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

62626262

W wyniku przedstawionych wyŜej tendencji we wszystkich krajach rozwiniętych

udział importu ze strefy euro w całości importu z krajów rozwiniętych zwiększył

się. W większości z nich zwiększył się takŜe w eksporcie (przede wszystkim w

USA i Japonii). Natomiast w strefie euro nastąpiła pewna marginalizacja

pozostałych krajów rozwiniętych na rzecz krajów UGW. Efektem tych tendencji

był ponadto wzrost dodatniego salda w strefie euro w obrotach z pozostałymi

krajami rozwiniętymi.

10.2. MIEJSCE STREFY EURO WŚRÓD KRAJÓW UE-15

Dla oceny wpływu euro na handel bardzo interesujące jest porównanie handlu

strefy euro z handlem pozostałych trzech krajów UE-15. Porównanie z tą grupą

krajów (choć relatywnie nieliczną i o silnej dominacji jednego z tych krajów)

wydaje się tym bardziej uzasadnione, Ŝe poza wprowadzeniem euro nie zmieniły

się inne warunki handlu między tymi krajami54. Spośród piętnastu krajów, które

do 2004 tworzyły UE-15, trzy znalazły się poza UGW. Dania i Wielka Brytania

nie przystąpiły do III etapu UGW na podstawie tzw. klauzuli opt-out dołączonej

do traktatu z Maastricht. Natomiast Szwecja, która przystąpiła do UE w 1995 r.,

nie spełniła jednego z kryteriów konwergencji. Porównanie z krajami

pozostającymi poza strefą euro, które wraz z państwami UGW tworzą unię

celną55 a przede wszystkim jednolity rynek europejski, moŜe być przydatne nie

tylko do określenia wpływu wprowadzenia wspólnej waluty na handel strefy euro

i jej głównych zewnętrznych partnerów, ale takŜe określenia skutków pozostania

poza UGW dla handlu tych krajów.

Od czasu wprowadzenia euro następował spadek znaczenia krajów pozostających

poza UGW w handlu strefy euro. Potwierdza to w znacznym stopniu wyniki

analizy prowadzonej na grupie wszystkich krajów rozwiniętych. Analiza handlu

między krajami UE-15 została przeprowadzona w podziale na analogiczne grupy,

jak w przypadku wymiany między krajami rozwiniętymi, a więc:

54 Pozostałe czynniki prawdopodobnie w niejednakowy sposób oddziaływały na handel krajów strefy euro oraz handel

Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii – np. choćby ze względu na mniejsze znaczenie w pozostałych krajach UE-15 handlu z

nowymi krajami członkowskimi czy większy udział paliw w eksporcie tej grupy krajów. 55 Dania i Wielka Brytania przystąpiły do Wspólnot Europejskich w 1973 r., a Szwecja w 1995 r. (w 1972 r. Szwecja, jako

członek EFTA, zawarła z WE umowę o wolnym handlu).

Page 67: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

63636363

a) handel pomiędzy krajami strefy euro,

b) eksport krajów strefy euro do pozostałych krajów UE-15,

c) eksport pozostałych krajów UE-15 do UGW,

d) handel pomiędzy pozostałymi krajami UE-15.

NajwyŜszą dynamiką w handlu pomiędzy krajami UE-15 odznaczały się obroty

w ramach UGW. W konsekwencji znaczenie handlu realizowanego pomiędzy

krajami UGW w wewnętrznym handlu UE-15 zwiększyło się z 66,7% (średnio w

latach 1996-1998) do 69,4% (2004-2006), podczas gdy udział eksportu strefy

euro do pozostałych krajów UE-15 obniŜył się w tym czasie odpowiednio z

16,0% do 15,3%, a udział eksportu pozostałych UE-15 do strefy euro z 14,8% do

13,1%. Najmniejszą część obrotów w ramach UE-15 stanowi handel pomiędzy

Danią, Szwecją i Wielką Brytanią – w latach 1996-1998 wzajemne obroty

między tymi trzema krajami stanowiły 2,5% handlu wewnątrz Piętnastki, a w

latach 2004-2006 tylko 2,2%.

Po utworzeniu UGW dynamika obrotów handlowych strefy euro z wymienioną

trójką krajów była wolniejsza niŜ dynamika handlu realizowanego w ramach

strefy euro. W latach 1999-2006 eksport strefy euro do pozostałych krajów UE-

15 rósł średnio w tempie 4,8%, a import w tempie 4,2%, podczas gdy handel

wewnątrz UGW w tempie 6,4% rocznie. Obserwowana dysproporcja między

dynamiką handlu wewnątrz UGW, a dynamiką importu strefy euro z pozostałych

krajów UE-15 moŜe być kolejnym przykładem wskazującym na wystąpienie

silniejszego efektu kreacji w handlu pomiędzy krajami strefy euro.

Dodatkowo na tempo wzrostu importu strefy euro z pozostałych krajów UE-15 (a

zwłaszcza z Wielkiej Brytanii i Danii) wpłynął wzrost cen paliw mineralnych

(SITC 3)56. Jeśli jednak wyłączymy paliwa, wówczas okaŜe się, Ŝe import strefy

euro z pozostałych krajów UE-15 rósł w tempie 3,1% rocznie, w tym z Wielkiej

Brytanii w tempie 2,2% (wobec 3,7% z uwzględnieniem paliw), a z Danii w

tempie 5,0% (wobec 6,0%). Wyraźne zróŜnicowanie dynamiki handlu między

krajami strefy euro oraz jej importu z pozostałych krajów UE-15 (oczyszczonego

56 W latach 2004-2006 udział paliw w imporcie strefy euro z Wielkiej Brytanii wynosił średnio 13,4%, a z Danii 9,3%,

podczas gdy w handlu wewnątrz UGW – 5,7%. Wielka Brytania jest piątym dostawcą ropy naftowej do strefy euro (po Rosji,

Libii, Norwegii i Arabii Saudyjskiej). W latach 1999-2006 z kraju tego pochodziło średnio 7,7% dostaw ogółem (intra +

extra) ropy naftowej do strefy euro.

Page 68: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

64646464

z wpływu cen paliw) moŜe wskazywać na stosunkowo duŜy wpływ

wprowadzenia euro na intensyfikację handlu pomiędzy krajami UGW.

Pomimo relatywnie niŜszej dynamiki wymiany handlowej między UGW a

pozostałymi krajami UE-15 (ponad 4% rocznie w latach 1999-2006), W.

Brytania, Szwecja i Dania wciąŜ naleŜą do najwaŜniejszych zewnętrznych

partnerów handlowych strefy euro, choć i w tym ujęciu w analizowanym okresie

następowała stopniowa marginalizacja ich znaczenia. Średnio w latach 2004-

2006 na te trzy kraje przypadało 28,8% zewnętrznego eksportu UGW oraz 22,2%

importu, podczas gdy w okresie 1996-1998 udział ten wynosił jeszcze

odpowiednio 33,9% i 32,1%. NajwaŜniejszym zewnętrznym partnerem strefy

euro (zarówno odbiorcą, jak i dostawcą towarów) pozostaje Wielka Brytania,

chociaŜ jej znaczenie relatywnie zmniejszyło się, podobnie jak Szwecji (która

przed wprowadzeniem euro zajmowała czwarte miejsce pod względem wartości

eksportu strefy euro i piąte pod względem wartości importu, a obecnie

odpowiednio szóste i siódme) i Danii (odpowiednio siódme i dziewiąte oraz

jedenaste i dwunaste). Tak więc udział pozostałych krajów UE-15 w imporcie

UGW zmniejszał się nie tylko na rzecz krajów strefy euro, ale takŜe na rzecz

krajów trzecich, w tym głównie nowych państw członkowskich UE i krajów

rozwijających się. MoŜe to oznaczać, Ŝe rezygnacja Danii, Szwecji czy W.

Brytanii z wprowadzenia euro spowodowała, Ŝe dostawy z tych krajów mogą być

łatwiej zastępowane przez import z krajów trzecich niŜ dostawy z krajów UGW.

Analiza zmian importu krajów strefy euro według głównych kategorii

ekonomicznych (BEC) wskazuje, Ŝe we wszystkich grupach towarowych wzrost

handlu pomiędzy krajami UGW był wyŜszy niŜ wzrost importu z pozostałych

krajów UE-15. Tym samym we wszystkich grupach nastąpiło zmniejszenie się

udziału tych krajów jako dostawców do strefy euro. Względnie najsilniej obniŜył

się ich udział w przywozie dóbr inwestycyjnych oraz dóbr konsumpcyjnych

(zwłaszcza nietrwałego uŜytku). Najmniej straciły one na znaczeniu jako

dostawcy dóbr pośrednich, a takŜe części i akcesoriów. RównieŜ we wszystkich

sekcjach SITC wzrost importu z pozostałych krajów UE-15 był wolniejszy niŜ

dynamika handlu pomiędzy krajami UGW. Największa dysproporcja miała

miejsce w imporcie maszyn i urządzeń (SITC 7) oraz produktów chemicznych

(SITC 5).

Page 69: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

65656565

Tablica 21Tablica 21Tablica 21Tablica 21. . . . Udział import z pozostałych krUdział import z pozostałych krUdział import z pozostałych krUdział import z pozostałych krajów UEajów UEajów UEajów UE----15 w imporcie 15 w imporcie 15 w imporcie 15 w imporcie strefy euro z UEstrefy euro z UEstrefy euro z UEstrefy euro z UE----15 i w imporcie zewnętrznym wg głównych 15 i w imporcie zewnętrznym wg głównych 15 i w imporcie zewnętrznym wg głównych 15 i w imporcie zewnętrznym wg głównych kategorii ekonomicznychkategorii ekonomicznychkategorii ekonomicznychkategorii ekonomicznych

Udział w imporcie strefy euro z UE-15 Udział w imporcie zewnętrznym strefy euro

1996-1998 2004-2006 zmiana 1996-1998 2004-2006 zmiana

(%) (%) (pkt proc.) (%) (%) (pkt proc.)

Ogółem 17,9 15,4 -2,4 24,3 18,2 -6,1

Dobra inwestycyjne 20,5 15,5 -5,0 25,5 15,6 -10,0 Dobra inwestycyjne (prócz środków transportu) 23,7 17,4 -6,3 27,5 16,5 -10,9 Środki transportu przemysłowe 9,1 8,3 -0,9 15,4 10,5 -4,9

ZuŜycie pośrednie 18,2 16,1 -2,1 22,6 17,2 -5,4 Towary zaopatrzeniowe nieprzetworzone 20,4 18,6 -1,8 14,2 15,5 1,3 Towary zaopatrzeniowe przetworzone 15,5 13,4 -2,1 26,4 21,8 -4,6 Paliwa i smary 27,8 24,3 -3,5 10,2 9,9 -0,3 Części i akcesoria 20,9 17,1 -3,8 28,2 20,4 -7,9

Towary konsumpcyjne 15,4 13,6 -1,8 25,6 21,2 -4,3 śywność i napoje 14,7 12,7 -2,0 33,1 27,4 -5,8 Samochody osobowe i pozostałe środki transportu 12,7 11,0 -1,7 33,3 25,0 -8,3 Towary konsumpcyjne trwałego uŜytku 17,2 14,4 -2,7 21,7 13,2 -8,5 Towary konsumpcyjne półtrwałego uŜytku 13,6 12,7 -0,9 12,2 10,2 -2,0 Towary konsumpcyjne nietrwałego uŜytku 21,4 17,4 -4,0 38,4 34,6 -3,7

Pozostałe 22,1 23,5 1,5 44,4 37,9 -6,6

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.

We wszystkich krajach strefy euro wzrost importu z pozostałych krajów UE-15

był wolniejszy niŜ wzrost importu z krajów strefy euro. W rezultacie znaczenie

Page 70: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

66666666

Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii (traktowanych łącznie) jako dostawców,

obniŜyło się w ostatnich latach we wszystkich krajach UGW bez względu na

połoŜenie geograficzne. Udział tych trzech krajów w całkowitym imporcie strefy

euro (intra + extra) obniŜył się z 11,5% średnio w latach 1996-1998 do 9,1%

średnio w latach 2004-2006 (tj. o 2,4 pkt proc.). Najbardziej zmniejszył się w

imporcie Finlandii (o 4,4 pkt proc.), Holandii (o 3,8 pkt proc.) i Grecji (o 3,5 pkt

proc.). Pozostałe trzy kraje UE-15 największą rolę odgrywają w imporcie Irlandii

(średnio w latach 2004-2006 na kraje te przypadało 39,3% irlandzkiego importu

ogółem, w tym 37,0% stanowił import z Wielkiej Brytanii) i Finlandii (23,3%, w

tym 14,0% ze Szwecji). W pozostałych krajach strefy euro udział ten był

znacznie mniejszy i wynosił od 9,5% (Niemcy) do 3,8% (Austria).

RównieŜ dynamika eksportu do pozostałych krajów UE-15 była w latach 1999-

2006 w większości krajów strefy euro niŜsza niŜ dynamika sprzedaŜy do krajów

UGW, chociaŜ średnio wzrost gospodarczy w krajach pozostających poza strefą

euro był w tym okresie wyŜszy niŜ w UGW57. W efekcie w większości krajów

strefy euro nastąpił spadek znaczenia pozostałych trzech krajów UE-15 w

eksporcie, najsilniejszy w tych krajach, gdzie udział pozostających poza UGW

krajów był najwyŜszy, a więc w Irlandii (o 6,6 pkt proc.), Portugalii (o 5,6 pkt

proc.) i Finlandii (o 3,1 pkt proc.).

Trudno jest na podstawie dostępnych danych ocenić, jaki wpływ na relatywnie

słabszą dynamikę eksportu Danii, Szwecji, a zwłaszcza Wielkiej Brytanii do

UGW miało wprowadzenie euro. Ich udział w imporcie strefy euro zmniejszał się

bowiem nie tylko na rzecz krajów UGW, ale takŜe na rzecz krajów trzecich. Te

trzy kraje pozostające poza strefą euro, to kraje wysoko rozwinięte, o duŜym

udziale w eksporcie high-tech (większym niŜ średnio w krajach strefy euro), a

zatem prawdopodobnie bardziej naraŜone na konkurencję ze strony Chin niŜ

generalnie kraje UGW. O niŜszej dynamice importu z tych krajów mogły

zadecydować teŜ inne czynniki (kraje te w mniejszym stopniu przenosiły

produkcję na zewnątrz UE-15, a więc stawały się mniej konkurencyjne,

względem tych, które dokonały delokalizacji znacznej części produkcji).

57 W latach 1999-2006 produkt krajowy brutto w pozostających poza UGW trzech krajach UE-15 rósł średnio w tempie

2,8% rocznie (w strefie euro – 2,1%). NajwyŜszą dynamiką wzrostu gospodarczego odznaczała się Szwecja (gdzie PKB w

tym okresie rósł średnio o 3,2% rocznie) i Wielka Brytania (2,8%). W Danii wzrost gospodarczy (o 1,8%) był wolniejszy niŜ

średnio w strefie euro.

Page 71: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

67676767

Pewnej marginalizacji znaczenia tych trzech krajów UE-15 w handlu strefy euro,

towarzyszyło ponadto znaczące pogłębienie się ujemnego salda ich obrotów

handlowych ze strefą euro, na co wpłynęło przede wszystkim duŜe zwiększenie

deficytu w Wielkiej Brytanii58.

11. WPŁYW BEZPOŚREDNICH INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH NA HANDEL W STREFIE EURO

Statystyki UNCTAD wskazują, Ŝe ponad 30% przedsiębiorstw macierzystych

korporacji wielonarodowych zlokalizowanych jest w krajach strefy euro59. Tak

więc ich znaczenie w tworzeniu PKB strefy euro jest większe niŜ średnio w

pozostałych krajach rozwiniętych. Strefa euro jest takŜe największym

eksporterem, jak i importerem kapitału w gospodarce światowej60. Biorąc jednak

pod uwagę, Ŝe dominującym kierunkiem przepływów bezpośrednich inwestycji

zagranicznych jest sektor finansowy, wpływ inwestycji na handel strefy euro jest

mniejszy niŜ mogłoby to wynikać z rozmiarów inwestycji, zwłaszcza w ramach

dokonywanych w ostatnich latach duŜych fuzji i przejęć. Niemniej jednak dane

statystyczne wskazują w okresie objętym analizą na znaczący wzrost stopnia

internacjonalizacji procesów produkcyjnych w strefie euro.

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne naleŜą współcześnie do najwaŜniejszych

determinant handlu światowego. W stosunkowo krótkim okresie przyczyniły się

one do zwielokrotnienia obrotów handlu międzynarodowego.

Szczególne znaczenie w tym względzie ma działalność korporacji

58 Na wyniki tych trzech krajów bardzo znacząco wpływa sytuacja Wielkiej Brytanii, na którą przypada blisko 2/3 eksportu

ogółem tych trzech krajów i 70% ich eksportu do strefy euro. 59 World Investment Report 2007, UNCTAD. 60 Wartość inwestycji bezpośrednich ogółem stanowi około 30% PKB krajów UGW. NajwaŜniejszym kierunkiem inwestycji

krajów UGW są kraje strefy euro. W latach 2001-2006 wartość inwestycji zagranicznych skierowanych do krajów UGW

stanowiła średnio ponad połowę wszystkich zagranicznych inwestycji strefy euro (55,8%). NajwaŜniejszym kierunkiem

inwestowania poza strefą euro pozostają kraje rozwinięte, a zwłaszcza USA. Ich udział w ostatnich latach zmniejsza się

jednak w wyniku dynamicznego napływu inwestycji do tzw. krajów transformacji oraz krajów rozwijających się. Na

początku XXI w. najwyŜszą dynamiką charakteryzował się napływ inwestycji do nowych krajów członkowskich UE, Chin,

krajów WNP i krajów Europy Południowo-Wschodniej.

Page 72: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

68686868

wielonarodowych, których rola w gospodarce światowej systematycznie się

zwiększa61. W wyniku rosnącej skali fuzji i przejęć jesteśmy świadkami

znaczącego wzrostu intensyfikacji powiązań kapitałowych i handlowych zarówno

pomiędzy krajami rozwiniętymi, jak i między krajami rozwiniętymi i

rozwijającymi się (ostatnio równieŜ pomiędzy krajami rozwijającymi się).

Efektem zwiększającej się roli korporacji wielonarodowych jest rosnący stopień

umiędzynarodowienia procesów produkcyjnych. Strategie korporacji

wielonarodowych prowadzą bowiem do przenoszenia części lub całości produkcji

poza kraje macierzyste. Delokalizację produkcji znacząco ułatwia dokonujący się

postęp zarówno techniczny, jak i komunikacyjny.

Z punktu widzenia wpływu międzynarodowych przepływów kapitałowych na

handel waŜne jest rozróŜnienie dwóch podstawowych form inwestycji

zagranicznych – inwestycji horyzontalnych oraz inwestycji wertykalnych.

Inwestycje horyzontalne polegają na przeniesieniu całego procesu produkcji z

kraju macierzystego do kraju przyjmującego kapitał. Działanie takie moŜe mieć

na celu ominięcie wysokich barier celnych i/lub wysokich kosztów transportu. W

takim przypadku moŜna mówić o substytucyjnym charakterze inwestycji wobec

handlu.

Znacznie większą rolę we współczesnej gospodarce odgrywają inwestycje

wertykalne. Ich istota polega na dzieleniu (fragmentaryzacji) procesów

produkcyjnych przez korporacje wielonarodowe na etapy lokalizowane w innych

krajach. Korporacje wielonarodowe dąŜąc do maksymalizacji efektywności

wykorzystują występujące między krajami róŜnice w kosztach poszczególnych

czynników produkcji. Ogólnie rzecz biorąc, poszczególne etapy produkcji

przenoszone są do krajów o niŜszych kosztach (np. działalność pracochłonną

prowadzi się w krajach o niskich kosztach pracy). Natomiast w przedsiębiorstwie

w kraju macierzystym o wysokich kosztach wysoko wykwalifikowanej siły

roboczej oraz duŜych nakładach na badania i rozwój często powstaje produkt

finalny.

Tak więc inwestycje wertykalne prowadzą do wzrostu handlu (efektem

61 W 2006 r. na świecie istniało 78,4 tys. firm wielonarodowych działających za pośrednictwem swoich blisko 780 tys. filii

zagranicznych (World Investment Report 2007, UNCTAD). Wartość produkcji wytworzonej przez filie firm wielonarodowych

szacuje się na około 10% światowego produktu krajowego brutto oraz 1/3 światowego eksportu. 62 W efekcie w statystykach światowego handlu moŜemy zaobserwować szybki wzrost udziału dóbr pośrednich. Dynamika

ich obrotów jest współcześnie znacznie wyŜsza niŜ dynamika handlu produktami gotowymi, a jednocześnie w handel

dobrami pośrednimi angaŜuje się coraz więcej krajów.

Page 73: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

69696969

fragmentaryzacji produkcji jest wzrost znaczenia w handlu dóbr pośrednich, a

więc róŜnego rodzaju części, elementów i podzespołów)62, a przede wszystkim do

zwiększenia konkurencyjności produkcji.

Jednym z najistotniejszych przejawów zwiększania się stopnia

umiędzynarodowienia produkcji jest wzrost importochłonności eksportu,

wynikający z fragmentaryzacji procesu produkcji. Pokazują to badania

prowadzone na podstawie tablic przepływów międzygałęziowych63. Co prawda

tablica przepływów międzygałęziowych dla strefy euro nie istnieje, jednak z

szacunków dokonanych dla niektórych krajów, które wytwarzają łącznie 60%

PKB strefy euro (Niemcy, Włochy, Holandia, Austria i Finlandia) wynika, Ŝe

proces ten w ostatnich latach przybiera na znaczeniu. Wyniki tych badań

wskazują, Ŝe importochłonność eksportu w strefie euro zwiększyła się z 37,6% w

1995 r. do 44,2% w 2000 r.64 Wzrost importochłonności nastąpił nie tylko w

strefie euro, ale równieŜ we wszystkich krajach, których to badanie dotyczyło.

Jednak dynamika tego procesu w poszczególnych krajach UGW była róŜna.

NajwyŜszy wzrost importochłonności w latach 1995-2000 nastąpił w

Niemczech65 (o 8,1 pkt proc.), podczas gdy najniŜszy we Włoszech (3,8 pkt

proc.). Inną istotną obserwacją wynikającą z badań jest to, Ŝe w produkcji

eksportowej silniej rósł udział importu pochodzącego z krajów trzecich niŜ z

krajów strefy euro.

Wzrost stopnia internacjonalizacji produkcji w ostatnich latach był wynikiem

zwiększenia się wertykalnych BIZ w efekcie poszukiwania przez korporacje

wielonarodowe nowych lokalizacji, dla róŜnych etapów realizowanych procesów

produkcyjnych, w krajach o niŜszych płacach w celu zwiększenia efektywności i

redukcji kosztów. Ta forma bezpośrednich inwestycji zagranicznych przynosi

waŜne efekty dla handlu i konkurencyjności kraju z którego pochodzą

inwestycje, jak równieŜ wzmacnia zdolności technologiczne gospodarki i

63 Task Force of the Monetary Policy Committee of the ESCB, Competitiveness and the export performance of the euro area,

Occasional papers EBC, No. 30/2005. 64 Wzrost importochłonności eksportu oznacza jednoczesne obniŜenie się wartości dodanej z 62,4% do 55,8%. Związany z

tym spadek wzrostu PKB w strefie euro został jednak zrekompensowany relatywnie duŜym wzrostem obrotów handlowych.

Tym samym udział eksportu netto we wzroście PKB strefy euro pozostaje w średnim okresie na relatywnie stałym

poziomie. 65 Badania Federalnego Urzędu Statystycznego wskazują na dalszy wzrost udziału importu w eksporcie. W 2005 r. wyniósł

on 43,5% (7th OECD International Trade Statistics expert Meeting ITS and OECD-Eurostat Meeting of Experts in trade in

services Statistics, OECD, 31 sierpnia 2006 r.)

Page 74: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

70707070

sektorową strukturę eksportu kraju przyjmującego inwestycje, gdzie moŜe takŜe

prowadzić do wzrostu produktywności i konkurencyjności.

W statystykach handlu zagranicznego zjawisko fragmentaryzacji procesów

produkcji znajduje odzwierciedlenie w rosnącym udziale dóbr pośrednich. W

celu przedstawienia tendencji oraz ich dynamiki i zmian jakościowych, jakie

powoduje handel wewnątrzkorporacyjny (intra-firm trade) wydaje się celowe

wyodrębnienie z tej grupy produktów dwóch kategorii, a więc części i

akcesoriów do dóbr inwestycyjnych (BEC 420) oraz części i akcesoriów do

środków transportu (BEC 530)66. Trzeba jednak zaznaczyć, Ŝe nie odzwierciedla

to w pełni skali tego zjawiska. Uwzględniając tylko te dwie kategorie produktów

zawęŜamy analizę głównie do działalności korporacji, które koncentrują się

zwłaszcza na produkcji wyrobów klasyfikowanych jako maszyny i sprzęt

transportowy67. Produkty klasyfikowane w obu tych kategoriach

wykorzystywane są przede wszystkim w produkcji dóbr inwestycyjnych (BEC

410), samochodów osobowych (BEC 510) oraz dóbr konsumpcyjnych trwałego

uŜytku (BEC 610).

Dynamika handlu częściami i akcesoriami strefy euro z krajami trzecimi była w

latach 1999-2006 wyŜsza (średnioroczny wzrost eksportu w tym okresie wyniósł

7,1%, a importu 6,0%) niŜ dynamika obrotów realizowanych pomiędzy krajami

UGW (w tym okresie handel wewnątrz strefy euro zwiększał się średnio o 4,8%

rocznie). Tak więc działalność korporacji wielonarodowych moŜe być kolejnym

czynnikiem (obok rozszerzania procesu integracji, wyŜszego wzrostu

gospodarczego w otoczeniu zewnętrznym, wzrostu cen surowców, przede

wszystkim ropy naftowej, wzrostu znaczenia nowych uczestników w handlu

międzynarodowym), który tłumaczy szybszy wzrost obrotów handlowych z

krajami trzecimi wobec realizowanych pomiędzy krajami UGW po

wprowadzeniu wspólnej waluty.

Nadal jednak najwaŜniejszym dla krajów UGW kierunkiem eksportu i importu

części oraz akcesoriów pozostaje strefa euro, chociaŜ wzajemne obroty w tych

grupach towarowych straciły na znaczeniu bardziej niŜ w przypadku pozostałych

66 Średnio w latach 2004-2006 udział obu tych kategorii w handlu pomiędzy krajami UGW wyniósł 14,4% całości obrotów

handlowych, podczas gdy udział wszystkich grup obejmujących dobra pośrednie (z wyłączeniem paliw) był ponad

trzykrotnie większy. 67 Takie ujęcie nie uwzględnia m.in. korporacji działających w przemyśle chemicznym, który obok przemysłu maszyn i

sprzętu transportowego naleŜy do najwaŜniejszych sektorów pod względem międzynarodowych przepływów kapitałowych

w przetwórstwie przemysłowym.

Page 75: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

71717171

grup towarowych traktowanych łącznie. O ile bowiem przed wprowadzeniem

wspólnej waluty (średnio w latach 1996-1998) na strefę euro przypadało jeszcze

47,0% eksportu części i akcesoriów oraz 52,2% eksportu pozostałych grup

towarowych, to juŜ w trzech ostatnich latach (2004-2006) udział strefy euro

obniŜył się w eksporcie części o 3 pkt proc. do 44%, podczas gdy w eksporcie

pozostałych grup towarowych jedynie o 0,7 pkt proc. do 51,5%.

Jednocześnie nastąpiło takŜe obniŜenie udziału pozostałych grup krajów

rozwiniętych, a więc pozostałych krajów UE-15 (Danii, Szwecji i Wielkiej

Brytanii), krajów EFTA oraz pozaeuropejskich krajów rozwiniętych68, na rzecz

wzrostu znaczenia nowych państw członkowskich, azjatyckich krajów

rozwijających się, krajów Europy Południowo-Wschodniej oraz WNP, które były

najwaŜniejszym kierunkiem delokalizacji produkcji. Było to zatem zbieŜne z

dynamiką przepływów bezpośrednich inwestycji zagranicznych (dynamika

napływu kapitału do tych regionów naleŜała bowiem w okresie objętym analizą

do najwyŜszych). Delokalizacja produkcji do tych regionów (oprócz krajów

WNP) była w duŜej mierze przyczyną wysokiej dynamiki importu strefy euro z

tych regionów w latach 1999-2006 (wzrost importu części ze wszystkich tych

regionów był silniejszy niŜ wzrost importu pozostałych grup towarów). De facto

przyczyniała się ona w istotny sposób do dynamizowania eksportu z tych

regionów.

Regionem, którego udział w handlu częściami i akcesoriami strefy euro w

okresie objętym analizą zwiększył się najbardziej (licząc w pkt proc.) były nowe

państwa członkowskie UE. W latach 2004-2006, a więc juŜ po przystąpieniu tej

grupy krajów do Unii Europejskiej, przypadało na nie przeciętnie 8,8% wartości

handlu częściami i akcesoriami strefy euro (w latach 1996-1998 około 4,9%). W

imporcie ogółem z tej grupy krajów nastąpił dość duŜy wzrost udziału części i

akcesoriów (w latach 2004-2006 stanowiły one średnio ponad ¼ importu z tego

kierunku). WyŜsza dynamika importu niŜ eksportu części była związana z

tworzeniem przez korporacje łańcuchów produkcyjnych pomiędzy krajami

Europy Środkowej i Wschodniej (prowadziło to do intensyfikacji handlu

częściami pomiędzy krajami tego regionu).

68 Części mają nadal duŜe znaczenie w imporcie z pozaeuropejskich krajów rozwiniętych ( największe w grupie krajów

rozwiniętych), co świadczy o duŜych powiązaniach pomiędzy strefą euro a tą grupą krajów, a zwłaszcza Japonią (gdzie w

latach 2004-2006 części stanowiły średnio 30,0% importu z tego kraju) i USA (23,7%).

Page 76: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

72727272

WyŜszą dynamiką w handlu częściami, w porównaniu z nowymi państwami

członkowskimi, charakteryzowała się wymiana strefy euro z krajami Europy

Południowo-Wschodniej i krajami WNP. Wynikało to z przesunięcia w czasie

procesów zachodzących w tych gospodarkach (liberalizacji i prywatyzacji) oraz

objęcia tych krajów procesem integracji europejskiej. W przypadku gospodarek

Europy Środkowej i Wschodniej najbardziej intensywny proces liberalizacji i

prywatyzacji (podobnie jak i integracji z Unią Europejską) oraz napływu do nich

kapitału w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych z Europy Zachodniej

przypadał bowiem na początek lat dziewięćdziesiątych. Natomiast w przypadku

krajów Europy Południowo-Wschodniej czy WNP ze względu na późniejszy

proces otwierania się ich gospodarek dynamika tego zjawiska jest obecnie

większa.

W handlu częściami i akcesoriami strefy euro w omawianym okresie zwiększył

się takŜe udział azjatyckich krajów rozwijających się, chociaŜ dynamika obrotów

była w tym przypadku wolniejsza niŜ wcześniej omawianych regionów.

Page 77: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

73737373

Tablica 22Tablica 22Tablica 22Tablica 22. . . . Eksport strefy euro części i akcesoriów (BEC 420 i BEC Eksport strefy euro części i akcesoriów (BEC 420 i BEC Eksport strefy euro części i akcesoriów (BEC 420 i BEC Eksport strefy euro części i akcesoriów (BEC 420 i BEC 430) wg głównych grup k430) wg głównych grup k430) wg głównych grup k430) wg głównych grup krajówrajówrajówrajów

Wartość Udział

Średnie roczne zmiany

1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006

(mld EUR)

(mld EUR)

(%) (%) (%)

Ogółem 248,6 408,0 100,0 100,0 5,9 strefa euro 116,9 180,1 47,0 44,1 4,8 kraje trzecie 131,7 227,9 53,0 55,9 6,8

Pozostałe kraje Unii Europejskiej 45,0 77,4 18,1 19,0 6,4 pozostałe kraje UE-15 31,1 41,8 12,5 10,3 3,2 nowe kraje członkowskie UE 14,0 35,6 5,6 8,7 11,1

Kraje spoza Unii Europejskiej 86,6 150,5 34,9 36,9 7,0 kraje rozwinięte 36,0 55,1 14,5 13,5 4,2 EFTA 7,1 10,4 2,8 2,5 4,4 kraje pozaeuropejskie 28,9 44,7 11,6 10,9 4,1 kraje Europy Południowo-Wschodniej 1,4 5,1 0,6 1,3 17,8 kraje Wspólnoty Niepodległych Państw 2,3 7,8 0,9 1,9 18,8 kraje rozwijające się 44,8 81,7 18,0 20,0 8,2 kraje Afryki 7,5 12,5 3,0 3,1 6,2 kraje Ameryki Łacińskiej 8,9 12,1 3,6 3,0 3,1 kraje Bliskiego Wschodu 8,4 18,9 3,4 4,6 10,2 kraje Azji 19,8 37,8 8,0 9,3 10,1 kraje Oceanii 0,1 0,2 0,0 0,0 7,4

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.

Dane na temat udziału części i akcesoriów w handlu krajów strefy euro zdają się

potwierdzać wyniki badań przeprowadzonych na podstawie tablic przepływów

międzygałęziowych. Mierząc stopień zaangaŜowania danego kraju w

międzynarodowy podział pracy udziałem części i akcesoriów w jego handlu

zagranicznym moŜna powiedzieć, Ŝe najwyŜszym stopniem internacjonalizacji

Page 78: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

74747474

produkcji spośród krajów strefy euro charakteryzują się Niemcy, w których w

latach 2004-2006 części i akcesoria stanowiły 20% całego handlu (tzn. łącznie

eksportu i importu zarówno w ramach UGW, jak i krajów trzecich) i Austria.

Najmniejsze natomiast znaczenie części i akcesoria mają w handlu Grecji oraz

traktowanych łącznie Belgii i Luksemburga. Wzrost udziału części i akcesoriów

w handlu zagranicznym w latach 2004-2006 w porównaniu z okresem

bezpośrednio poprzedzającym utworzenie UGW nastąpił jedynie w Niemczech

(o 0,3 pkt proc.) i w Portugalii (o 1,1 pkt proc.). Natomiast w pozostałych krajach

następował jego spadek. W Niemczech wzrost wystąpił po stronie importu, w

Portugalii natomiast po stronie eksportu.

O stopniu zaangaŜowania poszczególnych krajów strefy euro w handel częściami

i akcesoriami moŜe świadczyć takŜe relacja udziału danego kraju w handlu tą

grupą towarów do udziału w handlu ogółem w strefie euro. RównieŜ i w tym

przypadku relacja ta jest najkorzystniejsza dla Niemiec (udział Niemiec w handlu

częściami i akcesoriami strefy euro jest o ponad 25% większy niŜ w handlu

ogółem). Jeszcze większe znaczenie mają Niemcy w przypadku importu części i

akcesoriów z krajów trzecich (stanowi on bowiem prawie 40% importu krajów

UGW). W imporcie z nowych państw członkowskich moŜna mówić o duŜej

dominacji Niemiec (niemiecki import stanowi ponad 60% importu UGW).

Niemcy zwiększyły jednocześnie istotnie swoje udziały w handlu wewnątrz

strefy euro w zakresie dóbr gotowych, a więc dóbr inwestycyjnych, samochodów

i towarów konsumpcyjnych trwałego uŜytku. Oznacza to zatem, Ŝe korporacje

niemieckie lokując poszczególne etapy produkcji w krajach trzecich (w tym

przede wszystkim w krajach Europy Środkowej i Wschodniej) zwiększyły

znacznie swoje przewagi konkurencyjne względem pozostałych eksporterów w

strefie euro. Ponadto znacznie niŜsza dynamika w niemieckim imporcie części i

akcesoriów z pozostałych krajów strefy euro, w porównaniu z krajami trzecimi,

moŜe sugerować, Ŝe część etapów produkcyjnych, które korporacje niemieckie

realizowały dotąd w krajach strefy euro została przeniesiona poza obszar UGW,

głównie do krajów Europy Środkowej i Wschodniej.

Dane o strukturze handlu zagranicznego wg głównych kategorii ekonomicznych

(BEC – Broad Economic Categories) nie odpowiadają wprost na pytanie o skalę

i charakter tego zjawiska, jednak na ich podstawie moŜemy rozróŜnić

najwaŜniejsze modele internacjonalizacji produkcji.

Page 79: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

75757575

Tablica 23Tablica 23Tablica 23Tablica 23. . . . Import części i akcesoriów strefy euro (BEC) wg Import części i akcesoriów strefy euro (BEC) wg Import części i akcesoriów strefy euro (BEC) wg Import części i akcesoriów strefy euro (BEC) wg głównych grup krajówgłównych grup krajówgłównych grup krajówgłównych grup krajów

Wartość Udział

Średnie roczne zmiany

1996-1998 2004-2006 1996-1998 2004-2006 1999-2006

(mld EUR)

(mld EUR)

(%) (%) (%)

Ogółem 226,4 363,3 100,0 100,0 5,3 strefa euro 117,0 180,2 51,7 49,6 4,8 kraje trzecie 109,4 183,1 48,3 50,4 5,8

Pozostałe kraje Unii Europejskiej 40,0 69,7 17,7 19,2 5,9 pozostałe kraje UE-15 30,9 37,3 13,6 10,3 1,2 nowe kraje członkowskie UE 9,1 32,4 4,0 8,9 14,8

Kraje spoza Unii Europejskiej 69,4 113,5 30,7 31,2 5,7 kraje rozwinięte 45,0 55,0 19,9 15,1 1,6 EFTA 5,8 7,8 2,6 2,1 3,4 kraje pozaeuropejskie 39,2 47,2 17,3 13,0 1,4 kraje Europy Południowo-Wschodniej 0,6 3,4 0,3 0,9 24,2 kraje Wspólnoty Niepodległych Państw 0,2 0,6 0,1 0,2 13,1 kraje rozwijające się 20,5 54,0 9,1 14,9 11,9 kraje Afryki 1,1 2,8 0,5 0,8 11,0 kraje Ameryki Łacińskiej 1,4 3,7 0,6 1,0 10,9 kraje Bliskiego Wschodu 1,7 4,2 0,7 1,2 10,6 kraje Azji 16,4 43,2 7,2 11,9 12,2 kraje Oceanii 0,0 0,0 0,0 0,0 5,9

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych EUROSTAT-Comext.

W przypadku krajów, gdzie eksport części i akcesoriów jest zdecydowanie

wyŜszy niŜ import (a ponadto niewielki jest udział produktów gotowych w

eksporcie) moŜna załoŜyć, Ŝe korporacje rozpoczynają w tych krajach proces

produkcyjny, natomiast produkt finalny montowany jest juŜ w innych krajach i

Page 80: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

76767676

jednocześnie stamtąd eksportowany na rynki krajów trzecich69. Taka struktura

handlu częściami moŜe wynikać np. z duŜych odległości dzielących

przedsiębiorstwa macierzyste i filie. Przykładem dominacji takiej formy

internacjonalizacji produkcji są Włochy70.

W przypadku krajów, w których udział części i akcesoriów w imporcie jest

znacznie większy niŜ w eksporcie (i jednocześnie w eksporcie relatywnie duŜy

jest udział produktów gotowych) kraj macierzysty znajduje się na końcu

łańcucha procesu produkcyjnego. Przykładem jest Finlandia. Kolejnym

przykładem są kraje o relatywnie duŜym udziale części i akcesoriów zarówno w

eksporcie, jak i imporcie i jednocześnie duŜym udziale wyrobów gotowych w

eksporcie. MoŜe to oznaczać, Ŝe w tym kraju rozpoczyna się i kończy proces

zinternacjonalizowanej produkcji. Wydaje się, Ŝe taka sytuacja będzie

charakterystyczna dla krajów o duŜych nakładach na badania i rozwój.

Przykładem kraju o takiej strukturze handlu są Niemcy.

Czwarty podstawowy model internacjonalizacji produkcji reprezentują kraje,

które stanowią etap w procesie produkcji, a więc odznaczają się wysokim

udziałem części i akcesoriów zarówno w eksporcie, jak i w imporcie, natomiast

relatywnie niewielkie znaczenie ma eksport produktów gotowych. Przykładem

takiego modelu jest Portugalia.

69 W takim modelu internacjonalizacji procesów produkcyjnych, rozwój eksportu produktów finalnych (zwłaszcza z

sektorów zaawansowanych technologicznie) przez filię zagraniczną związany jest z transferem technologii do kraju

przyjmującego inwestycję. 70 Dane o eksporcie i imporcie części we Włoszech, potwierdzają wyniki badań przeprowadzonych na podstawie tablicy

przepływów międzygałęziowych. Wynika z nich, Ŝe wzrost importochłonności w tym kraju był względnie niski w

porównaniu z innymi krajami strefy euro. MoŜe to oznaczać, Ŝe „włoskie produkty gotowe” są w większej części niŜ w

innych krajach UGW, wytwarzane poza granicami (np. w Chinach). Takie zjawisko powoduje jednoczesny spadek udziału

tego kraju zarówno w handlu pomiędzy krajami strefy euro, jak i szerzej w eksporcie światowym.

Page 81: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

77777777

Wykres 16Wykres 16Wykres 16Wykres 16. . . . Struktura handlu zagranicznego Austrii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Austrii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Austrii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Austrii wg głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004kategorii ekonomicznych w latach 2004kategorii ekonomicznych w latach 2004kategorii ekonomicznych w latach 2004----2006200620062006

0 10 20 30 40

Dobra inwestycyjne

Środki transportu przemysłowe

Zaopatrzeniowe nieprzetworzone

Zaopatrzeniowe przetworzone

Paliwa i smary

Części i akcesoria

śywność i napoje

Samochody osobowe

Konsumpcyjne trwałego uŜytku

Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku

Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku

eksport

import

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.

Wykres 17Wykres 17Wykres 17Wykres 17. . . . Struktura handlu zagranicznego Belgii (i Luksemburga) Struktura handlu zagranicznego Belgii (i Luksemburga) Struktura handlu zagranicznego Belgii (i Luksemburga) Struktura handlu zagranicznego Belgii (i Luksemburga) wgwgwgwg głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004 głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004 głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004 głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004----2006200620062006

0 10 20 30 40

Dobra inwestycyjne

Środki transportu przemysłowe

Zaopatrzeniowe nieprzetworzone

Zaopatrzeniowe przetworzone

Paliwa i smary

Części i akcesoria

śywność i napoje

Samochody osobowe

Konsumpcyjne trwałego uŜytku

Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku

Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku

eksport

import

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.

Wykres 18Wykres 18Wykres 18Wykres 18. . . . Struktura handlu zagranicznego Finlandii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Finlandii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Finlandii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Finlandii wg głównych katkatkatkateeeegorii ekonomicznych w latach 2004gorii ekonomicznych w latach 2004gorii ekonomicznych w latach 2004gorii ekonomicznych w latach 2004----2006200620062006

0 10 20 30 40 50

Dobra inwestycyjne

Środki transportu przemysłowe

Zaopatrzeniowe nieprzetworzone

Zaopatrzeniowe przetworzone

Paliwa i smary

Części i akcesoria

śywność i napoje

Samochody osobowe

Konsumpcyjne trwałego uŜytku

Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku

Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku

eksport

import

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.

Page 82: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

78787878

Wykres 19Wykres 19Wykres 19Wykres 19. . . . Struktura handlu zagranicznego Francji wg głównych Struktura handlu zagranicznego Francji wg głównych Struktura handlu zagranicznego Francji wg głównych Struktura handlu zagranicznego Francji wg głównych kategkategkategkategoooorii ekonomicznych w latach 2004rii ekonomicznych w latach 2004rii ekonomicznych w latach 2004rii ekonomicznych w latach 2004----2006200620062006

0 10 20 30

Dobra inwestycyjne

Środki transportu przemysłowe

Zaopatrzeniowe nieprzetworzone

Zaopatrzeniowe przetworzone

Paliwa i smary

Części i akcesoria

śywność i napoje

Samochody osobowe

Konsumpcyjne trwałego uŜytku

Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku

Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku

eksport

import

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.

Wykres 20Wykres 20Wykres 20Wykres 20. . . . Struktura handlu zagranicznego Grecji wg głównych Struktura handlu zagranicznego Grecji wg głównych Struktura handlu zagranicznego Grecji wg głównych Struktura handlu zagranicznego Grecji wg głównych kategorii ekonomicznych w latackategorii ekonomicznych w latackategorii ekonomicznych w latackategorii ekonomicznych w latach 2004h 2004h 2004h 2004----2006200620062006

0 10 20 30 40

Dobra inwestycyjne

Środki transportu przemysłowe

Zaopatrzeniowe nieprzetworzone

Zaopatrzeniowe przetworzone

Paliwa i smary

Części i akcesoria

śywność i napoje

Samochody osobowe

Konsumpcyjne trwałego uŜytku

Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku

Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku

eksport

import

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.

Wykres 21Wykres 21Wykres 21Wykres 21. . . . Struktura handlu zagranicznego Hiszpanii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Hiszpanii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Hiszpanii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Hiszpanii wg głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004kategorii ekonomicznych w latach 2004kategorii ekonomicznych w latach 2004kategorii ekonomicznych w latach 2004----2006200620062006

0 10 20 30

Dobra inwestycyjne

Środki transportu przemysłowe

Zaopatrzeniowe nieprzetworzone

Zaopatrzeniowe przetworzone

Paliwa i smary

Części i akcesoria

śywność i napoje

Samochody osobowe

Konsumpcyjne trwałego uŜytku

Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku

Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku

eksport

import

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.

Page 83: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

79797979

Wykres 22Wykres 22Wykres 22Wykres 22. . . . Struktura handlu zagranicznego Holandii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Holandii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Holandii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Holandii wg głównych katkatkatkateeeegorii ekonomicznych w latach 2004gorii ekonomicznych w latach 2004gorii ekonomicznych w latach 2004gorii ekonomicznych w latach 2004----2006200620062006

0 10 20 30

Dobra inwestycyjne

Środki transportu przemysłowe

Zaopatrzeniowe nieprzetworzone

Zaopatrzeniowe przetworzone

Paliwa i smary

Części i akcesoria

śywność i napoje

Samochody osobowe

Konsumpcyjne trwałego uŜytku

Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku

Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku

eksport

import

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.

Wykres 23Wykres 23Wykres 23Wykres 23. . . . Struktura handlu zagranicznego Irlandii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Irlandii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Irlandii wg głównych Struktura handlu zagranicznego Irlandii wg głównych kategorii ekonomkategorii ekonomkategorii ekonomkategorii ekonomicznych w latach 2004icznych w latach 2004icznych w latach 2004icznych w latach 2004----2006200620062006

0 10 20 30 40

Dobra inwestycyjne

Środki transportu przemysłowe

Zaopatrzeniowe nieprzetworzone

Zaopatrzeniowe przetworzone

Paliwa i smary

Części i akcesoria

śywność i napoje

Samochody osobowe

Konsumpcyjne trwałego uŜytku

Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku

Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku

eksport

import

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.

Wykres 24Wykres 24Wykres 24Wykres 24. . . . Struktura handlu zagranicznego Niemiec wg głównych Struktura handlu zagranicznego Niemiec wg głównych Struktura handlu zagranicznego Niemiec wg głównych Struktura handlu zagranicznego Niemiec wg głównych katkatkatkateeeegorii ekonomicznych w latach 2004gorii ekonomicznych w latach 2004gorii ekonomicznych w latach 2004gorii ekonomicznych w latach 2004----2006200620062006

0 10 20 30

Dobra inwestycyjne

Środki transportu przemysłowe

Zaopatrzeniowe nieprzetworzone

Zaopatrzeniowe przetworzone

Paliwa i smary

Części i akcesoria

śywność i napoje

Samochody osobowe

Konsumpcyjne trwałego uŜytku

Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku

Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku

eksport

import

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.

Page 84: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

80808080

Wykres 25Wykres 25Wykres 25Wykres 25. . . . Struktura Struktura Struktura Struktura handlu zagranicznego Portugalii wg handlu zagranicznego Portugalii wg handlu zagranicznego Portugalii wg handlu zagranicznego Portugalii wg głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004----2006200620062006

0 10 20 30 40

Dobra inwestycyjne

Środki transportu przemysłowe

Zaopatrzeniowe nieprzetworzone

Zaopatrzeniowe przetworzone

Paliwa i smary

Części i akcesoria

śywność i napoje

Samochody osobowe

Konsumpcyjne trwałego uŜytku

Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku

Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku

eksport

import

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.

Wykres 26Wykres 26Wykres 26Wykres 26. . . . Struktura handlu zagranicznego Włoch wg głównych Struktura handlu zagranicznego Włoch wg głównych Struktura handlu zagranicznego Włoch wg głównych Struktura handlu zagranicznego Włoch wg głównych kategorii ekonomicznych w latach 2004kategorii ekonomicznych w latach 2004kategorii ekonomicznych w latach 2004kategorii ekonomicznych w latach 2004----2006200620062006

0 10 20 30 40

Dobra inwestycyjne

Środki transportu przemysłowe

Zaopatrzeniowe nieprzetworzone

Zaopatrzeniowe przetworzone

Paliwa i smary

Części i akcesoria

śywność i napoje

Samochody osobowe

Konsumpcyjne trwałego uŜytku

Konsumpcyjne półtrwałego uŜytku

Konsumpcyjne nietrwałego uŜytku

eksport

import

Źródło: Obliczenia na podstawie Eurostat-Comext.

Z punktu widzenia przystąpienia Polski do strefy euro71, która uczestniczy w

międzynarodowym podziale pracy w znacznej mierze jako jeden z pośrednich

etapów łańcucha procesu produkcji (na co wskazuje duŜy udział części i

akcesoriów zarówno w eksporcie, jak i imporcie), ciekawy wydaje się zwłaszcza

przypadek Portugalii. Dynamika eksportu i importu po utworzeniu UGW była w

tym kraju wyŜsza niŜ średnia w całej strefie euro, a ponadto udział części i

akcesoriów w eksporcie (silniej) i imporcie się zwiększył. Portugalia była teŜ

jedynym krajem UGW, w którym udział strefy euro w handlu zagranicznym

wzrósł po wprowadzeniu wspólnej waluty, na co istotny wpływ mogło mieć

71 Według danych Eurostatu, w Polsce w latach 2004-2006 udział części i akcesoriów w handlu zagranicznym wyniósł

17,6%. Większe znaczenie międzynarodowy podział pracy miał w handlu pozostałych krajów Europy Środkowej – na

Węgrzech (29,7%), w Czechach (24,0%) oraz na Słowacji (20,8%).

Page 85: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

81818181

zwiększenie roli tego kraju w internacjonalizacji produkcji tego ugrupowania.

Udział strefy euro znacznie zwiększył się w imporcie części i akcesoriów, w

eksporcie nastąpiła natomiast tendencja spadkowa. Taka sytuacja moŜe oznaczać,

Ŝe Portugalia w coraz większym stopniu uczestniczy w łańcuchu produkcji, który

wykracza poza kraje UGW. W strukturze portugalskiego eksportu części i

akcesoriów nastąpiły w tym czasie przesunięcia w kierunku azjatyckich krajów

rozwijających się i nowych państw członkowskich UE.

Z przedstawionych powyŜej tendencji moŜe wynikać, Ŝe realna konwergencja

prowadząca do wyrównywania się poziomów kosztów produkcji, jaka następuje

w ugrupowaniu integracyjnym nie sprzyja zarówno całkowitemu przenoszeniu

produkcji (inwestycjom horyzontalnym), jak i jej fragmentaryzacji w ramach

tego ugrupowania.

Tak więc, w poszukiwaniu lokalizacji o niŜszych kosztach poszczególnych

czynników produkcji (a zwłaszcza pracy), korporacje wielonarodowe przenoszą

produkcję poza obszar Unii Gospodarczej i Walutowej. Wraz z rozwojem

postępu technicznego moŜna się spodziewać, Ŝe do międzynarodowego podziału

pracy mogą być włączane kraje coraz bardziej odległe od głównych centrów

światowej gospodarki.

12. WNIOSKI

PobieŜna analiza handlu strefy euro moŜe poddawać w wątpliwość pozytywny

wpływ wprowadzenia wspólnej waluty na dynamikę handlu państw Unii

Gospodarczej i Walutowej. Z jednej strony bowiem handel strefy euro rósł od

roku 1999 wolniej niŜ handel światowy, z drugiej – obroty pomiędzy krajami

UGW (a więc ta część handlu strefy euro, na którą utworzenie unii walutowej –

przynajmniej zgodnie z teorią – powinno mieć największy wpływ) odznaczały

się niŜszą dynamiką niŜ handel z krajami trzecimi.

Jednak jeśli wyłączymy z analizy grupy towarowe, które w okresie objętym

badaniem pozostawały pod silnym wpływem czynników zewnętrznych

(zwłaszcza zmian w geografii ekonomicznej świata, wzrostu znaczenia

korporacji wielonarodowych w światowym handlu, silnego wzrost cen surowców

Page 86: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

82828282

czy rozszerzania się procesów integracyjnych w Europie) oraz ograniczymy jej

zakres do grupy krajów rozwiniętych, wówczas okaŜe się Ŝe handel wewnętrzny

w strefie euro rósł w zbliŜonym tempie jak wymiana z krajami trzecimi, a

ogólnie obroty handlowe państw UGW rosły szybciej niŜ pozostałych krajów

rozwiniętych. Ponadto po wprowadzeniu euro eksport okazał się istotnym

czynnikiem wzrostu gospodarczego w państwach UGW.

Trudno jest jednak ocenić w jakim stopniu na relatywnie dobre wyniki handlu w

strefie euro wpłynęło wprowadzenie wspólnej waluty. Analiza zmian

strukturalnych, podobnie jak wyniki wielu badań, prowadzą do wniosku, Ŝe

wprowadzenie euro miało pozytywny wpływ na handel państw UGW chociaŜ

okazał się on słabszy niŜ pozostałych determinant handlu. Sytuację taką w duŜym

stopniu tłumaczy bardzo zaawansowany poziom integracji krajów strefy euro.

Daleko posunięta liberalizacja przepływów towarowych dokonana w ramach unii

celnej i jednolitego rynku powodowała, Ŝe stosunkowo mniejsze znaczenie jako

bariera w handlu miało funkcjonowanie odrębnych walut narodowych.

Zwłaszcza, Ŝe waluty krajów członkowskich objęte były przez dwadzieścia lat

(1979-1998) mechanizmem stabilizacji wzajemnych kursów (ERM).

Jednocześnie współczesne powiązania ekonomiczne strefy euro z jej otoczeniem

zewnętrznym są znacznie silniejsze niŜ w poprzednich dekadach.

ChociaŜ wahania kursowe w krajach, które utworzyły strefę euro nie miały

istotnego znaczenia, szereg ostatnich badań wskazuje, Ŝe największą korzyścią

dla przedsiębiorstw krajów strefy euro wynikającą z wprowadzenia wspólnej

waluty było wyeliminowanie niepewności co do kształtowania się kursów

walutowych na obszarze unii walutowej (a takŜe w duŜej mierze w handlu

między strefą euro a krajami trzecimi). Obecnie w euro fakturowane jest ok. 80%

eksportu państw UGW. Tak wysoki udział waluty europejskiej powoduje, Ŝe

opłacalność transakcji zagranicznych stała się znacznie bardziej przewidywalna

zapewniając większą swobodę i dynamikę prowadzenia działalności

gospodarczej. W konsekwencji po wprowadzeniu euro o wiele więcej

przedsiębiorstw skłonnych jest podejmować działalność w sferze handlu

zagranicznego, podczas gdy wcześniej wśród największych trudności w

prowadzeniu tej działalności wskazywali oni bariery związane ze zmiennością

kursów. Utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej znalazło odzwierciedlenie

we wzroście udziału eksporterów wśród ogółu przedsiębiorstw (głównie w

sektorze małych i średnich przedsiębiorstw). Wydaje się, Ŝe zjawisko to jest

Page 87: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

83838383

najbardziej korzystne dla małych krajów, gdzie udział waluty krajowej w

fakturowaniu handlu zagranicznego był wcześniej najmniejszy.

W przypadku krajów Europy Środkowej i Wschodniej efekty te mogą

przyczyniać się w większym stopniu do kreacji handlu niŜ w krajach Europy

Zachodniej. Wynika to zarówno z niskiego udziału walut krajowych w

fakturowaniu handlu zagranicznego (na podstawie danych EBC moŜna

oszacować, Ŝe stanowią one mniej niŜ 10%), jak i dominującej tendencji do

aprecjacji walut tego regionu. MoŜna oczekiwać, Ŝe podobnie jak w państwach

UGW równieŜ w nowych krajach przystępujących do strefy euro nastąpi wzrost

udziału firm zaangaŜowanych w międzynarodowy podział pracy.

Według badań Instytutu Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur eksporterzy

stanowili w 2005 r. 48% ogólnej liczby polskich przedsiębiorstw72. Udział

eksporterów wśród ogółu przedsiębiorstw jest więc w Polsce generalnie niŜszy

zarówno w porównaniu z państwami UGW, jak i nowymi krajami

członkowskimi Unii Europejskiej. Jednocześnie badania NBP wskazują, Ŝe

największą barierą w prowadzeniu działalności zagranicznej dla polskich

przedsiębiorstw jest zmienność kursu walutowego73. Warto takŜe zwrócić uwagę,

Ŝe juŜ obecnie ponad 70% polskiego eksportu i 60% importu rozliczane jest w

euro. Oznacza to, Ŝe po przyjęciu euro ryzyko walutowe oraz koszty transakcyjne

zostaną wyeliminowane dla dominującej części handlu.

Doświadczenia państw UGW wskazują, Ŝe najsilniejszy wzrost eksportu po

wprowadzeniu euro nastąpił w krajach, które charakteryzują się najwyŜszym

udziałem strefy euro w handlu. W polskim handlu, podobnie, jak w handlu

innych krajów Europy Środkowej, które przystąpiły do Unii w 2004 r. udział

strefy euro jest większy niŜ średnio w państwach UGW. Dlatego równieŜ z tego

powodu moŜna oczekiwać, Ŝe efekt kreacji handlu w przypadku krajów tego

regionu prawdopodobnie okaŜe się silniejszy niŜ nastąpiło to w dotychczasowych

krajach strefy euro.

72 Z.Wołodkiewicz-Donimirski i K.Marczewski Kondycja ekonomiczna polskich eksporterów. Wyniki badań sprawozdań

finansowych, Instytutu Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur 2007. 73 Katarzyna Puchalska, Koszty dostosowawcze oraz korzyści z wprowadzenia euro dla sektora polskich przedsiębiorstw

niefinansowych, NBP 2008. Jednocześnie badania Instytutu Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur wskazują, Ŝe w

ostatnich latach nastapiło pewne obniŜenie udziału eksporterów w populacji eksporterów z sektora małych i średnich

przedsiębiorstw. O ile bowiem w 2001 r. stanowili oni 32,9% badanej liczby MSP, to w roku 2005 ich udział obniŜył się do

30,8% (por. Polityka gospodarcza Polski w integrującej się Europie 2007-2008 – raport roczny, Instytutu Badań Rynku,

Konsumpcji i Koniunktur 2008)

Page 88: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

84848484

W ocenie wpływu wprowadzenia wspólnej waluty na handel duŜe znaczenie

moŜe mieć porównanie handlu strefy euro z handlem pozostałych krajów UE-15,

które nie przystąpiły do unii walutowej (a więc Danii, Szwecji i W. Brytanii).

Porównanie z tą grupą krajów (choć relatywnie nieliczną i o silnej dominacji

jednego z tych krajów) wydaje się tym bardziej uzasadnione, Ŝe poza

wprowadzeniem euro nie zmieniły się inne warunki handlu między tymi krajami.

Doświadczenia krajów, które pozostały poza strefą euro wskazują na

zmniejszanie się roli eksportu jako czynnika wzrostu gospodarczego oraz

pogorszenie się salda w handlu zagranicznym. Jednocześnie konsekwencje

pozostawania poza UGW dla handlu tych krajów są tym większe im większy jest

udział strefy euro w wymianie handlowej. Przed takim problemem stają w Polsce

eksporterzy, a wraz z przystępowaniem do strefy euro poszczególnych krajów

Europy Środkowej i Wschodniej będzie on przybierał na znaczeniu. Eksport z

Polski moŜe bowiem stawać się w ten sposób mniej konkurencyjny wobec

eksportu z tych krajów EŚW, które przyjęły wspólną walutę.

BIBLIOGRAFIA

R. Badwin i W. Di Nino, Euros and zeros: The common currency effect on trade in new goods, CEPR, Discussion Paper No. 5973, December 2006

R. Baldwin, The euro’s trade effects, Working papers No. 594, ECB 2006

D. Begg i inni, The Consequences of Saying No, An Independent Report into the Economic Consequences of the UK Saying No to the Euro, Commission on the UK Outside the Euro, 2003

M. Bun i F. Klaassen, Has the euro increased trade? Tinbergen Institute Discussion Paper, TI 2002-108/2, University of Amsterdam 2002

M. Bun i F. Klaassen, The Euro Effect on Trade is not as Large as Commonly Thought, Tinbergen Institute Discussion Paper, TI 2003-086/2, University of Amsterdam 2004

European Central Bank, Competitiveness and the export performance of the euro area, EBC Occasional Paper No. 30, 2005

European Central Bank, Review of the international role of the euro, June 2007

European Commission, Directorate-General for Economic and Financial Affairs, One market, one money - An evaluation of the potential benefits and costs of forming an economic and monetary union, European Economy No 44/1990

European Commission, Directorate-General for Economic and Financial Affairs, EMU after five years, European Economy, Special Report No 1/2004

Page 89: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIII WPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EWPŁYW WPROWADZENIA EURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARURO NA STOPIEŃ OTWARTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTOŚCI I ZMIANY STRUKTURALNE W TURALNE W TURALNE W TURALNE W

HANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFYHANDLU KRAJÓW STREFY EURO EURO EURO EURO

85858585

European Commission, Enlargement, two years after:: an economic evaluation, European Economy No 24/2006

Eurostat, Panorama of European Union Trade – data 1999-2006, Edition 2007

H. Faruqee, Measuring the Trade Effects of EMU, IMF Working Paper, 2004

J. Fidrmuc, Intraindustry Trade between the EU and the CEECs, Focus on Transition 1/2001, Oesterreichische Nationalbank)

H. Flam i H. Nordström, Euro effects on the intensive and extensive margins of trade, IIES Seminar Paper No. 750/2007

H. Flam i H. Nordström, Trade volume effects of the euro: Aggregateand sector estimates”, IIES Seminar Paper No. 746/2003

L. Fontagne i M. Freudenberg, Long-term Trends in Intra-Industry Trade, (w:) red. P.J. Lloyd, Hyun-Hoon Lee, Frontiers of Research in Intra-Industry Trade, 2002

J. Frankel i A. Rose, Is EMU More Justifiable Ex Post than Ex Ante?, European Economic Review No 41/1997

J. Frankel i A. Rose, The Endogeneity of the Optimun Currency Area Criteria, Economic Journal 108/1998

D. Greenaway, R. Hine, i C. Milner, Country-Specific Factors and the Pattern of Horizontal and Vertical Intra-Industry Trade in the UK. Weltwirtschaftliches Archiv No. 130/1994

D. Greenaway, R. Hine, i C. Milner, Vertical and Horizontal Intra-Industry Trade: A Cross-Industry Analysis for the United Kingdom. Economic Journal No. 105/1995

HM Treasury, EMU and Trade, EMU Study, 2003

P. Krugman, Lessons of Massachusetts for EMU, F.Torres i F.Giavazzi, (Eds.), Adjustment and Growth in the European Monetary Union, Cambrdge University Press and CEPR, 1993

G. Lafay, The Measurement of Revealed Comparative Advantages, (w:) M.G. Dagenais and P.A. Muet eds., International Trade Modeling, Chapman & Hill, 1992

J. Mélitz, Geography, trade and currency union, University of Strathclyde, CREST and CEPR 2001

A. Micco,.E. Stein i G. Ordoñez, The currency union effect on trade: early evidence from EMU, Economic Policy No 37/2003

A. Rose, One money, one market: Estimating the effect of common currencies on trade, Economic Policy No 30/2000

Page 90: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII

KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO KIEGO KIEGO KIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSEKTORA PRZEDSIĘBIORSEKTORA PRZEDSIĘBIORSEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W STW W STW W STW W PERSPEKTYWIE PRZYSTĄPERSPEKTYWIE PRZYSTĄPERSPEKTYWIE PRZYSTĄPERSPEKTYWIE PRZYSTĄPIENIA POLSKI PIENIA POLSKI PIENIA POLSKI PIENIA POLSKI DO STREFY EURODO STREFY EURODO STREFY EURODO STREFY EURO

MARCIN MUCHAMARCIN MUCHAMARCIN MUCHAMARCIN MUCHA1111

STRESZCZENIE

Opracowanie analizuje potencjalne szanse i zagroŜenia dla konkurencyjności

polskich przedsiębiorstw, jakie płyną z planowanego przystąpienia do unii

monetarnej. Celem pracy było dokonanie bilansu korzyści i kosztów dla

polskiego sektora przedsiębiorstw wynikających z przyjęcia euro. W tym celu

dokonano analizy doświadczeń zarówno krajów, które przyjęły wspólną walutę,

jak i tych, które pozostały poza strefą euro. Analizę porównawczą poprzedzają

rozwaŜania teoretyczne na temat konkurencyjności przedsiębiorstw oraz próba

definicji samego terminu. Omówione zostały równieŜ wyniki badań w tym

zakresie, z jakimi moŜna się spotkać analizując literaturę tematu.

W pracy zostało wykazane, Ŝe zarówno przeprowadzone analizy porównawcze

kosztów i korzyści, jak i wyniki badań zawarte w literaturze przedmiotu,

wskazują, Ŝe bilans wejścia do Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW) powinien

być korzystny dla konkurencyjności polskiego sektora przedsiębiorstw.

Korzystne perspektywy szczególnie zauwaŜa się w wyŜszym wzroście eksportu,

niŜszych jednostkowych kosztach pracy oraz redukcji kosztów operacyjnych.

1 Ministerstwo Gospodarki, Zespół Analiz Makroekonomicznych w Departamencie Analiz i Prognoz

Page 91: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

87878787

WSTĘP

Wstępując do Unii Europejskiej (UE), Polska – podobnie jak inne kraje

akcesyjne – zobowiązała się przystąpić w przyszłości do strefy euro oraz

prowadzić wspólną politykę pienięŜną i kursową z krajami juŜ naleŜącymi do

Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW). Sytuacja ta w sposób naturalny nasuwa

pytanie na temat korzyści i kosztów z tym związanych. Przedmiot niniejszego

badania ogranicza analizę szans i zagroŜeń, związanych z tym wydarzeniem, do

obszaru funkcjonowania krajowych przedsiębiorstw, a ściśle do ich

konkurencyjności względem rynków zewnętrznych.

Praca koncentruje się na analizie znaczenia czynników ryzyka, które mogą

towarzyszyć wchodzeniu Polski do ERM II i strefy euro, pod kątem stanu

przyszłej konkurencyjności sektora polskich przedsiębiorstw.

Głównym celem badania jest określenie bilansu korzyści i zagroŜeń dla

konkurencyjności krajowych przedsiębiorstw, związanych z wejściem Polski do

strefy euro.

W badaniu uwzględnione zostały dotychczasowe doświadczenia krajów UE

w zakresie kosztów i korzyści wynikających z wejścia do unii monetarnej.

Analiza została przeprowadzona z punktu widzenia zmiany sytuacji otoczenia

makroekonomicznego, moŜliwości rozwoju przedsiębiorstw oraz ich

konkurencyjności. W części porównawczej badania zostały wykorzystane

dostępne dane i wskaźniki istotne dla charakterystyki sektora. Obszar badawczy

został ograniczony do wybranych krajów, które zdobyły doświadczenie w tym

zakresie. W tym kontekście zidentyfikowane zostały obszary, które mogą

oddziaływać na przedsiębiorstwa i decydować o ich konkurencyjności po

wstąpieniu Polski do strefy euro.

W badaniu została podjęta próba weryfikacji następujących hipotez badawczych:

− Otoczenie makroekonomiczne i potencjalnie procykliczna polityka

pienięŜna Europejskiego Banku Centralnego (EBC) ma wpływ na

konkurencyjność gospodarek krajów przyjmujących wspólną walutę.

Page 92: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

88888888

− Przyjęcie wspólnej waluty wpływa poprzez koszty i przychody

przedsiębiorstw na ich konkurencyjność, co zarazem skutkuje zmianą

struktury eksportu.

− Kraje przeprowadzające reformy strukturalne mogą zwiększyć zdolność

swoich gospodarek do absorpcji wstrząsów występujących po

wprowadzeniu euro.

Podsumowanie w sposób syntetyczny prezentuje wnioski z przeprowadzonych

analiz. Na podstawie przeanalizowanych doświadczeń krajów UGW w zakresie

kosztów i korzyści dla sektora przedsiębiorstw, wynikających z wprowadzenia

wspólnej waluty, została przedstawiona ocena skutków przyjęcia euro. Zarówno

przeprowadzone analizy porównawcze kosztów i korzyści, jak i wyniki badań

zawarte w literaturze przedmiotu, wskazują, Ŝe bilans wejścia do Unii

Gospodarczej i Walutowej (UGW) powinien być korzystny dla konkurencyjności

polskiego sektora przedsiębiorstw. Korzystne perspektywy szczególnie zauwaŜa

się w wyŜszym wzroście eksportu, niŜszych jednostkowych kosztach pracy oraz

redukcji kosztów operacyjnych. W podsumowaniu zaproponowano równieŜ

kierunki prowadzenia dalszych prac badawczych w tym zakresie.

Projekt badawczy ma charakter wspierający. Powstał w ramach realizacji przez

NBP Raportu na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w

trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej. Stanowi wynik badań własnych,

analizy dotychczasowej literatury tematu oraz prowadzonych dyskusji w trakcie

seminariów i konferencji w NBP.

1. POJĘCIE KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW – PRÓBA DEFINICJI

Analizując literaturę przedmiotu moŜna zauwaŜyć brak jednej ogólnie

obowiązującej definicji konkurencyjności oraz mierników jej oceny. Z

ekonomicznego punktu widzenia konkurencyjność ma na celu

maksymalizowanie przez producentów przychodów ze sprzedaŜy i/lub korzyści z

zakupu czynników produkcji. Konkurencja oznacza rywalizację o źródła

Page 93: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

89898989

zaopatrzenia w środki produkcji i kapitał pracowniczy oraz o rynki zbytu.

Działania podmiotów gospodarczych zmierzają do zwiększenia swojego udziału

na tych rynkach poprzez wyeliminowanie lub ograniczenie konkurencyjnych

podmiotów [por. Skawińska, 2002]2.

Konkurencyjność jest elementem konkurencji. Zatem konkurencyjność definiuje

się niekiedy jako zdolność podmiotu do konkurowania [por. Mantura, 2002]3.

Jest to jednak pojęcie wieloznaczne, o charakterze relatywnym. Istnieje pogląd,

Ŝe konkurencyjność, jako kategoria teoretyczna, jest trudna do zastosowania w

badaniu realnie kształtujących się procesów gospodarczych, gdyŜ wymaga

porównania z otoczeniem zewnętrznym, tzn. z podmiotami konkurencyjnymi. Z

tego wynika, Ŝe badanie empiryczne dotyczące konkurencyjności, powinno być

poprzedzone określeniem miar i ich wag oraz wyborem metod badawczych,

dostosowanych do analizowanego podmiotu.

W ramach prowadzonej dyskusji, z jaką moŜna się spotkać analizując literaturę

tematu, moŜna zauwaŜyć, Ŝe wielu autorów poruszając problem

konkurencyjności nie definiuje tej kategorii. Niektórzy z nich są przeciwni temu

pojęciu z powodu nieprecyzyjnego formułowania samego terminu, dodatkowo

nie znajdującego potwierdzenia występowania w sposób statystycznie istotny na

gruncie empirycznym [por. Krugman, 1994]4.

W literaturze polskiej, od momentu rozpoczęcia transformacji gospodarczej, trwa

dyskusja w zakresie pojmowania tego pojęcia i doboru mierników oceny oraz

warunków, które kształtują wzrost konkurencyjności. W światowej literaturze

ekonomicznej spór ten równieŜ nie został rozstrzygnięty [por. Zinnes, Eilat i

Sachs, 2001]5. W świetle dyskusji nad niejednoznacznością definicji

konkurencyjności i próby ustosunkowania się do niej naleŜy podkreślić, Ŝe brak

jednolitego stanowiska dotyczy równieŜ jej oceny. Na podstawie

przeprowadzonych studiów z literatury przedmiotu nasuwa się wniosek, Ŝe

teoretyczne miary konkurencyjności są szerzej określone niŜ praktyczne

moŜliwości ich zastosowania. Szczególnie odnosi się to do miar ilościowych,

związanych z dostępnością danych.

2 Konkurencyjność przedsiębiorstw – nowe podejście, red. E. Skawińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Poznań

2002, s. 72. 3 W. Mantura, Identyfikacja czynników sukcesu i konkurencyjności przedsiębiorstwa, w: Problemy wdraŜania strategii

rozwoju województwa wielkopolskiego, red. E. Skawińska, PTE, Poznań 2002, s. 87. 4 P. Krugman, Competitiveness: a dangerous obsession, „Foreign Affairs” 73 (2), March – April 1994. 5 C. Zinnes, Y. Eilat, J. Sachs, Benchmarking competitiveness in transition economics, „Economies in Transition”, 9 (2),

2001, s. 315 – 353.

Page 94: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

90909090

PoniŜej przedstawiono poglądy wspólne, zawarte w dostępnej literaturze

naukowej, oraz na podstawie syntezy wniosków podjęto próbę zdefiniowania

pojęcia konkurencyjności oraz zaproponowano mierniki jej oceny.

Przede wszystkim naleŜy wskazać, Ŝe konkurencyjność jest najczęściej

odnoszona do rynku międzynarodowego, szczególnie w krajach UE, a więc jest

rozpatrywana w skali makro. Tyson [1992]6 definiuje konkurencyjność jako

krajową zdolność wytwarzania dóbr, które wytrzymują test międzynarodowej

konkurencyjności, przy czym obywatele tego kraju korzystają z trwale rosnącego

standardu Ŝycia. Miernikami, które oceniałyby konkurencyjność w ramach

powyŜszej definicji, w oczywisty sposób wydają się być: (1) zmiana wielkości

eksportu w relacji do zmiany eksportu w porównywanym kraju oraz (2) zmiana

realnego PKB w przeliczeniu na osobę (PKB per capita), względem

konkurencyjnego kraju. Z powszechnie przyjmowanej definicji OECD wynika,

Ŝe konkurencyjność gospodarki to zdolność sprostania konkurencji

międzynarodowej, a więc realizowania znaczącego eksportu oraz utrzymania

wysokiego tempa wzrostu popytu wewnętrznego, bez pogarszania salda

rachunku obrotów bieŜących [por. Lipiec-Zajchowska, 2000]7. W definicji tej

akcentuje się rolę zmiennych makroekonomicznych mających wpływ na

konkurencyjność w odniesieniu do gospodarki i ogółu przedsiębiorstw.

Nehring [2007]8 określa konkurencyjność jako zdolność do osiągania jak

największych korzyści w międzynarodowym podziale pracy. Za miernik autorka

przyjmuje m.in. koszty pracy i produktywność. ZauwaŜa równieŜ, Ŝe w ramach

UE do oceny konkurencyjności wykorzystuje się mierniki, które odnoszą się do

całego przemysłu, a określają je teoria handlu oraz koncepcja Portera.

Porter [1990]9 określa konkurencyjność przedsiębiorstw jako zagregowany

poziom mikro do skali całej gospodarki, a za jej miernik przyjmuje

produktywność, jako wartość wyrobów wytworzonych przez jednostkę pracy.

Rekapitulując, konkurencyjność przedsiębiorstw danego kraju moŜna określać

jako zdolność do zwiększania udziału w sprzedaŜy towarów i usług na rynku

6 L. Tyson, Who’s bashing whom: trade conflict in high technology industries, Institute for International Economics,

Washington DC, 1992, cyt. za: C. Zinnes, op. cit., s. 317. 7 M. Lipiec-Zajchowska, Metody i modele oceny konkurencyjności gospodarki, w: Międzynarodowa konkurencyjność Polski i Rosji, red. M. Lipiec-Zajchowska, Wydział Zarządzania UW, Warszawa 2000. 8 A. Nehring, Rozwój i konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Uniwersytet Ekonomiczny, Kraków

2007, s. 51. 9 M.E. Porter, Competitive Advantage of Nations, MacMillan, London 1990, s. 71.

Page 95: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

91919191

międzynarodowym, przy czym wzrost relatywnego eksportu jest moŜliwy dzięki

wyŜszemu wzrostowi produktywności. Za mierniki, które umoŜliwią ocenę

konkurencyjności przedsiębiorstw na potrzeby poniŜszej analizy, przyjmuje się

zatem: (1) zmianę procentową eksportu w relacji do zmiany eksportu w

porównywanym kraju lub regionie (obszarze) oraz (2) wzrost relatywnej

produktywności. Dodatkowo zostaną przeanalizowane zaleŜności, jakie nastąpiły

w zakresie jednostkowych kosztów pracy, bezrobocia, PKB oraz bezpośrednich

inwestycji zagranicznych (BIZ). Przyjęcie wspólnej waluty moŜe oddziaływać na

powyŜsze parametry, te z kolei mają wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstw.

Dodatkowa analiza tych czynników moŜe wyjaśnić wtórny wpływ wstąpienia do

unii walutowej na konkurencyjność przedsiębiorstw.

2. PRZEGLĄD DOTYCHCZASOWEJ LITERATURY TEMATU

Przeprowadzenie analizy wpływu przyjęcia euro na konkurencyjność polskiego

sektora przedsiębiorstw jest rzeczą waŜną. We współczesnej literaturze polskiej

problem ten nie został jeszcze zbadany, szczególnie z perspektywy doświadczeń

krajów członkowskich. Badanie tego zagadnienia moŜe pomóc w podjęciu

właściwej decyzji w ramach rodzącego się dylematu co do ostatecznego bilansu

kosztów i korzyści wynikających z przyjęcia euro. Niniejsza analiza moŜe

równieŜ wesprzeć podjęcie decyzji o ramach czasowych, w których ta operacja

monetarna powinna być przeprowadzona.

Dotychczas w literaturze wpływ skutków wprowadzenia euro na

konkurencyjność przedsiębiorstw kraju przystępującego do unii walutowej nie

został ujęty szczegółową analizą. Pierwsze badania dotyczą głównie ogólnych

parametrów gospodarczych krajów po przyjęciu wspólnej waluty. Ciszak,

Górska, Jakubiec i Siemaszko [2008]10 w swojej pracy poruszyli aspekty

przygotowawcze Słowenii przed przystąpieniem do strefy euro, w tym

oczekiwań Słoweńców co do kształtowania się poziomu cen po przyjęciu

wspólnej waluty. Na podstawie przeprowadzonej analizy regulacji prawnych i

dokonanych w tym zakresie zmian przed przystąpieniem Słowenii do strefy euro,

10 T. Ciszak, A. Górska, S. Jakubiec, M. Siemaszko, Pierwsze doświadczenia Słowenii związane z zamianą tolara na euro,

„Materiały i Studia”, 224, NBP, Warszawa 2008.

Page 96: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

92929292

autorzy wskazali konieczność nowelizacji obecnie obowiązujących polskich i

wspólnotowych aktów prawnych z uwzględnieniem zmian w rachunkowości z

chwilą przyjęcia nowej waluty.

Sławiński [2008]11 w swoim artykule przedstawia potencjalne ryzyko z

przystąpienia do strefy euro, jakie wynika z moŜliwości wywierania przez

politykę pienięŜną Europejskiego Banku Centralnego (EBC) procyklicznego

wpływu na polską gospodarkę, co stało się w przypadku kilku krajów strefy euro.

W pracy zostaje przeprowadzona analiza, której wyniki mają umoŜliwić

udzielenie odpowiedzi na zadane we wstępie pytanie: „jak zapewnić wysoką

stopę wzrostu wydajności, by uchronić polską gospodarkę przed ryzykiem utraty

konkurencyjności i związanym z tym ryzykiem wejścia w okres trwale niskiego

wzrostu”? Wskazuje się, Ŝe ryzyko wystąpienia znacznych kosztów –

związanych z konsekwencjami potencjalnie procyklicznego oddziaływania

polityki pienięŜnej EBC na polską gospodarkę – jest mniejsze niŜ w przypadku

krajów, które ten problem dotknął (Włochy, Portugalia, Hiszpania). Powodem

tego jest kończący się proces konwergencji nominalnej, który przyczynił się do

zbieŜności poziomu inflacji oraz stóp procentowych w Polsce i strefie euro. Stąd

znaczący spadek stóp procentowych, który przyczyniłby się do moŜliwości

nadmiernego oŜywienia koniunktury, Polsce nie grozi. Kolejnym argumentem,

który przemawia za małym prawdopodobieństwem wystąpienia procyklicznego

wpływu polityki pienięŜnej EBC jest, według autora, trwałe utrzymywanie się

względnie wysokiego tempa wzrostu wydajności w polskiej gospodarce, co

będzie łagodziło ewentualną aprecjację realnego efektywnego kursu walutowego

(ang. real effective exchange rate – REER).

Belka [2007]12 zauwaŜa, Ŝe pozostawanie Polski poza europejską unią walutową

stwarza zagroŜenie dla stabilności gospodarki. ZagroŜenie to związane jest m.in.

z moŜliwością wystąpienia kryzysu walutowego. Według autora, odkładanie w

czasie przyjęcia euro skutkuje zarówno utratą przewagi konkurencyjnej, jak i

poniesieniem w przyszłości dodatkowych kosztów społecznych, wynikających z

konieczności ograniczenia narastającej presji inflacyjnej.

11 A. Sławiński, Znaczenie czynników ryzyka towarzyszących wchodzeniu Polski do ERM2 i do strefy euro, „Ekonomista”, nr

1, Wyd. Key Text, Warszawa 2008, s. 34–46. 12 M. Belka, Rozszerzenie europejskiej unii walutowej a perspektywy rozwoju gospodarczego Polski, „Ekonomista”, nr 6,

Wyd. Key Text, Warszawa 2007, s. 873–890.

Page 97: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

93939393

Lis [2008]13 swój artykuł poświęca krytycznej analizie przedstawianych w

literaturze kosztów i potencjalnych korzyści płynących z uczestnictwa Polski w

strefie euro. Jako koszty przyjęcia wspólnej waluty autor wymienia, w wyniku

zaokrąglania cen w górę, nieunikniony wzrost cen w krótkim czasie. Sytuacja ta

moŜe skutkować wzrostem oczekiwań inflacyjnych, które z kolei, w przypadku

utrwalenia się, doprowadzą do dalszego, trwałego wzrostu poziomu cen. Do

najwaŜniejszych korzyści, wynikających z przyjęcia euro, Lis wymienia

obniŜenie stóp procentowych. W wyniku eliminacji ryzyka kursowego obniŜeniu

ulega bowiem premia za ryzyko zawarta w stopie procentowej. Według autora

zniesienie ryzyka kursowego i obniŜka stóp procentowych skłaniać będą

przedsiębiorców do zwiększenia popytu na kredyty inwestycyjne, co w wyniku

procesów mnoŜnikowych pozytywnie będzie oddziaływać na dynamikę

inwestycji, produkcji i zatrudnienia. Autor zastrzega jednak, Ŝe sytuacja taka

teoretycznie powinna mieć miejsce, ale w związku z nasileniem się zjawisk

inflacyjnych na świecie, w tym w UE, naleŜy oczekiwać ogólnego wzrostu

poziomu stóp procentowych.

Zgodnie z ostatnim kwartalnym Raportem Dyrektoriatu ds. Ekonomicznych i

Finansowych Komisji Europejskiej [2008]14, efekty wprowadzenia euro po

dziesięciu latach funkcjonowania UGW moŜna ocenić dwojako. Z jednej strony,

wspólna polityka monetarna, koordynowana i wspierana wewnętrznie w

skutkach przez politykę fiskalną poszczególnych państw członkowskich,

doprowadziła do wzrostu stabilności makroekonomicznej. Według Raportu było

to moŜliwe dzięki prowadzeniu wiarygodnej polityki pienięŜnej przez EBC oraz

poprzez wzrost dyscypliny budŜetowej, wzmocnionej Paktem Stabilności i

Wzrostu. Z drugiej strony, mimo, Ŝe wzrost gospodarczy w strefie euro jest

szybszy, a odporność na szoki większa niŜ w krajach UE pozostających poza

strefą euro, to optymistyczne oczekiwania związane z jednoznacznymi

korzyściami, wynikającymi z członkowstwa w UGW, nie zostały w pełni

zrealizowane. Autorzy Raportu zwrócili uwagę na następujące fakty:

− Kraje strefy euro charakteryzują się niskim, pozostającym w granicach

2% rocznie, wzrostem gospodarczym.

13 S. Lis, Akcesja Polski do strefy euro – analiza krytyczna, „Ekonomista”, nr 3, Wyd. Key Text, Warszawa 2008, s. 329–354. 14 Komisja Europejska, Dyrektoriat Generalny ds. Ekonomicznych i Finansowych, EMU@10. Assessing the first ten years and challenges ahead, „Quarterly Report on the Euro Area”, 2008.

Page 98: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

94949494

− Nastąpił spadek wydajności produkcji, co jest potencjalnym źródłem

spadku tempa wzrostu gospodarczego.

− W porównaniu z latami 90. XX w. niewielka jest skala reform

strukturalnych rynku pracy. Występujące między krajami członkowskimi

róŜnice w jednostkowych kosztach pracy doprowadziły do

zróŜnicowania poziomu konkurencyjności ich gospodarek i problemów z

nierównowagą zewnętrzną (external imbalances). Wyrównywanie tych

róŜnic w obrębie UGW oznacza długotrwały proces.

− Niewykorzystany jest potencjał euro na arenie globalnej (rola euro w

procesie globalizacji rynków międzynarodowych).

− Nadal w wielu krajach euro jest negatywnie postrzegane jako źródło

słabych wyników ekonomicznych i znaczącego wzrostu cen.

Podsumowując Raport autorzy zauwaŜają realną poprawę stabilności

makroekonomicznej krajów, które przystąpiły do strefy euro. Według nich,

koniecznym pozostaje jednak zintensyfikowanie reform strukturalnych,

zwłaszcza rynku pracy. Pozwoli to na zwiększenie tempa wzrostu oraz

konkurencyjności gospodarek strefy euro.

Dokonując przeglądu literatury moŜna stwierdzić, Ŝe dotychczas przeprowadzane

analizy konkurencyjności, w perspektywie przystąpienia do strefy euro, dotyczą

raczej ogólnych skutków dla gospodarki. Konkurencyjność jest w nich

odnoszona do skali makro. Jest to w pełni zrozumiałe, poniewaŜ odpowiednie

parametry makroekonomiczne danej gospodarki są wynikiem działalności

funkcjonujących w niej przedsiębiorstw. Stanowią one pewne przybliŜenie

kondycji tego sektora. Przeprowadzone w podobny sposób analizy są

odpowiedzią na problemy natury metodologicznej. Zarówno brak jednolitej

definicji konkurencyjności przedsiębiorstw, jak i obiektywnych mierników jej

oceny, utrudniają przeprowadzenie analiz na poziomie mikro. NaleŜy w tym

miejscu zauwaŜyć, Ŝe istnieje równieŜ brak moŜliwości dokonania analiz na

niŜszym poziomie, wynikający z braku dostępności danych, które obrazowałyby

np. kondycję finansową przedsiębiorstw w poszczególnych krajach. Dodatkowo,

dostępność danych o małej częstotliwości (przewaŜnie rocznej) skutkuje

Page 99: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

95959595

otrzymaniem krótkich szeregów czasowych (9 lat UGW), co w przypadku analiz

ekonometrycznych nie daje wiarygodnych wyników.

3. TŁO MAKROEKONOMICZNE

Analizując ścieŜki wzrostu gospodarczego Polski i krajów UE-15 w latach 1990-

2007, naleŜy zauwaŜyć, Ŝe dystans dzielący nasz kraj od najwyŜej rozwiniętych

gospodarek europejskich uległ istotnemu zmniejszeniu. W 1990 r. poziom PKB

(według siły nabywczej walut - PPP) na jednego mieszkańca (per capita)

stanowił w Polsce 32% poziomu osiąganego w krajach obecnie zaliczanych do

EU-1515. Wraz z postępującą transformacją gospodarczą poziom ten zwiększał

się stopniowo, osiągając w 2007 r. wartość bliską 54% wskaźnika dla wszystkich

krajów członkowskich (UE-27) oraz 49% względem pierwszych krajów

członkowskich (EU-15) i taką samą wielkość w stosunku do krajów strefy euro

(UGW-12), nie biorąc pod uwagę Słowenii jako nowego członka unii walutowej

od 2007 r.

Proces konwergencji realnego PKB per capita opisują tabela 1 oraz wykres 1.

TabelaTabelaTabelaTabela 1 1 1 1. PKB per capita wyraŜony w PPP (UE. PKB per capita wyraŜony w PPP (UE. PKB per capita wyraŜony w PPP (UE. PKB per capita wyraŜony w PPP (UE----27 = 100)27 = 100)27 = 100)27 = 100)

rok/kraje 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

UE-27 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

UGW-12 114,7 115 115 114 114 113 112 111 111 110 110

Polska 46,9 47,9 48,7 48,4 47,7 48,4 49 50,7 51,2 52,4 53,6

Źródło: Eurostat.

15 Według szacunków Eurostatu.

Page 100: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

96969696

WykresWykresWykresWykres 1 1 1 1. Proces konwergencji PKB per capita w PPP (UE. Proces konwergencji PKB per capita w PPP (UE. Proces konwergencji PKB per capita w PPP (UE. Proces konwergencji PKB per capita w PPP (UE----27 = 100)27 = 100)27 = 100)27 = 100)

0

20

40

60

80

100

120

140

1997* 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

UE 27

UGW 12

Polska

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.

Polska rozpoczynając, z relatywnie niskiego poziomu rozwoju gospodarczego,

proces transformacji systemowej, zmniejszyła w ciągu 18 lat o ponad połowę

lukę rozwojową dzielącą ją od wysoko rozwiniętych krajów UE. Teoretyczne i

empiryczne potwierdzenie procesów konwergencji pomiędzy analizowanymi

krajami moŜna znaleźć zarówno w neoklasycznych modelach wzrostu

gospodarczego (Solow, Phelps), jak i endogenicznych (Lucas, Barro)16. Modele

te wykazują, Ŝe kraje słabiej rozwinięte gospodarczo cechują się wyŜszą

produktywnością krańcową kapitału i generują na ogół wyŜszą dynamikę

wzrostu niŜ kraje bardziej rozwinięte.

Biorąc natomiast pod uwagę kryterium rozwoju społecznego Polska prezentuje

się korzystniej. W rankingu państw objętych badaniem wskaźnika HDI17 (ang.

Human Development Index) plasuje się na 37 miejscu. Tym samym włącza to

nasz kraj do grupy 63 państw o wysokim poziomie rozwoju społecznego. Co

waŜne wskaźnik ten postrzegany jest, jako miernik jakości Ŝycia i obejmuje

cechy trudno kwantyfikowalne. W tym rankingu Polska wyprzedza nowe kraje

członkowskie, mające wyŜszy poziom PKB per capita, takie jak: Estonia, Litwa,

Łotwa i Słowacja. Pomimo relatywnie lepszego wskaźnika HDI, naleŜy zaliczyć

16 S. Lis, Akcesja Polski do strefy euro – analiza krytyczna, „Ekonomista”, nr 3, Wyd. Key Text, Warszawa 2008, s. 337. 17 HDI (Wskaźnik Rozwoju Społecznego) - syntetyczny miernik opisujący efekty w zakresie społeczno-ekonomicznego

rozwoju poszczególnych krajów. Stąd teŜ czasem określa się go jako Wskaźnik Rozwoju społeczno-ekonomicznego.

System ten wprowadzony został przez ONZ dla celów porównań międzynarodowych. Do obliczenia syntetycznego miernika

HDI wykorzystywane są następujące mierniki podstawowe: średnia długość Ŝycia, ogólny wskaźnik skolaryzacji dla

wszystkich poziomów nauczania, wskaźnik umiejętności czytania ze zrozumieniem i pisania, PKB per capita w USD liczony

wg parytetu nabywczego waluty (PPP).

Page 101: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

97979797

Polskę do krajów, które są opóźnione w rozwoju gospodarczym w stosunku do

większości członków UE-25, a tym bardziej względem EU-15.

Warunkiem umoŜliwiającym zrównanie poziomów rozwoju gospodarczego

Polski i średnioeuropejskiego jest przyspieszenie dynamiki wzrostu w naszym

kraju. Stąd priorytetem polityki makroekonomicznej powinno być moŜliwie

szybkie zmniejszanie luki rozwojowej dzielącej Polskę od pozostałych krajów

UE, w tym poprzez zwiększenie konkurencyjności sektora przedsiębiorstw.

3.1. SPEŁNIENIE KRYTERIÓW TRAKTATU Z MAASTRICHT

Warunkiem koniecznym do przystąpienia do strefy euro jest spełnianie kryteriów

konwergencji ustalonych w art. 121.1 traktatu o Unii Europejskiej z Maastricht.

Kryteria konwergencji stanowią wskaźniki makroekonomiczne, których

spełnienie pozwala uznać kraj za przygotowany do uczestnictwa we wspólnym

obszarze walutowym. Kryteria konwergencji moŜna podzielić na fiskalne oraz

monetarne (kryterium inflacyjne, kursowe, stóp procentowych).

3.1.1. Kryterium fiskalne3.1.1. Kryterium fiskalne3.1.1. Kryterium fiskalne3.1.1. Kryterium fiskalne

Kryterium fiskalne dotyczy procentowej wielkości deficytu oraz długu instytucji

rządowych i samorządowych w PKB. Udział deficytu sektora instytucji

rządowych i samorządowych w PKB mierzony w cenach rynkowych w roku

poprzedzającym ocenę, czy kryteria są spełnione, nie powinien przekraczać 3%.

Udział długu publicznego mierzonego w cenach rynkowych w PKB w roku

poprzedzającym badanie nie powinien przekraczać 60%.

W 2007 r. wskaźniki dla Polski kształtowały się poniŜej progów referencyjnych.

Udział deficytu instytucji rządowych i samorządowych w PKB wyniósł 2,0%, a

udział długu sektora instytucji rządowych i samorządowych w PKB był na

poziomie 45,2%. Nie moŜna jednak stwierdzić, Ŝe kryterium fiskalne zostało

spełnione, poniewaŜ Polska objęta byłą procedurą nadmiernego deficytu.

Page 102: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

98989898

Procedura ta została zdjęta 8 lipca 2008 r. decyzją Rady Ministrów Finansów

UE.

W czerwcu 2008 r. Komisja Europejska rekomendowała Radzie Ministrów

Finansów (ECOFIN) zdjęcie z Polski procedury nadmiernego deficytu. Polska

podlegała tej procedurze, będącej unijnym narzędziem dyscypliny fiskalnej od

wejścia do UE w 2004 roku. KE uznała, Ŝe deficyt sektora finansów publicznych,

który wyniósł w 2007 roku w Polsce 2,0% PKB, został obniŜony poniŜej

określonego w kryteriach konwergencji z Maastricht maksymalnego pułapu

(3,0%) „w sposób trwały i wiarygodny”. Jednocześnie KE, mając na względzie

wysoki wzrost gospodarczy w Polsce zaleciła wzmocnienie polityki konsolidacji

fiskalnej, by zrealizować zaplanowany na rok 2011 cel średniookresowy, jakim

jest dobra kondycja finansów publicznych i deficyt strukturalny w wysokości

1,0% PKB. Realizacja celu średniookresowego likwiduje ryzyko powrotu do

deficytu przekraczającego 3,0% w przypadku wystąpienia gorszej koniunktury i

spowolnienia wzrostu gospodarczego.

8 lipca 2008 roku Rada Ministrów Finansów przyjęła rekomendację KE i podjęła

decyzję o zakończeniu wobec Polski procedury nadmiernego deficytu.

3.1.2. Kryterium inflacyjne3.1.2. Kryterium inflacyjne3.1.2. Kryterium inflacyjne3.1.2. Kryterium inflacyjne

Kryterium inflacyjne ogranicza wysokość dopuszczalnej stopy inflacji. Średnia

stopa inflacji w roku poprzedzającym badanie nie powinna być wyŜsza niŜ o 1,5

pp. od średniej arytmetycznej dla trzech krajów o najniŜszych (nieujemnych)

wskaźnikach. Zgodnie z przyjętą metodologią inflacja powinna być mierzona za

pomocą zharmonizowanego wskaźnika cen konsumpcyjnych (ang. Harmonised

Index of Consumer Prices – HICP). Wskaźnik średniorocznej inflacji w Polsce

na koniec 2007 r. wyniósł 2,6%18. Średnia dla trzech krajów o najniŜszych

wskaźnikach wyniosła 1,3%. Uwzględniając dodatkowe 1,5 pp. moŜna

stwierdzić, Ŝe w 2007 r. Polska spełniła kryterium inflacyjne, dla którego wartość

referencyjna, według powyŜszego wyniosła 2,8%19. Na koniec marca 2008 r.

18 Źródło: Dane Eurostat. 19 Źródło: Obliczenia DAP MG.

Page 103: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

99999999

inflacja w Polsce juŜ zrównała się z kryterium, dla którego wartość referencyjna

określona została na poziomie 3,2%20.

3.1.3. Kryterium kursowe3.1.3. Kryterium kursowe3.1.3. Kryterium kursowe3.1.3. Kryterium kursowe

Kryterium kursowe stanowi warunek uczestnictwa w mechanizmie kursowym

ERM II. Zgodnie z nim kraj członkowski powinien być zdolny do respektowania,

bez szczególnych napięć, normalnego przedziału wahań kursów walut

przewidzianego w ramach mechanizmu kursowego przynajmniej w ciągu

ostatnich dwóch lat przed badaniem dotyczącym spełnienia kryteriów spójności.

Kryterium to uznaje się za spełnione, jeśli kraj utrzymywał kurs swojej waluty w

przedziale wahań w ramach Europejskiego Systemu Walutowego przez okres co

najmniej dwóch lat przed datą badania kryteriów spójności.

Polska nie uczestniczy w mechanizmie kursowym ERM II i do końca 2008 r. nie

przewiduje się zmiany w tym zakresie.

3.1.4. Kryterium stóp procentowych3.1.4. Kryterium stóp procentowych3.1.4. Kryterium stóp procentowych3.1.4. Kryterium stóp procentowych

Kryterium to jest spełnione, gdy średnia nominalna długoterminowa stopa

procentowa ocenianego kraju nie przekracza wartości referencyjnej. Wartość

referencyjna wyznaczana jest na podstawie średniej arytmetycznej ze stóp

procentowych w trzech krajach UE, charakteryzujących się największą

stabilnością cen (najniŜszy, nieujemny, wskaźnik HICP), oraz dodanie do

otrzymanej średniej 2,0 pp. Stopy procentowe oblicza się na podstawie

długoterminowych obligacji rządowych lub porównywalnych papierów

wartościowych, a średnia nominalna długoterminowa stopa procentowa jest

wyznaczana jako średnia arytmetyczna z ostatnich 12 miesięcy.

20 Źródło: Obliczenia DAP MG.

Page 104: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

100100100100

W 2007 r., podobnie jak w roku poprzednim, Polska spełniała kryterium stóp

procentowych. W marcu 2008 r. rentowność nie przekroczyła obowiązującej w

tym okresie wartości referencyjnej 6,5% i wyniosła 5,7%21.

TabelaTabelaTabelaTabela 2 2 2 2. Spełnianie kryteriów z Maastricht przez Polskę. Spełnianie kryteriów z Maastricht przez Polskę. Spełnianie kryteriów z Maastricht przez Polskę. Spełnianie kryteriów z Maastricht przez Polskę

Parametr gospodarczy

2006 2007/2008*

Kryterium Polska Kryterium Polska

Deficyt sektora finansów publicznych do PKB w (%)

3,0 3,9 3,0 2,0

Dług sektora finansów publicznych do PKB w (%)

60,0 47,7 60,0 45,4

Inflacja (HICP– w %) 2,8 1,2 2,8/3,2* 2,6/3,2*

Stopy procentowe 5,39 5,27 6,5* 5,7*

Źródło: Opracowanie własne DAP MG.

*Dane za marzec 2008 r.

3.2. ASPEKT PROCYKLICZNOŚCI

Podstawowym problemem dla kraju przystępującego do unii walutowej jest

utrata autonomii w prowadzeniu polityki monetarnej. Z chwilą przyjęcia euro

Narodowy Bank Polski (NBP) utraci swoją suwerenność i nie będzie mógł

swobodnie kształtować poziomu stóp procentowych oraz podaŜy pieniądza. W

związku z tym, Ŝe polityka pienięŜna w ramach unii monetarnej jest wspólna,

nastąpi przekazanie uprawnień w tym zakresie przez NBP na rzecz EBC. Dla

wyznaczenia kierunku prowadzenia polityki monetarnej miarodajna będzie

wyłącznie ocena przebiegu procesów realnych na obszarze UGW jako całości.

Poszczególne kraje członkowskie strefy euro nie mają bezpośredniego wpływu

na kształtowanie omawianej polityki. Zatem istotnym problemem, jaki moŜe

wystąpić jest sytuacja, kiedy obowiązująca jedna dla wszystkich członków UGW

stopa procentowa będzie się róŜnić od stopy równowagi dla danej gospodarki.

Uczestnictwo w unii walutowej jest wówczas źródłem dywergencji

koniunkturalnych, które w przypadku doświadczeń niektórych uczestników

UGW, o czym będzie mowa poniŜej22, wydają się nieść wysokie koszty przyjęcia

wspólnej waluty w postaci wyŜszej inflacji i spowolnienia gospodarczego.

21 Convergence Report, ECB, V 2008, s. 47. 22 Por. punkt 4.1.

Page 105: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

101101101101

Niedostateczna synchronizacja cykli koniunkturalnych moŜe prowadzić do

róŜnicowania się stóp inflacji w poszczególnych krajach członkowskich, a tym

samych do róŜnicowania się wysokości realnych stóp procentowych.

