Top Banner
1 หลักปรัชญาจริยศาสตร์ ฉัตรสุมน พฤฒิภิญโญ ภาควิชาบริหารงานสาธารณสุข คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล 2
42

หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

Mar 22, 2018

Download

Documents

NguyenDat
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

1

หลกปรชญาจรยศาสตร

ฉตรสมน พฤฒภญโญ

ภาควชาบรหารงานสาธารณสข คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล

2

Page 2: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

3

หลกปรชญาจรยศาสตร

วตถประสงคการศกษา เพอใหมความร ความเขาใจ และสามารถอธบาย1

1. แนวคด หลกปรชญา เกยวกบจรยศาสตรและกฎหมาย 2. เครองชวดพฤตกรรม วกฤตและมโนกรรมวกฤตในแตละสงคม 3. ทฤษฎจรยธรรมทปรบใชกบงานสาธารณสข 4. จรยศาสตรกบการบรหารงานสาธารณสข

1. แนวคด หลกปรชญา เกยวกบจรยศาสตร 1.1 ปรชญาจรยศาสตร ปรชญา เปนวชาทมเนอหากวางขวาง เพราะเปนตนตอแหงสรรพวชา

วชาการหรอศาสตรตาง ๆ ลวนแลวแตมปรชญาเปนหลกทงนน จงมนกปราชญจานวนมากทพยายามจะแบงแยกปรชญาออกเปนสาขาตาง ๆ เพอนาไปศกษาไดงายขน อยางไรกตาม แมนกปราชญจะพยายามแบงแยกอยางไรกคงอยในขอบเขต 3 เรองใหญ ๆ ซงไดแบงแยกไวตงแตสมยกรกโบราณ คอ อภปรชญา ญาณวทยา และคณวทยา

สาขาของปรชญาทเปนทยอมรบโดยทวไป จงม 3 สาขาใหญ ๆ คอ 1. อภปรชญา (Metaphysics) หรอภววทยา (Ontology) อภปรชญา (Metaphysics) เปนวชาทวาดวยความแทจรงของสรรพสง

เรยกอกอยางหนงวา ภววทยา (Ontology) ซงเปนศาสตรทวาดวยความมอย ความเปนอยของสรรพสง โดยทวไปแลวถอวา สงทมอยยอมเปนสงแทจรง และสงแทจรงยอมมอย ความมอยกบความแทจรงจงเปนอนเดยวกน ดงนน ทง 2 คาจงเปนอนเดยวกน ตางแตวา Ontology ใชมากอน Metaphysics ใชทหลง

                                                            1 จดทาครงแรก วนท 22 ธนวาคม 2559 เปนเนอหาสาระในวชา สศบส 621 กฎหมายเกยวกบ

การแพทยและจรยศาสตร (PHAD 621 Laws Related to Medical Science and Ethics)

4

อภปรชญาหรอภววทยา มขอบขายในการศกษา 3 เรอง ไดแก 1) การศกษาเรองเอกภพหรอธรรมชาต ซงรวมไปถงเรองของอวกาศ กาล สสาร ความเปนเหตและผล ชวต ววฒนาการ ความเปนไปแบบเครองจกรกลของเอกภพ และความเปนไปแบบมวตถประสงค 2) อภปรชญาหรอภววทยาวาดวยจต หรอวญญาณ ศกษาเรองธรรมชาตของวญญาณ กาเนดของวญญาณ จดหมายปลายทางของวญญาณ และความสมพนธระหวางวญญาณกบรางกาย และ 3) อภปรชญาหรอภววทยาวาดวยพระเจา หรอสงสมบรณ ศกษาเรองธรรมชาตของพระเจา คณลกษณะของพระเจา ความสมพนธระหวางพระเจากบเอกภพ และกบวญญาณ

2. ญาณวทยา (Epistemology) คอทฤษฎความร (Theory of Knowledge) เปนวชาทศกษาคนควาหา

ความร ธรรมชาตและเหตแหงความรทแทจรง ซงเปนการศกษาถงรายละเอยดของความรทงหมด เพอใหเหนความเปนไป และตดสนไดวาอะไรเปนความจรงแท ซงเกดจากความรทแทจรง ญาณวทยาไดพยายามทจะอธบายหรอตอบปญหาเกยวกบ

1. ความรคออะไร มลกษณะเปนอยางไร 2. ความรเกดขนไดอยางไร 3. จะสรางความรไดอยางไร 4. อะไรคอสงทเราสามารถรได และรไดมากนอยเพยงไร 5. อะไรคอเงอนไข เหตปจจย หรอแหลงใหเกดความรได 6. ความรทไดมานนเปนจรงหรอไม หากความรนนเปนจรง ถกตอง

เราสามารถทดสอบความรนนไดอยางไร หรอมมาตรการในการทดสอบไดอยางไร

3. คณวทยา (Axiology) เปนวชาทวาดวยคณคาตาง ๆ คณคาทวานนแบงออกเปน 4 ประเภทคอ

1. จรยศาสตร (Ethics) เปนวชาทวาดวยหลกแหงความประพฤต กลาวถงความด ความชว การตดสนความดความชว เปนการแสวงหาความดอนสงสด

Page 3: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

5

2. สนทรยศาสตร (Aesthetics) เปนวชาทวาดวยความด หลกการตดสนความงาม องคประกอบของความงาม เปนเรองเกยวกบศลปะ เปนการแสวงหาความงามอนสงสด

3. ตรรกศาสตร (Logic) เปนวชาทวาดวยการใหเหตผล การนยามความหมายอนแทจรง เปนการแสวงหาความจรงอนสงสด อนประกอบดวยอปนย และนรนย

4. เทววทยา (Theology) เปนเรองของความบรสทธตามหลกคาสอนทางดานศาสนา

สาขาของปรชญาทเปนทยอมรบโดยทวไป จงม 3 สาขาใหญ ๆ คอ 1. อภปรชญา (Metaphysics) หรอภววทยา (Ontology) อภปรชญา (Metaphysics) เปนวชาทวาดวยความแทจรงของสรรพสง

เรยกอกอยางหนงวา ภววทยา (Ontology) ซงเปนศาสตรทวาดวยความมอย ความเปนอยของสรรพสง โดยทวไปแลวถอวา สงทมอยยอมเปนสงแทจรง และสงแทจรงยอมมอย ความมอยกบความแทจรงจงเปนอนเดยวกน ดงนน ทง 2 คาจงเปนอนเดยวกน ตางแตวา Ontology ใชมากอน Metaphysics ใชทหลง

อภปรชญาหรอภววทยา มขอบขายในการศกษา 3 เรอง ไดแก 1) การศกษาเรองเอกภพหรอธรรมชาต ซงรวมไปถงเรองของอวกาศ กาล สสาร ความเปนเหตและผล ชวต ววฒนาการ ความเปนไปแบบเครองจกรกลของเอกภพ และความเปนไปแบบมวตถประสงค 2) อภปรชญาหรอภววทยาวาดวยจต หรอวญญาณ ศกษาเรองธรรมชาตของวญญาณ กาเนดของวญญาณ จดหมายปลายทางของวญญาณ และความสมพนธระหวางวญญาณกบรางกาย และ 3) อภปรชญาหรอภววทยาวาดวยพระเจา หรอสงสมบรณ ศกษาเรองธรรมชาตของพระเจา คณลกษณะของพระเจา ความสมพนธระหวางพระเจากบเอกภพ และกบวญญาณ

2. ญาณวทยา (Epistemology) คอทฤษฎความร (Theory of Knowledge) เปนวชาทศกษาคนควาหา

ความร ธรรมชาตและเหตแหงความรทแทจรง ซงเปนการศกษาถงรายละเอยดของ

6

ความรทงหมด เพอใหเหนความเปนไป และตดสนไดวาอะไรเปนความจรงแท ซงเกดจากความรทแทจรง ญาณวทยาไดพยายามทจะอธบายหรอตอบปญหาเกยวกบ

1. ความรคออะไร มลกษณะเปนอยางไร 2. ความรเกดขนไดอยางไร 3. จะสรางความรไดอยางไร 4. อะไรคอสงทเราสามารถรได และรไดมากนอยเพยงไร 5. อะไรคอเงอนไข เหตปจจย หรอแหลงใหเกดความรได 6. ความรทไดมานนเปนจรงหรอไม หากความรนนเปนจรง ถกตอง

เราสามารถทดสอบความรนนไดอยางไร หรอมมาตรการในการทดสอบไดอยางไร

3. คณวทยา (Axiology) เปนวชาทวาดวยคณคาตาง ๆ คณคาทวานนแบงออกเปน 4 ประเภทคอ

1. จรยศาสตร (Ethics) เปนวชาทวาดวยหลกแหงความประพฤต กลาวถงความด ความชว การตดสนความดความชว เปนการแสวงหาความดอนสงสด 2. สนทรยศาสตร (Aesthetics) เปนวชาทวาดวยความด หลกการตดสนความงาม องคประกอบของความงาม เปนเรองเกยวกบศลปะ เปนการแสวงหาความงามอนสงสด 3. ตรรกศาสตร (Logic) เปนวชาทวาดวยการใหเหตผล การนยามความหมายอนแทจรง เปนการแสวงหาความจรงอนสงสด อนประกอบดวยอปนย และนรนย 4. เทววทยา (Theology) เปนเรองของความบรสทธตามหลกคาสอนทางดานศาสนา

จรยศาสตรเปนปรชญาสาขาหนงทกลาวถงการคนหาความดสงสดของชวตมนษย เปนการคนหาหลกเกณฑเพอตดสนความประพฤตของมนษยวา การกระทาอยางไรถอวาถกตอง ไมถกตอง ดหรอไมด ควรหรอไมควรอยางไร

Page 4: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

7

จรยศาสตร ตามหลกนรกตศาสตร คาวา “จรยศาสตร” นนมาจากรากศพทภาษาสนสกฤต (จรยะ + ศาสตร) แปลตามตวอกษรไดวา ศาสตรแหงความประพฤต ซงตรงกบภาษาลาตนวา Ethos เปนการสอถงอปนสยใจคอของมนษย

จรยศาสตรทตรงกบภาษาองกฤษวา Ethics หมายถงศาสตรทวาดวยศลธรรมอนเปนหลกแหงการประพฤตปฏบตของมนษย

เมยและชารรตต ( May, Larry and Sharratt. 1994: 4 ) อธบายวา จรยศาสตรคอการทบคคลทาตามหลกมนษยธรรมของตนเอง เชน กลมประโยชนนยม มแนวคดวาสงทดทสดคอสงทเปนประโยชนของชนสวนใหญ ตามหลกมหสข สาหรบเมยและชารตตนน หวขอสาคญของจรยศาสตรรวมสมยคอ สทธมนษยชน จรยศาสตรสงแวดลอม ความยากจน สงครามและความรนแรง บทบาทของสตรและจรยธรรม เรองการทาแทง เรองเอดส

2

แมคคนนอน (Mackinnon. 1995 : 5 ) อธบายวา จรยศาสตรหรอปรชญาจรยธรรม (Moral Philosophy) อธบายเรองชวตทด และอะไรคอสงทดกวาสาหรบชวตน อธบายครอบคลมในเรองทางเพศ สงแวดลอมและสตว ความยตธรรมทางเศรษฐกจและการจดระเบยบโลกใหม

3 วทย วศทเวทย (2532 : 9, 65-144 ) อธบายวา จรยศาสตรศกษา

พฤตกรรมของมนษยทางดานคณคาของความด ซงใหความหมายตางกนดงน4

1 . ความด หมายถงการนาไปสเปาหมายไดอยางมประสทธภาพ ความดขอนไมเปนคณคาทางจรยธรรม

2 . ความดหมายถงนาพงประสงคหรอนาพงปรารถนาหรอทตรงกนขามกบผด ไมควร หมายถงถก ควร ด

                                                            2 May , Larry and Sharratt , Shari Collins, Ed. 1994. Applied Ethics, A Multicultural Approach. Englowood Cliffs: Prentice-Hall . 3 Mackinnon , Barbara. 1995. Ethics Theory and Contemporary Issues. Belmont: Wadsworth Publishing. 4 วทย วศทเวทย. 2532. จรยศาสตรเบองตน. กรงเทพ ฯ : สานกพมพอกษรเจรญทศน.