Przy analizie adekwatności polityki pienięŜnej EBC dla Polski kluczowe

znaczenie ma rozróŜnienie pomiędzy symetrycznymi i asymetrycznymi

wstrząsami gospodarczymi. Wpływ tych pierwszych na kraje unii monetarnej jest

podobny, a więc i reakcja banku centralnego kierującego się sytuacją w całej

strefie euro powinna być odpowiednia dla wszystkich jej członków. Wstrząsy

asymetryczne wywierają natomiast róŜny wpływ na podstawowe kategorie realne

w poszczególnych gospodarkach, które wymagają odmiennych decyzji co do

stóp procentowych.

3.3. PROBLEM SZOKÓW ASYMETRYCZNYCH

Określenie wspólnej polityki dla odmiennych gospodarek nie jest łatwym

zadaniem. W sytuacji kiedy EBC będzie kształtować politykę pienięŜną dla

całego obszaru euro, w poszczególnych krajach mogą wystąpić odmienne

tendencje. Istnieje ryzyko, Ŝe w jednym kraju (np. Polsce) wystąpi presja

inflacyjna, a w innych krajach UGW będą zachodziły procesy dezinflacyjne i

ogólne spowolnienie wzrostu gospodarczego. W tej sytuacji, aby pobudzić

wzrost w strefie euro, EBC obniŜy stopy. Dla kraju z wyŜszym wskaźnikiem

wzrostu cen nie byłoby to jednak działanie poŜądane, poniewaŜ mogłoby

doprowadzić do przegrzania gospodarki i przyspieszenia procesów inflacyjnych.

Analogicznie, mogłaby wystąpić sytuacja odwrotna, co skutkowałoby

ewentualną deflacją i recesją. Na pytanie, czy w ramach wspólnej polityki

pienięŜnej istnieje ryzyko wystąpienia szoków asymetrycznych w danej

gospodarce, odpowiedzi moŜe udzielić badanie zbieŜności cyklu

koniunkturalnego tej gospodarki z wahaniami koniunktury w strefie euro. JeŜeli

oŜywieniu gospodarczemu w krajach UGW towarzyszy przyspieszenie wzrostu

takŜe w Polsce, a dekoniunktura w strefie euro występuje w tym samym czasie

co w naszym kraju, to polityka stóp procentowych EBC okaŜe się właściwa i

spójna dla Polski. W takim przypadku sens prowadzenia wewnętrznej,

autonomicznej polityki monetarnej jest ograniczony.

Page 106: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

102102102102

NaleŜy równieŜ zadać pytanie, czy istnieją inne, poza polityką pienięŜną,

mechanizmy przeciwdziałania skutkom wywołanym przez szoki asymetryczne,

które naleŜałoby uruchomić, w przypadku gdyby okazało się, Ŝe poziom korelacji

cykli gospodarczych jest niski, ewentualnie ujemny, lub z czasem pozytywna

zaleŜność uległaby zmianie?

Istnieją dwa czynniki, które w pewnym stopniu mogą neutralizować skutki

powyŜszych szoków. Pierwszym jest rynek pracy, a drugi to obszar polityki

fiskalnej. JeŜeli chodzi o rynek pracy, to równowaŜenie szoku asymetrycznego

moŜe nastąpić dzięki mobilności siły roboczej. Przy spadającym popycie

wewnętrznym następuje migracja zarobkowa do gospodarek krajów, w których w

ramach ujemnych zaleŜności występuje w tym czasie prosperity. W

konsekwencji spadek popytu w Polsce nie prowadziłby do wzrostu bezrobocia, a

poprawa koniunktury za granicą nie powodowałaby wzrostu płac i cen w tamtym

obszarze, poniewaŜ wzrosłaby podaŜ pracy w wyniku napływu siły roboczej z

Polski. W praktyce skuteczność tego mechanizmu dostosowawczego jest

ograniczona. Powodem tego są m.in.: bariery językowe i kulturowe, powody

osobiste, równieŜ niedopasowanie kwalifikacji. W ramach rynku pracy

dostosowanie po szoku moŜe następować równieŜ poprzez zmiany płac realnych.

W sytuacji spadku popytu odpowiednią reakcją powinno być obniŜenie cen.

Przedsiębiorcy powinni w ramach tego działania obniŜyć równieŜ koszty m.in.

poprzez cięcia wynagrodzeń pracowników. JeŜeli przedsiębiorstwo nie moŜe

obniŜyć płac, w wyniku sprzeciwu pracowników, to poprzez spadek produkcji i

sprzedaŜy dojdzie do spadku zatrudnienia. W Polsce płace charakteryzują się

niską elastycznością. Oznacza to, Ŝe w sytuacji spadku popytu wystąpiłyby

trudności z obniŜeniem wynagrodzeń, które zahamowałoby spadek produkcji i

wzrost bezrobocia. Zgodnie z powyŜszym, moŜna zauwaŜyć, Ŝe polski rynek

pracy nie jest w pełni efektywnym mechanizmem neutralizującym skutki szoku

asymetrycznego. Aby takim mógł się stać, poŜądanym jest przeprowadzenie

reform rynku pracy, które przyczyniłyby się do zwiększenia elastyczności

kształtowania wynagrodzeń i innych warunków zatrudnienia w sektorze polskich

przedsiębiorstw.

Drugim instrumentem dostosowawczym, który moŜe w przypadku

procykliczności równowaŜyć skutki negatywnych wstrząsów po przystąpieniu do

unii monetarnej jest polityka fiskalna. Kluczową rolę moŜe tu odegrać działanie

tzw. automatycznych stabilizatorów. Polega ono na tym, Ŝe w przypadku gdy

Page 107: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

103103103103

spada produkcja w gospodarce, to maleją wpływy podatkowe, a rosną niektóre

wydatki publiczne, np. zasiłki dla bezrobotnych. W rezultacie (teoretycznie)

negatywne skutki wstrząsu zostają złagodzone, a wzrost deficytu działa

propopytowo. W sytuacji oŜywienia rosną z kolei wpływy podatkowe, a maleją

wydatki sektora finansów publicznych, co powoduje poprawę sytuacji fiskalnej.

PowyŜsze mechanizmy dostosowawcze nie wydają się stanowić w pełni

skutecznej alternatywy dla polityki pienięŜnej. NaleŜy w tym miejscu zauwaŜyć,

Ŝe teoria ekonomii nie potrafi explicite wykazać, czy polityka monetarna czy teŜ

fiskalna jest bardziej skuteczna w neutralizacji szoków popytowo-podaŜowych i

w dynamizowaniu rozwoju gospodarczego. Według neoklasycznej teorii

wzrostu, polityka fiskalna nie wywiera decydującego wpływu na długookresowy

wzrost gospodarczy. W opozycji do tej koncepcji znajduje się coraz

powszechniej akceptowana23 – w teorii i empirii – teoria endogenicznego

wzrostu, która udowadnia, Ŝe polityka fiskalna moŜe i powinna słuŜyć zarówno

zmniejszaniu niestabilności makroekonomicznej w krótkim okresie, jak i

przyspieszeniu tempa wzrostu w długim okresie. Efekt ten wynika – dzięki

neutralności opodatkowania względem procesów gospodarczych – z rosnącego

wpływu kapitału ludzkiego na wzrost ekonomiczny.

Istotną kwestią jest nie tylko to, czy moŜna skutecznie przeciwdziałać wstrząsom

asymetrycznym, ale takŜe to czy ryzyko wystąpienia takich szoków jest

potencjalnie znaczące. Zawarte w literaturze wnioski z przeprowadzonych badań

empirycznych na temat synchronizacji cyklów polskiej gospodarki z resztą

krajów UGW są zróŜnicowane [por. Rozkrut, 2004; Lis, 2008]24,25. Uśrednienie

tych wyników wskazuje, Ŝe stopień zbieŜności cyklicznej jest powyŜej średniego.

NaleŜy zaznaczyć, Ŝe zaleŜność ta powinna ulegać wzmocnieniu wraz z

postępującą integracją ekonomiczną między Polską a krajami UGW. Zjawisko to

będzie znajdowało odzwierciedlenie m.in. we wzroście siły powiązań

handlowych naszego kraju ze strefą euro. W rezultacie prawdopodobieństwo

wystąpienia szoku asymetrycznego po przystąpieniu do unii monetarnej jest

stosunkowo niewielkie.

Przy analizie podatności na szok asymetryczny kraju kandydującego do

członkostwa w UGW waŜne jest uwzględnienie wyników badań wskazujących,

23 S. Lis, Akcesja…, op. cit., s. 350. 24 M. Rozkrut, Raport na temat korzyści i kosztów przystąpienia Polski do strefy euro, NBP, Warszawa 2004. 25 S. Lis, Akcesja…, op. cit.

Page 108: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

104104104104

Ŝe sama integracja monetarna wzmacnia powiązania ekonomiczne między

gospodarkami tworzącymi wspólny obszar walutowy26. Oznacza to, Ŝe spełnienie

warunków bezpiecznego członkostwa w strefie euro jest w pewnych obszarach

łatwiejsze po samym przystąpieniu do unii walutowej. Przykładem takiego

mechanizmu, jak zauwaŜono powyŜej, jest wzrost powiązań handlowych po

przyjęciu euro z krajami juŜ naleŜącymi do unii monetarnej. Integracja handlowa

prowadzi więc do zwiększenia zbieŜności cykli koniunkturalnych, co zarazem

zmniejsza ryzyko wystąpienia wstrząsów asymetrycznych.

4. DOŚWIADCZENIA KRAJÓW NA TLE WPROWADZENIA EURO

PoniŜsze analizy doświadczeń krajów, które przystąpiły do unii monetarnej,

przeprowadzono z uwzględnieniem zarówno pośredniego, jak i bezpośredniego

wpływu na konkurencyjność przedsiębiorstw. Na tle otrzymanych wniosków

dokonano próby porównania osiągnięć tych gospodarek z krajami, które w

ramach UE w 1999 r. nie przystąpiły do strefy euro.

4.1. POŚREDNI WPŁYW NA KONKURENCYJNOŚĆ POPRZEZ OTOCZENIE MAKROEKONOMICZNE

Wstąpieniu do unii walutowej towarzyszą liczne zmiany w otoczeniu

makroekonomicznym. Dotyczą one m.in. przejścia z płynnego na sztywny kurs

walutowy, zmiany sposobu prowadzenia polityki stóp procentowych oraz

polityki fiskalnej. Ogół tych czynników wpływa na warunki w jakich

funkcjonują przedsiębiorstwa, a co za tym idzie pośrednio wywiera skutki na ich

konkurencyjność.

26 M. Rozkrut, Raport..., op. cit.

Page 109: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

105105105105

4.1.1.4.1.1.4.1.1.4.1.1. Bank centralny a kurs walutowyBank centralny a kurs walutowyBank centralny a kurs walutowyBank centralny a kurs walutowy

RozwaŜając ryzyko wystąpienia szoków asymetrycznych, naleŜy zauwaŜyć, Ŝe

ich wysoce prawdopodobną przyczyną są duŜe i niekorzystne dla gospodarki

kraju akcesyjnego wahania kursowe [por. De Grauwe, 2005]27.

Analizując doświadczenia krajów naszego regionu z perspektywy konieczności

przejścia przez test stabilności kursowej w ramach ERM II, moŜna zauwaŜyć, Ŝe

stabilizowanie przez bank centralny oczekiwań inflacyjnych jest istotne nie tylko

przy utrzymywaniu inflacji na odpowiednim poziomie, ale równieŜ dla

długookresowego wzrostu gospodarczego. Umacnianie wiarygodności banku

centralnego jest waŜne dla stabilności kursu walutowego28. Doświadczenia

Czech, Słowacji i Węgier wskazują, Ŝe portfelowe przepływy kapitałowe (o

charakterze spekulacyjnym), wywołujące niestabilność kursu walutowego,

pojawiają się wtedy, gdy bank centralny w tym kraju pozwala na zbyt duŜy

wzrost inflacji, co w następstwie ogranicza swobodę prowadzenia polityki stopy

procentowej. Przykładem mogą być doświadczenia Słowacji, która weszła do

ERM II z inflacją wysoką w stosunku do kryterium z Maastricht. Inwestorzy

portfelowi uznali, Ŝe aby spełnić kryterium inflacyjne, Słowacja pogodzi się z

rewaluacją swojej waluty. Najprawdopodobniej to stanowiło źródło aktów silnej

spekulacji na wzrost kursu korony, które doprowadziły ostatecznie do podjęcia

decyzji o jej 8% rewaluacji. W dalszej perspektywie obawy o trwałość tak

osiągniętej dezinflacji skłoniły rynki finansowe do podjęcia kolejnych prób

spekulacji na wzrost kursu słowackiej waluty. Z pewnością sytuacja ta uderzyła

w kondycję przedsiębiorstw, głównie tych, które brały czynny udział w

międzynarodowej wymianie handlowej.

Przypadek Czech jest często zbyt upraszczany, gdy twierdzi się, Ŝe kurs korony

czeskiej był stabilny, poniewaŜ stopy procentowe były relatywnie niskie. Główną

przyczyną stopniowej (stabilnej) aprecjacji, w tempie odzwierciedlającym wzrost

kursu równowagi, było zaufanie rynków finansowych do tego, Ŝe Narodowy

27 P. De Grauwe, What have we learnt about monetary integration since the Maastricht treaty?, „Journal of Common Market

Studies”, 2005, vol. 44, nr 4. 28 A. Sławiński, Znaczenie..., op. cit., s. 35.

Page 110: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

106106106106

Bank Czech będzie skutecznie utrzymywał inflację na niskim poziomie,

zachowując dzięki temu swobodę prowadzenia polityki stóp procentowych.

Doświadczenia tych trzech krajów pokazują, Ŝe bank centralny powinien

umacniać zaufanie do skuteczności prowadzonej przez siebie polityki pienięŜnej.

UmoŜliwia to bowiem zachowanie swobody w reagowaniu na zmiany sytuacji na

rynkach finansowych. Wiarygodność banku centralnego jest waŜna równieŜ

dlatego, Ŝe Komisja Europejska zwraca uwagę na trwałość spełnienia kryterium

inflacyjnego z Maastricht. Jak słusznie zauwaŜa Sławiński [2008]29, powodem

odmowy przyjęcia Litwy do strefy euro nie była zbyt restrykcyjna ocena

niespełnienia przez ten kraj warunków (przekroczenie kryterium sięgało poziomu

zaledwie 0,06%), ale obawy, Ŝe inflacja na Litwie wzrośnie. Istotnie, tak teŜ się

stało – dane za maj 2008 r.30 wskazują, Ŝe roczna inflacja w tym kraju osiągnęła

poziom 12,3%.

4.1.2. P4.1.2. P4.1.2. P4.1.2. Przypadki procykliczności i szoki asymetrycznerzypadki procykliczności i szoki asymetrycznerzypadki procykliczności i szoki asymetrycznerzypadki procykliczności i szoki asymetryczne

JeŜeli chodzi o politykę pienięŜną EBC, to w przypadku kilku krajów okazała się

ona procykliczna. Przykładem nadmiernego przegrzania koniunktury i

następującego po nim spowolnienia rozwoju gospodarczego są m.in. Portugalia i

Hiszpania [por. Blanchard, 2006]31. W obu gospodarkach wystąpiła silna

ekspansja monetarna, która doprowadziła do przegrzania koniunktury. Samo

przegrzanie koniunktury nie jest tak złe dla gospodarki, jak następujące po nim

spowolnienie, które w przypadku Portugalii stało się długotrwałe. ZagroŜenie

długotrwałym spowolnieniem gospodarczym bierze się stąd, Ŝe towarzyszące

ekspansji gospodarczej przyspieszenie tempa wzrostu jednostkowych kosztów

pracy i inflacji – względem innych krajów UGW – prowadzi do wzrostu realnego

efektywnego kursu walutowego (ang. real effective exchange rate – REER) i

pogorszenia się konkurencyjności gospodarki tego kraju. JeŜeli tempo wzrostu

wydajności produkcji nie jest wystarczająco wysokie, by mogło dość szybko

obniŜyć wzrost jednostkowych kosztów pracy, to moŜe wystąpić względnie długi

29 Ibidem, s. 36. 30 Źródło: Eurostat. 31 O. Blanchard, Portugal, Italy, Spain, and Germany. The implications of suboptimal currency area, WEL-MIT meeting, NYC,

2006, http://econ-www.mit.edu/files/758.

Page 111: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

107107107107

okres spowolnienia wzrostu gospodarczego. Będzie ono trwało dotąd, aŜ nie

nastąpi wystarczające obniŜenie się jednostkowych kosztów pracy,

umoŜliwiające przedsiębiorcom odzyskanie utraconej konkurencyjności. Okres

ten moŜe się przedłuŜać z powodu zarówno niskiego wzrostu wydajności

produkcji, jak i sztywności płac, będącej efektem niedostatecznej liberalizacji

rynku pracy. ZaleŜność taką moŜna obserwować od kilku lat we Włoszech.

Czy pośrednio, poprzez makroekonomiczny wpływ polityki pienięŜnej EBC,

polskie przedsiębiorstwa moŜe dotknąć podobny problem? Czy ogólna sytuacja

polskiej gospodarki jest zbliŜona do warunków jakie występowały w tych

krajach, gdzie po przystąpieniu do unii walutowej wystąpiły szoki asymetryczne?

MoŜna zauwaŜyć kilka czynników, które sprawiają, Ŝe ryzyko z tym związane

jest relatywnie niŜsze niŜ w przypadku powyŜszych krajów. Po pierwsze, w

Polsce procesowi realnej konwergencji towarzyszy względnie wysokie tempo

wzrostu wydajności pracy [por. Gros, Mayer i Ubide, 2005] 32. W związku z

powyŜszym moŜna załoŜyć, Ŝe gdyby relatywnie ekspansywna polityka

monetarna EBC przyczyniła się do silnego oŜywienia koniunktury, które

przyniosłoby znaczącą aprecjację REER, to ponowna poprawa konkurencyjności

polskich przedsiębiorstw następowałaby szybciej niŜ w obecnych krajach UGW.

Kolejnym czynnikiem zmniejszającym ryzyko procyklicznego wpływu polityki

pienięŜnej EBC na naszą gospodarkę jest równieŜ kończący się proces

konwergencji inflacji i stóp procentowych. W Polsce wysokość stóp

procentowych i inflacji jest zbliŜona do poziomów w strefie euro. Stąd

przystąpieniu Polski do unii walutowej nie będzie towarzyszył znaczący spadek

stóp procentowych, który mógłby skutkować zbytnią ekspansją gospodarczą, jak

to miało miejsce w Portugalii i Hiszpanii [por. Blanchard, 2006]33. MoŜna

stwierdzić, Ŝe aspekt zbieŜności poziomów stóp procentowych i inflacji w kraju

akcesyjnym do wartości tych parametrów w unii walutowej ma kluczowe

znaczenie przy rozpatrywaniu zagroŜenia wynikającego z procyklicznego

wpływu wspólnej polityki monetarnej.

Doświadczenie z procyklicznością spotkało kraje bałtyckie, gdzie brak

moŜliwości wpływania decydentów monetarnych na wysokość stóp

procentowych skutkował przegrzaniem koniunktury i nierównowagą w bilansach

32 D. Gros, T. Mayer, A. Ubide, EMU at Risk, „7th Annual Report of the CEPS Macroeconomic Policy Group”, Brussels 2005. 33 O. Blanchard, Portugal,…, op. cit.

Page 112: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

108108108108

płatniczych. Wydaje się jednak, Ŝe głównym powodem tej sytuacji było zbyt

długie stosowanie systemu izby walutowej, po osiągnięciu celu inflacyjnego

[por. Sławiński, 2007]34. Stosowanie powyŜszego mechanizmu pozbawiło te

kraje moŜliwości ochrony ich gospodarek przed szokiem akcesyjnym w 2004 r.

Czy zewnętrzny szok asymetryczny podobny do tego, który dotknął gospodarkę

Włoch, stanowi realne zagroŜenie dla Polski? Gospodarka włoska doświadczyła

szoku asymetrycznego w wyniku pojawienia się na międzynarodowym rynku

tańszych produktów z Azji Południowo-Wschodniej, głównie z Chin. Do

dodatkowej utraty konkurencyjności przyczyniła się aprecjacja euro względem

dolara amerykańskiego (USD). Gospodarce polskiej taka sytuacja raczej nie

grozi, poniewaŜ szok w postaci importu tanich wyrobów miał juŜ miejsce.

Odbyło się to w warunkach realnej aprecjacji kursu złotego. Na korzyść działają

równieŜ niŜsze uposaŜenia w Polsce niŜ we Włoszech. Jednak z perspektywy

międzynarodowej konkurencyjności przedsiębiorstw istotna jest nie tyle sama

wysokość płac, co wysokość jednostkowych kosztów pracy. Główne zagroŜenie

wynikałoby ze zbyt szybkiego wzrostu jednostkowych kosztów pracy.

Skutkowałby to, o czym juŜ wspomniano, znaczącą aprecjacją REER, tak jak to

miało miejsce w przypadku Portugalii.

4.2. ANALIZA ZMIAN EKSPORTU JAKO MIERNIKA KONKURENCYJNOŚCI

Jednym z mierników jaki przyjęto do oceny konkurencyjności przedsiębiorstw35

danego kraju jest zmiana procentowa eksportu w relacji do zmiany eksportu w

porównywanym kraju lub regionie (obszarze). PoniŜej została przedstawiona

analiza porównawcza wymiany handlowej i wpływu, jakie wywarło na nią

wstąpienie gospodarek do unii walutowej.

Udziały wymiany handlowej prowadzonej wewnątrz unii walutowej, w podziale

na okresy przed przyjęciem wspólnej waluty oraz po utworzeniu unii monetarnej,

zostały przedstawione dla poszczególnych krajów w tabeli 3.

34 A. Sławiński, Ryzyko utraty kontroli nad wysokością realnej stopy procentowej w systemie izby walutowej, „Ekonomista”

nr 2, Wyd. Key-Text, Warszawa 2007. 35 Por. punkt 1.

Page 113: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

109109109109

TabelaTabelaTabelaTabela 3 3 3 3. Udział handlu z krajami UGW. Udział handlu z krajami UGW. Udział handlu z krajami UGW. Udział handlu z krajami UGW----12 w handlu ogółem12 w handlu ogółem12 w handlu ogółem12 w handlu ogółem

Kraj 1995 1998 2001 2004

Austria 63,8 61,9 59,6 59,8

Belgia i Luksemburg

63,4 60,2 59,5 61

Finlandia 33,9 34,6 32,8 33,5

Francja 51,7 50,6 52,1 53,7

Grecja 58,5 53,7 43,4 46,8

Hiszpania 58,5 59 56,9 57,5

Irlandia 33,1 33,4 30,1 35,5

Niderlandy 57,2 52,8 52,8 52,6

Niemcy 44,6 43,7 42,6 42,2

Portugalia 65,7 67,4 57,2 68,2

Włochy 50,9 49,9 47,3 47,4

Średnia UGW-12 52,9 51,6 48,6 50,8

Źródło: P.R. Lane, The Real Effects of EMU, Institute for International Integration Studies, Dublin 2006, s. 33.

Średni udział wymiany handlowej wewnątrz strefy euro wobec całej wymiany

prowadzonej przez gospodarki, które przystąpiły do unii walutowej, nieznacznie

się obniŜył po 1999 r. W latach 1995-1998 wskaźnik ten oscylował wokół 52%,

w 2001 r. spadł do 48,6%, a następnie powrócił do poziomu ponad 50% na

koniec 2004 r. W dwa lata po wstąpieniu do strefy euro, największy spadek (o

ponad 10 pp.) w wymianie handlowej wewnątrz UGW-12 odnotowały Grecja i

Portugalia. Zmiany eksportu w latach 1997-2006 wewnątrz UGW-12 dla

poszczególnych członków unii walutowej zostały przedstawione poniŜej.

TabelaTabelaTabelaTabela 4 4 4 4. Zmiany eksportu krajów strefy euro do UGW. Zmiany eksportu krajów strefy euro do UGW. Zmiany eksportu krajów strefy euro do UGW. Zmiany eksportu krajów strefy euro do UGW----12121212

Kraj 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Austria 9,9 12,6 5,9 15,2 7,2 4,8 3,6 7,9 2,4 6,8

Belgia 5,3 9,5 3,8 18,1 5,9 4,1 2,1 9,6 8,7 8,3

Finlandia 11,7 21,7 5,5 22,0 -7,5 -1,5 -2,3 -3,3 3,2 19,0

Francja 7,6 9,1 6,9 15,4 -0,3 -2,0 2,5 3,5 -0,5 8,3

Grecja 0,3 1,8 8,3 4,3 -5,0 -15,4 17,1 1,1 8,6 20,6

Hiszpania 5,5 16,6 -1,7 26,0 5,0 0,9 5,3 5,4 2,8 7,8

Irlandia 12,8 29,8 10,0 22,4 3,0 4,2 -7,4 5,1 7,6 -4,6

Luksemburg - - - 16,7 20,0 -0,1 8,4 12,5 13,8 15,0

Niderlandy 8,6 3,9 7,6 21,4 2,5 -1,7 2,3 8,0 13,6 12,4

Niemcy 4,4 9,7 7,8 15,2 4,0 0,3 4,5 10,1 6,1 10,7

Portugalia 7,1 7,6 6,3 12,2 2,8 1,7 2,4 2,6 8,6 10,2

Włochy 4,0 7,3 3,7 12,2 2,6 -2,7 -0,1 6,3 4,3 7,1

Wszystkie kraje UGW-

12*

6,3 9,5 6,5 17,1 3,1 0,0 2,6 7,3 6,1 9,3

Page 114: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

111110101010

Wartości wyraŜone w procentach.

*do 1999 bez Luksemburga

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu

WykresWykresWykresWykres 2 2 2 2. Zmiany eksportu krajów strefy euro do UGW. Zmiany eksportu krajów strefy euro do UGW. Zmiany eksportu krajów strefy euro do UGW. Zmiany eksportu krajów strefy euro do UGW----12121212

-18,0

-8,0

2,0

12,0

22,0

32,0

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Austria

Belgia

Finlandia

Francja

Grecja

Hiszpania

Irlandia

Luksemburg

Niderlandy

Niemcy

Portugalia

Włochy

Wszystkie kraje UGW 12*

*do 1999 bez Luksemburga

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.

W analizowanym okresie po wprowadzeniu euro, tj. w latach 1999-2006, średnie

roczne tempo wzrostu eksportu w ramach UGW-12 wyniosło 6,5%. Skokowy

wzrost o 17,1% nastąpił w 2000 r. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe powodem tego nie było

jedynie wprowadzenie wspólnej waluty, poniewaŜ wzrósł, nawet w większej

skali, w tym samym czasie równieŜ eksport do krajów spoza unii walutowej36.

NajniŜszy średni wzrost eksportu wystąpił we Włoszech (4,2%) oraz Grecji

(4,9%). NajwyŜszy wskaźnik odnotowano w Luksemburgu (10,8%).

Porównanie wymiany handlowej wewnątrz UGW-12 z wymianą z krajami, w

ramach UE-25, które nie przystąpiły do unii monetarnej, prezentuje tabela 5 oraz

wykres 3.

36 Por. Tabela 5. Porównanie wewnętrznej i zewnętrznej wymiany handlowej krajów UGW-12.

Page 115: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

111111111111

TabelaTabelaTabelaTabela 5 5 5 5. Porównanie . Porównanie . Porównanie . Porównanie wewnętrznej i zewnętrznej wymiany wewnętrznej i zewnętrznej wymiany wewnętrznej i zewnętrznej wymiany wewnętrznej i zewnętrznej wymiany handlowej krajów UGWhandlowej krajów UGWhandlowej krajów UGWhandlowej krajów UGW----12121212

Lata

Stopa zmian eksportu z krajów

UGW 12 do krajów UGW 12

Stopa zmian eksportu z krajów

UGW 12 do krajów UE 25,

które nie przyjęły euro

Stopa zmian importu z krajów

UGW 12 do krajów UGW 12

Stopa zmian importu do UGW

12 z krajów UE 25, które nie przyjęły euro

1997 6,3 17,9 6,8 9,0

1998 9,5 8,7 10,2 9,6

1999 6,5 5,4 4,6 8,1

2000 17,1 18,0 18,1 18,9

2001 3,1 6,2 3,1 1,9

2002 0,0 2,8 -1,1 -0,2

2003 2,6 -1,2 3,0 1,6

2004 7,3 7,0 7,8 7,2

2005 6,1 4,7 6,3 5,4

2006 9,3 12,4 10,6 11,1

Uwaga: wszystkie obliczenia uwzględniają Luksemburg od 2000 r.

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.

WykresWykresWykresWykres 3 3 3 3. Wewnętrzna i zewnętrzna wymiana handlowa krajów . Wewnętrzna i zewnętrzna wymiana handlowa krajów . Wewnętrzna i zewnętrzna wymiana handlowa krajów . Wewnętrzna i zewnętrzna wymiana handlowa krajów UGWUGWUGWUGW----12 na o12 na o12 na o12 na obbbbszaszaszaszarze UErze UErze UErze UE37373737

-5,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Stopa zmian eksportuz krajów UGW 12 dokrajów UGW 12

Stopa zmian eksportuz krajów UGW 12 dokrajów UE 25, którenie przyjęły euro

Stopa zmian importu zkrajów UGW 12 dokrajów UGW 12

Stopa zmian importudo UGW 12 z krajówUE 25, które nieprzyjęły euro

* Luksemburg uwzględniony od 2000 r.

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.

37 W związku z tym, Ŝe eksport i import w ramach UGW-12 jest sobie teoretycznie toŜsamy, to zmiany eksportu i importu

powinny się pokrywać. Na wykresie tak się jednak nie dzieje, poniewaŜ w rzeczywistości te zmienne osiągają róŜne

wielkości. Problem ten wynika m.in. ze zróŜnicowania progów, przy których naleŜy składać deklaracje oraz błędów w

sprawozdawczości i analizach statystycznych w poszczególnych krajach.

Page 116: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

112112112112

Analizując dane moŜna zauwaŜyć, Ŝe w okresie trzech lat (2000-2002) eksport z

krajów unii walutowej rósł wolniej wewnątrz UGW-12 niŜ do pozostałych

krajów UE-25. ZaleŜność ta uległa zmianie od 2003 r. W 2006 r. pojawiło się

jednak znów niŜsze tempo wzrostu wymiany handlowej wewnątrz UGW-12.

Przejściowo, wyŜszy eksport poza strefę UGW-12 moŜna tłumaczyć, relatywnie

wysoką importochłonnością krajów, które przechodziły transformację

gospodarczą, a następnie stały się nowymi członkami UE-25. Efekt doganiania,

jaki wystąpił w tych krajach ściśle był związany ze wzmoŜonym importem dóbr

konsumpcyjnych z krajów wysoko rozwiniętych, w tym właśnie z UGW-12 (por.

Mucha, 2006)38.

Prowadzenie analizy skutków jakie wywołało wprowadzenie euro na zmiany w

wymianie handlowej, jest bardziej zasadne na tle krajów, które były w tym

samym punkcie przed utworzeniem unii walutowej. Chodzi w tym przypadku o

Danię, Szwecję i Wielką Brytanię – kraje, które przed 1999 r. były członkami

UE, a nie weszły do unii monetarnej. Konfrontacja z tymi gospodarkami

pozwoli, w sposób bardziej obiektywny, wskazać ocenę wpływu przyjęcia euro

na konkurencyjność i potencjalne zmiany w eksporcie.

TTTTabelaabelaabelaabela 6 6 6 6. Zmiany eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do . Zmiany eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do . Zmiany eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do . Zmiany eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do UGWUGWUGWUGW----12*12*12*12*

Kraj 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Dania 4,6 2,6 8,1 12,9 4,5 5,1 -1,8 5,7 7,1 4,5

Szwecja 6,2 11,0 6,3 12,7 -12,9 1,7 4,8 10,1 5,7 13,4

Wielka Brytania

17,1 3,4 6,1 18,0 -0,4 -0,8 -12,3 2,3 8,1 4,1

Łącznie dla Danii,

Szwecji, Wielkiej Brytanii

13,7 4,6 6,4 16,5 -2,0 0,2 -8,4 4,1 7,5 5,9

Wartości wyraŜone w procentach.

*do 1999 r. bez Luksemburga. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.

38 M. Mucha, Oczekiwania a konsumpcja – w obliczu przystąpienia Polski do UE, „Studia i Prace”, IX, KE-S SGH, Warszawa

2006, s. 261–268.

Page 117: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

113113113113

WykresWykresWykresWykres 4444. Zmiany eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytan. Zmiany eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytan. Zmiany eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytan. Zmiany eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do ii do ii do ii do UGWUGWUGWUGW----12*12*12*12*

-15,00

-10,00

-5,00

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Dania

Szw ecja

Wielka Brytania

Suma dla Danii, Szw ecji,Wielkiej Brytanii

* Luksemburg uwzględniony od 2000 r.

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.

Średnia zmiana łącznego eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do krajów

UGW-12, w okresie 1999-2006, wyniosła 3,8%. NajniŜszą wartość (3,1%)

odnotowano w przypadku Wielkiej Brytanii. JeŜeli przyrówna się te dane do

wyników jakie osiągnęły kraje UGW-12 po wprowadzeniu wspólnej waluty, to

moŜna zauwaŜyć dość istotne róŜnice. Po pierwsze, po wprowadzeniu euro

średnie roczne tempo wzrostu eksportu do UGW-12 było, wewnątrz strefy euro,

ponad dwukrotnie wyŜsze (6,5%) niŜ z krajów, które wspólnej waluty nie

przyjęły (3,1%). Po drugie, warto odnotować, Ŝe gospodarką której eksport do

strefy euro rósł najwolniej była Wielka Brytania, czyli kraj który pozostał poza

unią walutową. To spowolnienie, czy nawet przejściowo trzyletni spadek

eksportu nastąpił po 2000 r. Odnosząc to do krajów strefy euro, naleŜy

stwierdzić, Ŝe w kilku przypadkach podobne zaburzenia równieŜ miały miejsce.

Jednak ich skala, biorąc pod uwagę okres trwania i zasięg spadku, nie była tak

znacząca.

Analizując poniŜsze dane zawarte w tabeli 7 oraz wykres 5 moŜna stwierdzić, Ŝe

po wprowadzeniu wspólnej waluty, od 1999 r., stopa wzrostu eksportu wewnątrz

UGW-12 była systematycznie (poza dwoma niewiele mniejszymi wartościami w

latach 2002 i 2005) wyŜsza niŜ w przypadku eksportu do krajów strefy euro z

gospodarek pozostających poza unią walutową, tj. Danii, Szwecji i Wielkiej

Brytanii.

Page 118: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

114114114114

TabelaTabelaTabelaTabela 7 7 7 7. Porównanie zmian eksportu wewnątrz UGW. Porównanie zmian eksportu wewnątrz UGW. Porównanie zmian eksportu wewnątrz UGW. Porównanie zmian eksportu wewnątrz UGW----12 z12 z12 z12 ze e e e zmianami eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do UGWzmianami eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do UGWzmianami eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do UGWzmianami eksportu z Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do UGW----12121212

Lata

Stopa zmian eksportu z Danii, Szwecji, Wielkiej

Brytanii do krajów UGW 12

Stopa zmian eksportu z krajów UGW 12 do krajów

UGW 12

Stopa zmian importu do Danii, Szwecji, Wielkiej Brytanii z krajów

UGW 12

Stopa zmian importu z krajów

UGW 12 do krajów UGW 12

1997 13,7 6,3 17,5 6,8

1998 4,6 9,5 8,0 10,2

1999 6,4 6,5 4,6 4,6

2000 16,5 17,1 13,0 18,1

2001 -2,0 3,1 7,6 3,1

2002 0,2 0,0 6,2 -1,1

2003 -8,4 2,6 -9,5 3,0

2004 4,1 7,3 4,2 7,8

2005 7,5 6,1 10,5 6,3

2006 5,9 9,3 19,2 10,6

Uwaga: wszystkie obliczenia uwzględniają Luksemburg od 2000 r. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.

WykresWykresWykresWykres 5 5 5 5. Porównanie zmian w wymianie handlowej między . Porównanie zmian w wymianie handlowej między . Porównanie zmian w wymianie handlowej między . Porównanie zmian w wymianie handlowej między krajami UGWkrajami UGWkrajami UGWkrajami UGW----12 ze zmi12 ze zmi12 ze zmi12 ze zmiaaaanami w wymianie handlowej między nami w wymianie handlowej między nami w wymianie handlowej między nami w wymianie handlowej między UGWUGWUGWUGW----12* a Danią, Szwecją i12* a Danią, Szwecją i12* a Danią, Szwecją i12* a Danią, Szwecją i Wielką BrytaniąWielką BrytaniąWielką BrytaniąWielką Brytanią

-15,00

-10,00

-5,00

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Stopa zmian eksportu z Danii,Szw ecji, Wielkiej Brytanii dokrajów UGW 12

Stopa zmian eksportu z krajówUGW 12 do krajów UGW 12

Stopa zmian importu do Danii,Szw ecji, Wielkiej Brytanii zkrajów UGW 12

Stopa zmian importu z krajówUGW 12 do krajów UGW 12

* Luksemburg uwzględniony od 2000 r.

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.

NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe po wprowadzeniu wspólnej waluty eksport do Danii,

Szwecji i Wielkiej Brytanii rósł szybciej z UGW-12 niŜ z tych trzech krajów do

strefy euro. Wyjaśnieniem tego mogą być koszty transakcyjne przy wymianie

walut. JeŜeli kraje UGW-12 miały ponosić je dalej w ramach wymiany z trójką

Page 119: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

115115115115

krajów, które nie przystąpiły do unii monetarnej, to mogły czuć bodziec do tego,

Ŝeby: po pierwsze, szukać tańszych dostawców i zwiększyć import np. z Chin,

Indii czy Brazylii; po drugie, zwiększyć wymianę handlową wewnątrz UGW-12,

gdzie te koszty nie występują, a jakość wyrobów jest podobna. W przypadku

Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii relatywnie wyŜszą stopę importu z UGW-12

moŜna tłumaczyć tym, Ŝe mając do wyboru dostawców wyrobów z dwóch grup:

(1) o niŜszej jakości i cenie – spoza UE oraz (2) o wyŜszej jakości i cenie – z

UGW-12, to w związku z koniecznością ponoszenia kosztów transakcyjnych

związanych z wymianą walut w obu przypadkach, gospodarki wysokorozwinięte

mogły czuć barierę przed zmniejszeniem importu dóbr i usług o wysokiej

jakości.

Dokonując powyŜszej analizy porównawczej, moŜna stwierdzić, Ŝe

wprowadzenie wspólnej waluty zadziałało relatywnie korzystnie na eksport tych

gospodarek, które do unii monetarnej przystąpiły. Średnie stopy wzrostu

eksportu były wyŜsze w przypadku UGW-12 niŜ Danii, Szwecji i Wielkiej

Brytanii – krajów które do strefy euro nie weszły. Są to jednak wnioski ogólne,

bowiem skwantyfikowanie zaleŜności statystycznie istotnych jest w tym

przypadku niemoŜliwe (mając na myśli wiarygodność ewentualnie otrzymanych

wyników) z powodu zbyt krótkich szeregów czasowych opartych o dostępne

roczne dane.

4.3. ANALIZA ZMIAN PRODUKTYWNOŚCI JAKO MIERNIKA KONKURENCYJNOŚCI

Zgodnie z przyjętą definicją, drugim miernikiem oceny konkurencyjności

przedsiębiorstw danego kraju jest wzrost relatywnej produktywności39.

Wydajność produkcji, czyli produktywność moŜna utoŜsamiać z wydajnością

pracy, która jest miarą sprawności gospodarowania przedsiębiorstwem. Liczy się

ją jako relację wielkości produkcji (jako wartość dodaną lub produkcję

sprzedaną) do liczby pracowników i ilości przepracowanych godzin. Miarę tę

39 Por. punkt 1.

Page 120: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

116116116116

moŜna utoŜsamiać z wydajnością produkcji, która bezpośrednio determinuje

konkurencyjność przedsiębiorstwa.

PoniŜsza tabela 8 oraz wykres 6 ukazują zmiany wydajności produkcji w krajach

UGW-12.

TabelaTabelaTabelaTabela 8 8 8 8. Roczne zmiany wydajności produkcji na osobę . Roczne zmiany wydajności produkcji na osobę . Roczne zmiany wydajności produkcji na osobę . Roczne zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną zatrudnioną zatrudnioną zatrudnioną –––– ogół działalności biznesowej w UGW ogół działalności biznesowej w UGW ogół działalności biznesowej w UGW ogół działalności biznesowej w UGW----12121212

Kraj 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Średnia 1995 - 1998

Średnia 1998 - 2006

Austria 1,5 2,9 1,3 2,1 1,8 3,2 0,6 1,8 1,5 2,2 1,1 2,9 2,0 1,9

Belgia 1,4 0,4 3,7 -0,3 1,8 1,4 0,1 2,1 2,0 2,2 0,4 1,7 1,3 1,5

Finlandia 2,1 2,7 2,9 4,0 2,1 4,3 2,6 1,3 2,4 4,7 1,6 4,6 2,9 3,0

Francja 1,1 0,2 1,4 2,2 1,2 1,1 -0,4 0,4 1,8 2,2 1,7 1,8 1,2 1,2

Grecja 1,7 1,0 2,6 0,8 0,4 2,2 1,3 0,8 1,3 1,6 1,7 3,4 1,5 1,6

Hiszpania - 3,7 3,5 -0,5 3,9 5,4 3,4 1,7 4,3 2,0 0,5 2,8 2,2 3,0

Irlandia 4,1 -0,3 0,9 -0,2 -0,4 1,8 -0,5 -1,4 -2,3 0,9 0,1 -0,2 1,1 -0,3

Luksemburg -0,2 -1,2 3,1 1,8 2,0 3,1 -2,7 1,4 0,5 2,7 3,3 3,5 0,9 1,7

Niderlandy 5,8 5,9 5,4 -0,9 4,5 4,3 4,5 6,7 2,2 1,9 1,2 2,2 4,1 3,4

Niemcy 0,4 1,0 0,9 1,6 2,1 2,2 0,2 0,2 2,0 4,2 1,5 1,1 1,0 1,7

Portugalia 5,8 2,7 2,9 0,3 1,3 2,7 1,2 -0,4 0,0 1,5 1,0 1,1 2,9 1,1

Włochy 0,5 -1,0 -1,0 -0,9 -0,6 -1,2 0,4 -0,2 -0,6 -0,9 -0,4 -0,2 -0,6 -0,5

Średnia UGW- 12* 2,2 1,5 2,3 0,8 1,7 2,5 0,9 1,2 1,3 2,1 1,1 2,1 1,7 1,6

Wartości wyraŜone w procentach.

Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi.

* W 1995 r. bez Hiszpanii.

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

WykresWykresWykresWykres 6 6 6 6. Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną . Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną . Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną . Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną –––– ogół działalności biznesogół działalności biznesogół działalności biznesogół działalności biznesoooowej w UGWwej w UGWwej w UGWwej w UGW----12121212

-4

-2

0

2

4

6

8

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Austria

Belgia

Finlandia

Francja

Grecja

Hiszpania

Irlandia

Luksemburg

Niderlandy

Niemcy

Portugalia

Włochy

Średnia UGW 12*

* W 1995 r. bez Hiszpanii.

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

Page 121: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

117117117117

Średnie roczne tempo wzrostu wydajności produkcji w latach 1998-2006 w

krajach unii walutowej wzrosło względem okresu 1995-1998 w siedmiu

przypadkach, w jednym (Francja) nie zmieniło się, a w czterech spadło. Średni

spadek wydajności produkcji odnotowały Włochy i Irlandia. Silny spadek

średniego tempa wzrostu (o 1,8 pp.) wystąpił w przypadku Portugalii. Ogólnie

średnia dla UGW-12 nieznacznie obniŜyła się z 1,7% do poziomu 1,6%. Sytuacja

ta moŜe w pewnym stopniu wyjaśniać spadek tempa wzrostu gospodarczego w

ciągu ostatniej dekady, pomimo wzrostu zatrudnienia.

Teoretycznie, spadek wydajności produkcji mógłby być tłumaczony

zwiększeniem liczby zatrudnionych, w wyniku którego na jednego pracownika

przypada mniej kapitału. Jednak zdaniem Komisji Europejskiej w przypadku

UGW-12 o wiele bardziej wpłynął na to brak efektywnego wykorzystania

nowych technologii40.

PoniŜej zaprezentowano zmiany wydajności produkcji z podziałem na

poszczególne sektory.

TabelaTabelaTabelaTabela 9 9 9 9. Roczne stopy wzros. Roczne stopy wzros. Roczne stopy wzros. Roczne stopy wzrostu wydajności produkcji na osobę tu wydajności produkcji na osobę tu wydajności produkcji na osobę tu wydajności produkcji na osobę zatrudnioną zatrudnioną zatrudnioną zatrudnioną –––– róŜne sfery działalności biznesowej (NACE C róŜne sfery działalności biznesowej (NACE C róŜne sfery działalności biznesowej (NACE C róŜne sfery działalności biznesowej (NACE C––––K) w K) w K) w K) w UGWUGWUGWUGW----12121212

Sektory

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Średnia 1995 - 1998

Średnia 1999 - 2007

Średnia UGW-12* 2,2 1,5 2,3 0,8 1,7 2,5 0,9 1,2 1,3 2,1 1,1 2,1 1,7 1,6

Przemysł, C-E** 4,0 2,8 4,1 3,1 4,1 5,5 2,1 3,3 2,7 4,1 2,6 3,7 3,5 3,5

Budownictwo, F** -0,9 1,1 0,1 0,0 0,5 -1,1 1,4 -0,2 0,4 0,3 -0,8 1,9 0,1 0,3

Handel, transport, łączność, G-I**

1,8 1,3 2,8 1,5 2,0 3,0 1,1 1,0 0,6 2,1 0,9 1,1 1,8 1,5

Usługi finansowe i biznesowe, J-K**

1,2 0,8 -1,0 -2,9 -1,7 -0,5 -0,9 -0,7 1,1 0,4 1,1 1,2 -0,5 0,0

Wartości wyraŜone w procentach.

Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi.

* w 1995 r. bez Hiszpanii.

** w 1995 r. bez Grecji. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

40 Komisja Europejska, Dyrektoriat Generalny ds. Ekonomicznych i Finansowych, EMU@10. Assessing the first ten years and challenges ahead, „Quarterly Report on the Euro Area”, 2008, s. 22.

Page 122: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

118118118118

WykresWykresWykresWykres 7 7 7 7. Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną . Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną . Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną . Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną –––– róŜne sfery działalności biróŜne sfery działalności biróŜne sfery działalności biróŜne sfery działalności bizzzznesowej (NACE Cnesowej (NACE Cnesowej (NACE Cnesowej (NACE C––––K) w UGWK) w UGWK) w UGWK) w UGW----12121212

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Średnia UGW 12*,C-K

Przemysł, C-E**

Budow nictw o, F**

Handel, transport,łączność, G-I**

Usługi f inansow e ibiznesow e, J-K**

* W 1995 r. bez Hiszpanii, ** W 1995 r. bez Grecji.

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

Spadek tempa wzrostu wydajności produkcji (o 0,3 pp.) dotknął jedynie sektor

handlu, transportu i łączności (G-I). Najkorzystniejsze zmiany moŜna zauwaŜyć

w usługach finansowych i biznesowych (J-K). Pomimo spadku wydajności

produkcji w pierwszych czterech latach po przyjęciu wspólnej waluty, dalszy

wzrost poprawił średnią z wartości ujemnej za lata 1995-1998 do zerowego

poziomu za okres 1999-2007.

Jak prezentują się wyniki w zakresie wydajności produkcji gospodarek, które nie

przystąpiły w 1999 r. do UGW? PoniŜej, na tle omówionych juŜ zaleŜności dla

UGW-12, przedstawiono zmiany dla tych trzech krajów.

TabelaTabelaTabelaTabela 10 10 10 10. Roczne stopy wzrostu wydajności produkcji na osobę . Roczne stopy wzrostu wydajności produkcji na osobę . Roczne stopy wzrostu wydajności produkcji na osobę . Roczne stopy wzrostu wydajności produkcji na osobę zatrudnioną zatrudnioną zatrudnioną zatrudnioną –––– ogół działalności biznesowej w Danii, Szwecji i ogół działalności biznesowej w Danii, Szwecji i ogół działalności biznesowej w Danii, Szwecji i ogół działalności biznesowej w Danii, Szwecji i Wielkiej BrWielkiej BrWielkiej BrWielkiej Bryyyytanii na tle UGWtanii na tle UGWtanii na tle UGWtanii na tle UGW----12121212

Kraj/ obszar

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Średnia 1995 - 1998

Średnia 1999 - 2006

Dania 1,5 1,5 2,4 -0,1 3,0 4,4 -0,6 0,7 1,8 2,8 0,5 2,0 1,3 1,8

Szwecja 3,2 2,6 5,3 2,4 3,1 2,7 -1,6 3,5 3,9 6,5 3,9 - 3,4 3,1

Wielka Brytania

1,5 2,6 1,4 2,6 2,9 3,4 1,2 1,6 2,8 3,6 1,3 3,3 2,0 2,5

Średnia 2,1 2,2 3,0 1,6 3,0 3,5 -0,3 1,9 2,8 4,3 1,9 2,7 2,2 2,5

Średnia UGW-

12* 2,2 1,5 2,3 0,8 1,7 2,5 0,9 1,2 1,3 2,1 1,1 2,1 1,7 1,6

Page 123: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

119119119119

Wartości wyraŜone w procentach. Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi.

* W 1995 r. bez Hiszpanii.

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

WykresWykresWykresWykres 8 8 8 8. Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną . Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną . Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną . Zmiany wydajności produkcji na osobę zatrudnioną –––– ogół działalności biznogół działalności biznogół działalności biznogół działalności bizneeeesowej. sowej. sowej. sowej. PorPorPorPorównanie Danii, Szwecji i Wielkiej ównanie Danii, Szwecji i Wielkiej ównanie Danii, Szwecji i Wielkiej ównanie Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii z UGWBrytanii z UGWBrytanii z UGWBrytanii z UGW----12121212

-3,0

-2,0

-1,0

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Dania

Szw ecja

Wielka Brytania

Średnia

Średnia UGW 12*

* W 1995 r. bez Hiszpanii.

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

W przypadku ogółu działalności biznesowej dla Danii, Szwecji i Wielkiej

Brytanii średnia stopa wzrostu wydajności produkcji dla tych trzech krajów

wzrosła z 2,2% do poziomu 2,5%. Spadek tempa wzrostu tej zmiennej wystąpił

jedynie w Wielkiej Brytanii. Osiągnął on wartość 3,1%, czyli – poza gospodarką

Holandii (3,4%) – pozostał na wyŜszym poziomie niŜ w krajach UGW-12.

W poniŜszej tabeli 11 oraz na wykresach 9 – 12 przedstawiono średnie stopy

zmian wydajności produkcji na osobę zatrudnioną w róŜnych sektorach

działalności biznesowej (NACE C–K) dla Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii oraz

UGW-12.

Page 124: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

120120120120

TabelaTabelaTabelaTabela 11 11 11 11. Stopa wzrostu wyd. Stopa wzrostu wyd. Stopa wzrostu wyd. Stopa wzrostu wydajności produkcji na osobę ajności produkcji na osobę ajności produkcji na osobę ajności produkcji na osobę zatrudnioną zatrudnioną zatrudnioną zatrudnioną –––– róŜne sfery działalności biznesowej (NACE C róŜne sfery działalności biznesowej (NACE C róŜne sfery działalności biznesowej (NACE C róŜne sfery działalności biznesowej (NACE C––––K) w K) w K) w K) w Danii, Szwecji, Wielkiej Brytanii oraz w UGWDanii, Szwecji, Wielkiej Brytanii oraz w UGWDanii, Szwecji, Wielkiej Brytanii oraz w UGWDanii, Szwecji, Wielkiej Brytanii oraz w UGW----12121212

Obszar 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Średnia 1995 - 1998

Średnia 1999 - 2006

Przemysł, C-E

Średnia UGW-12*

4,0 2,8 4,1 3,1 4,1 5,5 2,1 3,3 2,7 4,1 2,6 3,7 3,5 3,5

Dania, Szwecja, Wielka Brytania

3,1 0,9 5,7 2,2 6,3 6,0 0,1 3,8 4,3 7,7 2,8 3,1 3,0 4,3

Budownictwo, F

Średnia UGW-12*

-0,9 1,1 0,1 0,0 0,5 -1,1 1,4 -0,2 0,4 0,3 -0,8 1,9 0,1 0,3

Dania, Szwecja, Wielka Brytania

2,5 3,3 -1,5 1,0 0,7 -1,6 -2,6 0,5 1,3 2,2 -0,7 2,4 1,3 0,3

Handel, transport, łączność, G-I

Średnia UGW-12*

1,8 1,3 2,8 1,5 2,0 3,0 1,1 1,0 0,6 2,1 0,9 1,1 1,8 1,5

Dania, Szwecja, Wielka Brytania

3,6 4,6 2,1 2,3 3,8 4,9 1,2 2,5 2,9 3,1 3,1 3,2 3,2 3,1

Usługi finansowe i biznesowe, J-K

Średnia UGW-12*

1,2 0,8 -1,0 -2,9 -1,7 -0,5 -0,9 -0,7 1,1 0,4 1,1 1,2 -0,5 0,0

Dania, Szwecja, Wielka Brytania

-2,2 0,0 2,5 -0,2 -1,5 -0,1 -1,5 0,2 2,4 3,4 0,7 2,1 0,0 0,7

Wartości wyraŜone w procentach. Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi. * W 1995 r. bez Grecji. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

WykresWykresWykresWykres 9 9 9 9. Wydajność produkcji . Wydajność produkcji . Wydajność produkcji . Wydajność produkcji ---- przemysł, C przemysł, C przemysł, C przemysł, C----EEEE

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

8,0

9,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Średnia UGW12*

Średnia dlaDanii, Szw ecji,Wielkiej Brytanii

* W 1995 r. bez Grecji.

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

Page 125: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

121121121121

WykresWykresWykresWykres 10 10 10 10. Wydajność produkcji . Wydajność produkcji . Wydajność produkcji . Wydajność produkcji –––– budownictwo, F budownictwo, F budownictwo, F budownictwo, F

-3,0

-2,0

-1,0

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Średnia UGW12*

Średnia dlaDanii, Szw ecji,Wielkiej Brytanii

* w 1995 r. bez Grecji.

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

WykresWykresWykresWykres 11 11 11 11. Wydajność produkcji . Wydajność produkcji . Wydajność produkcji . Wydajność produkcji –––– handel, transport, łączność, G handel, transport, łączność, G handel, transport, łączność, G handel, transport, łączność, G----IIII

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Średnia UGW12*

Średnia dlaDanii, Szwecji, Wielkiej Brytanii

* w 1995 r. bez Grecji.

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

Page 126: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

122122122122

WykresWykresWykresWykres 12 12 12 12. Wydajność produkcji . Wydajność produkcji . Wydajność produkcji . Wydajność produkcji –––– usługi finansowe i biznesowe, usługi finansowe i biznesowe, usługi finansowe i biznesowe, usługi finansowe i biznesowe, JJJJ----KKKK

-4,0

-3,0

-2,0

-1,0

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Średnia UGW12*

Średnia dlaDanii, Szw ecji,Wielkiej Brytanii

* w 1995 r. bez Grecji.

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

MoŜna zauwaŜyć, Ŝe średni roczny wzrost wydajności produkcji w Danii,

Szwecji i Wielkiej Brytanii był, poza budownictwem (F), wyŜszy we wszystkich

sektorach niŜ w przypadku UGW-12. Znacząco, względem krajów unii

walutowej, wzrósł ten wskaźnik o 1,3 pp. w przemyśle (C-E). W przypadku

UGW-12 nie widać natomiast, naturalnego pogorszenia wydajności produkcji w

sferze usług finansowych i biznesowych (J-K). Spadek ten naleŜałoby wiązać z

obniŜeniem przychodów wynikających z wykluczenia transakcji wymiany walut

po wprowadzeniu wspólnej waluty. W relacji do krajów, które nie przystąpiły do

UGW w 1999 r., wskaźnik ten wzrósł o 0,2 pp. mniej.

4.4. ANALIZA POZOSTAŁYCH PARAMETRÓW GOSPODARCZYCH

W niniejszym opracowaniu przeanalizowano dodatkowo zmiany, jakie nastąpiły

w zakresie jednostkowych kosztów pracy, bezrobocia, PKB per capita oraz

bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). Przyjęcie wspólnej waluty moŜe

oddziaływać na powyŜsze parametry, te z kolei mają wpływ na konkurencyjność

przedsiębiorstw.

Page 127: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

123123123123

4.4.1.4.4.1.4.4.1.4.4.1. Jednostkowe koszty pracyJednostkowe koszty pracyJednostkowe koszty pracyJednostkowe koszty pracy

Przez jednostkowy koszt pracy rozumie się koszt pracy przypadający na

jednostkę produkcji. Roczne stopy zmian jednostkowych kosztów pracy dla

poszczególnych krajów UWG zostały przedstawione w poniŜszej tabeli 12 oraz

na wykresie 13.

TabelaTabelaTabelaTabela 12 12 12 12. Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy –––– ogół ogół ogół ogół działalności bidziałalności bidziałalności bidziałalności bizzzznesowej dla nesowej dla nesowej dla nesowej dla poszczególnych krajów UGWposzczególnych krajów UGWposzczególnych krajów UGWposzczególnych krajów UGW----12121212

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Średnia 1995 - 1998

Średnia 1999 - 2006

Austria 0,0 -1,4 0,1 0,4 -0,3 -0,8 1,2 1,1 0,5 -0,7 1,4 -0,3 -0,2 0,3

Belgia -0,1 0,9 -0,1 1,1 2,3 0,6 3,9 1,2 -0,3 -0,1 0,9 1,5 0,5 1,3

Finlandia 3,4 -0,5 -0,6 1,0 0,2 -0,2 2,8 0,1 0,2 -1,1 1,9 -1,5 0,8 0,3

Francja 0,6 1,5 0,4 -0,5 0,3 1,3 2,1 2,7 1,1 1,6 1,5 2,1 0,5 1,6

Grecja - 8,4 8,2 5,4 1,7 0,3 -1,5 4,4 1,9 3,1 5,8 5,5 7,3 2,7

Hiszpania 1,7 4,3 4,0 2,6 2,3 4,0 3,4 3,0 3,1 2,3 2,1 2,5 3,2 2,8

Irlandia -3,4 -0,6 -0,2 6,3 1,3 4,0 2,3 -2,3 2,5 3,3 4,1 2,4 0,5 2,2

Luksemburg 0,8 3,1 -0,7 -0,9 1,8 3,1 6,2 1,2 1,4 0,7 0,7 1,8 0,6 2,1

Niderlandy 0,5 1,3 1,4 2,3 1,3 2,1 4,3 4,0 1,4 -0,4 -0,4 1,3 1,4 1,7

Niemcy 2,0 0,7 -1,6 0,0 0,5 0,1 0,3 0,4 0,4 -1,3 -0,9 -1,9 0,3 -0,3

Portugalia -0,7 3,5 3,3 4,6 3,1 2,5 1,9 3,5 2,6 0,7 3,5 - 2,7 2,5

Włochy 1,1 5,1 2,5 -0,6 2,3 -0,8 2,2 3,8 4,6 1,5 3,2 1,8 2,0 2,3

Średnia UGW 12*

0,5 2,2 1,4 1,8 1,4 1,4 2,4 1,9 1,6 0,8 2,0 1,4 1,5 1,6

Wartości wyraŜone w procentach. Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi. * w 1995 r. bez Grecji, w 2006 r. bez Portugalii. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

WykresWykresWykresWykres 13 13 13 13. Stopy zmian jednostkowych kosztów pracy . Stopy zmian jednostkowych kosztów pracy . Stopy zmian jednostkowych kosztów pracy . Stopy zmian jednostkowych kosztów pracy –––– ogół ogół ogół ogół działalności bizndziałalności bizndziałalności bizndziałalności bizneeeesowej dla poszczególnych krajów UGWsowej dla poszczególnych krajów UGWsowej dla poszczególnych krajów UGWsowej dla poszczególnych krajów UGW----12121212

-4

-2

0

2

4

6

8

10

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Austria

Belgia

Finlandia

Francja

Niemcy

Grecja

Irlandia

Włochy

Luksemburg

Niderlandy

Portugalia

Hiszpania

Średnia UGW 12*

Page 128: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

124124124124

* w 1995 r. bez Grecji, w 2006 r. bez Portugalii. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

Analizując powyŜsze dane moŜna zauwaŜyć, Ŝe roczna stopa zmian

jednostkowych kosztów pracy w krajach, które przyjęły wspólną walutę wzrosła

w siedmiu przypadkach na dwanaście, a w pięciu obniŜyła się, pozostając jednak

na najwyŜszych poziomach w: Grecji, Hiszpanii, Portugalii i Włoszech. MoŜe to

potwierdzić wcześniejsze rozwaŜania na temat procyklicznego wpływu polityki

monetarnej EBC na konkurencyjność tych gospodarek. NaleŜy równieŜ

zauwaŜyć, Ŝe przed wprowadzeniem wspólnej waluty średnia stopa zmian dla

krajów z późniejszego obszaru UGW była nieco niŜsza niŜ po 1999 r., tj. po

wprowadzeniu euro.

Tabela 13 oraz wykres 14 ilustrują omawianą zmienną w rozbiciu na

poszczególne sektory gospodarki.

TabelaTabelaTabelaTabela 13 13 13 13. Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy –––– róŜne róŜne róŜne róŜne sfersfersfersfery dziy dziy dziy dziaaaałalności biznesowej (NACE Cłalności biznesowej (NACE Cłalności biznesowej (NACE Cłalności biznesowej (NACE C––––K) w UGWK) w UGWK) w UGWK) w UGW----12121212

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Średnia 1995 - 1998

Średnia 1999 - 2006

Średnio* 0,5 2,2 1,4 1,8 1,4 1,4 2,4 1,9 1,6 0,8 2,0 1,4 1,5 1,6

Przemysł C-E* 0,0 1,0 -0,2 -0,6 -1,3 -1,4 1,6 0,2 0,7 -0,5 0,7 -0,1 0,1 0,0

Budownictwo, F* 3,8 3,1 3,8 3,1 3,7 5,5 2,5 4,9 3,1 3,2 3,9 1,7 3,5 3,5

Handel, transport i

łączność, G-I* 0,4 2,0 1,2 1,4 1,0 0,6 1,3 1,7 2,1 0,4 1,9 1,8 1,2 1,4

Usługi finansowe i

biznesowe, J-K*

0,7 3,5 3,2 4,9 4,3 3,8 4,5 3,5 1,6 2,0 2,3 2,7 3,1 3,1

Wartości wyraŜone w procentach.

Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi.

* w 1995 r. bez Grecji, w 2006 r. bez Portugalii.

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

Page 129: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

125125125125

WykresWykresWykresWykres 14 14 14 14. Zmiany jednostk. Zmiany jednostk. Zmiany jednostk. Zmiany jednostkowych kosztów pracy w róŜnych owych kosztów pracy w róŜnych owych kosztów pracy w róŜnych owych kosztów pracy w róŜnych sferach działalności biznsferach działalności biznsferach działalności biznsferach działalności bizneeeesowej (NACE Csowej (NACE Csowej (NACE Csowej (NACE C––––K) w UGWK) w UGWK) w UGWK) w UGW----12121212

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Średnia UGW 12*

Przemysł C-E*

Budow nictw o, F*

Handel, transport iłączność, G- I*

Usługi f inansow e ibiznesow e, J- K*

c

* w 1995 r. bez Grecji, w 2006 r. bez Portugalii. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

W latach 1999-2006 średnia stopa zmian jednostkowych kosztów pracy, w

stosunku do okresu 1995-1998, spadła nieznacznie jedynie w przypadku

przemysłu (C-E). W budownictwie (F) oraz usługach finansowych i biznesowych

(J-K) wskaźnik ten nie uległ zmianie. Średnia roczna zmiana jednostkowych

kosztów pracy wzrosła jedynie w handlu, transporcie i łączności (G-I). W

Ŝadnym sektorze nie wystąpiła ujemna wartość dla średniej z rocznych zmian

tego parametru.

Dla pozostałych krajów piętnastki (UE-15), które nie przystąpiły do UGW,

zmiany jednostkowych kosztów pracy zostały przedstawione w tabelach 14 i 15

oraz na tle średniej z UGW-12 na wykresie 15.

Page 130: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

126126126126

TabelaTabelaTabelaTabela 14 14 14 14. Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy –––– ogół ogół ogół ogół działalności bidziałalności bidziałalności bidziałalności bizzzznesowej w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytaniinesowej w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytaniinesowej w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytaniinesowej w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Średnia 1995 - 1998

Średnia 1999 - 2007

Dania 1,0 2,7 1,1 3,9 0,3 -0,4 4,6 3,8 1,6 0,0 3,9 1,9 4,2 2,2 2,2

Szwecja -1,1 4,4 0,4 0,9 -2,0 4,4 6,0 -1,1 -1,0 -2,4 -0,3 -1,3 4,5 1,2 0,8

Wielka Brytania 2,1 0,5 2,1 4,4 2,3 2,6 3,4 2,1 2,0 0,6 3,0 1,6 0,8 2,3 2,0

Średnia 0,7 2,5 1,2 3,1 0,2 2,2 4,7 1,6 0,9 -0,6 2,2 0,7 3,2 1,9 1,7

Wartości wyraŜone w procentach.

Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

WykresWykresWykresWykres 15 15 15 15. Zmiany jednostkowych kosztów pracy . Zmiany jednostkowych kosztów pracy . Zmiany jednostkowych kosztów pracy . Zmiany jednostkowych kosztów pracy –––– ogół ogół ogół ogół działalności biznesowej działalności biznesowej działalności biznesowej działalności biznesowej –––– p p p poooorównanie Danii, Szwecji i Wielkiej równanie Danii, Szwecji i Wielkiej równanie Danii, Szwecji i Wielkiej równanie Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii z UGWBrytanii z UGWBrytanii z UGWBrytanii z UGW----12121212

-3,0

-2,0

-1,0

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Dania

Szw ecja

Wielka Brytania

Średnia dla Danii,Szw ecji, Wielkiej Brytanii

Średnia UGW 12*

* w 1995 r. bez Grecji, w 2006 r. bez Portugalii. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

Page 131: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

127127127127

TabelaTabelaTabelaTabela 15 15 15 15. Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy . Roczne zmiany jednostkowych kosztów pracy –––– róŜne róŜne róŜne róŜne sfery działalności biznesowej (NACE Csfery działalności biznesowej (NACE Csfery działalności biznesowej (NACE Csfery działalności biznesowej (NACE C––––K) w Danii, Szwecji i Wielkiej K) w Danii, Szwecji i Wielkiej K) w Danii, Szwecji i Wielkiej K) w Danii, Szwecji i Wielkiej BrytBrytBrytBrytaaaanii oraz w UGWnii oraz w UGWnii oraz w UGWnii oraz w UGW----12121212

Strefa

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Średnia 1995 - 1998

Średnia 1999 - 2007

Przemysł, C-E

UGW-12 0,0 1,0 -0,2 -0,6 -1,3 -1,4 1,6 0,2 0,7 -0,5 0,7 -0,1 - 0,1 0,0

Średnia dla Danii,

Szwecji i Wielkiej Brytanii

0,4 2,8 -1,3 2,6 -2,6 -2,6 -0,6 4,2 0,3 0,3 -2,9 1,6 0,7 1,1 -0,2

Budownictwo, F

UGW-12 3,8 3,1 3,8 3,1 3,7 5,5 2,5 4,9 3,1 3,2 3,9 1,7 - 3,5 3,5

Średnia dla Danii,

Szwecji i Wielkiej Brytanii

5,0 2,6 4,9 -0,4 2,9 2,9 8,3 6,7 4,3 2,8 2,0 5,4 1,7 3,0 4,1

Handel, transport, łączność, G-I

UGW-12 0,4 2,0 1,2 1,4 1,0 0,6 1,3 1,7 2,1 0,4 1,9 1,8 - 1,2 1,4

Średnia dla Danii,

Szwecji i Wielkiej Brytanii

-1,5 0,3 1,8 2,2 -0,8 -0,8 0,1 2,3 0,7 0,4 0,2 0,6 -0,5 0,7 0,2

Usługi finansowe i biznesowe, J-K

UGW-12 0,7 3,5 3,2 4,9 4,3 3,8 4,5 3,5 1,6 2,0 2,3 2,7 - 3,1 3,1

Średnia dla Danii,

Szwecji i Wielkiej Brytanii

3,3 5,5 2,9 6,6 5,1 5,1 6,8 7,3 3,3 1,2 0,4 3,4 1,8 4,6 3,8

Wartości wyraŜone w procentach. Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

Na poniŜszych wykresach 16 – 19 przedstawiono średnie stopy zmian

jednostkowych kosztów pracy w róŜnych sferach działalności biznesowej

(NACE C–K) dla Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii oraz UGW-12.

Page 132: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

128128128128

WykresWykresWykresWykres 16 16 16 16. Jednostkowe koszty pracy . Jednostkowe koszty pracy . Jednostkowe koszty pracy . Jednostkowe koszty pracy –––– przemysł, C przemysł, C przemysł, C przemysł, C----EEEE

-4,0

-3,0

-2,0

-1,0

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Średnia UGW12*

Średnia dlaDanii, Szw ecji iWielkiej Brytanii

* w 1995 r. bez Grecji, w 2006 r. bez Portugalii. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

WykresWykresWykresWykres 17 17 17 17. Jednostkowe koszty pracy . Jednostkowe koszty pracy . Jednostkowe koszty pracy . Jednostkowe koszty pracy –––– budownictwo, F budownictwo, F budownictwo, F budownictwo, F

-1,0

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

8,0

9,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Średnia UGW12*

Średnia dlaDanii, Szw ecjii WielkiejBrytanii

* w 1995 r. bez Grecji, w 2006 r. bez Portugalii. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

Page 133: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

129129129129

WykresWykresWykresWykres 18 18 18 18. Jednostkowe koszt. Jednostkowe koszt. Jednostkowe koszt. Jednostkowe koszty pracy y pracy y pracy y pracy –––– handel, transport, handel, transport, handel, transport, handel, transport, łączność, Głączność, Głączność, Głączność, G----IIII

-2,0

-1,5

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Średnia UGW12*

Średnia dlaDanii,Szw ecji iWielkiejBrytanii

* w 1995 r. bez Grecji, w 2006 r. bez Portugalii. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

WykresWykresWykresWykres 19 19 19 19. Jednostkowe koszty pracy . Jednostkowe koszty pracy . Jednostkowe koszty pracy . Jednostkowe koszty pracy –––– usługi finansowe i usługi finansowe i usługi finansowe i usługi finansowe i biznesowe, Jbiznesowe, Jbiznesowe, Jbiznesowe, J----KKKK

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

8,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Średnia UGW12*

Średnia dlaDanii, Szw ecji iWielkiej Brytanii

* w 1995 r. bez Grecji, w 2006 r. bez Portugalii. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

Dla ogółu działalności w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii – krajów które nie

przyjęły euro – stopa zmian jednostkowych kosztów pracy nieznacznie się

obniŜyła. W okresie 1995-1998 średnia kształtowała się na poziomie 1,9%. W

latach 1999-2007 średnie tempo zmian obniŜyło się do 1,7%. W tym okresie

Page 134: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

130130130130

najniŜszą średnią stopę zmiany jednostkowych kosztów pracy (0,8%) osiągnęła

Szwecja. NajwyŜszy średni przyrost (2,2%) w analizowanym okresie wystąpił w

Danii, jednak nie zmienił się on względem okresu 1995-1998.

JeŜeli chodzi o średnie jednostkowe koszty pracy dla poszczególnych sektorów

gospodarek Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii, to na tle UGW-12 zmiany te

zachodziły w sposób zróŜnicowany. Pomimo, Ŝe tempo wzrostu kosztów

jednostkowych malało we wszystkich sekcjach oprócz budownictwa (F), to w

przypadku właśnie tego sektora oraz usług finansowych i biznesowych (J-K)

średnie zmiany analizowanej zmiennej pozostały na wyŜszym poziomie od tego

jaki odnotowano dla UGW-12. Dla gospodarki UGW-12 relatywnie niekorzystne

zmiany zaszły głównie w przypadku sektora handlu, transportu i łączności (G-I),

gdzie średnia ze zmian jednostkowych kosztów pracy wzrosła o 0,2 pp. do

poziomu 1,4%, przy czym dla Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii, w tym okresie,

analizowany wskaźnik obniŜył się z 0,7% do 0,2%.

NaleŜy równieŜ zauwaŜyć, Ŝe po 1999 r. zmienność jednostkowych kosztów

pracy w sektorach takich jak: przemysł (C-E), budownictwo (F), była w

przypadku UGW-12 znacznie mniejsza niŜ w omawianych trzech krajach, które

nie przystąpiły do unii walutowej. ZaleŜność taką widać wyraźniej, gdy

rozpatruje się ogół działalności biznesowej. W przypadku wszystkich sektorów

średnie roczne tempo zmian jednostkowych kosztów pracy dla UGW-12 wzrosło

z 1,5% do 1,6%, osiągnąwszy jednak niŜszy poziom niŜ w krajach pozostających

poza strefą euro (1,7%).

Wnioski jakie płyną z powyŜszej analizy moŜna przedstawić następująco. Po

pierwsze, przypadki Grecji, Hiszpanii, Portugalii i Włoch w pewnym stopniu

mogą potwierdzić hipotezę zakładającą procykliczny wpływ polityki monetarnej

EBC na konkurencyjność tych gospodarek. Czynnikiem, który moŜe budzić

pewne wątpliwości co do bezsprzecznej słuszności powyŜszego stwierdzenia,

jest fakt, Ŝe przed 1999 r., tj. przed wstąpieniem do unii walutowej, kraje te

równieŜ generowały najwyŜsze wskaźniki wzrostu jednostkowych kosztów

pracy. Brak szeregów czasowych o wystarczającej długości uniemoŜliwia

przeprowadzenie analizy istotności statystycznej zachodzących zaleŜności, na

podstawie której moŜna byłoby otrzymać wiarygodne wyniki. Po drugie, jeŜeli

przyjąć, Ŝe procykliczny charakter polityki monetarnej EBC wpłynął na

konkurencyjność omawianych czterech krajów, w stopniu jedynie takim, Ŝe

Page 135: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

131131131131

wydłuŜył okres obniŜenia tempa wzrostu jednostkowych kosztów pracy, to

naleŜy zauwaŜyć, Ŝe obraz pozostałych ośmiu gospodarek z UWG-12 kształtuje

się znacznie korzystniej od krajów pozostających poza strefą euro. Gdy wyłączy

się ze średniej kraje dotknięte szokiem asymetrycznym, to średnia wartość tempa

zmian kosztów jednostkowych pracy w okresie 1995-1998 wynosi dla

pozostałych ośmiu gospodarek UGW 0,4%. W latach 1999-2007 wzrasta ona do

poziomu 0,8%, pozostając jednak znacznie niŜej niŜ w krajach które nie

przystąpiły do unii walutowej (1,7%).

4.4.2. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ)4.4.2. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ)4.4.2. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ)4.4.2. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ)

Z punktu widzenia konkurencyjności przedsiębiorstw, waŜnym elementem

analizy wpływu przystąpienia do unii monetarnej na bezpośrednie inwestycje

zagraniczne są relacje, które zachodzą pomiędzy inwestycjami a handlem

zagranicznym. Kiedy spadają koszty transakcyjne w obrębie unii walutowej

mniej korzystne staje się przenoszenie produkcji za granicę. Następuje więc

redukcja BIZ na rzecz wzrostu handlu surowcami i produktami finalnymi.

Z drugiej jednak strony, w przypadku spadku kosztów opłacalny staje się

równieŜ podział produkcji i przeniesienie jej części do innego kraju. Dokonuje

się zatem zmiana skali BIZ oraz struktury wymiany handlowej41.

Analiza wpływu euro na BIZ jest tym waŜniejsza, Ŝe Polsce zaleŜy na aktywnym

udziale w globalnych procesach inwestycyjnych. Dodatkowo napływ BIZ ma

znaczący wpływ na handel zagraniczny. W przypadku polskiej gospodarki

potwierdzony został bezpośredni efekt eksportowy BIZ.42

Większość przeprowadzonych badań wskazuje na to, Ŝe przyjęcie wspólnej

waluty ma pozytywny wpływ na wzrost inwestycji. Dotyczy to zarówno

przepływów BIZ w ramach unii monetarnej, jak i napływu środków z zewnątrz.

Wyniki takiego badania, które przeprowadził bank centralny Grecji43, prezentuje

41 Komisja Europejska, Dyrektoriat Generalny ds. Ekonomicznych i Finansowych, EMU@10. Assessing the first ten years and challenges ahead, „Quarterly Report on the Euro Area”, 2008, s. 37. 42 „WaŜniejsze uwarunkowania wzrostu eksportu Polski w latach 2000-2006”, MG DAP, 2007. 43 P. Petroulas, The effect of the euro on foreign direct investment, „Working Paper”, Number 48, Bank of Greece, 2006.

Page 136: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

132132132132

wykres 20. Przedstawiono na nim wielkości przepływów BIZ w mln. USD dla

wybranych 18 krajów OECD44, gdzie:

EMU 11 – przepływy inwestycji wewnątrz UGW-12,

EMU 12 – przepływy inwestycji spoza strefy euro do UGW-12,

EMU 21 – przepływy inwestycji z UGW-12 do krajów spoza strefy euro,

EMU 22 – przepływy inwestycji pomiędzy krajami nie naleŜącymi do strefy

euro.

WykresWykresWykresWykres 20 20 20 20. . . . BIZ w 18 krajach OECD

Źródło: P. Petroulas, The effect of the euro on foreign direct investment, „Working Paper”,

Number 48, Bank of Greece, 2006, s. 13.

Analiza pokazuje, Ŝe wszystkie grupy badanych przepływów inwestycji

wzrastały do 1999 r. Po utworzeniu unii monetarnej ilość inwestycji

zewnętrznych pomiędzy krajami nie będącymi w strefie euro (EMU 22) zaczęła

spadać. Dla pozostałych grup natomiast wielkość ta nadal rosła45. Zgodnie z

wykresem największy wzrost przepływu inwestycji nastąpił z UGW-12 do

krajów nie naleŜących do strefy euro (EMU 21). Bardziej dogłębna analiza,

oparta na modelu regresji wskazuje, Ŝe wprowadzenie euro spowodowało wzrost

44 Austria, Belgia-Luksemburg, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Irlandia, Włochy, Holandia, Portugalia, Hiszpania, Dania, Japonia, Norwegia, Szwecja, Szwajcaria, Wielka Brytania, USA. 45 P. Petroulas, The effect…, op. cit., s. 12.

Page 137: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

133133133133

BIZ o 12%–14% wewnątrz UGW-1246. Równocześnie nastąpił ośmioprocentowy

wzrost przepływów BIZ do UGW-12 z krajów spoza strefy euro. O 11%–13%

wzrósł transfer inwestycji bezpośrednich z UGW-12 do krajów pozostających

poza strefą euro.

Wyniki badania wskazują równieŜ, Ŝe widoczny wpływ przystąpienia do strefy

euro na BIZ jest zasługą dwóch gospodarek Niemiec i Belgii (łącznie z

Luksemburgiem)47. Po wyłączeniu tych państw z analizy efekt euro dla wzrostu

inwestycji okazuje się być znikomy.

4444.4.3.4.3.4.3.4.3. Z. Z. Z. Zmiany PKB miany PKB miany PKB miany PKB per capitaper capitaper capitaper capita

Jednym z warunków utrzymania konkurencyjności gospodarki jest wzrost

gospodarczy48. Tyson [1992]49 definiuje konkurencyjność jako krajową zdolność

wytwarzania dóbr, które wytrzymują test międzynarodowej konkurencyjności,

przy czym obywatele tego kraju korzystają z trwale rosnącego standardu Ŝycia.

Za miernik, który warunkuje trwały wzrost konkurencyjności gospodarki moŜna

przyjąć zatem zmianę realnego PKB w przeliczeniu na osobę (PKB per capita),

względem konkurencyjnego kraju lub obszaru.

Na podstawie danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW) w

tabeli 16 oraz na wykresie 21 zostały przedstawione roczne procentowe zmiany

PKB per capita dla poszczególnych krajów UGW-12.

46 Ibidem, s. 26. 47 Ibidem, s. 26. 48 Por. punkt 1. 49 L. Tyson, Who’s bashing…, op. cit., s. 317.

Page 138: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

134134134134

TabelaTabelaTabelaTabela 16 16 16 16. Stopa wzrostu PKB per capita w UGW. Stopa wzrostu PKB per capita w UGW. Stopa wzrostu PKB per capita w UGW. Stopa wzrostu PKB per capita w UGW----12121212

Kraj 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007* Średnia 1995-1998

Średnia 1999-2007

Austria 1,8 2,5 1,7 3,4 3,1 3,1 0,4 0,3 0,8 1,6 1,3 2,9 3,3 2,4 1,9

Belgia 4,1 0,9 3,3 1,5 3,1 3,7 0,3 1,0 0,6 2,3 1,3 2,2 2,0 2,5 1,8

Finlandia 3,5 3,4 5,8 4,9 3,6 4,8 2,4 1,4 1,5 3,4 2,5 4,5 4,6 4,4 3,2

Francja 1,8 0,8 1,9 3,2 2,8 3,2 1,2 0,3 0,4 1,8 1,1 1,4 1,4 1,9 1,5

Grecja 10,5 9,1 9,9 8,2 6,0 9,9 7,0 7,5 8,5 8,0 7,0 7,5 7,2 9,4 7,6

Hiszpania 3,9 2,2 3,6 4,1 4,2 4,2 2,5 1,2 1,4 1,6 1,9 2,3 2,0 3,4 2,4

Irlandia 9,1 7,5 10,4 7,2 9,6 7,8 4,3 4,5 2,7 2,6 3,7 3,1 3,3 8,6 4,6

Luksemburg 0,0 0,1 4,6 5,1 6,9 7,0 1,8 3,0 0,9 3,4 3,4 4,4 3,9 2,4 3,9

Niderlandy 2,5 2,9 3,8 3,3 4,0 2,9 1,2 -0,6 -0,1 1,9 1,3 2,8 1,8 3,1 1,7

Niemcy 1,5 0,7 1,7 2,0 1,8 3,0 1,0 -0,1 -0,3 1,1 0,8 3,1 2,6 1,5 1,5

Portugalia 1,8 3,0 3,6 4,5 3,4 3,4 1,3 0,0 -1,5 0,9 0,3 1,1 1,5 3,2 1,2

Włochy 2,8 0,7 1,8 1,5 1,8 3,3 1,5 0,2 0,0 1,5 -0,5 1,2 1,0 1,7 1,1

Średnia UGW-12 3,6 2,8 4,3 4,1 4,2 4,7 2,1 1,6 1,2 2,5 2,0 3,0 2,9 3,7 2,7

Wartości wyraŜone w procentach.

Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi.

*estymacja MFW dla Austrii, Finlandii, Francji, Irlandii i Luksemburga. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych MFW.

WykresWykresWykresWykres 21 21 21 21. . . . Stopa wzrostu PKB per capita w UGWStopa wzrostu PKB per capita w UGWStopa wzrostu PKB per capita w UGWStopa wzrostu PKB per capita w UGW----12121212

-4,0

-2,0

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007*

Austria

Belgia

Finlandia

Francja

Grecja

Hiszpania

Irlandia

Luksemburg

Niderlandy

Niemcy

Portugalia

Włochy

Średnia UGW 12

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych MFW.

Zgodnie z powyŜszymi danymi moŜna stwierdzić, Ŝe średnie roczne tempo

wzrostu gospodarczego na jednego mieszkańca w analizowanych okresach

obniŜyło się w przypadku dziesięciu krajów, dla Niemiec pozostało na tym

samym poziomie (1,5%), a jedynie w przypadku Luksemburga wzrosło z 2,4%

do 3,9%. Średnia zmiana roczna dla UGW-12 spadła z 3,7% za okres 1995-1998

do poziomu 2,7% w latach 1999-2007.

Page 139: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

135135135135

W ramach powyŜszej analizy równieŜ moŜna zauwaŜyć, Ŝe dwa kraje o

najsłabszych wynikach to Portugalia i Włochy. W przypadku pierwszej

gospodarki spadek średniej stopy wzrostu PKB per capita był znaczący – z 3,2%

do 1,2%. Oprócz spadku wydajności produkcji i wzrostu jednostkowych kosztów

pracy, spowolnienie wzrostu gospodarczego moŜe stanowić kolejny argument za

faktycznym występowaniem procyklicznego oddziaływania polityki pienięŜnej

EBC na powyŜsze gospodarki.

Zmiany PKB per capita w analogicznych okresach dla krajów, które w 1999 r.

nie przyjęły euro zostały zaprezentowane w tabeli 17 oraz na wykresie 22.

TabelaTabelaTabelaTabela 17 17 17 17. Stopa wzrostu PKB per capita w Danii, Szwecji i Wielkiej . Stopa wzrostu PKB per capita w Danii, Szwecji i Wielkiej . Stopa wzrostu PKB per capita w Danii, Szwecji i Wielkiej . Stopa wzrostu PKB per capita w Danii, Szwecji i Wielkiej BrytaniiBrytaniiBrytaniiBrytanii

Kraj 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007* Średnia 1995-1998

Średnia 1999-2007

Dania 2,7 2,1 2,7 1,8 2,2 3,2 0,3 0,1 0,1 2,0 2,2 3,6 1,5 2,3 1,7

Szwecja 3,7 1,4 2,4 3,7 4,5 4,1 0,8 2,0 1,5 3,7 2,9 3,3 1,9 2,8 2,8

Wielka Brytania

2,7 2,5 2,8 3,1 2,7 3,4 2,0 1,7 2,4 2,8 1,2 2,4 2,6 2,8 2,3

Średnia w Danii, Szwecji

i Wielkiej Brytanii

3,0 2,0 2,7 2,9 3,1 3,6 1,0 1,3 1,3 2,8 2,1 3,1 2,0 2,6 2,3

Wartości wyraŜone w procentach.

Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi.

*estymacja MFW. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych MFW.

WykresWykresWykresWykres 22 22 22 22. Stopa wzrostu PKB per capita w Danii, Szwecji i Wielkiej . Stopa wzrostu PKB per capita w Danii, Szwecji i Wielkiej . Stopa wzrostu PKB per capita w Danii, Szwecji i Wielkiej . Stopa wzrostu PKB per capita w Danii, Szwecji i Wielkiej BrytaniiBrytaniiBrytaniiBrytanii

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

3,50

4,00

4,50

5,00

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007*

Dania

Szw ecja

Wielka Brytania

Średnia w Danii,Szw ecji i WielkiejBrytanii

*estymacja MFW. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych MFW.

Page 140: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

136136136136

W przypadku krajów, które nie wstąpiły do unii walutowej średnie tempo

wzrostu produktu krajowego brutto na jednego mieszkańca obniŜyło się z 2,6%

do poziomu 2,3%. Jedynie w przypadku Szwecji wskaźnik ten utrzymał się na

nie zmienionym poziomie (2,8%). Dla Danii i Wielkiej Brytanii średnie roczne

tempo wzrostu PKB per capita obniŜyło się. Porównanie zmian wzrostu

gospodarczego na jednego mieszkańca w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii na

tle UGW-12 ilustruje wykres 23.

WykresWykresWykresWykres 23 23 23 23. Stopa wzrostu PKB per capita . Stopa wzrostu PKB per capita . Stopa wzrostu PKB per capita . Stopa wzrostu PKB per capita –––– porównanie Danii, porównanie Danii, porównanie Danii, porównanie Danii, Szwecji i Wielkiej BrSzwecji i Wielkiej BrSzwecji i Wielkiej BrSzwecji i Wielkiej Bryyyytanii z UGWtanii z UGWtanii z UGWtanii z UGW----12121212

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

3,50

4,00

4,50

5,00

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007*

Dania

Szw ecja

Wielka Brytania

Średnia wDanii, Szw ecji iWielkiej BrytaniiŚrednia UGW12

* - estymacja MFW.

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych MFW.

Porównanie dwóch obszarów, tj. UGW-12 z trzema krajami pozostającymi poza

strefą euro, pozwala na sformułowanie następujących wniosków. Średnie roczne

tempo wzrostu PKB per capita obniŜyło się bardziej w przypadku krajów, które

przystąpiły do unii monetarnej. Pomimo spadku z 3,7% do poziomu 2,7%,

wzrost pozostał jednak na wyŜszym poziomie niŜ w przypadku Danii, Szwecji i

Wielkiej Brytanii (2,3%). Na spadek wartości tego parametru istotny wpływ

miały niskie, w ramach UGW-12 najniŜsze, wartości wskaźnika we Włoszech

(1,1%) i Portugalii (1,2%). JeŜeli wyłączyłoby się z obszaru unii walutowej te

kraje, to spadek średniego wzrostu PKB per capita byłby mniejszy, osiągnąłby

wówczas poziom 3%. Zatem, na tle dokonanej analizy wzrostu gospodarczego,

moŜna wskazać kolejne czynniki świadczące o występowaniu powaŜnych napięć

w gospodarkach Portugalii i Włoch po przystąpieniu do unii monetarnej. NaleŜy

Page 141: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

137137137137

jednocześnie zaznaczyć, Ŝe to nie sam fakt przyjęcia wspólnej waluty

determinuje ujemne skutki. Powodem tego moŜe być jedynie szok asymetryczny,

będący następstwem braku zbieŜności cykli koniunkturalnych w tych krajach i

pozostałej strefie euro, dla której prowadzona jest wspólna polityka stóp

procentowych przez EBC oraz ich wewnętrzna kondycja.

4.4.4. Zmiany bezrobocia4.4.4. Zmiany bezrobocia4.4.4. Zmiany bezrobocia4.4.4. Zmiany bezrobocia

Teoretycznie spadek bezrobocia, czyli wzrost zatrudnienia – przy załoŜeniu, Ŝe

podaŜ pracy nie ulegnie zmianie – powinien skutkować wyŜszym wzrostem

produkcji. Jednak, jak zauwaŜono przy analizie produktywności50, nieznaczny

spadek wydajności pracy skutkował obniŜeniem ogólnego tempa wzrostu

gospodarczego, pomimo wzrostu zatrudnienia. Stąd moŜna stwierdzić, Ŝe na

wzrost konkurencyjności ma bezpośredni wpływ wydajność pracy, a wtórny –

przy załoŜeniu, Ŝe produktywność nie maleje – spadek bezrobocia. Wzrostowi

konkurencyjności towarzyszy wzrost produkcji, który jest pośrednio moŜliwy

dzięki wzrostowi zatrudnienia.

Zmiany bezrobocia w latach 1995-2007 w UGW-12 z podziałem na

poszczególne kraje członkowskie przedstawiono w tabeli 18 oraz na wykresie 24.

TabelaTabelaTabelaTabela 18 18 18 18. Stopa bezrobocia w UGW. Stopa bezrobocia w UGW. Stopa bezrobocia w UGW. Stopa bezrobocia w UGW----12121212

Kraj 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Średnia 1995 -1998

Średnia 1999 -2007

Austria 3,9 4,4 4,4 4,5 3,9 3,7 3,6 4,2 4,3 4,8 5,2 4,8 4,4 4,3 4,3

Belgia 9,7 9,6 9,2 9,3 8,5 6,8 6,6 7,5 8,2 8,4 8,5 8,3 7,5 9,5 7,8

Finlandia 15,1 14,9 12,7 11,4 10,3 9,6 9,1 9,1 9,1 8,9 8,4 7,7 6,9 13,5 8,8

Francja 11,0 11,5 11,4 11,0 10,4 9,0 8,3 8,6 9,0 9,3 9,3 9,2 8,3 11,2 9,0

Grecja 9,1 9,7 9,6 11,1 12,0 11,3 10,7 10,3 9,7 10,5 9,9 8,9 8,3 9,9 10,2

Hiszpania 18,4 17,9 16,6 15,0 12,5 11,1 10,4 11,1 11,1 10,6 9,2 8,5 8,3 17,0 10,3

Irlandia 12,3 11,6 9,9 7,6 5,7 4,2 4,0 4,5 4,8 4,5 4,4 4,5 4,7 10,3 4,6

Luksemburg 2,9 2,9 2,7 2,7 2,4 2,3 2,0 2,7 3,7 5,1 4,5 4,7 4,1 2,8 3,5

Niderlandy 6,6 6,0 4,9 3,8 3,2 2,8 2,3 2,8 3,7 4,6 4,7 3,9 3,2 5,3 3,5

Niemcy 8,0 8,7 9,4 9,0 8,3 7,5 7,6 8,4 9,3 9,8 10,6 9,8 8,4 8,8 8,9

Portugalia 7,1 7,2 6,6 5,0 4,4 3,9 4,0 5,0 6,3 6,7 7,6 7,7 8,0 6,5 5,9

Włochy 11,2 11,2 11,2 11,4 11,0 10,2 9,1 8,7 8,5 8,1 7,7 6,8 6,2 11,2 8,5

UGW-12 10,4 10,6 10,6 10,1 9,2 8,3 7,8 8,2 8,7 8,9 8,9 8,3 7,5 10,4 8,4

50 Por. punkt 4.3.

Page 142: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

138138138138

Wartości wyraŜone w procentach.

Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi.

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.

WykresWykresWykresWykres 24 24 24 24. Stopa bezrobocia w UGW. Stopa bezrobocia w UGW. Stopa bezrobocia w UGW. Stopa bezrobocia w UGW----12121212

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

18,0

20,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Austria

Belgia

Finlandia

Francja

Grecja*

Hiszpania

Irlandia

Luksemburg

Niderlandy

Niemcy

Portugalia

Włochy

UGW 12

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.

Stopa bezrobocia w strefie euro spadła z 10,1% w 1998 r. do poziomu 7,5% w

2007 r. Średnia za cztery lata poprzedzające moment wprowadzenia wspólnej

waluty wyniosła 10,4%. W ciągu kolejnych ośmiu lat po utworzeniu unii

walutowej wartość tego wskaźnika spadła do 8,4%. W latach 1999-2007 średnie

roczne bezrobocie spadło, w stosunku do okresu 1995-1998, w przypadku ośmiu

krajów. W Grecji, Luksemburgu i Niemczech (nieznacznie) bezrobocie wzrosło.

W przypadku Austrii nie uległo ono zmianie. Pomimo znacznego spadku stopy

bezrobocia w Hiszpanii (o 6,7 pp.), pozostało ono w tym kraju na wysokim

średnim poziomie 10,3%. Drugą gospodarką pod względem najwyŜszej wartości

tego wskaźnika jest Grecja (10,2%).

Stopy bezrobocia dla Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii zostały przedstawione

poniŜej w tabeli 19 i na wykresie 25.

Page 143: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

139139139139

TabelaTabelaTabelaTabela 19 19 19 19. Stopa bezrobocia w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Stopa bezrobocia w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Stopa bezrobocia w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Stopa bezrobocia w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii

Kraj 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Średnia 1995 -1998

Średnia 1999 -2007

Dania 6,8 6,3 5,2 4,9 5,1 4,3 4,5 4,6 5,4 5,5 4,8 3,9 3,8 5,8 4,7

Szwecja 8,8 9,6 9,9 8,2 6,7 5,6 4,9 5,0 5,6 6,3 7,3 7,0 6,1 9,1 6,1

Wielka Brytania

8,5 7,9 6,8 6,1 5,9 5,4 5,0 5,1 5,0 4,7 4,8 5,4 5,3 7,3 5,2

Średnia dla Danii,

Szwecji, Wielkiej Brytanii

8,0 7,9 7,3 6,4 5,9 5,1 4,8 4,9 5,3 5,5 5,6 5,4 5,1 7,4 5,3

Wartości wyraŜone w procentach.

Przyjęte średnie są średnimi arytmetycznymi.

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.

WykresWykresWykresWykres 25 25 25 25. Stopa bezrobocia w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Stopa bezrobocia w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Stopa bezrobocia w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Stopa bezrobocia w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii

2,5

3,5

4,5

5,5

6,5

7,5

8,5

9,5

10,5

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Dania

Szw ecja

Wielka Brytania

Średnia dla Danii,Szw ecji, WielkiejBrytanii

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.

W przypadku krajów, które nie przystąpiły do unii walutowej średnia stopa

bezrobocia spadła w przypadku wszystkich trzech krajów. Średnia dla tych

gospodarek obniŜyła się w analizowanych okresach z 7,4% do poziomu 5,3%.

NajniŜsze bezrobocie odnotowano w Danii, gdzie w 2007 r. wyniosło ono 3,8%.

Kraj ten równieŜ miał najniŜszą średnią stopę bezrobocia (4,7%) w okresie 1999-

2007. Porównanie stóp bezrobocia krajów, które przystąpiły do unii walutowej i

tych które pozostały poza strefą euro zostało zaprezentowane na wykresie 26.

Page 144: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

140140140140

WykresWykresWykresWykres 26 26 26 26. Stopa bezrobocia . Stopa bezrobocia . Stopa bezrobocia . Stopa bezrobocia –––– porównanie Danii, Szwecji i Wielkiej porównanie Danii, Szwecji i Wielkiej porównanie Danii, Szwecji i Wielkiej porównanie Danii, Szwecji i Wielkiej BrytaBrytaBrytaBrytanii znii znii znii z UGWUGWUGWUGW----12121212

2,5

3,5

4,5

5,5

6,5

7,5

8,5

9,5

10,5

11,5

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Dania

Szw ecja

Wielka Brytania

Średnia dla Danii,Szw ecji, WielkiejBrytaniiUGW 12

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.

Porównując zmiany bezrobocia po utworzeniu unii monetarnej moŜna stwierdzić,

Ŝe spadek stóp bezrobocia był zbliŜony w obu obszarach, tj. w krajach które

przystąpiły do UGW i tych, które nie przyjęły wspólnej waluty. W UGW-12

spadek ten wyniósł 2,0 pp., a w przypadku Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii -

2,1 pp. Zmiany stóp bezrobocia ilustruje wykres 27.

WykresWykresWykresWykres 27 27 27 27. Zmiany stopy bezrobocia . Zmiany stopy bezrobocia . Zmiany stopy bezrobocia . Zmiany stopy bezrobocia –––– porównanie Danii, Szwecji i porównanie Danii, Szwecji i porównanie Danii, Szwecji i porównanie Danii, Szwecji i Wielkiej BrytaniWielkiej BrytaniWielkiej BrytaniWielkiej Brytanii z UGWi z UGWi z UGWi z UGW----12121212

-2,0

-1,5

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Dania

Szw ecja

Wielka Brytania

Średnia dla Danii,Szw ecji, WielkiejBrytaniiŚrednia UGW 12

Wartości wyraŜone w punktach procentowych (pp.).

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.

Page 145: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

141141141141

Zmiany bezrobocia w dwóch obszarach zachowywały się podobnie w

analizowanych okresach. Od 2004 r. moŜna zauwaŜyć jednak nieznacznie

korzystniejszą tendencję w przypadku UGW-12. Roczne tempo spadku

bezrobocia w strefie euro jest o 0,2 pp. wyŜsze niŜ dla Danii, Szwecji i Wielkiej

Brytanii.

5. IMPLIKACJE DLA POLSKI

Analizując literaturę ekonomiczną moŜna natknąć się na liczne kontrowersje

teoretyczne oraz róŜne podejścia metodologiczne w zakresie objaśniania

potencjalnych szans i zagroŜeń wynikających z przystąpienia do unii walutowej.

NaleŜy stwierdzić, Ŝe pełne ich oszacowanie jest trudne, a nawet w wielu

przypadkach niemoŜliwe, poniewaŜ nie wszystkie dane są dostępne oraz brak jest

pełnego zbioru zmiennych objaśniających zachodzące zaleŜności.

Przeprowadzenie powyŜszych analiz porównawczych pozwala na sformułowanie

wniosków, które mogą stanowić podstawę do określenia perspektyw

konkurencyjności polskiego sektora przedsiębiorstw po wejściu do strefy euro.

Na podstawie doświadczeń krajów, które wstąpiły do unii monetarnej, zostały

poniŜej zawarte uwagi przedstawiające koszty i korzyści, jakie powinny wynikać

z członkowstwa w UGW.

5.1. KORZYŚCI DLA KONKURENCYJNOŚCI WYNIKAJĄCE Z WEJŚCIA DO STREFY EURO

Jako hipotezę badawczą przyjmuje się powszechnie, Ŝe oczekiwane korzyści

przystąpienia Polski do strefy euro wynikają przede wszystkim z podniesienia

konkurencyjności i racjonalności funkcjonowania podmiotów gospodarczych, co

moŜe przyczynić się do wzrostu efektywności makroekonomicznej,

przyspieszenia rozwoju gospodarczego oraz wzrostu dobrobytu społecznego.

Ogólnie przyjmuje się, Ŝe wymienione korzyści w zakresie efektywności mają

Page 146: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

142142142142

dwa źródła [por. Małecki, 2004]51. Pierwsze źródło wynika z eliminacji kosztów

transakcyjnych związanych z wymianą walut. Drugim efektem jest wykluczenie

ryzyka walutowego, a więc i premii za ryzyko, co powinno prowadzić do

relatywnego obniŜenia stóp procentowych.

Biorąc pod uwagę wymianę handlową gospodarek decyduje o niej wiele

czynników. W zaleŜności od przyjętej teorii mamy do czynienia z róŜną wagą

poszczególnych czynników. MoŜemy jednak przyjąć, Ŝe o wielkości wymiany

decydują m.in.: wielkość rynku, zasoby naturalne, odległość dwóch krajów,

równieŜ polityka państwa, w tym instrumenty jakie są stosowane w zakresie

handlu zagranicznego (protekcjonizm, wolny handel). DuŜą rolę odgrywa

równieŜ kurs walutowy. Relacja waluty krajowej do waluty transakcji decyduje

nie tylko o zyskach/stratach uczestniczących w wymianie, co wiąŜe się z

występowaniem ryzyka kursowego. Dodatkowo naleŜy uwzględniać koszty

związane z wymianą walut, które stanowią koszt transakcji52. Eliminacja kosztów

transakcyjnych przy wymianie złotego na euro jest korzyścią bezpośrednią,

oczywistą i wymierną. Koszty te są względnie niewielkie, bo kształtują się

w zaleŜności od szacunku – od 0,25% do 0,50% PKB UE. Niemniej podwyŜszają

one koszty działalności produkcyjnej przedsiębiorstw [por. De Grauwe, 2001]53.

Podobne wyniki zostały przedstawione w badaniu dla Polski [por. Bukowski,

2008]54. Koszty transakcyjne ponoszone w trakcie wymiany walut są jałową

stratą, poniewaŜ konsument za poniesiony wydatek nic nie otrzymuje [por. Lis,

2008]55. Do kosztów tych naleŜy zaliczyć bezpośrednie koszty finansowe, które

stanowią wielkość spreadu56, opłaty oraz koszty zabezpieczenia się przed

ryzykiem kursowym. Jest to szczególnie istotny aspekt dla stabilnego

funkcjonowania przedsiębiorstw.

Firmy, które prowadzą interesy z wieloma krajami europejskimi i mają kilka

rachunków walutowych mogą je teraz połączyć w jeden, co ułatwi zarządzanie

funduszami i zmniejszy koszty obsługi rachunków. Oprócz prowadzenia

51 W. Małecki, Implikacje konwergencji walutowej dla tempa wzrostu gospodarczego, w: Strategia szybkiego wzrostu

gospodarczego w Polsce, red. G.W. Kołodko, Wyd. WSPiZ, Warszawa 2004, s. 142-143. 52 Hua Min, Yu Huanjun, Sun Yiran, Lu Zhiming, „A perspective on monetary integration: from view of the

euro”,http://www.cesfd.org.cn/paper/conferences/2006-5-

12/Hua%20min/A%20Perspective%20on%20Monetary%20Integration%20from%20view%20of%20the%20Euro.pdf 53 P. De Grauwe, Unia walutowa, PWE, Warszawa 2001. 54 Wprowadzenie euro a bezrobocie i zatrudnienie w Polsce, red. M. Bukowski, IBS, Warszawa 2008, s. 136. 55 S. Lis, Akcesja…, op. cit., s. 341. 56 Spread – róŜnica między kursami kupna i sprzedaŜy waluty obcej.

Page 147: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

143143143143

rachunków w euro banki oferują karty płatnicze, którymi moŜna płacić w strefie

euro za dobra i usługi w euro, a takŜe lokaty terminowe i kredyty w tej walucie.

Druga grupa obejmuje koszty administracyjne ponoszone przez podmioty

gospodarcze w tym m.in. koszt prowadzenia sprawozdawczości finansowej.

Konieczna stanie się nowelizacja obecnie obowiązujących polskich i

wspólnotowych aktów prawnych z uwzględnieniem zmian w rachunkowości z

chwilą przyjęcia nowej waluty57.

W literaturze tematu często reprezentowany jest pogląd, Ŝe wejście Polski do

strefy euro ograniczy ryzyko inwestycyjne, co sprzyjać będzie napływowi

bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Przeanalizowane badanie empiryczne w

punkcie 4.4.2. nie potwierdza w pełni tej tezy58. Wnioski z innych badań teŜ

skłaniają do przyjęcia sceptycznej postawy wobec tych oczekiwań [por. Lis,

2008]59. Analizy wskazują bowiem, Ŝe inwestycje lokowane są przede wszystkim

w krajach o niskich jednostkowych kosztach pracy i względnie wysokim

poziomie produktywności, co zapewnia inwestorom osiągnięcie wysokiej stopy

zwrotu. Odnosząc to do przeprowadzonej analizy porównawczej zawartej w

punktach 4.3. oraz 4.4.1., naleŜy zauwaŜyć, Ŝe wzrost jednostkowych kosztów

pracy w strefie euro jest istotnie mniejszy niŜ w krajach, które do unii monetarnej

nie przystąpiły. Mniej obiecująco wygląda kwestia produktywności. W tym

zakresie wzrost był nieznacznie niŜszy w UGW.

Teoretycznie wprowadzenie jednego kursu walutowego powinno stymulować

wymianę handlową. MoŜna spotkać się jednak z wynikami badań, które świadczą

o tym, Ŝe efekt ten jest statystycznie bliski zeru [por. Lis, 2008; Barro, 1997]60,61,

choć równieŜ pojawiają się odmienne badania, które wskazują na znaczący

wzrost strumieni handlu w ramach strefy euro (9-14%).62 Przeprowadzona

analiza eksportu w punkcie 4.2. wskazuje, Ŝe wprowadzenie wspólnej waluty

zadziałało relatywnie korzystnie na eksport tych gospodarek, które do unii

monetarnej przystąpiły. Wzrost eksportu, jako przyjęty w niniejszym

57 T. Ciszak, A. Górska, S. Jakubiec, M. Siemaszko, Pierwsze doświadczenia Słowenii związane z zamiana tolara na euro,

„Materiały i Studia”, 224, NBP, Warszawa 2008. 58 P. Petroulas, The effect…, op. cit. 59 S. Lis, Akcesja…, op. cit., s. 341. 60 Ibidem, s. 342. 61 R. Barro, Makroekonomia, PWE, Warszawa 1997, s. 492. 62 P. Chintrakarn, Estimating the euro effects on trade with propensity score matching, „Review of International Economics”,

Vol. 16, No. 1, s. 186–198, 2008.

Page 148: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

144144144144

opracowaniu miernik konkurencyjności przedsiębiorstw, był niŜszy w krajach,

które nie przyjęły wspólnej waluty.

Wykorzystanie euro do fakturowania i rozliczania transakcji handlowych,

zarówno eksportowych, jak i importowych, realizowanych przez polskie

podmioty zarówno z krajami strefy euro, jak i z państwami spoza tego obszaru

rozwija się stopniowo od momentu wprowadzenia euro w 1999 r. Jest to efektem

dwóch czynników: dominującego udziału krajów UE (większość z nich to kraje

obszaru euro) w polskiej wymianie handlowej oraz perspektywy przystąpienia

Polski do strefy euro, będącego konsekwencją przystąpienia naszego kraju do UE

w 2004 r.63

Zagadnienia szacowania struktury walutowej transakcji międzynarodowych nie

jest zadaniem prostym. Trudności wiąŜą się z niepełnością danych na ten temat,

zwłaszcza w odniesieniu do wzajemnej wymiany pomiędzy krajami naleŜącymi

do Unii Europejskiej64. Na podstawie danych dotyczących walut fakturowania i

transakcyjnych w handlu z innymi krajami ujawniają się prawidłowości w handlu

z krajami trzecimi. Rośnie rola euro jako waluty transakcji, ale nadal występują

znaczne róŜnice pomiędzy poszczególnymi krajami strefy euro. Wynika to ze

specyfiki wymiany handlowej poszczególnych krajów, struktury geograficznej i

towarowej ich handlu.

63 W przypadku innych krajów planujących przystąpienie w przyszłości do strefy euro powiązanie waluty krajowej ze

wspólną walutą europejską jest jeszcze silniejsze. Estonia i Litwa podjęły jednostronne zobowiązanie do utrzymania izby

walutowej (currency board). Z kolei Łotwa zobowiązała się jednostronnie do utrzymywania wahań kursu swej waluty wobec

euro w znacznie węŜszym przedziale niŜ obowiązujący w ERM II, wynoszącym +/-1%. Bardziej luźną (niŜ ERM II) formę

powiązania z euro stosują niektóre nowe kraje Unii, których dostosowania do uczestnictwa w unii walutowej są mniej

zaawansowane (Węgry, Czechy, Rumunia). Jako waluta referencyjna euro jest teŜ wykorzystywane przez grupę krajów,

które są oficjalnymi kandydatami do Unii Europejskiej lub mogą uzyskać taki status w przyszłości. 64 Podobne problemy są zauwaŜalne w innych krajach. Co prawda władze większości z 12 krajów, które weszły do strefy

euro jako pierwsze (Finlandia, Francja, Niemcy, Włochy, Luksemburg, Portugalia, Hiszpania oraz

Grecja), systematycznie gromadzą dane dotyczące zastosowania walut fakturowania i transakcyjnych w handlu z innymi

krajami Unii oraz z krajami trzecimi. W pozostałych krajach sytuacja wygląda odmiennie.

Page 149: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

145145145145

Tabela 20.Tabela 20.Tabela 20.Tabela 20. Struktura walutowa eksportu i importu w handlu z Struktura walutowa eksportu i importu w handlu z Struktura walutowa eksportu i importu w handlu z Struktura walutowa eksportu i importu w handlu z państwami spoza Uniipaństwami spoza Uniipaństwami spoza Uniipaństwami spoza Unii Kraj Eksport Import

EUR USD JPY GBP inne EUR USD JPY GBP inne Austria 62,9 23,4 0,0 0,0 13,7 60,9 27,2 0,0 0,0 11,9 Belgia 50,0 36,9 0,9 12,3 . 46,3 41,8 2,0 9,9 0,0 Finlandia 44,0 47,6 . . 8,4 29,6 62,8 . . 7,6 Francja 43,2 50,5 2,2 0,2 3,9 32,9 60,3 2,0 0,1 4,7 Niemcy . . . . . 40,9 40,3 3,2 2,3 13,3 Grecja 28,1 70,7 0,3 0,2 0,7 18,0 80,0 0,8 0,2 1,0 Irlandia 46,6 50,1 0,8 0,7 1,8 19,4 69,3 0,7 0,2 10,3 Włochy 53,7 43,4 . . 2,9 27,5 69,8 . . 2,7 Luksemburg 29,6 68,0 0,6 1,1 0,7 33,5 52,2 8,7 1,8 3,9 Niderlandy 52,5 42,1 0,8 0,7 3,9 23,4 76,3 0,1 0,1 0,1 Portugalia 48,9 47,1 0,3 0,3 3,5 43,4 52,1 1,8 0,1 2,7 Hiszpania 53,6 43,4 1,2 0,1 1,7 44,2 54,4 0,7 0,0 0,7 Strefa euro 49,7 44,0 . . 6,3 35,2 55,7 . . 9,0

Dane dotyczą I kwartału 2006 r. Źródło: ECB (2007), Review of the international role of the euro, June, Frankfurt.

Średni dla całej strefy euro wskaźnik dotyczący zastosowania euro jako waluty

fakturowania i rozliczania eksportu wynosił 49,7%. Największe zastosowanie

euro ma w eksporcie Austrii: w pierwszym kwartale 2006 r. w walucie tej

fakturowano i rozliczano niemal 2/3 wartości tego eksportu. NajniŜszy wskaźnik

występował w Grecji (28,1%) oraz Luksemburgu (29,6%). Z kolei w przypadku

importu towarów przez kraje strefy euro spoza Unii dolar dominował w badanym

czasie (55,7%), a udział euro wynosił niewiele ponad 1/3 tego importu.

Dominację dolara naleŜy tu tłumaczyć przede wszystkim znacznym udziałem

ropy oraz innych surowców mineralnych w tym imporcie. Jak wskazano,

produkty te są fakturowane i rozliczane głównie w dolarach amerykańskich. W

przypadku Niderlandów ten czynnik oraz duŜe zaangaŜowanie tego kraju w

import ropy (sprzedawanej następnie innym krajom Unii) przyczynił się do tego,

Ŝe udział dolara w fakturowaniu importu tego surowca naleŜy do najwyŜszych w

strefie euro (76,3%). Podobne przyczyny, dotyczące importu surowców,

wyjaśniają wysoki udział dolara takŜe w przypadku Finlandii (62,8) oraz Grecji

(80%). Mniejsze znaczenie euro w imporcie krajów strefy euro z krajów spoza

Unii wynika głównie z istnienia scharakteryzowanych wyŜej zwyczajów

dotyczących uŜywania dolara do fakturowania i rozliczania handlu surowcami

oraz masowymi produktami rolnymi. PoniewaŜ większość z tych produktów

kraje strefy euro muszą importować, a import ten ma znaczny udział w ich

ogólnym imporcie, szanse szerszego zastosowania euro do tego handlu nie są

Page 150: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

146146146146

zbyt duŜe w dającej się przewidzieć perspektywie, zwaŜywszy na siłę

przyzwyczajenia uczestników rynku do znanych i wypróbowanych rozwiązań65.

W większości krajów UE pozostających poza obszarem wspólnej waluty – euro

jest najwaŜniejszą walutą uŜywaną zarówno w eksporcie, jak i imporcie. W tej

walucie fakturuje się bowiem 70% ogólnej wartości eksportu oraz 60% ogólnej

wartości importu. Tak wygląda kwestia rozliczeń w krajach uczestniczących w

unii monetarnej. Jak na tym tle oraz w porównaniu z innymi krajami

przygotowującymi się do wstąpienia do strefy euro wygląda Polska.

Głównym partnerem handlowym Polski jest strefa euro. Za 2007 r. udział

płatności w poszczególnych walutach został przedstawiony w poniŜszej tabeli

oraz na wykresie zbiorczym 28.

Tabela 21. Udział EUR, USD i PLN w płatnościach towarowych i Tabela 21. Udział EUR, USD i PLN w płatnościach towarowych i Tabela 21. Udział EUR, USD i PLN w płatnościach towarowych i Tabela 21. Udział EUR, USD i PLN w płatnościach towarowych i usługowych zusługowych zusługowych zusługowych zaaaarejestrowanych przez system bankowy w 2007 r.rejestrowanych przez system bankowy w 2007 r.rejestrowanych przez system bankowy w 2007 r.rejestrowanych przez system bankowy w 2007 r.

Symbol waluty

Towary Usługi

Eksport Import Eksport Import

USD 17,9 26,95 21,09 24,64

EUR 69,74 59,09 56,27 53,94

PLN 9,09 11,26 18,6 15,62

Inne 3,98 2,7 4,05 5,8

Wartości podane w procentach. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych NBP.

65 L. Oręziak, Euro – pieniądz międzynarodowy, „Bank i Kredyt”, nr 1, NBP, Warszawa 2008.

Page 151: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

147147147147

WykresWykresWykresWykres 28 28 28 28. Udział EUR, USD i PLN w płatnościach towarowych i . Udział EUR, USD i PLN w płatnościach towarowych i . Udział EUR, USD i PLN w płatnościach towarowych i . Udział EUR, USD i PLN w płatnościach towarowych i usługowych zarejestrowanych przez system bankowy w 2007 r.usługowych zarejestrowanych przez system bankowy w 2007 r.usługowych zarejestrowanych przez system bankowy w 2007 r.usługowych zarejestrowanych przez system bankowy w 2007 r.

Towary - eksport

EUR69%

PLN9%

Inne4%

USD18%

Towary - import

Inne3%

PLN11%

EUR59%

USD27%

Usługi - eksport

EUR56%

PLN19%

Inne4%

USD21%

Page 152: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

148148148148

Usługi - import

USD25%

PLN16%

Inne6%

EUR53%

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych NBP.

Ograniczenie kosztów związanych z transakcjami wymiany złotego na euro w

wymianie handlowej, której blisko 60% stanowią płatności właśnie w tej

walucie, wydaje się być szczególną szansą dla wzrostu konkurencyjności

polskich przedsiębiorstw.

Wzrosty PKB per capita pozostają wyŜsze w strefie euro niŜ w krajach, które

pozostały poza unią walutową66. Jest to waŜny aspekt w ramach ogólnie pojętego

dobrobytu społecznego. Wzrost zamoŜności społeczeństwa prowadzi do

ogólnego zwiększenia poziomu oszczędności, które w długim okresie poprzez

system finansowy w postaci kredytów mogą korzystnie wpływać na

konkurencyjność i rozwój przedsiębiorczości.

Reasumując, główne potencjalne korzyści dla konkurencyjności polskich

przedsiębiorstw płynące z przystąpienia do UGW moŜna przedstawić

następująco.

Doświadczenia krajów, które wstąpiły do unii monetarnej wskazują, Ŝe tempo

wzrostu jednostkowych kosztów pracy było tam niŜsze niŜ w gospodarkach,

które nie przyjęły euro. Podobnie prezentują się zmiany PKB per capita. Korzyść

z przyjęcia wspólnej waluty widać równieŜ w relatywnie wyŜszym wzroście

eksportu. Głównym jednak atutem wstąpienia do unii monetarnej jest zniesienie

kosztów transakcyjnych wymiany walut, co pozwala przedsiębiorcom na trwałe

obniŜenie kosztów operacyjnych.

66 Por. punkt 4.4.3.

Page 153: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

149149149149

5.2. KOSZTY I ZAGROśENIA DLA KONKURENCYJNOŚCI WYNIKAJĄCE Z WEJŚCIA DO STREFY EURO

Potencjalne zagroŜenia dla konkurencyjności polskich przedsiębiorstw

wynikające z wejścia do UGW moŜna zauwaŜyć na tle makroekonomicznym.

Wskazane niŜsze tempo wydajności produkcji67 w krajach UGW-12 nie jest na

tyle znaczące, by mogło stanowić realnie istotne zagroŜenie.

Ewentualne koszty związane są z trzema zagadnieniami: (1) problemem

potencjalnie procyklicznego wpływu polityki monetarnej EBC, (2) ryzykiem

wystąpienia trwałych odchyleń kursu rynkowego od kursu równowagi, oraz (3)

skokowym wzrostem cen.

Zgodnie z dokonaną analizą68 oraz przeglądem wyników badań zawartych w

literaturze tematu69, moŜna stwierdzić, Ŝe procykliczny wpływ polityki

monetarnej nie jest aspektem wyłącznie teoretycznym. Miał on miejsce w

przypadku kilku krajów po wstąpieniu do strefy euro. Przykładem nadmiernego

wzrostu koniunktury i następującego po nim spowolnienia rozwoju

gospodarczego są Portugalia i Hiszpania. W obu gospodarkach wystąpiła silna

ekspansja monetarna, która doprowadziła do przegrzania koniunktury.

Następujące po nim spowolnienie, okazało się w przypadku Portugalii

długotrwałe. Bierze się ono stąd, Ŝe towarzyszące ekspansji gospodarczej

przyspieszenie tempa wzrostu jednostkowych kosztów pracy i inflacji –

względem innych krajów UGW – prowadzi do wzrostu realnego efektywnego

kursu walutowego (REER) i pogorszenia się konkurencyjności gospodarki tego

kraju. JeŜeli tempo wzrostu wydajności produkcji nie jest wystarczająco

wysokie, by mogło dość szybko obniŜyć wzrost jednostkowych kosztów pracy,

to przedsiębiorstwa tracą dotychczasową konkurencyjność. W wyniku tego

następuje względnie długi okres spowolnienia wzrostu gospodarczego, który

trwa do czasu kiedy nastąpi wystarczające obniŜenie jednostkowych kosztów

pracy. Okres ten jest względnie długi z tego powodu, Ŝe niedostateczna

67 Por. punkt 4.3. 68 Por. punkt 4. 69 Por. Punkt 4.1.2.

Page 154: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

150150150150

liberalizacja rynku pracy skutkuje sztywnością płac, jak ma to miejsce w

przypadku Włoch.

W przypadku Polski zagroŜenie wynikające z procyklicznego charakteru polityki

monetarnej EBC jest relatywnie niŜsze niŜ w przypadku tych krajów UGW-12,

które ten problem dotknął. Wynika to z następujących faktów. Po pierwsze, w

Polsce procesowi realnej konwergencji towarzyszy względnie wysokie tempo

wzrostu wydajności pracy. W związku z tym moŜna przyjąć, Ŝe gdyby

ekspansywna polityka monetarna EBC przyczyniła się do silnego oŜywienia

koniunktury, które przyniosłoby znaczącą aprecjację REER, to ponowna

poprawa konkurencyjności polskich przedsiębiorstw następowałaby szybciej niŜ

w obecnych krajach UGW. Po drugie, czynnikiem zmniejszającym ryzyko

procyklicznego wpływu przyszłej, wspólnej polityki pienięŜnej na polską

gospodarkę jest kończący się proces konwergencji inflacji i stóp procentowych.

W Polsce wysokość stóp procentowych i inflacji jest zbliŜona do poziomów w

strefie euro. Stąd przystąpieniu Polski do unii walutowej nie będzie towarzyszył

znaczący spadek stóp procentowych, który mógłby skutkować zbytnią ekspansją

gospodarczą, jak to miało miejsce w Portugalii i Hiszpanii.

W ramach analizy zagroŜenia wystąpienia szoków asymetrycznych w wyniku

oddziaływania procyklicznej polityki monetarnej EBC, kluczową sprawą jest

zidentyfikowanie zbieŜności cykli koniunkturalnych między strefą euro a krajem

do niej wstępującym. Analizy ekonometryczne nie wskazują jednoznacznie na

istnienie lub brak synchronizacji cykli koniunkturalnych w rozpatrywanych

obszarach. Podczas gdy w niektórych badaniach wskazuje się na istnienie dość

wysokiej korelacji cyklu koniunkturalnego między niektórymi krajami UE a

strefą euro [por. Fidrmuc i Korhonen, 2006]70, to jednocześnie moŜna spotkać się

z pracami, w których ten poziom oceniany jest jako niski [por. Artis, Marcellino i

Proietti, 2004]71. Otrzymywane wyniki w wysokim stopniu zaleŜą bowiem od

trendów historycznych, których, na tle zachodzących zmian gospodarczych,

istotność moŜe maleć [por. Lucas, 1976]72.

70 J. Fidrmuc, I. Korhonen, Meta-analysis of business cycle correlation between Euro Area and the CEECs, „Journal of

Comparative Economics”, Elsevier , vol. 34 (3), 2006. 71 M. Artis, M.G. Marcelino, T. Proietti, Characterizing the business cycle for accession countries, „IGIER Working Paper”, nr

261, 2006. 72 R.E. Lucas Jr., Econometric policy evaluation: a critique, Carnegie – Rochester Conference Series on Public Policy, 1976, s.

19–46.

Page 155: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

151151151151

Drugim potencjalnie istotnym kosztem przystąpienia do strefy euro jest

moŜliwość wystąpienia trwałych odchyleń kursu rynkowego od kursu

równowagi. Z jednej strony, relatywnie szybki wzrost produktywności w krajach

akcesyjnych poprawia konkurencyjność ich przedsiębiorstw. Z drugiej, moŜe to

stanowić barierę w osiąganiu postępu w procesie konwergencji realnej i

nominalnej. Głównym tego powodem jest efekt Balassy-Samuelsona,

występujący w krajach, w których tempo wzrostu wydajności produkcji jest

wyŜsze niŜ u ich partnerów handlowych. Efekt ten polega na tym, Ŝe wyŜsze

tempo wzrostu produktywności pozwala przedsiębiorstwom danego kraju

podnosić płace bez konieczności podnoszenia cen dóbr eksportowanych. W

warunkach stałego kursu walutowego następuje wówczas wzrost inflacji,

poniewaŜ wzrost płac obejmuje z czasem całą gospodarkę, w tym równieŜ sektor

usług, w którym tempo wzrostu wydajności jest zazwyczaj wolniejsze niŜ w

przemyśle [por. Balassa, 1964]73. Występowanie szybszego tempa wzrostu

produktywności w przemyśle niŜ w usługach potwierdzają równieŜ wnioski z

przeprowadzonej powyŜej analizy zmian wydajności produkcji w UGW-12 oraz

Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii74. Wywołany, pośrednio przez konwergencję

realną, wzrost inflacji utrudnia proces konwergencji nominalnej75.

Rozwiązaniem, które w pewien sposób neutralizuje powyŜszy problem jest

stopniowa aprecjacja waluty kraju kandydującego do przyjęcia wspólnej waluty

[por. De Grauwe i Schnabl, 2005]76. Odnosząc te rozwaŜania do sytuacji Polski i

prawdopodobieństwa, Ŝe wyŜej opisany efekt wpłynie istotnie negatywnie na

proces konwergencji, naleŜy stwierdzić, Ŝe nasza gospodarka znajduje się we

względnie korzystnej sytuacji. NaleŜy to wiązać z faktem, Ŝe od 2004 r.

następuje systematyczna aprecjacja polskiej waluty. Do tej pory umiarkowany w

sile proces pozwalał jednocześnie – dzięki wzrostowi wydajności – na wzrost

płac i zachowanie niskiej inflacji. Nie pogorszyła się równieŜ konkurencyjność

polskich przedsiębiorstw w wymianie międzynarodowej. Konkurencyjności

moŜe jedynie zagraŜać przybierająca na sile od 2007 r. obecna aprecjacja

73 B. Balassa, The purchasing power parity doctrine: a reappraisal, „Journal of Political Economy”, 1964. 74 Por. punkt 4.3. 75 A. Sławiński, Ryzyko ..., op. cit., s. 41. 76 P. De Grauwe, G. Schnabl, Nominal versus real convergence – EMU entry scenarios for the new member states, „Kyklos”,

vol. 58 (4), 2005.

Page 156: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

152152152152

złotego. Choć i w tym przypadku ocena nie moŜe być automatyczna i

jednoznaczna77.

Ostatnim do omówienia kosztem, wynikającym z przyjęcia euro, jest ogólny

wzrost cen. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe zagroŜenie to jest wysoce realne i

prawdopodobnie wystąpi po wejściu do unii walutowej.

Przyjęcie wspólnej waluty wyeliminuje nominalną aprecjację. Realna aprecjacja

będzie następowała poprzez wzrost inflacji. Oznacza to, Ŝe po akcesji ceny i

płace, dąŜąc do średniego poziomu strefy euro, mogą wzrastać szybciej. Dla

przedsiębiorstw polskich oznacza to, Ŝe zamiast zmagań z nominalnym kursem

walutowym będą musiały walczyć z szybciej rosnącymi kosztami produkcji.

Przeciwdziałanie spadku konkurencyjności na skutek realnej aprecjacji będzie

więc wymagało równoczesnego, odpowiednio silnego, wzrostu wydajności

pracy. Uwzględniając dodatkowo efekty dystrybucyjne procesu zrównywania się

cen, oczekiwać moŜna, Ŝe ceny dóbr i usług nie podlegających wymianie

międzynarodowej, dla których wzrost produktywności będzie wolniejszy,

wzrosną szybciej. Jednocześnie naleŜy oczekiwać, Ŝe producenci określą nowe

ceny swoich produktów. Część z nich koszty związane z „podroŜeniem”

komponentów przełoŜy na ostatecznych konsumentów, część obniŜy swoje

marŜe. MoŜna teŜ przypuszczać, Ŝe znajdą się teŜ tacy producenci, którzy

podwyŜszą ceny swoich produktów nie w oparciu o racjonalne przesłanki.

NaleŜy pamiętać o konieczności poniesienia przez przedsiębiorstwa

jednorazowych kosztów związanych z adaptacją do nowego systemu. Będą one

głównie związane ze zmianą cen (koszty menu) oraz dotychczas zawartych

umów.

Badania zawarte w literaturze wskazują, Ŝe wzrost cen po wprowadzeniu euro

nastąpił we wszystkich krajach, ale w sposób zróŜnicowany [por. Lis, 2008;

Ciszak, Górska, Jakubiec i Siemaszko, 2008]78,79. W 2003 r. Eurostat szacował,

Ŝe trzy lata po wprowadzeniu euro efekt ten wciąŜ wynosił 0,12–0,29 pp.

77 Kurs walutowy nie moŜe być rozpatrywany wyłącznie czy głównie w kontekście opłacalności produkcji i sprzedaŜy

eksportowej. W aktualnych uwarunkowaniach rozwojowych polskiej gospodarki jest on bardzo silnie uzaleŜnionej od

importu, który stanowi równieŜ waŜny parametr przesądzający o kosztach zaopatrzenia i modernizacji całej gospodarki.

Chodzi tu przede wszystkim o koszty zaopatrzenia w importowane surowce energetyczne oraz o niezbędne zakupy

nowoczesnych maszyn, urządzeń i innych dóbr inwestycyjnych, warunkujących niezbędny postęp w unowocześnieniu

gospodarki.

78 S. Lis, Akcesja…, op. cit., s. 343-346.

Page 157: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

153153153153

Aspekt wpływu przyjęcia euro na zmiany inflacji nie jest przedmiotem

prowadzonych w pracy analiz. Stąd poniŜej zostanie ten problem jedynie

nakreślony. Przedstawione zostaną przesłanki, które mogą skłaniać do

sformułowania oczekiwań na temat wyŜszych wzrostów niŜ to ogólnie jest

przedstawiane w literaturze.

WykresWykresWykresWykres 29 29 29 29. Porównanie rocznych zmian wskaźnika HICP w UGW. Porównanie rocznych zmian wskaźnika HICP w UGW. Porównanie rocznych zmian wskaźnika HICP w UGW. Porównanie rocznych zmian wskaźnika HICP w UGW----12 oraz w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii12 oraz w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii12 oraz w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii12 oraz w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Dania

Szw ecja

WielkaBrytania

Średnia wDanii, Szw ecjii WielkiejBrytaniiUGW 12

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostatu.

Na powyŜszym wykresie moŜna zauwaŜyć, Ŝe w roku utworzenia unii

monetarnej, tj. w 1999 r., tempo inflacji wzrosło szybciej w UGW-12 niŜ w

krajach, które do strefy euro nie weszły – w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii.

Przez kolejne lata stopa inflacji pozostała systematycznie wyŜsza w strefie euro.

NaleŜy zwrócić uwagę, Ŝe przed wprowadzeniem wspólnej waluty ta zaleŜność

kształtowała się odwrotnie. Podobne wnioski płyną z analizy zmian cen

producentów (procentowe zmiany PPI).

79 T. Ciszak, A. Górska, S. Jakubiec, M. Siemaszko, Pierwsze doświadczenia Słowenii związane z zamianą tolara na euro,

„Materiały i Studia”, nr 224, NBP, Warszawa 2008.

Page 158: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

154154154154

WykresWykresWykresWykres 30 30 30 30. Porównanie rocznych zmian cen producentów. Porównanie rocznych zmian cen producentów. Porównanie rocznych zmian cen producentów. Porównanie rocznych zmian cen producentów

-3,0

-1,0

1,0

3,0

5,0

7,0

9,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Średnia UGW 12

Dania

Szw ecja

Wielka Brytania

Średnia dla Danii,Szw ecji, Wielkiej Brytanii

Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych OECD.

Głównym powodem wyŜszego wzrostu cen niŜ szacuje się go na podstawie

analiz za pomocą modeli typu DSGE (ang. dynamic stochastic general

equilibrium model)80, poza problemem zaokrąglania cen w górę, oczekiwań

inflacyjnych, asymetrii informacji, niesprawności mechanizmu rynkowego, jest

aspekt tzw. cen atrakcyjnych [por. Jakubik, Konopczak i Rozkrut, 2008]81.

Przeprowadzone badanie przez Fundację Instytut Badań Strukturalnych, za

pomocą modelu DSGE, wskazuje Ŝe wzrost inflacji w pierwszym roku po

wejściu do unii walutowej wyniesie 0,09–0,17 pp82. JeŜeli uwzględni się problem

zaokrąglania cen do poziomów atrakcyjnych, to naleŜy liczyć się ze skokowym

wzrostem inflacji o ok. 2 pp., a w pesymistycznym scenariuszu nawet o 3,29 pp.

[por. Jakubik, Konopczak i Rozkrut, 2008]83. Skąd się bierze zagroŜenie wzrostu

cen w tak duŜej skali? Ceny atrakcyjne, w tym przypadku psychologiczne i

ułamkowe, to takie, za pomocą których łatwo wydać resztę, lub kończą się cyfrą

5 lub 9, czyli np. 0,95, 0,99, 1,29 itp. Ten rodzaj cen występuje głównie w

przypadku podstawowych dóbr konsumpcyjnych, które stanowią istotną część

miesięcznych wydatków gospodarstw domowych. JeŜeli przy zmianie ceny po

obowiązującym kursie walutowym wystąpi cena nie zaliczana do kategorii

psychologicznej, to moŜna przypuszczać, Ŝe przedsiębiorca podniesie ją do

80 Dynamiczny stochastyczny model równowagi ogólnej. 81 J.T. Jakubik, K. Konopczak, M. Rozkrut, Efekty zaokrągleń cen w Polsce po wprowadzeniu euro do obiegu gotówkowego,

NBP, Warszawa, seminarium 09.07.2008. 82 Wprowadzenie euro a bezrobocie i zatrudnienie w Polsce, red. M. Bukowski, IBS, Warszawa 2008, s. 141. 83 J.T. Jakubik, K. Konopczak, M. Rozkrut, Efekty zaokrągleń cen w Polsce po wprowadzeniu euro do obiegu gotówkowego,

NBP, Warszawa, seminarium 09.07.2008.

Page 159: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

155155155155

najbliŜszego atrakcyjnego poziomu84. To będzie właśnie skutkowało

dodatkowym, skokowym wzrostem cen, jakiego nie przewidują projekcje za

pomocą modeli typu DSGE.

Paradoksalnie, ogólna strata dobrobytu społecznego, jaka wynika ze wzrostu cen,

moŜe stanowić przejściową korzyść netto dla przedsiębiorstw. Tak moŜe się stać,

poniewaŜ przedsiębiorcy mają większy bodziec do tego, aby podnieść wyŜej

ceny swoich produktów niŜ płace. W tym zakresie są równieŜ wyłącznymi

decydentami. Płace zostaną przeliczone po obowiązującym kursie. JeŜeli nawet

będą prowadzone negocjacje z pracownikami, to wzrost płac i tak będzie

mniejszy niŜ dalszy (dyskrecjonalny) wzrost cen produktów w ramach

zaokrąglania ich do poziomów atrakcyjnych. To spowoduje skokowy spadek siły

nabywczej oraz wzrost zysków przedsiębiorców. Sytuacja będzie trwała dopóki

nie wzrosną ponownie realne płace.

PODSUMOWANIE

Głównym celem opracowania było przedstawienie szans i zagroŜeń dla

konkurencyjności polskiego sektora przedsiębiorstw w perspektywie przyjęcia

euro. W tym celu konieczne było wyjaśnienie pojęcia konkurencyjności

przedsiębiorstw oraz zaproponowanie mierników jej oceny. PoniŜej zostało

ukazane syntetyczne omówienie otrzymanych w pracy wyników oraz

przedstawione zostały obszary, które powinny stanowić ze względu na kluczową

rolę dla konkurencyjności przedsiębiorstw, przedmiot dalszych prac badawczych

w tym zakresie.

Sformułowane we wstępie główne hipotezy badawcze znalazły potwierdzenie na

gruncie teoretycznym i w ograniczonym stopniu w wynikach empirycznych.

Badanie porównawcze wykazało wpływ przyjęcia euro na konkurencyjność

przedsiębiorstw gospodarki wchodzącej do unii walutowej. Wpływ ten znalazł

odzwierciedlenie w relatywnie wyŜszym wzroście eksportu i PKB per capita,

niŜszych jednostkowych kosztach pracy oraz redukcji kosztów operacyjnych w

postaci eliminacji transakcji wymiany walut. Ponadto, analizując doświadczenia

84 Np. przy zamianie ceny 0,95 zł. według przykładowego kursu walutowego 3,00 PLN/EUR, nowa cena wyniesie 0,32 euro.

Producent najprawdopodobniej podniesie ją do najbliŜszego atrakcyjnego poziomu, tj. 0,35 euro, a więc o blisko 9%.

Największy wzrost cen będzie miał miejsce w przypadku dóbr konsumpcyjnych względnie tanich tj. o cenie jednostkowej

do 7,60 zł. Wydatki na te dobra i usługi stanowią 50% ogółu miesięcznych wydatków gospodarstw domowych w Polsce.

Page 160: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

156156156156

krajów, został wykazany w kilku przypadkach procykliczny wpływ polityki

pienięŜnej EBC na konkurencyjność gospodarek, które do strefy euro

przystąpiły. ZauwaŜona została równieŜ konieczność prowadzenia reform

strukturalnych, zwłaszcza rynku pracy, przed wstąpieniem do unii walutowej.

Na gruncie teorii ekonomicznych moŜna zidentyfikować szereg potencjalnych

szans dla rozwoju konkurencyjności przedsiębiorstw, wynikających z

członkostwa w UGW. Na drodze empirycznej jest to jednak trudne, aby

wyspecyfikować wszystkie potencjalne czynniki mogące statystycznie istotnie

wpływać na przyszłą konkurencyjność przedsiębiorstw. Ponadto analiza

ekonometryczna prowadzona na przykładzie innych krajów, jest obciąŜona

zarówno występującymi róŜnicami między gospodarkami, jak i trendami, które z

czasem zmieniają swoją istotność i zdolności objaśniające. Pojawia się równieŜ

problem danych i szeregów czasowych o wystarczającej długości,

umoŜliwiającej otrzymanie wiarygodnych i statystycznie istotnych wyników. Z

kolei analizy ex ante i kalibracja parametrów za pomocą modeli ogólnej

równowagi (DSGE) wydają się nie uwzględniać elementów ekonomii

behawioralnej, które znajdują odzwierciedlenie w rzeczywistości85,86.

Na bilans kosztów i korzyści naleŜy patrzeć równieŜ z perspektywy zaniechania

wstąpienia do UGW. Polska dzisiaj dysponuje istotnymi przewagami

konkurencyjnymi wynikającymi z niskich kosztów produkcji w porównaniu np.

do krajów UE-15. Ta przewaga kosztowa jednak maleje. Dzieje się to głównie z

dwóch powodów. Po pierwsze, wzrasta rola i przewaga konkurencyjna na

globalnym rynku gospodarek Azji i Ameryki Południowej. Drugim czynnikiem,

który obniŜa konkurencyjność polskich przedsiębiorców jest utrzymująca się

silna aprecjacja złotego. NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe wewnętrzna presja inflacyjna,

równieŜ nie działa na jej korzyść. MoŜna stwierdzić, Ŝe pozostawanie poza strefą

euro będzie skutkowało pogorszeniem konkurencyjności polskich

przedsiębiorstw.

85 Por. punkt 5.2. – aspekt zaokrąglania do tzw. cen atrakcyjnych. 86 Ostatnie badanie przeprowadzone przez IBS [por. Wprowadzenie euro a bezrobocie i zatrudnienie w Polsce, red. M.

Bukowski, IBS, Warszawa 2008.] za pomocą modelu DSGE oparte jest na załoŜeniu, Ŝe gospodarstwa domowe formułują

swoje oczekiwania co do przyszłych zdarzeń w sposób racjonalny. Badania empiryczne wskazują natomiast, Ŝe mają one

charakter adaptacyjny [por. Kolejne edycje Raportu o inflacji, Rada Polityki PienięŜnej, NBP]. Stąd w powyŜszym badaniu

pojawia się błąd estymacji, poniewaŜ przyszłe wielkości zmiennych urealnia się przyszłą faktyczną inflacją, a nie bieŜącą w

chwili formułowania przez jednostki prognoz, tak jak to ma miejsce w przypadku oczekiwań kształtowanych w sposób

adaptacyjny.

Page 161: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

157157157157

Główne zagroŜenie dla przyszłej konkurencyjności wynika z otoczenia

makroekonomicznego, a ściśle z moŜliwości wystąpienia szoków

asymetrycznych. Skali potencjalnych kosztów z tym związanych nie moŜna

jednoznacznie określić87. Wnioski z przeprowadzonych w pracy analiz wskazują,

Ŝe w kilku przypadkach, tj. Hiszpanii, Portugalii i Włoch koszty te były

znaczące. W przypadku Polski ryzyko wystąpienia procyklicznego

oddziaływania polityki pienięŜnej EBC jest stosunkowo niewielkie88. Niemniej

naleŜy stwierdzić, Ŝe aspekt zbieŜności poziomów stóp procentowych i inflacji w

kraju akcesyjnym do wartości tych parametrów w unii walutowej ma kluczowe

znaczenie przy rozpatrywaniu zagroŜeń wynikających z przyjęcia wspólnej

waluty. Stąd obszar ten powinien stanowić przedmiot dalszych prac badawczych,

których wyniki potwierdzą gotowość polskiej gospodarki do przyjęcia wspólnej

waluty.

Reasumując moŜna stwierdzić, Ŝe zarówno analizy porównawcze kosztów i

korzyści przeprowadzone w niniejszym opracowaniu, jak i wyniki badań zawarte

w literaturze tematu, wskazują, Ŝe bilans wejścia do UGW powinien być

korzystny dla konkurencyjności polskiego sektora przedsiębiorstw.

Jednocześnie warto zwrócić uwagę, Ŝe przystąpienie Polski do Unii Europejskiej

wiązało się z jednoczesną obietnicą przystąpienia po spełnieniu określonych

kryteriów do strefy euro. Okres pomiędzy tymi wydarzenia część

przedsiębiorców juŜ obecnie wykorzystuje na identyfikację zmian, jakie wiąŜą

się z funkcjonowaniem wspólnej waluty, i przygotowania do jej wprowadzenia w

swojej działalności. Odpowiednie przygotowanie moŜe przyczynić się do

poprawienia konkurencyjności i uzyskania przewagi na rynku. Wczesne

rozpoczęcie adaptacji do euro jest równieŜ okazją do zidentyfikowania nowych

moŜliwości handlowych. Firmy w Polsce, które jako pierwsze przystosują swoją

działalność do nowej sytuacji, zdobędą przewagę nad tymi, które zdecydują się

na to w ostatniej chwili. Ponadto, ci ostatni będą naraŜeni na większe koszty

związane ze stratą rynku.

WaŜną rolę w rozwoju przedsiębiorstw odgrywają strategie finansowe. Są one

tym waŜniejsze, kiedy przedsiębiorca uczestniczy w międzynarodowym

otoczeniu. Z jednej strony ma większy wybór źródeł i form finansowania własnej

87 A. Sławiński, Ryzyko ..., op. cit., s. 43. 88 Ibidem, s. 43.

Page 162: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

158158158158

działalności, z drugiej strony musi liczyć się z większym lub dodatkowym

ryzykiem, będącym konsekwencją specyficznych uwarunkowań biznesu

międzynarodowego. Przedsiębiorca musi więc rozwaŜyć moŜliwości wynikające

z dostępu do źródeł funduszy międzynarodowych, alternatywne koszty tych

źródeł i związane z nimi ryzyko operacyjne w krótkim i długim okresie89.

Do kluczowych decyzji naleŜy kształtowanie struktury kapitałowej

przedsiębiorstwa zadłuŜającego się na rynkach międzynarodowych. W tym

kontekście niezbędne jest uwzględnienie specyfiki zagranicznych systemów

podatkowych, ryzyka kursowego, polityki stóp procentowych. Decyzje

finansowe będą więc zmierzać do minimalizacji oczekiwanych kosztów

finansowych operacji zagranicznych po opodatkowaniu, optymalnego wyboru

źródeł finansowania planowanych przedsięwzięć gwarantującego redukcję

ryzyka operacyjnego przepływów pienięŜnych w walutach zagranicznych oraz

racjonalizację struktury kapitałowej przedsiębiorstwa w związku ze swobodą

dostępu do międzynarodowych rynków finansowych.

Firmy, których produkcja kierowana jest przede wszystkim na rynek krajowy

najczęściej równieŜ w zakresie finansowania swojej działalności opierają się na

źródłach krajowych. Ich strategii działania zarówno w sensie operacyjnym, jak i

finansowym ogranicza się do rynku wewnętrznego. Nie doświadcza tym samym

fluktuacji zagranicznych rynków pienięŜnych i finansowych. Uwzględniając

jednak dynamikę procesów gospodarczych oraz zmieniające się otoczenie –

przedsiębiorcy coraz chętniej wykorzystują alternatywne źródła pozyskiwania

środków na swoją działalność. RównieŜ ich strategie ogólne uwzględniają etap

internalizacji. Przyczyny wychodzenia działalności przedsiębiorstw na zewnątrz

własnego rynku krajowego są bardzo złoŜone i pozostają tematem wielu teorii

ekonomicznych, a formy w sposób zdecydowanych róŜnią się charakterem

(handel, kooperacja, inwestycja zagraniczna). Pomijając bardziej szczegółową

analizę tego zagadnienia (nie jest ona tematem badania) – naleŜy stwierdzić, Ŝe

decyzja podmiotu o rozszerzeniu działalności tak w zakresie współpracy na

poziomie działalności podstawowej (handel, usługi, produkcja), jak i w obszarze

finansowania – wiąŜe się z pojawieniem się ryzyka zmiany kursu walut

zagranicznych. A realny wpływ takiej sytuacji uwidacznia się w pozycji

89 E. Najlepszy, Strategie finansowe w biznesie międzynarodowym w: Strategie przedsiębiorstw w biznesie

międzynarodowym, red M.Gorynia., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, 2000.

Page 163: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

159159159159

wymiany walutowej przedsiębiorstw90. Kształtowanie tej pozycji to konkretny

problem w zakresie decyzji dotyczących działalności i finansowania

przedsiębiorstwa w otoczeniu międzynarodowym. Oczywiście decyzje o rodzaju

i formie finansowania obejmują nie tylko walutę finansowania, ale równieŜ

formę zadłuŜenia, stopy oprocentowania, wysokość długu.

Przystąpienie Polski do strefy euro nie spowoduje, Ŝe polskie przedsiębiorstwa

realizując swoje przedsięwzięcia w ramach tego obszaru, nie doświadczą

problemów. Nie moŜna równieŜ stwierdzić, Ŝe warunki ich funkcjonowania będą

porównywalne do krajowych. Z drugiej jednak strony ryzyka związane z

działalnością w szerszej skali, w ramach rynku UE, zostaną zredukowane.

Zlikwidowane zostanie ryzyko kursowe, koszty ubezpieczeń (programy

osłonowe) oraz koszty związane z operacją konwersji waluty transakcji,

systematycznie minimalizowane jest ryzyko polityczne i rynkowe, poprzez

wdraŜanie zasad wspólnego rynku, a wysokość głównych stóp procentowych

zostanie określona przez EBC. W takiej sytuacji przedsiębiorcy większą wagę

będą przywiązywać do innych charakterystyk rynków krajowych np. w zakresie

polityki podatkowej. W tym kontekście korzyści będą wynikać ze zróŜnicowanej

stawki podatku dochodowego i regulacji zwiększających skalę osłony

podatkowej (np. w zakresie preferencyjnego traktowania obciąŜeń odsetkowych)

czy teŜ zróŜnicowanego traktowania w przepisach podatkowych istotnych

elementów przepływów pienięŜnych (np. strat i zysków kursowych w operacjach

poŜyczkowo-kredytowych).

Podsumowując, formułowanie strategii finansowej przedsiębiorstwa w biznesie

międzynarodowym sprowadza się do wskazania najbardziej adekwatnych decyzji

finansowych, decyzji inwestycyjnych i decyzji osłonowych dla danego

środowiska rynku międzynarodowego91. Zyski/straty będące następstwem tych

decyzji to efekt występowania asymetrii systemu podatkowego między krajami,

róŜnej dostępności do rynku kredytów i poŜyczek, odchyleń kursów walutowych

i stóp procentowych. Symulacje prowadzące do konkretnych decyzji wydają się

prostsze i bardziej przejrzyste w sytuacji ograniczenia katalogu ryzyk, a taka

sytuacja będzie mieć miejsce po przystąpieniu Polski do strefy euro.

90 Określana zazwyczaj przez zasięg operacji handlowych i finansowych wykonywanych przez przedsiębiorstwo za granicą,

wysokość sald wzajemnych płatności w obrotach zagranicznych. 91 E. Najlepszy, Strategie ..., op. cit.

Page 164: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

160160160160

BIBLIOGRAFIA

Artis M., Marcelino M.G., Proietti T., Characterizing the business cycle for accession countries, „IGIER Working Paper”, nr 261, 2006

Balassa B., The purchasing power parity doctrine: a reappraisal, „Journal of Political Economy”, 1964

Baldwin R., Skudelny F., Taglioni D., Trade effects of the euro: evidence from sectoral data, „European Central Bank Working Paper”, 446, 2005

Barro R., Makroekonomia, PWE, Warszawa 1997

Barro R.J., Tenreyro S., Economic effects of currency unions, „NBER Working Paper”, 9435, 2003

Belka M., Rozszerzenie europejskiej unii walutowej a perspektywy rozwoju gospodarczego Polski, „Ekonomista”, nr 6, Wyd. Key Text, Warszawa 2007

Blanchard O., Portugal, Italy, Spain, and Germany. The implications of suboptimal currency area, WEL-MIT meeting, NYC, 2006, http://econ-www.mit.edu/files/758

Chintrakarn P. (2008), Estimating the Euro Effects on Trade with Propensity Score

Ciszak T., Górska A., Jakubiec S., Siemaszko M., Pierwsze doświadczenia Słowenii związane z zamianą tolara na euro, „Materiały i Studia”, 224, NBP, Warszawa 2008

Convergence Report, ECB, V 2008

De Grauwe P., Schnabl G., Nominal versus real convergence – EMU entry scenarios for the new member states, „Kyklos”, vol. 58 (4), 2005

De Grauwe P., Unia walutowa, PWE, Warszawa 2001

De Grauwe P., What have we learnt about monetary integration since the Maastricht treaty?, „Journal of Common Market Studies”, 2005, vol. 44, nr 4

Dornbusch R., Expectations and exchange rate dynamics, „Journal of Political Economy”, 84, s. 1161–1176, 1976

Fidrmuc J., Korhonen I., Meta-analysis of business cycle correlation between Euro Area and the CEECs, „Journal of Comparative Economics”, Elsevier , vol. 34 (3), 2006

Fleming J.M., Domestic financial policies under fixed and under floating exchange rates, „IMF Staff Papers”, 9, s. 369–379, 1962

Frankel J.A., On the mark: a theory of floating exchange rates based on real interest differentials, „American Economic Review”, 69, s. 610–622, 1979

Frenkel J.A., Inflation and the formation of expectations, „Journal of Monetary Economics”, 1, s. 403–421, 1975

Gros D., Mayer T., Ubide A., EMU at Risk, „7th Annual Report of the CEPS Macroeconomic Policy Group”, Brussels 2005

Hua Min, Yu Huanjun, Sun Yiran, Lu Zhiming, „A perspective on monetary integration: from view of the euro”,http://www.cesfd.org.cn/paper/conferences/2006-5-

Page 165: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

161161161161

12/Hua%20min/A%20Perspective%20on%20Monetary%20Integration%20from%20view%20of%20the%20Euro.pdf

Jakubik J.T., Konopczak K., Rozkrut M., Efekty zaokrągleń cen w Polsce po wprowadzeniu euro do obiegu gotówkowego, NBP, Warszawa, seminarium 09.07.2008

Komisja Europejska, Dyrektoriat Generalny ds. Ekonomicznych i Finansowych, EMU@10. Assessing the first ten years and challenges ahead, „Quarterly Report on the Euro Area”, 2008

Konkurencyjność przedsiębiorstw – nowe podejście, red. E. Skawińska, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa – Poznań 2002

Krugman P., Competitiveness: a dangerous obsession, „Foreign Affairs” 73 (2), March–April 1994

Krugman P.R., Obstfeld M., Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2002

Lane P.R., The Real Effects of EMU, Institute for International Integration Studies, Dublin 2006

Lipiec-Zajchowska M., Metody i modele oceny konkurencyjności gospodarki, w: Międzynarodowa konkurencyjność Polski i Rosji, red. M. Lipiec-Zajchowska, Wydział Zarządzania UW, Warszawa 2000

Lis S., Akcesja Polski do strefy euro – analiza krytyczna, „Ekonomista”, nr 3, Wyd. Key Text, Warszawa 2008

Lucas R.E. Jr., Econometric policy evaluation: a critique, Carnegie – Rochester Conference Series on Public Policy, 1976

Małecki W., Implikacje konwergencji walutowej dla tempa wzrostu gospodarczego, w: Strategia szybkiego wzrostu gospodarczego w Polsce, red. G.W. Kołodko, Wyd. WSPiZ, Warszawa 2004

Mantura W., Identyfikacja czynników sukcesu i konkurencyjności przedsiębiorstwa, w: Problemy wdraŜania strategii rozwoju województwa wielkopolskiego, red. E. Skawińska, PTE, Poznań 2002

Matching, “Review of International Economics”, Vol. 16, No. 1, s. 186–198

Minford P., Peel D., Advenced macroeconomic, Edward Elgar Publishing Ltd., Cheltenham 2002

Mucha M., Oczekiwania a konsumpcja – w obliczu przystąpienia Polski do UE, „Studia i Prace”, IX, KE-S SGH, Warszawa 2006

Najlepszy E., Strategie finansowe w biznesie międzynarodowym w: Strategie przedsiębiorstw w biznesie międzynarodowym, red M.Gorynia., Wyd. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, 2000

Nehring A., Rozwój i konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Uniwersytet Ekonomiczny, Kraków 2007

Petroulas P., The effect of the euro on foreign direct investment, „Working Paper”, Number 48, Bank of Greece, 2006

Porter M.E., Competitive Advantage of Nations, MacMillan, London 1990

Raport o inflacji, styczeń 2007. Rada Polityki PienięŜnej, NBP, Warszawa 2007

Page 166: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIII KONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE YWIE YWIE YWIE

PRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKIPRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO DO STREFY EURO

162162162162

Review of the international role of the euro, ECB, June, Frankfurt 2007

Romer D., Makroekonomia dla zaawansowanych, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2000

Rozkrut M., Raport na temat korzyści i kosztów przystąpienia Polski do strefy euro, NBP, Warszawa 2004

Rutkowski A., Zarządzanie finansami, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2003

Sławiński A., Ryzyko utraty kontroli nad wysokością realnej stopy procentowej w systemie izby walutowej, „Ekonomista” nr 2, Wyd. Key-Text, Warszawa 2007

Sławiński A., Znaczenie czynników ryzyka towarzyszących wchodzeniu Polski do ERM2 i do strefy euro, „Ekonomista”, nr 1, Wyd. Key Text, Warszawa 2008

Snowdon B., Vane H., Wynarczyk P., Współczesne nurty teorii makroekonomii, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1998

Tyson L., Who’s bashing whom: trade conflict in high technology industries, Institute for International Economics, Washington DC 1992

Vanderkamp J., Wage adjustment, productivity and price change expectations, „Review of Economic Studies”, 39, s. 61–72, 1972

Varian H.R., Mikroekonomia, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2001

Wprowadzenie euro a bezrobocie i zatrudnienie w Polsce, red. M. Bukowski, IBS, Warszawa 2008

Zinnes C., Eilat Y., Sachs J., Benchmarking competitiveness in transition economics, „Economies in Transition„, 9 (2), 2001

Page 167: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII

PRAPRAPRAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DOWNE PRZYGOTOWANIA DOWNE PRZYGOTOWANIA DOWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA WEJŚCIA WEJŚCIA WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURPOLSKI DO STREFY EURPOLSKI DO STREFY EURPOLSKI DO STREFY EURO NA TLE O NA TLE O NA TLE O NA TLE ROZWIĄZAŃ PRZYJĘTYCHROZWIĄZAŃ PRZYJĘTYCHROZWIĄZAŃ PRZYJĘTYCHROZWIĄZAŃ PRZYJĘTYCH BĄDŹ BĄDŹ BĄDŹ BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYCHPLANOWANYCH W INNYCHPLANOWANYCH W INNYCHPLANOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH PAŃSTWACH PAŃSTWACH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROCZŁONKOWSKICH Z DEROCZŁONKOWSKICH Z DEROCZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ GACJĄ GACJĄ GACJĄ PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU MMMMARCIN OLSZAKARCIN OLSZAKARCIN OLSZAKARCIN OLSZAK1111 MAREK PORZYCKIMAREK PORZYCKIMAREK PORZYCKIMAREK PORZYCKI2222

WPROWADZENIE

Oprócz ekonomicznych kryteriów konwergencji, uczestnictwo Polski w trzecim

etapie Unii Gospodarczej i Walutowej jest teŜ uzaleŜnione od spełnienia

określonych kryteriów prawnych. Konwergencja prawna polega na zgodności

ustawodawstwa krajowego z przepisami Traktatu ustanawiającego Wspólnotę

Europejską (w szczególności z jego art. 108 i 109) oraz ze Statutem

Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku

Centralnego. Obok spełnienia tych wymogów, obejmujących głównie kwestie

instytucjonalne związane z niezaleŜnością banku centralnego oraz jego integracją

z Europejskim Systemem Banków Centralnych, potrzebne jest teŜ przygotowanie

krajowego systemu prawnego do wprowadzenia euro jako prawnego środka

płatniczego i przyjęcie instrumentów prawnych ułatwiających sprawne

wprowadzenie euro do obiegu gotówkowego.

Celem niniejszego opracowania jest opracowanie ogólnego zarysu zmian w

polskim ustawodawstwie potrzebnych w związku z wprowadzeniem euro.

Punktem wyjścia jest przedstawienie struktury przepisów prawa wspólnotowego

regulujących wprowadzenie euro oraz ich stosunku do ustawodawstwa

krajowego. Przed omówieniem propozycji zmian prawa polskiego zarysowane

zostanie tło prawnoporównawcze polegające na przedstawieniu zmian

1 Narodowy Bank Polski, Departament Prawny 2 Uniwersytet Jagielloński, Wydział Prawa i Administracji, Katedra Polityki Gospodarczej

Page 168: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

164164164164

legislacyjnych w innych państwach członkowskich dąŜących do wprowadzenia

euro, z perspektywy przydatności ich doświadczeń dla polskiego ustawodawcy

oraz oceny przyjętych rozwiązań przez instytucje wspólnotowe, w szczególności

w opiniach Europejskiego Banku Centralnego wydawanych na podstawie art. 4

Statutu ESBC. Analiza doświadczeń innych państw członkowskich moŜe się

okazać pomocna w identyfikacji zagadnień, które wymagają zmian w prawie

polskim, jak równieŜ w przedstawieniu propozycji konkretnych zmian.

CZĘŚĆ I ROZWIĄZANIA PRZYJĘTE LUB PLANOWANE W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH PRZYGOTOWUJĄCYCH SIĘ DO WPROWADZENIA EURO I.1. STOSUNEK AKTÓW PRAWA KRAJOWEGO DO REGULACJI WSPÓLNOTOWYCH DOTYCZĄCYCH WPROWADZENIA EURO

Z uwagi na uregulowanie zasadniczej części zagadnień związanych z

wprowadzeniem euro w aktach prawa wspólnotowego, przedstawienie prawnych

przygotowań poszczególnych państw członkowskich poprzedzić naleŜy ogólnym

zarysowaniem ram prawnych określonych przez prawo wspólnotowe.

I.1.1. AKTY PRAWA WSPÓLNOTOWEGO REGULUJĄCE WPROWADZENIE EURO

I. 1.1.1. Wzmianka o traktatI. 1.1.1. Wzmianka o traktatI. 1.1.1. Wzmianka o traktatI. 1.1.1. Wzmianka o traktatowych podstawach derogacji i jej owych podstawach derogacji i jej owych podstawach derogacji i jej owych podstawach derogacji i jej

uchyleniauchyleniauchyleniauchylenia

W chwili obecnej3 Unię Gospodarczą i Walutową regulują następujące przepisy

Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską - art. 105-111 (polityka

pienięŜna), art. 112-115 (postanowienia instytucjonalne) i art. 116-124

3 Niniejsze opracowanie opiera się na bieŜącym stanie prawnym z września 2008 r. Przedstawienie zmian planowanych w

Traktacie z Lizbony zob. w: Ł. Szymczyk, Implikacje Traktatu z Lizbony dla uwarunkowań instytucjonalnych

funkcjonowania strefy euro, Warszawa, 25 kwietnia 2008, opracowanie dostępne na stronie

http://www.nbp.pl/bise/seminaria/SzymczykO.pdf (przeglądana 14.9.2008)

Page 169: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

165165165165

(postanowienia przejściowe dotyczące realizacji Unii Gospodarczej i

Walutowej). Integralną częścią pierwotnego prawa wspólnotowego jest teŜ Statut

Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku

Centralnego, załączony do Traktatu jako protokół. Przepisy pierwotnego prawa

wspólnotowego przewidują przyjęcie jednej waluty przez wszystkie państwa

członkowskie, z zastrzeŜeniem art. 122 Traktatu przewidującego objęcie

derogacją państw członkowskich nie spełniających warunków niezbędnych do

przyjęcia jednej waluty. Derogacja skutkuje niestosowaniem do objętego nią

państwa członkowskiego przepisów Traktatu wskazanych w art. 122 ust. 3

Traktatu, jak równieŜ niestosowaniem do tego państwa członkowskiego i jego

krajowego banku centralnego praw i obowiązków w ramach Europejskiego

Systemu Banków Centralnych, określonych w rozdziale IX Statutu ESBC i EBC.

Podstawę objęcia derogacją państw członkowskich nie naleŜących obecnie do

strefy euro stanowią:

− dla Szwecji – decyzja Rady 98/317/WE z dnia 3 maja 1998 r. podjęta

zgodnie z art. 109j ust. 4 Traktatu4,

− dla Polski, Czech, Słowacji, Litwy, Łotwy, Estonii i Węgier - art. 4

Aktu dotyczącego warunków przystąpienia Republiki Czeskiej,

Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej,

Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty,

Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej

oraz dostosowań w Traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej

(Traktatu akcesyjnego)5,

− dla Rumunii i Bułgarii – art. 5 Protokołu dotyczącego warunków i

uzgodnień w sprawie przyjęcia Republiki Bułgarii i Rumunii do Unii

Europejskiej6.

4 Dz.U. L 139 z 11.5.1998, s. 30. Decyzja ta była podstawą objęcia derogacją takŜe Grecji, w stosunku do której derogacja

została jednak następnie uchylona decyzją Rady 2000/427/WE z dnia 19 czerwca 2000 r. (Dz.U. L 167 z 7.7.2000, s. 20). 5 Dz.U. L 236 z 23.9.2003, s. 33. Derogacją na podstawie tego przepisu zostały początkowo objęte takŜe Słowenia, Malta i

Cypr, które przystąpiły do strefy euro od 2007 i 2008 r. (zob. niŜej). 6 Dz.U. L 157 z 21.6.2005, s. 29

Page 170: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

166166166166

Zgodnie z art. 122 ust. 2 Traktatu derogacja w stosunku do kaŜdego z

powyŜszych państw członkowskich podlega uchyleniu decyzją Rady w razie

spełnienia przez dane państwo członkowskie niezbędnych warunków

uczestnictwa w Unii Gospodarczej i Walutowej określonych w art. 121 ust. 1

Traktatu.

Od derogacji w rozumieniu art. 122 Traktatu odróŜnić naleŜy sytuację prawną

Wielkiej Brytanii, która uregulowana jest protokołem z 1992 r. do Traktatu

ustanawiającego Wspólnotę Europejską - protokołem (nr 25) w sprawie

niektórych postanowień dotyczących Zjednoczonego Królestwa Wielkiej

Brytanii i Irlandii Północnej. Zgodnie z protokołem tym Zjednoczone Królestwo

nie ma obowiązku uczestniczenia w trzecim etapie Unii Gospodarczej i

Walutowej (tzw. opt-out), moŜe jednak notyfikować taki zamiar Radzie w razie

podjęcia takiej decyzji przez jego rząd i parlament. Dopuszczalność trwałego

pozostania poza strefą euro zastrzeŜono równieŜ dla Danii, która zgodnie z

protokołem (nr 26) w sprawie niektórych postanowień dotyczących Danii uznana

została za państwo członkowskie z derogacją w rozumieniu art. 122 Traktatu, z

zastrzeŜeniem, Ŝe procedura uchylenia derogacji moŜe zostać wszczęta jedynie

na wniosek Danii.

Państwem członkowskim o szczególnej sytuacji prawnej jest Szwecja. Z punktu

widzenia prawa wspólnotowego status Szwecji jako państwa członkowskiego z

derogacją nie odbiega od statusu pozostałych państw członkowskich, które nie

przyjęły jeszcze euro (za wyjątkiem Danii i Wielkiej Brytanii). Szwecja jest

zatem formalnie obowiązana juŜ od dnia 1 czerwca 1998 r. do spełnienia

wymogów art. 109 Traktatu. Po odrzuceniu udziału w trzecim etapie Unii

Gospodarczej i Walutowej w ogólnokrajowym referendum dnia 14.9.2003 r.

władze szwedzkie nie podjęły jednak jak dotąd Ŝadnej inicjatywy legislacyjnej

mającej na celu zmianę przepisów prawa szwedzkiego niezgodnych z Traktatem

i Statutem ESBC7. Polityka Szwecji, polegająca na celowym niespełnianiu

kryteriów konwergencji (udziału w mechanizmie ERM II oraz dostosowania

przepisów prawnych) bywa niekiedy określana jako jednostronne opt-out8.

Uzasadnieniem dla takiego stanowiska jest podnoszona przez rząd Szwecji

7 Zob. Raport EBC o konwergencji, maj 2008 r., s. 255 8 Zob. V. Miller, C. Taylor, E. Potton, The Swedish Referendum on the Euro, House of Commons Research Paper 03/68,

London 2003, s. 15-17 (publikacja dostępna na http://www.parliament.uk/commons/lib/research/rp2003/rp03-068.pdf,

przeglądana 22.7.2008)

Page 171: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

167167167167

okoliczność, Ŝe w referendum w przedmiocie akcesji do UE wyborcy zostali

poinformowani, Ŝe decyzja o uczestnictwie w trzecim etapie UGW zostanie

podjęta w późniejszym czasie, a rząd szwedzki konsekwentnie zastrzegał, Ŝe

przyjęcie euro będzie wymagało decyzji szwedzkiego parlamentu9. ZastrzeŜenie

to nie zmienia jednak formalnego statusu Szwecji jako państwa członkowskiego,

które ma obowiązek dąŜenia do spełnienia kryteriów konwergencji i przyjęcia

euro na podstawie decyzji Rady o uchyleniu derogacji.

I.I.I.I. 1.1.2. Akty prawa wtórnego 1.1.2. Akty prawa wtórnego 1.1.2. Akty prawa wtórnego 1.1.2. Akty prawa wtórnego

a) rozporządzenie Rady (WE) nr 1103/97 z dnia 17 czerwca 1997 r. w

sprawie niektórych przepisów dotyczących wprowadzenia euro10, zmienione

rozporządzeniem Rady (WE) nr 2595/2000 z dnia 27 listopada 2000 r.11

Rozporządzenie to wprowadza zasadę ciągłości i niezmienności umów i innych

instrumentów prawnych12 (art. 3), która obejmuje równieŜ niezmienność

oprocentowania w razie stosowania stałej stopy procentowej (motyw 7). Określa

równieŜ podstawowe zasady przeliczania z wycofywanych walut krajowych na

euro przewidując ustalenie kursów wymiany wyraŜonych w liczbach

sześciocyfrowych (art. 4) i dopuszczając zaokrąglanie kwot pienięŜnych

przeznaczonych do zapłaty lub rozliczenia w górę lub w dół do najbliŜszego

centa (art. 5).

9 TamŜe, s. 15-17 10 Dz.U. L 162 z 19.6.1997, s. 1 11 Dz.U. L 300 z 29.11.2000, s. 1 12 Polska wersja językowa rozporządzenia nr 1103/97 posługuje się terminem „aktu prawnego” (zdefiniowanego w art. 1)

w tym samym znaczeniu, w jakim w rozporządzeniu nr 974/98 uŜyto terminu „instrument prawny” (art. 1 lit. b), przy czym

w angielskim tekście obu rozporządzeń stosuje się termin „legal instrument”. Termin ten zdefiniowany jest jako

obejmujący zarówno przepisy prawa, jak równieŜ akty administracyjne, orzeczenia sądów, umowy, jednostronne czynności

prawne, instrumenty płatnicze nie będące banknotami i monetami oraz inne instrumenty mające skutki prawne. NaleŜy

zatem uznać, Ŝe w jego zakres wchodzą wszelkie podstawy stosunków prawnych.

Page 172: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

168168168168

b) rozporządzenie Rady (WE) nr 974/98 z dnia 3 maja 1998 r. w sprawie

wprowadzenia euro13, ostatnio zmienione rozporządzeniem Rady (WE) nr

693/2008 z dnia 8 lipca 2008 r.14

Rozporządzenie to, precyzując przepis art. 106 Traktatu, przewiduje

wprowadzenie euro jako prawnego środka płatniczego w państwach

członkowskich (art. 2) oraz zastąpienie przez euro walut krajowych (art. 3).

Zgodnie z art. 5-9 rozporządzenia istnieje przy tym moŜliwość wprowadzenia

okresu przejściowego pomiędzy datą przyjęcia euro, a datą wymiany pieniądza

gotówkowego, w którym waluty krajowe pozostają płatnym środkiem

płatniczym jako niedziesiętne jednostki euro. Okres przejściowy został

zastosowany przy wprowadzeniu euro w pierwszych państwach członkowskich i

trwał on od 1 stycznia 1999 r. (w przypadku Grecji od 1 stycznia 2001 r.) do 1

stycznia 2002 r. W kolejnych państwach członkowskich przystępujących do

strefy euro taki okres przejściowy nie został juŜ uznany za potrzebny, co znalazło

odzwierciedlenie w nowelizacji rozporządzenia nr 974/98 przez rozporządzenie

Rady (WE) nr 2169/2005 z dnia 21 grudnia 2005 r.15 umoŜliwiającej

wprowadzenie euro według tzw. scenariusza „Big Bang” przewidującego

jednoczesne przyjęcie euro i wymianę pieniądza gotówkowego. W przypadku

zastosowania tego scenariusza zamiast okresu przejściowego przewidzianego w

art. 5-9 wprowadzono moŜliwość zastosowania tzw. okresu stopniowego

wycofywania (phasing-out period), nie przekraczającego roku od dnia przyjęcia

euro16, w którym w określonych instrumentach prawnych w dalszym ciągu

moŜna uŜywać odniesień do waluty krajowej (art. 9a). Odniesienia te rozumiane

są jednakŜe jako odniesienia do euro, z zastosowaniem odpowiedniego kursu

wymiany waluty krajowej. Państwo członkowskie stosujące okres stopniowego

wycofywania powinno przy tym określić zakres jego zastosowania (za pomocą

aktów prawa wewnętrznego), jak równieŜ moŜe skrócić go do okresu krótszego

niŜ 12 miesięcy.

13 Dz.U. L 139 z 11.5.1998, s. 1. 14 Dz.U. L 195 z 24.7.2008, s. 1 15 Dz.U. L 346 z dnia 29.12.2005, s. 1 16 Definicja w art. 1 lit. i rozporządzenia nr 974/98. Zob. teŜ motyw 6 do rozporządzenia nr 2169/2005

Page 173: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

169169169169

Od daty wymiany pieniądza gotówkowego zgodnie z art. 10 rozporządzenia

banknoty i monety euro uzyskują status wyłącznego prawnego środka

płatniczego w państwie członkowskim, przy czym art. 15 przewiduje

pozostawienie w roli prawnego środka płatniczego takŜe banknotów i monet w

walucie krajowej na okres nie przekraczający 6 miesięcy. Art. 15 ust. 3 obciąŜa

w tym okresie instytucje kredytowe obowiązkiem nieodpłatnej wymiany waluty

krajowej na euro, pozostawiając jednakŜe ustawodawcy krajowemu szczegółowe

ustalenie zakresu tego obowiązku. Zgodnie z art. 16 po upływie powyŜszego

okresu banknoty i monety opiewające na walutę krajową powinny w dalszym

ciągu być wymieniane na euro przez ich emitenta (czyli z reguły krajowy bank

centralny), przy czym takŜe w tym przypadku określenie szczegółów takiej

wymiany zostało pozostawione państwom członkowskim.

Datę przyjęcia euro, datę wymiany pieniądza gotówkowego oraz ewentualny

okres stopniowego wycofywania określa dla kaŜdego uczestniczącego państwa

członkowskiego załącznik do rozporządzenia. Załącznik ten jest nowelizowany z

kaŜdym rozszerzeniem strefy euro o kolejne państwo członkowskie.

Rozporządzenie nr 974/98 wraz załącznikiem stanowi zatem bezpośrednią

podstawę prawną wprowadzenia euro jako prawnego środka płatniczego w

państwie członkowskim przystępującym do strefy euro.

Uzupełniając przewidzianą w art. 3 rozporządzenia nr 1103/97 zasadę ciągłości i

niezmienności instrumentów prawnych, w art. 14 rozporządzenia nr 974/98

ustawodawca wspólnotowy przewiduje ogólną zasadę, Ŝe wszelkie odniesienia w

instrumentach prawnych do waluty krajowej powinny być rozumiane jako

odniesienia do euro z zastosowaniem odpowiednich kursów wymiany.

Przewidując w art. 11 emisję przez państwa członkowskie monet euro

ustawodawca wspólnotowy wprowadza zasadę, Ŝe uczestnicy obrotu

gospodarczego nie są obowiązani do przyjmowania płatności gotówkowych

składających się jednorazowo z ponad 50 monet, pozostawiając jednakŜe

państwom członkowskim moŜliwość wprowadzenia wyjątków od tej zasady.

c) kwestia polskich wersji językowych rozporządzeń nr 974/98 i nr

1103/97

Page 174: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

170170170170

W oficjalnych tekstach polskich wersji językowych rozporządzenia nr 974/98, a

takŜe w nieco mniejszym stopniu rozporządzenia nr 1103/97 pojawia się szereg

powaŜnych błędów wynikających z ich wadliwego tłumaczenia na język polski.

Z braku miejsca na szczegółową analizę przekładów, w niniejszym opracowaniu

moŜna je jedynie zasygnalizować. Jako kilka przykładów wadliwych tłumaczeń

moŜna podać:

− sygnalizowane juŜ powyŜej (przyp. 10) stosowanie rozbieŜnych

terminów „akt” albo „instrument prawny” (ang. „legal instrument”);

− w motywie 12 do rozporządzenia nr 974/98 zamiast sformułowania

„uwzględnić walutę instrumentu prawnego” (ang. „to respect the

denomination of the legal instrument”) pojawiło się określenie

„szanować nazwę instrumentu prawnego”;

− w motywie 19 do rozporządzenia nr 974/98 zamiast sformułowania

„tracą status prawnego środka płatniczego” (ang. „lose their status of

legal tender”) pojawiło się określenie „tracą swój ustawowy kurs”; ten

sam błąd powtórzono w art. 15 ust. 1 rozporządzenia;

− w art. 6 ust. 2 rozporządzenia nr 974/98 nieprawidłowa konstrukcja

zdania pozbawia go w zasadzie znaczenia normatywnego;

− w art. 8 ust. 6 rozporządzenia nr 974/98 zamiast określenia

„zobowiązania pienięŜne” (ang. „monetary obligations”) uŜyto

sformułowania „zobowiązania walutowe”, ogólna konstrukcja zdania jest

niejasna;

− w motywie 4 do rozporządzenia nr 1103/97 zamiast „pewności prawnej”

(ang. „legal certainty”) pojawiło się określenie „pewność ustawowa”;

− w motywie 7 do rozporządzenia nr 1103/97 zamiast „podmiotów

gospodarki” (ang. „economic agents”) pojawiło się określenie „czynniki

ekonomiczne”, zupełnie zniekształcając sens zdania.

Z uwagi na potrzebę zastosowania w polskich aktach prawnych związanych z

wprowadzeniem euro odesłań do rozporządzeń nr 974/98 oraz nr 1103/97, jak

Page 175: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

171171171171

równieŜ dostosowania ich terminologii do określeń stosowanych w

rozporządzeniach (zob. uwagi EBC na tle odpowiednich przepisów innych

państw członkowskich cyt. w dalszej części opracowania) wskazana wydaje się

gruntowna rewizja polskiej wersji językowej rozporządzeń i opublikowanie w

Dzienniku Urzędowym sprostowań przynajmniej najpowaŜniejszych błędów – w

terminie umoŜliwiającym podjęcie prac legislacyjnych nad polskimi aktami

prawnymi dotyczącymi przyjęcia euro juŜ z wykorzystaniem poprawionych

tekstów rozporządzeń.

NiezaleŜnie od potrzeby sprostowania wadliwie przetłumaczonych przepisów,

wskazane jest takŜe równoległe posługiwanie się tekstem rozporządzeń w co

najmniej jednym, innym języku urzędowym Wspólnoty.

d) rozporządzenie Rady (WE) nr 2866/98 z dnia 31 grudnia 1998 r. w

sprawie kursów wymiany między euro a walutami państw członkowskich

przyjmujących euro17, ostatnio zmienione rozporządzeniem Rady (WE) nr

694/2008 z dnia 8 lipca 2008 r.18

Rozporządzenie określa ostateczny i niezmienny kurs wymiany waluty krajowej

na euro. Wymaga ono nowelizacji przy kaŜdym rozszerzeniu strefy euro o

kolejne państwo członkowskie.

e) rozporządzenie Rady (WE) nr 1338/2001 z dnia 28 czerwca 2001 r.

ustanawiające środki niezbędne dla ochrony euro przed fałszowaniem19

Rozporządzenie reguluje gromadzenie i dostęp do danych o fałszywych

banknotach i monetach euro wykrytych w państwach członkowskich, tryb

przekazywania podrobionych znaków pienięŜnych do identyfikacji oraz

17 Dz.U. L 359 z 31.12.1998, s. 1 18 Dz.U. L 195 z 24.7.2008, s. 3 19 Dz.U. L 181 z 4.7.2001. s. 6. Planowana jest jego nowelizacja – zob. dokument Komisji KOM 2007(525) wersja

ostateczna oraz opinię EBC CON/2007/42 z dnia 17 grudnia 2007 r.

Page 176: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

172172172172

współpracę pomiędzy organami krajowymi a EBC oraz Europolem w zakresie

zwalczania fałszowania banknotów i monet euro. Przepis art. 6 rozporządzenia

nakłada na instytucje kredytowe i inne podmioty zajmujące się profesjonalnie

sortowaniem i rozprowadzaniem banknotów i monet obowiązek wycofania

fałszywych banknotów i monet z obiegu i ich niezwłocznego przekazania

właściwym organom. Rozporządzenie przewiduje wydanie przez państwa

członkowskie odpowiednich przepisów w celu zastosowania tego obowiązku

(art. 6 ust. 3), jak równieŜ podjęcie przez państwa członkowskie środków dla

zapewnienia stosowania odpowiednich sankcji w przypadkach jego

niedochowania (art. 6 ust. 2).

Samo rozporządzenie 1338/2001 stanowi wprawdzie w art. 12, Ŝe znajduje

ono zastosowanie w państwach członkowskich, które przyjęły euro, jednakŜe

rozporządzeniem Rady (WE) nr 1339/2001 z dnia 28 czerwca 2001 r.

rozszerzającym działanie rozporządzenia (WE) nr 1338/2001 ustanawiającego

środki niezbędne dla ochrony euro przed fałszowaniem na Państwa

Członkowskie, które nie przyjęły euro jako swojej jednej waluty20 jego zakres

zastosowanie został rozszerzony na wszystkie państwa członkowskie.

f) decyzje Rady podejmowane na podstawie art. 122 ust. 2 Traktatu o

przyjęciu euro przez poszczególne państwa członkowskie – ustalające datę

uchylenia derogacji

Aktem prawnym stanowiącym bezpośrednią podstawę prawną uchylenia

derogacji w stosunku do danego państwa członkowskiego jest kaŜdorazowo

decyzja Rady podjęta na podstawie art. 122 ust. 2 Traktatu, adresowana do

państw członkowskich.

Decyzje te nie stanowią jednak formalnie bezpośredniej podstawy uzyskania

przez euro statusu prawnego środka płatniczego w danym państwie

członkowskim. Podstawą taką jest rozporządzenie nr 974/98, przy czym kurs

wymiany waluty krajowej na euro określa rozporządzenie nr 2866/98.

20 Dz.U. L 181 z 4.7.2001, s. 11

Page 177: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

173173173173

g) zalecenia Komisji

Istotną wskazówką dla przygotowań państw członkowskich do przystąpienia do

strefy euro są teŜ zalecenia Komisji wydane na podstawie art. 155 Traktatu

(obecnego art. 211)21 w czasie przygotowań do wprowadzenia wspólnej waluty w

pierwszych państwach członkowskich. Zgodnie z art. 249 Traktatu zalecenia te

nie mają mocy wiąŜącej, stanowią jednakŜe wskazówkę co do sugerowanego

przez Komisję sposobu realizacji postanowień Traktatu. Stąd teŜ wskazane jest

wzięcie ich pod uwagę przy opracowywaniu krajowych ustaw związanych z

przyjęciem wspólnej waluty. W zakresie przygotowań do wprowadzenia euro

Komisja wydała następujące zalecenia:

− zalecenie 98/286/WE z dnia 23 kwietnia 1998 r. w sprawie opłat

bankowych za wymianę na euro (Dz.U. L 130 z 1.5.1998, s. 22);

− zalecenie 98/287/WE z dnia 23 kwietnia 1998 r. w sprawie podwójnego

podawania cen i innych kwot pienięŜnych (Dz.U. L 130 z 1.5.1998, s.

26);

− zalecenie 98/288/WE z dnia 23 kwietnia 1998 r. w sprawie dialogu,

monitoringu i informacji mających na celu ułatwienie wprowadzenia

euro (Dz.U. L 130 z 1.5.1998, s. 29);

− zalecenie z dnia 11 października 2000 r. w sprawie środków mających na

celu ułatwienie przygotowań podmiotów gospodarczych na

wprowadzenie euro (Dz.U. C 303 z 24.10.2000, s. 6).

To ostatnie zalecenie zostało uznane za niewystarczające z perspektywy nowego

kontekstu i doświadczenia uzyskanego podczas wprowadzania euro w 2002,

2007 i 2008 r. W 2008 r. Komisja wydała zatem nowe zalecenie - zalecenie

Komisji 2008/78/WE z dnia 10 stycznia 2008 r. dotyczące środków

21 W razie wejścia w Ŝycie Traktatu z Lizbony przepis ten zostanie zastąpiony przez art. 17 ust. 1 Traktatu o Unii

Europejskiej

Page 178: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

174174174174

ułatwiających przyszłe przejście na euro (notyfikowane jako dokument nr

C(2007)6912), Dz.U. L 23 z 26.1.2008, s. 30.

I. 1.2. Sposób dostosowania prawa krajowego I. 1.2. Sposób dostosowania prawa krajowego I. 1.2. Sposób dostosowania prawa krajowego I. 1.2. Sposób dostosowania prawa krajowego –––– nowelizacje nowelizacje nowelizacje nowelizacje

dostosowujące ustawę o krajowym banku centralnym do dostosowujące ustawę o krajowym banku centralnym do dostosowujące ustawę o krajowym banku centralnym do dostosowujące ustawę o krajowym banku centralnym do

postanowień Traktatu i Stapostanowień Traktatu i Stapostanowień Traktatu i Stapostanowień Traktatu i Statutu ESBC i EBC oraz „ustawa tutu ESBC i EBC oraz „ustawa tutu ESBC i EBC oraz „ustawa tutu ESBC i EBC oraz „ustawa

horyzontalna” lub nowelizacje poszczególnych aktów prawnych horyzontalna” lub nowelizacje poszczególnych aktów prawnych horyzontalna” lub nowelizacje poszczególnych aktów prawnych horyzontalna” lub nowelizacje poszczególnych aktów prawnych

Pierwszą zasadniczą częścią przygotowań legislacyjnych do przyjęcia euro jest

nowelizacja obowiązujących w państwach członkowskich statutów krajowych

banków centralnych (ustaw regulujących działalność banków centralnych)

dostosowująca je do postanowień Traktatu oraz Statutu ESBC i EBC. Niekiedy

konieczne okazują się przy tym zmiany w przepisach konstytucji państw

członkowskich regulujących kwestie związane z bankowością centralną, polityką

pienięŜną i walutową. Zmiany legislacyjne w tym zakresie zostaną w niniejszym

opracowaniu przedstawione głównie w świetle stanowiska Europejskiego Banku

Centralnego i Komisji wyraŜonego w Raportach o konwergencji oraz opiniach

EBC wydawanych w procesie konsultacji projektów aktów prawnych.

Obok zmian mających na celu integrację krajowych banków centralnych w

Eurosystemie, drugim zasadniczym kierunkiem prawnych przygotowań do

wprowadzenia euro jest przyjęcie przepisów regulujących samą zmianę waluty

danego państwa członkowskiego. Z uwagi na zasadę prymatu prawa

wspólnotowego i bezpośrednią skuteczność rozporządzeń wspólnotowych,

regulacje krajowe mają charakter uzupełniający i dotyczą kwestii

nieuregulowanych bezpośrednio w rozporządzeniach dotyczących wprowadzenia

euro. Okoliczność ta odbija się zresztą negatywnie na spójności regulacji

krajowych, co skłania często ustawodawców krajowych do powtarzania

niektórych postanowień rozporządzeń. Rodzi to ryzyko wątpliwości

interpretacyjnych, które naleŜy zawsze rozwiązywać z uwzględnieniem

pierwszeństwa zastosowania rozporządzeń wspólnotowych przed prawem

krajowym (zob. niŜej).

Regulacja wprowadzenia euro w prawie krajowym odbywa się z reguły przez

przyjęcie jednej ustawy (ang. „umbrella law”, w języku polskim najtrafniejszy

Page 179: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

175175175175

wydaje się termin „ustawa horyzontalna”) regulującej podstawowe zagadnienia

związane z wprowadzeniem euro, w tym często powtarzającej za art. 14

rozporządzenia nr 974/98 klauzulę generalną, Ŝe wszelkie odniesienia do waluty

krajowej we wszystkich pozostałych aktach prawnych naleŜy od daty przyjęcia

euro rozumieć jako odniesienia do euro, z zastosowaniem kursu wymiany.

Alternatywą (albo częściej rozwiązaniem przyjmowanym równolegle do „ustawy

horyzontalnej”) jest wprowadzanie osobnych nowelizacji do wszystkich aktów

prawnych odnoszących się do waluty krajowej. Z punktu widzenia pewności

prawnej wystarczające jest zastosowanie klauzuli generalnej art. 14

rozporządzenia nr 974/98, ewentualnie powtórzonej w „ustawie horyzontalnej”.

Wprowadzanie osobnych nowelizacji jest jednak łatwiejsze w odbiorze przez

adresatów, nie muszących dokonywać za kaŜdym razem przeliczenia na euro

kwot podanych w przepisach pochodzących sprzed dnia przyjęcia euro22.

Projekty aktów prawnych dostosowujących prawo krajowe do wprowadzenia

euro – zarówno nowelizacji statutów krajowych banków centralnych, jak równieŜ

„ustaw horyzontalnych”, a takŜe w wielu przypadkach ustaw szczególnych –

podlegają przewidzianemu w art. 105 ust. 4 Traktatu oraz w art. 4 Statutu ESBC

obowiązkowi konsultacji z Europejskim Bankiem Centralnym. Tryb zasięgania

przez organy krajowe opinii EBC określono w decyzji Rady z dnia 29.6.1998 r.

w sprawie konsultacji Europejskiego Banku Centralnego udzielanych władzom

krajowym w sprawie projektów przepisów prawnych (98/415/WE)23. Zakres

tematyczny obowiązku konsultacji EBC doprecyzowuje art. 2 decyzji

98/415/WE, zgodnie z którym podlegają jej w szczególności24 akty prawne

dotyczące:

− spraw walutowych,

− środków płatniczych,

− krajowych banków centralnych,

22 Por. Masterplan for the euro changeover, dokument Banka Slovenije i rządu Republiki Słowenii, styczeń 2005,

http://www.mf.gov.si/angl/euro/Masterplan.pdf (przeglądana 25.4.2008), s. 15 23 Dz.U. L 189 z 3.7.1998, s. 42 24 UŜycie sformułowania „w szczególności” wskazuje, Ŝe wyliczenie z art. 2 decyzji ma charakter przykładowy.

Page 180: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

176176176176

− gromadzenia, tworzenia i upowszechniania statystyk dotyczących

kwestii walutowych, finansowych, bankowych, systemów płatności oraz

bilansów płatniczych25,

− systemów płatności i rozliczeń,

− zasad mających zastosowanie do instytucji finansowych, w zakresie, w

jakim wywierają istotny wpływ na stabilności rynków i instytucji

finansowych,

− w przypadku państw członkowskich, które nie wprowadziły euro – takŜe

instrumentów polityki pienięŜnej.

Szczegółowe informacje, dotyczące stanowiska EBC w przedmiocie stosowania

obowiązku konsultacji, znalazły się w wydanym przez EBC dokumencie pt.

„Przewodnik dotyczący zasięgania przez władze krajowe opinii Europejskiego

Banku Centralnego w sprawie projektowanych przepisów prawnych” (Frankfurt,

czerwiec 2005 r.), dostępnym na stronie internetowej EBC.

I.2. NAJWAśNIEJSZE KIERUNKI ZMIAN PRAWNYCH W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH, ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM STANOWISKA EBC

I. 2.1. ZMIANY KONSTYTUCJI

Zmian w związku z wprowadzeniem euro nie wymagała konstytucja Słowacji26.

Przepis o Národná Banka Slovenska (art. 56 konstytucji) sformułowany jest

bowiem w sposób ogólny przewidując jedynie, Ŝe NBS jest niezaleŜnym

bankiem centralnym Słowacji, który w ramach swojej działalności moŜe

wydawać, na podstawie ustawowego upowaŜnienia, ogólnie obowiązujące

przepisy prawa. Konstytucja stanowi takŜe, Ŝe najwyŜszym organem

25 W polskiej wersji językowej decyzji sformułowanie to jest nieprecyzyjne z uwagi na błędne tłumaczenie. 26 Ústava Slovenskej republiky, nr 460/1992 Zb. ze zm.

Page 181: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

177177177177

zarządzającym NBS jest Rada Banku (Banková Rada). Wszelkie dalsze kwestie

podlegają zgodnie z art. 56 ust. 3 konstytucji regulacji ustawowej.

Wymogi integracji krajowego banku centralnego z ESBC doprowadziły

natomiast do nowelizacji konstytucji Litwy ustawą z dnia 25.4.2006 r.27

Skreślono art. 125 ust. 2 konstytucji, który przyznawał Lietuvos Bankas

wyłączne prawo do emisji pieniądza28. Do art. 125 ust. 3 (obecnie ust. 2)

konstytucji dodano zapis przewidujący, Ŝe prawny status prezesa Lietuvos

Bankas, jak równieŜ podstawy jego odwołania określa osobna ustawa.

Uzupełnienie to było konieczne dla wyłączenia prezesa Lietuvos Bankas spod

zakresu przepisów art. 75 i art. 84 ust. 13 przewidujących moŜliwość wyraŜenia

przez Sejm Litwy wotum nieufności w stosunku do osób przez niego

powołanych, a zatem poprzednio takŜe prezesa Lietuvos Bankas29. Dzięki

uzupełnieniu art. 125 ust. 2 konstytucji obecnie przesłanki odwołania prezesa

Lietuvos Bankas reguluje w sposób wyłączny art. 12 ust. 1 ustawy o LB,

powtarzając przepis art. 14 ust. 2 Statutu ESBC30.

EBC krytycznie odniósł się do planowanej chwili wejścia w Ŝycie zmian w

konstytucji w pierwszej ich planowanej wersji sugerując, Ŝe powinny one

obowiązywać od chwili uchylenia derogacji w stosunku do Litwy31. Ostatecznie

przyjęta wersja nowelizacji konstytucji zawiera jednak przepisy sformułowane w

wystarczająco ogólny sposób, aby mogły one wejść w Ŝycie niezaleŜnie od

wprowadzenia euro na Litwie.

Konstytucja Estonii32 zawiera przepis (art. 111) przewidujący, Ŝe Eesti Pank ma

wyłączne prawo emitowania estońskiej waluty, reguluje obrót pienięŜny i chroni

27 Ustawa nr X-572 z dnia 25.04.2006, Valstyb÷s žinios (oficjalny publikator), 2006, nr 48-1701 (29.04.2006). Opis zmian

konstytucji w języku angielskim zob. na http://www.lb.lt/eng/euro/constitution.htm (przeglądana 12.7.2008).

Ujednolicony tekst konstytucji w języku angielskim jest dostępny na http://www.lrkt.lt/Documents2_e.html (przeglądana

12.7.2008) 28 Pierwotny projekt zmiany tego przepisu konstytucyjnego zakładał skreślenie z niego tylko słowa „wyłącznie”, a zatem

pozostawienie zapisu o prawie LB do emisji pieniądza. Projekt ten został krytycznie oceniony przez EBC (pkt 3 opinii

CON/2005/38), który wskazał, Ŝe nie uwzględnia on w dostateczny sposób zasad emisji banknotów i monet euro we

Wspólnocie i zalecił odesłanie bezpośrednio w przepisie konstytucji do Traktatu. Na rozwiązanie takie nie zdecydował się

jednak ustawodawca litewski, w rezultacie czego doszło do usunięcia regulacji emisji pieniądza z konstytucji i

pozostawienia jej jedynie w art. 6 ustawy o Lietuvos bankas, którego wersja wchodząca w Ŝycie z dniem uchylenia

derogacji w stosunku do Litwy zawiera zalecane przez EBC odesłanie do Traktatu. Tłumaczenie ustawy o LB na angielski,

uwzględniające zmiany wchodzące w Ŝycie z dniem uchylenia derogacji dostępne jest na stronie

http://www.lb.lt/eng/acts/index.html (przeglądana 12.7.2008 r.). 29 Na potrzebę takiego wyłączenia wskazał EBC w pkt 6-8 opinii CON/2005/38, podobnie w pkt 6 opinii CON/2005/60 30 Zob. wyjaśnienie zamieszczone na stronie Lietuvos bankas http://www.lb.lt/eng/euro/constitution.htm (przeglądana

12.7.2008). 31 Pkt 4 opinii CON/2005/38 32 Zob. tekst jednolity w tłumaczeniu na angielski na stronie http://www.president.ee/en/estonia/constitution.php

(przeglądana 17.7.2008).

Page 182: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

178178178178

stabilność waluty. W 2004 r. Komisja uznała ten przepis za sprzeczny z art. 109

Traktatu i Statutem ESBC33. JuŜ w 2003 r., a zatem jeszcze przed przystąpieniem

do Wspólnoty, estoński ustawodawca przyjął jednak ustawę nowelizującą

konstytucję, zawierającą w art. 2 generalną klauzulę przewidującą pierwszeństwo

zastosowania przepisów Traktatu przed przepisami estońskiej konstytucji. W

Raporcie o konwergencji z 2004 r. EBC zajął na jego podstawie mniej krytyczne

stanowisko i uznał, Ŝe przepis ten usuwa sprzeczność art. 111 estońskiej

konstytucji ze Statutem, zalecając jednak dla pewności prawnej nowelizację art.

11134. Ustawodawca estoński nie zdecydował się jednak na taką zmianę.

Estoński parlament skierował natomiast do Sądu NajwyŜszego wniosek o

zbadanie zgodności z konstytucją projektu nowelizacji ustawy o Eesti Pank,

przewidującego integrację EP z Eurosystemem i wprowadzenie euro. W

orzeczeniu z dnia 11.5.2006 r. estoński Sąd NajwyŜszy orzekł, Ŝe zgodnie z art. 2

ustawy z 2003 r. o zmianie konstytucji, art. 111 konstytucji nie będzie stosowany

jako niezgodny z art. 106 Traktatu. Po przystąpieniu do strefy euro emisja

banknotów i monet przez Eesti Pank będzie się zatem opierać na bezpośrednio

stosowanych przepisach prawa wspólnotowego. Estoński Sąd NajwyŜszy uznał,

Ŝe powyŜsza konstytucyjna klauzula o pierwszeństwie prawa wspólnotowego

zapewnia zatem spełnienie wymogów art. 109 Traktatu35. Po wydaniu

powyŜszego orzeczenia Sądu NajwyŜszego EBC uznał, Ŝe zapewnia ono jasność

stanu prawnego w tej kwestii, zalecił jednak zmianę art. 111 przy okazji kolejnej

nowelizacji konstytucji36. Pomimo pozostawienia bez zmian art. 111 konstytucji,

na tle powyŜszego orzeczenia, stan prawny w Estonii za odpowiadający

wymogom Traktatu i Statutu ESBC uznała takŜe Komisja37.

Przepisy konstytucji Cypru dotyczące banku centralnego zostały zmienione w

2002 r., a zatem jeszcze przed akcesją do Unii Europejskiej. Nowelizacja

zmieniła treść art. 47, 118 i 119 konstytucji wprowadzając zasadę niezaleŜności

banku centralnego38.

33 Raport Komisji o konwergencji z 2004 r., s. 32 34 Raport EBC o konwergencji z 2004 r., s. 221 35 Zob. Estonia’s National Changeover Plan, wersja 5, 31.10.2006 r., s. 11, dostępny na stronie

http://www.bankofestonia.info/pub/en/EL/ELiit/euro/eplaan_1.pdf (przeglądana 17.7.2008) 36 Raport EBC o konwergencji z grudnia 2006 r., s. 214. Podobne stanowisko EBC zajął w Raporcie o konwergencji z maja

2008 r., s. 235 37 Raport Komisji o konwergencji z 7 maja 2008 r., s. 11 38 Zob. informację na stronie cypryjskiego parlamentu, http://www.parliament.cy/parliamenteng/002_04.HTM

(przeglądana 23.7.2008)

Page 183: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

179179179179

Nowelizacji w związku z przystąpieniem do strefy euro wymaga art. 32D ust. 1

konstytucji Węgier39 przewidujący, Ŝe Magyar Nemzeti Bank określa politykę

pienięŜną kraju zgodnie z przepisami szczególnymi. Planowana jest zmiana tego

przepisu w celu uwzględnienia kompetencji ESBC w zakresie polityki

pienięŜnej40.

W razie przystąpienia do strefy euro nowelizacji wymagałby takŜe szereg

przepisów jednej z czterech ustaw zasadniczych stanowiących łącznie

konstytucję Szwecji – Aktu o formie rządów z 1974 r. (Regeringsformen) 41,

m.in. art. 13 rozdziału 9 przewidujący prowadzenie przez Sveriges Riksbank

polityki pienięŜnej, art. 14 rozdziału 9 przyznający Sveriges Riksbank wyłączne

prawo emisji banknotów oraz art. 12 rozdziału 9 przewidujący ogólną

odpowiedzialność rządu Szwecji za politykę walutową. Na tle tych przepisów

EBC zauwaŜył, Ŝe pomimo obowiązku spełnienia wymogów art. 109 Traktatu

ciąŜącego na Szwecji od dnia 1 czerwca 1998 r. władze szwedzkie nie podjęły

jak dotąd Ŝadnej inicjatywy legislacyjnej mającej na celu zmianę powyŜszych

przepisów konstytucji oraz innych przepisów prawa szwedzkiego niezgodnych z

Traktatem i Statutem ESBC42.

Kwestia przepisów konstytucyjnych dotyczących banku centralnego stała się

przedmiotem opinii EBC takŜe na tle prawa łotewskiego43. W 2006 r. planowano

nowelizację konstytucji Łotwy, która miała potwierdzić w przepisach konstytucji

ukształtowaną wcześniej praktykę istnienia instytucji niezaleŜnych od rządu,

obejmujących Latvijas Banka oraz Państwowy Urząd Kontroli. Nowelizacja ta

miała potwierdzić, Ŝe instytucje te nie podlegają przepisowi art. 58 konstytucji,

stanowiącemu, iŜ instytucje administracyjne państwa podlegają rządowi.

Planowany w niej przepis miał stanowić jedynie, Ŝe Latvijas Banka jest bankiem

centralnym Łotwy, jego pozycję ustrojową i sposób działania reguluje ustawa i

podlega on nadzorowi parlamentu. W opinii dotyczącej projektu nowelizacji

EBC podkreślił, Ŝe nowelizacja nie powinna wprowadzać Ŝadnych zmian

39 Tekst konstytucji w angielskim tłumaczeniu dostępny jest na stronie węgierskiegoTrybunału Konstytucyjnego

http://www.mkab.hu/en/enpage5.htm (przeglądana 22.7.2008) 40 Magyar Nemzeti Bank, Practical preparations for the introduction of the euro in Hungary, s. 9,

http://english.mnb.hu/engine.aspx?page=mnb_euro_practical (przeglądana 22.7.2008); zob. teŜ Raport EBC o

konwergencji, maj 2008 r., s. 241 41 Tekst w angielskim tłumaczeniu dostępny na stronie http://www.riksdagen.se/templates/R_Page____6307.aspx

(przeglądana 22.7.2008). 42 Raport EBC o konwergencji, maj 2008 r., s. 253-255. Na temat referendum z 14.9.2003 r. i stanowiska władz

szwedzkich w kwestii uczestnictwa w trzecim etapie UGW zob. wyŜej. 43 Opinia EBC CON/2006/27

Page 184: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

180180180180

dotyczących statusu Latvijas Banka oprócz potwierdzenia jego dotychczasowej

pozycji ustrojowej44. W szczególności wyraŜono zastrzeŜenia do planowanego

przepisu przewidującego nadzór parlamentu nad Latvijas Banka, jak równieŜ do

braku wyraźnego potwierdzenia w projektowanym przepisie niezaleŜności Banku

(w przeciwieństwie do takiego stwierdzenia w przepisie dotyczącym

Państwowego Urzędu Kontroli) 45. Nowelizacja łotewskiej konstytucji w części

dotyczącej Latvijas Banka ostatecznie nie weszła w Ŝycie, wskutek czego w

obecnie obowiązującym brzmieniu konstytucji brak jest przepisów dotyczących

Banku46. W raporcie o konwergencji z 2008 r. EBC nie wyraził zastrzeŜeń do

takiego stanu prawnego ograniczając się do uwag dotyczących ustawy o Latvijas

Banka47.

I.2.2. KWESTIE INSTYTUCJONALNE DOTYCZĄCE KRAJOWYCH BANKÓW CENTRALNYCH

I. 2.2.1. Technika legislacyjna i koordynacja z przepisami Traktatu I. 2.2.1. Technika legislacyjna i koordynacja z przepisami Traktatu I. 2.2.1. Technika legislacyjna i koordynacja z przepisami Traktatu I. 2.2.1. Technika legislacyjna i koordynacja z przepisami Traktatu

i Statutu ESBCi Statutu ESBCi Statutu ESBCi Statutu ESBC

Jak zauwaŜa EBC48, art. 109 Traktatu przewiduje obowiązek dostosowania prawa

krajowego do wymogów Traktatu i Statutu ESBC, nie wskazując jednakŜe

sposobu tego dostosowania. Ustawodawcy krajowi mogą zatem wybrać

pominięcie regulacji niektórych kwestii z odesłaniem w ich zakresie do

przepisów Traktatu i Statutu ESBC, powtórzenie przepisów Traktatu i Statutu

ESBC z ich wskazaniem w treści danej ustawy, usunięcie przepisów

niezgodnych z Traktatem i Statutem ESBC, jak równieŜ połączenie powyŜszych

metod regulacji49.