8

สรปวา จรยศาสตร เปนวชาทวาดวยความด ความชว ความถก ความผด สงทควรเวน สงทควรทา หมายถง The science of morals; the principles of morality; rules of conduct and behaviour แปลวา ศาสตรทวาดวยศลธรรม หลกศลธรรม กฎทวาดวยความประพฤตและพฤตกรรม เนอหาของจรยศาสตรจงม 3 เรองดวยกน ดงน 1 ) เรองอะไรคอสงดทสด 2 ) เรองกระทาอยางไรถอวาถก และ 3 ) เรองธรรมชาตของคาทางจรยธรรมและการนยามคาทางจรยธรรม

(2) ลกษณะเนอหาและขอบเขตของจรยศาสตร 1 เนนหนกในลกษณะเรองความดอนควรจะเปน ควรจะทา และ

คณคาตาง ๆ เกยวกบพฤตกรรมของมนษยอนเกดมาจากการมเสรภาพในการตดสนใจ

2 เนนอยในวงขอบเขตเกยวกบอดมคตทางศลธรรม เกณฑในการตดสนความประพฤตวาดหรอชว กลาวถงเสรภาพแหงเจตจานง (Freedom of will) อสรภาพของมนษย ความรบผดชอบ สทธ หนาท

3 เปนศาสตรทเนนคณคาทางศลธรรม ใหอสระในการเลอกปฏบตในสงทตนปรารถนา

ก. ปญหาพนฐานทสาคญของจรยศาสตรเปนอยางไร?

o อะไรคอความดซ งเปนเปาหมายสงสดของชวตมนษย ? (Summum Bonum)

o มเกณฑอะไรในการตดสนความดชวของมนษย o เราจะนยามดชวไดหรอไม? o มนษยทาเพอตนเองหรอผอนกนแน ?

ข. อะไรคอวธการในการศกษาจรยศาสตร? การศกษาในทางจรยศาสตรม 3 ลกษณะคอ

Page 5: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

9

o เปนการศกษาในลกษณะพรรณนาหรอลกษณะเชงประจกษ (descriptive – empirical study) เปนการศกษาแบบวทยาศาสตร โดยการเกบรวบรวมขอมลหลกฐานมาอธบาย ปรากฏการณตาง ๆ พบไดจากกลมมานษยวทยา นกประวตศาสตร นกสงคมวทยา เปนตน

o เปนการศกษาเพอหาเกณฑบรรทดฐาน (normative study) โดยอาศยฐานขอมลจากทรวบรวมได นกจรยศาสตรจะทาการวเคราะหเพอหาคาตอบวา อะไรคอความด – ชว มเกณฑอะไรในการตดสนการกระทาวาถกวาผด เรยกวาเปน จรยศาสตรเชงบรรทดฐาน (normative ethics) เปนการศกษาทนยมกนมานานในการศกษาจรยศาสตร

o เปนการศกษาในลกษณะการวเคราะหและวจารณ (analytical – critical study) การศกษาแบบนเปนการนาเกณฑบรรทดฐานมาวเคราะหวา ด ชว นน สามารถนยามไดหรอไม การศกษาแบบนเปนทนยมในราวกลางศตวรรษทยสบทเรยกวาอภจรยศาสตร

o จรยศาสตร สงเกตพจารณาความจรงซงเปนปรากฏการณทางศลธรรม จดประเภทศลธรรม อธบายศลธรรมโดยยดเอาความดสงสดเปนแมบท ซงความดสงสดนอยเหนอขอเทจจรง (fact)ทางวทยาศาสตรวธการนจงเปนทงวธทางวทยาศาสตรและปรชญา

ค. อะไรคอประโยชนของการศกษาจรยศาสตร? o ชวยใหจาแนกไดถงคาวา ด ชว คนด คนชว จะไดเลอกปฏบต

ในสงทดทสด ทาใหรวามนษยทสมบรณเปนอยางไร? ทาใหเขาใจตนเองและผอนตามความเปนจรง เพอทจะไดเขากบผอนไดดขนและมความสขใจขน

o ทาใหเขาใจกฎศลธรรมทแทจรง ทจตวญญาณมนษยโหยหาเรยกรองตลอดเวลา

o ทาใหเรามหลกเกณฑในการดาเนนชวตไปสเปาหมาย คอ อดมคตทตงไว ชวตมจดหมายไมเปนเหมอนปยนนทลองลอยไปตามกระแสลม หรอกอสวะทสดแตกระแสนาจะพดพาไป

10

ง. อะไรคอจดหมายสงสดของจรยศาสตร ? o ใหรจกความประพฤตทดงามถกตอง เพอยกระดบจตวญญาณ

ของมนษยใหสงสงขน หลดพนจากสญชาตญาณอยางสตวโลกทวไป

1.2 คาอธบายปรชญาจรยศาสตร มนษยทกคนมการแสดงออกทางพฤตกรรมแตกตางกนตามพนฐานของแต

ละคน ทงนเพราะมนษยมความแตกตางกนทงในความร เจตคต คานยม รวมไปถงสภาวะทางรางกายและจตใจ สงผลใหพฤตกรรมของมนษยไมเหมอนกนทงทเปนเรองเดยวกน หรออยในสถานการณเหตการณอนเดยวกน สงเหลานเปนเรองนาสนใจ โดยเฉพาะเกณฑการตดสนวาพฤตกรรมใดถก พฤตกรรมใดผด พฤตกรรมใดด พฤตกรรมใดไมด ซงโดยทวไปมนษยมความพเศษ อนไดแก มโนธรรม หรอจตสานกเปนเครองตดสนคาอธบายหลกปรชญาจรศาสตรมหลายกลม ดงน

1.2.1 หลกจรยศาสตรกลมบรสทธนยม อมมานเอล คานต

5 (Immanuel Kant; 22 เมษายน ค.ศ. พ.ศ. 2267 - 12 กมภาพนธ พ.ศ. 2347) เปนนกปรชญาชาวเยอรมน จากแควนปรสเซย ไดรบการยกยองโดยทวไปวา เปนนกคดทมอทธพลมากทสดของยโรป และเปนนกปรชญาคนสาคญคนสดทายของยคแสงสวาง เขาสรางผลกระทบทสาคญไปถงนกปรชญาสายโรแมนตกและสายจตนยม ในสมยครสตศตวรรษท 19 งานของเขาเปนจดเรมของเฮเกลคานตเปนทรจกเนองจากแนวคดของเขา ท เรยกวา “จตนยมอตรวสย (transcendental idealism)” ทกลาววามนษยใชแนวคดบางอยางทตดตวมาแตกาเนด (innate idea) ในการรบรประสบการณทเกดขนรอบตวในโลก เรารบรโลก

                                                            5 าชบณฑตยสถาน, พจนานกรมศพทปรชญา องกฤษ-ไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน, พมพครงท 4, 2548, หนา 164 Broad C. D. Kant: An Introduction. Cambridge University Press, 1978. Gardner, Sebastian Kant and the Critique of Pure Reason. Routledge, 1999.

Page 6: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

11

โดยผานทางประสาทสมผสประกอบกบมโนภาพทตดตวมาน ดงนนเราจงไมสามารถลวงรหรอเขาใจใน "สรรพสงทแท" ได ความรตอสรรพสงทเรามนน จงเปนไดแคเพยงภาพปรากฏ ทเรารบรไดผานทางประสาทสมผสเทานน

ญาณวทยา (epistemology) หรอทฤษฎความรของคานตนน เกดขนเพอแกความขดแยงระหวางปรชญาสายเหตผลนยมทกลาววา ความรสามารถสรางขนไดไมจาเปนตองใชประสบการณ กบปรชญาสายประสบการณนยมทกลาววา ทกสงทกอยางทเรารมทมาจากประสบการณ คานตไดเชอมแนวคดทขดแยงกนทงสอง ดงคากลาวท เขาเองเปรยบเปรยวาเปนการปฏวตแบบโคเปอรนคส (Copernican Revolution) โดยสรปคราวๆ ไดเปนประโยคขนตนของหนงสอ บทวพากษของการใชเหตผล (Critique of Pure Reason) วา "แมวาความรทงหมดทเรามจะมจดเรมตนจากประสบการณ แตนนมไดหมายความวาความรทงหมดนนเกดขนมาจากประสบการณ"

อมมานเอล คานท ผกอตงทฤษฎนกลาววา “การกระทาทดคอการกระทาดวยเจตนาด และการกระทาดวยเจตนาดนเอง หมายถง การกระทาตามหนาท”

ดงนนการกระทาทดคอการกระทาตามหนาทนนเอง โดยไมตองหวงผลตอบแทนใด ๆ นนคอทาหนาทเพอหนาท ไมใชทาหนาทเพอสงอนหรอวตถอน แมจะเปนทางรปธรรมหรอนามธรรม เชน ทหารเขาสสงคราม ถามศตรมารกรานกจาเปนตองฆาศตรนน หรอเพชฌฆาตทมหนาทประหาร ชวตนกโทษ (ฆานกโทษ) กเปนการกระทาตามหลกจรยธรรม เปนการกระทาทถกตอง เพราะเขาได กระทาตามหนาทของเขาแลว (บญม แทนแกว, 2541: 111-112)

แตแนวคดของคานทจะแตกตางไปจากกลมสมบรณนยมในแงทถอเอา เจตนา เปน เกณฑในการตดสนดชว โดยถอวา การทาดคอการทาโดยเจตนาด แตคาวาเจตนาด ตามความหมายของคานทจะมความหมายแตกตางออกไปจากของคนทวไป ตามความหมายของคนทวไปเมอ เอยคาวาเจตนาด จะหมายถงความปรารถนาด หรอตงใจทจะใหเกดผลในทางทด เจตนาดในทนจะม คาเทากบใชผลทไดเปนเครองวดการกระทา เหมอนทศนะของกลมประโยชนนยมนนเอง สวนคาวา

12

เจตนาดตามความหมายของคานทหมายถง การทาตามหนาท โดยไมนาเอาอารมณหรอความรสก ใด ๆ เขามาเกยวของกบการกระทานน การทาหนาทนนจะตองเกดจากความสานกของเหตผลลวน ๆ และเปนการทาหนาทโดยไมมงหวงสงใดเปนเงอนไขตอบแทน (ทาหนาทโดยไมมเงอนไข ทาหนาทเพอ หนาทเทานน) คานทเรยกการทาหนาทเพอหนาทดงกลาวนวาเปน การทาตามคาสงเดดขาด (Categorical Imperative)

โดยสรปทศนะของคานท ดชวมลกษณะเดดขาดแนนอนตายตวของมนเอง และเครองมอทใชตดสนดชวคอ เจตนาด หมายถงการทาตามหนาททออกมาจากคาสงเดดขาด และสามารถจงใจใหกลายเปนกฎสากลได

ใน Critique of Pure Reason ยงไดนาเสนอเนอหาของหลกทางศลธรรม (จรยศาสตร) ทยงคงมอทธพลตอแนวความคดดานจรยธรรมของโลกตะวนตกมาจนถงปจจบน ตลอดจนอาจกลาวไดวาเขาเปนบดาแหงแนวคดเรองสหประชาชาต ดงทปรากฏในความเรยงวาดวยเรองสนตภาพถาวรของเขาไดเสนอใหมการจดตงองคกรระหวางประเทศขนเพอยตความขดแยงและความโหดรายของสงคราม กระทงสนนบาตชาตและตามดวยสหประชาชาตไดเกดขนจรงในปจจบน

1.2.2 กลมอตถภาวะนยม กลมนเชอวา คณคาพนฐานทางจรยธรรมเปนสงทมนษย กาหนดขนมาเอง

ดวยการเลอกในสงทมความรบผดชอบเปนพนฐาน ไมมเกณฑตดสนทางจรยธรรม ทแนนอนตายตว แตขนอยกบบคคลแตละคนในสถานการณเฉพาะหนาของตนเองทจะใชเสรภาพใน การตดสนหรอเลอกกระทาได แตตองรบผดชอบตอการกระทาของตนเอง เพราะบคคลมเสรภาพ ในการจะเลอกทาอยางไรหรอทาอะไรกได ดงนน ชารต จงกลาววา

“มนษยเปนผกาหนดชนด กาหนดการใช และกาหนดคณคาใหแกทก ๆ สง”