44 Pkt 2 opinii EBC CON/2006/27 45 Pkt 3.1-3.4 opinii EBC CON/2006/27 46 Tekst Konstytucji w angielskim tłumaczeniu zob. na stronie łotewskiego Sejmu

http://www.saeima.lv/LapasEnglish/Constitution_Visa.htm (przeglądana 10.9.2008) 47 Raport EBC o konwergencji, maj 2008 r., s. 236-238 48 Opinia EBC CON/2005/59, pkt 4 49 TamŜe; zob. teŜ Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 16

Page 185: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

181181181181

W Słowenii pierwszą zasadniczą częścią przygotowań legislacyjnych do

przyjęcia euro była ustawa z dnia 30 marca 2006 r. nowelizująca ustawę o Banka

Slovenije50, mająca na celu dostosowanie jej do postanowień Traktatu oraz

Statutu ESBC, a w szczególności realizację zaleceń EBC oraz Komisji zawartych

w raportach o konwergencji z 2004 r.51 Projekt tej ustawy został skonsultowany z

EBC (zob. opinię EBC CON/2006/17), a po jej przyjęciu stan prawny został

jeszcze raz oceniony przez EBC w Raporcie o konwergencji z maja 2006 r.

Zastosowana przez słoweńskiego ustawodawcę technika legislacyjna obejmuje

dość liczne odesłania wprost do Traktatu i Statutu ESBC i EBC, częściowo

wprowadzone w reakcji na sugestie EBC wyraŜone w kilku miejscach w opinii

CON/2006/17. W punkcie 2.1 opinii CON/2006/17 EBC wskazał ponadto na

konieczność dostosowania terminologii uŜywanej w ustawie do określeń

uŜywanych w rozporządzeniu nr 974/9852.

Ustawodawca słowacki zdecydował się na ujęcie koniecznej nowelizacji ustawy

o Národná Banka Slovenska w jednym akcie z większością pozostałych

zmianami legislacyjnych związanych z wprowadzeniem euro – w tzw. „ustawie

horyzontalnej”, czyli ustawie z dnia 28 listopada 2007 r. o wprowadzeniu waluty

euro w Republice Słowacji oraz o zmianie i uzupełnieniu niektórych ustaw53.

Przepisy nowelizujące ustawę nr 566/1992 o Národná Banka Slovenska składają

się na wyodrębnioną 2 część „ustawy horyzontalnej”. Zastosowana technika

legislacyjna – podobnie jak w przypadku ustawodawcy słoweńskiego – obejmuje

dość częste stosowanie przypisów odsyłających do właściwych przepisów prawa

wspólnotowego, w szczególności Statutu ESBC i EBC. Ostatecznie uchwalone

brzmienie przepisów nowelizujących ustawę o Národná Banka Slovenska

uwzględnia uwagi z Raportu EBC o konwergencji z grudnia 2006 r. (s. 231-232)

i uwagi wyraŜone do projektu ustawy przez EBC w opinii CON/2007/43 z dnia

19.12.2007 r. Przepisy te zostały następnie – z aprobatą – ocenione przez EBC w

Raporcie o konwergencji z maja 2008 r. (s. 249-253).

50 Dz. U. Republiki Słowenii nr 39/2006 51 Zob. Masterplan for the euro changeover, styczeń 2005, s. 17. Por. zalecenia EBC w Raporcie o konwergencji z 2004 r.,

s, 232-234 oraz zalecenia Komisji w Raporcie o konwergencji z 2004 r., s. 37. 52 EBC sugeruje w tym kontekście zastosowanie do euro określenia „waluta” zamiast „jednostka pienięŜna” danego

państwa. 53 Zbiór ustaw nr 659/2007. Tekst ustawy (w języku słowackim) jest dostępny na stronie

http://www.nbs.sk/EURINT/EURO/GEN_ZAK.PDF, przeglądana 28.6.2008.

Page 186: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

182182182182

Na odrębną ustawę nowelizującą przepisy o krajowym banku centralnym

zdecydował się ustawodawca cypryjski, wprowadzając zmiany konieczne dla

integracji z Eurosystemem ustawą nr 34(I) z 2007 r. (uchwaloną razem z „ustawą

horyzontalną” dnia 15.3.2007 r.) 54. Projekt ustawy został skonsultowany z EBC,

który wyraził swoje uwagi w opinii CON/2006/4.

Technikę nowelizacji ustawy o krajowym banku centralnym55 odrębną ustawą

(ustawa nr I z 2007 r.) wybrał teŜ ustawodawca maltański. Projekt tej ustawy i

wprowadzone do niego później poprawki zostały ocenione przez EBC w

opiniach CON/2006/23 i CON/2006/58.

Ustawodawca litewski przyjął obszerną nowelizację ustawy o Lietuvos Bankas56

w ustawie z dnia 25.4.2006 r. 57. Nowelizacja przepisów związanych z

uczestnictwem LB w Eurosystemie wejdzie w Ŝycie dopiero z dniem uchylenia

derogacji w stosunku do Litwy. Projekt ustawy nowelizującej został oceniony

przez EBC w opinii CON/2005/60.

Ustawodawca łotewski zdecydował się na wprowadzanie poprawek mających na

celu dostosowanie ustawy o Latvijas Banka do wymogów ESBC w dwóch

etapach – w ustawie z dnia 1.12.2005 (projekt oceniony przez EBC w opinii

CON/2005/20) oraz w ustawie z dnia 15.6.2006 (projekt oceniony w opinii EBC

CON/2006/19)58. Bezpośrednio przed przystąpieniem Łotwy do strefy euro

planowana jest dalsza nowelizacji ustawy o Latvijas Banka59.

Rozwiązaniem planowanym w Czechach jest uchylenie obowiązującej obecnie

ustawy nr 6/1993 o Česká Národní Banka60 i zastąpienie jej nową ustawą, której

projekt został opracowany w 2008 r. 61 i skonsultowany z EBC62. Uchylenie

54 Ujednolicony tekst ustawy o Central Bank of Cyprus, ze wskazaniem przepisów znowelizowanych w 2007 r., jest

dostępny na stronie http://www.centralbank.gov.cy/media/pdf/LFLWE_CBCLAW0508.pdf (przeglądana 15.7.2008) 55 Jednolity tekst ustawy nr XXXI z 1967 r. o Central Bank of Malta jest dostępny na stronie

http://www.centralbankmalta.org/site/legislation1.html (przeglądana 15.7.2008) 56 Tłumaczenie ustawy o LB na angielski, uwzględniające zmiany wchodzące w Ŝycie z dniem uchylenia derogacji dostępne

jest na stronie http://www.lb.lt/eng/acts/index.html (przeglądana 12.7.2008 r.). 57 Ustawa nr X-569 z dnia 25.04.2006 58 Tłumaczenie jednolitego tekstu ustawy z dnia 19.5.1992 r. o Latvijas Banka na język angielski jest dostępne na stronie

http://www.bank.lv/eng/main/all/lvbank/llb/ (przeglądana 15.7.2008) 59 Latvia’s National Euro Changeover Plan, październik 2007, pkt 2.2.2 (s. 12) dostępny na stronie

http://www.fm.gov.lv/eiro/changeover/euro_impl_plan_en.doc (przeglądana 15.7.2008) 60 Jednolity tekst ustawy jest dostępny na stronie

http://www.cnb.cz/m2export/sites/www.cnb.cz/cs/legislativa/zakony/download/zakon_o_cnb.pdf, a jego tłumaczenie na

angielski na stronie http://www.cnb.cz/m2export/sites/www.cnb.cz/en/legislation/acts/download/act_on_cnb.pdf

(przeglądane 19.7.2008). 61 Tekst projektu ustawy jest dostępny na stronie

http://www.cnb.cz/m2export/sites/www.cnb.cz/cs/legislativa/pripravovane_predpisy/download/navrh_zakon_o_cnb.pdf

(przeglądana 19.7.2008).

Page 187: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

183183183183

obecnej ustawy i wejście w Ŝycie nowej ma nastąpić z dniem wprowadzenia euro

(§ 80 projektu). Na tle projektu EBC podkreślił, Ŝe przewidziane przez Traktat i

Statut ESBC zasady dotyczące niezaleŜności banku centralnego, poufności,

zakazu finansowania ze środków banku centralnego oraz zakazu

uprzywilejowanego dostępu do banku centralnego wiąŜą państwa członkowskie

od dnia akcesji do Wspólnoty, a zatem odpowiednie zmiany czeski ustawodawca

powinien wprowadzić wcześniej niŜ w dniu przyjęcia euro. Od dnia przyjęcia

euro powinny natomiast obowiązywać przepisy dotyczące pełnej integracji Česká

Národní Banka z Eurosystemem63. EBC wskazał równieŜ, Ŝe przyjęcie nowej

ustawy o ČNB na kilka lat przed wejściem jej w Ŝycie oznacza równieŜ ryzyko

dezaktualizacji zawartych w niej odniesień do prawa wspólnotowego i moŜe

rodzić konieczność jej nowelizacji jeszcze przed wejściem w Ŝycie64.

Ustawodawca estoński dostosował ustawę o Eesti Pank65 do wymogów ESBC

ustawą nowelizującą z dnia 7.6.2006 r., której projekt został oceniony przez EBC

w opinii CON/2005/59. Ustawa nowelizująca weszła w Ŝycie z dniem 8.7.2006

r., ale część znowelizowanych przepisów wchodzi w Ŝycie dopiero z dniem

uchylenia przez Radę derogacji w stosunku do Estonii.

I. 2.2.2. Cele i zadania banku centralnego, niezaleŜność I. 2.2.2. Cele i zadania banku centralnego, niezaleŜność I. 2.2.2. Cele i zadania banku centralnego, niezaleŜność I. 2.2.2. Cele i zadania banku centralnego, niezaleŜność

funkcjonfunkcjonfunkcjonfunkcjonalna i integracja z ESBCalna i integracja z ESBCalna i integracja z ESBCalna i integracja z ESBC

Ustawodawca słoweński w nowelizacji ustawy o Banka Slovenije wprowadził

zmiany do przepisu statuującego cele działalności Banka Slovenije idące w

kierunku jego ujednolicenia z przepisem art. 105 ust. 1 Traktatu o celach

ESBC66, umieszczając dodatkowo w odpowiednim miejscu odesłanie wprost do

celów określonych w Traktacie67. Za niewystarczające uznano wcześniej

obowiązujące brzmienie przepisu art. 58 ustawy o Banka Slovenije, zawierające

62 Opinia CON/2008/21 63 Opinia CON/2008/21, pkt 2.1 – 2.2 64 Opinia CON/2008/21, pkt 2.3 65 Tłumaczenie jednolitego tekstu ustawy o Eesti Pank na angielski dostępne jest na stronie

http://www.bankofestonia.info/pub/en/dokumendid/dokumendid/oigusaktid/seadused/epact_706.html (przeglądana

17.7.2008 r.). 66 Zmiana sugerowana przez EBC w pkcie 2.9. opinii CON/2006/17 67 Zmiana pozytywnie oceniona przez EBC w Raporcie o konwergencji z maja 2006 r., s. 76

Page 188: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

184184184184

ogólną klauzulę o pierwszeństwie zastosowania Statutu ESBC i EBC przed

ustawą, dopuszczającą jednak szereg wyjątków68. Nowelizacja wprowadziła

zatem do ustawy przepis art. 58 ust. 2 nakazujący Banka Slovenije działanie

zgodne z postanowieniami Traktatu i Statutu dotyczącymi realizacji polityki

pienięŜnej69, dokonywania operacji walutowych, utrzymywania i zarządzania

rezerwami walutowymi oraz wspierania sprawnego funkcjonowania systemów

płatności (wyliczenie odpowiadające zadaniom ESBC przewidzianym w art. 3

ust. 1 Statutu ESBC i EBC)70.

Ustawodawca słowacki zmienił przepisy art. 2 ust. 1 lit. a i b ustawy o Národná

Banka Slovenska przewidujące, Ŝe do zadań NBS naleŜy prowadzenie polityki

pienięŜnej oraz emisja banknotów. Od dnia przyjęcia euro przepisy te będą

odpowiednio przewidywać, Ŝe NBS bierze udział we wspólnej polityce

pienięŜnej ustalanej przez EBC71 oraz emituje banknoty i monety na podstawie

odpowiednich przepisów obowiązujących w strefie euro. Zgodność z Traktatem i

Statutem ESBC została dodatkowo zagwarantowana dodaniem do przepisu o

celu i zadaniach NBS klauzuli generalnej przewidującej, Ŝe swoje zadania NBS,

będąc częścią ESBC wykonuje zgodnie z zasadami obowiązującymi w ESBC, a

od momentu wprowadzenia euro – zgodnie z zasadami obowiązującymi w

Eurosystemie (art. 2 ust. ustawy o NBS). W przypisie do tego przepisu ustawy

dodano odesłanie do właściwych przepisów Traktatu oraz Statutu ESBC.

Podobną klauzulę dodano w art. 6 ust. 3 ustawy o NBS przewidując, Ŝe zarząd

NBS przy podejmowaniu swoich czynności jest obowiązany do przestrzegania

zasad obowiązujących w ESBC (względnie w Eurosystemie).

W zakresie związanym z prowadzeniem polityki pienięŜnej wątpliwości EBC

budził projekt brzmienia art. 42 ustawy o Central Bank of Cyprus, przewidujący

pozostawienie CBC prawa do emisji papierów wartościowych w celu interwencji

na rynku pienięŜnym72. Ostateczne brzmienie tego przepisu uwzględnia

68 Raport Komisji o konwergencji z 2004 r., s. 28, Raport EBC o konwergencji z 2004 r., s. 233; zob. teŜ Masterplan for the

euro changeover, styczeń 2005, s. 17 69 Zgodnie z sugestią EBC wyraŜoną w pkcie 3.22 opinii CON/2006/17 przepis art. 58 ust. 2 ustawy mówi jedynie o

realizacji, a nie o udziale w ustalaniu polityki pienięŜnej, gdyŜ zgodnie z art. 12 ust. 1 Statutu ESBC ustalanie polityki

pienięŜnej jest wyłączną kompetencją Rady Prezesów EBC. 70 Pkt 2.8 opinii CON/2006/17 71 EBC zakwestionował jednak nieco dalej idący przepis projektu nowelizacji ustawy o Lietuvos bankas (pkt 11 opinii

CON/2005/60, zob. teŜ pkt 19 tej opinii) przewidujący, Ŝe LB ustala politykę pienięŜną wspólnie z innym członkami ESCB.

EBC wskazał, Ŝe ustalanie polityki pienięŜnej jest wyłączną kompetencją Rady Prezesów EBC (art. 12 ust. 1 Statutu ESBC). W

konsekwencji tego stanowiska ustawodawca litewski zmienił brzmienie art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o LB (w wersji wchodzącej

w Ŝycie z dniem uchylenia derogacji) na obejmujące tylko realizację (a nie ustalanie) polityki pienięŜnej. 72 Pkt 5.3.1 opinii EBC CON/2006/4

Page 189: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

185185185185

kompetencje ESBC precyzując, Ŝe emisja przez CBC papierów wartościowych

odbywa się w celu osiągnięcia celów ESBC i realizacji jego zadań.

Ustawodawca maltański wprowadził poprawki odzwierciedlające integrację

Central Bank of Malta z ESBC do samego przepisu ustanawiającego CBM jako

osobę prawną i bank centralny Malty. Art. 3 ust. 1 ustawy o CBM przewiduje, Ŝe

CBM jest integralną częścią ESBC i bierze udział w realizacji zadań i spełnianiu

celów ustalonych w Traktacie i Statucie ESBC, ze wszystkimi wynikającymi z

tego prawami i obowiązkami. Do przepisów Traktatu i Statutu ESBC ściśle

dostosowano teŜ przepisy art. 4 i 5 ustawy o CBM określające cele i zadania

Central Bank of Malta. Na tle ich projektu EBC wyraził opinię, Ŝe przepis o

zadaniach CBM powinien przewidywać wprost, Ŝe są one realizowane według

Statutu ESBC i Traktatu, za niewystarczające uznając sformułowanie o działaniu

w ramach ESBC73.

Odniesienie do roli krajowego banku centralnego w ESBC znalazło się teŜ w

przepisie ustanawiającym Lietuvos Bankas (art. 1 ustawy o LB). W brzmieniu

obowiązującym obecnie, przed uchyleniem derogacji w stosunku do Litwy,

przepis ten przewiduje, Ŝe LB jest częścią ESBC. Wersja przepisu wchodząca w

Ŝycie z dniem uchylenia derogacji przewiduje ponadto, Ŝe LB realizuje cele i

wykonuje zadania ESBC zgodnie z wytycznymi i instrukcjami EBC. Przepis

zawiera ponadto generalną klauzulę, Ŝe wykonywanie funkcji i prowadzenie

działalności Lietuvos Bankas nie moŜe być sprzeczne z celami ESBC i EBC, jak

równieŜ musi pozostać w zgodności z przepisami prawa wspólnotowego. W art.

3 ust. 1 ustawy o LB (brzmienie obowiązujące juŜ obecnie) ustawodawca

litewski potwierdził, Ŝe Lietuvos Bankas podlega przepisom Traktatu, Statutu

ESBC i aktów prawa wspólnotowego, jak równieŜ ustaw i innych aktów prawa

litewskiego, o ile są one zgodne z Traktatem i Statutem ESBC. Zgodnie z art. 1

ust. 2 (brzmienie obowiązujące od uchylenia derogacji) LB zarządza i

rozporządza swoimi aktywami zgodnie z aktami prawa wspólnotowego oraz

ustawą o LB.

W przepisie o celach Lietuvos Bankas (art. 7) zmiany wchodzące w Ŝycie z

dniem uchylenia derogacji polegają: (i) na wprowadzeniu odesłania do Traktatu

przy celu utrzymywania stabilności cen oraz (ii) dodaniu jako celu ubocznego

73 Pkt 2.2 opinii EBC CON/2006/23

Page 190: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

186186186186

wspierania ogólnych polityk gospodarczych we Wspólnocie74, przy zachowaniu

dotychczasowego ubocznego celu wspierania polityki gospodarczej rządu Litwy,

ale z (iii) dodaniem zastrzeŜenia, Ŝe musi to być zgodne z celami EBC i ESBC.

Na tle przepisu o funkcjach i działalności Lietuvos Bankas EBC wyraził uwagę,

Ŝe emisja monet nie wchodzi w zakres zadań ESBC, ale jest prerogatywą państw

członkowskich75. W konsekwencji tej uwagi w katalogu funkcji LB zawartym w

przepisie art. 8 ustawy o LB, podzielonym na funkcje realizujące przepisy

Traktatu wchodzące w zakres działalności ESBC (ust. 1) oraz inne funkcje (ust.

2), emisja monet została wyodrębniona od emisji banknotów i znalazła się w ust.

2, a zatem poza funkcjami wchodzącymi w zakres działalności ESBC.

Przepis art. 3 ustawy o Latvijas Banka w wersji obowiązującej w chwili akcesji

do UE przewidywał jako główny cel LB prowadzenie polityki pienięŜnej przez

kontrolowanie ilości pieniądza w obiegu dla zapewnienia stabilności cen.

Sformułowanie to zostało uznane przez EBC w Raporcie o konwergencji z 2004

r. (s. 223) za niezgodne z Traktatem i Statutem, w konsekwencji czego w 2005 r.

przepis ten zmieniono, tak Ŝe jako główny cel LB przewiduje wyłącznie

utrzymanie stabilności cen w kraju76.

W 2006 r. wprowadzono kolejne zmiany do przepisu art. 2 ustawy o LB,

przewidujące, Ŝe Latvijas Banka jest uczestnikiem ESBC, jak równieŜ Ŝe podlega

wytycznym i instrukcjom EBC zgodnie z przepisami Traktatu i Statutu ESBC.

Do zmian tych EBC odniósł się z aprobatą, wskazując jednakŜe, Ŝe odwołanie do

wytycznych i instrukcji EBC znajdzie w istocie zastosowanie dopiero w

momencie pełnej integracji LB z Eurosystemem, czyli w momencie

wprowadzenia euro77. Wprowadzenie podobnego odwołania do aktów prawnych

EBC zaraz po wymienieniu Statutu ESBC Europejski Bank Centralny zalecał

ustawodawcy estońskiemu78, na tle projektu nowelizacji ustawy o Eesti Pank,

która miała wejść w Ŝycie z momentem wprowadzenia euro. Odpowiednie

sformułowanie zostało ostatecznie wprowadzone do art. 1 ust. 3 ustawy o Eesti

Pank, przy czym weszło ono w Ŝycie z dniem 8.7.2006 r., a zatem pomimo

nieprzyjęcia euro przez Estonię.

74 W pkt 8 opinii CON/2005/60 EBC nalegał na dokładne powtórzenie art. 105 ust. 1 Traktatu i art. 2 Statutu ESBC poprzez

sformułowanie „polityki gospodarcze we Wspólnocie”, a nie „polityki gospodarcze Wspólnoty” 75 Pkt 9 opinii EBC CON/2005/60 76 Zmiana pozytywnie oceniona przez EBC w pkt 5 opinii CON/2005/20 77 Pkt 3.1 opinii CON/2006/19 78 Pkt 5 opinii CON/2005/59

Page 191: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

187187187187

NiezaleŜnie od tego, Ŝe utrata przez krajowe banki centralne uprawnień do

określania polityki pienięŜnej następuje dopiero z momentem wprowadzenia

euro, EBC zaleca wcześniejsze stopniowe dostosowanie instrumentów krajowej

polityki pienięŜnej do standardów Eurosystemu, co pozwoli na sprawne

dostosowanie się przez uczestników rynku finansowego do nowych zasad po

przyjęciu euro79.

W związku z opierającym się na art. 3 ust. 1 i art. 22 Statutu ESBC

sprawowaniem przez Eurosystem nadzoru nad systemami płatności EBC

zasugerował wprowadzenie w regulujących tę kwestię przepisach ustawy o

Central Bank of Malta sformułowania o sprawowaniu przez CBM nadzoru w

ramach Eurosystemu, na podstawie wymogów i standardów określonych przez

Radę Prezesów EBC80. W ostatecznie przyjętym brzmieniu art. 34 ustawy o

CBM znalazło się sformułowanie o nadzorze i regulacji przez CBM działalności

systemów płatności zgodnie z Traktatem i Statutem. W reakcji na dodatkowe

zalecenie EBC81 w przepisie przewidującym wydawanie w tym zakresie przez

CBM przepisów wykonawczych wprowadzono takŜe klauzulę przewidującą ich

zgodność z art. 22 Statutu ESBC oraz z wydawanymi na jego podstawie

przepisami.

W opiniach EBC dotyczących zakresu działalności krajowych banków

centralnych pojawiły się teŜ uwagi dotyczące zakresu podmiotów mogących

posiadać rachunki w banku centralnym. Na tle art. 12 ustawy o Latvijas Banka

EBC zalecił wierne powtórzenie zakresu przewidzianego w art. 17 Statutu

ESBC82. Postulat ustawodawca łotewski zrealizował dopisując do katalogu

podmiotów uprawnionych do posiadania rachunku w LB banki centralne będące

uczestnikami ESBC oraz uczestników rynku finansowego.

Na tle kwestii uczestnictwa krajowego banku centralnego we współpracy

międzynarodowej EBC wyraził opinię, Ŝe przepis dotyczący udziału Central

Bank of Malta w instytucjach i organizacjach międzynarodowych powinien

odsyłać do art. 6 Statutu z uwagi na to, Ŝe w zakresie współpracy wiąŜącej się z

79 Zob. pozytywną ocenę przez EBC projektów zmian dotyczących instrumentów polityki pienięŜnej na Łotwie, pkt 2.1

opinii CON/2007/12 i pkt 2.1 opinii CON/2006/49 80 Pkt 7.2 opinii EBC CON/2006/23 81 Pkt 3.8 opinii EBC CON/2006/58 82 Pkt 7 opinii CON/2005/20

Page 192: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

188188188188

zadaniami ESBC, to EBC decyduje o sposobie reprezentacji ESBC83.

Ustawodawca maltański uwzględnił to stanowisko wprowadzając do przepisu o

moŜliwości uczestnictwa CBM czy posiadania przez niego udziałów w

międzynarodowych i krajowych organizacjach lub instytucjach oraz uczestnictwa

w międzynarodowych porozumieniach walutowych (art. 39 ustawy o CBM)

ogólne sformułowanie o jego zgodności ze Statutem. Inny sposób regulacji

wybrał ustawodawca słoweński wprowadzając ustawą nowelizującą do art. 67a

ustawy o Banka Slovenije wymóg uzyskania uprzedniej zgody EBC na

uczestnictwo Banka Slovenije w międzynarodowych organizacjach walutowych

(a zatem powtarzając postanowienia art. 6 ust. 2 Statutu ESBC i EBC). Podobny

wymóg chciał wprowadzić w 2006 r. ustawodawca łotewski (w art. 7 ustawy o

Latvijas Banka), zrezygnował jednak z niego po wskazówce EBC, Ŝe powinien

on znaleźć zastosowanie dopiero od momentu integracji LB z Eurosystemem84.

W przypadku pełnienia przez krajowe banki centralne innych funkcji niŜ

przewidziane w Statucie ESBC Europejski Bank Centralny rekomenduje dodanie

do przewidujących je przepisów odesłania precyzującego, Ŝe dodatkowa funkcja

sprawowana jest zgodnie z art. 14 ust. 4 Statutu, a zatem pozostaje poza

funkcjami przewidzianymi w Statucie85. Przy innej okazji EBC odesłania takiego

nie zalecał, ograniczając się jedynie do wskazania, Ŝe dodatkowe zadania nie

muszą stać w sprzeczności z zadaniami i funkcjami ESBC, ale zgodnie z art. 14

ust. 4 Statutu ESBC zawsze są wykonywane na wyłączną odpowiedzialność

danego krajowego banku centralnego i nie są uznawane za część funkcji ESBC86.

W sposób bardziej szczegółowy do kwestii EBC odniósł się na tle projektu

nowelizacji o Eesti Pank, gdzie zarekomendował (i) dokładne powtórzenie

sformułowań z art. 105 ust. 1 i 2 Traktatu i art. 2 i 3 Statutu ESBC w przepisach

przewidujących główny cel i podstawowe zadania krajowego banku centralnego,

wraz z wyraźnym odwołaniem się do tych przepisów oraz (ii) wyraźne

zastrzeŜenie, Ŝe główny cel i podstawowe zadania krajowego banku centralnego

odwzorowujące te przewidziane w Traktacie i Statucie mają zawsze

pierwszeństwo przed ewentualnymi dodatkowymi zadaniami czy funkcjami

83 Pkt 8.1 opinii EBC CON/2006/23. Konieczności uwzględnienia tego w przepisie prawa krajowego nie wyklucza

okoliczność, Ŝe przepis taki moŜe regulować takŜe współpracę międzynarodową w kwestiach nie naleŜących do

kompetencji ESBC. 84 Pkt 3.2 opinii CON/2006/19 85 Pkt 6.1 opinii EBC CON/2006/23 86 Pkt 2.1 opinii CON/2007/8 i pkt 2.1 opinii CON/2006/47 dotyczących powierzenia ČNB dodatkowych zadań w zakresie

ochrony konsumentów

Page 193: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

189189189189

banku centralnego wykraczającymi poza ich zakres87. Stosując się do tych

zaleceń, ustawodawca estoński pozostawił jako uboczne (i obwarowane

zalecanym przez EBC zastrzeŜeniem) zadanie Eesti Pank wspieranie polityki

gospodarczej rządu Estonii (art. 4 ust. 4 ustawy o EP). Jako ostatni punkt

katalogu zadań Eesti Pank w art. 2 ust. 2 ustawy znalazło się takŜe

sformułowanie o „innych funkcjach przewidzianych ustawą, o ile nie są one

sprzeczne” z celem i zadaniami odzwierciedlającymi przepisy Traktatu i Statutu

EBC i ESBC.

Na temat dodatkowych zadań krajowych banków centralnych EBC wypowiedział

się równieŜ przy okazji uprawnień czeskiego banku centralnego w zakresie

legislacji. Dwa równoległe przygotowywane przepisy – nowy § 37 przeznaczony

do wprowadzenia do obecnie obowiązującej ustawy o Česká Národní Banka oraz

§ 52 projektu nowej ustawy o Česká Národní Banka, mającej wejść w Ŝycie z

dniem wprowadzenia euro – przewidują wspólne przygotowywanie przez ČNB i

Ministerstwo Finansów projektów ustaw dotyczących kwestii walutowych,

obiegu pienięŜnego, rynku pienięŜnego, oraz statusu, organizacji, kompetencji i

działalności ČNB, jak równieŜ przygotowywanie przez Ministerstwo Finansów

przy pomocy ČNB projektów ustaw dotyczących rynku finansowego, pieniądza

elektronicznego, prawa dewizowego, jak równieŜ ustawy o wprowadzeniu euro

w Republice Czeskiej. EBC zalecił, aby przepisy te zawierały zastrzeŜenie, Ŝe

uprawnienia ustawodawcze ČNB i Ministerstwa Finansów nie uchybiają

kompetencjom organów Wspólnoty88.

ObciąŜanie krajowych banków centralnych dodatkowymi zadaniami nie

związanymi z ESBC wiąŜe się takŜe z kwestią ich niezaleŜności finansowej.

EBC kilkakrotnie podkreślił na tym tle, Ŝe obciąŜanie krajowych banków

centralnych nowymi zadaniami albo zmiana ich zadań nie moŜe uchybiać

odpowiedniemu wykonaniu zadań krajowego banku centralnego związanego z

ESBC. Krajowy bank centralny musi zawsze mieć zagwarantowane

87 Pkt 6 opinii EBC CON/2005/59 88 Pkt 3.2.2 opinii CON/2008/21. Na tle związanych z tą kwestią przepisów czeskiej ustawy o zakresach właściwości

centralnych organów administracji EBC zalecił takŜe (pkt 3.1.1 – 3.3.1 opinii CON/2008/2), aby przyznawały one

Ministerstwu Finansów właściwość nie dla ogólnie określonej wspólnej waluty UE, ale jedynie dla ułatwienia przygotowań

do jej wprowadzenia w Czechach, tak aby uwzględnione zostały kompetencje instytucji wspólnotowych. EBC zalecił takŜe

uwzględnienie kompetencji Wspólnoty w przepisach tej ustawy regulujących właściwość w sprawach dotyczących systemów

płatności i obrotu walutowego z zagranicą.

Page 194: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

190190190190

wystarczające środki finansowe i zasoby kadrowe dla odpowiedniego wykonania

zadań związanych z ESBC89.

Kwestia niezaleŜności finansowej krajowych banków centralnych została nieco

dokładniej poruszona przez EBC na tle rozwaŜanych projektów zmian ustawy o

Sveriges Riksbank, nie mających zresztą na celu przygotowania Banku do

przyjęcia euro90. EBC skrytykował, jako naruszenie niezaleŜności finansowej

banku centralnego, wcześniejszą praktykę nakładania na Sveriges Riskbank

obowiązku dokonania nadzwyczajnych wypłat z zysku z mocy uchwały

Riksdagu (parlamentu Szwecji) 91. Nie do pogodzenia z niezaleŜnością finansową

Sveriges Riksbanku są teŜ zdaniem EBC alternatywne względem siebie

koncepcje traktowania wyemitowanych banknotów jako darmowego kapitału

Banku92, jak równieŜ uznania gotówki w obiegu za dług Banku w stosunku do

rządu, z którego to tytułu Bank miałby być obowiązany do zapłaty rządowi

odsetek93. Za naruszenie kompetencji banku centralnego działającego w ramach

ESBC, wynikających z art. 105 ust. 2 Traktatu uznał EBC projekt przepisu

nakazującego Sveriges Riksbank sprzedaŜ części swoich rezerw dewizowych.

Nie jest przy tym naruszeniem Traktatu sama sprzedaŜ rezerw, ale narzucanie

tego krajowemu bankowi centralnemu aktem prawnym przyjętym przez inne

organy94. Niedopuszczalnym naruszeniem niezaleŜności banku centralnego

byłoby teŜ zmuszenie go do obniŜenia kapitału bez uprzedniej zgody jego

organów zarządzających95.

I.I.I.I. 2.2.3. NiezaleŜność personalna2.2.3. NiezaleŜność personalna2.2.3. NiezaleŜność personalna2.2.3. NiezaleŜność personalna

W zakresie personalnego aspektu niezaleŜności banków centralnych podkreślić

naleŜy, Ŝe EBC nalega na ścisłe dostosowanie przesłanek odwołania prezesa oraz

89 Pkt 4 opinii CON/2008/2. Podobnie w pkt 3 opinii CON/2007/8 i w pkt 3 opinii CON/2006/47. Zob. teŜ pkt 4.1 opinii

CON/2008/34. Zob. teŜ Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 20 90 Opinia CON/2008/34 91 Pkt 1.2-1.3 opinii CON/2008/34 92 Pkt 3.5 opinii CON/2008/34 93 Pkt 3.7 opinii CON/2008/34. Koncepcja ta została uznana za niezgodną z art. 32 Statutu ESBC. 94 Pkt 3.6 opinii CON/2008/34 95 Pkt 4.1 opinii CON/2008/34

Page 195: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

191191191191

członków organów zarządzających krajowych banków centralnych do art. 14 ust.

2 Statutu ESBC (zob. cytowane poniŜej opinie).

Ustawodawca słoweński dostosował przesłanki odwołania członków zarządu (w

tym prezesa) Banka Slovenije do art. 14 ust. 2 Statutu ESBC poprzez zastąpienie

przesłanki prawomocnego skazania na karę pozbawienia wolności przewidzianą

w art. 14 ust. 2 Statutu przesłanką dopuszczenia się powaŜnego uchybienia96.

NaleŜy tu podkreślić, Ŝe EBC nalega na dokładne powtórzenie przesłanki

przewidzianej w art. 14 ust. 2 Statutu (dopuszczenie się powaŜnego uchybienia)

nawet w sytuacji, gdy kwestionowany przepis prawa krajowego jest bardziej

precyzyjny i przewiduje przesłankę węŜszą od określonej w art. 14 ust. 2

Statutu97. Członkowie zarządu Banka Slovenije zostali teŜ wyłączeni z zakresu

zastosowania sankcji odwołania ze sprawowanych funkcji w przypadku

naruszenia przepisów ustawy antykorupcyjnej o obowiązku składania

oświadczeń majątkowych98. W odniesieniu do przepisów tej ustawy EBC

podkreślił wcześniej, Ŝe samo wprowadzenie obowiązku składania przez prezesa

Banka Slovenije oświadczeń majątkowych jest zgodne ze Statutem, jego

naruszeniem jednak byłoby stosowanie sankcji polegającej na utracie

zajmowanego stanowiska99.

Na Słowacji przepis art. 7 ust. 9 ustawy o Národná Banka Slovenska regulujący

przesłanki odwołania członków zarządu NBS znowelizowano w sposób

powtarzający brzmienie art. 14 ust. 2 Statutu ESBC, z odesłaniem wprost do tego

przepisu w przypisie. W art. 7 ust. 10 ustawy powtórzono przy tym (ponownie

razem z odesłaniem w przypisie) postanowienie art. 14 ust. 2 Statutu przewidując

moŜliwość zaskarŜenia przez odwołanego prezesa NBS postanowienia

prezydenta Republiki Słowacji o swoim odwołaniu do Europejskiego Trybunału

Sprawiedliwości.

96 W sposób postulowany przez EBC w pkcie 2.6. opinii CON/2006/17 97 Oprócz cytowanej tu ustawy słoweńskiej podobną uwagę EBC wyraził na tle ustawy o Latvijas Banka, która jako

przesłanką odwołania Prezesa LB przewidywała skazanie prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne (art. 22 ust. 4

pkt 2 ustawy o LB, krytycznie oceniony w pkt 6 opinii CON/2005/20, a następnie, z sugestią jak najszybszej zmiany, w pkt

3.3 opinii CON/2006/19). Ustawodawca łotewski nie zmienił jak dotąd tego przepisu, co zostało podniesione w Raporcie

EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 236. Sugerowaną przez EBC zmianę wprowadził natomiast ustawodawca estoński,

zastępując w art. 12 ust. 2 ustawy o Eesti Pank przesłankę skazania Prezesa i wiceprezesów Eesti Pank prawomocnym

wyrokiem sądu odesłaniem do art. 14 ust. 2 Statutu ESBC (zob. Raport EBC o konwergencji, grudzień 2006 r., s. 213).

Przesłankę skazania wyrokiem sądu ustawodawca estoński zachował jednak w przepisie art. 12 ust. 1 ustawy w

odniesieniu do członków Rady Nadzorczej Eesti Pank. 98 Zob. pozytywną ocenę EBC w Raporcie o konwergencji z maja 2006 r., s. 76 99 Tak w Raporcie EBC o konwergencji z 2004 r., s. 233

Page 196: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

192192192192

Na tle § 16 ust. 1 i 2 projektu nowej ustawy o Česká Národní Banka EBC zalecił

zmianę planowanego sformułowania przesłanki odwołania członka Rady Banku

brzmiącego: „przestał spełniać przewidziane ustawą warunki konieczne do

wykonywania funkcji” na sformułowanie „przestał spełniać warunki konieczne

do wykonywania funkcji w rozumieniu art. 14 ust. 2 Statutu ESBC”100. EBC

zakwestionował ponadto wprowadzenie w § 16 ust. 1 projektu katalogu przyczyn

wygaśnięcia kadencji członka Rady Banku, zawierającego następujące

przypadki: (i) upływ kadencji, (ii) pisemna rezygnacja, (iii) powołanie na

stanowisko, którego nie moŜna łączyć z funkcją członka Rady Banku, (iv)

upłynięcie dwóch miesięcy od odwołania z funkcji członka Rady Banku w razie

niezaskarŜenia odwołania, (v) prawomocne orzeczenie o pozbawieniu lub

ograniczeniu zdolności do czynności prawnych, (vi) prawomocne skazanie za

przestępstwo umyślne. Katalog ten został uznany za sprzeczny z art. 14 ust. 2

Statutu ESBC i zalecono jego dostosowanie do tego przepisu101.

Na powtórzenie przesłanek odwołania prezesa banku centralnego określonych w

art. 14 ust. 2 Statutu ESBC zdecydował się teŜ ustawodawca litewski w art. 12

ust. 1 ustawy o Lietuvos Bankas (określającym tak samo przesłanki odwołania

zastępców prezesa oraz członków zarządu). Krok ten połączony został z

nowelizacją konstytucji wykluczającą moŜliwość odwołania prezesa Lietuvos

Bankas wskutek wyraŜenia mu wotum nieufności przez Sejm (zob. wyŜej). W

art. 12 ust. 2-4 ustawy określono dodatkowo procedurę odwołania prezesa oraz

zastępców prezesa i członków zarządu LB w razie wystąpienia przesłanek

określonych w ust. 1. Prezes podlega odwołaniu przez Sejm na wniosek

prezydenta Republiki Litewskiej, zastępcy i członkowie zarządu przez

prezydenta na wniosek prezesa Lietuvos Bankas. Art. 12 ust. 4 ustawy

potwierdza prawo prezesa LB (przysługujące na podstawie art. 14 ust. 2 Statutu

ESBC, do którego jednak przepis ten nie odsyła) do zaskarŜenia decyzji o

odwołaniu do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, przyznając zastępcom

prezesa i członkom zarządu LB prawo zaskarŜenia decyzji o odwołaniu do Sądu

Rejonowego w Wilnie.

EBC krytycznie odniósł się do projektowanego przepisu ustawy o Central Bank

of Malta przewidującego nieco szersze przesłanki odwołania członków zarządu

100 Pkt 3.2.1 opinii EBC CON/2008/21 101 Pkt 3.2.1 opinii EBC CON/2008/21

Page 197: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

193193193193

CBM (w tym prezesa i wiceprezesa) niŜ określone w art. 14 ust. 2 Statutu

ESBC102. W reakcji na stanowisko EBC ustawodawca maltański zmienił

strukturę przepisów i wyłączył prezesa i wiceprezesa CBM z zakresu pojęcia

„członka zarządu” („director”) Banku (art. 9 ust. 1 ustawy o CBM). Ułatwiło to

rozdzielenie przesłanek odwołania prezesa i wiceprezesa CBM od przesłanek

odwołania pozostałych członków zarządu. W przypadku prezesa i wiceprezesa

przepis o ich odwołaniu (art. 8 ust. 5) dokładnie powtarza przesłanki art. 14 ust. 2

Statutu ESBC, nie odsyłając jednak wprost do przepisu Statutu. Przesłanki

odwołania członków zarządu (art. 9 ust. 4) sformułowano w inny sposób, uznając

w szczególności za przypadek naruszenia obowiązków uzasadniający odwołanie

powtarzającą się nieusprawiedliwioną nieobecność na posiedzeniach zarządu.

Rozwiązanie zapewniające weryfikację wiarygodności prezesa oraz członków

Rady Nadzorczej Eesti Pank pod kątem dostępu do informacji niejawnych, a nie

wprowadzające przy tym elementów sprzecznych z art. 14 ust. 2 Statutu ESBC,

zawiera art. 111 ustawy o Eesti Pank w kształcie przyjętym ustawą z 25.1.2007 r.

Przepis ten przewiduje, Ŝe kandydaci na powyŜsze stanowiska przechodzą

obowiązkową procedurę sprawdzającą przeprowadzaną przez Zarząd Policji

Bezpieczeństwa. Z wymogu tego zwolnieni są tylko posiadacze certyfikatu

bezpieczeństwa uprawniającego do dostępu do informacji ściśle tajnych, jak

równieŜ osoby zajmujące stanowisko dające z urzędu dostęp do wszelkich

tajemnic państwowych.

Pozytywnie EBC odniósł się do doprecyzowania przez ustawodawcę estońskiego

w art. 10 ustawy o Eesti Pank zasad zastępowania prezesa EP przez

wiceprezesów, jak równieŜ, wobec przyznania w takiej sytuacji wiceprezesowi

EP uprawnień prezesa, do objęcia przez wiceprezesów zasadą kadencyjności i

gwarancją niezaleŜności103. Zgodnie z sugestią EBC przepis uzupełniono ponadto

o zasadę, Ŝe zastępcę prezesa EP Rada Nadzorcza Banku wyznacza tylko spośród

wiceprezesów (art. 10 ust. 4). W związku z wprowadzeniem zasady

kadencyjności EBC krytycznie odniósł się jednak do projektowanego przepisu

przejściowego zakładającego równoczesne rozpoczęcie i zakończenie kadencji

wszystkich wiceprezesów EP, uznając, Ŝe jednoczesne wygaśnięcie kadencji

budzi obawy z punktu widzenia stabilności zarządzenia EP. EBC zalecił

102 Pkt 3.3 opinii EBC CON/2006/58 103 Pkt 8 opinii EBC CON/2005/59

Page 198: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

194194194194

ustawodawcy estońskiemu wzorowanie się powołania pierwszych członków

Zarządu EBC na niepełną kadencję (art. 50 Statutu ESBC)104.

I.I.I.I. 2.2.4. NiezaleŜność instytucjonalna2.2.4. NiezaleŜność instytucjonalna2.2.4. NiezaleŜność instytucjonalna2.2.4. NiezaleŜność instytucjonalna

Na tle projektu nowelizacji ustawy o Central Bank of Malta EBC ostroŜnie

odniósł się do projektowanego przepisu przewidującego w określonym zakresie

obowiązek składania przez prezesa CBM wyjaśnień i dostarczania informacji

parlamentowi Malty. EBC wskazał na art. 15 Statutu ESBC przewidujący

składanie przez EBC sprawozdań z działalności ESBC do Parlamentu

Europejskiego, Rady, Komisji oraz Rady Europejskiej. Pomimo tego, Ŝe EBC nie

sugerował skreślenia projektowanego przepisu, ograniczając się jedynie do

sugestii wprowadzenia do niego klauzuli przewidującej, Ŝe uprawnienia

parlamentu Malty nie mogą uchybiać niezaleŜności CBM i zasad obiegu

informacji w ESBC105, projektowany art. 18 ust. 4 nie znalazł się ostatecznie w

ustawie o CBM. O wiele bardziej stanowczo wyraŜone uwagi dotyczące tej

kwestii znalazły się w opinii EBC dotyczącej projektowanej nowelizacji ustawy

o Banca NaŃională a României. EBC uznał, Ŝe projektowane przepisy

przewidujące głosowanie i moŜliwość odrzucenia przez parlament rocznego

sprawozdania z działalności BNR, rocznego sprawozdania finansowego oraz

sprawozdania biegłego rewidenta rodzą ryzyko niedopuszczalnego ograniczenia

niezaleŜności instytucjonalnej BNR. EBC podkreślił w szczególności, Ŝe takie

uprawnienia parlamentu nie mogą się przerodzić w pośrednie lub bezpośrednie

udzielanie instrukcji BNR co do treści sprawozdań podlegających głosowaniu,

jak równieŜ niedopuszczalne jest jakiekolwiek uprawnienie parlamentu do

uchylania, zawieszania odraczania czy zatwierdzania decyzji BNR106.

Pewne obawy o niezaleŜność banku centralnego pojawiły się teŜ na tle przepisu

art. 29 ustawy o Central Bank of Malta przewidującego obowiązek informowania

przez CBM o swojej polityce ministra finansów. EBC podkreślił, Ŝe nie do

104 Pkt 9 opinii EBC CON/2005/59 105 Pkt 2.6 opinii EBC CON/2006/23 106 Pkt 3.5-3.7 opinii EBC CON/2008/31

Page 199: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

195195195195

pogodzenia z Traktatem i Statutem jest obowiązek uprzedniego zasięgania przez

bank centralny opinii organów rządowych, gdyŜ daje on rządowi formalną

moŜliwość wpływania na rozstrzygnięcia banku centralnego. Nie uchybia

natomiast przepisom wspólnotowym prowadzenie dialogu pomiędzy bankiem

centralnymi a organami rządowymi, nawet jeŜeli jest on przewidziany w ustawie.

Zgodnie z zaleceniem EBC ustawodawca maltański wprowadził jednak do art. 29

ustawy o CBM dodatkowe klauzule przewidujące, Ŝe (i) informowanie ministra

finansów nie prowadzi do ingerencji w niezaleŜność członków organów

decyzyjnych CBM, (ii) w pełni poszanowany zostaje status prezesa CBM jako

członka organów EBC oraz (iii) nie dochodzi do naruszenia wymogów poufności

przewidzianych Statutem ESBC107.

Ze zdecydowanie ostrzejszą krytyką EBC spotkał się projekt wprowadzenia do

ustawy o rumuńskim banku centralnym dalej idącego przepisu przewidującego

obowiązek uczestnictwa premiera, ministra finansów i sekretarza stanu w

ministerstwie finansów w posiedzeniach Zarządu Banca NaŃională a României.

EBC podkreślił, Ŝe przepis taki rodzi ryzyko powstania niedopuszczalnej

praktyki udzielania BNR instrukcji przez członków rządu, jak równieŜ

wątpliwości co do tego, czy nieobecność członków rządu nie będzie stanowić

przeszkody do odbycia posiedzenia Zarządu BNR108.

I.I.I.I. 2.2.5. Rada Polityki PienięŜnej2.2.5. Rada Polityki PienięŜnej2.2.5. Rada Polityki PienięŜnej2.2.5. Rada Polityki PienięŜnej

Z punktu widzenia Polski szczególnie interesujące jest dostosowanie do zasad

obowiązujących w Eurosystemie instytucji odpowiadającej polskiej Radzie

Polityki PienięŜnej. Instytucja taka, pod dokładnie taką samą nazwą (Conseil de

la politique monétaire) istniała we Francji109 i składała się z prezesa i dwóch

wiceprezesów Banku Francji oraz sześciu członków, powoływanych na

dziewięcioletnią kadencję przez Radę Ministrów, spośród kandydatów

przedstawianych przez przewodniczącego Senatu, przewodniczącego 107 Pkt 3.8 opinii EBC CON/2006/58 108 Pkt 3.3 - 3.4 opinii EBC CON/2008/31 109 W polskiej literaturze o francuskiej Radzie Polityki PienięŜnej w kształcie sprzed 2007 r. zob. W. Baka, System bankowy

we Francji, Prawo Bankowe 2003, nr 2, s. 65

Page 200: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

196196196196

Zgromadzenia Narodowego oraz przewodniczącego Rady Ekonomicznej i

Społecznej. Wraz z wejściem Banku Francji do Eurosystemu najwaŜniejsze

kompetencje Rady Polityki PienięŜnej zostały przejęte przez EBC, a zadaniami

Rady pozostało badanie rozwoju sytuacji na rynku pienięŜnym i analiza

implikacji polityki pienięŜnej opracowanej w ramach ESBC.

Wobec utraty przez Radę Polityki PienięŜnej najwaŜniejszych kompetencji za

wskazane uznano uproszczenie struktury organów Banku Francji i rozwiązanie

Rady110, co nastąpiło w 2007 r. (nowelizacja przepisów o Banku Francji ustawą

nr 2007-212 z dnia 20.2.2007 r.). Rada Polityki PienięŜnej została zastąpiona

przez Komitet PienięŜny Rady Ogólnej (Comité monétaire du conseil général)

Banku Francji, uregulowany w art. L 142-4 – L 142-7 Kodeksu pienięŜnego i

finansowego (Code monétaire et financier). Komitet przejął zadania Rady

(badanie rozwoju sytuacji na rynku pienięŜnym i analiza implikacji polityki

pienięŜnej opracowanej w ramach ESBC), do których dodano przyjmowanie

środków implementujących wytyczne EBC.

W skład Komitetu wchodzi siedmiu członków: prezes i dwóch wiceprezesów

Banku Francji, oraz po dwóch członków powoływanych przez przewodniczącego

Senatu i przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego z uwzględnieniem ich

kompetencji oraz doświadczenia w zakresie kwestii walutowych, finansów lub

gospodarki. Kadencja członków Komitetu powoływanych przez

przewodniczących izb parlamentu wynosi 6 lat, bez moŜliwości powołania na

kolejną pełną kadencję, przy czym co 3 lata następuje zmiana dwóch członków

Komitetu111. W razie niemoŜności sprawowania przez członka Komitetu swoich

funkcji jest on zgodnie z art. L 142-5 ust. 6 C.m.f. odwoływany, a na pozostałą

część jego kadencji powołuje się inną osobę. EBC zwrócił w tym kontekście

uwagę na konieczność dostosowania przepisów dotyczących upływu kadencji

członka Komitetu do art. 14 ust. 2 Statutu ESBC, na takich samych zasadach, na

jakich dotyczy on prezesów krajowych banków centralnych112 (czyli

przewidującego co najmniej 5-letnią kadencję). Stanowisko EBC nie

doprowadziło jednak w tym zakresie do zmiany w przepisach ostatecznie

przyjętych przez francuskiego ustawodawcę.

110 Zmiana z aprobatą przyjęta przez EBC, zob. pkt 2.1. opinii CON/2006/32 111 Przepis przejściowy art. L 142-5 ust. 4 przewiduje przy tym wejście do składu pierwszego Komitetu poprzednich

członków Rady Polityki PienięŜnej 112 Zob. pkt 2.6 opinii CON/2006/32

Page 201: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

197197197197

Członkowie Komitetu PienięŜnego mają wiele większy wpływ na działalność

Banku Francji, niŜ wynikałoby to z samych przepisów o Komitecie, gdyŜ

stanowią oni większość członków Rady Ogólnej (Conseil général) Banku

Francji. Do Rady Ogólnej wchodzi dodatkowo jeszcze trzech członków: dwóch

powoływanych przez Radę Ministrów na wniosek ministra gospodarki oraz

pochodzący z wyboru reprezentant pracowników Banku Francji (art. L 142-3

C.m.f.). Rada Ogólna jest organem zarządzającym Banku Francji, mającym

decydujący głos w sprawach działalności Banku nie wchodzących w zakres

kompetencji ESBC.

Rozwiązanie Rady Polityki PienięŜnej i zastąpienie jej przez Komitet PienięŜny

naleŜy jednak ocenić jako obniŜenie rangi tego organu113, co wyraŜa się m.in. w

rezygnacji z zakazu prowadzenia przez członków Komitetu (oprócz prezesa i

wiceprezesów Banku Francji) innej działalności, która zgodnie z art. L 142-7 ust.

4 C.m.f. jest dopuszczalna za zgodą Komitetu, o ile nie prowadzi do konfliktu

interesów. Oceniając powyŜszą zmianę z punktu widzenia personalnej

niezaleŜności banku centralnego, EBC odniósł się do niej z ostroŜnością,

sugerując w szczególności wykluczenie wprost moŜliwości sprawowania przez

członków Komitetu funkcji w administracji państwowej, regionalnej oraz

lokalnej114. RównieŜ ta uwaga EBC nie została jednak uwzględniona przez

francuskiego ustawodawcę.

Podobna zmiana struktury banku centralnego w związku z zaprzestaniem

ustalania przez niego polityki pienięŜnej nastąpiła z momentem przyjęcia euro na

Cyprze. Z dniem 1 stycznia 2008 r. rozwiązany został cypryjski Komitet Polityki

PienięŜnej (Monetary Policy Committee), Central Bank of Cyprus zaprzestał teŜ

publikacji regularnego raportu o polityce pienięŜnej (Monetary Policy Report) 115.

113 Zob. pkt 2.2 opinii CON/2006/32 114 Zob. pkt 2.4 opinii CON/2006/32 115 Zob. http://www.centralbank.gov.cy/nqcontent.cfm?a_id=2605&lang=en, przeglądana 10.9.2008. Niestety dostępne

źródła w języku angielskim dotyczące tej reformy są bardzo skromne. Zob. teŜ pkt 5.2.1 opinii EBC CON/2006/4

Page 202: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

198198198198

I.I.I.I. 2.2.6. Zakaz finansowania ze środków banku centralnego 2.2.6. Zakaz finansowania ze środków banku centralnego 2.2.6. Zakaz finansowania ze środków banku centralnego 2.2.6. Zakaz finansowania ze środków banku centralnego

oraz udzielanie kredytu instytucjom kredytowym i inne oraz udzielanie kredytu instytucjom kredytowym i inne oraz udzielanie kredytu instytucjom kredytowym i inne oraz udzielanie kredytu instytucjom kredytowym i inne

operacje na rynku pienięŜnymoperacje na rynku pienięŜnymoperacje na rynku pienięŜnymoperacje na rynku pienięŜnym

Do zmian w zakresie moŜliwości udzielenia przez bank centralny kredytu

funduszowi gwarantującemu depozyty w systemie bankowym doszło na

Słowacji. Przepis przewidujący, Ŝe Národná Banka Slovenska moŜe udzielić

kredytu Funduszowi Ochrony Wkładów (art. 24 ustawy o Národná Banka

Slovenska w zw. z art. 13 ust. 2 ustawy nr 118/1996 o ochronie wkładów

bankowych) został uznany przez EBC za sprzeczny z postanowieniami Traktatu

o zakazie finansowania ze środków banku centralnego (art. 101 Traktatu)116.

Zdaniem EBC słowacki Fundusz Ochrony Wkładów jest instytucją publiczną w

rozumieniu art. 101 ust. 1 Traktatu117, pomimo tego, Ŝe nie jest funduszem

rządowym, ani teŜ nie jest finansowany z budŜetu państwa118. Ustawa

„horyzontalna” o wprowadzeniu euro wprowadziła zatem odpowiednią

nowelizację ustawy o NBS oraz ustawy o ochronie wkładów, zgodnie z których

nowym brzmieniem NBS moŜe przyznać Funduszowi Ochrony Wkładów (jak

równieŜ Funduszowi Gwarantowania Inwestycji) jedynie krótkoterminowego

kredytu w razie naglącego i nieprzewidzianego braku płynności, o ile jest to

uzasadnione istniejącym zagroŜeniem stabilności systemowej i z zastrzeŜeniem,

Ŝe nie narusza to zakazu finansowania ze środków banku centralnego (nowe

brzmienie art. 24 ust. 2 ustawy o NBS).

Ustawodawcy krajowi wprowadzają ponadto do ustaw o krajowych bankach

centralnych przepisy przewidujące ogólny zakaz finansowania rządu i innych

podmiotów publicznych ze środków banku centralnego. Na tle takiego przepisu

w projektach nowelizacji ustaw o cypryjskim i litewskim banku centralnym EBC

wskazał na konieczność umieszczenia w nim wyraźnego odesłania do art. 101

Traktatu oraz rozporządzenia Rady nr 3603/93, albo alternatywnie rezygnacji z

wprowadzania takiego przepisu do prawa krajowego wobec bezpośredniego

obowiązywania powyŜszych przepisów prawa wspólnotowego119. Zgodnie z

116 Raport o konwergencji z grudnia 2006 r., s. 230 117 Pkt 11 opinii CON/2005/50 z dnia 1.12.2005 r. w sprawie nowelizacji słowackiej ustawy o ochronie depozytów 118 Zob. http://www.fovsr.sk/en/about-the-deposit-protection-fund/ (przeglądana 10.7.2008) 119 Pkt 4.2 opinii CON/2006/4 (Cypr) oraz pkt 22 opinii CON/2005/60 (Litwa). Nieco odmienne sugestie EBC wyraził na tle

projektowanego art. 27 ust. 1 ustawy o Central Bank of Malta (pkt 5.1 opinii CON/2006/23), gdzie zasugerował w

Page 203: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

199199199199

sugestią EBC odesłanie takie wprowadzono do ostatecznie ustalonego brzmienia

art. 49 ustawy o Central Bank of Cyprus. Podobne odesłanie zastosował

ustawodawca słowacki w ogólnym przepisie art. 19 ust. 1 ustawy o NBS

zakazującym finansowania ze środków banku centralnego podmiotów sektora

publicznego. Ustawodawca litewski zdecydował się natomiast na uchylenie

przewidującego taki zakaz przepisu art. 37 ustawy o Lietuvos Bankas z dniem

uchylenia derogacji w stosunku do Litwy. Oznacza to, Ŝe zakaz finansowania ze

środków banku centralnego na Litwie obowiązuje obecnie na podstawie art. 37

ustawy o LB, a od dnia uchylenia derogacji jego podstawą będą wyłącznie

bezpośrednio stosowane przepisy wspólnotowe.

W odniesieniu do moŜliwości udzielania przez krajowe banki centralne kredytu

komercyjnym instytucjom kredytowym dla pomocy w utrzymaniu przez nie

płynności EBC zalecił ustawodawcom krajowym dodanie do odpowiednich

przepisów ustaw o krajowych bankach centralnych zastrzeŜenia, Ŝe udzielanie

kredytu nie moŜe uchybiać wymogom związanym z uczestnictwem banku

centralnego w ESBC, jak równieŜ zapewnienie, aby takie kredyty nie naruszały

zakazu finansowania ze środków banku centralnego podmiotów publicznych120.

Odpowiednie zastrzeŜenie ustawodawca cypryjski wprowadził w art. 46 ust. 3

ustawy o CBC, ustawodawca maltański w art. 17 ust. 1 lit. g oraz art. 27 ust. 1

ustawy o CBM, a ustawodawca litewski w art. 7 ust. 2 pkt 4 ustawy o LB (w

brzmieniu wchodzącym w Ŝycie z dniem uchylenia derogacji). EBC wskazuje

takŜe na konieczność dostosowania przepisów dotyczących udzielania kredytu

przez bank centralny do art. 18 ust. 1 Statutu ESBC, zalecając uzaleŜnienie

udzielania kredytu od uzyskania odpowiedniego zabezpieczenia, jak równieŜ

umieszczenie przepisu przewidującego udzielanie kredytu w szerszym

kontekście (podobnie jak w art. 18 Statutu) przepisów regulujących operacje

otwartego rynku121. Odpowiednio szerokie sformułowanie ustawodawca łotewski

wprowadził przy następnej nowelizacji ustawy o Latvijas Banka w 2006 r. do jej

art. 35122.

pierwszej kolejności pełne powtórzenie art. 101 Traktatu w treści projektowanego przepisu, a dopiero jako alternatywy

wprowadzenie odesłania do art. 101 Traktatu albo rezygnację z wprowadzenia takiego przepisu do prawa krajowego.

Ostatecznie przyjęte brzmienie art. 27 ust. 1 ustawy o CBM (uzupełnione po dodatkowej uwadze EBC wyraŜonej w pkt 3.7

opinii CON/2006/58) powtarza w pełnym zakresie art. 101 Traktatu, nie odsyłając jednak wprost do tego przepisu. 120 Pkt 4.1 opinii CON/2006/4 dotyczącej Cypru, pkt 2.4 opinii CON/2006/23 dotyczącej Malty oraz pkt 10 opinii

CON/2005/60 dotyczącej Litwy. 121 Pkt 8 opinii CON/2005/20 dotyczącej Łotwy 122 Zob. aprobujące stanowisko EBC w pkt 3.4 opinii CON/2006/19

Page 204: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

200200200200

I. 2.2.7. Przepisy o roli banku centralnego w zakresie emisji I. 2.2.7. Przepisy o roli banku centralnego w zakresie emisji I. 2.2.7. Przepisy o roli banku centralnego w zakresie emisji I. 2.2.7. Przepisy o roli banku centralnego w zakresie emisji

banknotóbanknotóbanknotóbanknotów i monet oraz organizacji obiegu gotówkowegow i monet oraz organizacji obiegu gotówkowegow i monet oraz organizacji obiegu gotówkowegow i monet oraz organizacji obiegu gotówkowego

W odniesieniu do przepisów prawa krajowego przewidujących emisję

banknotów i monet euro przez krajowe banki centralne EBC zalecił

wprowadzenie do nich wyraźnego odesłania do art. 106 Traktatu i art. 16 Statutu

ESBC123. Odesłania takie wprowadził ustawodawca maltański, przewidując w

art. 42 ustawy o CBM emisję przez CBM banknotów euro zgodnie z art. 106

Traktatu i art. 16 Statutu ESBC, a w art. 43 ustawy o CBM emisję przez Bank

(działający w imieniu i na rzecz rządu Malty) monet, z zastrzeŜeniem zgody EBC

na wielkość emisji zgodnie z art. 106 Traktatu.

Podobne odesłania124 wprowadził ustawodawca słoweński, z pewnymi róŜnicami

dotyczącymi emisji monet i wprowadzania banknotów i monet do obiegu. W art.

60 ustawy o Banka Slovenije przewidziano, Ŝe Republika Słowenii emituje

monety euro z zastrzeŜeniem zgody EBC na wielkość emisji, przestrzegając przy

tym od dnia wprowadzenia euro zasad dotyczących nominałów i specyfikacji

technicznych monet ustalonych przez Radę na podstawie art. 106 ust. 2 Traktatu.

Dodatkowy przepis art. 60a ustawy o Banka Slovenije125 przewidywał

wprowadzanie przez Banka Slovenije banknotów i monet euro do obiegu (ust. 1 i

2, z odesłaniem do art. 106 ust. 1 i 2 Traktatu) od dnia przyjęcia euro, a w

osobnym ust. 3 przewidziano ponadto wyjątek dla zaopatrzenia wstępnego w

banknoty i monety euro zgodnie z decyzjami organów decyzyjnych ESBC, które

mogło się rozpocząć juŜ przed przyjęciem euro. Uchylono takŜe przepisy o

emisji i wprowadzaniu do obiegu banknotów i monet w tolarach (art. 67 ust. 2

ustawy o Banka Slovenije), zachowując jednakŜe przepis przewidujący wyłączne

prawo Banka Slovenije do ustalania autentyczności banknotów w tolarach (art.

10 ustawy o Banka Slovenije), jak równieŜ przepis art. 8 ust. 2 ustawy

przewidujący sprawowanie przez Banka Slovenije funkcji specjalistycznych i

eksperckich przy emisji monet (zarówno przed, jak i po przyjęciu euro monety

emituje Republika Słowenii, a nie Bank) oraz art. 8 ust. 3 przewidujący emisję

monet okolicznościowych na podstawie osobnej ustawy.

123 Zob. pkt 3.10 opinii CON/2006/58. 124 Zgodnie z postulatami EBC zawartymi w pktach 3.17-3.21 opinii CON/2006/17 125 Uznany zresztą przez EBC za zbędny, pkt 3.20 opinii CON/2006/17

Page 205: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

201201201201

Odesłań do dokładnie określonych przepisów Traktatu i Statutu ESBC nie

przewidział natomiast ustawodawca litewski. W przepisie art. 6 ust. 1 ustawy o

LB (w brzmieniu wchodzącym w Ŝycie w dniu uchylenia derogacji)

przewidziano, Ŝe Lietuvos Bankas ma prawo do emisji banknotów i monet

zgodnie z wymogami Traktatu126. Podobnie sformułowane zostały teŜ przepisy

art. 141 ust. 1 i 2 ustawy o Eesti Pank (wchodzące w Ŝycie w dniu uchylenia

derogacji), nie zawierające jednak Ŝadnego odesłania do prawa wspólnotowego.

Przewidują one, Ŝe Eesti Pank ma prawo do emisji banknotów euro za

zezwoleniem EBC, jak równieŜ wyłączne prawo do emisji monet euro w Estonii,

za uprzednią zgodą EBC na wielkość emisji. Oceniając powyŜsze przepisy EBC

uznał je za wystarczające dla dostosowania ustawy do art. 106 Traktatu i art. 16

Statutu ESBC, nie zalecając przy tym wprowadzenia odesłań do przepisów

Traktatu i Statutu ESBC.

W kwestiach związanych z przetwarzaniem banknotów euro, ich sortowaniem,

wycofywaniem z obiegu banknotów zniszczonych i ich wymianą EBC zwracał

uwagę na konieczność uwzględnienia w krajowych przepisach regulacji

wspólnotowych (w szczególności decyzji EBC/2003/4 z dnia 20 marca 2003 r. w

sprawie nominałów, parametrów, reprodukcji, wymiany i wycofania banknotów

euro), w tym poprzez wprowadzenie do krajowych przepisów dotyczących tych

kwestii odesłań do odpowiednich aktów prawa wspólnotowego127. W odniesieniu

do kwestii uregulowanych w sposób wyczerpujący w aktach prawa

wspólnotowego (w szczególności wycofywania zniszczonych banknotów euro,

uregulowanego w decyzji EBC/2003/4) EBC zalecił ustawodawcy litewskiemu

powstrzymanie się przed ich regulacją w prawie krajowym, z uwagi na potrzebę

ochrony zaufania ludności do banknotów i monet euro, która wymaga

jednolitego stosowania przepisów decyzji EBC/2003/4 we Wspólnocie128.

126 Takie sformułowanie przepisu spotkało się z aprobatą EBC w opinii CON/2005/60, pkt 7 127 Zob. pkt 4.3 i 4.4 opinii CON/2007/43 odnoszącej się do Słowacji. 128 Pkt 3.8 opinii CON/2005/21

Page 206: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

202202202202

I.I.I.I. 2.2.8. Przepisy o rezerwach walutowymi i kursach wymiany 2.2.8. Przepisy o rezerwach walutowymi i kursach wymiany 2.2.8. Przepisy o rezerwach walutowymi i kursach wymiany 2.2.8. Przepisy o rezerwach walutowymi i kursach wymiany

walutwalutwalutwalut

W zakresie rezerw walutowych ustawodawca słowacki dodał do przepisu art. 28

lit. b) ustawy o Národná Banka Slovenska, przewidującego, Ŝe NBS przechowuje

i dysponuje rezerwami walutowymi i w złocie, klauzulę stanowiącą, Ŝe od dnia

przyjęcia euro NBS dokonując operacji w ramach Eurosystemu przestrzega zasad

obowiązujących w Eurosystemie (wraz z przypisem odsyłającym do

odpowiednich przepisów Statutu ESBC). Zgodnie z art. 39 ust. 2 ustawy o NBS

w nowym brzmieniu od dnia przyjęcia euro, NBS będzie przekazywał swoje

rezerwy dewizowe EBC według przepisów obowiązujących w Eurosystemie.

Przepis art. 28 lit. a) przewidujący ustalanie przez NBS kursu korony w stosunku

do walut obcych został zastąpiony przez normę przewidującą jedynie ustalanie i

ogłaszanie przez NBS referencyjnego kursu euro w stosunku do walut obcych

będących przedmiotem obrotu na Słowacji, a których kursu nie ustala EBC. EBC

zwrócił uwagę na potrzebę dostosowania do tego rozwiązania przepisów

szczególnych odsyłających obecnie do kursów ogłaszanych przez NBS, tak aby

uwzględniały one okoliczność, iŜ kursy określonych walut ustala i ogłasza EBC,

a innych NBS129.

Dla wzmocnienia instytucjonalnego aspektu niezaleŜności słoweńskiego banku

centralnego w nowelizacji ustawy o Banka Slovenije wyłączono zarządzanie

rezerwami walutowymi z zakresu umowy Banka Slovenije z Ministerstwem

Finansów130 oraz przewidziano wprost zarządzanie nimi zgodnie z art. 31 Statutu

ESBC oraz wydanymi na jego podstawie wytycznymi EBC (art. 62 ust. 1 ustawy

o Banka Slovenije) 131. Konieczność zmiany przepisów mogących umoŜliwić

wpływ rządu państwa członkowskiego na zarządzanie rezerwami walutowymi

EBC podkreślał teŜ na tle nowelizacji ustawy o Lietuvos Bankas132, wskutek

czego z art. 36 ustawy regulującego moŜliwość zawierania przez LB porozumień

z zagranicznymi instytucjami w przedmiocie rozliczeń, skreślono moŜliwość

zawierania takich porozumień na podstawie porozumienia z rządem Litwy. 129 Pkt 3.1 opinii CON/2008/40 130 Zmiana pozytywnie oceniona przez EBC w pkcie 2.5. opinii CON/2006/17 oraz w Raporcie o konwergencji z maja 2006

r., s. 75 131 Odesłanie do art. 31 Statutu i przepisów przyjętych na jego podstawie wprowadzono w reakcji na sugestię EBC

wyraŜoną w pkt 3.24 opinii CON/2006/17 132 Zob. pkt 20 opinii EBC CON/2005/60

Page 207: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

203203203203

Przepis przewidujący utrzymywanie i zarządzanie rezerwami walutowymi

zgodnie z wytycznymi i instrukcjami EBC wprowadzono teŜ do ustawy o Central

Bank of Malta (art. 17 ust. 2)133, a podobną zmianę wchodzącą w Ŝycie z dniem

uchylenia derogacji przyjęto w ustawie o Eesti Pank (art. 26 ust. 4). 134

Planowany § 31 nowej ustawy o Česká Národní Banka przewiduje samodzielne

przechowywanie i zarządzanie rezerwami walutowymi przez ČNB, z

zastrzeŜeniem przekazania części rezerw do EBC na jego wezwanie zgodnie z

art. 30 Statutu ESBC (do którego odsyła § 31 ust. 3 projektowanej ustawy o

ČNB). Na tle tego przepisu EBC podkreślił, Ŝe zgodnie z art. 31 ust. 2 Statutu

ESBC wszelkie operacje związane z rezerwami walutowymi powyŜej granicy

ustalonej na podstawie art. 31 ust. 3 podlegają zatwierdzeniu przez EBC.

Przepisy ustawy o ČNB powinny zatem zdaniem EBC odsyłać do art. 31 Statutu

i przepisów wydanych na jego podstawie135.

W związku z projektowanymi litewskimi przepisami dotyczącymi kursów walut

obcych EBC podkreślił, Ŝe krajowy bank centralny wchodzący w skład

Eurosystemu nie moŜe indywidualnie ustalać oficjalnych kursów walut obcych,

ani teŜ przepisy prawa nie mogą zmuszać uczestników obrotu do stosowania w

transakcjach kursów ogłoszonych przez krajowy bank centralny. Członek

Eurosystemu moŜe jedynie ogłaszać referencyjne kursy walut obliczane z

zastosowaniem metod stosowanych w Eurosystemie, a uczestnicy obrotu mogą

stosować do swoich transakcji takŜe kursy od nich odbiegające136.

I.I.I.I. 2.2.9. Sp2.2.9. Sp2.2.9. Sp2.2.9. Sprawozdawczość statystyczna i rachunkowość. rawozdawczość statystyczna i rachunkowość. rawozdawczość statystyczna i rachunkowość. rawozdawczość statystyczna i rachunkowość.

Kontrola rachunków krajowych banków centralnychKontrola rachunków krajowych banków centralnychKontrola rachunków krajowych banków centralnychKontrola rachunków krajowych banków centralnych

W związku ze standardami sprawozdawczości statystycznej przyjętymi w ESBC

Europejski Bank Centralny zwracał uwagę na wydane na podstawie art. 26 ust. 4

Statutu ESBC wytyczne EBC/2002/10 z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie ram

133 Przepis ten spotkał się z uznaniem EBC, zob. pkt 3.4 opinii EBC CON/2006/58 134 Przepis ten, przewidujący, Ŝe przechowywanie i zarządzanie rezerwami walutowymi odbywa się na podstawie ustaw,

statutu EP oraz wytycznych Rady Prezesów EBC, spotkał się z uznaniem EBC, zob. pkt 7 opinii EBC CON/2005/59 135 Pkt 3.1.3 opinii CON/2008/21. Taką samą uwagę na tle ustawy słoweńskiej zob. w pkt 3.24 opinii CON/2006/17 136 Pkt 46 opinii CON/2005/21.

Page 208: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

204204204204

prawnych rachunkowości i sprawozdawczości finansowej w ESBC137.

Wprawdzie wytyczne te nie regulują wprost zasad rachunkowości i

sprawozdawczości statystycznej krajowych banków centralnych na wewnętrzny,

krajowy uŜytek, ich ukształtowanie w sposób odmienny niŜ przewidziany dla

ESBC prowadziłoby jednak do niepotrzebnego prowadzenia rachunkowości

równolegle według dwóch róŜnych zasad. Ustawodawca słowacki

wprowadzający w 2005 r. zasady rachunkowości i sprawozdawczości banku

centralnego według Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości

Finansowej (International Financial Reporting Standards - IFRS), a zatem w

sposób odmienny od zasad przewidzianych dla ESBC spotkał się z sugestią EBC,

Ŝe IFRS powinny być stosowane tylko w okresie przejściowym, przed

wprowadzeniem euro, a od tego momentu Národná Banka Slovenska powinna

stosować takŜe na uŜytek krajowy zasady przewidziane w wytycznych

EBC/2006/16138. Postulat ten ustawodawca słowacki zrealizował w nowym art.

38 ust. 1 ustawy o NBS, wchodzącym w Ŝycie z dniem przyjęcia euro, zgodnie z

którym rachunkowość NBS prowadzona będzie zgodnie z przepisami

obowiązującymi dla Eurosystemu, z odesłaniem do art. 26 Statutu ESBC oraz

wytycznych EBC/2006/16. Podobny przepis odsyłający do przepisów wydanych

na podstawie art. 26 ust. 4 Statutu ESBC przewidział w art. 21 ust. 5 ustawy o

Central Bank of Malta ustawodawca maltański139.

Od momentu wprowadzenia euro zmianie ulegną teŜ przepisy o kontroli

rachunków Národná Banka Slovenska. Obecna regulacja przewidująca w art. 39

ust. 2 ustawy o NBS kontrolę rachunków NBS przez biegłego rewidenta

powołanego przez NajwyŜszy Urząd Kontroli zostanie zastąpiona przepisem art.

38 ust. 2 przewidującym kontrolę przez niezaleŜnego zewnętrznego rewidenta

powołanego zgodnie z przepisami obowiązującymi dla Eurosystemu (z

odesłaniem do art. 27 ust. 1 Statutu ESBC). Na tle projektu ustawy o Česká

Národní Banka EBC podkreślił, Ŝe ustawodawcy krajowi niezaleŜnie od

odesłania do art. 27 ust. 1 Statutu ESBC powinni wiernie powtórzyć

sformułowanie o kontroli przez niezaleŜnego zewnętrznego rewidenta. Za

niewystarczający uznano projektowany § 60 ust. 2 ustawy o ČNB mówiący o

137 Dz.U. L 58 z 3.3.2003, s. 1. Z dniem 1.1.2007 r. wytyczne te zostały zastąpione wytycznymi EBC/2006/16 w sprawie

ram prawnych rachunkowości i sprawozdawczości finansowej w ESBC, Dz.U. L 348 z 11.12.2006, s. 1 138 Opinia EBC CON/2005/61, pkt 4 139 Zgodnie ze wskazówką EBC wyraŜoną w pkcie 3.6 opinii EBC CON/2006/58

Page 209: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

205205205205

kontroli przez niezaleŜnego rewidenta zgodnie ze Statutem, pomijający jednak

przymiotnik „zewnętrzny” 140.

Na tle przepisu art. 27 ust. 1 Statutu ESBC nakazującego poddanie rachunków

krajowych banków centralnych kontroli przez niezaleŜnych zewnętrznych

rewidentów EBC podkreślił, Ŝe rewidentem takim nie moŜe być państwowy

organ kontrolny, nawet o zagwarantowanej konstytucyjnie niezaleŜności, gdyŜ

organ taki nie jest organem zewnętrznym w rozumieniu Statutu141. Ustaloną

praktyką jest wyznaczanie rewidentów spośród podmiotów prywatnych. EBC

uznał jednak za dopuszczalne dodatkowe kompetencje kontrolne krajowych

organów kontrolnych w stosunku do krajowych banków centralnych pod dwoma

warunkami – o ile nie uchybiają one kontroli dokonywanej zgodnie z art. 27

Statutu ESBC przez niezaleŜnych zewnętrznych rewidentów, jak równieŜ nie

prowadzą do zagroŜenia niezaleŜności banku centralnego142. Precyzując to

stanowisko EBC zakwestionował planowane przez ustawodawcę cypryjskiego

rozwiązanie polegające na wprowadzeniu równoległej kontroli całości

działalności i rachunków Central Bank of Cyprus przez (i) niezaleŜnych

zewnętrznych rewidentów na podstawie art. 27 ust. 1 Statutu oraz (ii) Audytora

Generalnego, czyli państwowy organ kontrolny, uznając, Ŝe brak jakichkolwiek

ograniczeń zakresu kontroli przez Audytora Generalnego grozi zakłóceniem

kontroli dokonywanej zgodnie z art. 27 Statutu ESBC143. Ostatecznie przyjęta

wersja art. 60 ust. 1 lit. b ustawy o CBC wyraźnie zastrzega, Ŝe kontrola CBC

przez Audytora Generalnego dotyczy działalności i zadań nie związanych z

ESBC, przy czym nie moŜe uchybiać niezaleŜności CBC, jak równieŜ przepisowi

art. 38 Statutu ESBC dotyczącego tajemnicy słuŜbowej144. Podobne obawy EBC

wyraził na tle prawa litewskiego, wskazując, Ŝe wykonywanie w stosunku do

Lietuvos Bankas uprawnień Państwowego Urzędu Kontroli do kontroli nad

gospodarowaniem mieniem państwowym nie moŜe prowadzić do kolizji z

uprawnieniami niezaleŜnych zewnętrznych rewidentów145, o których mowa w art.

27 Statutu ESBC oraz art. 50 ustawy o Lietuvos Bankas (od dnia uchylenia

derogacji).

140 Pkt 3.2.3 opinii CON/2008/21 141 Uwaga ta odnosiła się do cypryjskiego Audytora Generalnego, zob. pkt 2.2 opinii CON/2006/4 142 Tak w pkcie 2.2 opinii CON/2006/4. Zob. teŜ pkt 7-9 opinii CON/2002/22 (odnoszącej się do Szwecji) 143 Pkt 2.2 opinii CON/2006/33; por. teŜ uwagi odnoszące się do kompetencji litewskiego Państwowego Urzędu Kontroli w

stosunku do Lietuvos bankas w Raporcie EBC o konwergencji z maja 2006 r., s. 74 144 Wersja ta została zaaprobowana przez EBC w opinii CON/2006/50. 145 Pkt 23 opinii CON/2005/60

Page 210: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

206206206206

Za niezgodne z art. 27 Statutu EBC uznał takŜe wprowadzanie w

ustawodawstwie krajowym dodatkowych elementów w procedurze wyznaczania

niezaleŜnych zewnętrznych rewidentów do kontroli rachunków krajowych

banków centralnych, wyraŜając tę opinię na tle projektu art. 20 ustawy o Central

Bank of Malta przewidującego zatwierdzanie rewidentów dla CBM przez

maltańskiego ministra finansów146. W przyjętym ostatecznie brzmieniu przepisu

ustawodawca maltański zrezygnował z tej kompetencji ministra finansów i

ograniczył się do wiernego powtórzenia normy art. 27 ust. 1 zd. 1 Statutu ESBC,

przy czym zgodnie z sugestią EBC147 wprowadził do art. 20 ustawy o CBM

odesłanie do art. 27 Statutu.

Przepis przewidujący wyznaczenie niezaleŜnych zewnętrznych rewidentów do

kontroli rachunków banku centralnego przez radę nadzorczą tego banku

pozostawiono jednakŜe w ustawie o Eesti Pank (art. 31 ust. 1). W reakcji na

zalecenie EBC, który wskazał na konieczność uwzględnienia uprawnień

Wspólnoty i EBC przewidzianych w art. 27 ust. 1 Statutu ESBC148, ustawodawca

estoński dopisał do przepisu, Ŝe Rada Nadzorcza Eesti Pank wyznacza

rewidentów wskazanych przez Radę Prezesów EBC i zatwierdzonych przez Radę

Unii Europejskiej. Przepis ten nie podlegał juŜ dalszej konsultacji z EBC, ale

EBC nie wyraził zastrzeŜeń wobec przewidzianej w nim procedury wyznaczania

rewidentów w późniejszych Raportach o konwergencji149.

Na tle przepisu art. 24 ustawy o Central Bank of Malta uprawniającego CBM do

wydawania dyrektyw określających wymogi sprawozdawczości statystycznej i

sposób ich wykonywania, jak równieŜ do weryfikacji dostarczonych informacji

statystycznych, EBC zasugerował umieszczenie w tym przepisie odwołań wprost

do rozporządzenia nr 2533/98 z dnia 23.11.1998 r. dotyczącego zbierania

informacji statystycznych przez Europejski Bank Centralny150, dla dodatkowego

potwierdzenia pierwszeństwa wtórnego prawa wspólnotowego nad krajowymi

przepisami dotyczącymi sprawozdawczości statystycznej151. Ustawodawca

maltański wprowadził takie odwołanie w art. 24 ust. 4 ustawy o CBM, ale

jedynie w zakresie dotyczącym sankcji za naruszenie wymogów

146 Pkt 3.2 opinii CON/2006/23. 147 WyraŜoną w pkcie 3.5 opinii EBC CON/2006/58 148 Pkt 15 opinii CON/2005/59. 149 Raport EBC o konwergencji, grudzień 2006 r., s. 215; Raport EBC o konwergencji, maj 2008 r., s. 235 150 Dz.U. L 318 z 27.11.1998, s. 8 151 Pkt 4.1 - 4.2 opinii CON/2006/23.

Page 211: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

207207207207

sprawozdawczości statystycznej. W pozostałym zakresie pozostano przy ogólnej

formule o zgodności z Traktatem, Statutem ESBC oraz wytycznymi i

instrukcjami EBC (art. 24 ust. 1).

Przy okazji regulacji przez ustawodawcę krajowego sankcji za naruszenie

wymogów dotyczących dostarczania informacji statystycznych krajowym

bankom centralnym EBC zasugerował uzupełnienie w przepisach krajowych luk

w sankcjach przewidzianych w systemie sankcji EBC152. Ustawodawca litewski

początkowo przewidywał wprowadzenie w art. 541 ustawy o Lietuvos Bankas

sankcji jedynie za naruszenie obowiązków statystycznych względem banku

centralnego przewidzianych w prawie krajowym, nie wchodzących w zakres

statystyk ESBC. Pod wpływem opinii EBC zdecydowano się jednakŜe na

zastosowanie przepisu ustawy o sankcjach takŜe w razie naruszenia obowiązków

statystycznych w ramach ESBC, o ile sankcji za dane naruszenie nie przewiduje

bezpośrednio procedura sankcji EBC.

I.I.I.I. 2.2.10. Przepisy o rezerwach obowiązkowych w Eurosystemie2.2.10. Przepisy o rezerwach obowiązkowych w Eurosystemie2.2.10. Przepisy o rezerwach obowiązkowych w Eurosystemie2.2.10. Przepisy o rezerwach obowiązkowych w Eurosystemie

W odniesieniu do przepisów ustaw o krajowych bankach centralnych o

rezerwach obowiązkowych EBC zwrócił uwagę, Ŝe powinny one ściśle

odpowiadać ramom prawnym rezerw obowiązkowych w Eurosystemie, czyli art.

19 Statutu ESBC, rozporządzeniu Rady (WE) nr 2531/98 z dnia 23.11.1998 r.

dotyczącemu stosowania stóp rezerw obowiązkowych przez Europejski Bank

Centralny153 oraz rozporządzeniu (WE) EBC nr 1745/2003 z dnia 12.09.2003 r.

dotyczącemu stosowania rezerw obowiązkowych (EBC/2003/9)154, włącznie z

zastosowaniem terminologii uŜywanej w aktach prawa wspólnotowego155. W

reakcji na powyŜszą uwagę EBC ustawodawca maltański zrezygnował z

regulacji kwestii rezerw obowiązkowych w ustawie o Central Bank of Malta

ograniczając się do ogólnego stwierdzenia, Ŝe zgodnie z Traktatem i Statutem

152 Pkt 21opinii CON/2005/60 153 Dz.U. L 318 z 27.11.1998, s. 1 154 Dz.U. L 250 z 2.10.2003, str. 10. Oba rozporządzenia są uzupełniane rozporządzeniami EBC przewidującymi

przejściowe zasady dotyczące rezerwy obowiązkowej przy kaŜdorazowym poszerzeniu strefy euro. 155 Pkt 6.2 opinii EBC CON/2006/23

Page 212: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

208208208208

ESBC instytucje kredytowe mogą być zobowiązane do utrzymywania w CBM

rezerw obowiązkowych i składania dotyczących ich sprawozdań (art. 32 ustawy

o CBM). JuŜ w okresie przejściowym przed przyjęciem euro Central Bank of

Malta przyjął akt wykonawczy dotyczący rezerw obowiązkowych dostosowujący

stosowane zasady do reguł Eurosystemu, w szczególności rozporządzenia

EBC/2003/9. Z pewnym wyprzedzeniem akt ten wprowadzał niektóre zasady,

które później (od 1.1.2008 r.) obowiązywały z mocy samego prawa

wspólnotowego156.

Zgodnie ze stanowiskiem EBC wyraŜonym na tle projektów przepisów

dotyczących rezerw obowiązkowych rolą ustawodawcy krajowego w systemie

rezerw obowiązkowych Eurosystemu jest zasadniczo zapewnienie organom

krajowym odpowiednich uprawnień dla współpracy z EBC przy zbieraniu i

weryfikacji danych potrzebnych dla ustalenia rezerwy obowiązkowej, jak

równieŜ implementacja wymogów sprawozdawczości statystycznej Eurosystemu,

gdyŜ sprawozdawczość statystyczna ma bezpośredni wpływ na ustalanie rezerw

obowiązkowych157. PowyŜsze dostosowania stają się w zasadzie konieczne

dopiero z momentem wprowadzenia euro, gdyŜ wcześniej zasady dotyczące

rezerw obowiązkowych wchodzą w zakres polityki pienięŜnej prowadzonej przez

krajowy bank centralny. EBC pozytywnie jednak odnosi się do wcześniejszego

stopniowego wprowadzania przez państwo członkowskie z derogacją zasad

rezerw obowiązkowych odpowiadających zasadom obowiązującym w

Eurosystemie158, podkreślając, iŜ ułatwi to instytucjom kredytowym

dostosowanie się do zasad obowiązujących od momentu wprowadzenia euro159.

NiezaleŜnie od tego praktyką EBC przy rozszerzaniu strefy euro o kolejne

państwa członkowskie jest wprowadzanie regulacji przejściowych

umoŜliwiających instytucjom kredytowym z danego państwa członkowskiego

stopniowe dostosowanie się do zastosowania zasad Eurosystemu dotyczących

rezerwy obowiązkowej160.

156 Zob. opinię EBC CON/2007/16 157 Pkt 5-6 opinii CON/2005/8 dotyczącej zmian w zakresie rezerw obowiązkowych na Litwie; pkt 6-7 opinii CON/2006/11

dotyczącej analogicznego projektu na Łotwie oraz pkt 6 opinii CON/2005/35 dotyczącej zmian przyjmowanych na Cyprze. 158 Pkt 8 opinii EBC CON/2005/8; pkt 8 opinii CON/2005/35 159 Pkt 4 opinii EBC CON/2006/11 dotyczącej zmian w zakresie rezerw obowiązkowych na Łotwie 160 Dotychczas regulacje takie EBC wprowadzał w rozporządzeniach nr 2548/2000 (dla Grecji), 1637/2006 (dla Słowenii)

oraz 1348/2007 (dla Malty i Cypru). W swoich opiniach EBC zapowiada, iŜ rozwaŜy przyjęcie takiej regulacji przy

wprowadzeniu euro na Łotwie (pkt 18 opinii CON/2006/11) i w Estonii (pkt 8 opinii CON/2006/3).

Page 213: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

209209209209

W opiniach CON/2005/35, CON/2005/8 i CON/2006/11 EBC bliŜej poruszył

kwestię przyszłego objęcia wymogami Eurosystemu co do rezerw

obowiązkowych takŜe działających na Cyprze, Litwie i Łotwie spółdzielni

kredytowych (lit. „kredito unijos”, łot. „krājaizdevu sabiedrības”, ang. „credit

unions”, w przypadku Cypru „cooperative credit institutions”). Łotewskie i

litewskie spółdzielnie (podobnie zresztą jak polskie spółdzielcze kasy

oszczędnościowo-kredytowe) są wyłączone z zakresu zastosowania dyrektywy

2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r.

w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje

kredytowe161 (art. 2 dyrektywy), podobnie jak z zakresu zastosowania

obowiązującej w momencie wydawania obu opinii dyrektywy 2000/12/WE162

(art. 2). Spółdzielnie cypryjskie korzystały z takiego wyłączenia do dnia

31.12.2007 r. 163 Wyłączenie z zakresu zastosowania dyrektywy o instytucjach

kredytowych nie oznacza jednak zdaniem EBC, Ŝe dana kategoria podmiotów nie

podlega wymogom Eurosystemu dotyczącym rezerwy obowiązkowej. W celu

ustalenia, czy wymogi te znajdują zastosowanie, naleŜy zbadać, czy dany

podmiot materialnie odpowiada definicji „instytucji kredytowej” z art. 1 ust. 1

dyrektywy 2000/12/WE (obecnie art. 4 pkt 1 dyrektywy 2006/48/WE), a zatem,

czy jego działalność polega na przyjmowaniu depozytów lub innych funduszy

podlegających zwrotowi od ludności oraz na przyznawaniu kredytów na swój

własny rachunek164. Po analizie przedmiotu działalności litewskich i łotewskich

spółdzielni kredytowych EBC doszedł do wniosku, Ŝe odpowiada ona tej

definicji, w związku z czym od momentu przyjęcia euro będą one podlegać

wymogom Eurosystemu dotyczącym rezerw obowiązkowych165. Podobny, choć

uzasadniony w mniej szczegółowy sposób wniosek, EBC wyciągnął teŜ w

stosunku do cypryjskich spółdzielni kredytowych, z uznaniem odnosząc się do

planowanego przed ustawodawcę cypryjskiego włączenia ich do zakresu

zastosowania wymogów dotyczących rezerw obowiązkowych166.

EBC pozostawił otwartą kwestię, czy dla celów obliczania rezerw

obowiązkowych za wkłady do litewskich spółdzielni kredytowych naleŜy uznać

161 Dz.U. L 177 z 30.6.2006, s. 1 162 Dz.U. L 126 z 26.5.2000, s. 1 163 Załącznik VII do Traktatu Akcesyjnego 164 Pkt 10 opinii CON/2005/8; pkt 13 opinii CON/2006/11; pkt 15 opinii CON/2005/35 165 Pkt 11-14 opinii CON/2005/8; pkt 14-17 opinii CON/2006/11 166 Pkt 15 opinii CON/2005/35

Page 214: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

210210210210

takŜe środki wpłacone przez ich członków z tytułu udziału w spółdzielni,

zapowiadając jej rozstrzygnięcie z odpowiednim wyprzedzeniem przed

przyjęciem euro na Litwie167.

I.I.I.I. 2.2.11. Przepisy o roli krajowego banku centralnego w 2.2.11. Przepisy o roli krajowego banku centralnego w 2.2.11. Przepisy o roli krajowego banku centralnego w 2.2.11. Przepisy o roli krajowego banku centralnego w

przygotowaniach do wprowadzenia europrzygotowaniach do wprowadzenia europrzygotowaniach do wprowadzenia europrzygotowaniach do wprowadzenia euro

JuŜ w 2005 r. ustawodawca słowacki wprowadził do ustawy o NBS przepis art.

49aa nakładający na Národná Banka Slovenska dodatkowe zadanie

przeprowadzenia przygotowań do wprowadzenia euro jako prawnego środka

płatniczego na Słowacji. Przepis ten z aprobatą przyjął EBC, podkreślając jego

zgodność z przewidzianym w art. 47 ust. 3 Statutu ESBC obowiązkiem Rady

Ogólnej (w skład której wchodzą teŜ prezesi banków centralnych

nieuczestniczących państw członkowskich) wspomagania przygotowań do

przyjęcia euro w państwach członkowskich objętych derogacją168.

Dodatkowym nałoŜonym na NBS obowiązkiem było zapewnienie, aby na

krajowych stronach słowackich monet euro znalazł się wyraźny napis „Słowacja”

albo „Republika Słowacka” (art. 49aa ust. 1 ustawy o NBS). RównieŜ to

rozwiązanie zostało z aprobatą przyjęte przez EBC, który podkreślił, Ŝe podobne

stanowisko zajęła Rada ds. Ekonomicznych i Finansowych zalecając wyraźne

umieszczenie nazwy albo skrótu nazwy emitującego państwa członkowskiego na

krajowych stronach monet euro169. Przy okazji wyłączono zastosowanie

przepisów o symbolach państwowych Republiki Słowacji do monet i banknotów

euro.

167 Pkt 15 opinii CON/2005/8 168 Opinia EBC CON/2005/26, pkt 13 169 Opinia EBC CON/2005/26, pkt 13

Page 215: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

211211211211

I. 2.3. KWESTIE DOTYCZĄCE BEZPOŚREDNIO WPROWADZENIA EURO

I.I.I.I. 2.3.1. „Ustawy horyzontalne” i inne przepisy dotyczące 2.3.1. „Ustawy horyzontalne” i inne przepisy dotyczące 2.3.1. „Ustawy horyzontalne” i inne przepisy dotyczące 2.3.1. „Ustawy horyzontalne” i inne przepisy dotyczące

wprowadzenia eurowprowadzenia eurowprowadzenia eurowprowadzenia euro

a) „ustawa horyzontalna” a ustawy szczególne

Wybieranym przez krajowych ustawodawców sposobem uregulowania kwestii

związanych bezpośrednio z uzyskaniem przez euro statusu prawnego środka

płatniczego i wprowadzeniem go do obiegu jest z reguły przyjęcie tzw. „ustawy

horyzontalnej” (ang. „umbrella law”) regulującej te kwestie w sposób mniej lub

bardziej kompleksowy. Rozgraniczenie, pomiędzy kwestiami uregulowanymi w

„ustawie horyzontalnej” a ustawami szczególnymi, znacznie jednak róŜni się w

zaleŜności od państwa członkowskiego, od ustaw o bardzo szerokim zakresie

(np. ustawa słowacka), do zakresu węŜszego, pozostawiającego osobnej regulacji

chociaŜby kwestię podwójnego podawania cen (np. ustawa słoweńska).

b) spójność prawa i zakres regulacji „ustaw horyzontalnych”

Przy przyjmowaniu „ustaw horyzontalnych”, a zwłaszcza przy technice

legislacyjnej polegającej na pozostawieniu wielu kwestii ustawom szczególnym,

istnieje spore ryzyko niespójności regulacji, sprzeczności pomiędzy regulacją

podobnych kwestii w róŜnych aktach prawa krajowego, jak równieŜ pomiędzy

aktami prawa krajowego a wspólnotowego. Przykładem moŜe tu być np.

powtarzanie przez ustawodawcę słoweńskiego w „ustawie horyzontalnej” –

ustawie z dnia 26 października 2006 r. o przyjęciu euro (Zakon o uvedbi eura –

ZUE)170 – przepisów rozporządzenia 974/98, czy teŜ nieco odbiegającej regulacji

170 Dz.U. Republiki Słowenii nr 114/2006. Tłumaczenie ustawy na język angielski jest dostępne na stronie

http://www.mf.gov.si/slov/evro/ZUEang.pdf, przeglądana 17.4.2008

Page 216: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

212212212212

podobnych kwestii w słoweńskiej „ustawie horyzontalnej” i ustawie o

podwójnym podawaniu cen (por. art. 19 ZUE i art. 9 ustawy o podwójnym

podawaniu cen – ZDOCTE). NiezaleŜnie od wprowadzenia do ustawy odesłań

do wymienionych powyŜej (pkt 1.1.2.) rozporządzeń wspólnotowych

regulujących wprowadzenie euro, ZUE powtarza w nieco zmienionej treści

niektóre przepisy tych rozporządzeń, w szczególności art. 2 w zw. z art. 10 akapit

2 i art. 11 rozporządzenia nr 974/98 przewidujący przyjęcie euro jako płatnego

środka płatniczego (w art. 2 ust. 1 ZUE) oraz art. 14 w zw. z art. 1 lit. b

rozporządzenia nr 974/98 przewidujący przeliczenie kwot wyraŜonych w

walutach krajowych, do których odnoszą się szeroko rozumiane instrumenty

prawne (w art. 13 ust. 1 ZUE). Wydaje się, Ŝe ustawodawca słoweński miał tu na

celu spójność i przejrzystość przyjmowanej ustawy, uzupełniającej w bardziej

szczegółowy sposób niektóre przepisy rozporządzeń, chociaŜ naraził się tym

samym na ryzyko nieporozumień interpretacyjnych171. Technika polegająca na

powtarzaniu przepisów rozporządzeń wspólnotowych została skrytykowana

przez EBC, który dla większej spójności porządku prawnego, z uwagi na

bezpośrednie obowiązywanie rozporządzeń w państwach członkowskich,

sugeruje całkowite pominięcie powtórzeń albo ich zastąpienie odesłaniami do

rozporządzeń172. W razie pozostania ustawodawców krajowych przy zamiarze

dokonywania powtórzeń, EBC nalega na ich brzmienie dosłownie odpowiadające

powtarzanym przepisom prawa wspólnotowego173. Przy wprowadzaniu definicji

legalnych na uŜytek krajowych przepisów o wprowadzeniu euro EBC zwraca teŜ

uwagę na konieczność uwzględnienia definicji określonych w przepisach prawa

wspólnotowego poprzez odesłanie do nich w aktach prawa krajowego (np.

niepotrzebne jest osobne definiowanie „euro” na uŜytek prawa krajowego)174.

171 Przykładowo moŜe dojść do nieporozumień w kwestii, czy podstawą statusu prawnego środka płatniczego

przysługującemu w Słowenii banknotom i monetom euro jest art. 2 w zw. z art. 10 akapit 2 i art. 11 rozporządzenia nr

974/98, czy art. 2 ust. 1 ZUE. 172 Zob. pkt 2.4 opinii EBC CON/2006/29; pkt 2.2 opinii CON/2007/43; pkt 2.1-2.2 opinii CON/2006/10; pkt 11-14

opinii CON/2005/21. Por. teŜ pkt 2.4 opinii CON/2008/21, w którym EBC krytykuje stosowanie takich powtórzeń w

ustawie o czeskim banku centralnym. W punkcie 2.1 opinii CON/2007/1 w sprawie cypryjskiej ustawy o wprowadzeniu

euro zasugerowano nawet zastąpienie odesłania do określonych przepisów rozporządzenia bardziej ogólnym odesłaniem

do rozporządzenia.

Podkreślić naleŜy, Ŝe słoweńska ZUE w ostatecznie uchwalonym brzmieniu zawiera o wiele mniej powtórzeń niŜ pierwotna

wersja projektu przedstawiona EBC do konsultacji. Krytykowanych przez EBC przepisów nie zmienił natomiast

ustawodawca cypryjski. 173 Zob. przypis 6 do opinii CON/2007/43. pkt. Por. rozwiązanie zastosowane ostatecznie przez ustawodawcę

słowackiego, który przy powtórzeniach, podał w przypisach odesłania do właściwych przepisów prawa wspólnotowego

(zob. § 1 i 2 ustawy o wprowadzeniu waluty euro). 174 Zob. pkt 1.2 opinii CON/2006/10 i ostatecznie przyjętą definicję w art. 2 maltańskiej „ustawy horyzontalnej”.

Page 217: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

213213213213

Zakres przyjmowanych w poszczególnych państwach członkowskich „ustaw

horyzontalnych” znacznie się róŜni. Bardzo obszerną i kompleksową regulację

przyjął ustawodawca słowacki, który w ustawie z dnia 28 listopada 2007 r., o

wprowadzeniu waluty euro w Republice Słowacji oraz o zmianie i uzupełnieniu

niektórych ustaw,175 nie tylko uregulował kwestie związane z wprowadzeniem

euro łącznie z podwójnym podawaniem cen (pierwsza zasadnicza część ustawy),

ale w tym samym akcie prawnym wprowadził takŜe konieczne zmiany do ustawy

o Národná Banka Slovenska (w drugiej zasadniczej części), jak równieŜ

nowelizacji ustaw szczególnych (w trzeciej części). Zasadnicza całość zmian

prawa krajowego związanych ze wprowadzeniem euro na Słowacji znalazła się

zatem w jednym obszernym akcie prawnym, z uregulowaniem niektórych kwestii

w aktach rangi podustawowej wydawanych na podstawie przewidzianych w nim

delegacji.

RównieŜ szeroki jest zakres cypryjskiej „ustawy horyzontalnej”176, obejmujący

zarówno kwestie związane wprost ze zmianą jednostki pienięŜnej i

wprowadzeniem euro do obiegu, jak równieŜ podwójne podawanie cen oraz

dodatkowo regulujący stworzenie i działanie tzw. euro-obserwatoriów mających

ułatwić przyjęcie nowej waluty przez ludność. Ustawodawca cypryjski nie objął

jednak jej zakresem zmian kwestii instytucjonalnych związanych z bankiem

centralnym, które zostały uregulowane w odrębnej ustawie nowelizującej ustawę

o Central Bank of Cyprus.