Page 7: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

13

เนองจากมนษยเกดมาดวยความวางเปลา ไมมอะไรมากอน จงมอสระและ เสรภาพทจะเลอกทกสงทกอยางใหแกตนเอง เชน ตนจะทาอะไรหรอไมทาอะไร ตนจะเปนอะไร หรอไมเปนอะไร เปนตน เปนธรรมชาตของมนษยทจะเลอกเอาแตสงทดงามกวา หรอสงทดท สดสาหรบตน การเลอกกเปนการยอมรบหรอยนยนในคณคาของสงทตนเลอกนน เพราะโดย ธรรมชาตของมนษยยอมจะไมเลอกในสงทเลวกวา ดวยเหตนเอง ชารตจงไดกลาววา

“ไมมสงใดจะดสาหรบเรา ถาสงนนไมดสาหรบคนอนดวย” ดงนนสงทมนษยเลอกจงเปนสงทดสาหรบตวเขา และจะตองเปนสงทด

สาหรบ ผอนดวย และกเปนสงทมคณคาอกดวย มนษยจงตองรบผดชอบตอการเลอกของตน ในการเลอก อะไรมนษยจะตองคานงถงเหต 2 ประการ คอ

(1) คานงในสงทจะตองรบผดชอบตอการเลอก การคานงชนดนจะสงบลงไดเมอ มนษยเลอกไดสงทดเรยบรอยแลว

(2) คานงในสงทเลอกผด การคานงชนดนจะสงบลงไดตอเมอมนษยเราไดพยายาม เลอกใหม จนกระทงการเลอกใหมนนเปนการเลอกไดในสงทตนพอใจ

ดงนนกลมอตถภาวนยมจงมทศนะวา คณคาทางจรยธรรมเปนสงทมนษยกาหนด ขนมาเอง โดยอาศยความรบผดชอบเปนพนฐาน ไมมเกณฑทางจรยธรรมทแนนอนตายตว แตมนษย เปนผสรางเกณฑขนมาเองโดยอสระ และอาศยเสรภาพ โดยทาแตในสงทดและมคณคาแกตนเอง และผอนใหมากทสด

1.2.3 ประโยชนนยม (Utilitarianism) แนวคดกลมนตองการปฏเสธระบบความคดทตายตว ไมสนใจแรงจงใจอน

เนองมาจากไมสามารถมองเหนได ดแตผลลพธทเกดขนจากการกระทาอยางเดยว จงเรยกแนวคดนวา ทฤษฎแนวอนตนยม (Teleological Theory) โดยถอวาทกคนเทาเทยมกนหมด แนวคดนเกดขนในปลายครสตศตวรรษท 18 ถงตนครสตวรรษท 19 โดยนกปรชญาชาวองกฤษ 2 คนคอ เจอเรม เบนธม ผเปนอาจารย และจอหน สจวต มลล ผเปนลกศษย

14

มลลไดเขยนแนวคดของเขาลงในงานเขยนอนมชอวา “ลทธประโยชนนยม (Utilitarianism)” ในป ค.ศ.1861 ซงแนวคดของเขาเรยกอกอยางหนงวา หลกมหสข (The Greatest Happiness Principle) แนวคดนสบเนองมาจากการยดความสขเปนเปาหมายหลกในชวต หลกมหสขในตอนแรก เรยกวา “ลทธประโยชนนยมแบบการกระทา (Act-Utilitarianism)” โดยมแนวคดวา การกระทาทจะถอวาถกไดนน จะตองเปนการกระทาทกอใหเกดความสขแกมหาชน ความผดของการกระทาอยทกอใหเกดความทกขแกมหาชน โดยการพจารณามหสขนนพจารณาผลทเกดขนจากการกระทาในแตละครง การกระทาโดยตวมนเองไมได ด ชว ถก ผด แตขนอยกบวามนจะกอใหเกดประโยชนแคไหน ลทธนจงสงกดสขนยม เพราะถอวาความสขเปนสงดทสดของมนษย ดกบสขเปนเรองเดยวกน

ตวอยาง ตารวจจบนกเลงผมอทธพลไดและทราบวา ถาสงบคคลนขนฟองศาลเขาจะตองหลดคดแน จงทาฆาทงดวยคดวา ถาเขาตายประชาชนจะเปนสขมากขน ดงนนการฆานกเลงจงเปนความถกตอง

ตอมาพบวายงมขอบกพรอง จงแกไขแนวคดเสยใหมใหมความเปนสากลมากยงขน เรยกแนวคดนวา “กฏประโยชนนยม” (Rule -Utilitarianism) หมายถง ไมตองพจารณาการกระทาในแตละครง แตใหพจารณาวาถาทกคนกระทาเหมอนกน ประโยชนสขจะเกดขนอยางมาก

ตวอยาง ถาตารวจจบนกเลงผมอทธพลไดและจากประจกษพยานทาใหมนใจไดวา เขาเปนผทอยเบองหลงความชวมากมาย จบมาดาเนนคดกหลดรอดจากตารางไปไดทกครง ดงนน การยงทงจงเปนวธการทดทสด ถาตารวจทกคนในโลกยดหลกการน โลกจะเกดความสงบอยางแนนอน แนวคดนเปนแนวคดทมความเปนสากลมากยงขนกวาเดม

ประโยชนนยมจะไมสนใจแรงจงใจหรอเจตนา ตวอยางเชน การชวยเหลอคนทตกนาไมวาจะเกดเพราะสงสารหรอหวงคาตอบแทนมผลเทากนคอดเทากนเพราะชวยเหลอชวตคน กลมนตดสนคนทการกระทา การดเจตนาดไดยากเพราะอย

Page 8: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

15

ขางในใจคน การดแรงจงใจคอการดจากอดตของการกระทา การดผลคอการดอนาคตของการกระทา

วธการคานวณมหสข หลกมหสขบอกวา “การกระทาทถกคอการกระทาทกอใหเกดความสขมาก

ทสดแกมหาชนมากทสด” ดงนน ในทกสถานการณและทกสงแวดลอม เราจงตองเปนนกคานวณตลอดเวลาวา ในแตละการกระทาจะกอใหเกดความสขและความทกขเทาไหร เมอหกลบแลว ถากอใหเกดสขมากกวาทกข นนเปนสงทควรทา ถาไมทาเราผด

เบนธมเสนอแนวคดวา “คนทกคนมคาเทากบหนงและไมมใครมคามากกวาหนง ” สวนมลลผเปนลกศษยนนไดเสนอแนวคดทคลายกนวา “คนทกคนมสทธในความสขเทา ๆ กน” ดวยหลกการนวธการคานวณความสขจงตองกระจายความสขไปสคนทกคน แนวคดนจงขดแยงกบกลมอตนยมทเหนแกตนและอญนยมทเหนแกผอนประโยชนนยมอยตรงกลาง คอไมลดคาตวเองนอยกวาผอนและกไมลดคาผอนใหนอยกวาตน ในการคานวณความสข ใหนบตนเองเปนสมาชกคนหนงเทา ๆ กบคนอน อยามฝกฝายใหทาตนเปนตาชงทเทยงตรง ตวอยางเชน กาลงดหนงสอสอบ เพอนเหงาชวนไปดภาพยนตร กคานวณดวา ระหวางไปเทยวกบเพอนกบอยดหนงสออนไหนจะเกดประโยชนมากกวากน การไปเทยวกบเพอน ความสขคอการทาใหเพอนหายเหงา สวนการดหนงสอนนมประโยชนมากกวาเพราะทาใหเราไมตองสอบตก เหตผลนชาวประโยชนนยมเหนดวย

แตในขณะทเรากาลงดหนงสออยนน เพอนถกรถชนอยหนาบานของเรา เราตองเลอกเอาระหวางเอาเพอนไปสงโรงพยาบาลกบอยอานหนงสอตอไป โดยสามญสานกเราจะตองพาเพอนไปโรงพยาบาลแน เพราะชวตคนยอมสาคญกวาการสอบตก การสอบตกนนสามารถลงทะเบยนเรยนใหมได แตชวตเพอนไมสามารถเรยกกลบมาไดถาอาการเพอนหนกมากและไปถงมอแพทยชาเกนไป

ในการคานวณเรองมหสขนน สงสาคญคอเรองเวลาจะมวมาชกชาโอเออดอาดกไมได ดงนน ทานจงตองใชสามญสานกและการตดสนใจอยางรวดเรว ซงการ

16

ททานตดสนใจนาเพอนทถกรถชนไปสงโรงพยาบาลถอวาเปนการตดสนใจทถกตองแลว

มหสขกบจารตประเพณ ศาสนาและกฎหมาย จารตประเพณ โดยทวไปควรปฏบตตามสงเหลาน ในเมอไมมเวลาในการคานวณหรอชง

นาหนก เพราะการปฏบตตามจารตประเพณยอมเกดประโยชนสขมากกวาโทษ การปฏบตตามกฎเกณฑของสงคมถอวาเปนความฉลาดรอบคอบอยางมาก แตแนนอนสาหรบมหสข ไมมกฎอะไรทแนนอนตายตว จารตประเพณกหนไมพนกฎน ตวอยางเชน ในกรณจารตประเพณ เมอรอยกวาป มลล เคยเสนอใหคมกาเนดเพราะเกาะองกฤษเลกนดเดยว อกหนอยคนจะลนเกาะถาไมคมกาเนด ปรากฏวาเขาถกโจมตหาวาหยาบชาปาเถอน แตปจจบนกลายเปนเรองธรรมดา

เมอ 40 ปทแลว เบอรทรนด รสเซลล (Bertrand Russell : 1872 – 1969) เปนนกปรชญาชาวองกฤษ เขยนหนงสอชอ การสมรสและศลธรรม (Marriage and Moral) เขาเสนอใหผทจะแตงงานทดลองอยกนกนกอน แตอยาใหมลก ถาเหนวาไปกนได กใหแตงงาน ถาไปกนไมได กใหเลกกนจะไดไมมปญหาตอลกและตนเอง ปรากฏวา เขาถกดาหาวาเปนคนลามกอนาจาร

สาหรบแนวคดกลมน ประเพณไมใชตวสดทายทจะตดสนวาควรทาอะไร แตขนอยกบวาประเพณนนมนจะกอประโยชนสขหรอไมตางหาก ดงนน ทาททมหสขมตอจารตประเพณนนจงเปนทาททเปนกลาง ๆ ขนอยกบการตรวจสอบขนสดทายเสยกอนวาเปนประโยชนหรอโทษตอสงคม

ศาสนา มหสขไมมทาทเปนศตรตอศาสนาเลย ถาศาสนามหลกคาสอนเพอ

ประโยชนสขตอมนษยชาต ใหเมตตาเกอกลกน แตถาศาสนาดถกเหยยดหยามความสขทางกาย หรอสอนใหคนเหนแกตวมงกอบโกยความสขเพอตนอยางเดยว ทาทของมหสขทมตอศาสนาจะเปลยนเปนศตรทนท ในเรองของศล 5 กเหมอนกน เชน การฆามนษยกไมไดเปนความเลวในตวของมน แตขนอยกบวาจะ

Page 9: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

17

เปนประโยชนตอมหาชนหรอไม การประหารชวตนกโทษทมความผดรนแรง ถาสงคมคดวาดทาใหสงคมเปนสข มหสขกเอาดวย แตถาสงคมคดวาการประหารนกโทษไมเกดประโยชนมแตความสญเสย ควรหามาตรการอนมาลงโทษและควรยกโทษประหารชวตเสย ถาทานมเหตผลททาใหคนอนยอมรบได มหสขกพรอมจะยนอยเคยงขางกบทานทนท

กฎหมาย โดยหลกการ กฎหมายมไวเพอเปนประโยชนตอมหาชน แตถาเราตองการ

ชวยเหลอชวตคน บางครงกตองยอมละเมดกฎหมาย เชน เราขบรถไปสงคนปวยหนกทโรงพยาบาล พอถงถงสแยกซงถนนวางแตรถเราตองตดไฟแดง สาหรบประโยชนนยมเหนวาควรทจะละเมดกฏหมายดวยการยอมขบรถฝาไฟแดงเพอชวยชวตคน กรณนถอวาใชได แตถาขบรถฝาไฟแดงเพอจะไดไปทนดหนงดงหลงละคร อยางนถอวาเปนการกระทาทใชไมไดเลย