Wprowadzenie „ustawy horyzontalnej” o podobnie szerokim zakresie planowane

jest na Litwie po uchyleniu derogacji w stosunku do tego państwa

członkowskiego. Opracowany juŜ w 2005 r. projekt reguluje wprowadzenie euro

jako prawnego środka płatniczego oraz związane z tym kwestie dotyczące

zmiany waluty i przeliczania kwot w instrumentach prawnych, podwójne

podawanie cen, kwestie związane z obiegiem gotówkowym, jak równieŜ

przewiduje upowaŜnienie dla rządu, banku centralnego oraz organom

regulacyjnym rynku finansowego do wydawania przepisów wykonawczych

175 Zbiór ustaw nr 659/2007. Tekst ustawy (w języku słowackim) jest dostępny na stronie

http://www.nbs.sk/EURINT/EURO/GEN_ZAK.PDF, przeglądana 3.5.2008. Projekt ustawy został skonsultowany z EBC, który

wyraził swoje uwagi w opinii CON/2007/43. 176 Ustawa nr 33(I)/2007 z dnia 15.3.2007 r. o regulacji kwestii związanych z przyjęciem euro i sprawną wymianą pieniądza

z funta na euro, znowelizowana ustawą nr 77(I)/2007 z dnia 29.6.2007 r. Tekst obu ustaw w języku angielskim jest

dostępny na stronie http://www.euro.cy/euro/euro.nsf/dmllegal_en/dmllegal_en?OpenDocument (przeglądana 3.7.2008)

Page 218: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

214214214214

związanych z wprowadzeniem euro177. Pierwotna wersja projektu opierała się

przy tym na ówcześnie obowiązującej wersji aktów prawa wspólnotowego

dotyczących wprowadzenia euro (w szczególności rozporządzenia nr 974/98 oraz

1103/97), które regulowały wówczas jedynie wprowadzenie euro w pierwszych

12 państwach członkowskich, nie odnosząc się do kwestii przyjmowania euro

przez kolejne państwa członkowskie, w tym Litwę178. Regulacje zawarte w

projekcie musiały zatem siłą rzeczy objąć takŜe kwestie, które w chwili obecnej

uregulowane są bezpośrednio rozporządzeniami wspólnotowymi. Zgodnie z

informacją otrzymaną z Lietuvos Bankas179 w późniejszym okresie nie

opracowano jak dotąd ostatecznej, zwartej wersji projektu uwzględniającej

zmiany w prawie wspólnotowym, a takŜe wyniki konsultacji z EBC, instytucjami

publicznymi i sektorem bankowym.

Rozwiązaniem planowanym w Estonii jest przyjęcie „ustawy horyzontalnej”

regulującej kwestie związane z wprowadzeniem euro do obiegu gotówkowego,

wymianą gotówki, podwójnym obiegiem gotówkowym, jak równieŜ

wprowadzającej zmiany do ustaw szczególnych (ponad 200 aktów prawnych).

Ustawa ta będzie zarazem aktem uchylającym ustawę o walucie Republiki

Estonii oraz ustawę o bezpieczeństwie korony estońskiej180. „Ustawa

horyzontalna” nie będzie jednak obejmować nowelizacji ustaw wymagających

bardziej kompleksowych zmian związanych z wprowadzeniem euro (zob. niŜej).

Osobną ustawą wprowadzono juŜ takŜe potrzebne zmiany w ustawie o Eesti

Pank (zob. wyŜej).

Projekt estońskiej „ustawy horyzontalnej” został przekazany dnia 25.4.2006 r. do

konsultacji z podmiotami i instytucjami krajowymi181, nie został jednak jak dotąd

przesłany do planowanej konsultacji z EBC. Wobec znacznego przesunięcia

pierwotnie planowanej daty przyjęcia euro prace nad nim są w chwili obecnej

zawieszone182.

177 Zob. pkt 4 opinii EBC CON/2005/21 178 Na tym tle została teŜ wydana opinia EBC CON/2005/21, zob. pkt 6 179 Informacja e-mailowa z dnia 15.7.2008 r. 180 Estonia’s National Changeover Plan, wersja 5, 31.10.2006. s. 11-12 181 Estonia’s National Changeover Plan, wersja 5, 31.10.2006. s. 12 182 Eesti Pank, Report on the Adoption of the Euro, styczeń 2008, s. 10 (dokument dostępny na

http://www.eestipank.info/pub/en/dokumendid/publikatsioonid/seeriad/euroyle/euro_report08.pdf,przeglądana

18.7.2008)

Page 219: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

215215215215

Przyjęcie ogólnej ustawy o wprowadzeniu euro (Obecný zákon o zavedení eura)

o kompleksowym zakresie regulacji planowane jest takŜe w Republice

Czeskiej183. Ustawa ma opierać się na rozporządzeniach wspólnotowych

dotyczących euro i zawierać m.in. przepisy dotyczące wprowadzenia euro jako

prawnego środka płatniczego w Republice Czeskiej, zasad przeliczania kwot

pienięŜnych, podwójnego podawania cen, zasady ciągłości umów i innych

stosunków prawnych, zasady wymiany gotówki oraz przepisy o kontroli

przestrzegania ustawy i sankcji za jej nieprzestrzeganie184. Ustawa ta ma

stanowić punkt wyjścia do przygotowania nowelizacji innych ustaw w związku z

przyjęciem euro. Przygotowanie projektu ustawy planowane jest na dwa lata

przed wprowadzeniem euro, jej wejście w Ŝycie na 18 miesięcy przed

wprowadzeniem euro, z zastosowaniem części przepisów od dnia przyjęcia euro,

a części (np. przepisów o podwójnym podawaniu cen) odpowiednio wcześniej, w

przybliŜeniu od dnia wydania decyzji o uchyleniu derogacji185. Projekt tej ustawy

nie został jeszcze opracowany, stąd na temat jej załoŜeń nie miał jeszcze okazji

wypowiedzieć się EBC.

Odmienną strukturę regulacji zastosowano na Malcie, gdzie „ustawa

horyzontalna” (Euro Adoption Act 2006 – ustawa nr 485 z 2006 r., weszła w

Ŝycie 19.7.2006 r.) jest tylko ramowym aktem prawnym przewidującym (i)

delegację dla ministra właściwego do spraw finansów do przyjęcia aktów

wykonawczych regulujących zasadnicze kwestie związane z przyjęciem euro

(art. 3 ustawy) oraz (ii) upowaŜnienie dla premiera do wprowadzania zmian bądź

uchylania ustaw o ile jest to konieczne w związku z przyjęciem euro (art. 4

ustawy), jak równieŜ (iii) moŜliwość delegowania przez premiera części

kompetencji związanych z zastosowaniem ustawy, w szczególności

zapewnieniem jej przestrzegania, na inne organy (art. 5 ustawy)186. Na podstawie

delegacji wydano następujące rozporządzenia, częściowo opierające się na

183 National Euro Changeover Plan for the Czech Republic, cz. II, wersja 10, zatwierdzona 11.4.2007 r., s. 36-37 (dokument

dostępny na http://www.cnb.cz/m2export/sites/www.cnb.cz/en/international_relations/euro/download/

nation_plan_euro_2.pdf, przeglądana 22.7.2008) 184 TamŜe, s. 36-37 185 TamŜe, s. 43 186 Pierwotna wersja projektu zawierała szczątkową regulację merytoryczną, np. przepis przewidujący uzyskanie przez

banknoty i monety euro statusu prawnego środka płatniczego, zrezygnowano z niej jednak wskutek krytyki EBC

negatywnie odnoszącego się do powtarzania przepisów rozporządzeń wspólnotowych, zob. pkt 2.1 - 2.2 opinii

CON/2006/10.

Page 220: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

216216216216

opracowanych wcześniej wytycznych Narodowego Komitetu Wymiany

Gotówkowej (National Euro Changeover Comittee)187:

− rozporządzenie o podwójnym podawaniu i kontroli cen (legal notice nr 4

z 2007 r., 9.1.2007),

− rozporządzenie o zaokrąglaniu kwot pienięŜnych (legal notice nr 369 z

2007 r., 13.11.2007),

− rozporządzenie o zasadach wymiany gotówkowej (legal notice nr 441 z

2007 r., 28.12.2007),

− rozporządzenie o odliczeniach podatkowych w związku z

wprowadzeniem euro (legal notice nr 93 z 2007 r., 5.4.2007).

Ustawa horyzontalna przewidywała ponadto delegację do uregulowania w

rozporządzeniach następujących kwestii:

− zakazu pobierania opłat za wymianę lirów maltańskich na euro,

− przeliczania na euro kapitału zakładowego spółek,

− procedur administracyjnych i sankcji na wypadek naruszenia przepisów

ustawy i rozporządzeń wydanych na jej podstawie,

− koordynacji z aktami prawa wspólnotowego związanymi z euro, jak

równieŜ z zobowiązaniami międzynarodowymi Malty związanymi z

euro,

− innych kwestii związanych z realizacją, regulacją i kontrolą nad

wprowadzeniem euro.

187 Final Master Plan for the Euro Changeover in Malta, National Euro Changeover Committee, lipiec 2007, s. 48

(http://www.centralbankmalta.org/site/euroadoption.html, przeglądana 15.7.2008). Wytyczne dostępne są na stronie

http://www.euro.gov.mt/page.aspx?ID=44 (przeglądana 15.7.2008).

Page 221: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

217217217217

Część z tych zagadnień została uregulowana w wymienionych powyŜej

rozporządzeniach. Jak zauwaŜył EBC w opinii CON/2006/10 (pkt 3.1)

przesunięcie znacznej części regulacji wprowadzenia euro do aktów

wykonawczych nie oznacza ich wyłączenia z zakresu obowiązku konsultacji

EBC, który dotyczy takŜe projektowanych przepisów rangi niŜszej niŜ ustawowa.

Pomimo powyŜszego stanowiska, EBC nie wydał opinii w sprawie powyŜszych

rozporządzeń i jedyną opinią w sprawie maltańskich przepisów dotyczących

bezpośrednio wprowadzenia euro pozostaje opinia CON/2006/10.

c) wzmianka o rozwiązaniu niemieckim – obszerny pakiet ustaw

Dla porównaniu warto pokrótce opisać teŜ strukturę przepisów regulujących

wprowadzenie euro w Niemczech. Ustawodawca niemiecki nie zdecydował się

na jedną „ustawę horyzontalną”, ale przyjął obszerny pakiet 12 ustaw

szczegółowo regulujących skutki przyjęcia euro w poszczególnych gałęziach

prawa188. Rozwiązanie to na tle innych państw członkowskich uderza

szczegółowością, co wiąŜe się z samą naturą prawa niemieckiego posługującego

się bardzo szczegółową techniką legislacyjną. Ustawodawca niemiecki

zdecydował się przy tym na zmienianie większości przepisów ustaw

szczególnych zawierających odniesienia do kwot w markach niemieckich i

wprowadzenie odniesień do zaokrąglonych kwot w euro, zamiast dokładnie

przeliczonych według kursu wymiany (np. 50 DM na 25 euro, a nie 25,56 euro –

do czego prowadziłoby zastosowanie art. 15 rozporządzenia nr 974/98 w zw. z

art. 5 rozporządzenia nr 1103/97).

Niemieckie ustawy regulujące wprowadzenie euro obejmują:

− Pierwsza ustawa o wprowadzeniu euro (Erstes Euro-Einführungsgesetz)

z dnia 9.6.1998 r. regulowała dostosowanie stóp procentowych w

obowiązujących umowach, zmieniła odniesienia do jednostki walutowej

188 Teksty ustaw są dostępne na stronie http://www.eu-info.de/euro-waehrungsunion/5011/5353/ (przeglądana

20.7.2008).

Page 222: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

218218218218

w przepisach o postępowaniu cywilnym, wprowadziła zmiany w prawie

spółek oraz przepisach dotyczących rachunkowości, jak równieŜ

przewidywała moŜliwość przeliczenia na euro wartości nominalnej

obligacji juŜ od 1.1.1999 r. Dodatkowo ustawa wprowadziła przepisy

dotyczące emisji monet oraz regulujące dopuszczalność produkcji

Ŝetonów i medali podobnych do monet.

− Druga ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 24.3.1999 r. (Gesetz zur

Öffnung der Sozial- und Steuerverwaltung für den Euro) regulowała

dostosowania w zakresie administracji socjalnej i organów podatkowych,

w tym równieŜ zasady przeliczania na euro wynagrodzeń ze stosunku

pracy.

− Trzecia ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 16.12.1999 r. regulowała

kwestie związane z utratą przez markę niemiecką statusu prawnego

środka płatniczego po wprowadzeniu euro do obiegu gotówkowego.

Ustawa regulowała wymianę banknotów i monet w markach na euro

(odsyłając do rozporządzeń wspólnotowych), emisję monet euro przez

Republikę Federalną Niemiec oraz emisję banknotów euro przez

Deutsche Bundesbank (z odesłaniem do Traktatu).

− Czwarta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 21.12.2000 r. (Gesetz zur

Einführung des Euro im Sozial- und Arbeitsrecht) regulowała

zaokrąglanie kwot przewidzianych w licznych przepisach prawa pracy,

ubezpieczeń społecznych i pomocy społecznej. Dla uproszczenia,

zamiast przeliczać wszystkie przewidziane w nich kwoty dokładne

według kursu wymiany, wprowadzono w większości przypadków nowe

zaokrąglone kwoty. Nie dotyczyło to kwot odnoszących się do okresów

przypadających przed wprowadzeniem euro do obrotu gotówkowego,

które przeliczono z dokładnością do jednego centa.

− Piąta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 25.6.2001 r. (Gesetz zur

Umstellung der Vorschriften im land- und forstwirtschaftlichen Bereich

auf Euro) wprowadzała niezbędne dostosowania w regulacjach z zakresu

rolnictwa i leśnictwa, obejmujące w większości zaokrąglenia kwot.

− Szósta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 3.12.2001 r. wprowadzała

dostosowania (w większości zaokrąglenia) w przepisach z zakresu

Page 223: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

219219219219

pragmatyk urzędniczych, o cudzoziemcach i obywatelstwie oraz w

róŜnego rodzaju przepisach administracyjnych.

− Siódma ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 9.9.2001 r. (Gesetz zur

Umstellung der umweltrechtlichen Vorschriften auf den Euro) zawierała

dostosowania kwot przewidzianych w przepisach szeregu aktów

prawnych z zakresu ochrony środowiska.

− Ósma ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 10.11.2001 r. zawierała

dostosowania kwot w przepisach z zakresu ochrony zdrowia.

− Dziewiąta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 10.11.2001 r. zawierała

dostosowania kwot w ustawach i rozporządzeniach wydanych w zakresie

właściwości Ministerstwa Gospodarki i Technologii oraz Ministerstwa

Edukacji i Nauki.

− Dziesiąta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 15.12.2001 r. zawierała

dostosowania kwot w przepisach dotyczących ruchu drogowego i

komunikacji, budownictwa i gospodarki mieszkaniowej oraz przepisów o

ochronie młodzieŜy, rodzin, kobiet i osób starszych.

− Jedenasta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 20.7.2001 r. zawiera

dostosowania kwot w przepisach dotyczących zaopatrzenia wojska.

− Dwunasta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 16.8.2001 r, zawiera

dostosowania kwot w ustawach regulujących podatki od szczególnych

rodzajów towarów (wyroby tytoniowe, alkohol, paliwa, kawa, energia

elektryczna).

Oprócz powyŜszych ustaw „numerowanych” (takŜe w oficjalnych tytułach w

Federalnym Dzienniku Ustaw), ustawodawca niemiecki wydał jeszcze szereg

szczególnych ustaw dostosowujących do nowej waluty przepisy poszczególnych

aktów prawnych czy gałęzi prawa.

Page 224: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

220220220220

d) moment przyjęcia i wejścia w Ŝycie „ustaw horyzontalnych”

Przed krótkim przedstawieniem treści „ustaw horyzontalnych” naleŜy zwrócić

uwagę na czas ich przyjęcia. W przypadku Słowenii zarówno wniesienie projektu

ustawy do parlamentu, jak równieŜ jej uchwalenie nastąpiły juŜ po wydaniu

decyzji Rady z dnia 11 lipca 2006 r. (2006/495/WE) uchylającej derogację w

stosunku do Słowenii. Ma to znaczenie, gdyŜ wcześniejsze przyjęcie ustawy

przewidującej wprowadzenie euro mogłoby stanowić ingerencję ustawodawcy

krajowego w kwestie dotyczące Unii Gospodarczej i Walutowej, leŜące w

zakresie wyłącznej kompetencji Wspólnoty. Zgodnie ze stanowiskiem EBC

ustawodawca krajowy nie moŜe w Ŝaden sposób uprzedzać decyzji wydanej

przez Radę na podstawie art. 122 ust. 2 Traktatu189. Zbyt wczesne uregulowanie

pewnych kwestii związanych z przyjęciem euro rodzi ryzyko niepewności

prawnej, konieczności późniejszych dostosowań w razie zmian prawa

wspólnotowego, jak równieŜ moŜe prowadzić do niedopuszczalnej ingerencji

państwa członkowskiego w kompetencje Wspólnoty190.

Nie oznacza to jednak uznania przez EBC, Ŝe ustawę o wprowadzeniu euro

moŜna w kaŜdym przypadku przyjąć wyłącznie dopiero po wydaniu decyzji

uchylającej derogację. Na wcześniejsze przyjęcie takiej ustawy (juŜ 28.11.2007

r.) zdecydowała się np. Słowacja. EBC pozytywnie odniósł się w jej przypadku

do wcześniejszych przygotowań do przyjęcia euro uznając, Ŝe ułatwią one płynne

wprowadzenie wspólnej waluty191. NaleŜy jednak podkreślić, Ŝe ustawodawca

słowacki nie wyprzedzał w ten sposób uchylenia derogacji przez ustawodawcę

wspólnotowego, gdyŜ przepisy ustawy związane bezpośrednio z wprowadzeniem

euro jako prawnego środka płatniczego w Słowacji wchodzą w Ŝycie dopiero z

dniem wprowadzenia euro (rozdział XXXI ustawy), a zgodnie z art. 1 lit. e)

ustawy dzień wprowadzenia euro zdefiniowano jako datę przyjęcia euro ustaloną

przez Radę. Ściśle rzecz biorąc przepisy te wchodzą zatem w Ŝycie pod

189 Zob. pkt 2.3 opinii EBC CON/2006/29. Podobne stanowisko EBC zajął w odniesieniu do wiąŜących się z przyjęciem euro

zmian w ustawie o Central Bank of Malta, sugerując uzaleŜnienie ich wejścia w Ŝycie od uchylenia derogacji w stosunku do

Malty, zob. pkt 2.2 opinii CON/2006/58 190 Zob. pkt 7 opinii EBC CON/2005/21, w którym EBC zalecał Litwie przyjęcie ustawy o wprowadzeniu euro dopiero po

wydaniu przez Radę decyzji o uchyleniu derogacji. 191 Pkt 2.1 opinii EBC CON/2007/43

Page 225: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

221221221221

warunkiem wydania i wejścia w Ŝycie decyzji Rady o uchyleniu derogacji w

stosunku do Słowacji.

Warunkowe wejście w Ŝycie nie obejmuje całej słowackiej ustawy o

wprowadzeniu euro – te przepisy, które miały na celu spełnienie prawnych

wymogów konwergencji z Eurosystemem, a nie zakładały wprowadzenia euro

jako słowackiej waluty, weszły w Ŝycie juŜ z dniem 1.1.2008 r.

Problemów wynikających z wczesnego wejścia w Ŝycie (19.7.2006 r., ok. 1 rok

przed wydaniem przez Radę decyzji o uchyleniu derogacji w stosunku do Malty)

nie rodziła teŜ maltańska „ustawa horyzontalna”, gdyŜ jako akt prawny o

ramowym charakterze, nie zawierający regulacji merytorycznych, nie

przesądzała ona jeszcze o wprowadzeniu euro na Malcie.

Na wcześniejsze wprowadzenie „ustawy horyzontalnej” nie zdecydował się

natomiast ustawodawca litewski. Projekt takiej ustawy został opracowany przez

Lietuvos Bankas juŜ w 2005 r., w ramach przygotowań do wprowadzenia euro z

dniem 1.1.2007 r. Projekt ten został zaopiniowany przez EBC w opinii

CON/2005/21. Z uwagi na utrzymanie w stosunku do Litwy statusu państwa

członkowskiego z derogacją nie doszło jednak do jego uchwalenia. W aktualnym

litewskim planie wymiany pieniądza podkreśla się, Ŝe ustawa będzie mogła

zostać uchwalona przez Sejm po wydaniu przez Radę decyzji o uchyleniu

derogacji w stosunku do Litwy192.

e) okres stosowania “ustawy horyzontalnej” i scenariusz wprowadzenia

euro

Ustawodawca słoweński zdecydował się na regulację w jednym akcie prawnym

zasad znajdujących zastosowanie w okresie przygotowawczym przed

wprowadzeniem euro, w okresie znajdowania się w obiegu obu walut, jak

równieŜ po ostatecznym wycofaniu tolara z obiegu gotówkowego. Przyjmowanie

odrębnych aktów prawnych dla kaŜdego z tych okresów uznano za zbędne i

192 National Changeover Plan, wersja zatwierdzona uchwałami rządu Republiki Litewskiej nr 1050 z 29.9.2005 r. oraz nr

417 z 25.4.2007, pkt 8. Dokument dostępny w wersji angielskiej na

http://www.euro.lt/documents/Changeover%20Plan_II_redakcija_EN.doc (przeglądana 12.7.2008)

Page 226: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

222222222222

zdecydowano się na uregulowanie kwestii międzyczasowych w odpowiednich

przepisach „ustawy horyzontalnej”, w szczególności w przepisach

przejściowych193.

Po wprowadzeniu euro do obiegu gotówkowego 1.1.2002 r. wprowadzenie euro

w kaŜdym następnym państwie członkowskim (Słowenii w 2007 r., Malcie i

Cyprze w 2008 r., a w następnej kolejności Słowacji w 2009 r.) odbywa się

według tzw. scenariusza „Big Bang”, czyli banknoty i monety euro stają się

prawnym środkiem płatniczym (data wymiany pieniądza gotówkowego) w dacie

przyjęcia euro, przy czym nie przewiduje się okresu stopniowego wycofywania

(zob. załącznik do rozporządzenia nr 974/98). Ustawodawcy krajowi powtarzają

przy tym w „ustawach horyzontalnych” normę wynikającą z art. 1a w zw. z

załącznikiem do rozporządzenia nr 974/98 (art. 3 ust. 1 słoweńskiej ZUE,

definicja „daty przyjęcia euro” w art. 1 ustawy cypryjskiej, art. 2 lit. e ustawy

słowackiej). Okres równoległego pozostawienia w obiegu jako prawnego środka

płatniczego banknotów i monet w walucie krajowej (okres podwójnego obiegu)

został ograniczony do 14 dni (art. 3 ust. 1 i 2 słoweńskiej ZUE), 16 dni (art. 3 ust.

1 ustawy słowackiej), bądź miesiąca (art. 4 ustawy cypryjskiej i art. 4

maltańskiego rozporządzenia o zasadach wymiany gotówkowej).

Przewidziane w „ustawach horyzontalnych” wyjątki od obowiązku

równoczesnego przyjmowania w tym okresie obu walut obejmują:

− podmioty prowadzące sprzedaŜ z uŜyciem automatów (art. 20 ust. 1

słoweńskiej ZUE; art. 4 ust. 4 ustawy słowackiej);

− płatność w ponad 20 szt. takich samych monet albo 30 szt. róŜnych

monet w walucie krajowej, wyjątek nie dotyczy NBS ani banków (art. 4

ust. 3 ustawy słowackiej);

− płatność monetami pamiątkowymi w walucie krajowej (art. 4 ust. 3

ustawy słowackiej);

193 Masterplan for the euro changeover, styczeń 2005, s. 15

Page 227: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

223223223223

− osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami, które nie mają obowiązku

przyjmować płatności w walucie krajowej (art. 4 ust. 4 ustawy

słowackiej);

− kwoty w walucie krajowej przewyŜszające ponad czterokrotnie kwotę do

zapłaty (art. 4 ust. 4 ustawy słowackiej).

Od samej daty wymiany pieniądza gotówkowego w okresie podwójnego obiegu

wprowadza się z reguły obowiązek wydawania przez przedsiębiorców oraz

organy administracji reszty wyłącznie w euro (art. 4 słoweńskiej ZUE, art. 5

maltańskiego rozporządzenia o zasadach wymiany gotówkowej), przy czym

ustawodawca słowacki dopuszcza wydawanie reszty takŜe w koronach za zgodą

osoby otrzymującej resztę (art. 3 ust. 2 „ustawy horyzontalnej”).

Na tle pozostawienia waluty krajowej jako prawnego środka płatniczego w tzw.

okresie podwójnego obiegu (art. 15 rozporządzenia nr 974/98) pojawiła się

kwestia przedłuŜonego okresu stosowania czeków denominowanych w walucie

krajowej. Projekt cypryjskiej „ustawy horyzontalnej” pierwotnie zakładał (art.

14), Ŝe czeki denominowane w funtach cypryjskich i datowane nie później niŜ 6

miesięcy po dacie przyjęcia euro będą uznawane za wystawione przed datą

przyjęcia euro i waŜne jako czeki płatne w euro przez 6 miesięcy po dacie

przyjęcia euro. Do postanowienia tego krytycznie odniósł się EBC podkreślając,

Ŝe w ten sposób wyłącznie dla czeków planowany na Cyprze miesięczny okres

podwójnego obiegu gotówkowego uległby przedłuŜeniu o 5 miesięcy, jak

równieŜ, Ŝe takie rozwiązanie moŜna byłoby zastosować jedynie w ramach tzw.

okresu stopniowego wycofywania (art. 9a rozporządzenia nr 974/98), podczas

gdy Cypr nie planował wprowadzenia takiego okresu194 (por. załącznik do

rozporządzenia nr 974/98). W wyniku powyŜszych uwag EBC art. 14 cypryjskiej

„ustawy horyzontalnej” przewiduje ostatecznie, Ŝe wystawionych w funtach

cypryjskich czeków datowanych na dzień przypadający po przyjęciu euro nie

uwaŜa się za czeki.

Dla porównania warto teŜ wspomnieć o prawie całkowitej rezygnacji z okresu

podwójnego obiegu w Niemczech. Zgodnie z art. 1 § 1 trzeciej ustawy o

194 Zob. pkt 5 opinii EBC CON/2007/1

Page 228: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

224224224224

wprowadzeniu euro z dnia 16.12.1999 r. banknoty i monety w markach

niemieckich straciły status prawnego środka płatniczego juŜ z upływem dnia

31.12.2001 r., a zatem dokładnie w momencie wprowadzenia do obrotu

gotówkowego banknotów i monet euro (tzw. scenariusz „prawnego Big Bang” –

„juristisches Big Bang”). Ustawodawca niemiecki nie przewidywał zatem

okresu, w którym status prawnego środka płatniczego miałyby banknoty i

monety w obu walutach równocześnie. Zgodnie ze wspólną deklaracją handlu

detalicznego i sektora bankowego z dnia 22.10.1998 r.195 wielu przedsiębiorców

przyjmowało w okresie od 1 stycznia do 28 lutego 2002 r. zapłatę takŜe w

markach niemieckich. Było to jednak posunięcie w pełni dobrowolne, gdyŜ

przedsiębiorcy nie mieli takiego obowiązku – jedynym prawnym środkiem

płatniczym, do którego przyjęcia byli obowiązani były od początku banknoty i

monety euro196. Jako uzasadnienie dla rezygnacji z okresu podwójnego obiegu

podano jego zbyt wysokie koszty197.

f) wymiana banknotów i monet w walucie krajowej

W odniesieniu do wymiany na euro banknotów i monet w walucie krajowej EBC

podkreśla, Ŝe ustawodawca krajowy moŜe przyjąć przepisy obciąŜające

instytucje kredytowe obowiązkiem nieodpłatnej wymiany przez okres dłuŜszy

niŜ przewidziany w art. 15 rozporządzenia 974/98198. Przepisy rozporządzenia

naleŜy zatem rozumieć jako wprowadzające minimalny zakres uprawnienia

ludności i podmiotów gospodarczych do nieodpłatnej wymiany. Zakres ten

rozszerza np. ustawodawca słowacki, który w § 3 ust. 8 „ustawy horyzontalnej”

przewiduje nieodpłatną wymianę przez banki banknotów w koronach słowackich

przez okres 1 roku od dnia wprowadzenia euro, a monet przez 6 miesięcy. W tym

samym okresie banki są obowiązane do bezprowizyjnego przyjmowania wpłat

gotówki w koronach. Národná Banka Slovenska ma obowiązek dokonywania

195 Tekst deklaracji jest dostępny na stronie http://www.eu-

info.de/static/common/files/save/126/ModStichtagErklaerung.pdf (przeglądana 22.7.2008). 196 Zob. http://www.eu-info.de/euro-waehrungsunion/5011/5353/6041/5356/ (przeglądana 22.7.2008). Por. teŜ pkt 3

opinii EBC CON/99/10 w sprawie trzeciej ustawy o wprowadzeniu euro. 197 Zob. http://www.eu-info.de/euro-waehrungsunion/5011/5353/5992/ (przeglądana 22.7.2008). 198 Zob. pkt 3 opinii EBC CON/2007/43

Page 229: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

225225225225

wymiany banknotów bez ograniczenia czasowego, a monet przez okres 5 lat od

dnia wprowadzenia euro.

W § 3 ust. 7 „ustawy horyzontalnej” ustawodawca słowacki wprowadził

moŜliwość wprowadzenia pewnych ograniczeń wymiany znaków pienięŜnych,

obejmujących moŜliwość wprowadzenia przez Národná Banka Slovenska oraz

przez banki obowiązku wcześniejszego zgłoszenia (w poprzednim dniu

roboczym) zamiaru wymiany kwot przekraczających 15.000 euro, jak równieŜ

moŜliwość Ŝądania przez nie, aby wymieniane znaki pienięŜne były

posegregowane wg nominałów. Od drugiego dnia roboczego po upływie okresu

podwójnego obiegu gotówkowego Národná Banka Slovenska oraz banki mogą

ponadto wprowadzić limity ilościowe znaków pienięŜnych wymienianych w

jednej transakcji, przy czym limity te nie mogą przekroczyć 100 sztuk

banknotów i tyleŜ sztuk monet. O limitach tych Národná Banka Slovenska i bank

będzie miał obowiązek odpowiednio powiadomić w swoich placówkach oraz na

stronie internetowej.

W Słowenii wymiana banknotów i monet w tolarach została uregulowana w art.

6-8 ZUE, przewidujących nieodpłatną wymianę w bankach, kasach

oszczędnościowych oraz oddziałach poczty (świadczących usługi na rzecz

Pocztowego Banku Słowenii) przez pierwsze dwa miesiące od daty przyjęcia

euro, z moŜliwością stosowania przez podmiot dokonujący wymiany wymogu

uprzedniego zgłoszenia zamiaru wymiany kwoty przekraczającej 1500 euro na

jeden dzień roboczy przed wymianą. W okresie tym sektor bankowy został takŜe

zobowiązany do bezprowizyjnego przyjmowania od klientów wszelkich wpłat

gotówki w tolarach. Bezpłatna wymiana banknotów i monet w tolarach w Banka

Slovenije (działającym na rachunek i w imieniu Republiki Słowenii)

przewidziana została do końca 2016 r. (art. 8 ZUE).

Przy określaniu punktu odniesienia dla obowiązku wymiany banknotów i monet

w walucie krajowej na euro naleŜy zwrócić uwagę na to, Ŝe data przyjęcia euro

nie zawsze musi się pokrywać z datą wymiany pieniądza gotówkowego. Pomimo

tego, iŜ kaŜdy kolejny przypadek rozszerzenia strefy euro od Słowenii w 2007 r.

odbywał się według schematu „Big Bang”, czyli data przyjęcia euro była

równoznaczna z datą wymiany pieniądza gotówkowego, EBC zwraca uwagę na

spójność stosowania tych terminów z rozporządzeniem nr 974/98, ewentualnie

Page 230: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

226226226226

ich precyzyjne zdefiniowanie na uŜytek krajowej „ustawy horyzontalnej”. Uwagę

taką EBC wyraził na gruncie projektu cypryjskiej „ustawy horyzontalnej”, która

w art. 10 ust. 2 wprowadzała obowiązek wymiany przez instytucje kredytowe i

spółdzielcze towarzystwa kredytowe banknotów i monet w funtach cypryjskich

na euro od daty przyjęcia euro, a nie daty wymiany gotówkowej199.

Ustawodawca cypryjski uwzględnił postulat EBC odpowiednio modyfikując

definicję legalną daty przyjęcia euro w art. 1 „ustawy horyzontalnej”, poprzez

uznanie, Ŝe jest to data, z którą wchodzi w Ŝycie uchylenie derogacji w stosunku

do Cypru, a banknoty i monety euro uzyskują na Cyprze status prawnego środka

płatniczego. Definicja daty przyjęcia euro w cypryjskiej ustawie łączy zatem w

sobie definicje daty przyjęcia euro i daty wymiany pieniądza gotówkowego z art.

1 rozporządzenia nr 974/98.

W związku z okolicznością, Ŝe wymiana banknotów i monet prowadzi do

większego niŜ zwykle obciąŜenia placówek instytucji kredytowych,

ustawodawca maltański zezwolił instytucjom kredytowym na ograniczenie

zakresu obsługi w placówkach przez pierwsze dwa dni robocze od dnia wymiany

gotówkowej – w dniu 2.1.2008 wyłącznie do przyjmowania wkładów

pienięŜnych w lirach maltańskich i euro, wymiany gotówki w lirach maltańskich

na euro oraz wymiany walut obcych na euro, a 3.1.2008 ponadto do inkasa

czeków wydawanych przez instytucje opieki społecznej (art. 8 ust. 2 i 3

rozporządzenia o zasadach wymiany gotówkowej).

Dodatkowym, relatywnie mniej istotnym obowiązkiem wiąŜącym się z

przyjęciem euro jest zapewnienie przez krajowy bank centralny przynajmniej w

jednym miejscu na terytorium kraju moŜliwości nieodpłatnej wymiany

banknotów w walucie krajowej kaŜdego następnego państwa członkowskiego

przyjmującego euro. Szczegółowe zasady takiej wymiany oraz okres, w jakim

istnieje jej obowiązek określają wytyczne EBC z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie

wymiany banknotów następującej po nieodwołalnym ustaleniu kursu

walutowego w związku z wprowadzeniem waluty euro (EBC/2006/10) 200.

199 Opinia CON/2007/1, pkt 2.4 200 Dz.U. L 215 z 5.8.2006, s. 44

Page 231: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

227227227227

g) wymiana gotówkowa a kwoty pienięŜne pochodzące z

niezadeklarowanych źródeł

Wymiana znaków pienięŜnych moŜe stanowić okoliczność ułatwiającą wykrycie

wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych źródeł. Przykładowo,

ustawodawca słowacki zastrzega wprost w § 3 ust. 9 „ustawy horyzontalnej”, Ŝe

przepisy o wymianie koron słowackich na euro nie uchybiają przepisom o

ustalaniu toŜsamości stron przy czynnościach bankowych oraz o zapobieganiu

legalizacji przychodów z działalności przestępczej. W opinii CON/2005/21 (pkt

48) EBC zasugerował ustawodawcy litewskiemu stosowanie przepisów o „praniu

pieniędzy” takŜe do wpłat w litach litewskich po utracie przez nich statusu

prawnego środka płatniczego (w szczególności ich wymiany na euro), jak

równieŜ, w świetle planowanej bezterminowej wymiany banknotów w litach

przez bank centralny, objęcie banku centralnego wymogami rejestracji i

zgłaszania transakcji przekraczających określone kwoty.

Ustawodawca maltański niejako przy okazji wymiany gotówkowej wprowadził

natomiast mechanizm zbliŜony do „amnestii podatkowej” umoŜliwiający

posiadaczom środków pienięŜnych w lirach maltańskich i euro niezgłoszonych

wcześniej do opodatkowania zgłoszenie posiadanych kwot i w ten sposób ich

ponowne wprowadzenie do legalnego obrotu. Inicjatywa ta przeprowadzona

została przez Ministerstwo Finansów pod nazwą „Currency and Bank Deposits

Registration Scheme” w czasie od 24 kwietnia do 31 lipca 2007 r.201 W okresie

tym kaŜdy rezydent Malty mógł zgłosić posiadaną przez siebie, ale niezgłoszoną

wcześniej do opodatkowania gotówkę albo depozyty bankowe w lirach

maltańskich albo w euro u pełnomocników wyznaczonych przez Central Bank of

Malta, którymi mogły być banki komercyjne albo pośrednicy finansowi

(otrzymujący prowizję od zgłoszonych kwot). Zgłoszenie było poufne i

podlegało tajemnicy zawodowej. Zgłaszana gotówka musiała zostać wpłacona na

okres co najmniej jednego roku na specjalny nieoprocentowany rachunek

bankowy. Zgłoszenie środków pienięŜnych w ramach mechanizmu podlegało

201 Podstawą prawną mechanizmu było rozporządzenie z 23 kwietnia 2007 r. (legal notices nr 112, 126 i 206 z 2007 r.,

dostępne na stronie http://docs.justice.gov.mt/lom/Legislation/English/SubLeg/233/10.pdf, przeglądana 11.7.2008).

Zob. teŜ krótki opis mechanizmu na: http://www.doi.gov.mt/EN/press_releases/2007/04/pr0542.asp (przeglądana

11.7.2008)

Page 232: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

228228228228

jednorazowej opłacie w wysokości 4% zgłaszanej kwoty w gotówce albo 6% w

przypadku depozytu bankowego. Korzyścią uzyskiwaną przez zgłaszającego

było zaniechanie przez organy podatkowe poboru podatku dochodowego od

zgłaszanych kwot. Podkreślić naleŜy, Ŝe mechanizm ten miał dotyczyć jedynie

tzw. „szarej strefy”, a nie przychodów z działalności przestępczej, a zatem

zgłaszanie środków w jego ramach podlegało w pełnym zakresie przepisom o

zwalczaniu „prania pieniędzy”. Osoby zgłaszające kwoty pienięŜne w ramach

mechanizmu musiały takŜe złoŜyć oświadczenie, Ŝe nie pochodzą one z „prania

pieniędzy” oraz działalności przestępczej, za wyjątkiem przestępstw dewizowych

i związanych z podatkiem dochodowym. ZłoŜenie nieprawdziwego oświadczenia

w tym przedmiocie podlegało karze, jak równieŜ powodowało powrót do pełnego

opodatkowania zgłoszonych środków na zasadach ogólnych.

Oprócz środków pienięŜnych, powyŜszy mechanizm miał zastosowanie równieŜ

do papierów wartościowych notowanych na maltańskiej giełdzie papierów

wartościowych.

h) przeliczanie na euro kwot na rachunkach, zawartych w umowach i

innych instrumentach prawnych, w tym przepisach prawa. Ciągłość

instrumentów prawnych

Przepis art. 9 słoweńskiej ZUE przewiduje automatyczne przeliczenie na euro

sald na rachunkach, odsyłając w tym zakresie do zasad przewidzianych w

rozporządzeniu nr 1103/97 i precyzując, Ŝe przeliczenie następuje nieodpłatnie.

Dokładnie taką samą regulację wprowadzono w art. 9 oraz art. 8 ust. 1 lit. b

maltańskiego rozporządzenia o wymianie gotówkowej. Zgodnie z art. 10

słoweńskiej ZUE od daty przyjęcia euro zaprzestano dokonywania płatności

bezgotówkowych w tolarach. Przewalutowanie na euro zdematerializowanych

instrumentów dłuŜnych opiewających na tolary wymagało natomiast złoŜenia

przez emitentów odpowiedniego zlecenia w centralnym depozycie papierów

wartościowych (KDD), do czego byli oni obowiązani w terminie 15 dni od

wejścia w Ŝycie ustawy (art. 11 ZUE). W razie niezłoŜenia zlecenia w

powyŜszym terminie przewalutowanie następowało według metody bottom-up,

Page 233: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

229229229229

czyli osobno dla kaŜdego pojedynczego instrumentu. Metodę tę w art. 12 ZUE

przewidziano ponadto dla przewalutowania skarbowych papierów dłuŜnych.

Nieodpłatność przeliczenia na euro kwot na rachunkach nie wynika bezpośrednio

z przepisów rozporządzenia nr 974/98, ale realizuje zalecenie Komisji nr

98/286/WE, stąd EBC z uznaniem przyjmuje krajowe przepisy zabraniające

pobierania w związku z tym jakichkolwiek opłat czy prowizji sugerując przy tym

ich objęcie ich zakresem wszystkich typów rachunków202.

Podstawowym przepisem prawa słoweńskiego dotyczącym zasady ciągłości

umów i innych instrumentów prawnych jest art. 13 ust. 1 ZUE, powtarzający co

do zasady postanowienia art. 14 rozporządzenia nr 974/98. Obejmuje on zarówno

instrumenty prawne o charakterze umownym, jak i zawiera klauzulę generalną

będącą podstawą przeliczenia na euro kwot występujących w innych przepisach

prawa. Przepis ten ustawodawca słoweński uzupełnił szeregiem postanowień

precyzujących zasady przeliczania wyraŜanych w instrumentach prawnych kwot

na euro. Zgodnie z art. 13 ust. 2 ZUE odpowiedzialnością za poprawne

przeliczenie zobowiązań na euro obarczono dłuŜników, z zastrzeŜeniem

odmiennych postanowień ustawowych lub umownych. Przy ofertach i innych

formach działalności marketingowej w stosunkach konsumenckich

odpowiedzialność za poprawne przeliczenie obciąŜała przedsiębiorcę (art. 13 ust.

3 ZUE). W postępowaniach sądowych i administracyjnych przeliczenia na euro

dokonywano z urzędu. W art. 14-15 przewidziano zasadę przeliczania na euro

odpowiednich kwot w sprawach z zakresu prawa podatkowego i ubezpieczeń

społecznych odnoszących się do wcześniejszych stanów faktycznych, ale

rozstrzyganych po dacie przyjęcia euro, przy czym w sprawach podatkowych w

określonych przypadkach stosuje się nie ostateczny kurs wymiany określony

przez Radę, ale kurs Banka Slovenije z dnia określonego zdarzenia rodzącego

skutki podatkowe203. W zakresie szeroko ujętych obowiązków przekazywania

organom administracji określonych danych za okres poprzedzający datę przyjęcia

euro przewidziano (w art. 16 ZUE) delegację uprawniającą ministra finansów do

określenia waluty stosowanej w przekazywanych danych.

202 Zob. pkt 24 opinii CON/2005/21 odnoszącej się do projektu litewskiej ustawy o wprowadzeniu euro. 203 Rozwiązanie takie wydaje się wątpliwe, gdyŜ róŜnicuje sytuację podatników w zaleŜności od kursu euro z dnia, w

którym zaistniało zdarzenie wywołujące skutki podatkowe, niejako przesuwając w ten sposób wstecz skutki wprowadzenia

euro. Bardziej zasadne wydaje się ustalanie wszelkich skutków podatkowych dotyczących okresu sprzed przyjęcia euro w

walucie krajowej, a następnie przeliczanie odpowiednich kwot na euro z zastosowaniem ostatecznego kursu wymiany,

według stanu tych kwot na dzień przyjęcia euro.

Page 234: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

230230230230

Wyjątek od zasady niezmienności umów musi siłą rzeczy dotyczyć umów (i

innych instrumentów prawnych) przewidujących stosowanie krajowych stóp

procentowych, kursów czy innych indeksów odniesienia, które przestają istnieć z

dniem zastąpienia waluty krajowej przez euro204. Rozwiązaniem stosowanym

przez ustawodawców krajowych jest zastąpienie takich stóp, kursów czy

indeksów przez ich odpowiedniki stosowane w strefie euro. Na tle takiego

przepisu projektu litewskiej ustawy o wprowadzeniu euro (przewidującego

zastąpienie odwołań do międzybankowej stopy referencyjnej VILIBOR

odwołaniami do stopy EURIBOR, a odwołań do stopy VILIBOR dla transakcji z

dnia na dzień odwołaniami do stopy EONIA) EBC zalecił litewskiemu

ustawodawcy wprowadzenie zastrzeŜenia dopuszczającego odmienne

postanowienia umowne205. EBC zalecił równieŜ dokonanie przeglądu aktów

prawnych odnoszących się do krajowych stóp procentowych w celu sprawdzenia,

czy w kaŜdym przypadku wskazane będzie zastąpienie ich stopą EURIBOR czy

EONIA206.

Sugerowane przez EBC w cytowanej powyŜej opinii dopuszczenie odmiennych

postanowień umownych zawiera przepis art. 17 słoweńskiej ZUE przewidujący

zastąpienie (w braku odmiennego postanowienia umownego) międzybankowej

stopy referencyjnej SITIBOR w roli umownej stopy procentowej przez stopę

EURIBOR. Analogiczne zasady przewidziano w art. 18 ZUE przy zastąpieniu

stosowanych w umowach stóp, kursów czy indeksów odniesienia przestających

obowiązywać z przyjęciem euro przez inne parametry, będące ich

odpowiednikami.

W prawie maltańskim ciągłość umów i innych instrumentów prawnych, oraz

przeliczenie przewidzianych w nich kwot w lirach maltańskich przewiduje art. 6

rozporządzenia o zasadach wymiany gotówkowej (legal notice), powtarzający co

do zasady przepisy art. 3 rozporządzenia nr 1103/97 i art. 14 rozporządzenia nr

974/98. Definicja „instrumentu prawnego” z art. 3 maltańskiego rozporządzenia

nie wymienia jednak wprost za rozporządzeniami wspólnotowymi przepisów

ustawowych i wykonawczych, mówiąc jedynie o „aktach administracyjnych

zgodnie z art. 469A kodeksu organizacji i procedury cywilnej oraz jakichkolwiek

204 EBC zalecił wprowadzenie przepisu albo wydanie przez bank centralny odpowiedniego aktu przewidującego

zaprzestanie publikacji przez bank centralny takich stóp, za wyjątkiem danych historycznych, pkt 28 opinii CON/2005/21. 205 Pkt 27 opinii CON/2005/21. 206 Pkt 29 opinii CON/2005/21.

Page 235: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

231231231231

aktach administracji”, jak równieŜ „jakichkolwiek innych instrumentach

wywierających skutki prawne”. Definicja ta pozostawia w tym zakresie

wątpliwości interpretacyjne i moŜe być węŜsza niŜ odpowiednie definicje w

rozporządzeniach wspólnotowych207. Ustawodawca maltański nie zrealizował

zatem postulatu EBC wyraŜonego w pkt 1.3 opinii CON/2006/10. Oprócz

utrudnionej przejrzystości prawa nie prowadzi to jednak do skutków sprzecznych

z prawem wspólnotowym z uwagi na bezpośrednie stosowanie (z

pierwszeństwem przed prawem maltańskim) rozporządzeń nr 1103/97 i 974/98.

W art. 19 słoweńskiej ZUE przewidziano rygorystyczne zasady przeliczania cen

z daty przyjęcia euro, przy czym w szczególności w odniesieniu do dóbr i usług

zbywanych w duŜych ilościach (przy cenach określanych za jednostkę – np.

impulsów telefonicznych, jednostek energii itp.) przewidziano przeliczenie z

dokładnością do trzech albo nawet czterech miejsc po przecinku. Zaokrągleniu

do jednego centa podlegały dopiero kwoty do zapłaty obliczone na podstawie

przeliczonych w powyŜszy sposób cen jednostkowych. W przypadku sprzedaŜy z

wykorzystaniem automatów dopuszczono zaokrąglenie cen do najbliŜszej

wielokrotności 0,05 euro (art. 20 ust. 1 ZUE).

W kwestii przeliczenia na euro kwot określonych w przepisach prawa krajowego

EBC podkreślił, Ŝe nie powinno ono następować zbyt wcześnie, tzn. przed

uzyskaniem przez euro statusu prawnego środka płatniczego, a zwłaszcza nie

przed ustaleniem nieodwołalnego kursu wymiany208. Przed wejściem w Ŝycie

decyzji Rady o uchyleniu derogacji prawnym środkiem płatniczym w państwie

członkowskim jest jeszcze waluta krajowa, a odwołania do kwot w euro w

przepisach krajowych powinny się ograniczać do przypadków, gdy dotyczą one

euro jako waluty obcej, albo w przypadku przepisów implementujących przepisy

prawa wspólnotowego zawierające odniesienie do kwot w euro – w tym drugim

przypadku krajowe przepisy implementujące powinny odnosić się do

równowartości danej kwoty w walucie krajowej209.

Na temat zasad przeliczania kwot EBC wypowiedział się teŜ na gruncie

projektowanych słowackich przepisów o przeliczaniu sum ubezpieczenia

207 Por. teŜ uwagi EBC na temat nieprecyzyjnego określenia zakresu zastosowania zasady ciągłości instrumentów prawnych

w projekcie litewskiej ustawy o wprowadzeniu euro, pkt 14 opinii CON/2005/21. 208 Tak w pkcie 3.2 opinii CON/2006/28 na gruncie nowelizacji estońskiego kodeksu handlowego oraz w pkcie 5.1 opinii

CON/2007/43 w sprawie słowackiej ustawy o wprowadzeniu euro. 209 Pkt 5.1 opinii EBC CON/2007/43.

Page 236: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

232232232232

przewidzianych w umowach ubezpieczenia (art. 9 projektu zarządzenia Národná

Banka Slovenska w sprawie niektórych zasad podwójnego podawania niektórych

kwot w zakresie bankowości, rynku kapitałowego i ubezpieczeń), który

przewidywał moŜliwość zaokrąglenia przez zakład ubezpieczeń sum

ubezpieczenia do pełnego euro w górę. EBC, zauwaŜając, Ŝe moŜliwość taka

byłaby korzystna dla klientów zakładów ubezpieczeń, ocenił jednak ją

rygorystycznie wskazując, Ŝe jest ona sprzeczna z art. 5 rozporządzenia 1103/97

nakazującym zaokrąglanie kwot pienięŜnych do zapłaty z dokładnością do

jednego centa210. Ostatecznie przyjęta wersja zarządzenia (zarządzenie z dnia

10.6.2008 r.)211 nie zawiera juŜ tego przepisu.

Kolejnym zagadnieniem, w związku z którym EBC wypowiedział się na temat

zasad przeliczania kwot podanych w euro w projektowanych regulacjach

słowackich jest kwestia przeliczania nominalnych wartości papierów

wartościowych. Pierwotna wersja projektu zarządzenia Národná Banka

Slovenska w sprawie ustalenia dokładności zaokrąglenia przy przeliczeniu

wartości nominalnej niektórych rodzajów papierów wartościowych

przewidywała, Ŝe wartości nominalne pojedynczych udziałowych papierów

wartościowych mogą być przeliczane z dokładnością do maksymalnie czterech

miejsc po przecinku. Zgodnie z ogólną zasadą przyjętą w art. 2 słowackiej

„ustawy horyzontalnej” rozróŜniano pomiędzy sumami łącznymi podlegającymi

zapłacie lub zapisowi na rachunku (zaokrąglanymi do jednego centa) oraz

sumami nie podlegającymi zapłacie, które mogły być przeliczane z dokładnością

do większej ilości miejsc po przecinku. Zasadę tę EBC uznał za zgodną zarówno

z rozporządzeniami 1103/97 oraz 974/98, jak równieŜ z orzecznictwem ETS212.

EBC wyraził w związku z tym zastrzeŜenia213 do niespójności pomiędzy metodą

zaokrąglania proponowaną w przypadku udziałowych papierów wartościowych

(do 4 miejsc po przecinku), a regulacją dotyczącą udziałów w instytucjach

zbiorowego inwestowania (do 6 miejsc po przecinku214). Zalecenie EBC

zastosowania w tych samych zasad zaokrąglania we wszystkich porównywalnych

przypadkach kwot odnoszących się do papierów wartościowych znalazło

210 Pkt 3 opinii EBC CON/2008/23. 211 Zb. z. nr 221/2008. Zarządzenie dostępne na stronie http://www.euromena.sk/euro-legislativa-/10059s (przeglądana

11.9.2008) 212 Pkt 4 opinii EBC CON/2008/23. 213 TamŜe 214 § 41 ust. 8 ustawy nr 594/2003 Z.z. o inwestowaniu zbiorowym w brzmieniu ustalonym w rozdz. IX „ustawy

horyzontalnej”.

Page 237: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

233233233233

odzwierciedlenie w ostatecznej wersji zarządzenia215, przewidującej moŜliwość

zaokrąglanie wartości nominalnej udziałowych papierów wartościowych z

dokładnością do maksymalnie 6 miejsc po przecinku (§ 1). W odniesieniu do

dłuŜnych papierów wartościowych przewidziano jednak zaokrąglenie ich

wartości nominalnej w euro do dwóch miejsc po przecinku.

EBC z aprobatą odniósł się do sposobu przeliczenia nominalnej wartości

skarbowych papierów wartościowych planowanego na Litwie, który ma polegać

na przeliczeniu i wyraŜeniu w pełnych centach łącznej wartości nominalnej

papierów na rachunku kaŜdego posiadacza, a nie osobno wartości kaŜdego

papieru wartościowego216. Nie wyraŜono równieŜ zastrzeŜeń do planowanego

zastosowania tej metody do przeliczania wartości nominalnej wartości innych

papierów dłuŜnych, z zastrzeŜeniem moŜliwości przyjęcia przez strony innych

postanowień umownych217. EBC zalecił jednak uregulowanie w przepisach

krajowych dodatkowych kwestii, takich jak poniesienie kosztów przeliczenia

wartości papierów wartościowych przez emitenta czy wprowadzenie krótkiego

terminu na zaskarŜenie sposobu przeliczenia218.

W art. 5 ust. 2 cypryjskiej „ustawy horyzontalnej” przewidziano przeliczanie z

większą dokładnością (do trzech miejsc po przecinku, przy czym umownie

moŜna przewidzieć jeszcze większą dokładność) kwot cząstkowych, nie

stanowiących kwot do zapłaty, a będących jedynie podstawą do obliczenia

łącznego zobowiązania pienięŜnego. Na tle projektu tego przepisu EBC wyraził

uwagę, Ŝe zasada taka powinna obowiązywać przy przeliczaniu w obie strony –

zarówno z waluty krajowej na euro, jak i odwrotnie219. Sugestia EBC została

uwzględniona w ostatecznym brzmieniu przepisu.

Praktyczne rozwiązanie zastosował cypryjski ustawodawca w odniesieniu do

przepisów prawa implementujących instrumenty prawa wspólnotowego (w

szczególności dyrektywy). We wszystkich przypadkach, gdy przepis taki określa

kwotę w funtach cypryjskich zamiast kwoty w euro określonej w dyrektywie

albo mówi o równowartości w funtach kwoty w euro, zgodnie z art. 6 „ustawy

215 Zarządzenie NBS z dnia 24 czerwca 2008 r., Zb. z. nr 240/2008, tekst dostępny na stronie

http://www.euromena.sk/euro-legislativa-/10059s (przeglądana 11.9.2008). 216 Pkt 30 opinii EBC CON/2005/21. 217 Pkt 31 opinii EBC CON/2005/21. 218 Pkt 32 opinii EBC CON/2005/21. 219 Pkt 2.2. opinii CON/2007/1.

Page 238: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

234234234234

horyzontalnej” z dniem wprowadzenia euro automatycznie220 stosuje się kwotę w

euro określoną w implementowanym przepisie wspólnotowym.

Nieco odmienną regulację przewidział w odniesieniu do przeliczania kwot w

walucie krajowej na euro i ich zaokrąglania (a raczej dostosowania)

ustawodawca maltański. W rozporządzeniu z 13.11.2007 r. o dostosowywaniu

(smoothing) kwot pienięŜnych przewidziano moŜliwość zaokrąglenia cen

stosowanych w stosunkach z konsumentami do kwoty łatwiejszej do

zapamiętania lub zarejestrowania, o ile zaokrąglenie następowało w dół (art. 4

ust. 1 rozporządzenia). W wyjątkowych przypadkach uzasadnionych

ograniczeniami technicznymi, za zgodą euro-obserwatorium i w sposób

określony przez euro-obserwatorium dopuszczalne było teŜ zaokrąglenie w górę

(art. 4 ust. 3). Zaokrąglenia przewidziane w powyŜszym rozporządzeniu nie

mogą przy tym uchybiać przepisom o podwójnym podawaniu cen (art. 4 ust. 1).

Na temat tego rozwiązania nie wypowiadał się w swoich opiniach EBC.

Na tle zasad przeliczania i zaokrąglania kwot otrzymanych w wyniku

przeliczenia EBC zwrócił uwagę na konieczność jednolitego określenia zasad

przeliczania według ostatecznego kursu wymiany i zaokrąglania (z zachowaniem

większej dokładności przeliczanych kwot w potrzebnych przypadkach), z

jednolitym i wyraźnym odesłaniem do zasad przeliczania i zaokrąglania

przewidzianych w przepisach prawa wspólnotowego221.

i) nadzór nad wykonywaniem przepisów o wprowadzeniu euro i sankcje

Za nadzór nad wykonywaniem przepisów słoweńskiej „ustawy horyzontalnej”

odpowiedzialnością obarczono zgodnie z art. 21 ZUE Banka Slovenije (w

zakresie działania sektora bankowego), Inspektorat Rynku (w zakresie

wykonania przepisów ustawy w obrocie gospodarczym) oraz Agencję Rynku

Papierów Wartościowych (w zakresie przewalutowania instrumentów dłuŜnych).

Przyjęto równieŜ odpowiednie przepisy karne wprowadzające kary pienięŜne za

220 Wzmianka o automatyczności stosowania kwoty wymienionej w dyrektywie została wprowadzona w reakcji na uwagę

EBC wyraŜoną w pkt 2.3 opinii CON/2007/1. 221 Pkt 20-22 opinii CON/2005/21 dotyczącej projektu litewskiej ustawy o wprowadzeniu euro

Page 239: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

235235235235

określone sposoby naruszenia przepisów ustawy przez przedsiębiorców, banki i

pocztę (art. 22-23 ZUE).

Ustawodawca maltański w art. 10 rozporządzenia o zasadach wymiany

gotówkowej przewidział sprawowanie kontroli nad wykonaniem przepisów o

wymianie gotówkowej przez euro-obserwatoria, utworzone na podstawie

przepisów rozporządzenia o podwójnym podawaniu cen (zob. niŜej). Za

naruszenie przepisów o zasadach wymiany gotówkowej przewidziano grzywnę

administracyjną w wysokości 750 lirów maltańskich oraz dodatkowo 75 lirów za

kaŜdy kolejny dzień utrzymywania się naruszenia (art. 11 rozporządzenia). W

zakresie procedury przy stosowaniu tych sankcji odesłano do przepisów

rozporządzenia o podwójnym podawaniu cen.

j) banknoty i monety euro w roli prawnego środka płatniczego

W słowackiej „ustawie horyzontalnej” przepisy przyznające banknotom i

monetom euro rolę prawnego środka płatniczego wprowadzono w części

nowelizującej ustawę o Národná Banka Slovenska. EBC zgłosił tu w

szczególności uwagi do art. 17a ust. 3 znowelizowanej ustawy o Národná Banka

Slovenska, w którym to przepisie ustawodawca słowacki rozszerza wyjątek od

zasady przewidzianej w art. 11 rozporządzenia 974/98, Ŝe uczestnicy obrotu, za

wyjątkiem emitenta monet i podmiotów wskazanych prawem krajowym, nie są

obowiązani przyjmować płatności monetami w liczbie przewyŜszającej 50 sztuk.

Pomimo stanowiska EBC, opowiadającego się za wąskim zakresem takich

wyjątków, ustawodawca słowacki objął wyjątkiem od tej zasady cały sektor

bankowy, który będzie miał w Słowacji obowiązek przyjmowania płatności

monetami euro niezaleŜnie od ich ilości. Z pewnymi zastrzeŜeniami EBC odniósł

się takŜe do ograniczenia w art. 17a ust. 3 znowelizowanej ustawy o Národná

Banka Slovenska obowiązku przyjmowania zapłaty kolekcjonerskimi monetami

euro (będącymi prawnym środkiem płatniczym tylko w emitującym je państwie

członkowskim) do sektora bankowego i banku centralnego. Ponadto EBC

zwrócił uwagę na to, Ŝe bezprzedmiotowa jest regulacja w art. 17a ust. 3

znowelizowanej ustawy o Národná Banka Slovenska roli płatnego środka

Page 240: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

236236236236

płatniczego odgrywanej przez banknoty euro, gdyŜ rola ta wynika z bezpośrednio

obowiązującego art. 10 rozporządzenia 974/98. Na tle rozporządzenia regulacja

prawa krajowego moŜe dotyczyć tylko kwestii przyjmowania płatności monetami

w liczbie powyŜej 50 szt. oraz statusu monet kolekcjonerskich222. Uwagi

powyŜsze nie zostały jednak uwzględnione przez słowackiego ustawodawcę w

ostatecznie przyjętym tekście art. 17a ust. 3 znowelizowanej ustawy o Národná

Banka Slovenska.

Na tle przepisu projektowanej litewskiej ustawy o przyjęciu euro,

przewidującego ogólny obowiązek przyjmowania płatności w banknotach i

monetach euro, EBC zalecił uzupełnienie go o zastrzeŜenie, Ŝe nie uchybia on

zasadzie wolności umów, zgodnie z którą strony mogą uzgodnić spełnienie

świadczenia w inny sposób niŜ w gotówce euro, np. bezgotówkowo albo w

walucie obcej223.

W roli dodatkowego środka związanego z wprowadzeniem do obiegu banknotów

i monet euro planuje się na Litwie oficjalne ogłoszenie ich wzorów przez

Lietuvos Bankas. EBC pozytywnie odniósł się do tego zamiaru uznając, iŜ

przyczyni się to do zwiększenia znajomości wyglądu banknotów i monet euro

wśród ludności, zasugerował jednak Lietuvos Bankas, uwzględnienie w

oficjalnym ogłoszeniu nie tylko litewskich wzorów monet euro, ale takŜe

rewersów narodowych z pozostałych państw członkowskich224.

k) uchylanie przepisów dotyczących waluty krajowej

W przepisach końcowych słoweńskiej „ustawy horyzontalnej” przewidziano

uchylenie z datą przyjęcia euro ustaw wprowadzających tolara jako walutę

Republiki Słowenii (art. 24-25 ZUE).

Ustawodawca litewski przyjął juŜ w dniu 25.4.2006 r. ustawę uchylającą z dniem

uchylenia derogacji w stosunku do Litwy dwie ustawy dotyczące lita jako waluty

Litwy – ustawę o walucie i ustawę o wiarygodności lita. PoniewaŜ jednak wbrew

222 Uwagi wyraŜone w pkcie 4.5 opinii EBC CON/2007/43 223 Pkt 15 opinii EBC CON/2005/21. 224 Pkt 16 opinii EBC CON/2005/21.

Page 241: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

237237237237

ówczesnym przewidywaniom derogacji nie uchylono z dniem 1.1.2007 r., ani teŜ

w późniejszym terminie, obie ustawy obowiązują dotychczas i podlegają

automatycznemu uchyleniu dopiero z dniem wprowadzenia euro na Litwie.

Na tle wcześniejszego projektu litewskiej ustawy o wprowadzeniu euro EBC

wypowiedział się przeciwko uchylaniu ustaw dotyczących waluty krajowej

dopiero z upływem okresu podwójnego obiegu gotówkowego. W przypadku

Litwy planowano 15-dniowy okres podwójnego obiegu, w czasie którego

uchylane ustawy miały obowiązywać, ale z zastrzeŜeniem, Ŝe pierwszeństwo

przed ich przepisami mają przepisy ustawy o wprowadzeniu euro. EBC uznał

jednak, Ŝe ustawy te naleŜy uchylić juŜ z dniem wprowadzenia euro, gdyŜ z tym

dniem państwo członkowskie traci uprawnienie do samodzielnego regulowania

spraw związanych z walutą. Przepisy prawa krajowego mogą zdaniem EBC

regulować kwestie związane z wymianą waluty, ale tylko w zakresie

przewidzianych w ustawodawstwie wspólnotowym delegacji dla ustawodawcy

krajowego albo w zakresie nieuregulowanym w prawie wspólnotowym, o ile

regulacje krajowe nie będą z nim sprzeczne225.

I.I.I.I. 2.3.2. Zapobieganie naduŜyciom cenowym2.3.2. Zapobieganie naduŜyciom cenowym2.3.2. Zapobieganie naduŜyciom cenowym2.3.2. Zapobieganie naduŜyciom cenowym

a) podwójne podawanie cen

Zalecenia dotyczące przepisów o podwójnym podawaniu cen zawarte zostały w

zaleceniu Komisji (WE) 98/287 w sprawie podwójnego podawania cen.

Poszczególne państwa członkowskie przyjęły tu róŜne techniki legislacyjne.

Zgodnie ze stanowiskiem Banka Slovenije226 najlepszym środkiem realizacji

zalecenia Komisji było przyjęcie odpowiedniej ustawy. Ustawę o podwójnym

podawaniu cen w tolarach i euro (ZDOCTE) przyjęto dnia 28 października 2005

225 Uwagi wyraŜone w pkcie 42 opinii EBC CON/2005/21 226 Masterplan for the euro changeover, styczeń 2005, s. 16

Page 242: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

238238238238

r.227 Ustawodawca słowacki uregulował natomiast kwestie podwójnego

podawania cen w „ustawie horyzontalnej” – ustawie z dnia 28 listopada 2007 r. o

wprowadzeniu waluty euro, przy czym pewne kwestie szczegółowe uregulowano

w aktach rangi podustawowej. UpowaŜnienie do wydania tych aktów zostało

przewidziane w art. 18 ust. 10 ustawy o wprowadzeniu euro, przy czym dotyczą

one zarówno technicznych szczegółów podwójnego podawania cen w ogólności

(w tym wyjątków od tego obowiązku), jak i wprowadzają szczególne zasady dla

poszczególnych sektorów (rynku finansowego, usług medycznych, gier

hazardowych). Z uwagi na regulację obu kwestii w jednym akcie prawnym,

słowacka ustawa nie wprowadza przy tym ścisłego rozróŜnienia między

przepisami o podwójnym podawaniu cen a przepisami o przeliczaniu kwot

pienięŜnych z jednej waluty na drugą, co oznacza, Ŝe w części aktów

podustawowych obie kwestie uregulowano łącznie.

UpowaŜnienie z art. 18 ust. 10 słowackiej ustawy przewiduje wydanie

następujących aktów prawnych228:

− przez ministerstwo gospodarki w związku z ochroną konsumentów;

− przez bank centralny w porozumieniu z ministerstwem finansów dla

rynku finansowego229;

− przez ministerstwo pracy i spraw socjalnych dla wynagrodzeń za pracę,

świadczeń socjalnych, emerytur, rent i podobnych świadczeń;

− przez ministerstwo zdrowia dla cen i kwot pozostających w związku z

ubezpieczeniem zdrowotnym i sektorem usług zdrowotnych;

− przez ministerstwo finansów dla gier hazardowych230;

− przez ministerstwo obrony wspólnie z ministerstwem spraw

wewnętrznych, w zakresie zabezpieczenia społecznego policji i wojska;

− przez ministerstwo finansów w zakresie rachunkowości, ceł i podatków.

227 Dz.U. Republiki Słowenii nr 101/2005. Tłumaczenie ustawy na język angielski jest dostępne na stronie

http://www.mg.gov.si/fileadmin/mg.gov.si/pageuploads/DNT/DNT_Act_on_the_dual_display_of_prices_in_tolars_and_eur

os.doc, przeglądana 8.5.2008 228 Przyjęte akty prawne i projekty planowanych są dostępne na stronie http://www.euromena.sk/euro-legislativa-/10059s

(przeglądana 25.6.2008) 229 Projekt regulacji oceniony przez EBC w opinii CON/2008/23 230 Projekt tego zarządzenia został oceniony przez EBC w opinii CON/2008/25

Page 243: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

239239239239

Ustawodawca maltański uregulował obowiązek podwójnego podawania cen w

rozporządzeniu o podwójnym podawaniu i kontroli cen (legal notice nr 4 z 2007

r., 9.1.2007), wydanym na podstawie delegacji przewidzianej w „ustawie

horyzontalnej”. Rozporządzenie to reguluje nie tylko podwójne podawanie cen,

ale teŜ ogólnie ochronę przed naduŜyciami cenowymi w związku z przyjęciem

euro.

Ogólną, podkreślaną przez EBC231 i Komisję232 zasadą przy podwójnym

podawaniu cen jest konieczność jak najszybszego wprowadzenia obowiązku

podawania podwójnych cen po ustaleniu nieodwołalnego kursu wymiany.

Chwila wprowadzenia tego obowiązku i czas jego obowiązywania w

poszczególnych państwach członkowskich znacznie się jednak róŜni. Zgodnie z

art. 2 ust. 1 zalecenia Komisji 2008/78/WE wejście w Ŝycie takiego obowiązku

wskazane jest jak najszybciej po oficjalnym przyjęciu przez Radę nieodwołalnie

ustalonego kursu wymiany waluty krajowej na euro. Powinien być on stosowany

przez okres od 6 do 12 miesięcy po wprowadzeniu euro, przy czym trwające

dłuŜej podawanie cen w obu walutach uznano za niepoŜądane z punktu widzenia

umoŜliwienia obywatelom pełnego przyzwyczajenia się do euro.

Słowacka ustawa o wprowadzeniu euro przewiduje wprowadzenie obowiązku

podawania podwójnych cen dopiero z upływem miesiąca od chwili przyjęcia

ostatecznego kursu wymiany (czyli od 8.8.2008 r.) i jego utrzymywanie przez

okres roku od dnia wprowadzenia euro (okres podwójnego podawania - obdobie

duálneho zobrazovania - art. 18 ust. 1 ustawy). Dopuszczalne przy tym jest

dobrowolne podawanie podwójnych cen zarówno wcześniej (ale nie wcześniej

niŜ z momentem ustalenia ostatecznego kursu wymiany), jak i juŜ po

wygaśnięciu takiego obowiązku. W kontekście tym EBC podkreśla, Ŝe naleŜy

zachęcać uczestników obrotu do stosowanie przepisów o podwójnym podawaniu

cen juŜ od momentu ustalenia nieodwołalnego kursu wymiany233.

Znacznie róŜniło się od powyŜszego rozwiązanie przyjęte w słoweńskiej ustawie

z dnia 28 października 2005 r. o podawaniu podwójnych cen (ZDOCTE)234, która

231 Zob. m.in. opinie EBC CON/2008/25 oraz CON/2008/23. 232 Art. 2 zalecenia Komisji 2008/78/WE 233 Pkt 2 opinii EBC CON/2008/23. 234 Dz.U. Republiki Słowenii nr 101/2005. Tłumaczenie ustawy na język angielski jest dostępne na stronie

http://www.mg.gov.si/fileadmin/mg.gov.si/pageuploads/DNT/DNT_Act_on_the_dual_display_of_prices_in_tolars_and_eur

os.doc, przeglądana 8.5.2008

Page 244: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

240240240240

wprowadziła obowiązek podwójnego podawania cen juŜ od dnia 1 marca 2006 r.,

a zatem jeszcze przed ostatecznym określeniem kursu wymiany tolara na euro

rozporządzeniem nr 1086/2006 nowelizującym rozporządzenie nr 2866/98. W

tym celu rozróŜniono pomiędzy podwójnym podawaniem cen w celach

informacyjnych, a właściwym podwójnym podawaniem cen. Obowiązek

podwójnego podawania cen w celach informacyjnych rozpoczął się w dniu 1

marca 2006 r., z zastosowaniem kursu centralnego w mechanizmie ERM II, przy

czym przedsiębiorcy mieli obowiązek umieścić w widocznym miejscu

informacje, Ŝe ceny w euro są podawane według tego właśnie kursu (art. 4 ust. 1

w zw. z art. 3 ZDOCTE). Obowiązek ten miał zastosowanie do momentu

ustalenia ostatecznego kursu wymiany tolara na euro. Od dnia następującego po

dacie ustalenia ostatecznego kursu wymiany wchodził natomiast w Ŝycie

właściwy obowiązek podawania podwójnych cen określony w art. 5 ZDOCTE,

który przewidywał przeliczanie cen z zastosowaniem ostatecznego kursu

wymiany235. Obowiązek ten wygasł z upływem 6 miesięcy od dnia przyjęcia

euro.

NaleŜy tu zwrócić uwagę na okoliczność, Ŝe rozwiązanie słoweńskie, czyli

podawanie podwójnych cen w celach informacyjnych przed ustaleniem

ostatecznego kursu wymiany nie dostarcza absolutnie pewnej i dokładnej

informacji o cenie danego dobra lub usługi w euro. Obowiązek ten naraŜa

ponadto przedsiębiorców na ryzyko konieczności ponownego przeliczania

wszystkich cen w razie, gdyby ostateczny kurs wymiany odbiegał od kursu

centralnego ERM II236 (czego ostatecznie udało się uniknąć). Ustawodawca

słoweński zdecydował się jednak na ten środek chcąc maksymalnie ułatwić

konsumentom stopniowe przystosowanie się do określania wartości dóbr i usług

w euro, stanowiące jeden z celów ZDOCTE określony wprost w jej art. 2 pkt 2.

Uznano ponadto, Ŝe lepsze przygotowanie konsumentów osiągnięte dzięki

maksymalnie wczesnemu wprowadzeniu obowiązku podwójnego podawania cen

w celach informacyjnych pozwoli na skrócenie okresu podawania podwójnych

cen juŜ po pełnym przejściu do transakcji w euro, co uchroni gospodarkę przed

235 W praktyce znacznym ułatwieniem dla obrotu była okoliczność, Ŝe ostateczny kurs wymiany określony w

rozporządzeniu nowelizującym rozporządzenie nr 2866/98 był równy kursowi centralnemu ERM II (1 EUR = 239,640 SIT)

236 Na wypadek taki wprowadzono w Słowenii przepis przejściowy art. 13 ZDOCTE pozwalający na dalsze podawanie cen

w euro według kursu centralnego ERM II przez okres do dwóch tygodni od ustalenia ostatecznego kursu wymiany, nie

dłuŜej jednak niŜ do chwili, w której euro stanie się prawnym środkiem płatniczym.

Page 245: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

241241241241

zbytecznymi kosztami dalszego przeliczania wszystkich cen na tolary237. Tym

niemniej rozwiązania takiego nie zaleca Komisja w wydanym później zaleceniu

2008/78/WE (art. 2 ust. 1).

Rozwiązaniem zastosowanym na Malcie było rozróŜnienie pomiędzy okresem

obowiązkowego i fakultatywnego podawania podwójnych cen. Okres

fakultatywnego podawania podwójnych cen rozpoczął się 15.1.2007 r., a ich

dobrowolne podawanie przez przedsiębiorcę było zgodnie z art. 7 rozporządzenia

o podwójnym podawaniu i kontroli cen jednym z elementów uczestnictwa w

programie FAIR (zob. niŜej). Fakultatywne podwójne podawanie cen odbywało

się według kursu centralnego w mechanizmie ERM II238. Początek okresu

obowiązkowego podawania podwójnych cen przewidziano na dzień 1.7.2007 r.

albo na dzień ustalenia nieodwołalnego kursu wymiany (o ile nastąpiłoby to

później niŜ 1.7.2007 r.) i trwał on przez 6 miesięcy od dnia wymiany

gotówkowej, tj. do 30.6.2008 r. (art. 3 rozporządzenia o podwójnym podawaniu i

kontroli cen) 239. Po zakończeniu okresu obowiązkowego podawania podwójnych

cen przewidziano trzymiesięczny okres na powrót przez przedsiębiorców do

podawania cen tylko w jednej walucie (w euro) 240.

Litewski projekt ustawy o wprowadzeniu euro z 2005 r. przewidywał dość krótki

okres obowiązkowego podwójnego podawania cen obejmujący 60 dni przed

wprowadzeniem euro i 60 dni po wprowadzeniu euro241. Obecne plany

przewidują jego obowiązywanie przez odpowiednio po 120 dni przed i po

wprowadzeniu euro242.

Na uŜytek podwójnego podawania cen słoweńska ustawa regulowała takŜe

zasady ich przeliczenia (art. 9 ZDOCTE), powtarzając co do zasady przepisy art.

4 ust. 3 i art. 5 rozporządzenia nr 1103/97243. Niezbyt czytelny jest przy tym

237 Zob. stanowisko Komitetu Koordynacyjnego ds. technicznych przygotowań do wprowadzenia euro, Masterplan for the

euro changeover, styczeń 2005, s. 16, przyp. 2

238 Przy stosowaniu takiego rozwiązania wskazane jest takie zdefiniowanie kursu centralnego w mechanizmie ERM II, aby

uwzględnić jego ewentualne zmiany w czasie pozostawania waluty krajowej w tym mechanizmie (jak np. dwukrotne

podnoszenie kursu centralnego korony słowackiej). Definicja zastosowana w art. 3 maltańskiego rozporządzenia o

podwójnym podawaniu i kontroli cen w razie zmiany kursu centralnego ERM II doprowadziłaby do konieczności nowelizacji

rozporządzenia, gdyŜ wskazywała kurs ustalony w momencie wejścia Malty do ERM II w dniu 2.5.2005 r. 239 Zob. teŜ Dual Display Guidelines, wytyczne Narodowego Komitetu ds. przyjęcia euro (NECC) nr NECC/0005/06, wersja

3.0 z dnia 29.3.2007, s. 3 (dostępne na stronie http://www.euro.gov.mt/pdf/NECC_Guideline_en_05.pdf, przeglądana

15.7.2008) 240 Dual Display Guidelines, wytyczne nr NECC/0005/06, wersja 3.0, 29.3.2007, s. 3 241 Zob. opinia EBC CON/2005/21, pkt 36 242 National Changeover Plan, w wersji ustalonej uchwałą Rządu Litwy nr 417 z dnia 25.4.2007, pkt 33 (s. 10-11) 243 Taka technika legislacyjna budzi zastrzeŜenia EBC wyraŜone na tle ustawy o wprowadzeniu euro, zob. pkt 2.4 opinii

CON/2006/29

Page 246: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

242242242242

stosunek tych zasad do reguł przewidzianych w art. 19 ZUE, mającym podobny

zakres zastosowania. W tym przypadku bardziej przejrzysta okazuje się regulacja

słowacka obejmująca obie kwestie zakresem jednej ustawy. Spójne rozwiązanie

zastosował teŜ ustawodawca cypryjski przewidując w art. 7 ust. 4 pkt a „ustawy

horyzontalnej”, Ŝe przy podwójnym podawaniu cen stosuje się nieodwołalny kurs

wymiany ustalony przez Radę, z zaokrągleniem według art. 5 ustawy, który z

kolei odsyła do art. 4 i 5 rozporządzenia nr 1103/97. Zakazane jest stosowanie

odwrotnego kursu wymiany, czyli przeliczanie według kursu 1 funta

cypryjskiego obliczonego w euro.

Przez większość okresu podwójnego podawania cen, pomimo ich podawania w

obu walutach, prawnym środkiem płatniczym jest tylko jedna z nich, a cenę w

drugiej podaje się tylko w celach informacyjnych. Okoliczność tę uwzględnił

maltański ustawodawca przewidując w art. 5 ust. 3 rozporządzenia o podwójnym

podawaniu i kontroli cen, Ŝe kwota do zapłaty (w walucie będącej w danym

momencie prawnym środkiem płatniczym) powinna zostać uwidoczniona w

sposób dający się odróŜnić od równowartości podawanej dla celów

informacyjnych244. Rozwiązanie takie, chociaŜ korzystne dla konsumentów,

moŜe rodzić pewne problemy dla przedsiębiorców, w tym takŜe ewentualną

konieczność zmiany etykiet czy wywieszek z cenami po dniu wymiany

gotówkowej (kiedy cena podawana w euro staje się ceną do zapłaty, a cena w

walucie krajowej ceną podawaną w celach informacyjnych). Wytyczne

maltańskiego komitetu ds. przyjęcia euro precyzują tu, Ŝe w przypadku urządzeń

metkujących wystarczy podawanie obu cen w taki sam, równie czytelny sposób,

przy czym po dniu przyjęcia euro nie trzeba w tym przypadku zmieniać sposobu

podania ceny245.

Dodatkowym elementem obok podwójnego podawania cen moŜe być

przewidziany przez niektórych ustawodawców (np. w art. 7 ust. 4 pkt c

cypryjskiej „ustawy horyzontalnej”) obowiązek umieszczenia przez

sprzedawców w widocznym miejscu w lokalu przedsiębiorstwa kursu wymiany,

jak równieŜ tabeli przeliczeniowej (w przypadku Cypru określonej w ogłoszeniu

wydanym przez ministra) podającej wartości w euro wszystkich banknotów i

244 Postanowienie to odpowiada art. 2 ust. 2 lit. a pkt (i) zalecenia Komisji nr 98/287/WE 245 Dual Display Guidelines, wytyczne nr NECC/0005/06, wersja 3.0, 29.3.2007, s. 7-8

Page 247: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

243243243243

monet w walucie krajowej, oraz wartości w walucie krajowej wszystkich

banknotów i monet w euro.

Podstawowe przewidziane przez słowackiego ustawodawcę wyjątki od zasady

podwójnego podawania cen i kwot do zapłaty przewidziano w art. 18 ust. 7

ustawy o wprowadzeniu euro. Zakres tych wyjątków oznacza, iŜ obowiązek

podwójnego podawania cen stosuje się co do zasady w stosunkach między

przedsiębiorcami a konsumentami, gdyŜ jest on wyłączony w następujących

przypadkach:

− kwot podanych w ogólnie obowiązujących przepisach prawa,

− kwot podanych w aktach organów władzy publicznej,

− w stosunkach pomiędzy osobami prawnymi lub pomiędzy

przedsiębiorcami,

− w dokumentach dotyczących operacji płatniczych stosowanych przez

instytucje finansowe,

− na znaczkach pocztowych oraz urzędowych znakach opłaty,

− w stosunkach pomiędzy osobami fizycznymi nie będącymi

przedsiębiorcami (w tym przy sprzedaŜy przez rolników produktów z

własnego gospodarstwa).

Istotnym ułatwieniem dla drobnych przedsiębiorców na Słowacji jest teŜ

wyłączenie obowiązku podwójnego podawania cen przez przedsiębiorców

zatrudniających nie więcej niŜ 5 pracowników, z zastrzeŜeniem, Ŝe muszą oni w

widoczny sposób podać w lokalu przedsiębiorstwa do wiadomości kurs wymiany

i cennik wyraŜony w obu walutach (§ 4 lit. g rozporządzenia ministerstwa

gospodarki z 12.3.2007 o szczegółach podwójnego podawania cen dla obszaru

ochrony konsumentów246).

246 Vyhláška o podrobnostiach duálneho zobrazovania pre oblasť ochrany spotrebiteľov (Z.z. nr 97/2008), dostępna na

stronie http://www.euromena.sk/euro-legislativa-/10059s, przeglądana 18.7.2008 r.

Page 248: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

244244244244

Mimo odmiennej techniki legislacyjnej, podobny był teŜ zakres obowiązku

podawania podwójnych cen przewidzianego w Słowenii. W art. 1 ZDOCTE

przewidziano wprost, Ŝe ustawa znajduje zastosowanie do cen dóbr i usług

oferowanych konsumentom. Ustawodawca maltański przewidział natomiast w

art. 5 ust. 4 lit. a rozporządzenia o podwójnym podawaniu i kontroli cen, Ŝe

podwójne podawanie cen nie jest obowiązkowe w stosunkach między osobami

prawnymi.

Od zasady podawania podwójnych cen ustawodawca słoweński takŜe

przewidział szereg wyjątków (art. 6 ust. 2 i art. 7 ZDOCTE). Obejmują one

między innymi:

− ceny za jednostkę miary danego produktu (kilogram, litr, metr etc.) – w

obu walutach podaje się tylko cenę sprzedaŜy,

− ceny wskazywane na czytnikach wag oraz elektronicznych

wyświetlaczach,

− ceny na znaczkach pocztowych,

− ceny produktów rolnych sprzedawanych bezpośrednio przez rolników.

W szeregu przypadków dopuszcza się podanie na danym towarze ceny tylko w

jednej walucie, będącej w danym momencie prawnym środkiem płatniczym, z

zastrzeŜeniem podania w widoczny sposób do wiadomości kursu wymiany oraz

wyraŜonych w obu walutach tabel przeliczeniowych dla wszystkich bądź

najwaŜniejszych stosowanych cen. W Słowenii rozwiązanie takie przyjęto dla

(art. 7 ZDOCTE):

− cen w katalogach – kurs wymiany i tabelę przeliczeniową naleŜało dodać

w suplemencie,

− cen w piekarniach, cukierniach, sklepach mięsnych, rybnych i

delikatesach,

− cen podawanych na automatach do sprzedaŜy,

Page 249: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

245245245245

− cen ksiąŜek i innych wydawnictw,

− w przypadku małych przedsiębiorców zatrudniających nie więcej niŜ 10

osób, przy jednoczesnym przebywaniu w placówce handlowej do 5 osób.

Na Malcie rozwiązanie takie dotyczyło (art. 12, 16-19 rozporządzenia o

podwójnym podawaniu i kontroli cen):

− automatów do sprzedaŜy,

− cen w katalogach wydrukowanych przed ustaleniem ostatecznego kursu

wymiany,

− transportu publicznego,

− taksówek,

− gier losowych.

WyraŜone w euro ceny paliwa na stacjach benzynowych naleŜało podawać z

dokładnością do trzech miejsc po przecinku (art. 7 pkt 1 ZDOCTE).

W prawie cypryjskim katalog wyjątków od obowiązku podwójnego podawania

cen wprowadzono w art. 7 ust. 2 „ustawy horyzontalnej”. Obejmuje on m.in.:

− ceny wskazywane przez urządzenia elektronicznie, jak równieŜ wydruki

z wag elektronicznych,

− kwoty niŜsze niŜ 0,01 funta cypryjskiego podawane w cennikach lub

ogłoszeniach,

− bilety autobusowe, jak równieŜ bilety wydawane elektronicznie (w tym

bilety lotnicze i komunikacji promowej),

− parkometry i automaty do sprzedaŜy,

− karty telefoniczne, w tym karty prepaid operatorów komórkowych,

Page 250: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

246246246246

− zautomatyzowane usługi pocztowe, w tym automatyczną sprzedaŜ

znaczków.

Dodatkowym wyjątkiem przewidzianym w prawie maltańskim były ceny

podawane w reklamach telewizyjnych, w przypadku, gdy cenę podawano jedynie

przez bardzo krótki okres czasu, a jej podwójne podanie mogłoby zmylić

telewidza (art. 5 ust. 5 lit. e rozporządzenia o podwójnym podawaniu i kontroli

cen). Podobny wyjątek przewidziano dla cen i innych kwot (jak np. salda

rachunków) podawanych w automatycznych systemach informacji głosowej (art.

5 ust. 5 lit. f).

Ustawodawcy krajowi przewidują z reguły szczególne zasady dotyczące

paragonów i rachunków, mające na względzie konieczność zachowania ich

czytelności i uwzględniające takŜe konieczność uniknięcia zbytniej uciąŜliwości

dla przedsiębiorców. Zgodnie z art. 10 ust. 1 słoweńskiej ZDOCTE w

rachunkach i paragonach w obu walutach naleŜało podać tylko łączną kwotę

naleŜności, a nie osobno kaŜdą pozycję. Przedsiębiorcy korzystający z urządzeń

wydających paragony niepołączonych z systemem komputerowym mogli

podawać łączną naleŜność tylko w walucie będącej w danej chwili prawnym

środkiem płatniczym, przy czym byli obowiązani do ręcznego dopisania

równowartości w drugiej walucie na Ŝądanie klienta (ust. 2). Od obowiązku

ręcznego dopisywania równowartości odstąpiono w stosunku do biletów

międzymiastowej komunikacji autobusowej.

Podobne wyjątki wprowadził takŜe ustawodawca słowacki – w art. 18 ust. 6

„ustawy horyzontalnej” w odniesieniu do sum wskazanych na fakturach,

paragonach z kas fiskalnych, rachunkach, dowodach wpłaty, umowach itp.

przewidziano jedynie obowiązek podwójnego podania kwoty łącznej względnie

kwoty do faktycznej zapłaty.

Ustawodawca maltański zrezygnował natomiast zupełnie z obowiązku

podawania w obu walutach kwot na paragonach z kas fiskalnych. Przedsiębiorcy

zostali jedynie zachęceniu do zaopatrzenia się w kasy drukujące paragony z

cenami w obu walutach poprzez uwarunkowanie od tego moŜliwości

Page 251: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

247247247247

skorzystania z ulgi podatkowej na wymianę kasy (art. 5 ust. 5 lit. c

rozporządzenia o podwójnym podawaniu i kontroli cen).

Zastosowanym w Słowenii pragmatycznym rozwiązaniem zabezpieczającym

przed nieprzewidzianymi uciąŜliwościami wynikającymi z obowiązku

podwójnego podawania cen było przyznanie ministrowi właściwemu do spraw

gospodarki uprawnienia do wprowadzenia zastępczych środków dla realizacji

celu ustawy w razie, gdyby podwójne podawanie cen dla określonego typu dóbr

czy usług miało spowodować dla określonych przedsiębiorców nadmierne

trudności techniczne i gospodarcze oraz nieproporcjonalne koszty (art. 8

ZDOCTE). Podobne upowaŜnienie dla ministra w przewidziano teŜ w art. 7 ust.

5 cypryjskiej „ustawy horyzontalnej”.

Odpowiednikiem powyŜszego rozwiązania przyjętym w słowackiej regulacji jest

blankietowe upowaŜnienie ministra gospodarki w art. 18 ust. 7 in fine ustawy o

wprowadzeniu euro do wprowadzenia wyjątków od zasady podwójnego

podawania cen w przypadku, gdyby stosowanie tego obowiązku powodowało

nadmierne trudności techniczne lub koszty. Przyjmując odpowiednie przepisy

minister gospodarki moŜe takŜe przewidzieć inne, alternatywne środki

zapewniające informację o cenie w obu walutach. Na podstawie tego

upowaŜnienia słowacki minister gospodarki wydał zarządzenie z dnia 12.3.2008

r. o szczegółach podwójnego podawania cen w zakresie ochrony

konsumentów247. Katalog przewidzianych w nim wyjątków w większej części

pokrywa się z wyjątkami przewidzianymi w art. 6 i 7 słoweńskiej ZDOCTE.

W bardziej ogólny sposób sformułowano natomiast odpowiedni przepis art. 5 ust.

5 lit. g maltańskiego rozporządzenia o podwójnym podawaniu i kontroli cen,

przewidujący, Ŝe w razie wyjątkowych okoliczności na wniosek przedsiębiorcy

euro-obserwatorium moŜe przyznać mu derogację zwalniającą od obowiązku

podwójnego podawania cen. W przypadku takim przedsiębiorca ma obowiązek

udostępnić konsumentom na widocznym miejscu tabele przeliczeniowe.

Odpowiedzialność za wykonanie przepisów ustawy w Słowenii ponosił

Inspektorat Rynku Republiki Słowenii (art. 11 ZDOCTE). Za niedochowanie

przez przedsiębiorców wynikających z ustawy obowiązków przewidziano kary

247 Zbiór ustaw Republiki Słowacji nr 97/2008, s. 751.

Page 252: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

248248248248

pienięŜne, przy czym ich wysokość została zróŜnicowana dla róŜnych kategorii

obwinionych – wynosiła ona 300.000 tolarów dla osób prawnych, 200.000

tolarów dla przedsiębiorców będących osobami fizycznymi i 100.000 tolarów dla

osób fizycznych sprawujących funkcję przedstawiciela przedsiębiorcy (art. 12

ZDOCTE).

Na Malcie egzekwowanie przestrzegania przepisów o podwójnym podawaniu

cen naleŜy do kompetencji specjalnie stworzonego euro-obserwatorium, którego

zadaniem jest ogólne czuwanie nad przestrzeganiem przepisów związanych z

wprowadzeniem euro i zwalczanie naduŜyć cenowych (zob. niŜej).

Istotna dla praktyki moŜe być koordynacja zasad podwójnego podawania cen z

obowiązującymi w danym państwie członkowskim przepisami o cenach i o

ochronie konsumentów. Rozwiązaniem przyjętym na Malcie jest zasada, Ŝe

przepisy o podwójnym podawaniu cen nie uchybiają przepisom o cenach w

obrocie konsumenckim określonym w legal notice nr 283 z 2002 r. –

rozporządzeniu o sprawach konsumenckich (podawaniu cen)248.

b) monitoring cen, ograniczenia podwyŜek cen

NiezaleŜnie od podwójnego podawania cen, mającego znaczenie głównie

informacyjne, dla minimalizacji społecznych obaw przed wzrostem cen

związanym z wprowadzeniem euro stosowane są takŜe inne, dalej idące środki

obejmujące stosowanie róŜnych instrumentów prawnych – od dobrowolnych

porozumień i zasad „dobrych praktyk” do ograniczeń administracyjno-prawnych

z moŜliwością stosowania sankcji finansowych za ich naruszenie.

W art. 4 ust. 1 zalecenia 2008/78/WE Komisja wskazuje w pierwszej kolejności

na potrzebę zawarcia ze sprzedawcami detalicznymi i usługodawcami

porozumień o niepodwyŜszaniu cen w związku z wprowadzeniem euro, które to

porozumienia powinny się łączyć ze stosowaniem przez przedsiębiorców

będących ich stronami powszechnie rozpoznawalnego logo. Przestrzeganie

porozumień przez przedsiębiorców powinno zdaniem Komisji być poddane 248 Dual Display Guidelines, wytyczne nr NECC/0005/06, wersja 3.0, 29.3.2007, s. 3

Page 253: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

249249249249

monitoringowi, prowadzonemu we współpracy ze stowarzyszeniami

konsumentów, a w przypadku naruszenia porozumienia przedsiębiorca naraŜałby

się na sankcje o zakresie sięgającym od publicznego podania do wiadomości jego

nazwy do kar pienięŜnych (art. 4 ust. 1 zd. ostatnie zalecenia 2008/78/WE).

Podkreślić jednak naleŜy, Ŝe sankcje takie miałyby charakter sankcji umownych i

mogłyby być stosowane jedynie wobec podmiotów, które dobrowolnie

przystąpią do porozumienia.

Przykładem takiego środka stosowanego w chwili obecnej na Słowacji jest

kodeks etyczny ustalony juŜ 28.4.2006 r. przez Sojusz Przedsiębiorców Słowacji

(Podnikateľská aliancia Slovenska - PAS) w porozumieniu z pełnomocnikiem

rządu ds. wprowadzenia euro249. Kodeks ten zawiera ogólnie sformułowane

dobrych praktyk, nie ma przy tym formy porozumienia i nie zawiera postanowień

przewidujących sankcje za jego naruszenie. Przystąpienie do kodeksu odbywa się

poprzez jego podpisanie, moŜliwe na stronie internetowej PAS, które – jak

moŜna wywnioskować z treści kodeksu – nie rodzi jednak prawnego

zobowiązania do przestrzegania jego postanowień. Środek ten jest istotnie

słabszy niŜ zaleca to art. 4 ust. 1 zalecenia 2008/78/WE. Wydaje się zatem, iŜ

słowackie władze przynajmniej pierwotnie liczyły w tym zakresie głównie na

wolną konkurencję. Na internetowej stronie słowackiej kampanii informacyjnej

dotyczącej wprowadzenia euro podkreśla się wręcz, Ŝe głównym środkiem

chroniącym konsumentów przed nieuzasadnionymi podwyŜkami cen będą oni

sami – wybierając nabywanie dóbr i usług od przedsiębiorców nie

wprowadzających nieuzasadnionych podwyŜek250.

W lecie 2008 r. doszło jednak na Słowacji do sporu politycznego o sposób

zwalczania naduŜyć cenowych. Rząd Słowacji opracował i przedłoŜył

parlamentowi projekt nowelizacji ustawy nr 18/1996 Z.z. o cenach251,

zakładający moŜliwość daleko idącej interwencji na rynku, w tym

administracyjnej regulacji cen w razie niekorzystnego rozwoju sytuacji na rynku

(projektowany § 4a ustawy o cenach). Przesłankami dopuszczalności regulacji

cen towarów przez organy administracji mają być m.in. wystąpienie

249 Zob. http://www.euromena.sk/obcan-a-euro-/1537s#5.1, pytanie 1 (przeglądana 14.9.2008) 250 Tekst kodeksu dostępny jest na stronie http://www.euromena.sk/eticky-kodex/1570s oraz

http://www.alianciapas.sk/menu_projekty_kodex_zavedenia_eura_2006.htm (obie przeglądane 25.6.2008) 251 Vládny návrh zákona, ktorým sa mení a dopĺňa zákon Národnej rady Slovenskej republiky č. 18/1996 Z. z. o cenách v

znení neskorších predpisov, druk parlamentarny nr 720 z dnia 22.8.2008, dostępny na stronie

http://www.nrsr.sk/default.aspx?sid=zakony/prehlad (przeglądana 11.9.2008)

Page 254: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

250250250250

nadzwyczajnej sytuacji na rynku zagraŜącej stabilności cen lub dostępności

towarów, zagroŜenie rynku wpływem niedostatecznej konkurencji, jak równieŜ

potrzeba ochrony praw konsumentów lub inna potrzeba publiczna dotycząca

towarów dotowanych ze środków publicznych (projektowany § 4a ustawy).

Planowane jest równieŜ wprowadzenie moŜliwości regulacji cen przewozów

kolejowych, usług pocztowych oraz rozliczeń pienięŜnych przeprowadzanych

przez placówki pocztowe (projektowany § 4a ustawy). Dopuszczalne sposoby

regulacji cen mają przy tym obejmować ustalenie ceny urzędowej (projektowany

§ 5 ustawy), jak równieŜ ustalenie przez organ warunków określania ceny przez

przedsiębiorców, w tym maksymalnego zakresu podwyŜek, jak równieŜ sposobu

kalkulacji ceny (projektowany § 5 w zw. z § 7 ustawy). Przy regulacji cen organ

ma mieć zgodnie z projektowanym § 8 ustawy obowiązek brania pod uwagę

ekonomicznie uzasadnionych kosztów oraz uzasadnionego zysku przedsiębiorcy,

które ma określać na podstawie dowodów i kalkulacji dostarczanych przez

przedsiębiorcę. Sprzedawcy mają przy tym być obarczeni obowiązkiem

prowadzenia ewidencji stosowanych przez siebie cen towarów obejmującej

kalkulację kosztów i zysku, przez okres 3 lat od sprzedaŜy towarów.

NiezaleŜnie od przewidzianych ustawą o cenach kar pienięŜnych za naruszenie

jej przepisów, rząd Słowacji przedłoŜył takŜe parlamentowi projekt nowelizacji

kodeksu karnego przewidujący sankcje karne za naruszenie przepisów ustawy o

cenach252.

PowyŜsze środki zostały skrytykowane przez prezesa Národna Banka Slovenska

Ivana Šramka jako niepotrzebne i nie dające się pogodzić z gospodarką rynkową.

Prezes NBS stwierdził teŜ, Ŝe nie spodziewa się po wprowadzeniu euro

wystąpienia sytuacji uzasadniającej zastosowanie projektowanych przepisów

ustawy o cenach253. Wskazać teŜ naleŜy, Ŝe wprowadzenia tak daleko idących

rozwiązań nie obejmowały opracowane wcześniej plany przygotowań do

wprowadzenia euro254, ani teŜ nie wymienia się ich przy omawianiu środków

252 Vládny návrh zákona, ktorým sa mení a dopĺňa zákon č. 300/2005 Z. z. Trestný zákon v znení neskorších predpisov,

druk parlamentarny nr 718 z dnia 22.8.2008, dostępny na stronie http://www.nrsr.sk/default.aspx?sid=zakony/prehlad

(przeglądana 11.9.2008). Zob. teŜ informację na stronie http://www.euromena.sk/aktuality-predaj-tovarov-a-sluzieb-

za-vysoke-ceny-bude-trestny/1611s10952c (wiadomość z 11.9.2008) 253 Zob. informację na stronie http://www.webnoviny.sk/financie-a-biznis/clanok/19006/Sramko-neocakava-zeby-sa-

novelizovany-zakon-o-cenach-vyuzil.html (wiadomość z 20.8.2008) 254 Zob. National Euro Changeover Plan for the Slovak Republic, aktualizacja z marca 2007 r., s. 45-46, w którym

przewiduje się łagodniejsze środki monitorowania i kontroli cen, jakie miały być wprowadzone w „ustawie horyzontalnej”.

Page 255: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

251251251251

ochrony konsumentów przed naduŜyciami cenowymi na oficjalnej stronie

internetowej poświęconej wprowadzeniu euro255.

Zastosowaną na Malcie sformalizowaną, ale dobrowolną inicjatywą

popularyzującą dobre praktyki wśród przedsiębiorców jest FAIR (Fair-pricing

Agreements in Retailing), przewidziana w art. 7-11 rozporządzenia o podwójnym

podawaniu i kontroli cen. Przedsiębiorcy uczestniczący w inicjatywie (co

wymaga zgłoszenia do euro-obserwatorium) zobowiązują się do przestrzegania

zasad podwójnego podawania cen, w tym fakultatywnego podwójnego

podawania cen przed wejściem w Ŝycie takiego obowiązku oraz niepodnoszenia

cen w związku z wymianą pieniądza, ewentualnie równieŜ do odpowiedniego

przeszkolenia swoich pracowników oraz do rozpowszechniania materiałów

informacyjnych dostarczonych przez Narodowy Komitet ds. przyjęcia euro

(NECC). Euro-obserwatorium dopuszcza przedsiębiorcę do udziału w inicjatywie

FAIR, a po stwierdzeniu wykonywania obowiązków związanych z udziałem w

inicjatywie przyznaje przedsiębiorcy prawo do uŜywania znaku FAIR w swoich

lokalach i materiałach promocyjnych. W razie naruszenia przez uczestniczącego

w inicjatywie przedsiębiorcę obowiązków z niej wynikających, prawo do

uŜywania znaku FAIR moŜe zostać cofnięte, a przedsiębiorca ukarany sankcjami

administracyjnymi, w tym karą pienięŜną, według trybu przewidzianego dla

sankcji za naruszenie przepisów związanych z wprowadzeniem euro (art. 24

rozporządzenia, zob. niŜej). Sankcjom administracyjnym podlega teŜ

nieuprawnione korzystanie ze znaku FAIR.

NiezaleŜnie od powyŜszych porozumień, Komisja zaleca teŜ prowadzenie przez

państwa członkowskie ścisłego i regularnego monitoringu cen w okresie od

przyjęcia nieodwołalnego kursu wymiany do końca okresu podwójnego

podawania cen, obejmującego regularne, w okresie bezpośrednio przed i po datą

przyjęcia euro, cotygodniowe podawanie jego wyników do publicznej

wiadomości (art. 4 ust. 2 zalecenia 2008/78/WE). Monitoring ten miałby objąć

wszystkich przedsiębiorców, niezaleŜnie od ich objęcia porozumieniami, o

których mowa powyŜej.