สรป สาหรบมหสขแลวไมมอะไรทแนนอนตายตว กฏเกณฑทกอยางมไวเพอเปนประโยชนสาหรบมหาชน แตถากฏเหลานนซงเคยสรางความสขและตอมากลายเปนการสรางความทกข กไมใชสงยากทจะเปลยนแปลง กฎมไวสาหรบเปนประโยชนแกคน ไมใชมคนเอาไวเปนทาสกฎ

ขอวพากษมหสข ลทธนตงอยบนสมมตฐานทวา ความสขเปนสงทดทสดเพยงอยางเดยว

สาหรบมนษย จงใชหลกมหสขเปนตวตดสนความถกผดเพยงอยางเดยว แตอนทจรงมสงทดสาหรบมนษยอกมากมาย เชน ความร ความงาม จตทหลดพนจากกเลส เปนตน ดงนน วธการทฉลาดจงนาจะนาหลาย ๆ มาตรการมาตดสนดวยจงจะเปนความรอบคอบ ปญหาในการตดสนใจเชงมหสขหรอประโยชนนยม ตวอยาง เชน

- ลกสาวปวยหนกเปนวณโรค อยากพบแมและกอดแมเปนครงสดทาย ในกรณน ถายดตามประโยชนนยมแมจะตองไมยอมใหลกกอด เพราะวาจะทาใหแมตองตดโรคไปดวย แทนทจะเอายาไปรกษาคนอนอกเปนจานวนมากกลบตองเอามารกษาแมแทน แมถาตดโรคและเกดตองตายไปใครจะดแลลกทเหลออกหลายคน

18

การทแมยอมใหลกกอดจงไมใชวธการทฉลาด ไมกอใหเกดประโยชนสขทงแกตนและผอน

- มคน 4 คนจมนา เราตกอยในสถานการณทจะตองเลอกเพยงอยางเดยว ถาใหเราเลอกระหวางชวยเหลอพอเราเพยงคนเดยวกบชวยเหลอคนอก 3 คนใหรอดชวต ถายดตามกฎนเราตองชวยคน 3 คนมากกวาชวยพอของเรา แตถาทาตามกฎน รสกวาเราจะเปนคนผดปกตในสายตาคนทงโลก

- การบรจาคเงน ชวยเหลอบานพกคนชราบางแคซงมคนแก 300 คน กบสรางโรงเรยนบานนอก ใหการศกษาแกเดกยากจนซงม 300 คน เทากน ประโยชนนยมจะมหลกการในการตดสนใจอยางไร การคานวณปรมาณของความสขกยงเปนปญหามากสาหรบกลมน

ปญหาเรองหลกการคอเจตนากบเปาหมายคอผลลพธทไดในการกระทาสงใดสงหนงยอมตองประกอบดวยองคประกอบ 3 ประการ คอ 1) เจตนา 2) วธการกระทา และ 3) ผลลพธทไดจากการกระทานน

ปญหากคอถาเจตนาด จะทาใหวธการและผลลพธถกตองไปดวยหรอไม หรอถาผลลพธถกตอง หมายถงมาจากเจตนาและวธการทดใชหรอไม

ตวอยางเชน หมอมเจตนาด ตองการใหคนไขหายปวย แตใชวธการไมถกตองคอหยบยาผดกลายเปนยาพษ ผลลพธออกมาคนไขกนยาพษแลวตาย ในกรณนเราจะถอวาหมอทาถกหรอไมเพราะมาจากเจตนาทด

อกตวอยางหนง หมอมเจตนารายตอคนไขตองการใหคนไขตาย แตหยบยาผดกลายเปนยาบารงกาลง ผลทออกมาทาใหคนไขหายปวย ในกรณนเราจะถอวาหมอทาผดหรอไมเพราะมาจากเจตนาราย

ประโยชนนยม คดถงแตผลลพธทไดโดยไมสนใจหลกการคอเจตนาเลย การทคนโดดไปชวยเดกทจมนา ผลทไดคอเดกรอดพนจากการจมนาตาย ซงประโยชนนยมถอวาเปนความด สวนเจตนานนเปนสงทเรนลบมองยาก ดงนน คนทชวยเหลอเดกจะชวยเพราะตองการรางวลหรอชวยเพราะเปนหนาทของมนษยกมคาเทากน คอเดกรอดพนจากความตาย เพอความเขาใจชดในเรองนจะกลาวถง

Page 10: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

19

แนวคดทตรงกนขามกบลทธน คอลทธของคานทซงเนนแตเจตนาโดยไมคานงถงผลลพธทตามมา

1.2.4 มโนธรรมสมพทธและสมบรณ (Ultimate Consciencism VS

Relativism) ก. สมพทธนยม (Relativisim) คาวา สมพทธนยม แปลวา แนวคดทวาดวยสงทไมสามารถเปนอยไดดวย

ตวเอง เชน นา โดยปกตเรามกเขาใจวามนมคณสมบตเปนของเหลว แตโดยธรรมชาตจรง ๆ ของนานนจะมสภาพเปนอะไรกได ขนอยกบอณหภมทเขาไปสมผสกบนา ถานาอยในอณหภมท 0 องศาเซลเซยส ความเปนของเหลวของนากจะกลายเปนนาแขง ถานาอยในอณหภมท 100 องศาเซลเซยส นาจะเดอดและระเหยกลายเปนไอ จากเหตการณเชนน ทาใหเรารวาธรรมชาตทแทจรงของนาจะเปนอะไรนน ขนอยกบเงอนไขปจจย นาไมสามารถเปนอยไดโดยตวของมนเอง มนจงมลกษณะสมพทธ สมพทธนยม แบงออกเปน 2 ประการ คอ 1. สมพทธนยมทางตวบคคล และ 2. สมพทธนยมทางสงคม

(1) สมพทธนยมทางตวบคคล หมายถง การยดความเหนของตนเปนหลก ด คอสงทฉนชอบ ชว คอสง

ทฉนเกลยด แนวคดน เชน แนวคดของกลมกรกคอกลมโซฟสต (Sophists 5 th cent. B.C ) มแนวคดของโปรทากอรส (Protagoras 480-410 B.C) เปนตน เปนเจาของคาพดทวา

Man is the measure of all things คนเปนเครองวดสรรพสง คนเปนผใหคาด –ชว เปน เอกตวาท (Individualism) ฉนเทานนท

ถกตอง ธรรมะ คอสงทใหประโยชนแกฉน ความด คอการยนอยบนตาแหนงแชมเปยน ความสาเรจ คอชวตทบรบรณดวยอานาจ มนน และเซกซ สขและทกขเทานนคอสจธรรม ด ชวจรง ๆ ไมม ถกคอพาเราไปสสงทชอบ ผดคอสงทเปนตวกดขวางหนทางเรา ความยตธรรม คอความพอใจของฉน การทกลมโซฟสตม

20

ความเหนเชนนน กสบเนองมาจากกลมเขาไดมโอกาสทองเทยวไปในสถานทตาง ๆ จงไดพบความแตกตางกนแหงวฒนธรรม บางทสงหนงเปนความด แตพออกทหนงกลายเปนความเลว กลมนจงมความเหนวา ด ชว ไมนาจะมจรง เปนเรองของความรสกเฉพาะตส โปรทากอรสจงไดพดประโยคดงกลาว

ศลธรรมและรสนยมเปนเรองเดยวกน เอดเวดร เวสเตอรมารค (Edward Westermarck : 1862 – 1939) นกจรยศาสตรชาวองกฤษ ถอวา การตดสนศลธรรมเกดจากความรสกทางศลธรรม การตดสนความประพฤตผอนกมาจากความรสกของเราเอง

ศลธรรมเปนเรองของอารมณ เมอมคนมาทาดกบเรา เรากจะเกดความรสกทดกบเขา สานกในความดและอยากตอบแทนพระคณเขา แตถาใครทาไมดกบเรา เรากจะเกดความโกรธ อยากจะแกแคน

สรป สมพทธนยม ถอวา ดชวขนอยกบความรสกของคน เปน เอกตวาท คอฉนเทานนทถกตอง เปน อตนยนยมถอวาด ชว ไมมมาตรการทตายตว โปรดสงเกตวาแนวคดทเปน สมพทธนยม อตนย และเอกตวาทจะมแนวความคดเดยวกน คอมตวเองเปนจดศนยกลาง ไมมความจรงทตายตว ไมมคณธรรมทเปนสากล

(2) สมพทธนยมทางสงคม มนษยอยในสงคม อารมณหรอความรสกทางศลธรรมนน ไดรบการ

ถายทอดทางจารตประเพณ พฤตกรรมของคนในสงคมจะเปนเครองบอกแกสมาชกในสงคมวา อะไรควรทาไมควรทา เปนการถายทอดความรสกจากบรรพบรษในกรอบของวฒนธรรม แตทนาพจารณากคอ กรอบของคนแตละวฒนธรรมนน จะแตกตางกนจนถงขดแยงกน อนสบเนองมาจากปจจยหลายอยาง เชน สถานท เวลา ภมศาสตร ประวตศาสตร เราจะพบเรองเหลานไดจากวชามานษยวทยาและสงคมวทยา

แนวคดทมความแตกตางทางวฒนธรรมเรยกวาเปน สมพทธนยมทางสงคมวทยา (Sociological Relativism) โดยยอมรบขอเทจจรง 3 ประการ คอ

Page 11: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

21

1) ประเพณทตางกนจงทาใหมระบบจรยธรรมทตางกน 2) จากเหตผลในขอท 1 มสาเหตมาจากสงแวดลอมทตางกน และ 3) แตละกลมถอวาประเพณของตนดทสด

นเปนขอเทจจรงทางวทยาศาสตรจากดานสงคมวทยาซงพดถงสงท เปนอย แต เม อจะสรป เปน สมพทธนยมในด านจรยศาสตร (Ethical Relativism) นนคอ ควรเปน จะไดขอสรป 2 ขอคอ 1) จารตประเพณ ควร เปนเกณฑตดสนศลธรรม 2) ไมควร นาเกณฑสงคมหนงไปตดสนการกระทาของคนอกสงคมหนง

ในขอท 1 นน มคาอธบายวา การใชประเพณเปนการตดสนความถกและความผดนน เปนการปลอดภย เนองจากประเพณนน เปนการถายทอดสงทเปนประโยชนของบรรพบรษใหแกอนชนรนหลง และเปนสงทไดรบการทดสอบมาเปนเวลานานแลว จงเปนสงทเปนประโยชนตอคนสวนใหญ

ในขอท 2 นน มคาอธบายวา เปนไปไมไดทจะมเกณฑสากลทใชไดกบทกททกเวลา แตละสงคมกจะมเกณฑของแตละสงคมทไมเหมอนกน เกณฑทนามาใชของแตละสงคมยอมเหมาะสมเฉพาะแกสงคมนน เปนไปตามกฏแหงเหตผลและความจาเปนของแตละสงคมจงไมควรจะตาหนหรอประณามเกณฑทไมเหมอนกบสงคมของตน ดวยเหตนจงเปนความชอบธรรมทชาวเอสกโมจะปลอยใหพอแมตองอดตาย เพราะเหมาะสมกบสภาพสงแวดลอมเปนตน

ขอวจารณสมพทธนยมจากมมมองสมบรณนยม 1. ถาแนวคดของสมพทธนยมถกตอง จะไมมการโตเถยงเรองศลธรรม

เพราะแนวคดของคนแตละกลมไมเหมอนกน เชน นายอบดลชาวมสลมเถยงกบนายสมศกดชาวพทธ นายอบดลบอกวาการกนหมเปนบาป แตนายสมศกดบอกไมบาป ดเหมอนจะเปนการขดแยงกน แตอนทจรงไมไดเปนความขดแยง เพราะเปนความคดของคน ๆ ละสงคมกน อนทจรงถาเชอแนวคดสมพทธนยม นาจะทาใหโลกสงบได แตความจรงทปรากฏอยกคอยงมการโตเถยงกนอย ทเปนเชนนเพราะมนษยเชอวา นาจะมจรยธรรมสากลทมนษยยอมรบเหมอนกน

22

2. ประเพณกเปลยนแปลงอยเสมอไมแนนอน จงไมเปนการฉลาด ทจะเอาประเพณมาเปนตวตดสนความถกผด เมอโลกเจรญขน ประเพณตาง ๆ กเปลยนแปลงไป ประเพณบางอยางทไมเปนประโยชนคนกลมเลกกนไป เนองจากคนฉลาดมากขน ความรทางวทยาศาสตรไดเปดเผยความจรงมากมายทคนสมยกอนไมเขาใจจงไดสรางประเพณทผด ๆ และถายทอดแนวคดทผด ๆ ใหอนชนรนหลง เชน แนวคดในอนเดยทวา ภรรยาเปนสมบตของสาม เมอสามตายเวลาจะเผาศพสามใหภรรยากระโดดเขากองไฟ ในปจจบนนถอวาเปนความโงสนดทจะทาเชนนน แนวคดทดและเปนประโยชนจะเกดขนไมได ถามนษยยดประเพณวาถกตอง ศาสดาตาง ๆ ในโลกน จะเกดขนไมไดเลย เพราะศาสดาทงหลายลวนมทาทเปนกบถตอประเพณเกาแทบทงสน

3. ประเพณทตางกนมาจากสตปญญาทตางกน ถาใชเหตผลทถกตองโดยปราศจากอคต เราจะพบความจรงสากลคอมโนธรรมทมอยในใจมนษย สงนจะทาใหเราเศราใจเมอพบวามการฆากนตาย หรอการทาผดเกดขน

4. ความผดถกจะตองมอยจรง ดงนน แมประเพณจะมความแตกตางกน แตเราสามารถสบหาสาเหตแหงความแตกตางนนได ประเพณทดทสดจะตองมแน ๆ

5. กฎสากลมอย แตการเอากฎไปใชแตกตางกน ตามสงแวดลอมกเปนได เชน อาจจะมกฎขอหนง ททกสงคมถอเหมอนกนคอกฏทวา จงทาใหสงคมอยรอดปลอดภย เพราะกฎนจงทาใหเกดการตความทแตกตางกนไป บางกลมอาจนาเอาสาวพรหมจารมาฆาเซนสรวงพระเจา หรอบางกลมอาจฆาคนตางเผาทกคนทเจอและตดคอเสยบประจาน เพอทาใหเผาตวเองปลอดภย

จะพบวาใน 2 กรณนมาจากหลกอนเดยวกน แตพฤตกรรมแตกตางกน มทงฆากลมเดยวกนและฆากลมอน

2. สมบรณนยม (Absolutism) หมายถง แนวคดทถอวามเกณฑตดสนทางศลธรรมทตายตว มความสมบรณอนเปนกฏสากล เหมอน 2 + 2 = 4 ไมวาจะเปนคนชาตไหน บวกทไหน กตองได 4 ทงนน หรอเหมอนเกลอไมวาใครชมกตองวาเคม ไฟใครเอามอไปสมผสกตองวารอน คาวา สมบรณ จงมความหมายวา

Page 12: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

23

สงทเปนอยโดยตวของมนโดยไมตองขนกบใคร ไมแปรไปตามเวลาหรอสถานท โดยทวไปจะเนนเกณฑทใชตดสนคอมโนธรรม จงใชชอเรยกเตม ๆ วา ลทธมโนธรรมสมบรณ กอนทจะไดรจกความหมายของมโนธรรม ควรทาความเขาใจเรองวตถวสยและอตวสยเสยกอน

แนวคดแบบวตถวสย (Objective) และอตวสย คาวา วตถวสย เปนการพดถงสงทเปนวตถซงมอยจรง เชน เราพดวา

แกวใบนสแดง กแสดงใหเหนวาแกวใบนสแดงจรง ๆ เนองจากสแดงเปนคณสมบตของแกว แมเราจะคดใหมนเปนสเขยว มนกไมยอมเปลยนสใหเรา เพราะความเปนจรงมนเปนสแดง คนอนทมาดแกวใบน ถาไมมความผดปรกตทางสายตา กจะพดเหมอนเราวา แกวใบนสแดง

มคาอกคาหนงทใชแทนคาวาวตถวสย คอคาวา ปรนย ตวอยางเชน ขอสอบปรนย เปนขอสอบทมคาตอบชดเจนอยในตว ถาคาตอบทถกเปนขอ ก คนตรวจกตองใหขอ ก ถก จะเปลยนเปนอยางอนไมได เพราะมคาตอบทตายตว ไมเหมอนขอสอบทเปนแบบอตนย ทเมอเขยนคาตอบลงไป อาจจะมคาตอบทถกมากมายกได เนองเพราะความเหนของคนยอมแตกตางกนไป

ปรนยหรอวตถวสย (objective) หมายถง ด ชวเปนสงทมลกษณะตายตว ดวยเหตน ไมวาจะเปนการฆาดวยเหตผลอะไรกตาม ไมวาใครจะเปนคนฆา คาตอบสาหรบเรองนกคอ การฆาเปนความผด หรอเปนบาปในกรณคนทเชอในเรองเวรกรรม บาป บญ คณ โทษ

สวนอตนยหรออตวสย (subjective) หมายถง ดชวมนษยเปนผตดสน ใหคาความหมายของมน ไมมกฎทตายตว ขนอยกบอารมณความรสกของแตละคน เชน การฆาคน ไมใชเปนความผดในตวมนเอง ในบางสงคม เชน เผามนษยกนคน การฆาคนเปนเรองปรกต ฆาไป กนไป หวเราะดวยความสขใจ โดยทหวใจไมหวนไหวหรอสนสะเทอนใจดวยความรสกวาผดเลย แตในอกสงคมหนง แคทาใหคนตายดวยความประมาท เชน ขบรถชนคนตายดวยเหตสดวสย กกนไมไดนอนไมหลบ เศราเสยใจไปเปนป เปนตน

24

มโนธรรม แปลตามตววา “ ใจทเตมเปยมดวยธรรมะ” หมายถงวา การทจะเปนมนษยทสมบรณไดนน จะตองเปนผทมจตใจสง สามารถทจะรถก ผด ด ชว รวาอะไร ควรทา ไมควรทา เปนสงทมนษยทกคนมในฐานะทเปนสตวโลกชนสง เราอาจจะนยามมโนธรรมไดดงน

มโนธรรมคอเสยงทอยกนบงของหวใจทจะบอกใหเราทราบวา อะไรถก อะไรผด อะไรควรทา และไมควรทา

ตวอยางเชน เมอเราเหนเดกทารกคลานไปจะตกบอนา ในฐานะแหงความเปนมนษย มโนธรรมในใจ จะกระตนเตอนใหเรารบวงไปชวยอมเดกทารกคนนนใหรอดพนจากอนตรายอยางแนนอน โดยทไมตองมใครบงคบหรอออนวอนเรา

หรอในอกตวอยาง กรณทผหญงคนหนงถกคนรายขมขนจนตงทอง มคาแนะนาจากพอแมและญาตพนองใหเธอทาแทง แมเธอจะโกรธแคนกบเหตการณทเกดขนอยางมากมาย แตดวยมโนธรรมในใจทาใหเธอไมไปทาแทง แตกลบถนอมบตรในครรภจนกระทงคลอด และทาหนาทแมอยางด สงเหลานเปนตวอยางแทนคาตอบไดเปนอยางดถงคาวา มโนธรรมในใจมนษย

มโนธรรมคอใจพเศษ รางกายมนษยมอวยวะสาหรบรบร มตาเอาไวด มหเอาไวฟง มจมก

เอาไวดมกลน มลนเอาไว ชมรส มกายเอาไวสมผสเยน รอน ออน แขง การจะพสจนวากลนหอมหรอไม เปนหนาทของจมก ไมใชของลน ในขณะทจะพสจนวา เปรยว หวาน มน เคม กเปนหนาทของลนไมใชของจมก เรยกวา เรามอวยวะทางกายซงเปนวตถสาหรบเปนเครองพสจนตดสนคณสมบตดานกายภาพ

แตสาหรบการพสจนดหรอชวนน เปนคณสมบตทางจรยธรรม ไมสามารถใชอวยวะทางกายเปนเครองพสจนได แตเรามอนทรยพเศษในตวมนษยซงเราสามารถใชพสจนความด ความชวได เราเรยกสงนนวา ใจ ซงกลมมโนธรรมสมบรณเรยกวา ปญญา (intellect, understanding) บาง มโนธรรม (conscience) บาง หรออนทรยทางศลธรรม (moral faculty) ความเหนในเรอง “ใจ” มนษยเรามมโนธรรมเอาไวเปนหลกในการตดสนการกระทา มนจะบอกใหเรา

Page 13: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

25

ทราบเปนกฎตายตววา การกระทาของเรานน ยตธรรมหรออยตธรรม ดหรอชว ถกหรอผด โดยทเราไมตองไปขอคาแนะนาหรอคาปรกษาจากใครเลย เจาตวมโนธรรมนจะแสดงอานาจออกมาอยางเตมท สาหรบการเหนชอบหรอการตาหนการกระทาแลวแตกรณ

มโนธรรมสามารถเขาใจ ด ชว ไดโดยตรง เชน ในกรณตวอยางทยกมาแลว คนทวงไปชวยเดกทารกทกาลงคลานจวนจะตกบอนาโดยทไมตองมใครสงบงคบหรอขอรอง หรอหญงทถกขมขนจนตงทอง แมพอแมญาตพนองจะขอรองแกมบงคบใหเธอทาแทงแตเธอกไมยนยอม นนเปนเพราะมโนธรรมบอกแกกลมเขาวา ความเมตตากรณาเปนสงทดสาหรบมนษย มโนธรรมนถอวาเปนคณสมบตพเศษทมอยในตวมนษย

มโนธรรมมลกษณะเปนสากล มโนธรรม เปนสงทมตดตวมนษยมาตงแตเกด ถามวาแลวมนษยไดมโน

ธรรมมาจากไหน? สาหรบนกปรชญาทเชอพระเจากตอบวา พระเจาเปนผประทานใหพรอมกบอนทรยทงหา คอ ตา ห จมก ลน กาย บางกลมกถอวา พระเจาประทานปญญาใหแกมนษย ทาใหมนษยมความสามารถสมผส ความจรง ความด และความงามทถกตอง สาหรบกลมทไมเชอในพระเจากถอวา มโนธรรมเปนคณสมบตพเศษททาใหมนษยสามารถพฒนาตนเองจนเปนมนษยทสมบรณได และเมอมนษยไดกลายเปนมนษยทสมบรณ กจะพบความจรงทเปนสากลไดเหมอนกน จนทาใหเหนเหมอนกนวา การฆา การลกขโมย การประพฤตผดในกาม การพดเทจ เปนสงไมด

แตการทมนษยปถชนนน เหนความเปนจรงทแตกตางกน กเกดมาจากการพฒนามโนธรรมทแตกตางไมเทากน และเกดจากอารมณ ไดแก โลภ โกรธ หลง มาปดบงใจ ทาใหเหนดเปนชว เหนถกเปนผด มโนธรรมจะมลกษณะแฝง ซงจะตองพฒนาจงจะเจรญเตบโตไดเตมท ตวอยางทเหนไดชดทพอจะเปรยบเทยบใหเหนกคอ เดกทหดเดนตงไข แมจะมขาทงสองเหมอนผใหญ แตกยงเดนไดไมคลอง แตใน

26

ทสดกจะเดนคลองเหมอนผใหญ มโนธรรมกมลกษณะเดยวกน ตองอาศยการฝกฝนพฒนา เพราะฉะนน การทคนตางเผามความเหนแตกตางกน กไมใชเพราะไมมความจรงทถกตอง แตเปนเพราะมโนธรรมของแตละเผาแตกตางกน ระดบการพฒนาความเจรญทางสตปญญาไมเทากน

วจารณสมบรณนยมจากมมมองของสมพทธนยม 1. ถามโนธรรมสากลมจรง ทาไมคนจงมความเหนทแตกตางกน ในดาน