Stosunkowo daleko idące rozwiązanie zastosowano na Malcie, gdzie na

podstawie art. 4 rozporządzenia o podwójnym podawaniu oraz kontroli cen

255 http://www.euromena.sk/obcan-a-euro-/1537s (przeglądana 14.9.2008)

Page 256: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

252252252252

stworzono tzw. euro-obserwatorium, specjalny organ administracyjny będący

jednostką Ministerstwa Finansów, którego zadaniem jest obserwacja rozwoju cen

w czasie wprowadzania euro, realizacja inicjatywy FAIR (zob. wyŜej), kontrola

przestrzegania przepisów dotyczących wprowadzenia euro oraz prowadzenie

postępowań administracyjnych przewidzianych w tych przepisach, łącznie z

nakładaniem kar administracyjnych. Generalną zasadą działania euro-

obserwatorium w razie stwierdzenia naruszeń jest zgodnie z art. 24

rozporządzenia w pierwszej kolejności wezwanie do usunięcia naruszenia, z

określeniem sposobu i terminu jego usunięcia oraz z zagroŜeniem karą pienięŜną.

W przypadku nieusunięcia naruszenia euro-obserwatorium zwraca się z drugim

wezwaniem, o którym powiadamia ministra właściwego do spraw konsumentów.

Po otrzymaniu takiego wezwania ministerstwo zwraca się z trzecim ostatecznym

wezwaniem z określeniem terminu (co najmniej 3 dni) na usunięcie naruszenia.

Dopiero w razie bezskutecznego upływu tego terminu ministerstwo jest

uprawnione do zastosowania wobec przedsiębiorcy sankcji – grzywny

administracyjnej w wysokości od 300 do 1500 lirów maltańskich, zawieszenia

licencji lub zezwolenia na prowadzenie działalności (o ile podlega ona

zezwoleniu lub licencji) na okres nie przekraczający 15 dni, oraz dodatkowej

grzywny w kwocie od 35 do 200 lirów za kaŜdy dzień utrzymywania się

naruszenia. Wysokość grzywn za najbardziej typowe naruszenia została przy tym

wyszczególniona w tabeli będącej załącznikiem do rozporządzenia. NiezaleŜnie

od moŜliwości zaskarŜenia zastosowanej sankcji do sądu, moŜe ona równieŜ

zgodnie z art. 28 rozporządzenia zostać uchylona przez ministra właściwego do

spraw finansów.

Ustawodawca maltański zdecydował się przy tym na krok idący poza

rekomendacje zawarte w zaleceniu 2008/78/WE, polegający na wprowadzeniu

administracyjnych ograniczeń podwyŜek cen związanych z wprowadzeniem

euro. Przepis art. 23 rozporządzenia o podwójnym podawaniu i kontroli cen

wprowadza zakaz podwyŜek cen dóbr i usług, jak równieŜ pobierania

jakichkolwiek dodatkowych opłat, których jedynym powodem jest zmiana

waluty z lira na euro. Za złamanie tego zakazu groŜą grzywny nakładane w

drodze opisanej powyŜej procedury. NaleŜy jednak zwrócić uwagę, Ŝe przepis

art. 23 rozporządzenia sformułowany jest w sposób dość ogólny i nie określa w

Ŝaden sposób kwestii związanych z wykazywaniem bezzasadności podwyŜek

Page 257: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

253253253253

cen. W praktyce zatem jego stosowanie moŜe być trudne ze względów

dowodowych.

I.I.I.I. 2.3.3. Logistyczne przygo2.3.3. Logistyczne przygo2.3.3. Logistyczne przygo2.3.3. Logistyczne przygotowania do wprowadzenia euro, w towania do wprowadzenia euro, w towania do wprowadzenia euro, w towania do wprowadzenia euro, w

szczególności wymiany pieniądza gotówkowegoszczególności wymiany pieniądza gotówkowegoszczególności wymiany pieniądza gotówkowegoszczególności wymiany pieniądza gotówkowego

a) przygotowania do wymiany pieniądza gotówkowego

Kwestie logistyczne związane z przygotowaniem do wymiany pieniądza

gotówkowego są przedmiotem wytycznych EBC z dnia 14 lipca 2006 r. w

sprawie niektórych przygotowań do wymiany pieniądza gotówkowego

związanych z wprowadzeniem waluty euro oraz w sprawie zaopatrzenia

wstępnego i zaopatrzenia wtórnego w banknoty i monety euro podmiotów poza

strefą euro (EBC/2006/9)256. Wytyczne te regulują trzy zasadnicze kwestie –

poŜyczki banknotów i monet euro udzielane bankowi centralnemu państwa

członkowskiego planującego wprowadzenie euro; tzw. zaopatrzenie wstępne

(frontloading), czyli uprzednie dostarczanie banknotów i monet euro instytucjom

kredytowym i innych podmiotom kwalifikowanym przed dniem wymiany

pieniądza gotówkowego, celem sprawnego wprowadzenia euro do obiegu; jak

równieŜ tzw. zaopatrzenie wtórne (sub-frontloading) czyli dostarczanie przez

instytucje kredytowe i inne podmioty kwalifikowane banknotów i monet euro

przedsiębiorcom i instytucjom (profesjonalnym osobom trzecim) m.in. celem

umoŜliwienia im wydawania reszty wyłącznie w euro juŜ od samego dnia

wymiany pieniądza gotówkowego. Wytyczne EBC/2006/9 dotyczą ściśle

określonego okresu przygotowań do wprowadzenia euro – dostarczanie przez

banki centralne Eurosystemu w ramach poŜyczek banknotów i monet euro

bankowi centralnemu państwa członkowskiego wprowadzającego euro moŜe

mieć miejsce dopiero po wydaniu decyzji o zniesieniu derogacji w stosunku do

tego państwa (art. 3 ust. 4), a zaopatrzenie wstępne i zaopatrzenie wtórne moŜe

256 Dz.U. L 207 z 28.7.2006, s. 39. Wytyczne zmienione wytycznymi EBC/2008/4 z dnia 19 czerwca 2008 r., Dz.U. L 176 z

4.7.2008, s. 16

Page 258: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

254254254254

się rozpocząć nie wcześniej niŜ 4 miesiące przed dniem wymiany pieniądza

gotówkowego (art. 6 ust. 1 w zw. z art. 1 wytycznych)257.

Wprowadzenie gotówki euro stało się teŜ przedmiotem art. 3 zalecenia Komisji

2008/78/WE. W przepisie tym Komisja nie precyzuje zalecanych prawnych

instrumentów do zastosowania przez państwa członkowskie określając jedynie

ich poŜądany skutek dla szybkiego wprowadzenia gotówki euro. Zalecane przez

Komisję środki obejmują środki zachęcające konsumentów do deponowania

nadwyŜek gotówki w okresie bezpośrednio poprzedzającym wprowadzenie euro

w instytucjach finansowych, jak równieŜ do zawierania w euro – po ustaleniu

nieodwołalnego kursu wymiany – umów, które mają obowiązywać takŜe po

wprowadzeniu euro. W zakresie zaopatrzenia wstępnego i wtórnego Komisja

odsyła do wytycznych EBC/2006/9, podkreślając konieczność wprowadzenia

szczególnych przepisów dla detalicznych placówek handlowych oraz

zaoferowania im atrakcyjnych warunków w zakresie obciąŜeń odroczonych,

zachęcających do zaopatrzenia się z wyprzedzeniem w gotówkę euro. WiąŜę się

to z proponowanym przez Komisję wprowadzeniem obowiązku wydawania

przez placówki handlowe reszty jedynie w euro, od samego momentu jego

wprowadzenia, z wyjątkiem w razie niemoŜności wydania reszty w euro z

powodów praktycznych. Sugerowane przez Komisję ułatwienia praktyczne

obejmuję takŜe przedłuŜenie godzin otwarcia placówek instytucji kredytowych,

obsługiwanie poza kolejką sprzedawców detalicznych zaopatrujących się w

gotówkę, dostosowanie do wydawania nowej waluty bankomatów i przejściowe

(2 tygodnie przed i po wprowadzeniu euro) wydawanie przez instytucje

kredytowe głównie banknotów o niskim nominale. Komisja nie precyzuje

prawnych środków dla realizacji powyŜszych ułatwień praktycznych – wydaje

się zatem, Ŝe niekoniecznie muszą to być akty prawa powszechnie

obowiązującego. Przynajmniej niektóre z powyŜszych ułatwień mogą być z

równym powodzeniem osiągnięte w drodze odpowiednich rozwiązań umownych

(np. pomiędzy sektorem bankowym a bankiem centralnym) czy jednostronnego

zobowiązania się przez sektor bankowy do przestrzegania określonych „dobrych

praktyk”.

257 Okres ten moŜe być znacznie krótszy, np. w przypadku Słowenii zaopatrzenie wtórne rozpoczęło się dopiero 11 grudnia

2006 r., 3 tygodnie przed dniem wymiany pieniądza gotówkowego (zob. pkt opinii EBC CON/2006/43). NaleŜy jednak przy

tym zwrócić uwagę na stosunkowo małą powierzchnię Słowenii, umoŜliwiającą szybkie dokonanie zaopatrzenia wstępnego

i wtórnego.

Page 259: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

255255255255

Wymiana pieniądza gotówkowego w Słowenii stała się przedmiotem opinii EBC,

wydanej na tle projektu decyzji Banka Slovenije o wymianie pieniądza

gotówkowego258. Uwagi EBC dotyczą następujących kwestii:

− Zakres przedsiębiorców i instytucji uprawnionych do skorzystania z

zaopatrzenia wtórnego w banknoty i monety euro. Zdaniem EBC zakres

ten powinien uwzględniać definicję „profesjonalnych osób trzecich”

przewidzianej w art. 1 wytycznych EBC/2006/9, w szczególności

zawierać wymóg, Ŝe uprawnione podmioty muszą mieć siedzibę w

danym państwie członkowskim wprowadzającym euro259.

− Zakres staranności wymaganej od instytucji kredytowych i innych

podmiotów kwalifikowanych przy przechowywaniu znaków pienięŜnych

otrzymanych w ramach zaopatrzenia wstępnego. EBC nie kwestionuje tu

stosowania określeń wyraŜających standardy prawa krajowego (np.

„staranność dobrego eksperta” w Słowenii), ale podkreśla, Ŝe wymagany

stopień staranności powinien odpowiadać co najmniej standardom

bezpieczeństwa obowiązującym banki przy dokonywaniu czynności z

gotówką260.

− Koszty związane z wprowadzeniem euro. EBC wskazuje tu na

zasadnicze obciąŜenie kosztami wymiany gotówkowej tych sektorów

gospodarki, w których koszty te powstają, co oznacza, Ŝe Eurosystem nie

powinien co do zasady rekompensować bankom kosztów operacyjnych

związanych z wprowadzeniem euro. Koszty te uznane bowiem zostały za

relatywnie niskie w porównaniu z przyszłymi korzyściami z

wprowadzenia euro261. Nie wyklucza to jednak według EBC moŜliwości

pokrycia przez bank centralny państwa członkowskiego

wprowadzającego euro niektórych kosztów (np. kosztów transportu i

zabezpieczenia znaków pienięŜnych będących przedmiotem zaopatrzenia

wstępnego), o ile będzie to uzasadnione względami usprawnienia

wymiany gotówkowej, będzie odpowiadało zasadzie równego

258 Opinia EBC CON/2006/43 259 Pkt 3 opinii CON/2006/43 260 Pkt 4 opinii CON/2006/43 261 Pkt 5.2 opinii CON/2006/43. Por. teŜ „Evaluation of the 2002 cash changeover”, kwiecień 2002, s. 16-17 (dokument

dostępny na stronie http://www.ecb.int/pub/pdf/other/cashchangeoverreport2002en.pdf, przeglądana 23.5.2008).

Page 260: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

256256256256

traktowania i nie wywrze istotnych skutków poza granicami danego

państwa członkowskiego262.

− Zwrot do krajowego banku centralnego nadwyŜki gotówki euro i

moŜliwość jego zaliczenia na poczet zobowiązań podmiotów

kwalifikowanych (banków) z tytułu zaopatrzenia wstępnego. W

stosunkowo krótkim okresie po wymianie pieniądza gotówkowego moŜe

się okazać, Ŝe prognoza potrzeb niektórych podmiotów kwalifikowanych

(banków) była przeszacowana, w związku z czym wystąpi nadwyŜka

gotówki euro przekazanej takim bankom w ramach zaopatrzenia

wstępnego. EBC krytycznie odniósł się jednak do propozycji, aby banki

takie po wymianie pieniądza gotówkowego mogły zwrócić nadmiar

gotówki i potrącić wartość zwróconej gotówki z ich naleŜności wobec

banku centralnego z tytułu zaopatrzenia wstępnego. Podkreślono, Ŝe

takie rozwiązanie (proponowane przez Banka Slovenije) utrudniłoby

obliczanie zobowiązań banków według „liniowego modelu obciąŜeń”

zgodnie z art. 15 wytycznych EBC/2006/9263.

− Kwestie terminologiczne. EBC sugeruje zachowanie spójności

terminologicznej aktów prawnych regulujących kwestie przygotowań do

wymiany pieniądza gotówkowego, w tym takŜe przez stosowanie

terminów uŜytych w wytycznych EBC/2006/9 (jak np. zaopatrzenie

wtórne – sub-frontloading)264.

Równolegle z wprowadzeniem do obiegu euro odbywa się wycofywanie

banknotów i monet w walutach krajowych. Zgodnie z art. 5 ZUE Banka

Slovenije rozpoczął wycofywanie banknotów i monet w tolarach z obiegu z datą

przyjęcia euro265. Takie samo rozwiązanie przewiduje art. 3 ust. 4 ustawy

słowackiej. Słoweńska ustawa przewiduje teŜ w art. 5 ust. 2 delegację dla Banka

Slovenije do wydania rozporządzenia wykonawczego regulującego kwestie

techniczne związane z zastąpieniem w obiegu tolarów przez euro.

262 Pkt 5.2 opinii CON/2006/43 263 Zob. pkt 6 opinii CON/2006/43 264 Pkt 8 opinii CON/2006/43 265 Na tle tego przepisu EBC wskazał, Ŝe rozpoczęcie wycofywania z obiegu monet w walucie krajowej powinno rozpocząć

się juŜ przed datą przyjęcia euro (pkt 4.2 opinii CON/2006/29).

Page 261: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

257257257257

b) zasady organizacji obiegu gotówkowego przed wprowadzeniem euro

Pomimo tego, iŜ organizacja obiegu gotówkowego w państwach członkowskich z

derogacją, w szczególności emisja banknotów i monet w walutach krajowych nie

wchodzi w zakres kompetencji EBC oraz nie podlega zasadom obowiązującym w

Eurosystemie, EBC zachęca do stopniowego dostosowywania się państw

członkowskich do zasad obowiązujących od chwili przyjęcia euro. Przy

określaniu krajowych zasad obiegu gotówkowego wskazane jest w szczególności

uwzględnianie zasad przewidzianych w decyzji EBC/2003/4 z dnia 20.3.2003 r.

w sprawie nominałów, parametrów, reprodukcji, wymiany i wycofania

banknotów euro (Dz.U. L 78 z 25.3.2003, s. 16)266. Z uwagi na rozbieŜność

regulacji dotyczącej emisji banknotów i monet euro w Eurosystemie (w

szczególności podział pomiędzy kompetencjami EBC a państw członkowskich)

EBC sugeruje teŜ odpowiednio wczesne wyodrębnienie regulacji krajowych

dotyczących emisji monet od przepisów dotyczących emisji banknotów267.

I. 2.4. OCHRONA BANKNOTÓW I MONET EURO

a) ochrona przed fałszowaniem

Na wspólnotowe ramy prawne dotyczące ochrony banknotów i monet euro przed

fałszowaniem składają się:

− zalecenie EBC/2006/13 z dnia 6 października 2006 r. w sprawie

przyjęcia niektórych środków dla skuteczniejszej ochrony banknotów

euro przed fałszowaniem268;

266 Zob. pkt 2.1 opinii CON/2008/36 w sprawie projektu przepisów dotyczących banknotów i monet w łatach łotewskich 267 Tak w pkt 2.2 opinii CON/2008/36 268 Dz.U. C 257 z 25.10.2006, s. 16

Page 262: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

258258258258

− rozporządzenie (WE) nr 2182/2004 z dnia 6.12.2004 r. dotyczące medali

i Ŝetonów podobnych do monet euro269;

− rozporządzenie Rady (WE) nr 1338/2001 z dnia 28 czerwca 2001 r.

ustanawiające środki niezbędne dla ochrony euro przed fałszowaniem270;

− decyzja ramowa Rady z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie zwiększenia

ochrony poprzez sankcje karne i inne sankcje za fałszowanie w związku

z wprowadzeniem euro (2000/383/WSiSW)271;

− decyzja Rady z dnia 6 grudnia 2001 r. w sprawie ochrony euro przed

fałszowaniem (2001/887/WSiSW)272;

− decyzja EBC/2001/11 z dnia 8.11.2001 r. w sprawie niektórych

warunków przystąpienia do Systemu Monitorowania Fałszerstw

(SMF)273.

W państwach członkowskich dąŜących do przyjęcia euro wprowadzono w tym

zakresie m.in. następujące dostosowania prawne.

W Słowenii wprowadzono zmiany w prawie karnym dotyczące zwalczania

fałszowania pieniędzy w celu harmonizacji odpowiednich przepisów z zasadami

wspólnotowymi, w szczególności z rozporządzeniem nr 1338/2001274. Słowenia

przystąpiła takŜe (w drodze sukcesji) do Konwencji Genewskiej z dnia 20

kwietnia 1929 r. o zwalczaniu fałszowania pieniędzy275.

Z uwagi na to, Ŝe banknoty i monety w walucie krajowej tracą status prawnego

środka płatniczego, ale przez stosunkowo długi okres podlegają wymianie na

euro, w niektórych państwach członkowskich konieczna okazała się nowelizacja

przepisów prowadząca do objęcia ochroną przed fałszowaniem banknotów i

monet w nie będącej juŜ prawnym środkiem płatniczym walucie krajowej na

równi z banknotami i monetami euro. Zmianę taką wprowadził ustawodawca

269 Dz.U. L 373 z 21.12.2004, s. 1 270 Dz.U. L 181 z 4.7.2001, s. 6. Zakres zastosowania tego rozporządzenia został rozszerzony na państwa członkowskie,

które nie przyjęły euro przez rozporządzenie Rady (WE) nr 1339/2001 z dnia 28.6.2001 r., Dz.U. L 181 z 4.7.2001, s. 11 271 Dz.U. L 140 z 14.6.2000, s. 1. Decyzja zmieniona decyzją ramową 2001/888/WSiSW z dnia 6 grudnia 2001 r., Dz.U. L

329 z 14.12.2001, s. 3 272 Dz.U. L 329 z 14.12.2001, s. 1 273 Dz.U. L 337 z 20.12.2001, s. 49 274 Masterplan for the euro changeover, styczeń 2005, s. 18 275 Zbiór Traktatów Ligi Narodów nr 2623 (1931), s. 372

Page 263: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

259259259259

cypryjski, poprzez objęcie wycofywanych funtów cypryjskich definicją znaków

pienięŜnych, do której odwołują się przepisy karne276.

Ustawodawca litewski wprowadził do ustawy o Lietuvos Bankas przepis art. 6

ust. 2 określający (od momentu uchylenia derogacji) LB jako krajowe centrum

analiz (KCA) i krajowe centrum analiz monet (KCAM) zgodnie z

rozporządzeniem nr 1338/2001.

Zmiany dostosowujące przepisy krajowe do rozporządzenia (WE) nr 2182/2004

z dnia 6.12.2004 r. dotyczącego medali i Ŝetonów podobnych do monet euro277

wprowadził ustawodawca cypryjski precyzując stosunek krajowych przepisów o

fałszowaniu znaków pienięŜnych do rozporządzenia, jak równieŜ wprowadzając

w prawie krajowym sankcje za naruszenie przepisów rozporządzenia278.

Ustawodawca maltański wprowadził przepis karny penalizujący produkcję,

sprzedaŜ, import i rozpowszechnianie medali i Ŝetonów podobnych do monet

euro z naruszeniem rozporządzenia nr 2182/2004 (art. 55 ustawy o Central Bank

of Malta).

b) ochrona wzoru banknotów i monet euro

Wspólnotowe ramy prawne w tym zakresie obejmują:

− decyzję EBC/2003/4 z dnia 20.3.2003 r. w sprawie nominałów,

parametrów, reprodukcji, wymiany i wycofania banknotów euro279,

− wytyczne EBC/1999/3 z dnia 7.7.1998 r. w sprawie niektórych

przepisów dotyczących banknotów euro280.

W związku z ochroną wzoru banknotów i monet euro konieczna moŜe się okazać

nowelizacja krajowych przepisów o prawach autorskich. Nowelizacji takiej

276 Do zmiany tej nie zgłosił zastrzeŜeń EBC, zob. pkt 2.1 opinii CON/2007/39. W innej sytuacji EBC zasugerował objęcie

taką ochroną banknotów i monet w litach litewskich po ich wycofaniu z obiegu, zob. pkt 47 opinii CON/2005/21 277 Dz.U. L 373 z 21.12.2004, s. 1 278 Zob. pkt 2.2 opinii EBC CON/2007/39 279 Dz.U. L 78 z 25.3.2003, s. 16 280 Dz.U. L 258 z 5.10.1999, s. 32

Page 264: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

260260260260

dokonał np. ustawodawca cypryjski, wprowadzając do ustawy o prawie

autorskim i prawach pokrewnych przepis stanowiący, iŜ jedynym podmiotem

uprawnionym do dochodzenia praw autorskich do wzorów banknotów euro jest

EBC, lub Central Bank of Cyprus działający w imieniu EBC281. Do cypryjskiej

ustawy o prawie autorskim wprowadzono takŜe przepis określający dopuszczalne

zasady reprodukcji banknotów euro zgodnie z zasadami ustalonymi przez EBC w

art. 2 decyzji EBC/2003/4282. Za naruszenie powyŜszych zasad reprodukcji

przewidziano sankcje karne.

W maltańskiej ustawie o banku centralnym planowano wprowadzenie przepisu

przewidującego uprawnienie Central Bank of Malta do wydawania zezwoleń na

stosowanie reprodukcji banknotów i monet euro zgodnie z decyzją EBC/2003/4.

W swojej opinii283 EBC wskazał, Ŝe decyzja EBC/2003/4 dotyczy tylko

banknotów, a nie monet, oraz Ŝe krajowe banki centralne nie są uprawnione do

wydawania zezwoleń, a jedynie do potwierdzania, które reprodukcje banknotów

euro są zgodne z prawem, nawet w niektórych przypadkach, kiedy nie spełniają

one kryteriów oznaczających automatyczną zgodność z prawem. Ostateczne

brzmienie art. 51 ustawy o CBM przewiduje zatem jedynie moŜliwość

potwierdzenia przez Bank zgodności z prawem reprodukcji banknotów euro

zgodnie z decyzją EBC/2003/4.

ZastrzeŜenia dotyczące zasad zatwierdzania reprodukcji banknotów euro EBC

wyraził teŜ na tle § 36 ust. 2 projektowanej ustawy o Česká Národní Banka

przewidującego, Ŝe ČNB określi w rozporządzeniu zasady dopuszczalności

uŜywania reprodukcji banknotów i monet, ich podobizn w wersji elektronicznej,

jak równieŜ reprodukcji i podobizn koron czeskich. EBC zasugerował tu

czeskiemu ustawodawcy umieszczenie w ustawie odesłania do zasad określonych

w decyzji EBC/2003/4284.

281 Zob. pkt 2.1 opinii EBC CON/2008/1 282 Przepis ten został pozytywnie zaopiniowany przez EBC w pkt 2.2 opinii CON/2008/1 283 Pkt 3.11 opinii CON/2006/58 284 Pkt 3.1.4 opinii CON/2008/21

Page 265: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

261261261261

I. 2.5. DOSTOSOWANIA PRZEPISÓW ODRĘBNYCH

I.I.I.I. 2.5.1. Przeliczenia w prawie spółek2.5.1. Przeliczenia w prawie spółek2.5.1. Przeliczenia w prawie spółek2.5.1. Przeliczenia w prawie spółek

Dostosowanie słoweńskiego prawa spółek odbyło się w drodze osobnej ustawy

nowelizującej ustawę o spółkach (ZGD), w szczególności wprowadzającej

zmiany w przepisach o udziałach o nierównej wartości, jak równieŜ dodającej

odpowiednie przepisy przejściowe regulujące przeliczenie na euro kapitału

zakładowego (art. 693-698 ustawy o spółkach - ZGD)285. Projekt ustawy został

skonsultowany z EBC286. Uwagi EBC wyraŜone na tle projektu obejmowały

m.in. kwestię odpowiedniego odesłania do kursu wymiany tolara na euro, po

jakim przeliczone miały być wartości nominalne udziałów i akcji oraz kapitał

zakładowy. Przedstawiona do konsultacji wersja projektu odsyłała do kursu

ustalonego w ustawie o wprowadzeniu euro, podczas gdy EBC wskazał, Ŝe kurs

wymiany określony zostanie rozporządzeniem wspólnotowym, które znajdzie

bezpośrednie zastosowanie w państwach członkowskich287. EBC z aprobatą

odniósł się natomiast do wprowadzenia szczególnej uproszczonej procedury dla

przeliczenia na euro kapitału zakładowego, nie powodującej dla spółek

dodatkowych kosztów288. Ustawa wprowadza teŜ, ocenioną z uznaniem przez

EBC289, moŜliwość emisji przez spółki akcyjne akcji bez wartości nominalnej,

których wartość wyraŜona jest w ułamku całkowitej wysokości kapitału

zakładowego, jako rozwiązanie umoŜliwiające uniknięcie przeliczania wartości

nominalnej przy wprowadzeniu euro290.

Ustawodawca cypryjski dostosowania prawa spółek do wprowadzenia euro

zawarł w obszernym przepisie art. 18 „ustawy horyzontalnej”. Przepis ten

przewiduje w ust. 1 i 2 przeliczenie kapitału spółek kapitałowych z funtów na

285 Masterplan for the introduction of the euro, 2nd update, October 2006, s. 4

(http://www.bsi.si/en/publications.asp?MapaId=717, przeglądana 14.5.2008) 286 Opinia CON/2005/57 287 Opinia CON/2005/57, pkt 6 288 Opinia CON/2005/57, pkt 7 289 Opinia CON/2005/57, pkt 8 290 Rozwiązanie takie było rekomendowane przez Komisję przy wprowadzeniu euro w pierwszych państwach

członkowskich, zob. The Impact of the Introduction of the Euro on Capital Markets, dokument COM(97) 337 final z dnia

2.7.1997 r., s. 5 i 22

Page 266: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

262262262262

euro, z zaokrągleniem nominalnej wartości akcji zgodnie z art. 5 ustawy

(odsyłającym do ogólnych zasad art. 4 i 5 rozporządzenia 1103/97). Skutkuje to

podwyŜszeniem lub obniŜeniem kapitału zakładowego, co wymaga zmiany

statutu spółki uchwałą walnego zgromadzenia akcjonariuszy, na uproszczonych

zasadach w porównaniu ze zmianą wysokości kapitału na ogólnych zasadach

prawa spółek. PodwyŜszenie kapitału moŜe przy tym zostać osiągnięte w drodze

konwersji rezerw na kapitał albo wpłat pienięŜnych, a w razie jego obniŜenia z

kwoty obniŜenia moŜna stworzyć szczególną rezerwę, którą w przyszłości moŜna

przeznaczyć na podwyŜszenie kapitału (ust. 2). W razie niezarejestrowania

zmiany wysokości kapitału wynikającej z przeliczenia na euro w terminie 1 roku

od dnia przyjęcia euro, nie stosuje się zasad uproszczonych, ale ogólne zasady

prawa spółek (ust. 6). Zmiany wysokości kapitału wynikające z przeliczenia na

euro zostały zwolnione przez ustawodawcę cypryjskiego z obowiązku uzyskania

zezwolenia sądu na obniŜenie kapitału, z podatków, które byłyby naleŜne przy

zmianie wysokości kapitału na zasadach ogólnych, jak równieŜ z opłat za

rejestrację zmian w rejestrze spółek (ust. 3-5). W wypadku, gdyby przeliczenie

na euro doprowadziło do obniŜenia kapitału spółki publicznej poniŜej minimum

wymaganego prawem spółek, spółka taka moŜe działać jako spółka publiczna

przez okres do jednego roku od dnia przyjęcia euro, po czym traci status spółki

publicznej, chyba Ŝe w okresie tym uzupełniła kapitał do minimalnego poziomu

(ust. 8).

Ustawodawca cypryjski przewidział takŜe przeliczenie wartości udziałów w

spółdzielniach (art. 19 „ustawy horyzontalnej”), wprowadzając jednakŜe

delegację do uregulowania związanych z tym kwestii technicznych i

proceduralnych w regulacjach wydawanych przez organ sprawujący nadzór

nad spółdzielniami (art. 19 ust. 3).

W ramach przygotowań do wprowadzenia euro w Estonii juŜ w 2006 r.

przygotowano projekt ustawy o nowelizacji kodeksu handlowego, przewidującej

ponadto wprowadzenie zmian do ustawy o rejestrze gruntów, ustawy o

zastawach handlowych, ustawy o stowarzyszeniach handlowych i ustawy o

Page 267: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

263263263263

opłatach skarbowych291. Projekt ten został skonsultowany z EBC292. Wstępny

plan zakłada jego wejście w Ŝycie na 6 miesięcy przed wprowadzeniem euro293.

Projekt ten przewiduje zaokrąglenie wartości nominalnej udziałów i akcji do

wielokrotności 1 euro, w przypadku spółek załoŜonych przed 1.7.2006 r.

dopuszczalna ma być wartość nominalna wynosząca 50 centów lub

wielokrotność tej kwoty. Jako minimalną wartość nominalną udziałów w

spółkach z o.o. załoŜonych przed 1.7.2006 r. przewiduje się 5 euro, dla spółek

załoŜonych po tej dacie wartością minimalną ma być 10 euro. Minimalny kapitał

zakładowy dla spółki z o.o. przewiduje się na poziomie 2500 euro, dla spółek

akcyjnych na poziomie 25.000 euro294. Podobnie jak w Słowenii, projekt

wprowadza teŜ moŜliwość emisji przez spółki akcyjne akcji bez wartości

nominalnej, których wartość wyraŜona jest w ułamku całkowitej wysokości

kapitału zakładowego, jako rozwiązanie umoŜliwiające uniknięcie przeliczania

wartości nominalnej przy wprowadzeniu euro295. Dla uniknięcia emisji akcji o

bardzo niskiej wartości przewidywane jest zastrzeŜenie, Ŝe stosunek wysokości

kapitału zakładowego do ilości akcji nie moŜe prowadzić do tego, Ŝe wartość

takiej akcji będzie niŜsza niŜ 50 centów.

Na tle tego projektu EBC wyraził uwagę, Ŝe przeliczenie kapitału zakładowego

spółek na euro nie powinno następować przed przyjęciem euro w danym

państwie członkowskim296, a co za tym idzie, po kursie określonym wcześniej niŜ

ustalenie ostatecznego kursu wymiany na podstawie art. 123 ust. 5 Traktatu297.

Ustawodawca litewski kwestię przeliczenia wartości nominalnej udziałów i akcji

oraz wysokości kapitału zakładowego zamierza uregulować w ustawie o

wprowadzeniu euro (art. 10 projektu przedłoŜonego do konsultacji EBC).

Planowane w 2005 r. rozwiązania przewidywały przeliczenie wartości

nominalnej akcji według techniki obejmującej podzielenie łącznej wartości

nominalnej w litach wszystkich akcji danej emisji przez kurs wymiany i liczbę

akcji danej emisji. O zaokrągleniu otrzymanej w ten sposób wartości nominalnej

291 Estonia’s National Changeover Plan, wersja 5, 31.10.2006, s. 11 292 Opinia CON/2006/28 293 Estonia’s National Changeover Plan, wersja 5, 31.10.2006, s. 20 294 Odpowiada to minimalnej wysokości kapitału zakładowego spółki akcyjnej przewidzianej w art. 6 ust. 1 dyrektywy

77/91/EWG (Dz.U. L 26 z 31.1.1977, s. 1, ze zm.) 295 Zob. The Impact of the Introduction of the Euro on Capital Markets, dokument COM(97) 337 final z dnia 2.7.1997 r., s.

5 i 22 296 Pkt 3.1-3.2 opinii CON/2006/28 297 TamŜe, pkt 3.3

Page 268: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

264264264264

akcji do pełnego centa miało zdecydować walne zgromadzenie akcjonariuszy na

przynajmniej 30 dni przed wprowadzeniem euro. Walne zgromadzenie miało teŜ

zdecydować o sposobie pokrycia dodatkowego kapitału zakładowego

wynikającego z zaokrąglenia (z dopłat czy ze środków spółki), względnie w

kwestii przekazania róŜnicy wynikającej ze obniŜenia kapitału na rezerwy. W

braku postanowienia walnego zgromadzenia wartość nominalna akcji miała

podlegać zaokrągleniu w dół do pełnego centa, a uwolniony w ten sposób kapitał

miał podlegać przekazaniu na rezerwy298. Na tle tego przepisu EBC podniósł, Ŝe

skoro dopuszcza on wyraŜenie wartości nominalnej akcji w centach, to naleŜy do

niego dostosować przepisy prawa spółek, przewidujące wówczas wyraŜanie

wartości nominalnej akcji w pełnych litach299.

I.I.I.I. 2.5.2. Ułatwienia podatkowe związane z wprowadzeniem 2.5.2. Ułatwienia podatkowe związane z wprowadzeniem 2.5.2. Ułatwienia podatkowe związane z wprowadzeniem 2.5.2. Ułatwienia podatkowe związane z wprowadzeniem

euroeuroeuroeuro

W celu zmniejszenia kosztów wprowadzenia euro dla małych i średnich

przedsiębiorców ustawodawca maltański przewidział w rozporządzeniu z

5.4.2007 r. (legal notice nr 93 z 2007) ulgę podatkową na związane z

wprowadzeniem euro nabycie, instalację i przerabianie urządzeń elektronicznych

rejestrujących kwoty pienięŜne (w szczególności kasy fiskalne). Ulga polegała na

moŜliwości odliczenia od dochodu podlegającego opodatkowaniu kwoty w

wysokości 200% wydatków na powyŜsze cele (bez VAT), nie więcej jednak niŜ

1000 lirów maltańskich. Zgodnie z art. 5 ust. 5 lit. c rozporządzenia o

podwójnym podawaniu i kontroli cen dodatkowym warunkiem skorzystania z

ulgi podatkowej na nabycie nowej kasy fiskalnej było podawanie przez nową

kasę cen w obu walutach (do końca okresu podwójnego podawania cen), mimo iŜ

co do zasady ustawodawca maltański nie przewidział w stosunku do kas

fiskalnych takiego obowiązku.

298 Opinia CON/2005/21, pkt 33 299 Opinia CON/2005/21, pkt 34

Page 269: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

265265265265

I.I.I.I. 2.5.3. Nowelizacje ustaw szczególnych2.5.3. Nowelizacje ustaw szczególnych2.5.3. Nowelizacje ustaw szczególnych2.5.3. Nowelizacje ustaw szczególnych

W związku z wprowadzeniem euro w Słowenii znowelizowano szereg ustaw

szczególnych, dostosowując ich pojedyncze przepisy do potrzeb związanych z

przyjęciem nowej waluty. Zmiany objęły m.in. przepisy o rozliczeniach

pienięŜnych (wprowadzono euro jako walutę rozliczeń krajowych), o podatku

dochodowym (przepisy o zakresie podmiotowym podatku), o wykroczeniach, o

zabezpieczeniach finansowych (w zakresie zabezpieczeń kredytów udzielanych

przez banki)300. Zmieniono równieŜ przepisy o odsetkach za zwłokę,

dostosowując ich wysokość do porównywalnej z odsetkami stosowanymi w

innych państwach strefy euro301. Zrezygnowano jednak z nowelizacji wszystkich

aktów prawnych odnoszących się do kwot wyraŜonych w tolarach, w

szczególności w przepisach karnych czy teŜ przewidujących określone kwoty w

tolarach jako granicę pomiędzy określonymi kategoriami czy właściwością

określonych organów. Wprowadzenie euro nie łączyło się zatem z

kompleksowymi nowelizacjami przepisów podatkowych i celnych. Uznano, Ŝe

wystarczającą podstawą dla przeliczenia podanych w nich kwot w tolarach na

euro jest odpowiedni przepis rozporządzenia 974/98, a kwoty w euro zostaną w

nich podane dopiero przy okazji kolejnych nowelizacji302. Stanowisko to przy

innej okazji potwierdził EBC uznając za zbędny projektowany przepis ustawy o

Central Bank of Cyprus przewidujący ogólne zastąpienie odwołań w ustawie do

funta cypryjskiego odwołaniami do euro. Zdaniem EBC zastąpienie takie wynika

wprost z art. 3 rozporządzenia nr 974/98, a potwierdza to dodatkowo motyw 7 do

rozporządzenia 1103/97, nie jest zatem potrzebne dodatkowe wprowadzanie

przewidujących to przepisów do aktów prawa krajowego303. Wskutek stanowiska

EBC ustawodawca cypryjski zrezygnował z projektowanego przepisu, a w

cypryjskim planie wprowadzenia euro (wersja z sierpnia 2007 r.) stwierdzono

wprost, Ŝe wymienione w przepisach róŜnych ustaw kwoty w funtach

300 Masterplan for the introduction of the euro, 1st update, January 2006, s. 7

(http://www.bsi.si/en/publications.asp?MapaId=717, przeglądana 14.5.2008) 301 Masterplan for the euro changeover, styczeń 2005, s. 19 302 Masterplan for the introduction of the euro, 1st update, January 2006, s. 8 303 Pkt 5.4 opinii EBC CON/2006/4

Page 270: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

266266266266

cypryjskich podlegają automatycznemu przeliczeniu na euro z mocy samych

rozporządzeń wspólnotowych304.

Ogólny przepis wprowadzający do prawa krajowego odniesienia do euro moŜe

się natomiast okazać potrzebny w państwach, w których wcześniejsze akty

prawne określały wspólną walutę w alfabecie łacińskim inaczej niŜ „euro” (w

mianowniku liczby pojedynczej). Przepis taki przyjęto w Słowenii, gdzie zmienił

na „euro” stosowane w niektórych innych ustawach określenie „evro”.

W metodyczny sposób opracowano listę aktów prawnych przeznaczonych do

nowelizacji na Słowacji. W planie wymiany gotówkowej w wersji z marca 2007

r. opracowano listę aktów prawnych wymagających nowelizacji podzieloną na

trzy grupy305. Pierwsza grupa obejmuje przepisy o najwaŜniejszym znaczeniu z

punktu widzenia wprowadzenia nowej waluty, w tym „ustawę horyzontalną” i

przewidziane w niej nowelizacje szeregu ustaw szczególnych, m.in. ustawy o

Národna Banka Slovenska, ustawy o bankach, oraz szeregu innych ustaw

dotyczących sektora finansowego. Druga grupa obejmuje akty prawne z róŜnych

gałęzi prawa przewidziane do nowelizacji ustawami szczególnymi. Zawarty w

niej wykaz został przygotowany w na podstawie wyników przeglądu systemu

prawnego pod kątem zmian koniecznych w związku z wprowadzeniem euro

dokonanego juŜ w 2005 r. przez poszczególne ministerstwa w zakresie ich

właściwości. Za opracowanie całości wykazu odpowiadało Ministerstwo

Sprawiedliwości we współpracy z Ministerstwem Finansów, Ministerstwem

Gospodarki oraz NBS, a całość zatwierdził rząd uchwałą nr 1040 z dnia 21

grudnia 2005 r. 306 Na trzecią grupę składają się ustawy oraz akty prawne

niŜszego rzędu, dla których wprowadzenie euro ma jedynie uboczne znaczenie,

w związku z czym będą one nowelizowane stopniowo, w miarę potrzeb lub przy

okazji innych nowelizacji, juŜ po wprowadzeniu euro. Szczegółowy spis

obejmujący łącznie 321 aktów prawnych z wszystkich 3 grup, które naleŜy

uchwalić lub zmienić w związku z przyjęciem euro został opublikowany na

stronach internetowych NBS307.

304 National changeover plan from the pound to the euro, sierpień 2007, s. 35 (dostępny na

http://www.euro.cy/euro/euro.nsf/dmlplan1_en/dmlplan1_en?OpenDocument, przeglądana 15.7.2008) 305 Wykaz ustaw zob. w: National Euro Changeover Plan for the Slovak Republic, aktualizacja z marca 2007 r., s. 58-61 306 National Euro Changeover Plan for the Slovak Republic, aktualizacja z marca 2007 r., s. 41 i 57 307 http://www.nbs.sk/EURINT/EURO/LEGHARM.PDF, przeglądana 14.9.2008

Page 271: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

267267267267

W prawie maltańskim potrzebne zmiany w mówiących o kwotach pienięŜnych

przepisach szczególnych aktów prawnych zostały wprowadzone w ramach

specjalnej procedury opracowanej wspólnie przez komitety sektorowe ds.

prawnych, ds. sektora publicznego i ds. finansów publicznych Narodowego

Komitetu ds. przyjęcia euro (NECC), mającej na celu kompleksową analizę

całego porządku prawnego, z uwzględnieniem takŜe regulacji nie wchodzących

w zakres kompetencji Ŝadnego organu administracji308. Procedura ta oparta

została na opublikowanych w kwietniu 2007 r. wytycznych NECC/0001/07

dotyczących wprowadzania zmian do przepisów szczególnych oraz

dostosowywania kwot pienięŜnych w sektorze publicznym w związku z

wprowadzeniem euro309. W terminie do lipca 2007 r. ministerstwa i inne

jednostki, które zidentyfikowały przewidziane w przepisach kwoty wymagające

dostosowania (smoothing310) były obowiązane do zgłoszenia tych przepisów

Ministerstwu Finansów w celu uzyskania jego zgody na dostosowanie kwot w

przepisach. Zasadą było, iŜ zaokrąglenie mogło się odbywać wyłącznie w

kierunku korzystnym dla konsumenta. Równolegle zespół legislacyjny w

Ministerstwie Sprawiedliwości dokonał przeglądu całości ustawodawstwa i

sporządził listę przepisów wymagających nowelizacji. Zasadą było, iŜ

nowelizacja następowała w drodze dokładnego przeliczenia kwot z lirów na euro

z zastosowaniem kursu wymiany, za wyjątkiem przepisów, które zostały

zgłoszone Ministerstwu Finansów jako wymagające dostosowania kwoty

pienięŜnej i co do których Ministerstwo Finansów wydało zgodę na

dostosowanie. Na podstawie szczególnej klauzuli art. 4 „ustawy horyzontalnej”

nowelizacje te nie wymagały przejścia zwyczajnej ścieŜki legislacyjnego, ale

były przyjmowane w drodze aktu prawnego (order) premiera Malty i

promulgowane w oficjalnym publikatorze.

Na tle prawa litewskiego EBC uznał, Ŝe dostosowanie poprzez zaokrąglenie

przewidzianych w przepisach krajowych kwot takich jak wysokość grzywien,

róŜnego rodzaju opłat, wyraŜonych kwotowo podatków itp. naleŜy do

prerogatyw władz krajowych, przy czym operacja taka moŜe przyczynić się do

308 Opis procedury podaję za Final Master Plan for the Euro Changeover in Malta, National Euro Changeover Committee,

lipiec 2007, s. 48 (http://www.centralbankmalta.org/site/euroadoption.html, przeglądana 15.7.2008) 309 Tekst wytycznych jest dostępny na stronie http://www.euro.gov.mt/page.aspx?ID=44 (przeglądana 14.9.2008). 310 Operacja ta polega na zaokrągleniu kwoty przewidzianej w przepisie do kwoty łatwej do rozliczania i zapamiętania – np.

zamiast wynikającej z przeliczenia kwoty 10,37 euro stosuje się kwotę 10 euro.

Page 272: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

268268268268

zwiększenia pewności prawnej i stopnia akceptacji wspólnej waluty311.

Dokładniej kwestię tę EBC wyjaśnił na tle projektu nowelizacji słowackich

ustaw szczególnych312, gdzie stwierdził, iŜ takie dostosowania same w sobie nie

są zgodne z art. 5 rozporządzenia nr 1103/97 oraz art. 7 rozporządzenia nr

974/98, co nie ogranicza jednak suwerennej kompetencji ustawodawców

krajowych do regulowania kwot przewidzianych w przepisach, takich jak opłaty,

kary pienięŜne, kapitał minimalny, dodatki, wynagrodzenia itp. Przy okazji

przyjmowania regulacji związanych z wprowadzeniem euro ustawodawca

krajowy moŜe zatem zasadniczo wprowadzić zmiany takich kwot, przy czym

powinien zachować zasady pewności prawnej i przejrzystości. Obejmuje to w

szczególności jasne rozróŜnienie pomiędzy przypadkami przeliczenia kwot w

walucie krajowej na euro z zaokrągleniem do pełnego centa, a przypadkami, w

których dochodzi do zmiany wysokości tych kwot. EBC odwołał się tu do

stanowiska Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wyraŜonego w orzeczeniu

w sprawie Estager313. W orzeczeniu tym Trybunał stwierdził, Ŝe z rozporządzeń

1103/97 oraz 974/98 wynika zakaz podwyŜszania przewidzianych w przepisach

prawa kwot w walucie krajowej do wysokości w euro wyŜszej niŜ ich

równowartość przeliczona według przepisów rozporządzeń, za wyjątkiem

sytuacji, w której z tekstu odpowiednich przepisów prawa krajowego wynika

jasno zamiar krajowych władz podwyŜszenia tych kwot, dający się łatwo

odróŜnić od zwykłego przeliczenia na euro. Wskazane jest równieŜ

wprowadzanie zmian w spójny sposób, poprzez stosowanie tych samych zasad

do kwot pienięŜnych o podobnym charakterze czy funkcji.

Planowane zmiany w prawie estońskim314 zakładają, Ŝe „ustawa horyzontalna”

nie będzie zawierać nowelizacji ustaw wymagających bardziej kompleksowych

zmian. Planuje się dodanie do „ustawy horyzontalnej” przepisów zmieniających

ustawę o opłatach skarbowych, podczas gdy w osobnej ustawie wprowadzi się

poprawki do kodeksu handlowego, ustawy o rejestrze gruntów, ustawy o

zastawie handlowym oraz ustawy o stowarzyszeniach handlowych. Rząd oraz

311 Zob. pkt 40 opinii CON/2005/21 odnoszącej się do projektu litewskiej ustawy o wprowadzeniu euro, który nie zawierał

przepisu przewidującego takie dostosowania. 312 Pkt 3.2 opinii CON/2008/40 313 Wyrok ETS z dnia 18 stycznia 2007 r., sprawa C-359/05, Dz.U. C 56 z 10.3.2007, s. 8 314 Za Estonia’s National Changeover Plan, 5th version, 31.10.2006, s. 12 (dokument dostępny na stronie

http://www.eestipank.info/pub/en/EL/ELiit/euro/eplaan_1.pdf, przeglądana 14.9.2008).

Page 273: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

269269269269

właściwi ministrowie mają wydać rozporządzenia wprowadzające potrzebne

zmiany do przepisów wykonawczych w zakresie ich kompetencji.

I. 2.6. WYJAŚNIENIA DOTYCZĄCE STOSOWANIA I WYKŁADNI PRZEPISÓW ZWIĄZANYCH Z WPROWADZENIEM EURO

Oprócz wprowadzania nowych aktów prawnych oraz zmian w samym brzmieniu

przepisów w niektórych państwach członkowskich podjęto albo planuje się

podjęcie szczególnych środków mających na celu ułatwienie stosowania i

wykładni przepisów pozostających w związku z przyjęciem euro.

W stosunkowo krótkim terminie przed przyjęciem euro, w momencie, gdy były

juŜ znane związane z tym zmiany prawne, Banka Slovenije oraz rząd Słowenii

wydał drugą aktualizację planu wprowadzenia euro315, opisującą prawne skutki

przyjęcia euro z podziałem według kryterium tematycznego. Dokument ten

zawiera streszczenie zasad wynikających ze znowelizowanych przepisów,

dotyczących kwestii przejściowych z zakresu rachunkowości, działalności

organów podatkowych, celnych oraz instytucji ubezpieczenia społecznego, jak

równieŜ zasad przejścia na euro rynku kapitałowego. Mimo iŜ nie miał on waloru

prawnego, stanowił waŜne źródło przystępnej informacji dla uczestników obrotu.

Szczegółowe wyjaśnienia dla uczestników obrotu prawnego opracowano teŜ na

Malcie. Wytyczne Narodowego Komitetu ds. przyjęcia euro (NECC), łącznie 12

dokumentów dotyczących poszczególnych aspektów przyjęcia euro, zostały

opublikowane na oficjalnej stronie internetowej dotyczącej przyjęcia wspólnej

waluty316.

315 Masterplan for the introduction of the euro, 2nd update, październik 2006 316 Tekst wytycznych jest dostępny na stronie http://www.euro.gov.mt/page.aspx?ID=44 (przeglądana 14.9.2008).

Page 274: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

270270270270

CZĘŚĆ II RAPORTY O KONWERGENCJI – UWAGI DOTYCZĄCE PRAWA POLSKIEGO II.1. KWESTIE PRAWNE W RAPORTACH O KONWERGENCJI

Raporty o konwergencji opracowywane są przez Europejski Bank Centralny oraz

przez Komisję na podstawie art. 122 ust. 2 w zw. z art. 121 ust. 1 Traktatu i

dotyczą postępów państw członkowskich objętych derogacją „w wypełnianiu ich

zobowiązań w zakresie urzeczywistnienia w Unii Gospodarczej i Walutowej”.

Raporty dotyczące wszystkich państw członkowskich z derogacją opracowywane

są co dwa lata. Dodatkowo sporządza się takŜe raporty dotyczące tylko

określonych państw członkowskich, na ich Ŝądanie w związku z planowanym

przez nie przyjęciem euro (art. 122 ust. 2 Traktatu). W takich dodatkowych

raportach oceniono do tej pory spełnianie kryteriów konwergencji przez

Słowenię i Litwę (w maju 2006 r.) oraz Cypr i Maltę (w maju 2007 r.).

Spełnienie kryteriów konwergencji przez Słowację zostało natomiast ocenione w

regularnych raportach opracowanych dla wszystkich państw członkowskich z

derogacją w maju 2008 r.

Zgodnie z art. 122 ust. 2 Traktatu, na podstawie wniosków zawartych w

raportach o konwergencji, po konsultacji z Parlamentem Europejskim, Rada na

wniosek Komisji podejmuje decyzję o uchyleniu derogacji w stosunku do państw

członkowskich spełniających kryteria konwergencji.

Większą część raportów o konwergencji zajmuje analiza spełniania przez

państwa członkowskie z derogacją ekonomicznych kryteriów konwergencji. W

zakresie prawa przedmiotem analizy jest zgodnie z art. 121 ust. 1 Traktatu

kwestia, czy ustawodawstwo danego państwa członkowskiego, w tym statut jego

banku centralnego, jest zgodne z art. 108 i 109 Traktatu oraz ze Statutem ESBC.

Oznacza to, Ŝe kwestie prawne poruszane w raportach o konwergencji nie

wyczerpują zakresu prawnych przygotowań koniecznych do przyjęcia euro,

obejmując jedynie okoliczności doniosłe dla decyzji Rady o uchyleniu derogacji

w stosunku do objętych nią państw członkowskich. Raporty nie odnoszą się do

„ustaw horyzontalnych”, ani teŜ do szczególnych aktów prawnych związanych z

przyjęciem euro.

Page 275: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

271271271271

Analiza ustawodawstwa krajowego w raportach EBC o konwergencji obejmuje

zatem następujące kwestie317:

a) niezaleŜność krajowego banku centralnego, w szczególności:

− niezaleŜność funkcjonalną,

− niezaleŜność instytucjonalną,

− niezaleŜność personalną,

− niezaleŜność finansową,

− zachowanie poufności w zakresie działalności podlegającej przepisom

Statutu ESBC o poufności,

b) zakaz finansowania ze środków banku centralnego i uprzywilejowanego

dostępu,

c) jednolitą pisownię euro,

d) prawną integrację krajowych banków centralnych z Eurosystemem, w

szczególności:

− cele krajowych banków centralnych,

− zadania krajowych banków centralnych,

− przepisy o finansach krajowych banków centralnych,

− politykę kursową,

− współpracę międzynarodową.

Europejski Bank Centralny podkreśla przy tym, Ŝe ocena konwergencji prawnej

nie ogranicza się do formalnej analizy brzmienia przepisów prawa państwa

317 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 14-27

Page 276: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

272272272272

członkowskiego, ale moŜe obejmować takŜe praktykę ich stosowania, w

szczególności istnienie oznak wskazujących na wywieranie nacisków na organy

decyzyjne krajowych banków centralnych318.

Nieco prostszą strukturę ma analiza ustawodawstwa krajowego w raportach o

konwergencji opracowywanych przez Komisję. Koncentruje się ona na trzech

zasadniczych obszarach319:

− zgodności celów krajowych banków centralnych z celami ESBC,

− niezaleŜności krajowych banków centralnych i członków ich organów

zarządzających, w tym niezaleŜności instytucjonalnej, finansowej i

personalnej,

− integracji krajowych banków centralnych z ESBC.

EBC podkreśla, Ŝe przewidziany w art. 109 Traktatu wymóg zgodności

ustawodawstwa krajowego z Traktatem i Statutem ESBC320 oznacza konieczność

dostosowania treści przepisów krajowych, niezaleŜnie od pierwszeństwa Traktatu

i Statutu ESBC przed ustawodawstwem krajowym. Obowiązek zapewnienia

zgodności nie oznacza natomiast obowiązku harmonizacji krajowych ustaw o

bankach centralnych. EBC podkreśla, Ŝe róŜnice pomiędzy takimi ustawami są w

pełni dopuszczalne w zakresie, w jakim nie naruszają one wyłącznej kompetencji

Wspólnoty w sprawach polityki pienięŜnej321.

Jako przykładowe sposoby zapewnienia zgodności ustawodawstwa krajowego z

Traktatem i Statutem EBC podaje wprowadzenie w przepisach krajowych

odpowiednich odesłań, powtórzenie przepisów Traktatu i Statutu z jednoczesnym

powołaniem źródła oraz uchylenie przepisów zawierających niezgodności.

EBC wskazuje równieŜ na znaczenie obowiązku konsultacji EBC w sprawie

projektów ustaw leŜących w zakresie jego kompetencji zgodnie z art. 105 ust. 4

318 TamŜe, s. 14 319 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 39 320 Treść art. 109 Traktatu nie wyłącza przy tym wynikającego z zasad ogólnych obowiązku dostosowania ustawodawstwa

krajowego takŜe do wtórnego prawa wspólnotowego, zob. Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 16 321 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 16

Page 277: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

273273273273

Traktatu oraz art. 5 Statutu oraz decyzją Rady 98/415/WE z dnia 29 czerwca

1998 r. 322 Na gruncie prawa polskiego EBC podkreślił, Ŝe zasięgnięcie opinii

NBP w sprawie projektów aktów prawnych zgodnie z art. 21 ust. 4 ustawy o

Narodowym Banku Polskim323 nie wyłącza obowiązku konsultacji EBC324.

W Raporcie EBC o konwergencji z maja 2008 r. stwierdzono, Ŝe polski

ustawodawca nie wprowadził nowych przepisów odnoszących się do kwestii

poruszonych w poprzednim raporcie z grudnia 2006 r., a zatem uwagi z raportu z

2008 r. zasadniczo powtarzają uwagi wyraŜone przez EBC w 2006 r. 325 Podobna

uwaga znalazła się w Raporcie Komisji z maja 2008 r. – stwierdzono w nim, Ŝe

nowelizacja ustawy o Narodowym Banku Polskim ze stycznia 2007 r. nie

usunęła Ŝadnej z niezgodności wskazanych w poprzednim raporcie z grudnia

2006 r.326 Z uwagi na to, Ŝe raporty z 2008 r. zasadniczo powtarzają uwagi

wyraŜone we wcześniejszych raportach z 2006 i 2004 r., w pewnym zakresie je

rozszerzając, poniŜsze omówienie ograniczy się w zasadzie do najnowszych

raportów z 2008 r. Punktem wyjścia będzie przedstawienie rozumienia danej

kwestii spośród składających się na konwergencję prawną przez EBC (na

podstawie raportu o konwergencji z 2008 r.), a następnie – o ile takie zostały

wyraŜone – zwięzłe przedstawienie uwag EBC i Komisji dotyczących tej kwestii

w prawie polskim. Tematyka ta zostanie następnie rozszerzona w cz. III

niniejszego opracowania, celem przedstawienia propozycji zmian prawa

polskiego.

II. 2. TEMATYKA PORUSZANA W RAPORTACH ORAZ STANOWISKO EBC I KOMISJI DOTYCZĄCE PRAWA POLSKIEGO 2.1. NIEZALEśNOŚĆ BANKU CENTRALNEGO

Kryteria oceny niezaleŜności banku centralnego rozwinięte zostały na podstawie

wykazu aspektów niezaleŜności banku centralnego opracowanego przez

Europejski Instytut Walutowy w 1995 r., obejmującego niezaleŜność

322 TamŜe, s. 16-17 323 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r., t.j.: Dz. U. z 2005 r. Nr 1 poz. 2 ze zm. 324 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 245 325 TamŜe, s. 242 326 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 21

Page 278: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

274274274274

funkcjonalną, instytucjonalną, personalną i finansową327. Równolegle do

raportów o konwergencji, analiza tych aspektów rozwinięta została takŜe w

opiniach EBC wydawanych w procesie konsultacji projektów ustaw328

(częściowo cytowanych w cz. II).

II.II.II.II. 2.1.1. NiezaleŜność funkcjonalna2.1.1. NiezaleŜność funkcjonalna2.1.1. NiezaleŜność funkcjonalna2.1.1. NiezaleŜność funkcjonalna

NiezaleŜność funkcjonalna banku centralnego wiąŜe się zdaniem EBC z jego

celem, który powinien być określony w jasny, prawnie wiąŜący sposób i

odpowiadać określonemu w Traktacie celowi utrzymania stabilności cen. Cel ten

zdaniem EBC moŜe być najlepiej zrealizowany przez niezaleŜną instytucję o

precyzyjnie określonych kompetencjach. Nie wyklucza to odpowiedzialności

banku centralnego za swoje działania, która ma zagwarantować przejrzystość i

dialog ze stronami trzecimi, jak równieŜ przyczynia się do wzmocnienia zaufania

do niezaleŜności KBC329.

EBC ani Komisja nie wyraziły w raportach z 2008 r. uwag dotyczących

niezaleŜności funkcjonalnej Narodowego Banku Polskiego.

II.II.II.II. 2.1.2. NiezaleŜność instytucjonalna2.1.2. NiezaleŜność instytucjonalna2.1.2. NiezaleŜność instytucjonalna2.1.2. NiezaleŜność instytucjonalna

NiezaleŜność instytucjonalna banku centralnego została przewidziana wprost w

art. 108 Traktatu oraz art. 7 Statutu ESBC i obejmuje zakaz zwracania się przez

KBC i członków ich organów zarządzających o instrukcje oraz ich przyjmowania

od instytucji czy organów Wspólnoty, rządów państw członkowskich oraz

jakichkolwiek innych organów. Zakazowi temu odpowiada zakaz prób

wywierania przez instytucje i organy Wspólnoty oraz rządy państw

327 Kryteria te zostały przedstawione w bardziej szczegółowy sposób w Raporcie EIW o konwergencji z 1998 r., s. 12-13, a

następnie w kolejnych Raportach EBC 328 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 17 329 TamŜe, s. 17

Page 279: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

275275275275

członkowskich wpływu na członków organów zarządzających KBC, których

decyzje mogą mieć wpływ na wykonanie zadań związanych z ESBC. Zakazy te

obejmują takŜe udzielanie instrukcji czy wywieranie wpływu na KBC

mieszczące się w ramach wykonywania przez państwo uprawnień

właścicielskich w stosunku do KBC (np. z tytułu posiadanych udziałów) 330.

Za niezgodne z Traktatem i Statutem ESBC naruszenia niezaleŜności

instytucjonalnej banku centralnego EBC uznaje w szczególności przepisy

przewidujące331:

− Prawo stron trzecich do zatwierdzania, zawieszania, uchylania lub

odraczania decyzji KBC mających wpływ na zadania związane z ESBC.

− Prawo organów innych niŜ niezawisłe sądy do weryfikacji decyzji KBC

odnoszących się do zadań związanych z ESBC. Decyzje takie nie mogą

podlegać politycznej weryfikacji. Za niedopuszczalne EBC uznaje teŜ

prawo prezesa KBC do zawieszenia wykonania decyzji wydanych przez

organy zarządzające ESBC lub KBC i przekazania ich organom

politycznym do ostatecznego rozpatrzenia.

− Prawo przedstawicieli stron trzecich do uczestnictwa w składzie

organów zarządzających KBC z prawem głosu w sprawach dotyczących

zadań związanych z ESBC, nawet jeŜeli głos ten nie jest rozstrzygający.

− Wymóg uprzedniej konsultacji przez KBC stron trzecich przed

wydaniem decyzji, jako formalny mechanizm umoŜliwiający takim

stronom trzecim wpływ na decyzję podjętą przez KBC332.

EBC zalecił teŜ wyraźne uwzględnienie w przepisach przewidujących udzielanie

absolutorium członkom organom zarządzających KBC przez strony trzecie (np.

rządy) odpowiednich zabezpieczeń przed wpływem takich kompetencji na

zdolność niezaleŜnego podejmowania przez członków organów zarządzających 330 TamŜe, s. 18 331 Lista za Raportem EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 18-19 332 Za dopuszczalne uznał jednak EBC przepisy przewidujące dialog pomiędzy KBC a stronami trzecimi, w tym ustawowe

obowiązki dostarczania informacji czy wymiany poglądów. Przepisy takie nie mogą jednak skutkować ingerencją w

niezaleŜność członków organów zarządzających KBC, uchybiać szczególnemu statusowi prezesów KBC jako członków Rady

Ogólnej EBC, jak równieŜ prowadzić do naruszenia obowiązków zachowania poufności wynikających ze Statutu ESBC.

Page 280: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

276276276276

KBC decyzji w sprawach związanych z ESBC, jak równieŜ wykonywania

decyzji przyjętych na szczeblu ESBC333.

Odnosząc się do niezaleŜności instytucjonalnej Narodowego Banku Polskiego

EBC wyraził zastrzeŜenia do braku w ustawie o NBP przepisu przewidującego

zakaz zwracania się przez NBP i członków jego organów zarządzających o

instrukcje z zewnątrz i przyjmowania takich instrukcji, jak równieŜ braku

wyraŜonego wprost zakazu prób wywierania przez rząd wpływu na członków

organów zarządzających NBP w sytuacji, gdyby mogło to mieć wpływ na

wykonanie zadań związanych z ESBC. Przepisami wymagającymi dostosowania

do art. 108 Traktatu i art. 7 Statutu są równieŜ zdaniem EBC:

− art. 11 ust. 3 ustawy o NBP przewidujący reprezentowanie przez prezesa

NBP interesów RP w międzynarodowych instytucjach bankowych oraz

w międzynarodowych instytucjach finansowych;

− art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy o NBP zobowiązujący NBP do przekazywania

projektu załoŜeń polityki pienięŜnej Radzie Ministrów i Ministrowi

Finansów;

− art. 203 ust. 1 Konstytucji RP przewidujący szerokie uprawnienia

kontrolne NajwyŜszej Izby Kontroli w stosunku do NBP, obejmujące

kontrolę legalności i efektywności ekonomicznej334.

Podobne stanowisko zajęła Komisja. Za niezgodność335 z art. 108 Traktatu oraz

art. 7 Statutu ESBC Komisja uznaje brak przepisu zakazującego prezesowi NBP i

członkom jego organów decyzyjnych przyjmowania lub zwracania się o

instrukcje z zewnątrz, jak równieŜ brak wyraźnego zakazu prób wywierania

wpływu na członków organów decyzyjnych NBP przez rząd w sytuacji, gdy

333 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 19 334 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 243 335 W anglojęzycznej wersji Raportu Komisja dzieli usterki ustawodawstwa państw członkowskich na powaŜniejszą

kategorię „incompatibility”, obejmującą przypadki, gdzie ustawodawstwo krajowe jest sprzeczne z Traktatem lub Statutem, oraz mniej doniosłą „imperfection”, obejmującą przepisy nie będące wprost sprzeczne z Traktatem lub Statutem, ale co do

których Komisja sugeruje wprowadzenie uzupełnień, objaśnień albo doprecyzowań (zob. wyjaśnienie tych terminów w

Raporcie Komisji o konwergencji z 2004 r., załącznik techniczny, s. 9-10). W oficjalnym polskim tłumaczeniu Raportu z

2008 r. (dokument KOM(2008) 248 wersja ostateczna, z 7.5.2008 r.) oba powyŜsze terminy przetłumaczono jako

„niezgodność”. Dla większej precyzji w niniejszym rozdziale przyjmuję określenie „niezgodność” tam, gdzie w tekście

angielskim występuje „incompatibility”, a dla oddania terminu „imperfection” uŜywam określenia „niedociągnięcie”.

Page 281: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

277277277277

moŜe to mieć znaczenie na spełnianie przez NBP zadań związanych z ESBC336.

Kolejna niezgodność wynika zdaniem Komisji z przewidzianych w art. 21 ust. 1

oraz art. 23 ust. 1 i 2 ustawy o NBP obowiązków zakładających ścisłą

współpracę NBP z właściwymi organami państwa (m.in. obowiązku

przedkładania projektu załoŜeń polityki pienięŜnej oraz składania określonych

sprawozdań), dających zdaniem Komisji organom państwa moŜliwość

wywierania wpływu na politykę pienięŜną i finansową prowadzoną przez

NBP337.

II.II.II.II. 2.1.3. NiezaleŜność personalna2.1.3. NiezaleŜność personalna2.1.3. NiezaleŜność personalna2.1.3. NiezaleŜność personalna

W zakresie niezaleŜności personalnej banku centralnego przepisy Statutu ESBC,

a za nimi EBC i Komisja w raportach o konwergencji kładą nacisk głównie na

stabilność sprawowania urzędu przez prezesów i członków organów

zarządzających krajowych banków centralnych. Wynika to z roli krajowych

banków centralnych w ESBC oraz z okoliczności, Ŝe prezesi KBC są członkami

Rady Ogólnej EBC. NajwaŜniejszym przepisem jest tu art. 14 ust. 2 Statutu

przewidujący, Ŝe kadencja prezesa KBC nie moŜe być krótsza od 5 lat, jak

równieŜ ograniczający dopuszczalność odwołania prezesa KBC do dwóch

przesłanek – gdy prezes nie spełnia juŜ warunków koniecznych do wykonywania

swoich funkcji lub jeŜeli dopuścił się powaŜnego uchybienia. Podkreślić naleŜy,

Ŝe EBC niezwykle rygorystycznie podchodzi do przesłanek odwołania prezesa

KBC.W raportach o konwergencji oraz swoich opiniach EBC kwestionuje nawet

takie przepisy ustaw o KBC, które w zasadzie mieszczą się w zakresie przesłanek

przewidzianych w art. 14 ust. 2 Statutu ESBC, ale sformułowane są w sposób

odbiegający od przepisu Statutu, np. w bardziej precyzyjny czy węŜszy sposób

(np. przewidując przesłankę skazania prezesa KBC za przestępstwo

prawomocnym wyrokiem sądu). W zakresie przesłanek odwołania prezesów (jak

równieŜ członków organów zarządzających) KBC Europejski Bank Centralny

336 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 137 337 TamŜe

Page 282: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

278278278278

dąŜy zatem w istocie do ujednolicenia postanowień ustaw o krajowych bankach

centralnych338.

W raporcie o konwergencji z 2008 r. EBC podaje kilka dodatkowych wyjaśnień

dotyczących sposobu rozumienia przez siebie przepisów Statutu ESBC o

niezaleŜności personalnej KBC339.

Co do kadencji prezesów krajowych banków centralnych EBC wyjaśnił, Ŝe moŜe

ona być dłuŜsza niŜ 5 lat, jak równieŜ prezes KBC moŜe być powoływany na

czas nieoznaczony, z zastrzeŜeniem, Ŝe przesłanki jego odwołania są zgodne z

art. 14 ust. 2 Statutu ESBC. EBC zwraca równieŜ uwagę na konieczność

uwzględnienia przy nowelizacji ustaw o KBC odpowiedniej stabilności

sprawowania urzędu takŜe przez innych członków organów zarządzających KBC

mogących zastępować prezesa.

W związku z przesłankami odwołania prezesów KBC EBC wyjaśnia, Ŝe nie

mogą być oni odwoływani na innych podstawach niŜ przewidziane w art. 14 ust.

2 Statutu ESBC. Organy uczestniczące w powoływaniu prezesów KBC, takie jak

parlamenty czy rządy państw członkowskich, nie powinny bowiem zdaniem EBC

mieć moŜliwości ich uznaniowego odwoływania. EBC zaleca zatem wpisanie do

ustaw o KBC przesłanek odwołania zgodnych z przewidzianymi w art. 14 ust. 2

Statutu ESBC, albo zupełne pominięcie w nich przesłanek odwołania prezesa,

dopuszczalne z uwagi na bezpośrednie stosowanie art. 14 ust. 2 Statutu ESBC.

EBC wskazuje równieŜ, Ŝe niezaleŜności personalnej banku centralnego

zagraŜałoby, gdyby zasady dotyczące stabilności sprawowania urzędu przez

prezesa oraz przesłanki jego odwołania nie znajdowały zastosowania takŜe do

innych członków organów decyzyjnych KBC uczestniczących w wykonywaniu

zadań związanych z ESBC. Stanowisko to EBC uzasadnia brzmieniem art. 108

Traktatu i art. 7 Statutu ESBC mówiących nie o prezesach, ale szerzej o

członkach organów decyzyjnych KBC. Szczególny nacisk EBC kładzie na to w

sytuacji, gdy pozycja prezesa KBC odpowiada paremii primus inter pares, a inni

członkowie organów decyzyjnych mają równe z nim prawo głosu, jak równieŜ,

gdy inni członkowie organów decyzyjnych w określonych sytuacjach zastępują

prezesa.

338 Por. dotyczące tej kwestii opinie EBC cytowane w cz. I niniejszego opracowania. 339 Podane poniŜej za Raportem EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 19-20

Page 283: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

279279279279

Ograniczeniu moŜliwości umotywowanego politycznie uznania przy

podejmowaniu decyzji o odwołaniu członków organów decyzyjnych KBC słuŜy

teŜ ich prawo do zaskarŜenia decyzji o ich odwołaniu do niezawisłego sądu. Na

tle art. 14 ust. 2 Statutu ESBC przewidującego moŜliwość zaskarŜenia decyzji o

odwołaniu prezesa KBC do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości EBC

wskazał, Ŝe przepisy krajowe powinny w tym zakresie odesłać do Statutu albo

kwestia ta powinna zostać w nich pominięta z uwagi na bezpośrednie stosowanie

art. 14 ust. 2 Statutu. Prawo krajowe powinno teŜ przewidywać moŜliwość

zaskarŜenia do sądu krajowego decyzji o odwołaniu innego niŜ prezes członka

organów decyzyjnych KBC biorącego udział w wykonywaniu zadań związanych

z ESBC. EBC wskazuje, Ŝe moŜliwość ta moŜe wynikać z ogólnych zasad prawa

państwa członkowskiego, albo moŜe zostać wprowadzona przepisem

szczególnym. Za bardziej poŜądane z uwagi na zasadę pewności prawnej EBC

uznał to drugie rozwiązanie, nawet gdyby uprawnienie takie wynikało juŜ

wcześniej z ogólnych zasad prawa.

WaŜnym aspektem personalnej niezaleŜności banku centralnego jest teŜ zdaniem

EBC odpowiednie zabezpieczenie przed konfliktem interesów pomiędzy

obowiązkami członków organów decyzyjnych KBC w stosunku do KBC (oraz

EBC), a jakimikolwiek ich innymi funkcjami mogącymi zagrozić ich

niezaleŜności. Zasadą jest tu zakaz łączenia urzędu w organie decyzyjnym KBC

połączonego z wykonywaniem zadań związanych z ESBC z jakimikolwiek

innymi funkcjami mogącymi prowadzić do konfliktu interesów, w szczególności

ze sprawowaniem urzędu czy reprezentowaniem interesów mogących mieć

wpływ na działalność danego członka organu decyzyjnego KBC. Jako przykłady

EBC podaje pełnienie urzędu w organach władzy wykonawczej czy

ustawodawczej, w administracji regionalnej lub lokalnej, jak równieŜ

uczestnictwo w działalności gospodarczej. Konieczność poświęcenia szczególnej

uwagi zapobieganiu konfliktom interesów dotyczy zdaniem EBC członków

organów decyzyjnych nie pełniących funkcji wykonawczych.

Odnosząc się do prawa polskiego EBC wyraził zastrzeŜenia do brzmienia art. 9

ust. 5 ustawy o NBP, w szczególności do następujących przesłanek odwołania

prezesa NBP, które uznał za wykraczające poza przesłanki przewidziane w art.

14 ust. 2 Statutu ESBC:

Page 284: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

280280280280

− niewypełnianie obowiązków na skutek długotrwałej choroby,

− skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo,

− złoŜenie niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego,

stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem sądu,

− orzeczenie wobec niego przez Trybunał Stanu zakazu zajmowania

kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną

odpowiedzialnością w organach państwowych340.

Podobne zastrzeŜenia EBC dotyczą następujących przesłanek odwołania

członków Zarządu NBP, w szczególności wiceprezesa – pierwszego zastępcy

prezesa NBP, oraz członków Rady Polityki PienięŜnej przewidzianych w art. 13

ust. 5 oraz art. 17 ust. 2b zd. 2 ustawy o NBP:

− trwała choroba uniemoŜliwiająca sprawowanie funkcji,

− skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo,

− złoŜenie niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego,

stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem sądu,

− niezawieszenie przez członka Rady Polityki PienięŜnej działalności w

partii politycznej lub związku zawodowym341.

EBC wskazał ponadto na potrzebę dostosowania przewidzianej w art. 9 ust. 3

ustawy o NBP formuły przysięgi prezesa NBP do art. 14 ust. 3 Statutu. Dla

większej pewności prawnej, EBC zalecił teŜ wprowadzenie przepisów

regulujących wprost prawo członków organów zarządzających NBP (innych niŜ

340 TamŜe, s. 243 341 TamŜe, s. 243-244

Page 285: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

281281281281

prezes) zaangaŜowanych w wykonywanie zadań związanych z ESBC do

zaskarŜenia do sądu decyzji o odwołaniu ze stanowiska342.

Na usterki polskiego ustawodawstwa w zakresie personalnej niezaleŜności NBP

wskazuje takŜe Komisja. ZastrzeŜenia Komisji budzi okoliczność, Ŝe przesłanki

odwołania prezesa NBP oraz członków Rady Polityki PienięŜnej przewidziane w

art. 9 ust. 5 i art. 13 ust. 5 ustawy o NBP nie odzwierciedlającą dokładnie

przesłanek z art. 14 ust. 2 ESBC, przy czym za jedną z kwestionowanych przez

siebie przesłanek odwołania prezesa NBP Komisja uznała jego odpowiedzialność

przed Trybunałem Stanu przewidzianą w art. 198 Konstytucji RP. Za dodatkowe

niedociągnięcie polskiego ustawodawstwa uznano brak przepisów regulujących

moŜliwość odwołania się do sądu w razie odwołania prezesa NBP343.

II.II.II.II. 2.1.4. NiezaleŜność finansowa2.1.4. NiezaleŜność finansowa2.1.4. NiezaleŜność finansowa2.1.4. NiezaleŜność finansowa

EBC podkreśla równieŜ konieczność zagwarantowania sposobu finansowania

umoŜliwiającego samodzielne dysponowanie przez KBC środkami

wystarczającymi na spełnianie jego celów, w szczególności na wykonywanie

zadań związanych z ESBC przewidzianych w Traktacie i Statucie ESBC. Brak

odpowiedniego finansowania zagraŜa niezaleŜności banku centralnego nawet

pomimo odpowiednich zapisów ustawowych chroniących jego niezaleŜność

funkcjonalną, instytucjonalną i personalną344. EBC wskazuje przy tym na

konieczność uwzględnienia przepisów art. 28 ust. 1, art. 30 ust. 4 oraz art. 33 ust.

2 Statutu przewidujących moŜliwość zobowiązania KBC do dokonania

dodatkowych wpłat na kapitał EBC, do dodatkowych wpłat rezerw walutowych

na rzecz EBC, jak równieŜ do pokrycia strat EBC (te dwie ostatnie moŜliwości

dotyczą tylko KBC uczestniczących w Eurosystemie) – tak aby finansowanie

KBC okazało się wystarczające takŜe w razie zastosowania tych przepisów.

Konieczne jest równieŜ zagwarantowanie KBC odpowiednich środków na

342 TamŜe, s. 244 343 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 137 344 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 20

Page 286: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

282282282282

wykonywanie innych zadań niezwiązanych z ESBC, w tym na własną

administrację i własną działalność.

Rozumienie niezaleŜności finansowej KBC przez EBC sprowadza się zatem do

pytania o moŜliwość wywarcia przez stronę trzecią bezpośredniego albo

pośredniego wpływu na zdolność KBC do wykonywania swoich zadań,

rozumianą jako zdolność organizacyjna (dzięki zaangaŜowaniu odpowiednich

zasobów ludzkich) oraz zdolność finansowa (dzięki zaangaŜowaniu

odpowiednich środków). EBC wskazał tu kilka aspektów niezaleŜności

finansowej będących punktami, w których KBC są najbardziej zagroŜone

wpływem z zewnątrz345:

− ustalanie budŜetu KBC

EBC wskazuje tu, Ŝe co do zasady budŜet KBC nie powinien być ustalany przez

stronę trzecią, ani pod wpływem strony trzeciej, chyba Ŝe ustawa zawiera

odpowiednie postanowienia przewidujące, Ŝe wpływ tej strony nie moŜe zagrozić

środkom finansowym koniecznym do wykonywania zadań związanych z ESBC.

− zasady rachunkowości

EBC wskazuje, Ŝe rachunkowość KBC powinna być prowadzona według zasad

ogólnych albo zasad określanych przez organy zarządzające KBC, jednakŜe w

razie ich prowadzenia według zasad ustalonych przez strony trzecie, powinny

one przynajmniej uwzględniać propozycje organów zarządzających KBC.

Sprawozdania roczne powinny być przyjmowane przez organy zarządzające

KBC przy pomocy niezaleŜnych księgowych, przy czym mogą podlegać

następczemu zatwierdzeniu przez strony trzecie takie jak parlament czy rząd.

Organy zarządzające KBC powinny jednak mieć moŜliwość niezaleŜnego i

profesjonalnego obliczenia zysku KBC. W przypadku poddania działalności

345 PoniŜsze punkty za Raportem EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 21-22

Page 287: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

283283283283

KBC kontroli przez państwowy organ kontrolny lub inną instytucję kontrolującą

finanse publiczne, kontrola taka ma być przeprowadzana w sposób apolityczny,

niezaleŜny i profesjonalny, a jej zakres powinien być precyzyjnie określony w

przepisach prawa i nie moŜe uchybiać kontroli przez niezaleŜnych zewnętrznych

rewidentów na podstawie art. 27 ust. 1 Statutu.

− podział zysku KBC

EBC wskazuje, Ŝe ustawa o KBC moŜe określać przeznaczenie zysku KBC, a w

przypadku braku takich postanowień decyzję o przeznaczeniu zysku powinny

podejmować organy zarządzające KBC. Decyzja ta powinna się opierać

wyłącznie na względach profesjonalnych i nie powinna zaleŜeć od uznania stron

trzecich, chyba Ŝe istnieje wyraźny przepis stanowiący, Ŝe nie moŜe ono

uchybiać zapewnieniu wystarczających środków na wykonanie zadań

związanych z ESBC.

− kapitał i rezerwy finansowe KBC

Niedopuszczalne jest obniŜenie kapitału KBC bez uprzedniej zgody jego

organów zarządzających, które przy jej wydawaniu powinny się kierować

koniecznością zachowania odpowiedniego finansowania dla pełnego wykonania

przez KBC funkcji określonych w Traktacie i Statucie ESBC. KBC powinien

mieć teŜ moŜliwość swobodnego tworzenia rezerw dla zachowania realnej

wartości swojego kapitału i aktywów.

− odpowiedzialność za decyzje organów nadzoru finansowego

W państwach członkowskich, w których nadzór nad rynkiem finansowym

sprawowany jest przez organy wchodzące w skład banku centralnego istotne jest

zdaniem EBC, aby skutki decyzji podejmowanych przez te organy nie

Page 288: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

284284284284

prowadziły do zagroŜenia niezaleŜności finansowej KBC. EBC opowiada się za

moŜliwością kontroli KBC nad decyzjami wydawanymi przez organy nadzorcze

wchodzące w jego skład, jeŜeli skutki takich decyzji mogą mieć finansowy

wpływ na KBC, w szczególności na jego niezaleŜność finansową.

− niezaleŜność w kwestiach pracowniczych

EBC podkreśla równieŜ konieczność zachowania przez KBC kontroli nad

zatrudnianiem i utrzymywaniem zatrudnienia osób posiadających niezbędne

kwalifikacje do niezaleŜnego wykonywania przez KBC zadań określonych w

Traktacie i Statucie ESBC. Niedopuszczalna jest w tym zakresie zdaniem EBC

ingerencja władz państwa członkowskiego prowadząca do ograniczenia tej

kontroli, czy teŜ uzyskania przez rząd wpływu na politykę kadrową KBC.

W innym miejscu (poza raportami o konwergencji) za naruszenie zasady

finansowej niezaleŜności banku centralnego EBC uznał wprowadzenie

ustawowego wymogu zbycia przez KBC określonych składników swojego

majątku. Za wskazany sposób rozwiązywania takich kwestii w razie potrzeby

EBC uznał zawarcie z organami zarządzającymi KBC porozumienia co do zbycia

takich składników majątkowych za cenę rynkową346.

II.II.II.II. 2.1.5. Poufność2.1.5. Poufność2.1.5. Poufność2.1.5. Poufność

EBC wskazuje, Ŝe przepisy prawa krajowego i przyjęte w państwie

członkowskim zasady ochrony informacji niejawnych nie mogą prowadzić do

naruszenia zasad tajemnicy słuŜbowej obowiązujących w ESBC (art. 38 Statutu

ESBC) 347.

346 Tak w opinii EBC CON/2008/20, pkt 3.3 w odniesieniu do nałoŜenia na NBP obowiązku zbycia posiadanych przez niego

akcji Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych. 347 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 22

Page 289: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

285285285285

II. 2.2. ZAKAZ FINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW BANKU CENTRALNEGO I UPRZYWILEJOWANEGO DOSTĘPU

Zakaz finansowania przez EBC i krajowe banki centralne podmiotów sektora

publicznego przewidziany w art. 101 ust. 1 Traktatu doznaje wyjątku

określonego w ust. 2 tego przepisu dotyczącego publicznych instytucji

kredytowych, traktowanych w zakresie utrzymywania rezerw przez banki

centralne tak samo jak prywatne instytucje kredytowe. Zgodnie z art. 21 ust. 2

Statutu ESBC zakaz ten nie wyklucza jednak świadczenia przez KBC na rzecz

podmiotów sektora publicznego usług tzw. agenta skarbowego. W

rozporządzeniu Rady (WE) nr 3603/93 z dnia 13 grudnia 1993 r. określającym

definicje w celu zastosowania zakazów określonych w art. 104 i 104b ust. 1

Traktatu348 podkreślono dodatkowo, Ŝe zakaz obejmuje finansowanie zobowiązań

sektora publicznego wobec osób trzecich. Zdaniem EBC uzasadnieniem zakazu

finansowania ze środków banku centralnego jest konieczność zabezpieczenia

realizacji podstawowego celu polityki pienięŜnej, czyli utrzymania stabilnego

poziomu cen, jak równieŜ uniknięcia efektu rozluźnienia dyscypliny fiskalnej

występującego w razie moŜliwości skorzystania z finansowania przez KBC. EBC

zaleca zatem szeroką interpretację zakazu finansowania ze środków banku

centralnego i jego ścisłe stosowanie, z zastrzeŜeniem jedynie ograniczonych

wyjątków przewidzianych w art. 101 ust. 2 Traktatu i rozporządzeniu nr

3603/93349.

EBC podkreśla, Ŝe z uwagi na bezpośrednie obowiązywanie art. 101 Traktatu

oraz rozporządzenia nr 3603/93 nie jest potrzebna implementacja tych przepisów

do prawa krajowego. W przypadku ich powtórzenia w prawie krajowym

niedopuszczalne jest zdaniem EBC zawęŜanie ich zakresu zastosowania czy

rozszerzanie dopuszczalnych na ich tle wyjątków. Jako przykład takiego

niedopuszczalnego postanowienia prawa krajowego EBC podał przepisy

przewidujące finansowanie przez KBC wydatków związanych z uczestnictwem

państwa członkowskiego w międzynarodowych instytucjach finansowych

(oprócz Międzynarodowego Funduszu Walutowego) albo zobowiązań państwa

348 Dz.U. L 332 z 31.12.1993, s. 1. Obecnie odpowiednie przepisy Traktatu to jego art. 101 i 103 ust. 1. 349 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 22-23. EBC wskazał, Ŝe jego ogólne stanowisko dotyczące zgodności

przepisów krajowych z zakazem finansowania ze środków banku centralnego zostało wypracowane głównie w procesie

konsultacji w sprawie projektowanych przepisów krajowych, odsyłając w tym zakresie do swoich opinii.

Page 290: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

286286286286

członkowskiego względem państw trzecich350. EBC podkreśla teŜ, Ŝe KBC nie

powinny finansować działalności innych organów i instytucji sektora

publicznego ani zobowiązań sektora publicznego wobec osób trzecich. Jako

przykład takiego niedopuszczalnego finansowania podał przepisy krajowe

nakazujące albo zezwalające KBC na finansowanie państwowych organów

sądowych lub quasi-sądowych, które są niezaleŜne od KBC. Kolejnym

przykładem złamania zakazu finansowania ze środków banku centralnego jest

zdaniem EBC przyjęcie przepisów nakazujących KBC przejęcie zobowiązań

uprzednio niezaleŜnej od niego instytucji publicznej w razie reorganizacji

określonych struktur, przykładowo w razie przejęcia przez KBC funkcji

nadzorczych sprawowanych wcześniej przez inny podmiot. W sytuacji takiej

wskazane jest rozwiązanie wyłączające odpowiedzialność KBC za zobowiązania

takiej instytucji wynikające z czynności dokonanych przed przejęciem przez

KBC351.

Za niedopuszczalne uznaje EBC takŜe przepisy przewidujące finansowanie przez

KBC instytucji kredytowych w innych przypadkach niŜ w związku z zadaniami

banku centralnego (z polityką pienięŜną, systemami płatności i tymczasowymi

operacjami wspierającymi płynność). Niedopuszczalne jest w szczególności

wspieranie przez KBC niewypłacalnych instytucji kredytowych i finansowych.

EBC sugeruje w tym celu wprowadzenie do prawa krajowego odesłania do art.

101 Traktatu352. Podobnie co do zasady niedopuszczalne jest zdaniem EBC

finansowanie przez banki centralne mechanizmów gwarantowania wkładów w

systemie bankowym oraz mechanizmów rekompensat dla inwestorów

wchodzących w skład sektora publicznego. Mechanizmy te, zgodnie z

regulującymi je dyrektywami wspólnotowymi353, powinny być finansowane

przez same instytucje kredytowe i firmy inwestycyjne. Finansowanie ich ze

środków banku centralnego jest dopuszczalne jedynie w wyjątkowych

przypadkach uzasadnionych względami stabilności systemowej, o ile pozostaje

ono krótkoterminowe, związane jest z pilnymi sytuacjami, a decyzja o jego

350 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 23 351 TamŜe, s. 23-24 352 TamŜe, s. 24 353 Dyrektywa 94/19/WE z dnia 30 maja 1994 r. w sprawie systemu ubezpieczania depozytów (Dz.U. L 135 z 31.5.1994, s.

5) oraz dyrektywa 97/9/WE z dnia 3 marca 1997 r. w sprawie systemów rekompensat dla inwestorów (Dz.U. L 84 z

26.3.1997, s. 22)

Page 291: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

287287287287

przyznaniu pozostaje w zakresie uznania KBC. RównieŜ w tym zakresie EBC

sugeruje wprowadzenie do prawa krajowego odesłania do art. 101 Traktatu354.

Banki centralne pełnią w wielu państwach członkowskich funkcję tzw. agenta

skarbowego świadcząc określone usługi bankowe na rzecz Skarbu Państwa i

określonych podmiotów sektora publicznego. Funkcję tę uznano w art. 21 ust. 2

Statutu ESBC, w związku z czym jej pełnienie nie oznacza automatycznie

naruszenia zakazu finansowania ze środków banku centralnego. EBC wskazuje

tu na przepisy rozporządzenia nr 3603/93 precyzujące wyjątki – jak podkreśla

EBC, wąskie i wyraźnie określone – od zakazu finansowania ze środków banku

centralnego355. Wyjątki te są następujące:

− dopuszczalność udzielania podmiotom sektora publicznego kredytu

śróddziennego, z zastrzeŜeniem, Ŝe jest on udzielany najwyŜej w ramach

1 dnia i nie jest moŜliwe jego przedłuŜenie (art. 4 rozporządzenia);

− dopuszczalność uznania rachunków naleŜących do podmiotów sektora

publicznego kwotą czeków wystawionych przez osoby trzecie przed

obciąŜeniem banku wystawcy czeku, na warunkach określonych w art. 5

rozporządzenia;

− przechowywanie monet wyemitowanych przez sektor publiczny i

zapisanych na rachunkach sektora publicznego, o ile ich wartość nie

przekracza 10% monet znajdujących się w obiegu (art. 6

rozporządzenia).

EBC wskazuje na konieczność zagwarantowania zgodności krajowych przepisów

przewidujących pełnienie przez banki centralne roli agenta skarbowego z

prawem wspólnotowym, w szczególności z zakazem finansowania ze środków

banku centralnego. Wątpliwości nie wzbudzają przy tym przepisy przewidujące

przyjmowanie przez KBC wkładów i obsługę rachunków sektora publicznego, o

ile nie umoŜliwiają one udzielania kredytu, w tym zaciągnięcia kredytu z dnia na

dzień w ramach rachunku. Za problematyczne uznaje EBC takŜe rozwiązania 354 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 24 355 TamŜe

Page 292: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

288288288288

umoŜliwiające oprocentowanie lokat i sald na rachunkach sektora publicznego

według stawek przewyŜszających rynkowe. RóŜnica pomiędzy takim

oprocentowaniem a oprocentowaniem rynkowym jest zdaniem EBC w istocie

kredytem śródrocznym i moŜe prowadzić do podwaŜenia celów zakazu

finansowania ze środków banku centralnego356.

Krajowe banki centralne nie mogą podejmować środków skutkujących

uprzywilejowaniem instytucji publicznych w dostępie do instytucji finansowych,

o ile środki takie nie są uzasadnione względami ostroŜnościowymi. EBC zwraca

przy tym uwagę na niedopuszczalność obchodzenia tego zakazu za pomocą zasad

dotyczących wykorzystania instrumentów dłuŜnych w operacjach KBC.

Niedopuszczalne jest teŜ ustawodawstwo państw członkowskich skutkujące

ustanowieniem takiego uprzywilejowanego dostępu357.

EBC zastrzega, Ŝe w zakresie uprzywilejowanego dostępu raporty o

konwergencji ograniczają się do zbadania zgodności z jego zakazem przepisów

ustaw o KBC oraz aktów prawnych wydawanych przez KBC. Poza zakres

raportów wykracza zatem ewentualne obejście zakazu pod pozorem względów

ostroŜnościowych w innych ustawach, aktach wykonawczych czy

administracyjnych358.

Na tle regulacji powyŜszych zagadnień w prawie polskim zastrzeŜenia EBC

budzą przepisy ustawy o NBP regulujące dopuszczalność udzielania przez NBP

kredytu refinansowego bankom (art. 3 ust. 2 pkt 5 w zw. z art. 42 ust. 2), w

szczególności w sytuacji problemów z ich wypłacalnością (art. 42 ust. 3), w

związku z przepisami Prawa bankowego stosowanymi na podstawie odesłania z

art. 42 ust. 7. Za niezgodne z przepisami Traktatu o zakazie finansowania ze

środków banku centralnego EBC uznał art. 43 ustawy o NBP w związku z art. 15

ust. 6 i art. 34 ust. 3 ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym359

przewidujące moŜliwość udzielenia kredytu BFG, jak równieŜ art. 13 ust. 3b

ustawy o BFG przewidujący coroczne wpłaty NBP do Funduszu360.

356 TamŜe, s. 24-25 357 TamŜe, s. 25 358 TamŜe 359 Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r., t.j. Dz.U. z 2000 r., nr 9 poz. 131 ze zm. 360 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 244.

Page 293: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

289289289289

Komisja wyraziła zastrzeŜenia do przepisów art. 42 i 43 ustawy o NBP oraz art.

15 ust. 6 i art. 34 ust. 3 ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym

wskazując, Ŝe nie odpowiadają one kryteriom udzielania poŜyczek ze środków

banku centralnego zgodnie z art. 101 Traktatu zakładającym dopuszczalność

wyłącznie poŜyczek krótkoterminowych, wynikających z pilnych i

nieprzewidzianych potrzeby w zakresie płynności i odpowiednio

zabezpieczonych. Niezgodne z art. 101 Traktatu są teŜ zdaniem Komisji

coroczne wpłaty NBP do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego przewidziane w

art. 13 ust. 3 b ustawy o BFG361.

Kwestie, których dotyczyły powyŜsze uwagi EBC i Komisji zostały w prawie

polskim objęte nowelizacją ustawy o BFG z dnia 23.10.2008 r.362 Projekt ustawy

został skonsultowany z EBC, który wyraził swoje uwagi w opinii CON/2008/32.

Na temat nowelizacji ustawy o BFG oraz stanowiska EBC wyraŜonego w opinii

CON/2008/32 zob. bliŜej cz. III niniejszego opracowania.

II.II.II.II. 2.3. Jednolita pisownia „euro”2.3. Jednolita pisownia „euro”2.3. Jednolita pisownia „euro”2.3. Jednolita pisownia „euro”

EBC za niezgodność z Traktatem uwaŜa teŜ odstępstwa od zasady jednolitej

pisowni „euro” we wszystkich językach urzędowych państw członkowskich363.

Ze względu na niewystępowanie tego problemu na gruncie języka polskiego

zostanie on pominięty w niniejszym opracowaniu.

II. 2.4. PRAWNA INTEGRACJA KRAJOWEGO BANKU CENTRALNEGO Z EUROSYSTEMEM

W zakresie prawnej integracji z Eurosystemem zainteresowanie EBC skupia się

na obszarach, w których przepisy prawa krajowego mogą zakłócić przestrzeganie

361 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 138-139 362 Ustawa z dnia 23 października 2008 r. o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz o zmianie innych

ustaw, podpisana przez Prezydenta RP i oczekująca na publikację w Dz.U. 363 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 25

Page 294: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

290290290290

przez krajowy bank centralny wymogów Eurosystemu, w szczególności na

przepisach mogących przeszkodzić KBC w realizacji wspólnej polityki

pienięŜnej ustalonej przez organy decyzyjne EBC, zakłócić sprawowanie przez

prezesa KBC obowiązków członka Rady Zarządzającej EBC, czy teŜ

nieuwzględniających kompetencji EBC. EBC dzieli analizowane zagadnienia na

grupy obejmujące cele polityki gospodarczej, zadania, przepisy dotyczące

kwestii finansowych, politykę walutową, współpracę międzynarodową oraz inne

kwestie wymagające zmian legislacyjnych364.

Jako ogólną niezgodność prawa polskiego z Traktatem w zakresie integracji NBP

z ESBC Komisja wskazała brak ogólnego przepisu przewidującego, Ŝe NBP jest

częścią ESBC oraz jego podporządkowanie aktom prawnym EBC365. Niezgodna

z prawem wspólnotowym (art. 105 ust. 1 Traktatu) po uchyleniu derogacji w

stosunku do Polski będzie zdaniem Komisji takŜe formuła przysięgi prezesa NBP

przewidziana w art. 9 ust. 3 ustawy o Narodowym Banku Polskim, która nie

uwzględnia celów ESBC, ani interesu strefy euro jako całości. Formuła ta nie

uwzględnia teŜ okoliczności, Ŝe zgodnie z art. 14 ust. 3 Statutu ESBC krajowe

banki centralne są integralną częścią ESBC i działają zgodnie z wytycznymi i

instrukcjami ESBC366.

II.II.II.II. 2.4.1. Cele banku centralnego2.4.1. Cele banku centralnego2.4.1. Cele banku centralnego2.4.1. Cele banku centralnego

EBC podkreśla, Ŝe pełna integracja KBC z Eurosystemem zakłada ujednolicenie

ustawowych celów KBC z celami ESBC określonymi w art. 2 Statutu. Oznacza

to zdaniem EBC konieczność dostosowania przepisów określających cele banku

centralnego poprzez odniesienie do okoliczności dotyczących własnego kraju,

przykładowo przepisów przewidujących prowadzenie polityki pienięŜnej w

ramach ogólnej polityki gospodarczej danego państwa członkowskiego367.

364 TamŜe, s. 26-27 365 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 138 366 TamŜe, s. 137 367 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 26

Page 295: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

291291291291

Na powyŜszym tle w prawie polskim zastrzeŜenia EBC budzi przewidziany w

art. 3 ust. 1 ustawy o NBP uboczny cel wspierania polityki gospodarczej rządu,

jako sprzeczny z art. 105 ust. 1 Traktatu oraz art. 2 Statutu ESBC z uwagi na

nieuwzględnienie celu wspierania ogólnej polityki gospodarczej we

Wspólnocie368. Podobne stanowisko zajęła takŜe Komisja, której zdaniem na tle

art. 105 ust. 1 Traktatu niedociągnięciem polskiego ustawodawstwa jest

brzmienie art. 3 ust. 1 ustawy o NBP przewidującego jako uboczny cel NBP

wspieranie polityki gospodarczej rządu, podczas gdy przepis ten powinien

według Komisji odwoływać się do ogólnej polityki gospodarczej we

Wspólnocie369.

II.II.II.II. 2.4.2. Zadania i kompetencje banku centralnego2.4.2. Zadania i kompetencje banku centralnego2.4.2. Zadania i kompetencje banku centralnego2.4.2. Zadania i kompetencje banku centralnego

Jak podkreśla EBC, ze statusu banku centralnego państwa członkowskiego, które

przyjęło euro powinno wynikać, Ŝe zadania KBC określone są zasadniczo w

Traktacie i Statucie ESBC. Oznacza to konieczność porównania przepisów ustaw

o KBC dotyczących zadań KBC z odpowiednimi przepisami Traktatu i Statutu

ESBC i usunięcia ewentualnych niezgodności, w szczególności przepisów, które

po przyjęciu euro stałyby się przeszkodą w wykonywaniu zadań związanych z

ESBC, a zwłaszcza przepisów nieuwzględniających kompetencji EBC

określonych w rozdziale IV Statutu ESBC370.

Przepisy krajowe muszą zdaniem EBC uwzględniać okoliczność, Ŝe polityka

pienięŜna Wspólnoty jest zadaniem realizowanym za pośrednictwem

Eurosystemu. Ustawy o KBC mogą zawierać przepisy dotyczące polityki

pienięŜnej, przepisy takie muszą jednak być w pełni zgodne z przepisami

Traktatu i Statutu ESBC371. EBC wskazuje równieŜ na konieczność zmiany

krajowych przepisów przyznających KBC wyłączne prawo do emisji banknotów,

w celu uwzględnienia, Ŝe od momentu przyjęcia euro wyłączne prawo do

upowaŜniania do emisji banknotów przysługuje EBC, a prawo do samej emisji 368 TamŜe, s. 245 369 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 137 370 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 26-27 371 TamŜe, s. 27

Page 296: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

292292292292

banknotów przysługuje zarówno EBC, jak i krajowym bankom centralnym (art.

106 ust. 1 Traktatu oraz art. 16 Statutu ESBC). WiąŜe się z tym takŜe

konieczność uchylenia krajowych przepisów dopuszczających wpływ rządów na

takie kwestie, jak nominały, druk, ilość oraz wycofywanie banknotów euro,

ewentualnie ich nowelizacji w sposób uwzględniający kompetencje EBC. W

zakresie emisji monet euro przepisy prawa krajowego muszą uwzględniać

kompetencję EBC do wyraŜania zgody na wielkość emisji, przy czym jest to

niezaleŜne od przyjętego w danym państwie członkowskim podziału kompetencji

pomiędzy rządem a KBC372.

EBC wskazuje teŜ na obowiązek przekazania do KBC oficjalnych rezerw

walutowych państw członkowskich – ich nieprzekazanie z momentem przyjęcia

euro jest naruszeniem Traktatu. Niezgodne z traktatem są równieŜ uprawnienia

stron trzecich (jak rządy czy parlamenty) do wywierania wpływu na decyzje

KBC w zakresie zarządzania rezerwami walutowymi. Niedopuszczalne są

równieŜ prawne przeszkody dla przekazywania przez KBC aktywów rezerwy

walutowej do EBC, z uwagi na obowiązek dostarczenia przez KBC tych

aktywów EBC w wysokości proporcjonalnej do ich udziałów w

subskrybowanym kapitale EBC373.