กายภาพ เราพอจะมหลกฐานเปนเครองพสจนได เชน ใชลนชมเกลอและรบรไดวาเกลอเคมจรง ๆ อนเนองมาจากการมลนสากล เปนตน แตสาหรบเรองมโนธรรมนนทาใจใหยอมรบไดแตกตางกน เนองมาจากการมความเหนขดแยงกนตลอดเวลาในทกเรอง การทกลมสมบรณนยมบอกวา มาจากการพฒนามโนธรรมไมเทากน ฟงดแลวกเขาทมเหตผล แตปญหาทเกดขนและสรางความยงยากมากมายกคอ จะเอาอะไรมาเปนตวตดสนวามโนธรรมของใครสงของใครตา เพราะใครๆ กอางวามโนธรรมของตนเองถกทงนน ศาสดาของแตละศาสนากอางวาตนเองบรรลสจธรรมทงนน แลวเราจะเชอวาใครมมโนธรรมทสมบรณถกตองทสด ดเหมอนกบวา มโนธรรมเปนเรองลกลบยากจะเขาใจเหลอเกน สนนษฐานวาคงเปนจนตนาการเพอฝนสาหรบมนษยใชเปนขออางเพอทจะใหความเหนในเรองศลธรรมของตนเปนสงทถกตอง

2. การบอกวา มโนธรรมมตดตวมนษยมาตงแตเกด ดจะเปนสงทนาขบขน ถาสมมตวา สงทเรยกวา “มโนธรรม” มจรง มนนาจะเปนสงทมนษยไดรบหลงจากเกด นนคอการอบรมสงสอนมากกวา อนถอวาเปนประสบการณในภายนอก เมอเปนเชนนกไมใชสงทนาแปลก ถามโนธรรมจะมลกษณะเปนสมพทธ เพราะความเหนของคนแตกตางกนไป ถาเปนดงน มโนธรรมกเปนสงทสามารถอธบายได

ตวอยาง เชน ในสงคมฮนด ไดรบการปลกฝงใหงดทานเนอสตว เดกกจะฝงใจวาการทานเนอสตวเปนสงไมด ตอมา เมอบดามารดาตายจากไป แมเขาจะไปอยในสงคมอนททานเนอสตว แตเขากไมเคยทานเนอสตวเลย แมมบางครงทถก

Page 14: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

27

เพอนชวน แตมโนธรรมคอคาสอนของบดามารดาทสงสอนเขามาตงแตเลก จะมาทาหนาทตกเตอนเขาแทนมารดาบดา จนทาใหเขาเขาใจผดนกวานคอมโนธรรม แตจรง ๆ แลวนนคอคาสอนของบดามารดาเขาตางหาก

ในลกษณะเชงสงคมกเชนเดยวกน เดกเกดมามจตใจทวางเปลา เมอโตขน ไดเขาโรงเรยน เรยนร สงตาง ๆ วาอะไรควรไมควร อนเปนสงทจารตประเพณของสงคมนนปฏบต เขาจะซมซบเรยนรสงเหลานนโดยอตโนมต และใชสงเหลานนเปนเกณฑตดสนผอน เหมอนทผอนตดสนเขา ดคอสงทบรรพบรษใชเรยก “สงทพอใจ” ชวคอคาใชเรยก “สงทไมพอใจ” นคอกรอบทบรรพบรษเราไดถายทอดมานาน พอนานเขาเรากไมทราบเหตผลวาทาไม จงดหรอไมด

ตวอยาง เชน ทาไมจงหามไมใหผดประเวณ สมพทธนยมตอบวา เนองจากสมยกอนมการรวมประเวณกนแบบสาสอน ทาใหไมทราบวา เดกทเกดมานนเปนบตรของใคร นอกจากนนยงมการทะเลาะกนจนถงฆากนตาย เพราะแยงผหญง ทาใหในเผาเกดการแตกสามคค หวหนาเผาจงเรยกประชมผอาวโสของเผา และตกลงกนใหออกกฎใหมภรรยาไดคนเดยว ตงแตนนมา เรากยดปฏบตกนสบมาโดยถอวา การผดประเวณในคครองคนอนไมด จนนานเขาเรากไมทราบเหตผลทมาวาเพราะเหตไร นคอเหตผลวา ทาไมเราจงรสกวาผดเมอรวมประเวณกบคครองผอน มนไมใชเรองของมโนธรรม แตเปนเพยงการรบกรอบปฏบตกนสบมาโดยไมทราบสาเหตเทานน

4. จรยธรรมแบบสมบรณ (Absolute ethics) ความเชอสมบรณนยม เชอวา คณคาทางจรยธรรม หรอ ความด – ความ

ชว เปนคาทมอยจรงในตวเอง สมบรณมความหมายตรงกนขามกบสมพทธ สงสมบรณ คอ สงทมอยและเปนอยโดยตวของมนเอง ไมเปลยนแปลงไปตามกาลเวลาหรอสถานท สาหรบแนวคดของกลมสมบรณนยม เกณฑตดสนจรยธรรมทถกตองสงสดนนมเพยงเกณฑเดยวและเปนเกณฑทแนนอนตายตว แนวคดของสมบรณนยมจะสอดคลองกบแนวคดของศาสนาโดยทวไป คอ ถอวา ความดความชว เปนสงทมอยจรงอยางแนนอนตายตว ไมใชคาทมนษยใหแกการกระทาตามความชอบไมชอบ

28

ของเขา ด – ชว ไมใชสงทมนษยกาหนดขนเองตามประโยชนสขของกลมเขา และแนวคดนกสอดคลองกบลทธมโนธรรมสมบรณ คอลทธทถอวามโนธรรมเปนเกณฑตดสนจรยธรรมทตายตวเพยงเกณฑเดยว มโนธรรมคอความสานกทางศลธรรมทมนษยทกคนมอยโดยธรรมชาต เปนจตสานกภายในอกเราวา อะไรถก อะไรผด อะไรด อะไรชว โดยทเราไมตองคดหาเหตผล หรออางองหลกเกณฑใดๆ แตเปนการหยงรเองโดยตรง

ลทธสมบรณนยม มแนวคดสอดคลองกบหลกจรยศาสตรของคานท (Kant) คอเหนวาศลธรรมเปนสงทมอยจรงอยางแนนอนตายตว กฎศลธรรมในทรรศนะของคานท จงมกฎเกณฑตายตวและเปนสงมคาในตวเอง ความถกผดของการกระทา พจารณาจากหลกการหรอเจตนาทกระทาไมใชผลจากการกระทา ถาการกระทานนเกดจากเจตนาด กถอวาเปนการกระทาด เชน การกระทาทเกดจากการสานกในหนาทเพอหนาท โดยไมหวงผลประโยชนใดๆ ทงสน

1.3 จรยศาสตรกบอภปรชญาและญาณวทยา

อภปรชญาเปนเรองของความจรง เชน พระเจา นรก สวรรค สวนญาณวทยาเปนการแสวงหาความรเพอเขาถงความจรงนน จรยศาสตรมสวนสมพนธกบอภปรชญาและญาณวทยาขางตน เพราะมนษยจะมหลกแหงความเชอในใจ เชน ในอภปรชญา เชอวาความจรงมอยคอพระเจา และในญาณวทยาเชอวาการจะเขาถงความจรงนนจะสามารถรไดดวยการววรณคอการเปดเผยตวของพระเจา จรยศาสตรกจะปฏบตตามบญญต 10 ประการอยางเครงครด

อภจรยศาสตรอาจแบงออกเปนกลมใหญ ๆ ได 3 กลมคอ 1.3.1 ธรรมชาตนยม (Naturalism) นกปรชญากลมนใหความรเรองความดคออะไร นกปรชญากลมนใหคา

จากดความไววา ความดเปนสงทสมพนธกบสงอนโดยใหคาจากดความวา “ความดคอความเหนชอบ” หรอสงทดคอสวทกอใหเกดความสข กลมธรรมชาตนยมถอวา ความเหนชอบของสงคมเปนปรากฏการณของสงคมเปนธรรมชาตของสงคม จง

Page 15: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

29

เอาคาเหลานมาใหคาจากดความของความด เชน “ความด คอ สงททาใหสงคมมระเบยบ” “ความดคอความสงบเยนของสงคม” “สงทไมด คอ สงททาใหสงคมสบสนวนวาย” สงทดคอสงททาใหเราเยนสบาย” การกระทาทไมด คอ การกระทาทกอความทกขยากใหแกสงคม เปนตน

ทงหมดนเปนการใหคาจากดความของคาวา “ด” หรอ “ไมด” แบบธรรมชาตนยม คอเอาเรองธรรมชาตมาเกยวของดวย และเอาธรรมชาตเปนเครองวดเสมอ

นกธรรมชาตนยมเหนวา “คาทางจรยะ” คอ ดถกควร ไมด ไมควร มไดมเองเปนเองโดยตวของมน แตมนตองอาศยธรรมชาตหรอขอเทจจรงประกอบ เชนพดวา นาย ก. ด เพราะมมนษยสมพนธทด นนหมายความวา ความดของนาย ก. ขนอยท นาย ก.มมนษยสมพนธด ไมใชนาย ก. ดเองได

1.3.2 อธรรมชาตนยม นกปรชญากลมนถอวา ความด ความถก ความควร ความไมควร ความ

ไมด ไมถกเปนอสระทไมเกยวของกบธรรมชาตแตอยางใดเปนคณสมบตของสง ๆ นนกลมนเหนวา “การกระทาทด ไมจาเปนตองใหสงคมมความสข” “การกระทาทดไมจาเปนตองเปนสงทคนสวนใหญพอใจ” “ความดกคอความด ไมเกยวของกบอะไร เชน เราอาจพดไดวาความดคอความถกตองเหมาะสม” หรอวา “ความดคอความสวยงาม”เปนตน

กลมอธรรมชาตนยมถอวา คาทางจรยธรรมเปนสงเชงเดยว ความดเปนสงทมดในตวเอง ความดไมเปนเชงซอน ซงมสวนประกอบหลายสวน เชน มา วว ควายเปนเชงซอนไดงาย แตสงทเปนเชงเดยว เชน ความด ความชว นยามไดโดยอาศยตวมนเองแตไมไดขยายความออกไปอยางใด

1.3.3 อารมณนยม (Emotionism) ตามทรรศนะของนกปรชญาอารมณนยมถอวา ความด ความชว ไมม

จรง ความถกผด ควรไมควร ไมมจรง การพดถงเรองเหลานเปนเรองไรสาระ

30

การพดวาด ไมด ถกไมถก ควรไมควร เปนเรองของอารมณแตละคน เชน กพดวา x เปนการกระทาด ข.จะพดวา x เปนการกระทาไมดตามทรรศนะของอารมณนยมจะเหนวาทง ก. และ ข. ไมมใครผดใครถกทง ก. และ ข. ตางพดตามอารมณตามความชอบใจของแตละคน

เมอกลาวโดยสรปแลวแนวคดของนกจรยศาสตรทง 3 มดงน 1. ธรรมชาตนยม เหนวาความดมจรงโดยอาศยธรรมชาต ความดหรอคา

ทางจรยะ เปนสงเชงซอนใหคาจากดความของความดไดโดยอาศยธรรมชาต ความดจงมลกษณะสมพนธ คอ ขนอยกบธรรมชาตเปนสาคญ

2. อธรรมชาตนยม เหนวาความดหรอคาทางจรยะมจรง การนยามความดมไมไดเพราะความดเปนสงเชงเดยว การโตเถยงทางจรยะเปนสงทมความหมาย คอ ถา ก. วา นาย ข.ด เพราะเขามความเมตตา ค. วานาย ข. ไมด แมมความเมตตา

กรณนตองมคนหนงถกคนหนงผด คอ ถา ข. มเมตตาจรง ข. ก เปนคนด เพราะความดมจรง ก. กถก สวน ค. ทวา ข. ไมดกเปนฝายผด เพราะตามความจรง ข. เปนคนดจรง

3. อารมณนยม เหนวาความดความชวหรอคาทางจรยะไมมจรงการพดเรองจรยะเปนสงไรสาระ ไมมอะไรดในตวมน ขนอยกบอารมณของแตละคนการนยามคาทางจรยะทาไมไดเลย เพราะความดความชวหรอคาทางจรยะไมมเลย จงไมรจะเอาอะไรมานยาม

1.3.4 อดมคตของชวต อดมคตของชวตน มนกปรชญาเมธหลายกลมหลายสานก แสดงความ

คดเหนตาง ๆ กนแตจะนามากลาวในทนเพยง 2 สานก คอ สขนยม (Hedonism) นกปรชญาสมยสขนยมเหนวา สงทดในชวตคอ ความสขสงอนอาจพอจะ

ถอวามความดกเพราะสงนนพาความสขมาใหคนเทานน นกปรชญากลมนมหลายคน เชน

ซกมนด ฟรอยส (Sigmund Freud 1856-1936)

Page 16: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

31

ซกมนดฟรอยสมทรรศนะวา ในคาถามทวา การแสดงพฤตกรรมของมนษยเขา มจดมงหมายหรอมความ ตงใจอะไรในชวต อะไรคอสงทตองการและปรารถนาจะบรรลถงคาตอบกคอ มนษยแสวงหาความสข เขาตองการไดรบความสข และรกษามนไว หรอจะตอบอกนยนงวา เขาแสวงหาสองดาน คอ ดานหนงทางความสขสบาย อกดานหนงหาทางพนทกข กลมสขนยมจงถอวา สงทดทสดสาหรบชวตมนษย หรอสงทมนษณตองการและแสวงหามามากท สดกคอ “ ความสข ”

เบนแธม ( Bentham 1748-1832 ) เบนแธม นกปรชญาชาวองกฤษ เปนนกปรชญาสขนยมคนหนง เขากลาว

วา “ ธรรมชาตไดจากดมนษยอยภายใตการบงการของนายทมอานาจเตม 2 นาย คอ ความเจบปวดและความสขสบาย เพอสงทงสองนเทานนทเราพดไดวา เราควรทาอะไร ไมควรทาอะไร นายทงสองคนนจะควบคมการกระทา การพด การคด ทงหมดของเรา ความพยายามทเคราพยายามจะพนจากมนคอ ความผกพนกบมนมากขน บางครงเราคดวา เราพนจากมนไปแลว แตทจรงกตกอยในอานาจของมนตลอดเวลา”

แตการหาความสขบางครงกตองมความสขบางครงกตองมความทกขเจอปนอย เชน เรานงอยในหองเรยนแมจะรอนอดอ เรากตองทน เพราะเราไดประโยชนจากการเรยน หรอการทเราจาเปนตองฉดยาแมจะเจบปวด แตเรากตองทา เพราะตองการหายจากโรค หรอการทเราจาเปนตองผาตดแมจะเจบปวด แตเรากตองทา เพราะตองการหายจากโรค เปนตน สงเหลานลวนแตมความทกขทงนน แตกทกขเพอความสขนนเอง

นกปรชญาจารวาทของอนเดยกลาววา “ จดหมายอยางเดยวของมนษยคอ ความสขทไดจากประสาทสมผส ทานไมควรกลาววา ความสขมไดเปนเพยงสงเดยวทคนปรารถนาเพราะความทกขเจอปนมาก เรานาจะฉลาดพอทจะหาความสขทบรสทธเทาทจะมากไดและหลกเลยงความทกขทจะตามมา ดจดงคนทอยากกนปลา กตองหาปลามาทงตวแลวกปรงแตงเลอกกนแตสวนทพอใจ จงอยาใหความ

32

กลวความทกขมาขดขวางการหาความสขซงสญชาตญาณบอกเราวา เปนสงทดทสด “

เอพคควรส ( 341-270 B.C.) เอพคควรส เปนนกปรชญาชาวกรก มทศนะวา ความสขเปนสงทดทสด

สาหรบมนษย เขากลาววา “ จดหมายของการกระทาทงปวงของเราอยทการหลดพนจากทกขความกลว เมอเราบรรลถงสงนแลว เรากสบายใจ ความสขสบายเปนเนอหาของชวตทสมบรณความสขเปนสงประเสรฐหลกและประเสรฐรองของเราทงนนมไดหมายความวา ความสขอะไรกไดทเราแสวงหา บางครงเราอาจตองแสวงหาความทกขบางเพอจะไดความสขมากกวา”

เอพคควรสใหความเหนวา ชวตทมความสขนน จะตองเปนชวตทมความเปนอยอยางงาย ๆ หาความสขผานไปวน ๆ โดยไมตองมความทะเยอทะยาน ไมตองรบผดชอบไมตองมอดมคตใด ชวตทอยอยางอสระ ไมมความสมพนธและผกพนกบสงใด ๆ เปนชวตทมความสขทสด เพราะชวตทไมตองมความกงวลในเรองใด ๆ

ตามทศนะนถอวา ชวตทประเสรฐทสด คอชวตทอยอยางงาย ๆ และสงบ เปนชวตทไมผกพนกบสงใด ๆ เปนชวตทมอสระ ไมมเรองตองกงวลใจการกระทาใด ๆ ทนาไปสการมชวตงาย ๆ และสงบน จงเปนกระกระทาทถกและควร

มลส ( Milles 1806-1875 ) มลส เปนนกปรชญาชาวองกฤษเขาพยายามปรบปรงความเชอทางสขนยม

ใหนาเชอถอขน โดยแตเดมกลมสขนยมถอวา ความสขนนไมวาจะเกดจากอะไร ความสขกเหมอนกน เชน ความสขของคนในเมองใหญ โดยการมเงนมบรวารมาก กเหมอนกบความสขของคนทอยในปาคนเดยว ทาใหเขาใจวา ถาเชนนนความสขของคนกบของสกรกไมตางอะไรกน มลสจงเพมเตมโดยแนะนาวา ความพอใจของสตวไมอาจเสมอความสขของมนษยได มนษยมสมรรถนะทมระดบสงกวา ความพอใจของสตวและเมอไดใชสมรรถนะเหลานครงหนงแลว กจะไมถอวาสงใดมความสข นอกจากสงนนจะสนองความพอใจของสมรรถนะเหลานน

Page 17: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

33

มลสเหนวา ความสขทเกดจากความเขาใจซงสตวมไมได เปนความสขทมความสขทมคณภาพสงกวาการกนแกงอรอย มลสเหนวามนษยกบสตวมความสขบางอยางทมไดเหมอนกนเชน การกน การนอน การสบพนธ แตมนษยมความรความสขบางอยางทสตวมไมได เชน ความสขจากความสงบใจ ความสขจากความไมเหนแกตว ถามนษยพบกบความสขจากความสงบใจแลว เขากไมกลบไปหาความสขจากความวนวาย เชน ความสขจากรสตาง ๆ อก เพราะความสงบใจเปนความสขทถาวรไมมเหยอลอ ( นรามสสข )

อสขนยม (Non Hedonism) อสขนยม ทศนะทถอวาความสขไมใชสงทดทสดของชวต มสงอนทมคา

มากกวาความสข เชน ความสงบของจตและปญญาความร กลมอสขนยมแบงเปน 2 กลม

ปญญานยม นกปรชญาปญญานยมทถอวา “ ปญญาดทสดของมนษย “ ไดแก โสเคร

ตส ( 469-339 B.C ) พลาโต ( 427 –347 B.C.) อรสโตเตล ( 384-322 B.C.) แนวคดโดยสรปของนกปราชญากลมน คอ “ทกสงทกอยางในโลกยอมมลกษณะเฉพาะของมนเปนลกษณะททาใหสง ๆ หนงเปนตวของมนเอง แยกออกไดจากสงอน ๆ ลกษณะเฉพาะทมประจาในแตละสงนเรยกวา “ สระ “ ของสง ๆ นน เชน มดตางจากฆอน เพราะมดมคม ใชฟน ใชตดสวนฆอนไมมคม ใชทบ ใชต ความคมจงเปนลกษณะของมด มดมคมใชตดใชฟนไดดยอมเปนมดท “ สมบรณ “

สวนคน สมมตวา นาย ก. เปนครทมความสามารถในการสอนด สอนเกงเปนพเศษ มเทคนคในการสอนใหนกเรยนเขาใจงาย การสอนดเปนคณลกษณะของนาย ก.ถานาย ก. ประสบอบตเหตไมสามารถทาการสอนตอไปได แตไมถงตาย ชวตการเปนครของนาย ก. กสนสดลง การสอนด เกง กไมเปนคณสมบตของนาย ก. อกตอไป

34

ในกรณเชนน “สาระ” ของชวตอยทไหน ฉะนนสงทเราจะพจารณาถงสาระของชวต ตองพจารณาในฐานะเปนคน ไมใชพจารณาฐานะอนจากความเปนคน เชน การสอนเกง การเรยน เกง การเลน กฬาเกง เปนตน

อรสโตเตล กลาววา เพยงแตการดารงชวตไมใชลกษณะเฉพาะของมนษย

เพราะพชและสตวกเปนเชนนนได กลาวคอ -มนษย สตว พช มการกน การเตบโต การขยายพนธ เหมอนกน -มนษย และสตวตองมการรบรทางประสาทสมผส การเคลอนไหว

ความรสกตองการเหมอนกน -แตมนษย ม ลกษณะพ เศษตางจากสตว มนษยมปญญา ม

วฒนธรรม มศลปะแตสตวไมม อรสโตเตล มความเหนคลายกบพลาโต แตพลาโตไดแบงวญญาณหรอ

ความรออกเปน 3 ภาค คอ 1. ปญญาภาคหนง เปนภาคทตาทสดคอปญญาซงทาใหมนษยรจก

หว รจกสบพนธ ปญญาภาคนสตวกมเหมอนมนษยได 2. ปญญาภาคทสอง เปนภาคทมนษยรจกเกยรตยศ ชอเสยง ม

ความกลาหาญ อดทนแขงแรง เปนภาคทเรยกวานาใจ 3. ปญญาภาคทสาม เปนภาคสงสด เปนปญญาทแทจรง เปน

ปญญาขนททาใหมนษยเขาถงความจรงได อรสโตเตลและพลาโตมทศนะตรงกนวา ปญญาเปนลกษณะเฉพาะของ

มนษยเปนสงทมนษยแสวงหาอยางแทจรง เปนสงทนามนษยไปสความตองการทกอยาง ปญญานามนษยใหเขาถง “สจธรรม” ได ทงอรสโตเตลและพลาโต เหนวา สจธรรมไมใชเปนสงทมนษยสรางขน แตเปนสงทมอยโดยธรรมชาต บคคลจะสามารถคนพบสจธรรมไดดวยปญญา

Page 18: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

35

ปรชญากลมนเหนวา “ความสขไมใชสงทดทมนษยแสวงหา เพราะถาความสขดทสดแลว คนกไมตางจากสตวเพราะสตวกมความสขได มนษยจงเปนเพยงสตวทสมบรณไมใชมนษยทสมบรณ”

“ความสขไมใชสงทมคาในตวเอง แตถาคนไมมความสข คนกยากทจะทาไดดวยปญญาได ดงนน ความสขจงเปนทางใหเกดปญญา แตไมใชทกครงไป เพราะถาบางครงเมอ คนมความสขกยงทาใหคนหางปญญามากขน ความสขจงไมใชสงทดทสดสาหรบมนษย”

โสเครตส ยาเสมอวา ปญญาคออานาจ ปญญาคอ ธรรม (Knowledge is Virtue) ไมมใครเปนคนดไดโดยปราศจากความรชวตทใชปญญาแสวงหาสจธรรมไมใชชวตทฟมเฟอยหรหรา หาความสขทางโลกย

วมตนยม ตามทรรศนะของวมตนยมถอวา ความสงบของจต ความหลดพนจากความ

ตองการเปนสงทดทสด ความหลดพนในทน หมายถงจตทหลดพนจากความตองการ จตสะอาดปราศจากกเลสทงหลาย

นกปรชญาฝายวมตนยมมหลายสานก เชน 1. ซนนก (Cynic) ลทธซนนค เปนลทธทกอตงขนภายหลงสมยโสเครตส ผ

กอตงลทธมชอวา อนตวโธนสแหงเอเธน (Antiphonies of Athens 444 - 368 ปกอน ค.ศ.) ซงเคยเปนศษยของโสเครตสมากอน

กลมซนนคมความเหนวา ชวตทมความสขนน คอ ชวตทมความเปนอยงายๆ ยงเรามความเกยวของกบสงอนๆ นอยลงเทาไหร เราก ยงมความสขขนเทานน ลทธขนนคสอนใหเราตดสงทไมจาเปน หรอทเรยกวา “กเลสทงหลาย” ใหนอยลงทสดจนไมมกเลสเหลออยเลย ชวตทไมมกเลสจงเปนชวตทมความสขทสด จรยธรรมของกลมซนนก จงมงไปสการตดกเลสตาง ๆ เพอมใหมจตมายงอยกบกเลสเมอจตไมมกเลสกจะเกดความสขแกจต จงถอวาเปนการกระทาทดทสด