W zakresie zadań banku centralnego EBC zakwestionował następujące przepisy

prawa polskiego jako nieuwzględniające jego kompetencji:

− art. 227 ust. 1 i 5 Konstytucji RP oraz art. 3 ust. 2 pkt 5, art. 12, art. 23,

art. 38-50a, art. 53 ustawy o NBP regulujące uprawnienia NBP w

zakresie polityki pienięŜnej;

− art. 3 ust. 2 pkt 7 oraz art. 23 ustawy o NBP regulujące uprawnienia NBP

w zakresie gromadzenia danych statystycznych;

− art. 3 ust. 2 pkt 2 oraz art. 52 ustawy o NBP regulujący zarządzanie przez

NBP rezerwami dewizowymi;

− art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy o NBP przewidujący rolę NBP w zakresie

organizowania rozliczeń pienięŜnych;

372 TamŜe 373 TamŜe

Page 297: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

293293293293

− art. 227 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 4 i art. 31-37 ustawy o NBP

przewidujące wyłączne prawo NBP do emisji i wycofywania z obiegu

banknotów i monet – przepisy te nie uwzględniają zdaniem EBC

kompetencji EBC i Rady UE374.

Zdaniem Komisji niezgodności polskiego prawa (ustawy o NBP) z regulacjami

wspólnotowymi w tym zakresie obejmują375:

− definicję polityki pienięŜnej (art. 3 ust. 2 pkt 2 i 5, art. 12 ust. 1 i 2, art.

21 ust. 1, art. 23, art. 46 i art. 53);

− przepisy regulujące prowadzenie operacji dewizowych i definicja

polityki walutowej (art. 3 ust. 2 pkt 2 i 3376, art. 17 ust. 4, art. 24 i art.

52);

− przepisy o rezerwach walutowych (art. 3 ust. 2 pkt 2 i 3, art. 52);

− prawo NBP do emisji banknotów i monet (art. 4, art. 33 i art. 37);

− definicję jednostki pienięŜnej (art. 31 i 32);

− kwestie związane z funkcjami ESBC w zakresie polityki pienięŜnej,

operacjami i instrumentami polityki pienięŜnej ESBC (art. 12 ust. 2 pkt

1-3 i 6, art. 38-41, art. 42 ust. 4-7, art. 44, art. 47-48);

− kompetencje EBC i Rady UE w zakresie banknotów i monet (art. 227

ust. 1 Konstytucji i art. 4 oraz art. 31-37 ustawy o NBP).

Szczególną uwagę Komisja zwróciła na art. 227 Konstytucji RP, który jej

zdaniem nie uwzględnia wspólnego podejmowania decyzji w zakresie polityki

pienięŜnej i walutowej dla strefy euro, jak równieŜ emisji pieniądza w ramach

ESBC. Przepis ten został uznany przez Komisję za niezgodny z art. 105 ust 2, art.

106 i art. 111 Traktatu oraz art. 12 ust. 1 i art. 16 Statutu ESBC.

374 TamŜe, s. 245 375 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 138 376 W tekście Raportu znajduje się omyłkowe odwołanie do art. 3 ust. 2 i ust. 3

Page 298: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

294294294294

Wskazane przez Komisję niedociągnięcia ustawy o NBP w zakresie integracji z

ESBC obejmują brak uwzględnienia roli EBC w funkcjonowaniu systemów

płatności (art. 3 ust. 2 pkt 1), roli EBC i Rady UE w gromadzeniu danych

statystycznych (art. 3 ust. 2 pkt 2 i 7, art. 23), roli EBC we współpracy

międzynarodowej (art. 5 ust. 1), roli EBC oraz Rady UE przy wyznaczaniu

zewnętrznego biegłego rewidenta dla NBP (art. 69 ust. 1), nieuwzględnienie

obowiązku konsultowania z EBC projektów niektórych aktów prawnych (art. 21

ust. 4) oraz brak wymogu przestrzegania zasad Eurosystemu w zakresie

sprawozdawczości finansowej dotyczącej działalności krajowych banków

centralnych377.

W zakresie zadań krajowego banku centralnego raporty o konwergencji nie

poruszają na tle prawa polskiego kwestii zadań dotyczących stabilności systemu

finansowego oraz nadzoru nad systemami płatności i systemami rozrachunku

papierów wartościowych. Problematyka ta pojawia się jednak w odniesieniu do

prawa polskiego w opiniach Europejskiego Banku Centralnego (ostatnio w

opiniach CON/2008/20 w sprawie nowelizacji ustawy o obrocie instrumentami

finansowymi oraz CON/2008/32 w sprawie nowelizacji ustawy o Bankowym

Funduszu Gwarancyjnym). W zakresie, w jakim będzie miało to wpływ na

spełnienie wymogów dotyczących uchylenia derogacji, problem ten zostanie

przedstawiony w cz. III niniejszego opracowania.

II.II.II.II. 2.4.3. Przepisy dotyczące kwestii finansowych2.4.3. Przepisy dotyczące kwestii finansowych2.4.3. Przepisy dotyczące kwestii finansowych2.4.3. Przepisy dotyczące kwestii finansowych

EBC wskazuje na konieczność spełniania przez KBC obowiązków

przewidzianych w przepisach Statutu ESBC o sprawozdaniach finansowych,

audycie, subskrypcji kapitału, przekazywaniu rezerw walutowych oraz podziału

dochodów pienięŜnych (art. 26 do 32 Statutu ESBC), w związku z czym

podkreśla konieczność uchylenia sprzecznych z nimi przepisów prawa

krajowego378.

377 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 138 378 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 27

Page 299: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

295295295295

EBC wyraził na tym tle zastrzeŜenia do przepisu art. 69 ust. 1 NBP dotyczącego

kontroli sprawozdania finansowego NBP, który jego zdaniem nie uwzględnia

kompetencji Rady UE i EBC przewidzianych w art. 27 ust. 1 Statutu379.

ZastrzeŜenia Komisji budzi poddanie NBP kompetencjom kontrolnym

NajwyŜszej Izby Kontroli przewidziane w art. 203 Konstytucji RP, gdyŜ przepis

ten nie jest zgodny z art. 27 Statutu ESBC przewidującym kontrolę rachunków

krajowych banków centralnych przez niezaleŜnych zewnętrznych biegłych

rewidentów wyznaczonych na zalecenie Rady Prezesów i zatwierdzonych przez

Radę380.

II.II.II.II. 2.4.4. Polityka kursowa2.4.4. Polityka kursowa2.4.4. Polityka kursowa2.4.4. Polityka kursowa

Od momentu przyjęcia euro przepisy krajowe muszą zdaniem EBC uwzględniać

okoliczność, Ŝe odpowiedzialność za politykę kursową strefy euro została

przeniesiona na szczebel Wspólnoty (art. 111 Traktatu) 381.

Kompetencji Rady UE i EBC w powyŜszym zakresie nie uwzględniają zdaniem

EBC przepisy art. 3 ust. 2 pkt 3, art. 17 ust. 4 pkt 2 i art. 24 ustawy o NBP

regulujące kwestie działalności dewizowej oraz polityki kursowej i walutowej382.

II.II.II.II. 2.4.5 Współpraca międzynarodowa2.4.5 Współpraca międzynarodowa2.4.5 Współpraca międzynarodowa2.4.5 Współpraca międzynarodowa

Przyjęcie euro oznacza teŜ konieczność dostosowania ustawodawstwa krajowego

do obowiązujących w Eurosystemie zasad współpracy międzynarodowej, w tym

uprawnienia EBC do decydowania o reprezentacji ESBC w zakresie współpracy

międzynarodowej dotyczących zadań powierzonych Eurosystemowi, jak równieŜ

379 TamŜe, s. 245 380 Raport Komisji o konwergencji z 2008 r., s. 138. Przepis ten zakwestionował teŜ EBC, uznając go za naruszenie

wymogów dotyczących niezaleŜności instytucjonalnej NBP (zob. wyŜej). 381 Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r., s. 27 382 TamŜe, s. 245

Page 300: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

296296296296

do wymogu zgody EBC na uczestnictwo KBC w międzynarodowych

instytucjach walutowych (art. 6 ust. 1 i 2 Statutu) 383.

Zdaniem EBC przepisy art. 5 ust. 1 i 11 ust. 3 ustawy o NBP przewidujące prawo

Narodowego Banku Polskiego do uczestnictwa w międzynarodowych

instytucjach finansowych i bankowych nie uwzględniają kompetencji EBC w

tym zakresie384.

II. 3. PODSUMOWANIE

Z przytoczonych powyŜej uwag EBC i Komisji zawartych w raportach o

konwergencji wynika, Ŝe dla spełnienia prawnych wymogów zgodności z

Traktatem i Statutem ESBC instytucje te sugerują polskiemu ustawodawcy

wprowadzenie zmian do Konstytucji RP (w pierwszym rzędzie art. 227, ale takŜe

art. 198 oraz art. 203 Konstytucji), obszernych zmian do ustawy o Narodowym

Banku Polskim oraz pewnych zmian w ustawie o Bankowym Funduszu

Gwarancyjnym.

CZĘŚĆ III385

Przedmiotem części III opracowania jest identyfikacja zagadnień wymagających

zmian w prawie polskim w związku z przyjęciem euro przez Polskę. Pozwoli to

na zarysowanie ich katalogu, obejmującego listę aktów prawnych,

wyszczególnienie głównych obszarów nowelizacji (bez jednakŜe przedstawiania

projektów brzmienia konkretnych przepisów) oraz krótkie wskazanie motywów

uzasadniających potrzebę danej zmiany i proponowane jej kierunki. W

późniejszym etapie przygotowań do uczestnictwa Polski w strefie euro katalog

ten będzie mógł stanowić pomoc w opracowywaniu decyzji dotyczących

programu i zakresu zmian legislacyjnych oraz konkretnych projektów ustaw. 383 TamŜe, s. 27 384 TamŜe, s. 245 385 Część III wyraŜa poglądy autora - dr. Marcina Olszaka. Nie stanowią one oficjalnego stanowiska instytucji, w której jest

zatrudniony.

Page 301: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

297297297297

RozwaŜania na temat zakresu nowelizacji polskich przepisów koncentrować się

będą, przede wszystkim, na analizie tych obszarów, które w opinii Europejskiego

Banku Centralnego i Komisji Europejskiej wymagają zmian, a w konsekwencji

ich niedokonanie rodzi ryzyko uznania przez te podmioty, Ŝe nie zostały

zachowane kryteria konwergencji prawnej, których spełnienie warunkuje wejście

Polski do strefy euro. Przedstawione one zostały w sporządzonych przez EBC i

KE raportach o konwergencji z 2006 r. i 2008 r. Ich omawianie będzie się

odbywało w układzie tematycznym, odpowiadającym zagadnieniom

poddawanym analizie przez Europejski Bank Centralny, do których naleŜy: 1)

zgodność z postanowieniami Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską386

(z art. 108 Traktatu) i dołączonego do tego Traktatu Protokołu w sprawie Statutu

Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku

Centralnego Statutu387 (z art. 7 i art.14 ust. 2 Statutu), 2) przestrzeganie zakazu

finansowania ze środków banku centralnego (art. 101 Traktatu) oraz

uprzywilejowanego dostępu (art. 102 Traktatu); oraz 3) integracja prawna

krajowych banków centralnych z Eurosystemem (w szczególności w świetle art.

12 ust.1 i art. 14 ust. 3 Statutu).388 Podczas analizy stanowiska Europejskiego

Banku Centralnego trzeba pamiętać, Ŝe przy ocenie konwergencji prawnej EBC

niejednokrotnie nie poprzestaje na formalnej ocenie ustawodawstwa krajowego,

ale takŜe ocenia, czy stosowanie odpowiednich przepisów prawa krajowego jest

zgodne z intencjami zawartymi w Traktacie i Statucie.389

Identyfikacja obszarów wymagających nowelizacji w wymienianych raportach,

ustawach, jak i rozpoznanie tych, w których jej dokonywanie nie wydaje się

uzasadnione, pozwoli na sformułowanie wniosków co do kierunków

koniecznych zmian w polskim porządku prawnym w zakresie badanym przez

EBC i KE. Warto przy tym zwrócić uwagę, Ŝe przedmiot badania konwergencji

prawnej w tych dokumentach jest determinowany zakresem obowiązku,

wynikającego z art. 109 Traktatu, który dotyczy wyłącznie występowania

niezgodności z Traktatem i Statutem. Podkreślenia takŜe wymaga, Ŝe ani Traktat,

ani Statut nie rozstrzygają o sposobie dostosowania do przepisów tych aktów

prawnych ustawodawstwa krajowego. W konsekwencji, proces dostosowawczy

386 Tekst skonsolidowany Dz. U. C 325 z 24 grudnia 2002, s. 1; dalej jako: „Traktat”. 387 Dalej jako: „Statut”. 388 Europejski Bank Centralny, Raport o konwergencji. Maj 2008, s. 19 – 20. 389 TamŜe, s. 17.

Page 302: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

298298298298

moŜe polegać albo na wprowadzeniu odesłań do Traktatu i Statutu, albo na

włączeniu do prawa krajowego odpowiednich postanowień tych aktów prawa

pierwotnego ze wskazaniem miejsca ich pochodzenia, wreszcie na

wyeliminowaniu istniejących niezgodności, albo łącznie na zastosowaniu

wymienionych technik legislacyjnych.390

Z uwagi na ograniczony przedmiot badania EBC i KE w trakcie poszukiwania

obszarów wymagających interwencji prawodawcy polskiego nie moŜna

poprzestać jedynie na analizie raportów o konwergencji. W prowadzonych

rozwaŜaniach nie sposób pominąć aktów pochodnego prawa wspólnotowego,

które odnoszą się bezpośrednio do problematyki związanej z wprowadzeniem

euro. Dlatego teŜ przedmiotem analizy stanie się kwestia wdroŜenia do polskiego

porządku prawnego postanowień, wskazywanych w części I niniejszego

opracowania, rozporządzeń Rady (WE) oraz EBC, a takŜe zaleceń Komisji

Europejskiej, które wprawdzie nie wiąŜą ich adresatów, ale stanowią istotną

wskazówkę dla państw członkowskich, przygotowujących się do przystąpienia

do strefy euro. Rozpatrując problematykę kierunków zmian w polskim prawie,

wynikających z rozporządzeń, nie moŜna przy tym zapominać, Ŝe normy

rozporządzeń obowiązują i są stosowane bezpośrednio, bez potrzeby ich

inkorporowania czy transponowania do krajowych porządków prawnych.391 W

literaturze przedmiotu zwraca się uwagę, Ŝe zasadniczo niedopuszczalnym jest,

aby ustawodawca państwa członkowskiego wprowadzał rozporządzenia

wspólnotowe do prawa krajowego za pomocą ustawy czy innych aktów

normatywnych.392 Niejednokrotnie jednak takie działania były podejmowane

przez państwa, przygotowujące się do wejścia do strefy euro, dla zachowania

spójności ich systemów prawnych.

W trakcie formułowania wniosków, które płyną zarówno z analizy raportów o

konwergencji, jak i rozporządzeń Rady i zaleceń Komisji, uwzględnione zostaną

doświadczenia wybranych państw członkowskich, omówione w części I

niniejszego opracowania. Pod uwagę wzięte takŜe będą rozwiązania prawne,

które wprowadzono do polskiego porządku prawnego w zakresie denominacji

390 TamŜe, s. 21. 391 S. Biernat, Źródła prawa Unii Europejskiej, s. I - 200 w: J. Barcz (red.), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe,

wyd. III, Warszawa 2006. 392 Por. np. orzeczenie w sprawie 34/73 Variola v. Amministrazione della Finanze, Zbiór Orzeczeń Europejskiego Trybunału

Sprawiedliwości 1973, s. 981.

Page 303: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

299299299299

złotego (ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. o denominacji złotego393) i uwzględnienia

skutków wprowadzenia wspólnej waluty euro (ustawą z dnia 25 maja 2001 r. o

skutkach wprowadzenia w niektórych państwach członkowskich Unii

Europejskiej wspólnej waluty euro394). Ich analiza dostarcza bowiem cennych

wskazówek co do zagadnień, wymagających interwencji polskiego prawodawcy

w badanym obszarze, i sposobu ich regulowania.

W opracowaniu uwzględniono stan prawny obowiązujący w dniu 30 listopada

2008 r.

III. 1. WNIOSKI PŁYNĄCE Z RAPORTÓW O KONWERGENCJI EBC I KE, SPORZĄDZONYCH W 2006 R. I W 2008 R. III. 1.1 NIEZALEśNOŚĆ NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO

III.III.III.III. 1.1.1. 1.1.1. 1.1.1. 1.1.1. Uwagi wstępneUwagi wstępneUwagi wstępneUwagi wstępne

NaleŜy przypomnieć, Ŝe w listopadzie 1995 r. Europejski Instytut Walutowy

określił katalog cech, które charakteryzują niezaleŜność banku centralnego. W

sposób szczegółowy przedstawiono je po raz pierwszy w raporcie o

konwergencji z 1998 r. i były one doprecyzowywane w opiniach wydawanych w

kolejnych latach przez EBC.395 Zgodnie z tym katalogiem na niezaleŜność banku

centralnego składają się róŜne jej rodzaje, które są podstawą oceny stopnia

konwergencji ustawodawstwa państw członkowskich objętych derogacją z

Traktatem i Statutem w tym zakresie. Ich analiza wskazuje, Ŝe niezaleŜność

banku centralnego powinna być rozpatrywana w aspekcie funkcjonalnym,

instytucjonalnym, personalnym i finansowym.396

393 Dz.U. Nr 84, poz. 386 z późń. zm. 394 Dz.U. Nr 63, poz. 640 z późń. zm. 395 Europejski Bank Centralny, Raport o konwergencji. Maj 2008, s. 21. 396 TamŜe,, s. 21 i n. Na temat rozumienia wymienionych aspektów niezaleŜności banku centralnego zob. równieŜ: J.

Gliniecka, System bankowy w regulacjach polskich i unijnych, Bydgoszcz – Gdańsk 2004, s. 185 – 187, A. Wojtyna, Szkice o niezaleŜności banku centralnego, Warszawa – Kraków 1998, s. 10, A. Nowak - Far, NiezaleŜność Europejskiego Systemu Banków Centralnych w UG i W, Bank i Kredyt z 1998, nr 11, W. Baka, NiezaleŜność i odpowiedzialność banku centralnego, Prawo Bankowe z 2002 r., nr 5, A. Jaszczyńska, Z. Minda, NBP w Europejskim Systemie Banków Centralnych – aspekty prawne, Bank z 2002, nr 9, A. Górska, M. śogała, Dostosowania NBP do członkostwa w Europejskim Systemie Banków Centralnych i Eurosystemie (cz. I), Prawo Bankowe z 2005, nr 10, s. 90 oraz J. Warych, Nowelizacja ustawy o NBP z dnia 18

Page 304: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

300300300300

RozwaŜania dotyczące zastrzeŜeń KE i EBC do regulacji problematyki

niezaleŜności NBP i płynących z nich wniosków warto poprzedzić uwagą na

temat sposobu uregulowania tej kwestii w polskim systemie prawa oraz

postrzegania tej zasady przez Trybunał Konstytucyjny. ZauwaŜyć naleŜy, Ŝe

wprawdzie zasada niezaleŜności NBP nie została wprost wyraŜona ani w

Konstytucji RP, ani w ustawie o Narodowym Banku Polskim, to jednak jej

obowiązywanie w polskim systemie prawnym, w jej róŜnych aspektach (takŜe

wyŜej wymienionych), nie wydaje się budzić wątpliwości w świetle orzecznictwa

Trybunału Konstytucyjnego. W tym kontekście uwagę zwracają wyroki

Trybunału: 1) z dnia 28 czerwca 2000 r. (sygn. K. 25/99)397, 2) z dnia 24

listopada 2003 r. (sygn. K 26/03)398 oraz 3) z dnia 22 września 2006 r. (sygn. U

4/06).399 W uzasadnieniach do wymienionych wyroków TK wskazuje, Ŝe

„specyficzna pozycja ustrojowa NBP jako centralnego banku państwa polega z

jednej strony na niezaleŜności wobec organów państwowych, z drugiej zaś na

«apolityczności» tego banku".400 Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, Ŝe

„jakkolwiek Konstytucja nie formułuje wprost zasady niezaleŜności centralnego

banku państwa, to jednak realizowanie przez NBP powierzonych mu

konstytucyjnie zadań w duŜym stopniu wymaga jego niezaleŜności”.401 Zdaniem

TK, „niezaleŜność NBP jest (…) implicite gwarantowana przez art. 227

Konstytucji”.402 NaleŜy przy tym zwrócić uwagę, Ŝe, w opinii Trybunału,

wykładnia przepisów Konstytucji RP, dotyczących NBP, pozwala na

stwierdzenie, Ŝe ustrojodawca uwzględnił aspekt finansowy, funkcjonalny i

instytucjonalny niezaleŜności Narodowego Banku Polskiego.403 Przy tym NBP

powinien pozostać niezaleŜny równieŜ podczas wykonywania innych zadań, niŜ

konstytucyjnie wyznaczone.404 Trybunał Konstytucyjny wyraŜa pogląd, Ŝe

ustrojodawca (w Konstytucji RP) i w konsekwencji – ustawodawca (w ustawie o

NBP) przyjęli konstrukcję, która gwarantuje niezaleŜność NBP niezbędną dla

prawidłowego realizowania jego zadań.405 W prowadzonych na ten temat

grudnia 2003 r. w: A. Jakubiak i in., Nowe regulacje bankowe, Narodowy Bank Polski, Warszawa, październik 2004 r., s. 67

– 69. 397 OTK ZU nr 5/2000, poz. 141. 398 OTK ZU nr 9/A/2003, poz. 95. 399 OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 109. 400 Wyrok z dnia 28 czerwca 2000 r. (sygn. K 25/99). 401 Wyrok z dnia 24 listopada 2003 r. (sygn. K 26/03). 402 Wyrok z dnia 22 września 2006 r. (sygn. U 4/06). 403 Wyrok z dnia 24 listopada 2003 r. (sygn. K 26/03). 404 Wyrok z dnia 22 września 2006 r. (sygn. U 4/06). 405 TamŜe.

Page 305: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

301301301301

rozwaŜaniach TK zauwaŜa, Ŝe źródłem zasad niezaleŜności i minimalnego

poziomu jej gwarancji są takŜe postanowienia aktów prawnych Wspólnot

Europejskich, które stanowią obecnie element krajowego porządku prawnego, w

szczególności zaś art. 108 i art. 109 Traktatu oraz art. 7 Statutu. Trybunał

podkreśla jednocześnie, Ŝe zasady te są wiąŜące dla wszystkich organów

państwa, nie wyłączając Sejmu i Senatu. Płynie z nich obowiązek stanowienia

prawa, które słuŜy realizacji zadań NBP, oraz nakaz przeciwdziałania próbom ich

podwaŜania, czy to w drodze ustawowej, czy to w innej formie działania

organów władzy publicznej.406

Dokonując analizy zastrzeŜeń Komisji Europejskiej i Europejskiego Banku

Centralnego w badanym zakresie, naleŜy zwrócić uwagę, Ŝe ich przedmiotem

stała się kwestia prawnych gwarancji niezaleŜności NBP w jej wymiarze

instytucjonalnym i personalnym. Zostaną one omówione w dalszej części

opracowania.

IIIIII.1.1.2. NII.1.1.2. NII.1.1.2. NII.1.1.2. NiezaleŜność instytucjonalna NBPiezaleŜność instytucjonalna NBPiezaleŜność instytucjonalna NBPiezaleŜność instytucjonalna NBP

RozwaŜania na temat zagwarantowania Narodowemu Bankowi Polskiemu

niezaleŜności instytucjonalnej naleŜy poprzedzić przypomnieniem uwag, które

zostały sformułowane przez Europejski Bank Centralny i Komisję Europejską.407

Lektura wypowiedzi Europejskiego Banku Centralnego na ten temat pozwala na

konstatację, Ŝe dla zapewnienia zgodności polskiego prawa z postanowieniami

art. 108 Traktatu i art. 7 Statutu, które wyraŜają zasadę niezaleŜności

instytucjonalnej, nieodzowna staje się nowelizacja Konstytucji Rzeczypospolitej

Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.408 i ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o

Narodowym Banku Polskim.409 Zdaniem EBC, do polskiego prawa naleŜy:

406 Uzasadnienie wyroku z dnia 22 września 2006 r. (sygn. U 4/06). 407 Zob. European Central Bank, Convergence Report, May 2008, s. 331 – 332 oraz European Commission, Convergence

Report 2008. Technical annex, s. 137. – 139. 408 Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm. 409 Dalej jako: „ustawa o NBP”; Dz. U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2 z późn. zm.

Page 306: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

302302302302

1) wprowadzić (w zakresie odnoszącym się do wykonywania przez NBP zadań

w ramach Europejskiego Systemu Banków Centralnych) wyraźny zakaz:

a) zwracania się o polecenia oraz zakaz przyjmowania poleceń przez NBP i

członków jego organów decyzyjnych od organów zewnętrznych,

b) dąŜenia do wywierania wpływu na członków organów decyzyjnych NBP

w sytuacji, gdy moŜe to oddziaływać na wykonanie przez NBP zadań

związanych z uczestnictwem w ESBC,

2) dostosować do przywołanych postanowień Traktatu i Statutu:

a) art. 203 ust. 1 Konstytucji, który wyposaŜa NIK w kompetencję do

kontrolowania działalności NBP z punktu widzenia legalności,

gospodarności, celowości i rzetelności,

b) art. 11 ust. 3 ustawy o NBP, zgodnie z którym prezes NBP reprezentuje

interesy Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych instytucjach

bankowych oraz, o ile Rada Ministrów nie postanowi inaczej, w

międzynarodowych instytucjach finansowych,

c) art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy o NBP, zgodnie z którym prezes NBP ma

obowiązek przedstawienia Radzie Ministrów i Ministrowi Finansów

projektu załoŜeń polityki pienięŜnej.

Uwagi Komisji Europejskiej w zakresie poruszanej niezaleŜności

instytucjonalnej odnoszą się do kwestii, które zostały wskazane w pkt. 1 oraz w

pkt. 2 c powyŜszego zestawienia zastrzeŜeń EBC, przy czym obok art. 23 ust. 1

ustawy o NBP Komisja wymienia takŜe art. 21 ust. 1 tej ustawy, dostrzegając w

wypełnianiu dyspozycji obu tych przepisów niebezpieczeństwo działania nie do

pogodzenia z niezaleŜnością banku centralnego. ZauwaŜyć takŜe naleŜy, Ŝe KE

odnosi się do problematyki kompetencji NIK, które wynikają z art. 203

Konstytucji RP, rozpatrując jednak tę kwestię podczas analizy kwestii integracji

Page 307: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

303303303303

prawnej NBP w ramach Eurosystemu, co będzie przedmiotem rozwaŜań w

dalszej części opracowania.

Odnosząc się do uwag, które zostały wskazane w pkt. 1, naleŜy zauwaŜyć, Ŝe, w

istocie, postanowienie tej treści nie zostało expressis verbis wysłowione w

ustawie o NBP. NaleŜy się jednak zgodzić z poglądem410, Ŝe dla obowiązywania

tego zakazu w polskim prawie nie jest konieczne jego przenoszenie w drodze

wprowadzenia przepisu, w którym oddano by treść art. 108 Traktatu i art. 7

Statutu. W świetle omówionych wyroków Trybunału Konstytucyjnego nie

powinno budzić wątpliwości stwierdzenie, Ŝe zakaz starania się o instrukcje lub

ich przyjmowania przez NBP obowiązuje w polskim porządku prawnym. Reguła

taka wynika bowiem z konstytucyjnego statusu NBP411 oraz z Traktatu i Statutu,

których zasady, co podkreślił Trybunał, są wiąŜące dla wszystkich organów

państwa, nie wyłączając Sejmu i Senatu.412 Warto takŜe przypomnieć, Ŝe od dnia

przystąpienia Polski do Unii Europejskiej wymieniany art. 108 Traktatu i art. 7

Statutu obowiązują wprost. Przedstawiona argumentacja zachowuje, moim

zdaniem, swoją aktualność równieŜ w odniesieniu do uwag EBC i Komisji, które

dotyczą art. 21 ust. 1 oraz art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy o NBP. NaleŜy przy tym

zauwaŜyć, Ŝe uwaga koncentrująca się na treści przywołanego art. 23 ust. 1 pkt 2

stanie się z dniem uchylenia derogacji bezprzedmiotowa wobec zmian w zakresie

polityki pienięŜnej i jej instrumentów, które zostaną omówione w dalszej części

opracowania.

Do problematyki art. 203 ust. 1 Konstytucji RP i art. 11 ust. 3 ustawy o NBP

odniosę się natomiast w trakcie rozwaŜań na temat zapewnienia prawnej

integracji NBP w ramach Eurosystemu.413

410 J. Warych, Nowelizacja …, s. 67. 411 TamŜe. 412 Uzasadnienie wyroku z dnia 22 września 2006 r. (sygn. U 4/06). 413 Na temat art. 203 ust. 1 Konstytucji zob. pkt III.1.3.7. Natomiast w kwestii art. 11 ust. 3 ustawy o NBP zob.

pkt III.1.3.8.

Page 308: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

304304304304

IIIIII.1.1.3.II.1.1.3.II.1.1.3.II.1.1.3. NiezaleŜność personalna NBP NiezaleŜność personalna NBP NiezaleŜność personalna NBP NiezaleŜność personalna NBP

Analizując zgodność przepisów polskiego prawa ze Statutem w odniesieniu do

gwarancji niezaleŜności NBP w jej aspekcie personalnym Europejski Bank

Centralny uznał za wskazane:

1) zapewnienie zgodności art. 9 ust. 5 ustawy o NBP, który odnosi się do

przesłanek odwołania prezesa NBP, z art. 14 ust. 2 Statutu; przesłanki

wymienione w tym przepisie ustawy o NBP nie są bowiem

jednobrzmiące, nie pokrywają się zakresowo z dwoma przesłankami z

art. 14 ust. 2 Statutu, zwłaszcza te z nich, które określa pkt 2a i pkt 3 w

art. 9 ust. 5 ustawy o NBP; odnotować takŜe naleŜy, Ŝe analogiczne

wnioski i postulaty zostały zgłoszone pod adresem art. 13 ust. 5 oraz art.

17 ust. 2b ustawy o NBP, odpowiednio, w odniesieniu do przesłanek

odwołania członków RPP oraz członków Zarządu NBP, innych niŜ

prezes NBP;

2) dostosowanie art. 9 ust. 3 ustawy o NBP, dotyczący brzmienia przysięgi

składanej przez prezesa NBP, do art. 14 ust. 3 Statutu.

Europejski Bank Centralny zwraca równieŜ uwagę na potrzebę wprowadzenia w

sposób wyraźny normy, przewidującej kontrolę sądową decyzji o odwołaniu

członków ciał decyzyjnych NBP, zaangaŜowanych w realizację zadań w ramach

ESBC. NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe Komisja Europejska uznaje brak normy, odnoszącej

się explicite do kontroli sądowej odwołania prezesa NBP, za niedociągnięcie w

polskiej regulacji.414 Analizując uwagi KE w tym zakresie uwagę zwraca w

zasadzie jednobrzmiący z zastrzeŜeniami EBC zarzut nieodzwierciedlenia w art.

9 ust. 5 i art. 13 ust. 5 ustawy o NBP dyspozycji art. 14 ust. 2 Statutu.

Dodatkowo Komisja wskazuje w tym kontekście na art. 198 Konstytucji415.

Warto przypomnieć, Ŝe ust. 1 tego przepisu przewiduje odpowiedzialność

414 European Commission, Convergence Report 2008. Technical annex, s. 137. 415 TamŜe.

Page 309: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

305305305305

konstytucyjną prezesa NBP przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji

RP lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie jego

urzędowania. Przy tym w odniesieniu do rodzaju kar orzekanych przez ten

Trybunał Konstytucja odsyła w art. 198 ust. 3 do odrębnej ustawy. NaleŜy

zauwaŜyć, Ŝe problematyka ta jest przedmiotem regulacji ustawy z dnia 26 marca

1982 r. o Trybunale Stanu416, która przewiduje, m.in. moŜliwość orzeczenia kary

zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze

szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych czy teŜ utraty

stanowiska przez prezesa NBP (odpowiednio, zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt 2 oraz

ust. 3 tej ustawy).

Analiza stanowiska EBC i Komisji pozwala na wyodrębnienie dwóch grup uwag:

pierwszej, która dotyczy przesłanek odwołania prezesa NBP i członków organów

decyzyjnych NBP (wynikających z ustawy o NBP oraz z art. 198 Konstytucji RP

i ustawy o Trybunale Stanu) w świetle art. 14 ust. 2 Statutu, oraz drugiej,

odnoszącej się do kontroli sądowej rozstrzygnięcia o odwołaniu tych

podmiotów.417

Rozpatrując kwestię sposobu sformułowania przesłanek odwołania prezesa NBP

i członków organów NBP w świetle zastrzeŜeń EBC i Komisji, warto

przypomnieć, Ŝe przywoływany przez te podmioty art. 14 ust. 2 Statutu dotyczy

expressis verbis wyłącznie odwoływania prezesa krajowego banku centralnego i

przewiduje tylko dwie przesłanki, które mogą uzasadniać jego odwołanie,

mianowicie, gdy prezes przestał spełniać warunki konieczne dla wykonywania

swoich obowiązków oraz jeŜeli dopuścił się powaŜnego uchybienia (ang.

„serious misconduct”). Odnosząc się do zakresu podmiotowego tego

postanowienia Statutu naleŜy zauwaŜyć, Ŝe w opinii EBC uzasadniony jest

pogląd, zgodnie z którym art. 14 ust. 2 powinien znajdować zastosowanie takŜe

wobec innych niŜ prezesi członków organów decyzyjnych krajowych banków

centralnych, którzy uczestniczą w realizacji zadań związanych z uczestnictwem

w ESBC, dla zapewnienia porównywalnej stabilności sprawowania urzędu i

416 Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 925 z późń. zm. 417 Problematyka art. 9 ust. 3 ustawy o NBP, który określa treść przysięgi Prezesa NBP, zostanie omówiona w ramach

rozwaŜań na temat celów działalności NBP w świetle art. 105 ust. 1 Traktatu oraz art. 2 i art. 14 ust. 3 Statutu (zob. pkt

III.1.3.2.).

Page 310: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

306306306306

niezaleŜności banku centralnego w jej wymiarze personalnym.418 Analizując

natomiast same przesłanki odwołania nie sposób nie zgodzić się z poglądem, Ŝe

termin „serious misconduct” nie jest terminem ścisłym, co daje moŜliwość jego

szerokiej interpretacji419, niesprzyjającej, jak się wydaje, realizacji celu art. 14

ust. 2 Statutu, którym miałoby być wykluczenie uznaniowego odwoływania

prezesa przez organy zaangaŜowane w jego powoływanie.420 Europejski Bank

Centralny stoi jednak na stanowisku, Ŝe tego rodzaju arbitralność moŜe być

wyeliminowana albo poprzez określenie w statucie krajowego banku centralnego

(w przypadku Polski - w ustawie o NBP – przyp. M.O.) podstaw do odwołania

zgodnie z przewidzianymi w art. 14 ust. 2 Statutu, albo pomijając je w ogóle,

poniewaŜ przywołany przepis Statutu jest stosowany bezpośrednio.421 Warto

przy tym odnotować, biorąc pod uwagę omówione w części I opracowania

doświadczenia Słowenii, Czech, Litwy i Malty w tym zakresie422, Ŝe EBC

opowiada się za wąskim rozumieniem sformułowania „zgodność”, wskazując na

potrzebę powtórzenia w ustawach o bankach centralnych dwóch przesłanek z art.

14 ust. 2 Statutu, nawet wówczas, gdyby proponowane przez ustawodawcę

krajowego rozwiązania alternatywne były bardziej precyzyjne i uszczegóławiały

wspomniane przesłanki statutowe. Podsumowując, naleŜy stwierdzić, Ŝe w celu

wyeliminowania ryzyka negatywnej oceny zgodności przepisów ustawy o NBP,

dotyczących przesłanek odwołania prezesa i członków organów decyzyjnych z

Traktatem i Statutem, rozwaŜenia wymaga powtórzenie przesłanek z art. 14 ust.

2 Statutu, np. w art. 9 ust. 5 oraz w art. 13 ust. 5 tej ustawy, który odnosi się do

członków RPP (przy załoŜeniu, Ŝe organ ten nie zostanie zniesiony wobec zmian

w zakresie polityki pienięŜnej z dniem uchylenia derogacji) i znajduje

odpowiednie zastosowanie do członków Zarządu NBP (zgodnie z art. 17 ust. 2b

zd. 2 ustawy o NBP).

Wprowadzenie proponowanego rozwiązania skutkowałoby jednak, m.in.

rezygnacją z art. 9 ust. 5 pkt 3 ustawy o NBP, zgodnie z którym odwołanie

prezesa NBP moŜe nastąpić, gdy Trybunał Stanu orzekł wobec niego zakaz

zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze

418 Argumentacja przemawiająca za taką wykładnią została przedstawiona w: Europejski Bank Centralny, Raport o

konwergencji. Maj 2008, s. 26. 419 Tak, np. A. Nowak – Far, Unia Gospodarcza i Walutowa w Europie, Warszawa 2001, s. 198. 420 Europejski Bank Centralny, Raport o konwergencji. Maj 2008, s. 25 - 26. 421 TamŜe, s. 26. 422 Zob. w pkt I. 2.2.3. „NiezaleŜność personalna”.

Page 311: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

307307307307

szczególną odpowiedzialnością w organach państwa. Przepis ten pozostaje w

związku z przywoływanym art. 198 ust. 1 Konstytucji RP, a takŜe z rodzajami

kar orzekanymi przez ten Trybunał, o których mowa w ustawie o Trybunale

Stanu (np. w art. 25 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 3 tej ustawy). W konsekwencji, wydaje

się, Ŝe wskazane jest dokonanie zmian w zakresie regulacji odpowiedzialności

konstytucyjnej prezesa NBP, które prowadziłyby do rezygnacji z rozwiązań,

przewidujących orzekanie kar skutkujących utratą przez niego zajmowanego

stanowiska. Uzasadniony jest jednak pogląd, Ŝe stwierdzenie naruszenia przez

prezesa NBP Konstytucji RP lub ustawy mogłoby zostać uznane za „serious

misconduct”, co skutkowałoby moŜliwością jego odwołania w zgodzie z art. 14

ust. 2 Statutu. Pamiętać przy tym naleŜy, Ŝe podstawy odwołania prezesa NBP

mogą stać się przedmiotem badania przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości.

Odnosząc się natomiast do oczekiwania wyraźnego wprowadzenia prawa

zaskarŜenia decyzji o odwołaniu prezesa NBP lub innych członków organów

decyzyjnych banku centralnego, zaangaŜowanych w wykonywanie zadań

związanych z uczestnictwem w ESBC, naleŜy przypomnieć pogląd EBC na

temat sposobu uregulowania tej kwestii w prawie krajowym, który warto

uwzględnić podczas prac legislacyjnych dotyczących tego zagadnienia.

Europejski Bank Centralny słusznie zauwaŜył, Ŝe art. 14 ust. 2 Statutu, który

statuuje prawo przedłoŜenia Trybunałowi Sprawiedliwości Wspólnot

Europejskich skargi na decyzje o odwołaniu prezesa krajowego banku

centralnego, jest stosowany bezpośrednio.423 Dlatego teŜ ustawodawstwo

krajowe moŜe powoływać się w tym względzie na Statut, ale teŜ nie wyklucza

tego prawa brak wzmianki o nim w przepisach narodowych.424 Natomiast w

przypadku innych członków organów decyzyjnych banku centralnego

(zaangaŜowanych w wykonywanie zadań związanych z uczestnictwem w ESBC

– przyp. M.O.), takie prawo moŜe wynikać zarówno z przepisów ogólnych, jak i

przybrać formę przepisu szczególnego, odnoszącego się wyraźnie do tej grupy

podmiotów. Przy tym EBC zaleca jednak w ich wypadku, aby dla zachowania

pewności prawnej w tym zakresie wprowadzić do przepisów krajowych explicite

postanowienie gwarantujące prawo do skargi.425 O ile w przypadku odwołania

prezesa NBP z art. 14 ust. 2 Statutu wynika, jaki sąd jest właściwy w sprawie, to 423 Europejski Bank Centralny, Raport o konwergencji. Maj 2008, s. 27. 424 TamŜe. 425 TamŜe.

Page 312: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

308308308308

w odniesieniu do innych członków organów decyzyjnych warto rozwaŜyć

wprowadzenie, np. do ustawy o NBP przepisu, który wskazywałby właściwy sąd

do rozpatrzenia skargi na decyzję o odwołaniu. W przypadku wprowadzenia do

ustawy o NBP normy tej treści uzasadnione wydaje się, dla zachowania spójności

i przejrzystości proponowanej regulacji, takŜe odzwierciedlenie w tej ustawie

explicite uprawnienia prezesa NBP do zaskarŜenia rozstrzygnięcia o jego

odwołaniu do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

III. 1.2. PRZESTRZEGANIE ZAKAZU FINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW BANKU CENTRALNEGO (ART. 101 TRAKTATU) I UPRZYWILEJOWANEGO DOSTĘPU (ART. 102 TRAKTATU)

Do problematyki niezgodności przepisów polskiego prawa z zakazem, który

został wyraŜony w art. 101 Traktatu426, Komisja Europejska odniosła się w

raportach o konwergencji z dnia 5 grudnia 2006 r. i z dnia 7 maja 2008 r.,

natomiast Europejski Bank Centralny poruszył tę kwestię w raportach o

konwergencji z grudnia 2006 r. i z maja 2008 r. Na podstawie analizy

przywołanych raportów naleŜy wnioskować, Ŝe za nie do pogodzenia z tym

zakazem uznano:

1) art. 13 ust. 3b ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu

Gwarancyjnym427 (dalej: „ustawa o BFG”), który przewiduje wnoszenie

przez Narodowy Bank Polski 50% corocznej, bezzwrotnej opłaty na

rzecz BFG oraz

2) konstrukcję art. 15 pkt 6 i art. 34 ust. 3 ustawy o BFG i art. 43 ustawy o

NBP, które dotyczą udzielania przez NBP kredytu Bankowemu

Funduszowi Gwarancyjnemu.

426 NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe szczegółowy zakres zastosowania zakazu został sprecyzowany w rozporządzeniu Rady (WE) nr

3603/93 z dnia 13 grudnia 1993 r. określającym definicje w celu zastosowania zakazów określonych w art. 104 i 104b

Traktatu (Dz. U. L 332 z 31 grudnia 1993 r., s. 1) – obecnie art. 101 i art. 103 ust. 1 – przyp. M.O. 427 Dalej jako: „ustawa o BFG”; Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 474 z późn. zm.

Page 313: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

309309309309

ZauwaŜyć przy tym naleŜy, Ŝe przedstawione stanowisko o objęciu finansowania

BFG, o którym mowa w wymienionych przepisach, zakazem art. 101 ust. 1

Traktatu jest konsekwencją opinii, Ŝe Bankowy Fundusz Gwarancyjny jest

„podmiotem prawa publicznego” w rozumieniu tego postanowienia Traktatu.428

Analizując zakres koniecznych zmian w polskim porządku prawnym, których

wprowadzenie pozwoliłyby na uznanie, Ŝe jest on zgodny z art. 101 Traktatu,

odnotować trzeba podjęcie przez Ministra Finansów prac nad ustawą o zmianie

ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz o zmianie innych ustaw.

Projektowana ustawa, m.in. miała na celu wyeliminowanie podniesionych

niezgodności poprzez uchylenie przepisów o wnoszeniu przez NBP opłaty

rocznej na rzecz Funduszu (art. 13ust. 3a i art. 13 ust. 3b ustawy o BFG) oraz

zmianę brzmienia art. 15 pkt 6 i art. 34 ust. 3 ustawy o BFG oraz art. 43 ustawy o

NBP.429 Przy tym projekt tego aktu był, w jego róŜnych wersjach, trzykrotnie

przedmiotem opinii Europejskiego Banku Centralnego, wydawanej na wniosek

Ministra Finansów RP, tj. opinii z dnia 27 sierpnia 2007 r. (CON/2007/26), opinii

z dnia 17 stycznia 2008 r. (CON/2008/5) oraz opinii z dnia 23 lipca 2008 r.

(CON/2008/32).430

Ustawa o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz o zmianie

innych ustaw została ostatecznie uchwalona przez Sejm RP w dniu 23

października 2008 r.431 W odniesieniu do analizowanej problematyki uwagę

zwraca uchylenie art. 13 ust. 3a i art. 13 ust. 3b ustawy o BFG, co pozwala na

stwierdzenie, Ŝe w tym zakresie nieaktualny jest zarzut sprzeczności z art. 101

Traktatu. Przywołaną ustawą dokonano takŜe nowelizacji art. 15 pkt 6 i art. 34

ust. 3 ustawy o BFG oraz art. 43 ustawy o NBP. Jednak rozstrzygnięcie kwestii,

czy wymienione przepisy w nowym brzmieniu nie budzą wątpliwości co do ich

zgodności z art. 101 Traktatu, wymaga skonfrontowania ich z warunkami, które

powinno, zdaniem Europejskiego Banku Centralnego, spełniać udzielanie

systemowi gwarantowania depozytów kredytu przez krajowy bank centralny, aby 428 Argumentacja, która ma przemawiać za takim stanowiskiem, została przedstawiona, np. w pkt. 2.4. opinii EBC z dnia 17

stycznia 2008 r. (CON/2008/5). 429 Projekt z dnia 3 czerwca 2008 r. ustawy o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz o zmianie innych

ustaw został opublikowany na stronie:

www.mofnet.gov.pl/_files_/bip/bip_projekty_aktow_prawnych/fi/bankowe/proj_zm_bfg_z_3_06_08.pdf 430 NaleŜy przypomnieć, Ŝe kompetencja EBC do wydania opinii wynika z art. 105 ust. 4 Traktatu ustanawiającego

Wspólnotę Europejską oraz trzeciego i szóstego tiret art. 2 ust. 1 decyzji Rady 98/415/WE z dnia 29 czerwca 1998 r. w

sprawie konsultacji Europejskiego Banku centralnego udzielanych władzom krajowym w sprawie projektów przepisów

prawnych (Dz.U. L 189 z 3 lipca 1998 r., s. 42). 431 Dz. U. Nr 209, poz. 1315.

Page 314: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

313131310000

nie było ono sprzeczne z traktatowym zakazem. Na ich zrekonstruowanie

pozwala zwłaszcza lektura przywołanych opinii EBC i naleŜy do nich zaliczyć:

1) krótkoterminowy charakter kredytu NBP dla BFG;

2) kredyt moŜe być udzielany jedynie w celu pokrycia pilnych potrzeb

BFG, ma się odnosić „do naglących sytuacji”;

3) kredyt jest udzielany, poniewaŜ są zagroŜone elementy stabilności

finansowej;

4) NBP ma swobodę przy podejmowaniu decyzji o udzieleniu tego rodzaju

kredytu;

5) w przepisach powinno się znaleźć wyraźne zastrzeŜenie, Ŝe:

a) NBP moŜe udzielić kredytu jedynie w braku innych źródeł

finansowania BFG; naleŜy przy tym zaznaczyć, Ŝe zdaniem EBC,

zadania BFG w zakresie ochrony wkładów gwarantowanych powinny

być, co do zasady, finansowane raczej w drodze zwiększonych opłat

wnoszonych przez banki niŜ poprzez finansowanie ich kredytem

udzielanym przez NBP;

b) udzielany przez NBP kredyt powinien być odpowiednio

zabezpieczony;

c) kredyt taki jest przyznawany bez uszczerbku dla wykonywania art.

101 Traktatu; w zakresie konieczności umieszczania w prawie

krajowym wyraźnego odesłania do tego przepisu Traktatu odnotować

naleŜy, Ŝe w opiniach wyraŜanych w sprawie zmian projektowanych

przez ustawodawcę cypryjskiego, litewskiego czy maltańskiego

Europejski Bank Centralny sugerował takŜe moŜliwość wprowadzenia

innego rozwiązania, tzn. pełnego powtórzenia art. 101 Traktatu w

treści przepisu albo rezygnacji z wprowadzenia takiego przepisu

wobec bezpośredniego jego obowiązywania od dnia uchylenia

Page 315: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

311311311311

derogacji;432 wydaje się zatem uzasadnione przyjęcie za dopuszczalne

odstąpienie od konieczności czynienia odesłania do Traktatu;

6) w projektowanym art. 43 ustawy o NBP powinno się znaleźć wyraźne

odniesienie do przepisów ustawy o BFG, które określają warunki na

jakich moŜe dochodzić do udzielenia kredytu na rzecz BFG.433

Mając na uwadze treść znowelizowanych art. 15 pkt 6 i art. 34 ust. 3 ustawy o

BFG oraz art. 43 ustawy o NBP, wątpliwe jest spełnienie przez zmienioną

regulację wszystkich wymienionych warunków. W szczególności, w

przywołanych przepisach nie zostało rozstrzygnięte expressis verbis, Ŝe

udzielenie kredytu BFG przez Narodowy Bank Polski ma się odnosić „do

naglących sytuacji”, jak równieŜ w nowej regulacji nie został uwzględniony

warunek, zgodnie z którym kredytowanie Funduszu przez NBP moŜe nastąpić

jedynie w przypadku braku innych źródeł finansowania BFG. W kontekście

kolejności sięgania przez Fundusz do finansowania przez bank centralny naleŜy

bowiem zwrócić uwagę, Ŝe zgodnie z nowym brzmieniem art. 34 ust. 3 i ust. 4

ustawy o BFG nadal dopuszczalna jest sytuacja, w której Funduszowi najpierw

moŜe być udzielony kredyt przez NBP, a dopiero potem zostanie podwyŜszony

poziom obciąŜeń podmiotów objętych systemem gwarantowania oraz stawka

funduszu ochrony środków gwarantowanych. Konstrukcja taka moŜe się zatem

spotkać z zarzutem, np. EBC, Ŝe nie została wyeliminowana niezgodności

obowiązującej ustawy o BFG z traktatowym zakazem finansowania ze środków

banku centralnego (z art. 101 Traktatu). Nieuwzględniona bowiem pozostaje

uwaga, wyraŜona w pkt. 2.5. ww. opinii EBC z dnia 23 lipca 2008 r., w myśl

której naleŜy zachować pierwszeństwo opłat wnoszonych przez banki

komercyjne przed kredytem udzielanym przez NBP.

ZauwaŜyć równieŜ naleŜy zastrzeŜenia zgłaszane w analizowanym zakresie przez

Komisję Europejską i Europejski Bank Centralny do art. 42 ustawy o NBP434.

432 Szerzej na temat stanowiska EBC w tej sprawie zob. pkt. I. 2.2.6 „Zakaz finansowania ze środków banku centralnego

oraz udzielanie kredytu instytucjom kredytowym i inne operacje na rynku pienięŜnym” i przywołane w nim opinie EBC. 433 ZauwaŜyć naleŜy, Ŝe w odniesieniu do kredytowania BFG przez NBP warunek krótkoterminowego charakteru kredytu

banku centralnego, udzielania go wyłącznie w naglących sytuacjach oraz odpowiedniego jego zabezpieczenia jest takŜe

podawany w Raporcie o konwergencji KE z dnia 7 maja 2008 r. (pkt 8.1.5., s. 138).

Page 316: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

312312312312

Uwagę zwracają wskazania tych podmiotów co do kierunków oczekiwanych

zmian w konstrukcji tego przepisu, które powinny być wzięte pod uwagę przy

podejmowaniu stosownych prac legislacyjnych. Komisja Europejska wydaje się

podkreślać, analogicznie jak w przypadku art. 43 ustawy o NBP435, konieczność

uzaleŜnienia udzielenia przewidzianego w tym przepisie kredytu od tego, aby: 1)

miał on krótkoterminowy charakter, 2) był on udzielany wyłącznie w naglącej

potrzebie, a takŜe 3) jego spłata była odpowiednio zabezpieczona. Natomiast

EBC, wprawdzie nie uznaje explicite art. 42 ustawy o NBP za sprzeczny z art.

101 Traktatu, ale wskazuje zmiany, które naleŜałoby wprowadzić do tego

przepisu dla zapobiegnięcia potencjalnemu naruszeniu zakazu finansowania ze

środków banku centralnego. Punktem wyjścia dla ich wskazania stał się pogląd

EBC, Ŝe obecne brzmienie art. 42 nie wyklucza interpretacji, która dopuszcza

udzielanie kredytu refinansowego bankowi realizującemu program naprawczy,

który następnie stał się niewypłacalny. Dlatego teŜ, zdaniem Europejskiego

Banku Centralnego, celowym dla uniknięcia wątpliwości co do zgodności tego

przepisu ustawy o NBP z art. 101 Traktatu byłoby wyraźne wskazanie

konieczności ustanowienia odpowiedniego zabezpieczenia udzielenia bankowi

kredytu przez NBP436. Wydaje się jednak, Ŝe warunek ten jest spełniony w

aktualnej konstrukcji art. 42 ustawy o NBP. Uwagę zwraca ust. 7 tego przepisu,

zgodnie z którym do umowy o kredyt refinansowy stosuje się przepisy ustawy z

dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe437 ze zmianami wynikającymi z

ustawy o NBP. Komentatorzy tego przepisu słusznie podkreślają, Ŝe przywołany

przepis przesądza o tym, Ŝe regułą jest ustanowienie zabezpieczenia spłaty

kredytu refinansowego udzielanego przez NBP (art. 42 ust. 7 ustawy o NBP w

związku z art. 69 ust. 2 pkt 6 i art. 70 ust. 2 ustawy – Prawo bankowe)438.

Prowadząc rozwaŜania na temat zakresu zmian, których celem byłoby

zapewnienia zgodności z art. 101 Traktatu, naleŜy takŜe zwrócić uwagę na

konieczność dokonania przeglądu przepisów polskiego prawa w celu

zidentyfikowania tych, które wprawdzie nie zostały wymienione w raportach o

434 Zob. ECB: Convergence Report – May 2008 (s. 333 – 334) oraz European Commission: Convergence Report 2008–

Technical Annex, s. 138. 435 Zob. przyp. 433. 436 Szerzej w sprawie zagroŜenia naruszenia zakazu art. 101 Traktatu, którego, zdaniem EBC, nie moŜna wykluczyć w

świetle moŜliwych wariantów wykładni art. 42 ustawy o NBP , zob. Raport o konwergencji. Grudzień 2006, s. 76 – 77 oraz

European Comission: Convergence Report 2008 …., s. 334. 437 Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm. 438 J. Warych, Nowelizacja …, s.70.

Page 317: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

313313313313

konwergencji, ale w świetle przywołanych opinii EBC mogą zostać uznane za

sprzeczne z zakazem finansowania ze środków banku centralnego. Przepisem

takim jest art. 428 ust. 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i

naprawcze439, który nakłada na NBP obowiązek pokrycia kosztów postępowania

upadłościowego banku, wszczynanego na wniosek Komisji Nadzoru

Finansowego. Celowe wydaje się więc wprowadzenie do tego przepisu zmian,

które polegałyby na nałoŜeniu tego obowiązku na Komisję Nadzoru

Finansowego w miejsce Narodowego Banku Polskiego. Proponowana

nowelizacja pozwoliłaby nie tylko na uczynienie bezzasadnym zarzutu

niezgodności art. 428 ust. 3 Prawa upadłościowego i naprawczego z art. 101

Traktatu, ale równieŜ na odzwierciedlenie w tym przepisie zmian w systemie

nadzoru nad działalnością banków, które zostały wprowadzone ustawą z dnia 21

lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym440, w sposób analogiczny, jak

to ma miejsce w przypadku art. 135 ust. 2 ustawy Prawo bankowe.

III. 1.3. INTEGRACJA PRAWNA NBP W RAMACH EUROSYSTEMU

IIIIII.1.3.1. Uwagi wstępneII.1.3.1. Uwagi wstępneII.1.3.1. Uwagi wstępneII.1.3.1. Uwagi wstępne

Lektura badanych raportów o konwergencji Komisji Europejskiej i

Europejskiego Banku Centralnego pozwala na wskazanie obszarów, które

podmioty te uwaŜają za wymagające interwencji polskiego prawodawcy w celu

zapewnienia integracji prawnej NBP w ramach Eurosystemu. Przedmiotem

analizy staną się: 1) cele działalności NBP, 2) polityka pienięŜna i jej

instrumenty, 3) gromadzenie i zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz polityka

kursowa, 4) gromadzenie danych statystycznych, 5) emisja znaków pienięŜnych,

będących prawnym środkiem płatniczym na obszarze RP, 6) przepisy o

gospodarce finansowej NBP, 8) współpraca międzynarodowa, 9) obowiązek

konsultowania z EBC określonych projektów aktów prawa polskiego. W ramach

439 Dz. U. Nr 60, poz. 535 z późn. zm. 440 Dz. U. Nr 157, poz. 1119 z późn. zm.

Page 318: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

314314314314

wymienionych obszarów prowadzone będą rozwaŜania dotyczące koniecznych

zmian w polskim porządku prawnym.

IIIIII.1.3.2. Cele działalności Narodowego Banku PolskiegoII.1.3.2. Cele działalności Narodowego Banku PolskiegoII.1.3.2. Cele działalności Narodowego Banku PolskiegoII.1.3.2. Cele działalności Narodowego Banku Polskiego

Przedmiotem uwag EBC i KE stał się art. 3 ust. 1 oraz art. 9 ust. 3 ustawy o

NBP. Przypomnienia wymaga, Ŝe w pierwszym z przywołanych przepisów

wskazywany jest podstawowy cel działalności NBP, którym jest utrzymanie

stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej

rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. Warto przy tym

zaznaczyć, Ŝe ten cel mieści się w zakresie zadań NBP, które wynikają z

Konstytucji RP, a określający go art. 3 ust. 1 ustawy o NBP jest zgodny z art. 227

ust. 1 zd. 2 ustawy zasadniczej, czyniącym bank centralny odpowiedzialnym za

wartość polskiego pieniądza.441 Natomiast w art. 9 ust. 3 przywołanej ustawy o

NBP, o czym wspomniano w rozwaŜaniach na temat niezaleŜność personalnej,

określono treść przysięgi składanej przez prezesa NBP przed Sejmem,

wskazującej cele jego działania. W analizowanym kontekście na uwagę zasługuje

ta jej część, w której przysięga on dąŜyć we wszystkich swoich działaniach do

rozwoju gospodarczego Ojczyzny i pomyślności obywateli. Podnoszone przez

EBC i KE zarzuty sprowadzają się do wskazania niezgodności polskich

przepisów z art. 105 ust. 1 Traktatu oraz art. 2 i art. 14 ust. 3 Statutu. W

konsekwencji, konieczne stanie się uwzględnienie w konstrukcji normy prawnej,

która odnosi się do drugorzędnego celu działalności NBP (wspierania polityki

gospodarczej rządu – przyp. M.O.), Ŝe ESBC ma (z zastrzeŜeniem, Ŝe nie moŜe

to powodować naruszenia celu stabilności cen) wspierać ogólne kierunki polityki

gospodarczej we Wspólnocie w celu przyczynienia się do osiągnięcia celów

Wspólnoty, o których mowa w art. 105 ust. 2 Traktatu (zgodnie z ust. 1 tego

postanowienia Traktatu oraz art. 2 Statutu). Wskazany cel powinien takŜe

znaleźć swoje odzwierciedlenie w przysiędze prezesa NBP.

441 J. Warych, Nowelizacja …., s. 67.

Page 319: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

315315315315

Z powyŜszych względów uzasadniony jest pogląd o potrzebie nowelizacji

Konstytucji RP i ustawy o NBP, która uwzględniałaby rozszerzenie

drugorzędnego celu działalności Narodowego Banku Polskiego i modyfikację

roty przysięgi prezesa NBP.

Z problematyką określenia i realizacji celów działania NBP po wejściu Polski do

strefy euro wiąŜe się kwestia poddania polskiego banku centralnego

wytycznym442 i instrukcjom EBC, które stanowią integralną część prawa

wspólnotowego (w celu uwzględnienia dyspozycji art. 14 ust. 3 Statutu).

Poszukując rozwiązania tego problemu warto uwzględnić omówione w cz. I

niniejszego opracowania doświadczenia legislacyjne Słowenii, Cypru, Malty, jak

równieŜ Litwy, Łotwy i Estonii, w tym zakresie.443 W ich świetle pod rozwagę

naleŜy wziąć wprowadzenie do polskiego prawa normy wskazującej w sposób

wyraźny, Ŝe: 1) NBP stanowi integralną część ESBC, 2) realizuje cele i

wykonuje zadania ESBC, zgodnie wytycznymi i instrukcjami EBC (np. w art.

227 ust. 1 Konstytucji oraz w art. 1 ustawy o NBP). Stosowne zmiany powinny

przy tym wchodzić w Ŝycie z dniem wprowadzenia w Polsce euro. Jak się wydaje

norma tej treści pozwoliłaby takŜe na rozstrzygnięcie ewentualnych wątpliwości

EBC i KE co do tego, Ŝe funkcjonowanie NBP po przystąpieniu do strefy euro,

czy to w zakresie jego celów, czy to w aspekcie wcześniej omawianej

niezaleŜności personalnej, będzie zgodne z postanowieniami Traktatu i Statutu.

IIIIII.1.3.3. Polityka pienięŜna i jej instrumentyII.1.3.3. Polityka pienięŜna i jej instrumentyII.1.3.3. Polityka pienięŜna i jej instrumentyII.1.3.3. Polityka pienięŜna i jej instrumenty

Zagadnieniu polityki pienięŜnej i jej instrumentów poświęcone są przepisy art.

227 ust. 1, ust. 5 i ust. 6 Konstytucji RP oraz art. 3 ust. 2 pkt 5, art. 12, art. 21 ust.

1, art. 23 ust. 1 pkt 2 i art. 38 – 50 a (Rozdział 6 „Instrumenty polityki

442 Zob. np. Wytyczne Europejskiego Banku Centralnego z dnia 31 sierpnia 2000 r. w sprawie instrumentów i procedur

polityki pienięŜnej Eurosystemu (EBC/2000/7), opublikowane w Dz. U. L 310/1 z dnia 11 grudnia 2000 r., ostatnio

zmienione Wytycznymi EBC z dnia 20 sierpnia 2007 r. (EBC/2007/10 – opublikowane w Dz. U. L 284 z dnia 30

października 2007 r.). 443 Zob. pkt I. 2.2.2. „Cele i zadania banku centralnego, niezaleŜność funkcjonalna i integracja z ESBC”.

Page 320: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

316316316316

pienięŜnej”)444, a takŜe art. 53 ustawy o NBP (wskazanie Dz. Urz. RP „Monitor

Polski” jako miejsca publikacji załoŜeń polityki pienięŜnej i sprawozdania z jej

wykonania). Zarówno Europejski Bank Centralny, jak i Komisja zwracają uwagę

na problem braku uwzględnienia w polskiej regulacji kompetencji ESBC w

obszarze ustalania i realizacji polityki pienięŜnej po przystąpieniu Polski do

strefy euro.

NaleŜy przypomnieć, Ŝe zgodnie z art. 227 ust. 1 Konstytucji RP do NBP naleŜy

wyłączne prawo ustalania i realizowania polityki pienięŜnej. Ustalenie jej

załoŜeń zostało powierzone jednemu z organów banku centralnego – Radzie

Polityki PienięŜnej (art. 227 ust. 6 Konstytucji RP i art. 12 ustawy o NBP),

składającej się z prezesa NBP jako jej przewodniczącego i 9 członków, których

w równej liczbie powołuje prezydent RP, Sejm i Senat (art. 227 ust. 5

Konstytucji RP). W konsekwencji, zauwaŜyć trzeba, Ŝe, w świetle przepisów

Konstytucji RP i ustawy o NBP, wyłącznie Narodowy Bank Polski jest

uprawniony do stosowania takich instrumentów polityki pienięŜnej, jak: 1)

gromadzenie rezerw obowiązkowych banków (art. 38 – 41); 2) udzielanie

kredytu refinansowego (art. 42); 3) przyjmowanie od banków weksli do dyskonta

i redyskonta (art. 44); 4) wprowadzenie, w razie zagroŜenia: a) ograniczenia

wielkości środków pienięŜnych oddawanych przez banki do dyspozycji

kredytobiorców i poŜyczkobiorców oraz b) ograniczenia obowiązku

utrzymywania nieoprocentowanego depozytu w NBP od zagranicznych środków

wykorzystanych przez banki i krajowych przedsiębiorców; jak równieŜ 5) emisja

i sprzedaŜ papierów wartościowych, sprzedaŜ i kupno dłuŜnych papierów

wartościowych w operacjach otwartego rynku, organizowanie obrotu papierami

wartościowymi, których NBP jest emitentem, oraz skarbowymi papierami

wartościowymi oraz otwieranie rachunków lokat terminowych banków (art. 48).

W badanych raportach o konwergencji nie zostały wymienione przepisy, które

wymagają odzwierciedlenia w polskim prawie. W analizowanym zakresie na

uwagę zasługują, w szczególności, art. 105 ust. 2 i ust. 3 Traktatu (traktujący o

uczestnictwie w jednolitej polityce pienięŜnej i walutowej wykonywanej w

ramach ESBC, w tym o definiowaniu i realizacji polityki pienięŜnej Wspólnoty

444 W przywołanym Rozdziale 6 ustawy o NBP zostały takŜe zawarte art. 42 i art. 43 tej ustawy, które zostały omówione w

pkt. III. 1.2. „Przestrzeganie zakazu finansowania ze środków banku centralnego (art. 101 Traktatu) i uprzywilejowanego

dostępu (art. 102 Traktatu).”

Page 321: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

317317317317

przez ESBC jako jednego z jego podstawowych celów) oraz art. 3 ust. 1

(stanowiący powtórzenie art. 105 ust. 2 Traktatu) i art. 18 – 20 Statutu. NaleŜy

zauwaŜyć, Ŝe przywołane postanowienia art. 18 – 20 przewidują: 1) kompetencje

EBC do ustanawiania ogólnych zasad operacji kredytowych i otwartego rynku

przez narodowe banki centralne (a po uchyleniu derogacji – przez NBP – przyp.

M.O.) włącznie z zasadami ogłaszania warunków ich zawierania (art. 18 ust. 2);

2) uprawnienia EBC do wymagania od instytucji kredytowych z państw

członkowskich utrzymywania rezerw obowiązkowych na rachunkach EBC i

narodowych banków centralnych, w tym kompetencję Rady Naczelnej do

stanowienia przepisów dotyczących obliczania i ustalania rezerw

obowiązkowych oraz upowaŜnienie EBC do stosowania sankcji w przypadku

nieprzestrzegania przez podmioty zobowiązane przepisów wprowadzonych przez

Radę (art. 19 ust. 1); 3) delegację do określania przez Radę Europejską: a)

podstawy rezerw obowiązkowych i maksymalnych dopuszczalnych proporcji

pomiędzy tymi rezerwami a ich podstawami, a takŜe b) odpowiednich sankcji na

wypadek niestosowania się do ustaleń, o których mowa w pkt. 3 (art. 19 ust. 2);

4) kompetencję Rady Naczelnej do podejmowania decyzji o zastosowaniu innych

metod operacyjnych kontroli monetarnej, które uzna za stosowne (art. 20). W

wykonaniu tych kompetencji wydanych zostało szereg aktów prawnych, które

tworzą ramy prawne wykonywania wspólnej polityki pienięŜnej przez państwa,

które znajdują się w strefie euro, np. rozporządzenie Rady (WE) nr 2531/98 z

dnia 23 listopada 1998 r. dotyczące stosowania stóp rezerw obowiązkowych

przez Europejski Bank Centralny445 czy teŜ rozporządzenie Europejskiego Banku

Centralnego nr 1745/2003 z dnia 12 września 2003 r. dotyczące stosowania

rezerw obowiązkowych (EBC/2003/9).446

Mając na uwadze wskazane przepisy polskiego prawa i przywołane regulacje

prawa wspólnotowego, naleŜy stwierdzić, Ŝe z dniem przystąpienia RP do strefy

euro (uchylenia derogacji), niezbędne staje się uwzględnienie w Konstytucji RP i

w ustawie o NBP władztwa EBC w zakresie polityki pienięŜnej. Skutkować to

będzie pozbawieniem Rady Polityki PienięŜnej jej kompetencji w tym obszarze,

które wynikają z przywołanych powyŜej regulacji konstytucyjnych i

445 Dz.U. L 318 z 27 listopada 1998 r., s. 1 446 Dz.U. L 250 z 2 października 2003 r., s. 1, ostatnio zmienione przez Rozporządzenie EBC nr 1052/2008 z dnia 22

października 2008 r. (Dz. U. L 282 z dnia 25 października 2008 r., s. 14).

Page 322: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

318318318318

ustawowych. W związku z tym powstaje konieczność rozstrzygnięcia

ustrojodawcy o przyszłości RPP.447

NaleŜy takŜe zauwaŜyć, Ŝe pozbawieniu Rady Polityki PienięŜnej kompetencji

do ustalania załoŜeń polityki pienięŜnej powinna towarzyszyć nowelizacja art.

204 ust. 1 pkt 1 Konstytucji RP, która sprowadzałaby się do skreślenia w tym

przepisie wyrazów: „i załoŜeń polityki pienięŜnej”.448

Zakres nowelizacji ustawowych przepisów o polityce pienięŜnej obrazują zmiany

dotyczące rozbudowanej (w porównaniu z innymi przepisami rozdziału 6

„Instrumenty polityki pienięŜnej”) regulacji rezerwy obowiązkowej w ustawie o

NBP. Składają się na nią art. 38 – 41 tej ustawy oraz uchwały nr 15/2004

Zarządu NBP z dnia 13 kwietnia 2004 r. w sprawie zasad i trybu naliczania i

utrzymywania przez banki rezerwy obowiązkowej.449 NaleŜy pamiętać, Ŝe z

dniem uchylenia derogacji zastosowanie znajdą zasady rządzące systemem

rezerw obowiązkowych ESBC. Oznacza to konieczność wprowadzenia zmian w

konstrukcji art. 38 – 41 ustawy o NBP, których celem będzie zapewnienie

zgodności polskich przepisów ze stosownymi postanowieniami wspólnotowych

aktów prawnych. Z dniem wejścia do strefy euro bezpośrednie zastosowanie

znajdą bowiem, przede wszystkim, stosowne rozporządzenia EBC, w

szczególności przywoływane we wcześniejszych rozwaŜaniach rozporządzenie

EBC nr 1745/2003. ZauwaŜyć naleŜy, Ŝe wiązać się z tym będą zmiany w

zasadach i trybie naliczania i utrzymywania rezerw obowiązkowych, poniewaŜ

obecnie stosowane w Polsce nie w pełni są zgodne z regułami, które obowiązują

w Eurosystemie, np.:

1) W zakresie podmiotów systemu rezerw obowiązkowych – wykładnia art.

38 ust. 1 ustawy o NBP oraz uchwały NBP nr 15/2004 Zarządu NBP

wskazuje, Ŝe NBP gromadzi rezerwy obowiązkowe banków; w świetle

doświadczeń legislacyjnych Litwy i Łotwy oraz stanowiska wyraŜanego

przez EBC na temat funkcjonujących w tych państwach spółdzielni

447 Na ten temat zob. takŜe: A. Górska, M. śogała, Dostosowania NBP do członkostwa w Europejskim Systemie Banków

Centralnych i Eurosystemie (cz. II), Prawo Bankowe z 2005, nr 11, s. 71. 448 Zgodnie z art. 204 ust. 1 pkt 1 Konstytucji NajwyŜsza Izba Kontroli przedkłada Sejmowi analizę wykonania budŜetu

państwa i załoŜeń polityki pienięŜnej. 449 Przywołana uchwała Zarządu NBP została wydana na podstawie art. 40 i art. 41 ust. 2 ustawy o NBP i opublikowana w

Dz. Urz. NBP Nr 3, poz. 4 z późn. zm.

Page 323: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

319319319319

kredytowych450 nie moŜna wykluczyć objęcia przez EBC obowiązkiem

utrzymywania rezerw obowiązkowych takŜe spółdzielczych kas

oszczędnościowo-kredytowych, działających na zasadach określonych w

ustawie z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach

oszczędnościowo-kredytowych451, niezaleŜnie od wyraźnego wyłączenia

zastosowania wobec tych podmiotów Dyrektywy 2006/48/WE

Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie

podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe

(wersja przeredagowana; zgodnie art. 2 tej Dyrektywy).452

2) W zakresie wysokości odliczenia od kwoty rezerw obowiązkowych –

zgodnie z art. 39a ustawy o NBP banki pomniejszają kwotę naliczonej

rezerwy obowiązkowej o kwotę stanowiącą równowartość 500 000 euro,

natomiast stosownie do art. 5 ust. 2 rozporządzenia EBC nr 1745/2003

kaŜda instytucja moŜe dokonać odliczenia 100 000 euro od kwoty rezerw

obowiązkowych.

Mając na uwadze przedstawione, przykładowo, rozbieŜności oraz pamiętając o

bezpośrednim stosowaniu (z dniem uchylenia derogacji) rozporządzeń Rady i

EBC w zakresie polityki pienięŜnej, a takŜe o proponowanym we wcześniejszych

rozwaŜaniach wprowadzenie do polskiego prawa normy, wskazującej w sposób

wyraźny, Ŝe, m.in. NBP realizuje cele i wykonuje zadania ESBC, zgodnie z

wytycznymi i instrukcjami EBC453 (a zatem takŜe odnoszącymi się do polityki

pienięŜnej), rozwaŜenia wymaga zmiana konstrukcji art. 38 – 41 ustawy o NBP,

która polegałaby na pozostawieniu jedynie przepisu nakładającego obowiązek

utrzymywania w NBP rezerw obowiązkowych i składania sprawozdań dot.

rezerw, zgodnie z Traktatem oraz Statutem454.

Z problematyką polityki pienięŜnej i jej instrumentów pozostaje w związku

gromadzenie i zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz polityka kursowa, a

takŜe gromadzenie danych statystycznych, które są niezbędne do jej ustalania i

450 Na ten temat zob. pkt I. 2.2.10. „Przepisy o rezerwach obowiązkowych w Eurosystemie”. 451 Dz. U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2 z późn. zm. 452 Dz. U. L 177 z dnia 30 czerwca 2006 r., s. 1, z późn. zm. 453 Zob. pkt III. 1.3.2. 454 Do przyjęcia takiego rozwiązania skłania analiza doświadczeń legislacyjnych Malty, które zostały przedstawione w pkt. I.

2.2.10.

Page 324: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

320320320320

realizowania. Wymienione grupy zagadnień będą rozwaŜane w dalszej części

niniejszego opracowania.

IIIIII.1.3.4. Gromadzenie i zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz II.1.3.4. Gromadzenie i zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz II.1.3.4. Gromadzenie i zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz II.1.3.4. Gromadzenie i zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz

polityka kursowapolityka kursowapolityka kursowapolityka kursowa

Problematyka gromadzenia i zarządzania rezerwami dewizowymi stała się

przedmiotem regulacji art. 3 ust. 2 pkt 2 i pkt 3 ustawy o NBP (wskazujących, Ŝe

w omawianym zakresie do zadań NBP naleŜy: a) prowadzenie gospodarki

rezerwami dewizowymi; b) prowadzenie działalności dewizowej w granicach

określonych ustawami) oraz art. 52 tej ustawy (tworzący Rozdział 8 „Działalność

dewizowa”), a w szczególności ust. 1 tego przepisu (stanowiący, Ŝe „NBP

realizuje funkcje centralnej bankowej instytucji dewizowej poprzez gromadzenie

rezerw dewizowych, zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz podejmowanie

czynności bankowych i innych mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa

obrotu dewizowego i płynności płatniczej kraju”). Warto przypomnieć, Ŝe

Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny uznaje wymienione przepisy

jako niezgodne z regulacjami wspólnotowymi, w szczególności z uwagi na

nieuwzględnienie kompetencji EBC w analizowanym obszarze.

Analiza postanowień Statutu wskazuje bowiem, Ŝe (po przystąpieniu Polski do

strefy euro – przyp. M.O.) przechowywanie i zarządzanie oficjalnymi rezerwami

dewizowymi państw członkowskich naleŜy do podstawowych zadań

Europejskiego Systemu Banków Centralnych (art. 3 ust. 1 tego aktu).

Podkreślenia wymaga, Ŝe dotyczy to rezerw dewizowych zarówno Europejskiego

Banku Centralnego, jak i państw członkowskich. Uwagę przy tym zwraca, Ŝe w

praktyce EBC gromadzi i zarządza jedynie własnymi rezerwami tego rodzaju, a

krajowe banki centralne działają jako jego agenci. Do krajowych banków

centralnych naleŜy natomiast zarządzanie własnymi rezerwami dewizowymi

zgodnie z wymaganiami narodowymi.455 Wskazując regulacje dotyczące zasad

455 European Central Bank, Legal framework of the Eurosystem and the European System of Central Banks. July 2008, s. 27;

przywołane opracowanie EBC zostało opublikowane na stronie:

http://www.ecb.int/pub/pdf/other/legalframeworkeurosystemescb2008en.pdf

Page 325: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

321321321321

gromadzenia tych rezerw i zarządzania nimi w Eurosystemie trzeba takŜe

pamiętać o dotyczących tego zagadnienia postanowieniach Statutu:

1) art. 30, przewidującym, Ŝe a) krajowe banki centralne wyposaŜają EBC

w określone środki rezerw dewizowych (ust. 1); b) wkłady kaŜdego

krajowego banku centralnego są ustalane proporcjonalnie do ich

udziałów w subskrybowanym kapitale akcyjnym EBC (ust. 2); c) kaŜdy

z tych banków centralnych staje się wierzycielem EBC w stopniu

stanowiącym równowartość jego wkładu, przy czym Rada Naczelna

określa walutę oraz oprocentowanie wierzytelności z tego tytułu (ust. 3);

d) EBC moŜe zgłaszać do krajowego banku centralnego dalsze wezwania

o wpłaty środków rezerw dewizowych ponad ustalony limit, działając

jednak zgodnie z ust. 2 omawianego przepisu Statutu oraz w granicach i

na warunkach określonych przez Radę UE456 (ust.4); e) Rada Naczelna

moŜe podejmować wszelkie inne kroki konieczne do zastosowania

przedstawionego art. 30 Statutu457 oraz

2) art. 31, który rozstrzyga, Ŝe: a) krajowe banki centralne mogą

dokonywać operacji związanych z wypełnianiem ich zobowiązań wobec

organizacji międzynarodowych, ale zgodnie z art. 23 Statutu (ust.1); b)

wszelkie inne operacje związane ze środkami rezerw dewizowych,

pozostającymi w tych krajowych bankach, po wspominanym

wyposaŜeniu EBC w tego rodzaju środki, oraz transakcje państw

członkowskich związane z ich dewizowymi środkami obrotowymi

powyŜej granicy ustalonej przez Radę Naczelną podlegają zatwierdzeniu

przez EBC dla zapewnienia zgodności z polityką kursów walutowych i

polityką pienięŜną Wspólnoty (ust.2); c) Rada Naczelna została

wyposaŜona w kompetencję do wydawania wytycznych w celu

ułatwienia tych operacji (ust.3).458

456 Zob. rozporządzenie Rady (WE) nr 1010/2000 z dnia 8 maja 2000 r. dotyczące dalszych wezwań Europejskiego Banku

Centralnego o wpłaty rezerwowych aktywów walutowych (Dz. U. L 115 z dnia 16 maja 2000 r., s. 2). 457 Powołując się, m.in. na ten przepis Rada Naczelna opracowała, dla zapewnienia ich jasności i przejrzystości,

przeredagowane Wytyczne EBC z dnia 20 czerwca 2008 r. w sprawie zarządzania aktywami rezerwy walutowej

Europejskiego Banku Centralnego przez krajowe banki centralne oraz dokumentacji prawnej dla operacji dotyczących tych

aktywów (Dz. U. L 192 z dnia 19 lipca 2008 r., s. 63). 458 Zob. Wytyczne EBC z dnia 23 października 2003 r. dla transakcji uczestniczących Państw Członkowskich z udziałem

walutowych kapitałów obrotowych na podstawie art. 31 ust. 3 Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i

Page 326: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

322322322322

W omawianym kontekście nie moŜna równieŜ zapominać o art. 9 ust. 2 i art. 12

ust. 1 Statutu, zgodnie z którymi EBC moŜe realizować niektóre swoje zadania

za pośrednictwem krajowych banków centralnych strefy euro oraz zwracać się do

tych banków o przeprowadzenie niektórych jego operacji, przy czym Europejski

Bank Centralny przyjmuje, Ŝe te banki powinny w jego imieniu zarządzać

rezerwami walutowymi, które przekazały EBC.459

Konfrontacja przedstawionych przepisów ustawy o NBP z regulacjami

wspólnotowymi, które odnoszą się do przechowywania i zarządzania rezerwami

dewizowymi, dokonana z uwzględnieniem doświadczeń legislacyjnych Słowacji,

Słowenii, Litwy, Malty oraz Czech460, pozwala na sformułowanie następujących

wniosków co do kierunków koniecznych dostosowań:

1) Proponowane we wcześniejszych rozwaŜaniach wprowadzenie do

polskiego prawa normy wskazującej w sposób wyraźny, Ŝe: 1) NBP

stanowi integralną część ESBC; 2) realizuje cele i wykonuje zadania

ESBC, zgodnie wytycznymi i instrukcjami EBC (np. w art. 227 ust. 1

Konstytucji oraz w art. 1 ustawy o NBP), pozwoliłoby na stwierdzenie,

Ŝe równieŜ w omawianym zakresie, NBP jest obowiązany działać

zgodnie z zasadami obowiązującymi w Eurosystemie, w tym podlega

stosownym wytycznym i instrukcjom EBC.

2) Przedstawionemu w pkt. 1 rozwiązaniu powinno towarzyszyć wskazanie

w Rozdziale 8 ustawy o NBP, Ŝe regulowana w nim działalność w

zakresie gromadzenia i zarządzania rezerwami dewizowymi, jest

prowadzona zgodnie z zasadami stosowanymi w Eurosystemie.

3) Zasadne wydaje się takŜe wprowadzenie do ustawy o NBP norm

przewidujących: a) przekazywanie EBC części rezerwy dewizowej

(dokonywanie wpłaty środków dewizowych) na wezwanie tego

podmiotu (stosownie do art. 30 Statutu); b) zatwierdzanie przez EBC

wszelkich operacji związanych ze środkami rezerw dewizowych

Europejskiego Banku Centralnego (EBC/2003/12; Dz. U. L 283 z dnia 31 października 2003r., s. 81). Na temat innych

aktów EBC (decyzji i wytycznych), które odnoszą się do problematyki przechowywania i zarządzania rezerwami

dewizowymi, zob. European Central Bank, Legal framework of the Eurosystem …., s. 27 – 34. 459 Znajduje to swój wyraz, np. w Wytycznych EBC z dnia 20 czerwca 2008 r., które zostały przywołane w przyp. 457. 460 Zob. pkt I. 2.2.8. „Przepisy o rezerwach walutowych i kursach wymiany walut”.

Page 327: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

323323323323

powyŜej granicy ustalonej w trybie art. 31 ust. 3 Statutu (zgodnie z art.

31 ust. 2 tego aktu).

W związku z problematyką gromadzenia i zarządzania rezerwami dewizowymi

pozostaje polityka kursowa, do której odnoszą się, poza przywołanym art. 3 ust.

2 pkt 2 ustawy o NBP, takŜe przepisy art. 17 ust. 4 pkt 2 (kwalifikującego do

zakresu działania Zarządu NBP realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej)

oraz art. 24 tej ustawy (przewidującego, Ŝe Rada Ministrów w porozumieniu z

Radą Polityki PienięŜnej ustala politykę walutową realizowaną przez NBP i

określa zasady ustalania kursu złotego w stosunku do walut obcych, a Narodowy

Bank Polski ogłasza bieŜące kursy walut obcych oraz kursy innych wartości

dewizowych). NaleŜy przypomnieć, Ŝe zastrzeŜenia Europejskiego Banku

Centralnego i Komisji Europejskiej, dotyczące tego obszaru regulacji ustawy o

NBP, koncentrują się na wskazaniu potrzeby uwzględnienia w polskiej regulacji

faktu, Ŝe od dnia wejścia do strefy euro odpowiedzialność za politykę kursową

strefy euro jest przekazywana na poziom wspólnotowy, stosownie do art. 111

Traktatu. W tym kontekście warto zwrócić uwagę na przywołane przepisy

ustawy o NBP odnoszące się do polityki kursowej oraz postanowienia Uchwały

nr 51/2002 Zarządu NBP z dnia 23 września 2002 r. w sprawie sposobu

wyliczania i ogłaszania bieŜących kursów walut obcych (wydanej na podstawie

art. 24 ust. 3 i art. 17 ust. 4 pkt 2 tej ustawy).461 Ich analiza, przeprowadzona z

uwzględnieniem doświadczeń Słowacji i Litwy462, prowadzi do wniosku, Ŝe dla

zapewnienia zgodności polskiej regulacji z Traktatem i Statutem konieczna staje

się, ze skutkiem od dnia uchylenia derogacji463, jej modyfikacja, która opierałaby

się na następujących załoŜeniach: 1) NBP nie moŜe, co do zasady, indywidualnie

ustalać (wyliczać) kursów walut obcych; 2) do kompetencji NBP naleŜeć moŜe

jedynie ustalanie (wyliczanie) i ogłaszanie referencyjnego kursu euro w stosunku

461 Dz. Urz. NBP Nr 14, poz. 39 z późn. zm. 462 Na temat doświadczeń legislacyjnych w omawianym zakresie i stanowiska wyraŜanego w opiniach EBC do projektów

słowackich i litewskich przepisów, dotyczących polityki kursowej, zob. pkt I. 2.2.8. „Przepisy o rezerwach walutowych i

kursach wymiany walut”. 463 Pomijam przy tym zmiany w zakresie zasad ustalania kursu złotego, które byłyby związane z uczestnictwem Polski w

ERM II.

Page 328: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

324324324324

do walut obcych, które są przedmiotem obrotu w Polsce, ale ich kursu nie ustala

EBC.464

Konsekwencją ograniczenia kompetencji NBP w przedstawionym zakresie

będzie jednak konieczność zrewidowania przepisów znajdujących się w aktach

zarówno rangi ustawowej, jak i wykonawczych, w których czynione jest

odesłanie do kursów ogłaszanych przez NBP, np. w art. 8 ust. 13 ustawy z dnia

12 marca 2004 r. o pomocy społecznej465 czy w § 4 rozporządzeniu Ministra

Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 sierpnia 2008 r. w sprawie minimalnych

kwot, jakie powinny posiadać niektóre grupy cudzoziemców na pokrycie

kosztów utrzymania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i powrotu.466

IIIIII.1.3.5. Gromadzenie danych statystycznychII.1.3.5. Gromadzenie danych statystycznychII.1.3.5. Gromadzenie danych statystycznychII.1.3.5. Gromadzenie danych statystycznych

Do gromadzenia przez Narodowy Bank Polski określonych danych

statystycznych odnoszą się przede wszystkim przepisy art. 3 ust. 2 pkt 7

(wskazującego, Ŝe jednym z zadań NBP jest „opracowywanie statystyki

pienięŜnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji

inwestycyjnej”) oraz art. 23 ust. 2, ust. 2a, ust. 2b, ust. 3 i ust. 4 tej ustawy

(określającego, w szczególności, zakres podmiotowy i przedmiotowy oraz tryb i

zasady obowiązku przekazywania tych danych do NBP).467 Wspomniana

464 Przykładem takiej waluty jest hrywna – UAH (Ukraina). 465 Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728 z późn. zm.; zgodnie z art. 8 ust. 13 przywołanej ustawy dla potrzeb ustalenia

prawa do świadczeń z pomocy społecznej określonej osoby lub rodziny w przypadku uzyskiwania przez nie dochodu w

walucie obcej, wysokość tego dochodu ustala się według średniego kursu Narodowego Banku Polskiego z dnia wydania

decyzji administracyjnej w sprawie świadczenia z pomocy społecznej. 466 Dz.U. Nr 163, poz.1019; zgodnie z przywołanym postanowieniem rozporządzenia do przeliczania na walutę polską

posiadanych przez cudzoziemca środków finansowych w walucie obcej stosuje się średni kurs tej waluty ogłoszony przez

Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu roboczym poprzedzającym wjazd cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej

Polskiej. 467 Ustawową regulację gromadzenie danych statystycznych przez NBP w omawianym zakresie uzupełniają akty

wykonawcze do tej ustawy: 1) Uchwała nr 23/2003 Zarządu NBP z dnia 25 lipca 2003 r. w sprawie trybu i szczegółowych

zasad przekazywania przez banki Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do ustalania polityki pienięŜnej i

okresowych ocen sytuacji państwa oraz oceny sytuacji finansowej banków i ryzyka sektora bankowego (Dz. Urz. NBP Nr 16,

poz. 26 z późn. zm.), 2) Uchwała nr 48/2003 Zarządu NBP z dnia 14 listopada 2003 r. w sprawie trybu i szczegółowych

zasad przekazywania przez banki Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do sporządzania bilansu

płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej (Dz. Urz. NBP Nr 21, poz. 36 z późn. zm.). Wskazując przepisy,

które określają zasady przekazywania NBP danych niezbędnych do sporządzania bilansu płatniczego oraz

międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, nie moŜna jednak pominąć art. 30 ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. – Prawo

dewizowe (Dz. U. Nr 141, poz. 1178 z późn. zm.) i wydanego na podstawie ust. 3 tego przepisu rozporządzenia Ministra

Finansów z dnia 17 września 2007 r. w sprawie sposobu, zakresu i terminów wykonywania przez rezydentów

dokonujących obrotu dewizowego oraz przedsiębiorców wykonujących działalność kantorową obowiązku przekazywania

Page 329: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

325325325325

regulacja ustawy o NBP stała się przedmiotem, opisanych w cz. II niniejszego

opracowania, zastrzeŜeń Rady UE i EBC, poniewaŜ nie zostały w niej

uwzględnione rola i kompetencje obu tych podmiotów w tym zakresie. W tym

kontekscie na uwagę zasługuje, w szczególności, art. 10 i art. 285 Traktatu oraz

art. 5 Statutu, a takŜe rozporządzenie Rady (WE) nr 2533/98 z dnia 23 listopada

1998 r. dotyczące zbierania danych statystycznych przez Europejski Bank

Centralny468 oraz rozporządzenie EBC nr 958/2007 z dnia 27 lipca 2007 r.

dotyczące danych statystycznych w zakresie aktywów i zobowiązań funduszy

inwestycyjnych.469 Przywołany art. 285 przewiduje, Ŝe opracowywanie statystyki

koniecznej dla realizacji zadań Wspólnoty naleŜy do Rady UE, przy czym

podejmowane przez ten organ działania nie mogą naruszać art. 5 Statutu.

Zgodnie z ust. 1 tego postanowienia Statutu, Europejski Bank Centralny, w celu

realizacji zadań ESBC, przy współpracy z krajowymi bankami centralnymi

(równieŜ z Narodowym Bankiem Polskim), zbiera niezbędne (przede wszystkim

do ustalania i realizacji polityki pienięŜnej we Wspólnocie – uw. M.O.)

informacje statystyczne od właściwych władz krajowych albo bezpośrednio od

podmiotów gospodarczych. Krajowe banki centralne (Narodowy Bank Polski)

mają przy tym wykonywać, w miarę moŜliwości, zadania, które zostały

określone w przywołanym art. 5 ust. 1 Statutu (w myśl art. 5 ust. 2 tego aktu),

będące zadaniami ESBC. Warto takŜe zwrócić uwagę, Ŝe zgodnie z art. 5 ust. 4

Statutu Rada UE określa osoby fizyczne i prawne objęte obowiązkiem składania

sprawozdań oraz reŜim poufności i wydaje odpowiednie przepisy wykonawcze.

Podkreślić naleŜy, Ŝe art. 5 Statutu stosuje się do wszystkich państw

członkowskich – takŜe do tych, które nie przystąpiły do strefy euro. Przepis ten

nie jest objęty derogacją. Zgodnie z pkt. 17 preambuły przywołanego

rozporządzenia nr 2533/98, niezaleŜnie od tego, Ŝe informacje statystyczne

potrzebne do spełnienia wymagań EBC dotyczących sprawozdawczości

statystycznej nie są takie same w przypadku uczestniczących i

nieuczestniczących państw członkowskich470, art. 5 Statutu znajduje

Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do sporządzania bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji

inwestycyjnej (Dz. U. Nr 183, poz. 1308). 468 Dz. U. L 318 z dnia 27 listopada 1998 r., s. 8. 469 Dz. U. L 211 z dnia 11 sierpnia 2007 r., s. 8. 470 Zgodnie z definicją, którą podaje art. 1 ust. 3 rozporządzenia Rady nr 2533/98, „uczestniczące państwo członkowskie”

oznacza państwo członkowskie, które przyjęło jedną walutę zgodnie z Traktatem.

Page 330: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

326326326326

zastosowanie do obu grup tych państw.471 Rada Ogólna EBC ma przy tym

obowiązek wspierania zbierania informacji statystycznych określonych w art. 5

(zgodnie z art. 47 ust. 2 Statutu). NaleŜy równieŜ zwrócić uwagę na art. 10

Traktatu, który wymaga od państw członkowskich (w tym od Polski) „podjęcia

wszystkich właściwych środków (…) w celu zapewnienia wykonania obowiązków

wynikających z (…) Traktatu” oraz art. 4 rozporządzenia Rady (WE) nr 2533/98,

zobowiązujący wszystkie państwa członkowskie do „wprowadzenia

odpowiedniej organizacji w dziedzinie statystyki (…) oraz do pełnej współpracy z

ESBC w celu zapewnienia realizacji obowiązków wynikających z art. 5 Statutu”.

Trzeba podkreślić, Ŝe zgodnie z tymi przepisami nieuczestniczące państwa

członkowskie są obowiązane opracować i podjąć na poziomie krajowym

wszystkie środki, które uznają za właściwe dla zbierania informacji

statystycznych niezbędnych do spełnienia wymagań EBC w zakresie

sprawozdawczości statystycznej oraz terminowego prowadzenia przygotowań w

dziedzinie statystyki w celu uzyskania statusu uczestniczących państw

członkowskich.472

Na tle przedstawionego stanu prawnego powstaje pytanie o zakres działań

legislacyjnych, które powinny zostać podjęte w odniesieniu do polskiej

regulacji, w szczególności do art. 23 ustawy o NBP, dla zapewnienia jej

konwergencji prawnej. NaleŜy przy tym zauwaŜyć, Ŝe z uwagi na nieobjęcie

derogacją art. 5 Statutu oraz na dyspozycję art. 4 rozporządzenia nr 2533/98 oraz

wnioski płynące z pkt. 5 preambuły rozporządzenia nr 958/2007, odpowiednie

zmiany powinny zostać dokonane przed przystąpieniem Rzeczypospolitej

Polskiej do strefy euro. Ich wprowadzenie pozwoli takŜe na uniknięcie zarzutu

niezgodności polskiego porządku prawnego z przywołanymi rozporządzeniami,

które po uchyleniu derogacji będą w Polsce obowiązywać w całości i

bezpośrednio.

471 Na ten temat zob. np. pkt 2.1. opinii EBC z dnia 17 października 2008 r. wydanej na wniosek Ministra Finansów RP w

sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o Narodowym Banku Polskim oraz o zmianie niektórych innych ustaw

(CON/2008/53). 472 Zob. opinię EBC CON/2007/24 z dnia 8 sierpnia 2007 r. wydaną na wniosek Narodowego Banku Rumunii w sprawie

projektu przepisów dotyczących obowiązków statystycznych wynikających z bilansu aktywów i zobowiązań instytucji

finansowych spoza sektora bankowego. NaleŜy przy tym zauwaŜyć, Ŝe takŜe w myśl pkt. 5 preambuły rozporządzenia EBC

nr 958/2007 z dnia 27 lipca 2007 r. państwa członkowskie objęte derogacją powinny wdroŜyć w krajowym porządku

prawnym wszelkie środki, które uznają za właściwe w celu zbierania informacji statystycznych potrzebnych do wypełniania

wymagań EBC w zakresie sprawozdawczości statystycznej oraz terminowego przygotowania się w dziedzinie statystyki do

uzyskania statusu państwa członkowskiego uczestniczącego w III etapie UG i W.

Page 331: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

327327327327

Uwagę zwraca, przede wszystkim, brak odzwierciedlenia w przywołanym art. 23

obowiązku przekazywania Europejskiemu Bankowi Centralnemu danych

statystycznych (w zakresie wynikającym z art. 5ust. 1 Statutu), które zbiera

Narodowy Bank Polski. Potrzebie zapewnienia sprawnego przepływu tego

rodzaju danych między wymienionymi podmiotami, zwłaszcza w świetle zasad

ich udostępniania, które wprowadza art. 23 ust. 6 i ust. 7 ustawy o NBP,

wychodziłoby naprzeciw wskazaniu w tej ustawie, w sposób wyraźny, EBC jako

podmiotu, będącego ich stałym odbiorcą. Postulat ten został spełniony w drodze

nowelizacji art. 23 ust. 7 omawianej ustawy przez art. 14 pkt 4 lit. c ustawy z

dnia 7 listopada 2008 r. o Komitecie Stabilności Finansowej.473 Zgodnie z

nowym brzmieniem tego przepisu ustawy o NBP (art. 23 ust. 7 pkt 1) dane

indywidualne, o których mowa w ust. 2, 2a i 3 tego artykułu, oraz zestawienia,

opracowania i oceny, wskazane w ust. 6 tego przepisu, NBP udostępnia, m.in.

„Europejskiemu Bankowi Centralnemu – w wykonaniu obowiązków związanych z

uczestnictwem NBP w Europejskim Systemie Banków Centralnych”.

Jednak dla zapewnienia zgodności polskiej regulacji z przywołanymi przepisami

prawa wspólnotowego konieczne jest równieŜ rozszerzenie zakresu

podmiotowego obowiązku przekazywania określonych danych statystycznych do

Narodowego Banku Polskiego (a następnie do EBC na podstawie art. 23 ust. 7

pkt 1 ustawy o NBP) na inne podmioty, spoza sektora bankowego, których

działalność ma istotne znaczenia z punktu widzenia ustalania polityki pienięŜnej

oraz okresowych ocen sytuacji pienięŜnej państwa i powinna zostać

uwzględniona podczas analizy zjawisk monetarnych. Dotyczy to, przede

wszystkim, danych od funduszy inwestycyjnych i towarzystw funduszy

inwestycyjnych, na których przekazywanie do banku centralnego wskazuje

przywoływane rozporządzenie EBC nr 958/2007. Nie moŜna jednak wykluczyć,

Ŝe niezbędne dla ustalania polityki pienięŜnej okaŜą się równieŜ informacje

pozyskiwane od innych podmiotów. Dlatego teŜ za uzasadnione naleŜy uznać

dokonanie zmian, które stały się przedmiotem projektu ustawy o zmianie ustawy

o Narodowym Banku Polskim474, w szczególności polegających na:

473 Dz. U. Nr 209, poz. 1317. 474 Przywołany projekt ustawy o zmianie ustawy o NBP (projekt z dnia 27 maja 2008 r.) wraz z uzasadnieniem został

opublikowany na stronie:

http://www.mofnet.gov.pl/_files_/bip/bip_projekty_aktow_prawnych/fi/bankowe/proj_ust_o_zm_nbp.pdf

Page 332: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

328328328328

1) Wprowadzeniu upowaŜnień do określenia przez ministra właściwego do

spraw instytucji finansowych, po zasięgnięciu opinii prezesa NBP, w

drodze rozporządzenia, sposobu, zakresu i terminu przekazywania

danych niezbędnych do ustalania polityki pienięŜnej oraz okresowych

ocen sytuacji pienięŜnej państwa przez fundusze inwestycyjne i

towarzystwa funduszy inwestycyjnych oraz przez inne (niŜ banki oraz

fundusze inwestycyjne i towarzystwa funduszy inwestycyjnych)

podmioty, których pozycja, udział w rynku finansowych i działalność ma

znaczenie w analizie zjawisk monetarnych.

2) Rozstrzygnięciu, Ŝe obowiązek przekazywania do NBP danych

niezbędnych do wykonywania jego zadań, w tym równieŜ zadań

wynikających z uczestnictwa w ESBC, odnosi się do informacji objętych

ochroną na podstawie przepisów innych ustaw niŜ ustawa o NBP.

IIIIII.1.3.6. Emisja znaków pienięŜnychII.1.3.6. Emisja znaków pienięŜnychII.1.3.6. Emisja znaków pienięŜnychII.1.3.6. Emisja znaków pienięŜnych

Problematyce emisji znaków pienięŜnych, będących prawnym środkiem

płatniczym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, zostały w polskim porządku

prawnym poświęcone przepisy art. 227 ust. 1 Konstytucji RP (rozstrzygającego,

Ŝe NBP przysługuje wyłączne prawo emisji pieniądza) oraz art. 4 ustawy o NBP

(zgodnie z którym „NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków

pienięŜnych Rzeczypospolitej Polskiej”). Na uwagę zasługują równieŜ art. 31 –

37 tej ustawy, przewidujące, Ŝe:

1) znakami pienięŜnymi RP są banknoty i monety opiewające na złote i

grosze;

2) tylko znaki pienięŜne emitowane przez NBP są prawnymi środkami

płatniczymi na obszarze RP;

3) do Prezesa NBP naleŜy: a) ustalanie wzorów i wartości nominalnej

banknotów oraz wzorów, wartości nominalnej, stopu, próby i masy

monet oraz wielkości emisji znaków pienięŜnych, jak równieŜ terminów

Page 333: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

329329329329

ich wprowadzenia do obiegu; b) wycofywanie z obiegu określonych

znaków pienięŜnych, skutkujące utratą przez nie przymiotu prawnych

środków płatniczych na obszarze RP i wymianą w wyznaczonych przez

niego bankach; c) ustalanie warunków, których niespełnienie przez znaki

pienięŜne przesądza o utracie przez nie statusu prawnego środka

płatniczego na obszarze RP i ich wymianie, a takŜe określanie, w drodze

zarządzenia, szczegółowych zasad i trybu wymiany wspomnianych

znaków pienięŜnych; d) określanie, w drodze zarządzenia, podlegającego

uzgodnieniu z Ministrem Sprawiedliwości i Ministrem Sprawa

Wewnętrznych i Administracji, zasad i trybu postępowania przy

zatrzymywaniu znaków pienięŜnych (podejrzanych co do

autentyczności) oraz postępowania z fałszywymi znakami pienięŜnymi;

4) NBP moŜe prowadzić w kraju i za granicą sprzedaŜ monet, banknotów i

numizmatów przeznaczonych na cele kolekcjonerskie oraz na inne cele,

na warunkach i według zasad ustalonych przez Zarząd NBP w drodze

uchwały;

5) NBP organizuje gospodarkę znakami pienięŜnymi RP.

Przytoczone regulacje wyznaczają ramy prawne monopolu emisyjnego NBP w

Polsce. Komisja i EBC podnoszą natomiast, o czym była mowa w cz. II

niniejszego opracowania, Ŝe w przepisach polskiego prawa powinny zostać

uwzględnione kompetencje Europejskiego Banku Centralnego i Rady Unii

Europejskiej w zakresie dotyczącym banknotów i monet euro.

Prowadząc rozwaŜania na temat zakresu zmian w przywołanych na wstępie

przepisów, nie moŜna bowiem zapominać, Ŝe zgodnie z art. 106 Traktatu i art. 16

Statutu:

1) Europejski Bank Centralny ma wyłączne prawo wydawania zgody na

emisję banknotów euro we Wspólnocie, przy czym mogą być one

emitowane zarówno przez EBC, jaki i przez krajowe banki centralne; w

konsekwencji, jedynie banknoty wyemitowane za zgodą EBC mają

Page 334: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

330330330330

walor prawnych środków płatniczych na obszarze Unii Gospodarczej i

Walutowej.

2) Emisji monet euro mogą wprawdzie dokonywać państwa członkowskie

(mógłby jej zatem dokonywać NBP), ale po uzyskaniu zgody EBC co do

rozmiarów ich emisji475, przy czym dotyczy to zarówno monet

powszechnego obiegu (zdawkowych), jak i monet kolekcjonerskich.

Analizując wspólnotowe przepisy, które dotyczą problematyki emisji banknotów

i monet euro, warto takŜe zwrócić uwagę na przedmiot regulacji waŜnych, z

omawianego punktu widzenia, rozporządzeń Rady (WE), decyzji

(obowiązujących, zgodnie z art. 110 ust. 2 TWE i art. 32 ust. 2 Statutu, w całości

tych, do których są skierowane – przyp. M.O.) i wytycznych EBC (stanowiących,

zgodnie z art. 12 ust. 1 i art. 14 ust. 3 Statutu, integralną część prawa

wspólnotowego – przyp. M.O.), a w szczególności:

1) Rozporządzenie Rady (WE) nr 975/98 z dnia 3 maja 1998 r. w sprawie

nominałów i parametrów technicznych monet euro przeznaczonych do

obiegu476;

2) Decyzji EBC nr 2001/15 z dnia 6 grudnia 2001 r. w sprawie emisji

banknotów euro477;

3) Wytycznych EBC nr 2004/18 z dnia 16 września 2004 r. w sprawie

dokonywania zamówień na dostawę banknotów euro478;

4) Decyzji EBC nr 2003/4 z dnia 20 marca 2003 r. w sprawie nominałów,

parametrów, reprodukcji, wymiany i wycofywania banknotów euro479;

5) Wytycznych EBC nr 2003/5 z dnia 20 marca 2003 r. w sprawie

egzekwowania środków przeciwdziałających niedozwolonej reprodukcji

banknotów oraz w sprawie wymiany i wycofywania banknotów euro480;

475 Zob. np. Decyzję EBC nr 2007/16 z dnia 23 listopada 2007 r. w sprawie zgody na wielkość emisji monet w 2008 r. (Dz.

U. L 317 z dnia 5 grudnia 2007 r., s. 81) , która obejmuje Cypr i Maltę. 476 Dz. U. L 139 z dnia 11 maja 1998 r., s. 6, z późn. zm. 477 Dz. U. L 337 z dnia 20 grudnia 2001 r., s. 52, ostatnio zmieniana Decyzją EBC nr 2001/19 (Dz. U. L 1 z dnia 4 stycznia

2008 r., s. 7). 478 Dz. U. L 320 z dnia 21 października 2004 r., s. 21. 479 Dz. U. L 78 z dnia 25 marca 2003 r., s. 16.

Page 335: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

331331331331

6) Decyzji EBC nr 2008/3 z dnia 15 maja 2008 r. w sprawie procedur

bezpieczeństwa dla producentów zabezpieczonych elementów

banknotów euro.481

Przedstawiony zarys wspólnotowych uregulowań, odnoszących się do emisji

banknotów i monet euro, jak równieŜ do wymiany i wycofywania banknotów

euro, pozwala na wskazanie kierunków zmian w tym zakresie w polskim

porządku prawnym. Przy ich określaniu przydatne okazują się, analizowane w

cz. I niniejszego opracowania, doświadczenia innych państw w tym obszarze.482

NaleŜy zatem de lege ferenda postulować wprowadzenie, z dniem przystąpienia

do strefy euro, przede wszystkim, następujących zmian:

1) Wyeliminowanie regulacji prawnych, które są sprzeczne z art. 106

Traktatu i art. 16 Statutu, poprzez nadanie stosownym przepisom

Konstytucji RP i ustawy o NBP nowego (zgodnego z ww.

postanowieniami Traktatu i Statutu) brzmienia; dotyczy to, w

szczególności: a) art. 227 ust. 1 zd. 2 Konstytucji RP i art. 4 ustawy o

NBP oraz b) art. 31 i art. 32 ustawy o NBP.

2) Rozstrzygnięcie, w sposób wyraźny, w wymienionych w pkt. 1

przepisach, Ŝe: a) NBP ma prawo do emisji banknotów euro za zgodą

Europejskiego Banku Centralnego; b) NBP ma na obszarze RP wyłączne

prawo do emisji monet euro, za uprzednią zgodą EBC na wielkość ich

emisji; c) prawnym środkiem płatniczym na obszarze RP są banknoty

euro emitowane za zgodą EBC oraz monety euro.

3) Uwzględnienie w regulacji, która jest przedmiotem art. 33 i art. 34

ustawy o NBP, postanowień aktów wspólnotowych, w szczególności

postanowień ww. Decyzji EBC nr 2001/5 oraz nr 2003/4, z

zastrzeŜeniem jednak, Ŝe naleŜy unikać regulowania w prawie krajowych

kwestii wyczerpującą rozstrzygniętych w prawie unijnym (np. w zakresie

480 Dz. U. L 78 z dnia 25 marca 2003 r., s. 20. 481 Dz. U. L 140 z dnia 30 maja 2008 r., s. 26. 482 Zob. pkt I. 2.2.7. „Przepisy o roli banku centralnego w zakresie emisji banknotów i monet oraz organizacji obiegu

gotówkowego”.

Page 336: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

332332332332

wycofywania z obiegu zniszczonych banknotów euro, co jest

przedmiotem Decyzji EBC nr 2003/4).

IIIIII.1.3.7. Przepisy o gospodarce finansowej NBPII.1.3.7. Przepisy o gospodarce finansowej NBPII.1.3.7. Przepisy o gospodarce finansowej NBPII.1.3.7. Przepisy o gospodarce finansowej NBP

Analiza uwag, które zostały sformułowane przez EBC i Komisję w tym zakresie,

wskazuje, Ŝe odnoszą się one do dwóch powiązanych ze sobą kwestii: 1) zasad

wyboru biegłego rewidenta do zbadania rocznego sprawozdania finansowego

Narodowego Banku Polskiego (art. 69 ust. 1 ustawy o NBP) oraz 2) zakresu

kompetencji kontrolnych NajwyŜszej Izby Kontroli wobec NBP (art. 203 ust. 1

Konstytucji RP). Warto przypomnieć, Ŝe podstawą do przedstawienia zastrzeŜeń

obu tych podmiotów jest niezgodność wymienionych przepisów z art. 27 Statutu.

Przywołane postanowienie Statutu przesądza natomiast o tym, Ŝe kontrola

rachunków krajowych banków centralnych naleŜy do niezaleŜnych rewidentów z

zewnątrz, zarekomendowanych przez Radę Naczelną EBC i zatwierdzonych

przez Radę Unii Europejskiej (art. 27 ust. 1)483, przy czym wspomniani

rewidenci mają dysponować pełnymi uprawnieniami do kontroli wszystkich

ksiąg i rachunków wspomnianych banków centralnych i do uzyskania pełnej

informacji na temat ich transakcji. PowyŜsze dotyczy wykonywania przez

krajowe banki centralne zadań związanych z uczestnictwem w ESBC.

W tym kontekście uwagę zwraca art. 69 ust. 1 ustawy o NBP, który stanowi, Ŝe

roczne sprawozdanie finansowe NBP podlega badaniu przez biegłego rewidenta

wybranego przez Radę Polityki PienięŜnej. Przepis ten wymaga zatem

nowelizacji (z dniem uchylenia derogacji), której celem byłoby uwzględnienie,

wynikających z art. 27 ust. 1 Statutu, kompetencji Rady Naczelnej EBC.

Z powyŜszym zagadnieniem niezgodności ze Statutem wiąŜe się takŜe problem

kompetencji kontrolnych NIK wobec NBP w zakresie wykonywania przez polski

bank centralny działań i zadań związanych z ESBC. Przepis art. 203 ust. 1

483 Rekomendacja dotycząca niezaleŜnego zewnętrznego audytora dokonywana jest w formie zalecenia (rekomendacji) EBC

udzielanego Radzie Unii Europejskiej. Zob. np. Zalecenie EBC z dnia 30 kwietnia 2008 r. udzielane Radzie Unii Europejskiej

w sprawie zewnętrznych audytorów Europejskiego Banku Centralnego (EBC/2008/2), które zostało opublikowane w Dz. U.

C 114/1 z dnia 9 maja 2008 r. i dotyczy ustanowienia zewnętrznych audytorów EBC za lata obrachunkowe 2008 – 2012.

Page 337: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

333333333333

Konstytucji RP nie dokonuje rozróŜnienia między aktywnością Narodowego

Banku Polskiego, pozostającą w związku z ESBC i wykraczającą poza nią,

przesądzając, Ŝe niejako cała działalność NBP podlega kontroli NIK z punktu

widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. Analiza

argumentacji prezentowanej w opiniach EBC w sprawie analogicznych

rozwiązań w porządkach prawnych Cypru i Litwy484 prowadzi do wniosku, Ŝe

konieczne staje się dokonanie zmian w przywołanym art. 203 ust. 1, jak równieŜ

w ustawie z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli485 (w

szczególności w jej art. 2 ust. 1, który stanowi, m.in., Ŝe NIK kontroluje

działalność Narodowego Banku Polskiego). Proponowana nowelizacja mogłaby

polegać na ograniczeniu przedmiotu kontroli NIK do tych aspektów działalności

NBP, która nie jest związana z uczestnictwem w ESBC. ZauwaŜyć przy tym

naleŜy, Ŝe, w opinii EBC, przymiotu „niezaleŜnego rewidenta z zewnątrz”, o

którym mowa w art. 27 ust. 1 Statutu, nie moŜna nawet nadać państwowemu

organowi kontrolnemu o zagwarantowanej konstytucyjnie niezaleŜności.486 Na

tle doświadczeń cypryjskich i litewskich487 za dopuszczalne naleŜałoby jednak

uznać pozostawienie kontroli NIK w zakresie działalności Narodowego Banku

Polskiego, która nie jest związana z ESBC z zastrzeŜeniem, Ŝe: 1) odbywa się

ona z poszanowaniem niezaleŜności NBP; 2) nie uchybia ona przepisowi art. 38

Statutu, który dotyczy tajemnicy słuŜbowej oraz 3) jej dokonywanie nie moŜe

kolidować z wykonywaniem uprawnień przez rewidenta, o którym mowa w art.

27 ust. 1 Statutu.

IIIIII.1.3.8. Współpraca międzynarodowaII.1.3.8. Współpraca międzynarodowaII.1.3.8. Współpraca międzynarodowaII.1.3.8. Współpraca międzynarodowa

Problematyce współpracy międzynarodowej NBP poświęcone zostały art. 5 ust.

1 i art. 11 ust. 3 ustawy o NBP. Warto przypomnieć, Ŝe przewidują one

moŜliwość uczestnictwa NBP w charakterze członka w międzynarodowych

484 Szerzej ten temat w pkt. I. 2.2.9.„Sprawozdawczość statystyczna i rachunkowość. Kontrola rachunków krajowych

banków centralnych”. 485 Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701. 486 Zob. pkt 2.2. opinii CON/2006/4 odnoszący się do cypryjskiego Audytora Generalnego. 487 Zob. opinię CON/2006/50 oraz uwagi odnoszące się do kompetencji litewskiego Państwowego Urzędu Kontroli w

stosunku do Banku Litwy w Raporcie EBC o konwergencji z maja 2006 r., s. 74.

Page 338: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

334334334334

instytucjach finansowych i bankowych (art. 5 ust. 1) oraz reprezentowanie przez

prezesa NBP interesów RP w międzynarodowych instytucjach bankowych oraz,

o ile Rada Ministrów nie postanowi inaczej, w międzynarodowych instytucjach

finansowych (art. 11 ust. 3). Oba wymienione przepisy stały się przedmiotem

zastrzeŜeń EBC i KE, które podnoszą, Ŝe w polskiej regulacji nie zostały

uwzględnione kompetencje Europejskiego Banku Centralnego w tym zakresie.

NaleŜy wnioskować, Ŝe oba te podmioty miały na uwadze art. 6 Statutu, zgodnie

z którym: 1) o sposobie reprezentacji Europejskiego Systemu Banków

Centralnych w zakresie współpracy międzynarodowej związanej z zadaniami

ESBC decyduje EBC; 2) narodowe banki centralne mogą wprawdzie

uczestniczyć w międzynarodowych instytucjach finansowych, ale za zgodą EBC.

Stąd teŜ konieczne staje się wprowadzenie normy, która uwzględniałyby

uprawnienia EBC w obszarze współpracy międzynarodowej. Wydaje się, Ŝe cel

taki zostałby osiągnięty w drodze, proponowanej w konkluzji rozwaŜań na temat

celów działalności NBP, nowelizacji art. 227 ust. 1 Konstytucji RP i art. 1

ustawy NBP.

IIIIII.1.3.9. Konsultacja z EBC projektów aktów prawa polskiego II.1.3.9. Konsultacja z EBC projektów aktów prawa polskiego II.1.3.9. Konsultacja z EBC projektów aktów prawa polskiego II.1.3.9. Konsultacja z EBC projektów aktów prawa polskiego

Odnotowania wymaga takŜe stanowisko EBC i KE w sprawie uregulowania

obowiązku konsultowania określonych projektów aktów prawa polskiego z

Europejskim Bankiem Centralnym.488 Komisja Europejska, odnosząc się do art.

21 pkt 4 ustawy o NBP, uznaje za niedociągnięcie polskiej regulacji

nieuwzględnienie obowiązku konsultowania z EBC projektów krajowych aktów

prawnych w dziedzinach podlegających jego kompetencji489, zgodnie z art. 105

ust. 4 Traktatu i art. 4 Statutu. Natomiast Europejski Bank Centralny, nawiązując

do przywołanego przepisu ustawy o NBP, podkreśla, Ŝe zasięgnięcie opinii NBP

nie wyłącza konieczności poddawania tych projektów konsultacji z EBC.

488 Szerzej na temat obowiązku zasięgania opinii EBC w sprawie krajowych projektów przepisów prawnych zob. np.: C.

Kosikowski, Prawo finansowe w Unii Europejskiej, Warszawa 2008, s. 59 oraz M. Motas – Piotrowska, Obowiązek zasięgania opinii EBC w sprawie krajowych projektów przepisów prawnych. Zarys problemu, Prawo Bankowe z 2008, nr 9

oraz przywołana tam literatura i piśmiennictwo. 489 European Comission: Convergence Report 2008– Technical Annex, s. 138

Page 339: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

335335335335

Rozpatrując problematykę obowiązku konsultacji z EBC w polskim systemie

prawnym, naleŜy, obok przywołanego art. 105 ust. 4 Traktatu i art. 4 Statutu,

mieć na uwadze Decyzję Rady 98/415/WE z dnia 29 czerwca 1998 r. w sprawie

konsultacji Europejskiego Banku Centralnego udzielanych władzom krajowym w

sprawie projektów przepisów prawnych. Na uwagę zasługuje takŜe

opublikowany w 2005 r. przez EBC „Przewodnik dotyczący zasięgania przez

władze krajowe opinii Europejskiego Banku Centralnego w sprawie

projektowanych przepisów prawnych”490, który wprawdzie, jak wynika z lektury

jego strony wstępnej, został sporządzony dla celów informacyjnych i „wyraŜa

poglądy EBC i pozostaje bez wpływu na interpretację decyzji 98/415/WE przez

instytucje wspólnotowe, którym powierzono zapewnienie prawidłowego

stosowania prawa wspólnotowego”, to jednak, co podkreśla się w

piśmiennictwie, jego znaczenie w procesie wykładni jest nie do przecenienia.491

Wykładnia postanowień Decyzji wskazuje, Ŝe obowiązek zasięgania opinii EBC

ma zastosowanie do wszystkich państw członkowskich (w tym objętych

derogacją), z wyjątkiem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Północnej

Irlandii. Obejmuje on swoim zakresem przedmiotowym konsultowanie kaŜdego

projektu przepisu prawnego w dziedzinach podlegających kompetencji EBC (art.

2 ust. 1 Decyzji). Pojęcie „projekt przepisu prawnego” oznacza natomiast projekt

wszelkich przepisów które, z chwilą kiedy stają się prawnie wiąŜące i

powszechnie stosowane na terytorium Państwa Członkowskiego, ustalają zasady

odnoszące się do nieograniczonej liczby przypadków i są adresowane do

nieograniczonej liczby osób fizycznych i prawnych (zgodnie z art. 1 ust. 1

Decyzji), z wyłączeniem projektów przepisów, stanowionych w celu

przeniesienia dyrektyw wspólnotowych do prawa krajowego (art.1 ust. 2

Decyzji). Podmiotami zobowiązanymi do zgłaszana wniosków o wydanie opinii

przez EBC są „władze krajowe”, które jednak nie zostały zdefiniowane ani w art.

105 ust. 4 Traktatu i art. 4 Statutu, ani w Decyzji. W literaturze przedmiotu492 i

piśmiennictwie493 wskazuje się, Ŝe w praktyce będą to zarówno organy

opracowujące projektowane przepisy, w szczególności właściwi ministrowie,

rzadziej posłowie i Senat RP (w przypadku skorzystania przez te podmioty z 490 Przywołany przewodnik został opublikowany na stronie:

www.ecb.int/pub/pdf/other/guideconsultationecb2005pl/pdf 491 M. Motas – Piotrowska, Obowiązek …, s. 70. 492 C. Kosikowski, Prawo finansowe …., s. 59. 493 M. Motas – Piotrowska, Obowiązek …, s. 71.

Page 340: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

336336336336

prawa inicjatywy ustawodawczej), jak i Narodowy Bank Polski, w stosunku do

którego przyjmuje się, Ŝe jest on obowiązany do konsultowania projektów aktów

prawnych swoich organów (zarządzeń i uchwał), mimo Ŝe akty te nie są źródłem

powszechnie obowiązującego prawa RP w rozumieniu art. 87 Konstytucji RP494 i

NBP nie posiada inicjatywy ustawodawczej.

Mając na uwadze powyŜsze ustalenia, uzasadnione wydaje się skonfrontowanie z

nimi polskich regulacji w tym zakresie, w szczególności przywoływanego przez

Komisję i Europejski Bank Centralny art. 21 pkt 4 ustawy o NBP. Analiza

przepisów ustawowych pozwala na stwierdzenie, Ŝe ani ustawa o NBP, ani inny

akt prawny tej rangi, nie nakładają na Narodowy Bank Polski i inne „władze

krajowe”, np. na Ministra Finansów, obowiązku konsultowania odpowiednich

projektów z EBC. Zgodnie bowiem z art. 21 pkt 4 ustawy o NBP w wykonaniu

swoich zadań Narodowy Bank Polski współdziała z właściwymi organami

państwa w kształtowaniu i realizacji polityki gospodarczej państwa, dąŜąc przy

tym do zapewnienia naleŜytej realizacji załoŜeń polityki pienięŜnej, a w

szczególności opiniuje projekty aktów normatywnych, dotyczących działalności

banków i mających znaczenie dla systemu bankowego. Prowadząc rozwaŜania na

temat związania polskich „władz krajowych” obowiązkiem zasięgania opinii

EBC, nie moŜna jednak zapominać o charakterze prawnym Decyzji i zakresie jej

obowiązywania. Przypomnienia wymaga, Ŝe stosownie do art. 249 akapit 4

Traktatu decyzja Rady Unii Europejskiej obowiązuje w całości tych, do których

jest skierowana. Innymi słowy, wiąŜe ona jej adresatów, w tym równieŜ polskie

władze krajowe bezpośrednio, bez potrzeby przenoszenia jej postanowień w

drodze tworzenia stosownych przepisów w polskim prawie. Pytanie, które jednak

wymaga udzielenia odpowiedzi w świetle regulacji krajowych, dotyczy

wykonania w Rzeczypospolitej Polskiej dyspozycji art. 4 Decyzji. Odnotować

naleŜy, Ŝe wagę jej wypełnienia podkreśla EBC w raporcie o konwergencji z

2008 r.495 W myśl art. 4 Decyzji kaŜde państwo członkowskie powinno podjąć

działania niezbędne do zapewnienia przestrzegania omawianego obowiązku.

Wykonania tej dyspozycji w prawie polskim naleŜy poszukiwać w uchwale nr 49

Rady Ministrów z dnia 19 marca 2002 r. – Regulamin pracy Rady Ministrów.496

494 Kwestia charakteru prawnego aktów organów NBP była przedmiotem rozstrzygnięcia w wyroku Trybunału

Konstytucyjnego z dnia 28 czerwca 2000 r., sygn. akt K 25/99, OTK z 2000 r. nr 5, poz. 141. 495 EBC, Raport o konwergencji. Maj 2008, s. 21. 496 M.P. Nr 13, poz. 221 z późn. zm.

Page 341: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

337337337337

Uwagę zwraca § 12 a tej uchwały, który stanowi., Ŝe „organ wnioskujący jest

obowiązany przedstawić projekt dokumentu rządowego takŜe ……

Europejskiemu Bankowi Centralnemu celem uzyskania opinii, dokonania

konsultacji albo uzgodnienia, w przypadkach określonych w obowiązujących na

terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przepisach Unii Europejskiej”. W

odniesieniu do Narodowego Banku Polskiego naleŜy natomiast wskazać

Uchwałę Nr 25/98 Zarządu Narodowego Banku Polskiego z dnia 23 października

1998 r. w sprawie działalności legislacyjnej w Narodowym Banku Polskim.497

Problematyce procedury konsultacji z EBC w przypadku projektów aktów

organów NBP zostały poświęcone § 18 a – 18 f.

Podsumowując przeprowadzony wywód, naleŜy zauwaŜyć, Ŝe w Polsce podjęte

zostały kroki niezbędne do zapewnienia wykonywania obowiązku zasięgania

opinii EBC. Uzasadniony jest zatem pogląd, Ŝe odpowiednie polskie władze

krajowe zostały związane tym obowiązkiem. Kompetencje doradcze EBC są

zatem uznawane w polskim systemie prawnym.

III. 2. WNIOSKI PŁYNĄCE Z ANALIZY AKTÓW PRAWA WSPÓLNOTOWEGO, BEZPOŚREDNIO DOTYCZĄCYCH WPROWADZENIA EURO, ORAZ DOŚWIADCZEŃ WYBRANYCH PAŃSTW CZŁONKOWSKICH W ZAKRESIE PRZYGOTOWANIA DO ICH WDROśENIA W KRAJOWYCH PORZĄDKACH PRAWNYCH III. 2.1. UWAGI WSTĘPNE

Analiza aktów prawa wspólnotowego, tworzących ramy prawne wprowadzenia i

funkcjonowania euro, jak równieŜ przedstawione w części I niniejszego

opracowania doświadczenia wybranych państw członkowskich w zakresie ich

wielowymiarowych przygotowań legislacyjnych do zastąpienia walut

narodowych przez euro, pozwala na sformułowanie wniosków, które mogą

stanowić nieocenione źródło wskazówek dla polskiego ustawodawcy w okresie

poprzedzającym przejście Polski do III etapu Unii Gospodarczej i Walutowej.

Odnoszą się one do róŜnych aspektów wspomnianych prac przygotowawczych,

począwszy od wyboru rozwiązań prawnych, słuŜących zapewnieniu zgodności

497 Niepublikowana.

Page 342: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

338338338338

ustawodawstwa krajowego z odpowiednimi rozporządzeniami i wypełnieniu w

nim stosownych zaleceń Komisji Europejskiej, a skończywszy na wyborze

techniki prawodawczej wdroŜenia tych rozwiązań. Formułowane na tej

podstawie wnioski i wynikające z nich wskazówki wydają się tym bardziej

cenne, Ŝe przyjęte w tych państwach środki były przedmiotem swoistej

weryfikacji EBC, dokonywanej na zasadach art. 105 ust. 4 Traktatu i art. 4

Statutu, co pozwala przypuszczać, Ŝe ich uwzględnienie ułatwi skuteczne i

sprawne zakończenie prawnych przygotowań do wprowadzenia euro na obszarze

Rzeczypospolitej Polskiej.

Przedmiotem dalszej części opracowania staną się więc propozycje sposobu

(techniki prawodawczej) uregulowania kluczowych kwestii pozostających w

bezpośrednim związku z uzyskaniem przez euro statusu prawnego środka

płatniczego w Polsce i wprowadzeniem go do obiegu oraz rozwiązań prawnych,

które mogą zostać przyjęte przez ustawodawcę w celu wdroŜenia acquis

communautaire, dotyczącego tych zagadnień w polskim porządku prawnym.

III. 2.2. PRZEPISY DOTYCZĄCE WPROWADZENIU EURO W POLSCE

III.III.III.III. 2.2.2.2.2.2.2.2.1. Ustawa o wprowadzeniu euro (ustaw1. Ustawa o wprowadzeniu euro (ustaw1. Ustawa o wprowadzeniu euro (ustaw1. Ustawa o wprowadzeniu euro (ustawa horyzontalna) i a horyzontalna) i a horyzontalna) i a horyzontalna) i

zakres jej regulacjizakres jej regulacjizakres jej regulacjizakres jej regulacji

Przeprowadzona w części I niniejszego opracowania analiza doświadczeń innych

państw członkowskich w regulowaniu zagadnień bezpośrednio związanych z

nadaniem euro statusu prawnego środka płatniczego i wprowadzeniem go do

obiegu w drodze ustawy horyzontalnej (ustawie parasolowej, ang. „umbrella

law”) skłania do rekomendowania tej techniki polskiemu ustawodawcy. Za jej

wyborem przemawia takŜe fakt, Ŝe w istocie jest ona znana prawu walutowemu

w Polsce. W pełni uzasadnione wydaje się więc poszukiwanie wskazówek co do

obszarów, wymagających interwencji prawodawcy, i sposobu ich regulowania (w

tym co do przyjmowanej terminologii i brzmienia przepisów) równieŜ w ustawie

z dnia 7 lipca 1994 r. o denominacji złotego oraz w ustawie z dnia 25 maja 2001

Page 343: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

339339339339

r. o skutkach wprowadzenia w niektórych państwach członkowskich Unii

Europejskiej wspólnej waluty euro, które odnosiły się do zdarzeń prawnych o

zbliŜonych charakterze. NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe w przywołanych ustawach znalazły

się rozwiązania, słuŜące zapewnieniu, Ŝe zmiany w polskim ustroju pienięŜnym i

w jej otoczeniu nie wpłyną niekorzystnie na funkcjonowanie państwa, w

szczególności zaś będą miały charakter ekwiwalentny i odbędą się z

poszanowaniem zasady ciągłości stosunków prawnych. W ustawie o denominacji

na uwagę zasługują, w szczególności, przepisy, których przedmiotem jest:

1) wprowadzenie okresu stopniowego zastępowania banknotów i monet

opiewających na wycofywaną jednostkę pienięŜną (art. 2 ust. 2 ustawy o

denominacji) wraz z okresem ich wymiany, w określonym w stosunku,

do oznaczonej daty (od dnia 1 stycznia 1997 r. do 31 grudnia 2010 r.; do

art. 3 ust. 2), ze wskazaniem jednak, Ŝe wymianie podlega określona

kwota pienięŜna lub jej wielokrotność (art. 3 ust. 4);

2) wprowadzenie okresu podwójnego obiegu starej i nowej jednostki

pienięŜnej, czyli równoległego pozostawienia w obiegu obu jednostek

jako prawnego środka płatniczego (art. 3 ust. 1 i ust. 2);

3) nałoŜenie obowiązku przeliczenia wszelkich praw majątkowych oraz

zobowiązań i naleŜności pienięŜnych powstałych przed datą

wprowadzenia nowej jednostki pienięŜnej, a płatnych po tej dacie, w

określonym stosunku, na nową jednostkę pienięŜną, w szczególności:

wynagrodzeń za pracę, emerytur i rent, innych naleŜności wynikających

z praw i zobowiązań majątkowych (publicznych i prywatnych) bez

względu na tytuł ich powstania, wartości materiałów i surowców,

środków wyraŜonych w złotych i groszach, które zostały zgromadzone

na rachunkach bankowych, ze wskazaniem, Ŝe przeliczenie nastąpi

według stanu na dzień wprowadzenia nowej jednostki pienięŜnej do

obrotu (art. 4 ust. 1 i ust. 2);

4) obowiązek przeliczenia danych statystycznych według stanu na dzień

wprowadzenia do obiegu nowej jednostki pienięŜnej (z uwzględnieniem

okresów statystycznych, które mogą się kończyć, np. z dniem 31

grudnia; art. 4 ust. 4);

Page 344: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

340340340340

5) obowiązek przeliczenia (według stanu na dzień wprowadzenia do obiegu

nowej jednostki pienięŜnej): kar pienięŜnych, kar porządkowych,

nawiązek, poręczeń majątkowych, odszkodowań, kosztów postępowania,

opłat i innych świadczeń orzeczonych w postępowaniach sądowych i

administracyjnych oraz przez inne upowaŜnione do ich nakładania

organy, o ile nie zostały uiszczone do dnia poprzedzającego datę

wprowadzenia nowej jednostki pienięŜnej, a takŜe wszelkich innych

wartości pienięŜnych, wynikających z obowiązujących przepisów,

zarówno tych, które zostaną ogłoszone do dnia wprowadzenia do obiegu

nowej jednostki pienięŜnej, jak i przepisów uchwalonych przed tym

dniem, a ogłaszanych po tym dniu (art. 4 ust. 5 – 6 a);

6) wprowadzenie zasady, zgodnie z którą naleŜności z przelewów

bankowych, czeków, i weksli oraz przekazów pocztowych i innych tego

rodzaju czynności, podlegające realizacji po dniu poprzedzającym

wprowadzenie nowej jednostki pienięŜnej do obiegu, mają być

wypłacane lub zarachowywane na poczet zobowiązań po przeliczeniu

według określonego w ustawie stosunku (art. 4 ust. 7), a takŜe zasady, Ŝe

obligacje i inne papiery wartościowe emitowane przed dniem

wprowadzenia do obiegu nowej jednostki pienięŜnej mają wyraŜać po tej

dacie wartość przeliczoną według ustawowego stosunku (art. 5);

7) dokonywanie w księgach wieczystych przeliczenia na nową jednostkę

pienięŜną wartości praw i obowiązków w tych księgach ujawnionych

oraz wartości pienięŜnych w rejestrach prowadzonych przez sądy wraz z

upowaŜnieniem do określenia przez Ministra Sprawiedliwości, w drodze

rozporządzenia, trybu dokonywania tych przeliczeń, które zostało

wykonane poprzez wydanie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z

dnia 27 września 1994 r. w sprawie trybu przeliczeń na nowa jednostkę

pienięŜną wartości pienięŜnych ujętych w księgach wieczystych i w

rejestrach prowadzonych przez sądy498 (art. 4 ust. 8);

8) okres podwójnego podawania detalicznych cen sprzedaŜy wszystkich

towarów i usług; wskazanie zasad i granic zaokrąglania tych cen po

przeliczeniu (art. 4 ust. 3) oraz innych wartości niŜ one (art. 7), a takŜe

498 Dz. U. Nr 102, poz. 489.

Page 345: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

341341341341

wprowadzenie sankcji za niedopełnienie obowiązku podwójnego

podawania cen detalicznych (art. 8).

Natomiast druga z przywołanych ustaw wydaje się warta wzięcia pod uwagę

podczas prowadzonych rozwaŜań, poniewaŜ jest ona aktem prawnym, w którym

polski ustawodawca rozwiązywał juŜ (choć w ograniczonym przedmiotem tej

ustawy zakresie) problem skutków dla polskiego porządku prawnego

wprowadzenia euro w miejsce walut narodowych, w tym zasad wymiany

banknotów i monet nominowanych w określonych walutach narodowych na

banknoty i monety nominowane w euro. Polskiemu prawu znane są więc

przepisy, zgodnie z którymi:

1) w przypadku, gdy wartość świadczenia pienięŜnego, w tym wartość

zabezpieczenia spełnienia świadczenia została wyraŜona w walucie

narodowej, a termin spełnienia tego świadczenia (zarówno w formie

gotówkowej, jak i bezgotówkowej) przypada po dniu poprzedzającym

wprowadzenie euro, to świadczenie to powinno być spełnione w euro

(art. 3 ust. 1 i ust. 3 tej ustawy);

2) na banki nałoŜony został obowiązek przeliczenia na euro, według stanu

na dzień wprowadzenia do obiegu tej waluty, bez pobierania z tego

tytułu opłat, środków pienięŜnych wyraŜonych w walutach narodowych,

zgromadzonych na rachunkach bankowych (art. 4 tej ustawy);

3) wykonanie obowiązków, o których mowa w ww. pkt. 1 i pkt. 2, powinno

nastąpić z zastosowaniem określonych kursów euro w stosunku do walut

narodowych, a ustalenie wysokości świadczenia w euro z zastosowaniem

tego kursu ma być dokonane z zachowaniem określonych w ustawie

zasad zaokrąglania (art. 5 tej ustawy);

4) wypełnienie obowiązków, wskazanych w ww. pkt. 1 i 3, nie moŜe

stanowić podstawy do wypowiedzenia, odstąpienia, rozwiązania lub

zmiany pozostałych warunków umowy zawartej przed dniem

wprowadzenia euro, w szczególności do zmiany oprocentowania, z

pewnymi, określonymi w ustawie zastrzeŜeniami (art. 6 tej ustawy);

Page 346: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

342342342342

5) do dokonywania wymiany, w oznaczonym czasie, na znaki pienięŜne

nominowane w euro zostały zobowiązane określone jednostki

organizacyjne NBP oraz banki (art. 7 tej ustawy).

Mając na uwadze powyŜsze ustalenia, uzasadnione wydaje się uregulowanie

kluczowych zmian w polskim porządku prawnym, które pozostają w związku z

wprowadzeniem euro, w drodze jednej, obszernej ustawy horyzontalnej.

RozwaŜenia przy tym wymaga, czy nie naleŜałoby tą ustawą dokonać równieŜ

nowelizacji ustawy o NBP (w zakresie określonym w rozwaŜaniach

prowadzonych w pkt. II niniejszej części opracowania) oraz innych ustaw

szczególnych. W mojej opinii, w świetle Zasad Techniki Prawodawczej499, w

szczególności zaś jej § 2, § 83 i § 92, oraz polskiej praktyki legislacyjnej500

zarówno rozwiązanie polegające na ujęciu tej materii w jednym akcie prawnym

rangi ustawowej (w ustawie horyzontalnej), jak i wyłączenie do odrębnej

regulacji zmian w ustawie o NBP oraz w ustawach szczególnych, naleŜy bowiem

uznać za dopuszczalne. Trudno się jednak nie zgodzić z poglądem, Ŝe

wprowadzenie ich kompleksową ustawą horyzontalną sprzyjałoby zapewnieniu

przejrzystości i spójności prawnych ram wprowadzenia euro w Polsce.

Rozpatrując problematykę wyboru sposobu uregulowania analizowanych

zagadnień w polskim porządku prawnym, warto się odnieść do techniki przyjętej

przez prawodawcę maltańskiego.501 Powstaje bowiem pytanie, czy w świetle

Konstytucji RP za dopuszczalne moŜna uznać rozwiązanie, zgodnie z którym

ustawa horyzontalna byłaby jedynie aktem ramowym, zawierającym wyłącznie

upowaŜnienia do określenia przez właściwego ministra zasadniczych kwestii,

związanych z wprowadzeniem euro, np. zakazu pobierania opłat za wymianę

znaków pienięŜnych opiewających na złote na znaki w euro. Zastosowanie takiej

techniki prawodawczej naleŜy wykluczyć. Uzasadnienia dla tego stwierdzenie

moŜna, moim zdaniem, poszukiwać w argumentacji prezentowanej w

orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego, dotyczących rozumienia zasady

499 Zasady Techniki Prawodawczej stanowią załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w

sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz.U. Nr 100, poz. 908). 500 Zob. np. ustawę z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o

zmianie i uchyleniu niektórych ustaw w związku z uzyskaniem przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii

Europejskiej (Dz. U. Nr 96, poz. 959). 501 Rozwiązanie przyjęte na Malcie zostało omówione w pkt. I. 2.3.1. lit. b: „Ustawy horyzontalne i inne przepisy dotyczące

wprowadzenia euro” – „spójność prawa i zakres regulacji ustaw horyzontalnych”.

Page 347: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

343343343343

wyłączności ustawy, szczegółowości (głębokości) regulacji ustawowej i materii

wykonawczej, którą moŜna pozostawić rozporządzeniu. Z uwagi na ramy

niniejszego opracowania, rozwaŜania na temat tej złoŜonej problematyki zostaną

ograniczone do wskazania wybranych, istotnych z omawianego punktu widzenia,

tez z uzasadnień wyroków TK. ZauwaŜyć naleŜy jednoznacznie stwierdzenie

Trybunału,502 Ŝe „nie moŜe obecnie w systemie prawa powszechnie

obowiązującego pojawiać się Ŝadna regulacja podustawowa, która nie znajduje

bezpośredniego oparcia w ustawie i która nie słuŜy jej wykonaniu, stosownie do

modelu określonego w art. 92 ust. 1.” TK podkreślił równieŜ, Ŝe „nie ma takich

materii, w których mogłyby być stanowione regulacje podustawowe (o

charakterze powszechnie obowiązującym), bez uprzedniego ustawowego

unormowania tych materii (…) W innych dziedzinach prawa (niŜ zawierających

regulacje represyjne - uw. M.O.) ustawa moŜe pozostawiać więcej miejsca dla

regulacji wykonawczych, nigdy jednak nie moŜe to prowadzić do nadania

regulacji ustawowej charakteru blankietowego, tzn. do "pozostawienia organowi

upowaŜnionemu moŜliwości samodzielnego uregulowania całego kompleksu

zagadnień, co do których w tekście ustawy nie ma Ŝadnych bezpośrednich

uregulowań ani wskazówek."503 Podczas rozwaŜań na ten temat warto

przypomnieć pogląd TK, zgodnie z którym „niedopuszczalne konstytucyjnie jest

takie sformułowanie upowaŜnienia, które w istocie upowaŜnia nie do wydania

rozporządzenia w celu wykonania ustawy (...), lecz do samodzielnego

uregulowania całego kompleksu zagadnień (...), co do których w tekście ustawy

nie ma Ŝadnych bezpośrednich unormowań czy wskazówek504 (…) Trybunał

zauwaŜył równieŜ, Ŝe „w porządku prawnym proklamującym zasadę podziału

władz, opartym na prymacie ustawy jako podstawowego źródła prawa

wewnętrznego, parlament nie moŜe w dowolnym zakresie >cedować< funkcji

prawodawczych na organy władzy wykonawczej (...) Nie jest dopuszczalne, by

prawodawczym decyzjom organu władzy wykonawczej pozostawiać

kształtowanie zasadniczych elementów regulacji prawnej...".505

502 Wyrok TK z dnia 9 listopada 1999 r., sygn. K 28/98, OTK ZU nr 7/1999, poz. 170. 503 Zob. równieŜ wyrok TK z dnia 24 marca 1998 r., sygn. K 40/97, OTK ZU nr 2/1998, s. 72. 504 Orzeczenie TK z dnia 22 września 1997 r., sygn. K. 25/97, OTK ZU nr 3-4/1997, s. 304. 505 Wyrok TK z dnia 25 maja 1998 r., sygn. U 19/97, OTK ZU nr 4/1998, s. 262-263.

Page 348: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

344344344344

NaleŜy zwrócić uwagę, Ŝe cytowane rozstrzygnięcia TK zachowują takŜe swoją

aktualności w odniesieniu do kwestii podziału materii wymagającej regulacji

pomiędzy ustawę horyzontalną i akty wykonawcze do niej.

Analizując legislacyjne aspekty wprowadzania euro, nie moŜna pominąć

problematyki przenoszenia do krajowych porządków prawnych przepisów aktów

prawa unijnego, które zgodnie z Traktatem muszą być bezpośrednio w tych

porządkach stosowane. Dotyczy to, w szczególności, rozporządzenia Rady (WE)

nr 1107/97 oraz nr 974/98. NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe praktyka powtarzania w

ustawodawstwie krajowym postanowień wymienionych aktów stała się, o czym

była mowa w części I niniejszego opracowania506, przedmiotem krytycznych,

chociaŜ niewykluczających jej, opinii EBC. Trudno jednak nie zgodzić się z

opinią A. Nowaka – Fara (wyraŜoną na tle tego rodzaju działań Niemiec i

Austrii, podjętych w okresie przechodzenia tych państwach do III etapu UGiW),

Ŝe transformacja podstawowych przepisów prawa unijnego, regulujących tę

kwestię, za pomocą krajowych aktów prawnych pozwala na lepsze

zorganizowanie procesu wprowadzania euro do obiegu i na zachowanie w

kaŜdym jego momencie spójności krajowego systemy prawnego.507 Jak słusznie

zauwaŜa ten autor, dzięki temu moŜliwe staje się bowiem „przetłumaczenie”

„norm prawa UE na język własnych norm prawnych dostosowanych do

zastanego juŜ systemu – z jego własną (…) filozofią, strukturą, zasadami oraz

innymi elementami( w tym regułami walidacji i egzegezy) składającymi się na

jego odrębność.”508 Dlatego teŜ w pełni uzasadnione wydaje się dokonanie

transformacji, przede wszystkim, postanowień wymienionych rozporządzeń

Rady (w tym wynikających z nich zasad, np. zasady ciągłości stosunków

prawnych), za pomocą polskiej ustawy horyzontalnej. Mając na względzie

potrzebę zachowania spójności polskiego systemu i skutecznego

„przetłumaczenia” norm prawa UE na język polskich norm prawnych, warto

podczas projektowania tej ustawy uwzględnić konstrukcje przepisów (w tym

zastosowaną w nich terminologię), które zostały przyjęte w ustawie o

denominacji złotego oraz w ustawie o skutkach wprowadzenia w niektórych

państwach członkowskich Unii Europejskiej wspólnej waluty euro. Pamiętać

506 Na ten temat zob. pkt I. 2.3.1. lit.b: „Ustawy horyzontalne i inne przepisy dotyczące wprowadzenia euro” – „spójność

prawa i zakres regulacji ustaw horyzontalnych” oraz przywołane tam opinie EBC. 507 A. Nowak – Far, Unia Gospodarcza …, s. 368. 508 TamŜe.

Page 349: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

345345345345

równieŜ trzeba o omówionych w części I niniejszego opracowania zaleceniach

EBC, który uznał za wskazane, aby w przypadku dokonywania w

ustawodawstwie krajowym powtórzeń przepisów rozporządzeń Rady przenosić

ich dosłowne brzmienie, odpowiadające powtarzanym przepisom prawa UE.509

Natomiast wprowadzając definicje legalne na potrzeby krajowych przepisów o

wprowadzeniu euro ustawodawca powinien uwzględniać definicje określone w

postanowieniach prawa wspólnotowego w drodze odesłania do nich w aktach

prawa krajowego.510

III.III.III.III. 2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2.2. Przedmiot regulacji ustawy o wprowadzeniu euro (ustawy Przedmiot regulacji ustawy o wprowadzeniu euro (ustawy Przedmiot regulacji ustawy o wprowadzeniu euro (ustawy Przedmiot regulacji ustawy o wprowadzeniu euro (ustawy

horyzontalnej) horyzontalnej) horyzontalnej) horyzontalnej)

Biorąc pod uwagę omówione w części I niniejszego opracowania rozwiązania

prawne wybranych państw członkowskich oraz doświadczenia Polski w zakresie

denominacji złotego i uwzględnienia skutków wprowadzenia wspólnej waluty

euro, a takŜe mając na względzie potrzebę zapewnienia spójności i przejrzystości

polskiej regulacji, moŜna zarysować zagadnienia, które powinny się stać

przedmiotem ustawy horyzontalnej. Ich zestawieniu towarzyszyć będzie

wskazanie uwag EBC co do sposobu ich uregulowania w krajowych porządkach

prawnych wspominanych państw, przechodzących do III etapu UGiW. ZauwaŜyć

naleŜy, Ŝe treść tej ustawy determinować będą, przede wszystkim, zasady, które

wynikają z rozporządzenia Rady (WE) nr 1103/97 i nr 974/98 oraz

przywoływanych w niniejszym opracowaniu zaleceń Komisji Europejskiej. W

konsekwencji, naleŜy rekomendować ujęcie w tej ustawie przepisów, których

przedmiotem jest:

1) transformacja postanowień ww. rozporządzeń Rady (WE);

2) uwzględnienie dyspozytywnych przepisów prawa UE, które zostały

zawarte w czterech zaleceniach Komisji Europejskiej: nr 98/286/WE, nr

98/287/WE, nr 98/288/WE, nr 2008/78/WE;

509 Zob. przypis 6 do opinii CON/2007/43. 510 Zob. pkt. 1.2 opinii CON/2006/10.

Page 350: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

346346346346

3) nowelizacja ustawy o NBP w zakresie przedstawionym w pkt. II

niniejszej części opracowania;

4) zmiany w ustawach szczególnych.

W zakresie zagadnień, o których mowa w ww. pkt. 1 i pkt. 2, regulacja ustawy

horyzontalnej powinna, w szczególności, obejmować przepisy dotyczące:

1) wprowadzenia euro jako prawnego środka płatniczego na obszarze

Rzeczypospolitej Polskiej;

2) stosowania w prawie polskim zasady zachowania ciągłości stosunków

prawnych wynikających z aktów prawa określanych jako „akty prawne”

(w rozporządzeniu nr 1103/97) lub „instrumenty prawne” (w

rozporządzeniu nr 974/98)511, zasady poszanowania swobody umów oraz

zasada ochrony praw nabytych, które moŜna zrekonstruować na

podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 1103/97 i nr 974/98; 512

3) zasad przeliczania wartości wyraŜonych w złotych na euro oraz

zaokrąglania kwot powstałych w wyniku tego przeliczenia, np.:

a) nałoŜenia na banki, oddziały instytucji kredytowych, oddziały banków

zagranicznych i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe

obowiązku przeliczenia na euro, według stanu na dzień wprowadzenia

do obiegu tej waluty, bez pobierania z tego tytułu opłat, środków

pienięŜnych wyraŜonych w złotych i w groszach, zgromadzonych na

rachunkach prowadzonych przez te podmioty (w ten sposób do

polskiego porządku prawnego zostałoby wprowadzone, za pomocą

norm prawa bezwzględnie obowiązującego, zalecenie Komisji nr

98/286/WE);

511 Definicje obu tych pojęć, mimo ich odmiennego sformułowania w polskich wersjach rozporządzeń, są zakresowo

toŜsame (zob. art. 1 rozporządzenia nr 1103/97 oraz art. 1 lit. b rozporządzenia nr 974/98). Szerzej na temat w pkt. I.

1.1.2. lit.c. 512 A. Nowak-Far, Unia Gospodarcza i PienięŜna, s. I – 134 w: J. Barcz (red.), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia

systemowe, wyd. III, Warszawa 2006, C. Kosikowski, Prawo finansowe …, s. 44.

Page 351: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

347347347347

b) obowiązku przeliczenia wszelkich praw majątkowych oraz

zobowiązań i naleŜności pienięŜnych powstałych przed datą

wprowadzenia euro, a płatnych po tej dacie na nową jednostkę

pienięŜną, w szczególności: wynagrodzeń za pracę, emerytur i rent,

innych naleŜności wynikających z praw i zobowiązań majątkowych

(publicznych i prywatnych) bez względu na tytuł ich powstania,

wartości materiałów i surowców, ze wskazaniem, Ŝe przeliczenie

nastąpi według stanu na dzień wprowadzenia nowej jednostki

pienięŜnej do obrotu;

c) obowiązek przeliczenia: grzywien, odszkodowań, kosztów

postępowania, opłat i innych świadczeń orzeczonych w

postępowaniach sądowych i administracyjnych oraz przez inne

upowaŜnione do ich nakładania organy, o ile nie zostały uiszczone do

dnia poprzedzającego datę wprowadzenia nowej jednostki pienięŜnej;

d) przeliczenia danych statystycznych;

e) przeliczenia nominalnej wartości papierów wartościowych, w tym

skarbowych papierów wartościowych;

f) przeliczenia wartości nominalnej udziałów i akcji oraz wysokości

kapitałów zakładowych w spółkach;

g) przeliczenia wartości udziałów w spółdzielniach;

h) dokonywania w księgach wieczystych przeliczenia na euro wartości

praw i obowiązków w tych księgach ujawnionych oraz wartości w

rejestrach prowadzonych przez sądy (w Krajowym Rejestrze

Sadowym, rejestrze zastawów);

4) zasad wymiany banknotów i monet opiewających na złote i grosze na

banknoty i monety euro, np. czasowych i ilościowych granic obowiązku

nieodpłatnej wymiany znaków pienięŜnych przez Narodowy Banki

Polski, banki, oddziały instytucji kredytowych, oddziały banków

zagranicznych i spółdzielcze kasy oszczędnościowe-kredytowe (w myśl

art. 15 rozporządzenia nr 974/98 i zgodnie ze stanowiskiem EBC, okres

Page 352: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

348348348348

nieodpłatnej wymiany nie moŜe trwać krócej niŜ 6 miesięcy od dnia

wprowadzenia euro);

5) przeciwdziałania naduŜyciom cenowym, w tym obowiązku podwójnego

podawania cen, jego zakresu i wyjątków od tego obowiązku (aby za

pomocą norm prawa bezwzględnie obowiązującego wdroŜyć zalecenie

Komisji nr 98/287) oraz zasad przeliczania cen, z jednoczesnym

uwzględnieniem jego wprowadzenia w przepisach o cenach, np. w

zakresie dotyczącym uwidaczniania cen towarów i usług oraz sposobu

oznaczania ceną towarów przeznaczonych do sprzedaŜy (będących

przedmiotem regulacji art. 12 ustawy z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach i

wydawanego na podstawie ust. 3 tego przepisu rozporządzenia ministra

właściwego do spraw finansów publicznych513), a takŜe monitorowania

cen i ograniczania ich podwyŜek;

6) określenia organów administracji publicznej, którym powierza się

sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem ustawy horyzontalnej,

wskazanie środków nadzoru, w tym sankcji za naruszenie jej przepisów,

np. poprzez wskazanie Komisji Nadzoru Finansowego jako organu

właściwego takŜe do nadzorowania przestrzegania ustawy horyzontalnej

przez podmioty, których działalność jest objęta nadzorem nad rynkiem

finansowym (np. przepisów o obowiązku banków przeliczenia na euro,

bez pobierania z tego tytułu opłat, środków zgromadzonych na

rachunkach bankowych); wydaje się, Ŝe ta problematyka moŜe zostać

uznana za pozostającą w zakresie jednego z celów tego nadzoru, jakim

jest (zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad

rynkiem finansowym) zapewnienie ochrony uczestników rynku

finansowego (np. posiadaczy rachunków bankowych); temu

rozstrzygnięciu powinno jednak towarzyszyć wskazanie środków

nadzoru, które KNF moŜe stosować w przypadku stwierdzenia, np. Ŝe

praktyka banków jest niezgodna z przepisami ustawy horyzontalnej; w

świetle art. 2 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym w zw. z art.

133 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe pojawiają

513 Przywołana ustawa o cenach jest opublikowana w Dz. U. Nr 97, poz. 1050 z późn. zm. W wykonaniu upowaŜnienia z art.

12 ust. 3 tej ustawy zostało wydane rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie

szczegółowych zasad uwidaczniania cen towarów oraz sposobu oznaczania ceną towarów przeznaczonych do sprzedaŜy

(Dz. U. Nr 99, poz. 894 z późn. zm).

Page 353: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

349349349349

się bowiem wątpliwości co do dopuszczalności wykorzystania środków,

o których mowa w tej ustawie (np. w art. 138), w zakresie

wykraczającym poza realizację celów nadzoru bankowego514; zasadne

wydaje się włączenie w proces kontrolowania przestrzegania przez

przedsiębiorców określonych przepisów ustawy horyzontalnej Prezesa

Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, działającego na

podstawie ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i

konsumentów515, oraz podlegającej mu Inspekcji Handlowej (zgodnie z

art. 35 ust. 1 tej ustawy).

Podczas omawiania przykładowego katalogu zagadnień, które powinny się stać

przedmiotem regulacji ustawy horyzontalnej, wskazane zostały wybrane

przepisy, wymagające interwencji ustawodawcy (np. przepisy o cenach). Nie

wyczerpują one jednak katalogu zmian, które będą konieczne w związku z

wprowadzaniem euro. Obok bowiem przepisów, które zostały wskazane w pkt. II

niniejszego opracowania (w szczególności Konstytucji RP, ustawy o NBP oraz

ustawy o BFG), stosowne działania legislacyjne powinny zostać podjęte takŜe w

zakresie innych regulacji prawnych. W dalszej części opracowania zostaną

zarysowane kierunki tych zmian wraz z przykładami ustaw, które byłyby nimi

objęte.

III.III.III.III. 2.2.2.2.2.2.2.2.3.3.3.3. Zmiany w ustawach szczególnych Zmiany w ustawach szczególnych Zmiany w ustawach szczególnych Zmiany w ustawach szczególnych –––– zarys kierunków zarys kierunków zarys kierunków zarys kierunków

interwencji ustawodawcy interwencji ustawodawcy interwencji ustawodawcy interwencji ustawodawcy

Utrata przez złotego przymiotu waluty narodowej w Rzeczypospolitej Polskiej

nieść będzie ze sobą konieczność uwzględnienia tego zdarzenia w polskim

porządku prawnym. W szeregu aktów prawnych znajdują się bowiem odniesienia

do złotego. Powstaje zatem pytanie o kierunki działań, które powinny zostać w

związku z tym podjęte. NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe w istocie zakres zmian będzie

514 Na ten temat zob. M. Olszak, Nadzór bankowy w Polsce, s. 234 w: C. Kosikowski, E. Ruśkowski (red.), Finanse publiczne i prawo finansowe, wyd. 3, Warszawa 2008. 515 Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.

Page 354: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

350350350350

determinowany rodzajem odniesienia się do złotego i skutkami, jakie niosłoby ze

sobą przeliczenie wyraŜonych w nim wartości na euro. W konsekwencji, naleŜy

zauwaŜyć, Ŝe zastąpienie waluty narodowej przez euro moŜe skutkować

potrzebą:

1) nowelizacji, sprowadzającej się do redenominacji z zastosowaniem

nieodwołalnego kursu wymiany, ustalonego przez Radę Unii

Europejskiej, z zachowaniem reguł zaokrąglenia, które zostały wskazane

w art. 4 i art. 5 rozporządzenia nr 1103/97 (np. w odniesieniu do

wysokości grzywny w art. 171 ust. 1 ustawy – Prawo bankowe, w art. 24

– 27 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności rozrachunków w

systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych

oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami516 albo w art. 71 – 73 ustawy

z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach

płatniczych517);

2) zmian o skutkach renominalizacyjnych (np. poprzez wyznaczenie na

nowo najniŜszej dozwolonej nominalnej wartości akcji w art. 308 § 2

ustawy z dnia 15 września 2000r. - Kodeks spółek handlowych518,

zgodnie z którym ta wartość moŜe wynosić 1 grosz);

3) nadania nowego brzmienia postanowieniom, stanowiącym o

równowartości w złotych kwoty w euro, o kwotach określonych w

złotych, obowiązku dokonywania czynności w złotych albo wyraŜania

wartości w złotych, albo o obowiązku przeliczania na złote; wśród nich

moŜna wskazać: art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 63 d, art. 63 g, art. 79a ust. 2,

art. 79 b ust. 1, art. 102, art. 128 ust. 1 pkt 1, art. 137a oraz art. 172 ust. 3

ustawy - Prawo bankowe, czy teŜ art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29

sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych519, art. 28

ust. 2 i ust. 3, art. 50, art. 67 ust. 5 o elektronicznych instrumentach

516 Dz.U. Nr 123, poz. 1351 z późn. zm. 517 Dz.U. Nr 169, poz. 1385 z późn. zm. 518 Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm. 519 Dz.U. z 2003 r. Nr 99, poz. 919 z późn. zm

Page 355: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

351351351351

płatniczych albo art. 77, art. 85 ust. 1, art. 200 ust. 3 i ust. 4 ustawy z

dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych520);

4) uchylenia przepisów, odwołujących się do „waluty polskiej” (np. art. 32

ust. 3 ustawy – Prawo bankowe, zgodnie z którym kapitał załoŜycielski

banku „wnoszony w formie pienięŜnej musi być wpłacony przez

załoŜycieli w walucie polskiej rachunek bankowy w banku krajowym,

otwarty w celu dokonania wpłat n kapitał załoŜycielski banku”).

Wyniki dokonanej w części I niniejszego opracowania analizy rozwiązań

prawnych skłaniają przy tym do rozwaŜenia przez polskich projektodawców

zastosowania przyjętej w badanych państwach techniki przeprowadzania zmian,

np. rezygnacji z nowelizowania, z dniem wprowadzenia euro, wszystkich aktów

prawnych, przewidujących określone kwoty w złotych w przypadku, gdy

wystarczającą podstawą dla ich przeliczenia na euro jest rozporządzenie Rady nr

974/98, a następnie podanie kwot w euro w przy okazji kolejnych nowelizacji.

Wymaga to jednak dokonania kompleksowego przeglądu systemu prawnego w

celu ustalenia zakresu koniecznych działań. NaleŜy zatem, podobnie jak to

zostało uczynione na Słowacji czy na Malcie, postulować powołanie zespołów,

których prace koncentrowałyby się na analizie polskich aktów prawnych. Wydaje

się, Ŝe w ich skład powinni wejść przedstawiciele organów administracji

publicznej (ministerstw i urzędów), Narodowego Banku Polskiego oraz

reprezentanci poszczególnych sektorów gospodarki i organizacji konsumenckich.

BIBLIOGRAFIA

CZĘŚĆ I i II

I. Akty prawa wspólnotowego

1. Akty dotyczące bezpośrednio wprowadzenia euro

520 Dz. U. Nr 249, poz. 2104 z późn. zm.

Page 356: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

352352352352

- rozporządzenie Rady (WE) nr 1103/97 z dnia 17 czerwca 1997 r. w sprawie niektórych przepisów dotyczących wprowadzenia euro (Dz.U. L 162 z 19.6.1997, s. 1), zmienione rozporządzeniem Rady (WE) nr 2595/2000 z dnia 27 listopada 2000 r. (Dz.U. L 300 z 29.11.2000, s. 1)

- rozporządzenie Rady (WE) nr 974/98 z dnia 3 maja 1998 r. w sprawie wprowadzenia euro (Dz.U. L 139 z 11.5.1998, s. 1), ostatnio zmienione rozporządzeniem Rady (WE) nr 693/2008 z dnia 8 lipca 2008 r. (Dz.U. L 195 z 24.7.2008, s. 1)

- rozporządzenie Rady (WE) nr 2866/98 z dnia 31 grudnia 1998 r. w sprawie kursów wymiany między euro a walutami państw członkowskich przyjmujących euro (Dz.U. L 359 z 31.12.1998, s. 1), ostatnio zmienione rozporządzeniem Rady (WE) nr 694/2008 z dnia 8 lipca 2008 r. (Dz.U. L 195 z 24.7.2008, s. 3)

- zalecenie 98/286/WE z dnia 23 kwietnia 1998 r. w sprawie opłat bankowych za wymianę na euro (Dz.U. L 130 z 1.5.1998, s. 22)

- zalecenie 98/287/WE z dnia 23 kwietnia 1998 r. w sprawie podwójnego podawania cen i innych kwot pienięŜnych (Dz.U. L 130 z 1.5.1998, s. 26)

- zalecenie 98/288/WE z dnia 23 kwietnia 1998 r. w sprawie dialogu, monitoringu i informacji mających na celu ułatwienie wprowadzenia euro (Dz.U. L 130 z 1.5.1998, s. 29)

- zalecenie z dnia 11 października 2000 r. w sprawie środków mających na celu ułatwienie przygotowań podmiotów gospodarczych na wprowadzenie euro (Dz.U. C 303 z 24.10.2000, s. 6).

- zalecenie Komisji 2008/78/WE z dnia 10 stycznia 2008 r. dotyczące środków ułatwiających przyszłe przejście na euro (notyfikowane jako dokument nr C(2007)6912), Dz.U. L 23 z 26.1.2008, s. 30

- wytyczne EBC z dnia 14 lipca 2006 r. w sprawie niektórych przygotowań do wymiany pieniądza gotówkowego związanych z wprowadzeniem waluty euro oraz w sprawie zaopatrzenia wstępnego i zaopatrzenia wtórnego w banknoty i monety euro podmiotów poza strefą euro (EBC/2006/9), Dz.U. L 207 z 28.7.2006, s. 39. Wytyczne zmienione wytycznymi EBC/2008/4 z dnia 19 czerwca 2008 r., Dz.U. L 176 z 4.7.2008, s. 16

- wytyczne EBC z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie wymiany banknotów następującej po nieodwołalnym ustaleniu kursu walutowego w związku z wprowadzeniem waluty euro (EBC/2006/10), Dz.U. L 215 z 5.8.2006, s. 44

2. Podstawy prawne derogacji

- Akt dotyczący warunków przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej oraz dostosowań w Traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej (Traktatu akcesyjnego), Dz.U. L 236 z 23.9.2003, s. 33

- Protokół dotyczący warunków i uzgodnień w sprawie przyjęcia Republiki Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej, Dz.U. L 157 z 21.6.2005, s. 29

- Decyzja Rady 98/317/WE z dnia 3 maja 1998 r. podjęta zgodnie z art. 109j ust. 4 Traktatu, Dz.U. L 139 z 11.5.1998, s. 30

Page 357: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

353353353353

3. Inne akty prawa wspólnotowego (chronologicznie)

- rozporządzenie Rady (WE) nr 3603/93 z dnia 13.12.1993 r. określające definicje w celu zastosowania zakazów określonych w art. 104 i 104b ust. 1 Traktatu, Dz.U. L 332 z 31.12.1993, s. 1

- rozporządzenie Rady (WE) nr 2531/98 z dnia 23.11.1998 r. dotyczące stosowania stóp rezerw obowiązkowych przez Europejski Bank Centralny, Dz.U. L 318 z 27.11.1998, s. 1

- rozporządzenie nr 2533/98 z dnia 23.11.1998 r. dotyczącego zbierania informacji statystycznych przez Europejski Bank Centralny, Dz.U. L 318 z 27.11.1998, s. 8

- wytyczne EBC/1999/3 z dnia 7.7.1998 r. w sprawie niektórych przepisów dotyczących banknotów euro, Dz.U. L 258 z 5.10.1999, s. 32

- decyzja ramowa Rady z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie zwiększenia ochrony poprzez sankcje karne i inne sankcje za fałszowanie w związku z wprowadzeniem euro (2000/383/WSiSW), Dz.U. L 140 z 14.6.2000, s. 1. Decyzja zmieniona decyzją ramową 2001/888/WSiSW z dnia 6 grudnia 2001 r., Dz.U. L 329 z 14.12.2001, s. 3

- rozporządzenie Rady (WE) nr 1338/2001 z dnia 28 czerwca 2001 r. ustanawiające środki niezbędne dla ochrony euro przed fałszowaniem (Dz.U. L 181 z 4.7.2001)

- rozporządzenie Rady (WE) nr 1339/2001 z dnia 28 czerwca 2001 r. rozszerzające działanie rozporządzenia (WE) nr 1338/2001 ustanawiającego środki niezbędne dla ochrony euro przed fałszowaniem na Państwa Członkowskie, które nie przyjęły euro jako swojej jednej waluty (Dz.U. L 181 z 4.7.2001, s. 11)

- decyzja EBC/2001/11 z dnia 8.11.2001 r. w sprawie niektórych warunków przystąpienia do Systemu Monitorowania Fałszerstw (SMF), Dz.U. L 337 z 20.12.2001, s. 49

- decyzja Rady z dnia 6 grudnia 2001 r. w sprawie ochrony euro przed fałszowaniem (2001/887/WSiSW), Dz.U. L 329 z 14.12.2001, s. 1

- wytyczne EBC/2002/10 z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie ram prawnych rachunkowości i sprawozdawczości finansowej w ESBC, Dz.U. L 58 z 3.3.2003, s. 1. Z dniem 1.1.2007 r. zastąpione wytycznymi EBC/2006/16 w sprawie ram prawnych rachunkowości i sprawozdawczości finansowej w ESBC, Dz.U. L 348 z 11.12.2006, s. 1

- decyzja EBC/2003/4 z dnia 20 marca 2003 r. w sprawie nominałów, parametrów, reprodukcji, wymiany i wycofania banknotów euro (Dz.U. L 78 z 25.3.2003, s. 16)

- rozporządzenie (WE) EBC nr 1745/2003 z dnia 12.09.2003 r. dotyczące stosowania rezerw obowiązkowych (EBC/2003/9), Dz.U. L 250 z 2.10.2003, s. 10

- rozporządzenie (WE) nr 2182/2004 z dnia 6.12.2004 r. dotyczące medali i Ŝetonów podobnych do monet euro, Dz.U. L 373 z 21.12.2004, s. 1

- dyrektywa 2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe, Dz.U. L 177 z 30.6.2006, s. 1

Page 358: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

354354354354

- zalecenie EBC/2006/13 z dnia 6 października 2006 r. w sprawie przyjęcia niektórych środków dla skuteczniejszej ochrony banknotów euro przed fałszowaniem, Dz.U. C 257 z 25.10.2006, s. 16

II. Opinie EBC (w kolejności chronologicznej)

Opinie EBC w sprawie projektów aktów prawa krajowego są sporządzane jedynie w języku angielskim oraz języku państwa członkowskiego, którego dotyczą. Przy cytowaniu opinii, dla większej czytelności i z uwagi na ich łatwą dostępność na stronie internetowej EBC (http://www.ecb.eu/ecb/legal/opinions/html/index.en.html) zrezygnowano z kaŜdorazowego podawania daty wydania i adresu publikacyjnego ograniczając się do numeru opinii.

- Opinia o ustanowieniu Krajowego Biura Audytu pod kontrolą szwedzkiego Parlamentu, w tym zmian do Statutu Sveriges Riksbank (CON/2002/22), Szwecja, 2.9.2002

- Opinia w sprawie rezerw obowiązkowych kas kredytowych (kredito unija) (CON/2005/8), Litwa, 1.4.2005

- Opinia w sprawie zmian w statucie Latvijas Banka (CON/2005/20), Łotwa, 14.6.2005

- Opinia w sprawie przepisów prawnych regulujących wprowadzenie waluty euro (CON/2005/21), Litwa, 14.6.2005

- Opinia w sprawie zadań w zakresie zintegrowanego nadzoru nad całością rynku finansowego realizowanych przez Národná banka Slovenska oraz zmian w jego statucie (CON/2005/26), Słowacja, 4.8.2005

- Opinia w sprawie zmian w zasadach dotyczących rezerwy obowiązkowej stosowanych przez Centralny Bank Cypru (CON/2005/35), Cypr, 10.10.2005

- Opinia w sprawie prawa Lietuvos bankas do emisji banknotów i monet po przyjęciu euro oraz w sprawie niezaleŜności personalnej jego Prezesa (CON/2005/38), Litwa, 26.10.2005

- Opinia w sprawie rocznych opłat banków komercyjnych na rzecz Funduszu Ochrony Depozytów oraz o kwestii zakazu finansowania działalności budŜetowej ze środków banku centralnego (CON/2005/50), Słowacja, 1.12.2005

- Opinia w sprawie zmian w przepisach ustawy o spółkach w związku z przyjęciem euro (CON/2005/57), Słowenia, 16.12.2005

- Opinia w sprawie zmian w przepisach o Eesti Pank w związku z przygotowaniami do przyjęcia euro (CON/2005/59), Estonia, 30.12.2005

- Opinia w sprawie zmian w statucie Lietuvos Bankas związanych z przygotowaniami do przyjęcia euro (CON/2005/60), Litwa, 30.12.2005

- Opinia w sprawie standardów rachunkowości i sprawozdawczości finansowej przeznaczonych do stosowania przez Národná banka Slovenska (CON/2005/61), Słowacja, 30.12.2005

- Opinia w sprawie wymogów rezerwy obowiązkowej (CON/2006/3), Estonia, 13.1.2006

- Opinia w sprawie zmian statutu Central Bank of Cyprus w związku z przygotowaniami do wprowadzenia euro (CON/2006/4), Cypr, 27.1.2006

Page 359: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

355355355355

- Opinia w sprawie ram prawnych dla wprowadzenia euro (CON/2006/10), Malta, 23.2.2006

- Opinia w sprawie poszerzenia bazy aktywów rezerwowych na uŜytek wymogów rezerwy obowiązkowej oraz wprowadzenia zdywersifikowanych wskaźników rezerwy (CON/2006/11), Łotwa, 23.2.2006

- Opinia w sprawie zmian w statucie Banka Slovenije w związku z przygotowaniem do wprowadzenia waluty euro (CON/2006/17), Słowenia, 13.3.2006

- Opinia w sprawie zmian statutu Latvijas Banka (CON/2006/19), Łotwa, 3.4.2006

- Opinia w sprawie zmian do statutu Bank êentrali ta' Malta/ Central Bank of Malta w związku z przygotowaniem przyjęcia waluty euro (CON/2006/23), Malta, 22.5.2006

- Opinia w sprawie zmian Konstytucji Łotwy dotyczących statusu Latvijas Banka (CON/2006/27), Łotwa, 9.6.2006

- Opinia w sprawie zmiany kodeksu handlowego i innych ustaw w celu ułatwienia wprowadzenia euro (CON/2006/28), Estonia, 9.6.2006

- Opinia w sprawie wprowadzenia euro (CON/2006/29), Słowenia, 12.6.2006

- Opinia w sprawie zmian statutu Banque de France (CON/2006/32), Francja, 22.6.2006

- Opinia w sprawie zmian w statucie Central Bank of Cyprus w związku z przygotowaniem do przyjęcia euro (CON/2006/33), Cypr, 28.6.2006

- Opinia w sprawie podstawy prawnej dla wymiany gotówkowej oraz zaopatrzenia wstępnego i zaopatrzenia wtórnego w banknoty i monety euro (CON/2006/43), Słowenia, 25.8.2006

- Opinia o niektórych zadaniach Česká národní banka w zakresie ochrony konsumentów (CON/2006/47), Republika Czeska, 13.9.2006

- Opinia w sprawie instrumentów polityki pienięŜnej (CON/2006/49), Łotwa, 23.10.2006

- Opinia w sprawie zmian w statucie Central Bank of Cyprus w związku z przygotowaniem do przyjęcia euro (CON/2006/50), Cypr, 26.10.2006

- Opinia o zmianach statutu Central Bank of Malta związanych z przygotowaniem wprowadzenia euro (CON/2006/58), Malta, 15.12.2006

- Opinia w sprawie ram prawnych dla przyjęcia euro oraz sprawnej wymiany walutowej (CON/2007/1), Cypr, 15.1.2007

- Opinia w sprawie niektórych zadań Česká národní banka w zakresie ochrony konsumentów (CON/2007/8), Republika Czeska, 21.3.2007

- Opinia w sprawie instrumentów polityki pienięŜnej oraz sytemu rozrachunku papierów wartościowych Latvijas Banka (CON/2007/12), Łotwa, 30.4.2007

- Opinia w sprawie obliczania rezerwy obowiązkowej oraz związanych z tym procedur (CON/2007/16), Malta, 15.6.2007

- Opinia w sprawie upowaŜniania do transportu podrobionych banknotów i monet pomiędzy właściwymi władzami krajowymi oraz pomiędzy instytucjami i organami UE jako środka słuŜącego wykrywaniu fałszerstw banknotów (CON/2007/42), Dz.U. C 27 z 31.1.2008, str. 1

Page 360: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

356356356356

- Opinia w sprawie ram prawnych przyjęcia euro (CON/2007/43), Słowacja, 19.12.2007

- Opinia w sprawie rozdziału kompetencji pomiędzy Česká národní banka oraz Ministerstwem Finansów w zakresie przygotowywania rządowych projektów aktów prawnych (CON/2008/2), Republika Czeska, 7.1.2008

- Opinia w sprawie projektu ustawy o Česká národní banka (CON/2008/21), Republika Czeska, 21.5.2008

- Opinia w sprawie projektów przepisów prawnych dotyczących podwójnego podawania cen w sektorach bankowym, rynków kapitałowych, ubezpieczeniowym oraz ubezpieczeń emerytalnych oraz o zasadach zaokrąglania wartości nominalnej określonych rodzajów papierów wartościowych (CON/2008/23), Słowacja, 30.5.2008

- Opinia w sprawie podwójnego podawania cen w sektorze gier hazardowych (CON/2008/25), Słowacja, 12.6.2008

- Opinia w sprawie nowelizacji statutu Banca NaŃională a României (CON/2008/31), Rumunia, 21.7.2008

- Opinia w sprawie niezaleŜności finansowej Sveriges Riksbank (CON/2008/34), Szwecja, 4.8.2008

- Opinia w sprawie przepisów dotyczących banknotów i monet (CON/2008/36) Łotwa, 5.8.2008

- Opinia w sprawie dalszych szczegółowych przepisów o wymianie euro (CON/2008/40), Słowacja, 2.9.2008

III. Raporty o konwergencji (w kolejności chronologicznej)

Z uwagi na to, Ŝe Raporty o konwergencji są tłumaczone na język polski jedynie we fragmentach, numery stron podawane w niniejszym opracowaniu odnoszą się do ich pełnych wersji w języku angielskim.

Raporty o konwergencji dostępne są na stronach internetowych:

EBC – http://www.ecb.eu/pub/convergence/html/index.en.html (przeglądana 15.9.2008)

Komisja – http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/specpub_list9259.htm (przeglądana 15.9.2008)

1. Raporty EBC

- Raport Europejskiego Instytutu Walutowego o konwergencji z 1998 r.

- Raport EBC o konwergencji z 2000 r. (dotyczący Grecji i Szwecji)

- Raport EBC o konwergencji z 2002 r. (dotyczący Szwecji)

- Raport EBC o konwergencji z 2004 r.

Page 361: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

357357357357

- Raport EBC o konwergencji z maja 2006 r. (dotyczący Litwy i Słowenii)\

- Raport EBC o konwergencji z grudnia 2006 r.

- Raport EBC o konwergencji z maja 2007 r. (dotyczący Malty i Cypru)

- Raport EBC o konwergencji z maja 2008 r.

2. Raporty Komisji

- Raport Komisji o konwergencji z 1998 r.

- Raport Komisji o konwergencji z 2000 r.

- Raport Komisji o konwergencji z 2002 r. (dotyczący Szwecji)

- Raport Komisji o konwergencji z 2004 r.

- Raport Komisji o konwergencji z maja 2006 r. (dotyczący Litwy)

- Raport Komisji o konwergencji z maja 2006 r. (dotyczący Słowenii)

- Raport Komisji o konwergencji z 2006 r.

- Raport Komisji o konwergencji z maja 2007 r. (dotyczący Cypru)

- Raport Komisji o konwergencji z maja 2007 r. (dotyczący Malty)

- Raport Komisji o konwergencji z 2008 r.

IV. Akty prawa krajowego (w kolejności alfabetycznej według nazw państw

członkowskich)

- ustawa o Central Bank of Cyprus, tekst jednolity w języku angielskim, http://www.centralbank.gov.cy/media/pdf/LFLWE_CBCLAW0508.pdf (przeglądana 15.7.2008)

- ustawa nr 34(I) z 2007 r. z dnia 15.3.2007 r. o nowelizacji ustawy o Central Bank of Cyprus

- cypryjska ustawa nr 33(I)/2007 z dnia 15.3.2007 r. o regulacji kwestii związanych z przyjęciem euro i sprawną wymianą pieniądza z funta na euro, znowelizowana ustawą nr 77(I)/2007 z dnia 29.6.2007 r., teksty w języku angielskim, http://www.euro.cy/euro/euro.nsf/dmllegal_en/dmllegal_en?OpenDocument (przeglądana 3.7.2008)

- ustawa nr 6/1993 o Česká národní banka, tekst jednolity dostępny na stronie http://www.cnb.cz/m2export/sites/www.cnb.cz/cs/legislativa/zakony/download/zakon_o_cnb.pdf, tłumaczenie na angielski na http://www.cnb.cz/m2export/sites/www.cnb.cz/en/legislation/acts/download/act_on_cnb.pdf (przeglądane 19.7.2008)

Page 362: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

358358358358

- projekt ustawy o Česká národní banka http://www.cnb.cz/m2export/sites/www.cnb.cz/cs/legislativa/pripravovane_predpisy/download/navrh_zakon_o_cnb.pdf (przeglądana 19.7.2008)

- Konstytucja Republiki Estonii - tekst jednolity w tłumaczeniu na język angielski, http://www.president.ee/en/estonia/constitution.php (przeglądana 17.7.2008)

- ustawa o Eesti Pank, tłumaczenie jednolitego tekstu na angielski, http://www.bankofestonia.info/pub/en/dokumendid/dokumendid/oigusaktid/seadused/epact_706.html (przeglądana 17.7.2008 r.)

- francuski Kodeks pienięŜny i finansowy (Code monétaire et financier), dostępny na stronie www.legifrance.gouv.fr

- Konstytucja Republiki Litewskiej - ujednolicony tekst w języku angielskim, http://www.lrkt.lt/Documents2_e.html (przeglądana 12.7.2008)

- Ustawa nr X-572 z dnia 25.04.2006 o zmianie Konstytucji Republiki Litewskiej, Valstyb÷s žinios (oficjalny publikator), 2006, nr 48-1701 (29.04.2006)

- Ustawa o Lietuvos Bankas - ujednolicony tekst w języku angielskim, uwzględniający zmiany wchodzące w Ŝycie z dniem uchylenia derogacji, http://www.lb.lt/eng/acts/index.html (przeglądana 12.7.2008 r.)

- Ustawa nr X-569 z dnia 25.04.2006 r. o zmianie ustawy o Lietuvos Bankas

- Konstytucja Republiki Łotewskiej - tekst w tłumaczeniu na język angielski, http://www.saeima.lv/LapasEnglish/Constitution_Visa.htm (przeglądana 10.9.2008)

- ustawa z dnia 19.5.1992 r. o Latvijas Banka, tłumaczenie tekstu jednolitego na język angielski, http://www.bank.lv/eng/main/all/lvbank/llb/ (przeglądana 15.7.2008)

- ustawa nr XXXI z 1967 r. o Central Bank of Malta, tekst jednolity, http://www.centralbankmalta.org/site/legislation1.html (przeglądana 15.7.2008)

- ustawa nr I z 2007 r. o zmianie ustawy o Central Bank of Malta

- maltańska ustawa o wprowadzeniu euro - Euro Adoption Act 2006, ustawa nr 485 z 2006 r.

- maltańskie rozporządzenie o podwójnym podawaniu i kontroli cen (legal notice nr 4 z 2007 r., 9.1.2007),

- maltańskie rozporządzenie o zaokrąglaniu kwot pienięŜnych (legal notice nr 369 z 2007 r., 13.11.2007),

- maltańskie rozporządzenie o zasadach wymiany gotówkowej (legal notice nr 441 z 2007 r., 28.12.2007),

- maltańskie rozporządzenie o odliczeniach podatkowych w związku z wprowadzeniem euro (legal notice nr 93 z 2007 r., 5.4.2007)

- maltańskie rozporządzenie z 23 kwietnia 2007 r. o wpłatach środków pochodzących z nieujawnionych źródeł (legal notices nr 112, 126 i 206 z 2007 r., http://docs.justice.gov.mt/lom/Legislation/English/SubLeg/233/10.pdf, przeglądana 11.7.2008)

- niemiecka pierwsza ustawa o wprowadzeniu euro (Erstes Euro-Einführungsgesetz) z dnia 9.6.1998 r. Teksty niemieckich ustaw o wprowadzeniu euro są zebrane na stronie http://www.eu-info.de/euro-waehrungsunion/5011/5353/ (przeglądana 20.7.2008)

Page 363: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

359359359359

- niemiecka druga ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 24.3.1999 r. (Gesetz zur Öffnung der Sozial- und Steuerverwaltung für den Euro)

- niemiecka trzecia ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 16.12.1999 r.

- niemiecka czwarta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 21.12.2000 r. (Gesetz zur Einführung des Euro im Sozial- und Arbeitsrecht)

- niemiecka piąta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 25.6.2001 r. (Gesetz zur Umstellung der Vorschriften im land- und forstwirtschaftlichen Bereich auf Euro)

- niemiecka szósta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 3.12.2001 r.

- niemiecka siódma ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 9.9.2001 r. (Gesetz zur Umstellung der umweltrechtlichen Vorschriften auf den Euro)

- niemiecka ósma ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 10.11.2001 r.

- niemiecka dziewiąta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 10.11.2001 r.

- niemiecka dziesiąta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 15.12.2001 r.

- niemiecka jedenasta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 20.7.2001 r.

- niemiecka dwunasta ustawa o wprowadzeniu euro z dnia 16.8.2001 r.

- Konstytucja Republiki Słowacji - Ústava Slovenskej republiky, nr 460/1992 Zb. ze zm.

- ustawa z dnia 28 listopada 2007 r. o wprowadzeniu waluty euro w Republice Słowacji oraz o zmianie i uzupełnieniu niektórych ustaw, Zbiór ustaw nr 659/2007, http://www.nbs.sk/EURINT/EURO/GEN_ZAK.PDF (przeglądana 28.6.2008)

- ustawa nr 566/1992 o Národná banka Slovenska

- słowacka ustawa nr 118/1996 o ochronie wkładów bankowych

- zarządzenie Národná banka Slovenska z dnia 10.6.2008 r. w sprawie niektórych zasad podwójnego podawania niektórych kwot w zakresie bankowości, rynku kapitałowego i ubezpieczeń, Zb. z. nr 221/2008, http://www.euromena.sk/euro-legislativa-/10059s (przeglądana 11.9.2008)

- zarządzenie Národná banka Slovenska z dnia 24.6.2008 r., Zb. z. nr 240/2008, http://www.euromena.sk/euro-legislativa-/10059s (przeglądana 11.9.2008)

- rozporządzenie ministerstwa gospodarki z 12.3.2007 o szczegółach podwójnego podawania cen dla obszaru ochrony konsumentów, Vyhláška o podrobnostiach duálneho zobrazovania pre oblasť ochrany spotrebiteľov (Z.z. nr 97/2008), http://www.euromena.sk/euro-legislativa-/10059s, przeglądana 18.7.2008

- rządowy projekt zmiany słowackiej ustawy o cenach - Vládny návrh zákona, ktorým sa mení a dopĺňa zákon Národnej rady Slovenskej republiky č. 18/1996 Z. z. o cenách v znení neskorších predpisov, druk parlamentarny nr 720 z dnia 22.8.2008, http://www.nrsr.sk/default.aspx?sid=zakony/prehlad (przeglądana 11.9.2008)

- rządowy projekt zmiany słowackiego kodeksu karnego - Vládny návrh zákona, ktorým sa mení a dopĺňa zákon č. 300/2005 Z. z. Trestný zákon v znení neskorších predpisov, druk parlamentarny nr 718 z dnia 22.8.2008, http://www.nrsr.sk/default.aspx?sid=zakony/prehlad (przeglądana 11.9.2008)

Page 364: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

360360360360

- słoweńska ustawa z dnia 30 marca 2006 r. nowelizująca ustawę o Banka Slovenije, Dz. U. Republiki Słowenii nr 39/2006

- słoweńska ustawa z dnia 26 października 2006 r. o przyjęciu euro (Zakon o uvedbi eura – ZUE), Dz.U. Republiki Słowenii nr 114/2006. Tłumaczenie na język angielski dostępne na http://www.mf.gov.si/slov/evro/ZUEang.pdf, przeglądana 17.4.2008

- słoweńska ustawa z dnia 28 października 2005 r. o podwójnym podawaniu cen w tolarach i euro (ZDOCTE), Dz.U. Republiki Słowenii nr 101/2005. Tłumaczenie ustawy na język angielski, http://www.mg.gov.si/fileadmin/mg.gov.si/pageuploads/DNT/DNT_Act_on_the_dual_display_of_prices_in_tolars_and_euros.doc, przeglądana 8.5.2008

- szwedzki Akt o formie rządów z 1974 r. (Regeringsformen), tekst w tłumaczeniu na język angielski, http://www.riksdagen.se/templates/R_Page____6307.aspx (przeglądana 22.7.2008)

- Konstytucja Republiki Węgier – tekst w tłumaczeniu na język angielski, http://www.mkab.hu/en/enpage5.htm (przeglądana 22.7.2008)

V. Oficjalne dokumenty dotyczące przygotowań do przyjęcia euro w państwach

członkowskich (w kolejności wg nazw państw członkowskich)

- National changeover plan from the pound to the euro, sierpień 2007, http://www.euro.cy/euro/euro.nsf/dmlplan1_en/dmlplan1_en?OpenDocument, przeglądana 15.7.2008

- National Euro Changeover Plan for the Czech Republic, cz. II, wersja 10, zatwierdzona 11.4.2007 r., http://www.cnb.cz/m2export/sites/www.cnb.cz/en/international_relations/euro/download/nation_plan_euro_2.pdf, przeglądana 22.7.2008

- Estonia’s National Changeover Plan, wersja 5, 31.10.2006 r., s. 11, http://www.bankofestonia.info/pub/en/EL/ELiit/euro/eplaan_1.pdf (przeglądana 17.7.2008)

- Eesti Pank, Report on the Adoption of the Euro, styczeń 2008, http://www.eestipank.info/pub/en/dokumendid/publikatsioonid/seeriad/euroyle/euro_report08.pdf, przeglądana 18.7.2008

- National Changeover Plan, wersja zatwierdzona uchwałami rządu Republiki Litewskiej nr 1050 z 29.9.2005 r. oraz nr 417 z 25.4.2007, http://www.euro.lt/documents/Changeover%20Plan_II_redakcija_EN.doc (przeglądana 12.7.2008)

- Latvia’s National Euro Changeover Plan, październik 2007, http://www.fm.gov.lv/eiro/changeover/euro_impl_plan_en.doc (przeglądana 15.7.2008)

- Final Master Plan for the Euro Changeover in Malta, National Euro Changeover Committee, lipiec 2007, http://www.centralbankmalta.org/site/euroadoption.html, przeglądana 15.7.2008

- Dual Display Guidelines, wytyczne maltańskiego Narodowego Komitetu ds. przyjęcia euro (NECC) nr NECC/0005/06, wersja 3.0 z dnia 29.3.2007, http://www.euro.gov.mt/pdf/NECC_Guideline_en_05.pdf, przeglądana 15.7.2008

Page 365: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

361361361361

- National Euro Changeover Plan for the Slovak Republic, aktualizacja z marca 2007 r.

- Masterplan for the euro changeover, dokument Banka Slovenije i rządu Republiki Słowenii, styczeń 2005, http://www.mf.gov.si/angl/euro/Masterplan.pdf (przeglądana 25.4.2008)

- Masterplan for the introduction of the euro, dokument Banka Slovenije, 2 aktualizacja, październik 2006, (http://www.bsi.si/en/publications.asp?MapaId=717, przeglądana 14.5.2008)

- Magyar Nemzeti Bank, Practical preparations for the introduction of the euro in Hungary, http://english.mnb.hu/engine.aspx?page=mnb_euro_practical (przeglądana 22.7.2008)

VI. Strony internetowe dotyczące wprowadzenia euro w poszczególnych

państwach członkowskich

- http://www.euro.cy/ - Cypr

- http://www.cnb.cz/cs/mezinarodni_vztahy/euro/index.html - Czechy

- http://www.lb.lt/eng/euro/constitution.htm (przeglądana 12.7.2008) - opis zmian Konstytucji Litwy

- http://www.euro.lt/ - Litwa

- http://www.euro.gov.mt/ - Malta

- http://www.eu-info.de/euro-waehrungsunion - Niemcy (strona nieoficjalna)

- http://www.euromena.sk/ - Słowacja

- http://www.euro.gov.uk/ - Wielka Brytania

VII. Inne

- Przewodnik dotyczący zasięgania przez władze krajowe opinii Europejskiego Banku Centralnego w sprawie projektowanych przepisów prawnych, dokument Europejskiego Banku Centralnego, Frankfurt, czerwiec 2005 r., http://www.ecb.eu/pub/pdf/other/guideconsultationecb2005pl.pdf (przeglądana 1.10.2008)

- Evaluation of the 2002 cash changeover, kwiecień 2002, http://www.ecb.int/pub/pdf/other/cashchangeoverreport2002en.pdf, przeglądana 23.5.2008

- The Impact of the Introduction of the Euro on Capital Markets, dokument COM(97) 337 final z dnia 2.7.1997 r.

- wspólna deklaracja handlu detalicznego i sektora bankowego w Niemczech z dnia 22.10.1998 r. w sprawie przyjmowania zapłaty w okresie przejściowym takŜe w markach niemieckich, http://www.eu-

Page 366: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

362362362362

info.de/static/common/files/save/126/ModStichtagErklaerung.pdf (przeglądana 22.7.2008)

- słowacki kodeks etyczny przedsiębiorców, http://www.euromena.sk/eticky-kodex/1570s oraz http://www.alianciapas.sk/menu_projekty_kodex_zavedenia_eura_2006.htm (obie przeglądane 25.6.2008)

- W. Baka, System bankowy we Francji, Prawo Bankowe 2003, nr 2

- V. Miller, C. Taylor, E. Potton, The Swedish Referendum on the Euro, House of Commons Research Paper 03/68, London 2003, http://www.parliament.uk/commons/lib/research/rp2003/rp03-068.pdf (przeglądana 22.7.2008)

- Ł. Szymczyk, Implikacje Traktatu z Lizbony dla uwarunkowań instytucjonalnych funkcjonowania strefy euro, Warszawa, 25 kwietnia 2008, opracowanie dostępne na stronie http://www.nbp.pl/bise/seminaria/SzymczykO.pdf (przeglądana 14.9.2008)

CZĘŚĆ III

Literatura i piśmiennictwo

Baka W., NiezaleŜność i odpowiedzialność banku centralnego, Prawo Bankowe z 2002, nr 5.

Barcz J. (red.), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, wyd. III, Warszawa 2006.

Gliniecka J., System bankowy w regulacjach polskich i unijnych, Bydgoszcz – Gdańsk 2004.

Górska A., śogała M., Dostosowania NBP do członkostwa w Europejskim Systemie Banków Centralnych i Eurosystemie (cz. I i cz. II), Prawo Bankowe z 2005, nr 10 i nr 11.

Jaszczyńska A., Minda Z., NBP w Europejskim Systemie Banków Centralnych – aspekty prawne, Bank z 2002, nr 9.

Kosikowski C., Prawne aspekty wejścia Polski do strefy euro, Państwo i Prawo z 2008, nr 12.

Kosikowski C., Prawo finansowe w Unii Europejskiej, Warszawa 2008.

Kosikowski C., Ruśkowski E. (red.), Finanse publiczne i prawo finansowe, wyd. 3, Warszawa 2008.

Motas – Piotrowska M., Obowiązek zasięgania opinii EBC w sprawie krajowych projektów przepisów prawnych. Zarys problemu, Prawo Bankowe z 2008, nr 9.

Nowak – Far A., NiezaleŜność Europejskiego Systemu Banków Centralnych w UG i W, Bank i Kredyt z 1998, nr 11.

Nowak – Far A., Unia Gospodarcza i Walutowa w Europie, Warszawa 2001.

Warych J., Nowelizacja ustawy o NBP z dnia 18 grudnia 2003 r. w: A. Jakubiak i in., Nowe regulacje bankowe, Narodowy Bank Polski, Warszawa, październik 2004 r.

Page 367: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

363363363363

Wojtyna A., Szkice o niezaleŜności banku centralnego, Warszawa – Kraków 1998.

Akty prawa wspólnotowego

Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (tekst skonsolidowany Dz. U. C 325 z 24 grudnia 2002, s. 1).

Rozporządzenie Rady (WE) nr 975/98 z dnia 3 maja 1998 r. w sprawie nominałów i parametrów technicznych monet euro przeznaczonych do obiegu (Dz. U. L 139 z dnia 11 maja 1998 r., s. 6, z późn. zm.).

Rozporządzenie Rady (WE) nr 1010/2000 z dnia 8 maja 2000 r. dotyczące dalszych wezwań Europejskiego Banku Centralnego o wpłaty rezerwowych aktywów walutowych (Dz. U. L 115 z dnia 16 maja 2000 r., s. 2).

Rozporządzenie EBC nr 958/2007 z dnia 27 lipca 2007 r. dotyczące danych statystycznych w zakresie aktywów i zobowiązań funduszy inwestycyjnych (Dz. U. L 211 z dnia 11 sierpnia 2007r., s. 8).

Decyzja Rady 98/415/WE z dnia 29 czerwca 1998 r. w sprawie konsultacji Europejskiego Banku centralnego udzielanych władzom krajowym w sprawie projektów przepisów prawnych (Dz.U. L 189 z 3 lipca 1998 r., s. 42).

Decyzja EBC nr 2001/15 z dnia 6 grudnia 2001 r. w sprawie emisji banknotów euro (Dz. Urz. UE L 337 z dnia 20 grudnia 2001 r., s. 52, ostatnio zmieniana Decyzją EBC nr 2001/19 (Dz. U. L 1 z dnia 4 stycznia 2008 r., s. 7).

Decyzja EBC nr 2008/3 z dnia 15 maja 2008 r. w sprawie procedur bezpieczeństwa dla producentów zabezpieczonych elementów banknotów euro (Dz. U. L 140 z dnia 30 maja 2008r., s. 26).

Wytyczne EBC z dnia 31 sierpnia 2000 r. w sprawie instrumentów i procedur polityki pienięŜnej Eurosystemu (EBC/2000/7; Dz. U. L 310/1 z dnia 11 grudnia 2000 r., ostatnio zmienione Wytycznymi EBC z dnia 20 sierpnia 2007 r. (EBC/2007/10; Dz. U. L 284 z dnia 30 października 2007 r.).

Wytyczne EBC nr 2003/5 z dnia 20 marca 2003 r. w sprawie egzekwowania środków przeciwdziałających niedozwolonej reprodukcji banknotów oraz w sprawie wymiany i wycofywania banknotów euro (Dz. U. L 78 z dnia 25 marca 2003 r., s. 20).

Wytyczne EBC z dnia 23 października 2003 r. dla transakcji uczestniczących Państw Członkowskich z udziałem walutowych kapitałów obrotowych na podstawie art. 31 ust. 3 Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego (EBC/2003/12; Dz. U. L 283 z dnia 31 października 2003r., s. 81).

Wytyczne EBC nr 2004/18 z dnia 16 września 2004 r. w sprawie dokonywania zamówień na dostawę banknotów euro (Dz. U. L 320 z dnia 21 października 2004 r., s. 21).

Wytyczne EBC z dnia 20 czerwca 2008 r. w sprawie zarządzania aktywami rezerwy walutowej Europejskiego Banku Centralnego przez krajowe banki centralne oraz dokumentacji prawnej dla operacji dotyczących tych aktywów (Dz. U. L 192 z dnia 19 lipca 2008 r., s. 63).

Page 368: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

364364364364

Zalecenie EBC z dnia 30 kwietnia 2008 r. udzielane Radzie Unii Europejskiej w sprawie zewnętrznych audytorów Europejskiego Banku Centralnego (EBC/2008/2; Dz. U. C 114/1 z dnia 9 maja 2008 r.)

Akty prawa polskiego

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu (Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 925 z późń. zm.).

Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o denominacji złotego (Dz.U. Nr 84, poz. 386 z późń. zm.).

Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 474 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli (Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701).

6.Ustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz. U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych (Dz.U. z 2003 r. Nr 99, poz. 919 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 25 maja 2001 r. o skutkach wprowadzenia w niektórych państwach członkowskich Unii Europejskiej wspólnej waluty euro (Dz.U. Nr 63, poz. 640 z późń. zm.).

Ustawa z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz. U. Nr 97, poz. 1050 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności rozrachunków w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami (Dz.U. Nr 123, poz. 1351 z późn. zm.)

Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz.U. Nr 169, poz. 1385 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie i uchyleniu niektórych ustaw w związku z uzyskaniem przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 96, poz. 959).

Page 369: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

365365365365

Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 z późn. zm.)

Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. Nr 157, poz. 1119 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 23 października 2008 r. o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. Nr 209, poz. 1315).

Ustawa z dnia 7 listopada 2008 r. o Komitecie Stabilności Finansowej (Dz. U. Nr 209, poz. 1317).

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 września 1994 r. w sprawie trybu przeliczeń na nowa jednostkę pienięŜną wartości pienięŜnych ujętych w księgach wieczystych i w rejestrach prowadzonych przez sądy (Dz. U. Nr 102, poz. 489).

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz.U. Nr 100, poz. 908).

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad uwidaczniania cen towarów oraz sposobu oznaczania ceną towarów przeznaczonych do sprzedaŜy (Dz. U. Nr 99, poz. 894 z późn. zm).

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 września 2007 r. w sprawie sposobu, zakresu i terminów wykonywania przez rezydentów dokonujących obrotu dewizowego oraz przedsiębiorców wykonujących działalność kantorową obowiązku przekazywania Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do sporządzania bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej (Dz. U. Nr 183, poz. 1308).

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 sierpnia 2008 r. w sprawie minimalnych kwot, jakie powinny posiadać niektóre grupy cudzoziemców na pokrycie kosztów utrzymania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i powrotu (Dz.U. Nr 163, poz.1019).

Uchwała nr 25/98 Zarządu Narodowego Banku Polskiego z dnia 23 października 1998 r. w sprawie działalności legislacyjnej w Narodowym Banku Polskim (niepublikowana).

Uchwała nr 23/2003 Zarządu NBP z dnia 25 lipca 2003 r. w sprawie trybu i szczegółowych zasad przekazywania przez banki Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do ustalania polityki pienięŜnej i okresowych ocen sytuacji państwa oraz oceny sytuacji finansowej banków i ryzyka sektora bankowego (Dz. Urz. NBP Nr 16, poz. 26 z późn. zm.).

Uchwała nr 48/2003 Zarządu NBP z dnia 14 listopada 2003 r. w sprawie trybu i szczegółowych zasad przekazywania przez banki Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do sporządzania bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej (Dz. Urz. NBP Nr 21, poz. 36 z późn. zm.).

Uchwała nr 15/2004 Zarządu NBP z dnia 13 kwietnia 2004 r. w sprawie zasad i trybu naliczania i utrzymywania przez banki rezerwy obowiązkowej (Dz. Urz. NBP Nr 3, poz. 4 z późn. zm.).

Uchwała nr 49 Rady Ministrów z dnia 19 marca 2002 r. – Regulamin pracy Rady Ministrów (M.P. Nr 13, poz. 221 z późn. zm.).

Page 370: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ WSKICH Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU

366366366366

Orzecznictwo

Orzeczenie ETS w sprawie 34/73 Variola v. Amministrazione della Finanze, Zbiór Orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości 1973, s. 981.

Wyrok TK z dnia 24 marca 1998 r., sygn. K 40/97, OTK ZU nr 2/1998, s. 72.

Wyrok TK z dnia 25 maja 1998 r., sygn. U 19/97, OTK ZU nr 4/1998, s. 262-263.

Wyrok TK z dnia 9 listopada 1999 r., sygn. K 28/98, OTK ZU nr 7/1999, poz. 170.

Wyrok TK z dnia 28 czerwca 2000 r., sygn. K. 25/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 141.

Wyrok TK z dnia 24 listopada 2003 r., sygn. K 26/03, OTK ZU nr 9/A/2003, poz. 95.

Wyrok TK z dnia 22 września 2006 r., sygn. U 4/06, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 109.

Orzeczenie TK z dnia 22 września 1997 r., sygn. K. 25/97, OTK ZU nr 3-4/1997, s. 304.

Opinie EBC w sprawie polskich projektów aktów prawnych

Opinie EBC wydawane na wniosek Ministra Finansów RP w sprawie projektów ustawy o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz o zmianie innych ustaw: opinia z dnia 27 sierpnia 2007 r. (CON/2007/26), opinia z dnia 17 stycznia 2008 r. (CON/2008/5) oraz opinia z dnia 23 lipca 2008 r. (CON/2008/32).

Opinia EBC z dnia 17 października 2008 r. wydana na wniosek Ministra Finansów RP w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o Narodowym Banku Polskim oraz o zmianie niektórych innych ustaw (CON/2008/53).

Inne

Projekt z dnia 27 maja 2008 r. ustawy o zmianie ustawy o NBP, opublikowany na stronie:

www.mofnet.gov.pl/_files_/bip/bip_projekty_aktow_prawnych/fi/bankowe/proj_ust_o_zm_nbp.pdf

Projekt z dnia 3 czerwca 2008 r. ustawy o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz o zmianie innych ustaw, opublikowany na stronie:

www.mofnet.gov.pl/_files_/bip/bip_projekty_aktow_prawnych/fi/bankowe/proj_zm_bfg_z_3_06_08.pdf

Page 371: Projekty badawcze Cz IVP ! % @ * A % % 1* 4 0 C 0 M337 *C & " * # @

IIIIIIIIIIII PRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIAPRAWNE PRZYGOTOWANIA DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI D DO WEJŚCIA POLSKI DO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLEO STREFY EURO NA TLE ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ ROZWIĄZAŃ

PRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANPRZYJĘTYCH BĄDŹ PLANOWANYCH W INNYCH PAŃOWANYCH W INNYCH PAŃOWANYCH W INNYCH PAŃOWANYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICSTWACH CZŁONKOWSKICSTWACH CZŁONKOWSKICSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ H Z DEROGACJĄ H Z DEROGACJĄ H Z DEROGACJĄ

PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. PRZEWIDZIANĄ W ART. 122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU122 TRAKTATU