36

ซนนกบางกลมสอนวา “คนเราควรอยอยางสนข หวกหากน งวงกนอนไปเรอยๆไมตองคานงถงวาทนอนนนจะเปนอยางไร กลมนเราพบเหนอยในปจจบน เชน กลมฮปป อยกนกนตามพนดน เปลอยกายตามทสาธารณะชน เปนตน

2. สโตอก (Stoic) ผกอตงลทธนมชอวา เซโนแหงซตอม (Zeno of Citium 342 - 270 ปกอน ค.ศ.) กลมสโตอคมแนวความคดคลายกบกลมซนนคทมทอยอยางเรยบงาย ไมยดถออะไร แตเปนกลมทมคาสอนมากกวา มจดหมายทแนนอนกวา เชอในปญญาคลายกบปญญานยมเชอในเหตผลของจกรวาลทดารงอยตามกฎเกณฑของมน เชอวาทกสงทกอยางจะเปนไปตามทมนจะเปน

กลมสโตอคมความเหนวา เราควรมชวตอยอยางสนโดษ เราตองใหเหตผลของเราพจารณา ใหเขาใจธรรมชาตแลวพจารณาดวา อะไรคอสงทจาเปนสาหรบชวตเรา สงไหนทไมจาเปนควรพยายามตดทงไปใหเหลอแตสงทจาเปนจรงๆ เทานน การตดสงทไมจาเปนออกไป จะทาใหจตใจของเราบรสทธจากกเลส พบกบความสงบอยางแทจรง จรยธรรมของกลมสโตอค จงหมายถงการกระทาทนาไปสการตดสงทไมจาเปนทงหลายเพอทาใหจตใจเกดความสงบ จงควรศกษาใหเขาใจธรรมชาต เพอจะไดดาเนนชวตใหสอดคลองกบธรรมชาตใหมากทสด

กลมวมตนยมทงสองกลมคอ ทงซนนคและสโตอค รวมทงศาสนาตาง ๆ เชนศาสนาพทธ ครสต อสลาม ลวนสอนจตใจใหสงบดวยกนทงนน เพราะเชอวาสงทดทสดสาหรบมนษย คอ ความสงบใจ

3. มนษยนยม นกปรชญามนษยนยมไมเหนดวยกบฝายสขนยม เพราะกลมสขนยมใหความสาคญแกความสขสบายมากเกนไป และไมเหนดวยกบกลมปญญานยมและวมตนยม เพราะกลมปญญานยมและวมตนยมใหความสาคญแกจตมากเกนไป

มนษยนยมเหนวา รางกายของมนษยเปนสงสาคญ เพราะถาไมมรางกายมนษยกไมเปนมนษย สวนจตใจนน กอาศยรางกายไมสามารถแยกอสระจากรางกายไดมนษยนยมเหนความสาคญของทงรางกายและใจเสมอกน

Page 19: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

37

กลมมนษยนยมเหนวาเราไมควรลดมนษยใหลงไปเปนสตว และไมควรเชดชเขาใหเทาเทยมกบพระเจา เพราะผดธรรมชาตทมนษยไมใชสตว ไมใชพระเจาไมใชเทวดา ไมใชพช มนษยมธรรมชาตของมนษยเอง มรางกายไมแขงแรงอยางสตวบางชนดทอาจอยในนาไดตลอดเวลา อยในอากาศตลอดเวลา อยในหมะโดยไมมเครองกนหนาว

แตกลมมนษยนยมถอวารางกายของมนษยเปนสงประกอบทดทสดของมนษยพรอมกบจตใจ เพราะทกสงทกอยางเกดจากรางกายและจตใจของมนษยทงสน สงทมนษยตองรกษาใหดทสด เพราะเปนสงทมคาทสด คอ “รางกาย และ จตใจ”

เกณฑตดสนการกระทา จรยศาสตรเปนวชาทวาดวยคณคา คอเรองความด ไมด แตกเปนการยาก

ทจะชขาดลงไปวาอะไรด อะไรไมด อะไรถก อะไรผด อะไรควร อะไรไมควร นกปรชญาดานนจงพยายามหาหลกเกณฑเพอเปนแนวทางในการตดสนการกระทา ในทนจะขอเสนอแนวคดใหญๆ ดงน

1.กลมสมพทธนยม (Relativism) มทศนะวาคาทางจรยธรรมเปนสงสมพทธ ความดความชวไมใชสงแนนอน

ตายตว การกระทาอยางหนงดหรอเลว ถกหรอผด ขนอยกบเงอนไข และปจจยหลายอยาง ในสภาพแวดลอมอยางหนงการกระทาอยางหนงอาจเปนการกระทาทด แตใน อกสภาพแวดลอมหนงการกระทาอยางเดยวกนนนอาจเปนการกระทาทเลวได การกระทาจงไมไดด หรอเลวโดยตวมนเอง แตขนอยกบปจจยอน ๆ เชน ผลของการกระทาวาเปนผลประโยชนตอคนสวน ใหญหรอไม หรอขนอยกบวาใครเปนผตดสนการกระทานน

แนวคดสมพทธนยม หมายความวา สงนนขนอยกบหรอเปลยนแปลงไปตามสงอน เชน รปราง ลกษณะของนาเปนสงสมพทธ เพราะรปรางลกษณะของนา ไมแนนอนตายตว แตเปลยนไปหรอขนอยกบภาชนะทบรรจ ถาเราเอานาใสแกว นา

38

กมรปรางอยางแกว ถาเราเอานาใสโอง นากมรปรางอยางโอง ถาเราเอานาใสขน นากมรปรางอยางขน เราจงกลาวไดวา รปรางของนาสมพทธกบภาชนะทบรรจ

ถาเรากาลงขบรถอยทความเรว 60 ก.ม. /ช.ม. ถามวาเรากาลงขบรถเรวหรอไม คาถามนยงตอบไมไดจนกวาจะทราบเสยกอนวา เรากาลงขบรถอยทไหน ถาเรากาลงขบรถอยในเมองกนบวาเรากาลงขบรถเรวเกนไป แตถาเรากาลงขบรถอยบนถนน ซเปอรไฮเวยดวยความเรว 60 ก.ม. / ช.ม.กนบวาไมเรว การจะตดสนวาเรวหรอไมจงสมพนธหรอขนอยกบปจจยหลายประการ

สวนกลมสมบรณนยม ถอวาความด ความชว เปนของมคาแนนอนตายตว ไมขนอยกบอะไร ไมเปลยนแปลง ไมมเงอนไขใดๆ ทงสน

นกปรชญาสมพทธนยมมความเหนตางกนหลายฝายซงอาจแยกกลาวได ดงน

ก. สมพทธบคคล กลมสมพทธบคคลถอวา ความด ความชว ขนอยกบบคคล เปนเรองของ

จตใจแตละบคคล เชน ก.พดวา x เปนการกระทาด ข. พดวา x เปนการกระทาทไมด กลมสมพทธนยมอธบายวา ทง ก. และ ข. ไมมใครผด-ถก หรอ ถกทงค เพราะคาทางจรยธรรมเปนเรองของความชอบ ไมชอบ

นกปรชญากลมน มหลายคน เชน ฮอบส (Hobbs) โปรทาโกรส (Protagoras) เปนตน ฮอบส กลาววา “อะไรกตามทคนชอบ คนอยากได หรอเปนสงทตรงกบความชอบ ความอยากไดของคนใดคนนนกวาด อะไรทเขาไมชอบกวาสงนนไมด คาวาด ไมด ควร ไมควร ชอบ ไมชอบ นน เปนสงทเขาพดเอง ไมมเกณฑอะไรมาตดสนนอกจากบคคล

โปรทาโกรส กลาววา “คนเปนผวดทกสงทกอยางวาด ไมด จรง ไมจรง ถก ไมถก ควร ไมควร นอกจากคนไมมอะไรเปนเครองตดสนได”

เวสเตอรมารค (Westermarck 1262-1936) นกจรยศาสตรชาวองกฤษกลาววามการตดสนทางศลธรรม เกดจากความรสกทางศลธรรมของฉน การตดสนใจความประพฤตของผอน มไดมาจากเขา แตมาจากความรสกของฉน

Page 20: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

39

ความรสกทางศลธรรมเปนสวนหนงของชวตจตใจของเรา ซงลกซงกวาความพอใจธรรมดาจงเปลยนแปลงความพอใจของเราไมได"

ข. สมพทธนยม นกปรชญาเมธฝายจารตนยมถอวา ความด ความชว ขนอยกบจารต

ประเพณของสงคมนนๆ จารต ประเพณของแตละสงคมยอมแตกตางกนไปตามกาละ เทศะ เชน

สงคมทวไปถอวา ผทไดรบการศกษามาสง จะไดรบการยกยองจากสงคม ยงจบจากตางประเทศยงไดรบความยกยองนบถอมาก

สงทสงคมนนๆ ยอมรบวาด มกเปนไปตามประเพณของสงคมนนๆ เชน 1. ประชาชนทนบถอศาสนาพทธทวไปจะถอวา การเคารพนบถอกราบไหว

พระเปนสงทด ประเพณชาวฮนดถอวาการกราบไหวบชาเทพเจา เชน พระนารายณ พระศวะ พระพรหม เปนสงทด

2. ชาวไทยถอวา เมอเวลาพบกนการไหวถอวาด ชาวญปนใชวธโคงกายลงตาเปนการด ชาวตะวนตกถอวาการจบมอกนด

3. ชาวไทยถอวาการใหทานแกคนยากจนเปนสงทด ชาวจนถอวา การเซนไหวบรรพบรษเปนสงทด

รธ เบเนดค (Ruts Benedict) นกมานษยวทยาคนหนง ไดกลาวถงเรองของประเพณของกลมชนตาง ๆ อยางนาฟงวา “ในพฤตกรรมทางประเพณของชาตตาง ๆ นนมแตทางบวกสดถงทางลบสด ชนบางเผาถอวา การฆาคนเปนสงทควรทา บางประเทศถอวาการรบเพอศาสนาเพอพระเจาจะไดไปสรวงสวรรค บางประเทศถอวาฆาลก 2 คนแรกเปนสงทด บางกลมถอวาสามสามารถฆาภรรยาของตนไดโดยไมผดอะไร บางเผาถอวาเปนหนาทของลกทจะตองฆาบดามารดาของตนกอนถงวยชรา บางแหงถอวาการขโมยไกตวเดยวมโทษประหารชวต บางยคสมย ถอวาคนทเกดวนพธ ควรถกฆาทงหมด บางกลมถอวาการเหยยบเทาใหอภยไมได บางกลมถอวาการยกเทาเสมอหนาผอนเวลาสนทนากนไมเปนสงทนาเกลยด ประเพณความเชอถอเหลานบางอยางสนสดไปแลว แตบางอยางอาจมมาถงปจจบนน

40

นกปรชญาฝายจารตประเพณนยมถอวาประเพณกเปนสงตดสนใจคณคาของจรยะอยางหนง

2. มโนธรรมสมบรณ เกณฑตดสนความดอกประการหนงคอ ลทธมโนธรรมสมบรณ ลทธนถอ

วาการตดสนคณคาทางจรยะนนทาไดตามจตสานก เกณฑมาตรฐานในการตดสนคณคาตามความตองตดสนคณคาทางจรยะนนทาไดตามจตสานก เกณฑมาตรฐานในการตดสนคณคาตามความคดของนกปรชญากลมนเรยกวา มโนธรรม

มโนธรรมหมายถง สานกทมนษยทกคนมโดยธรรมชาตทมนษย เปนเสยงในจตใจมนษยททาใหตดสนอะไรไดวาสงนนถกหรอผดอยางไร

ความสานกในเรองความด ความชว ไมจาเปนตองอธบายเหตผล เรารวาสงนนผด เพราะมนผด ไมดในตวของมนเอง จงไมควรทา

สมมตวา มเครองบนโดยสารเครองหนงประสบอบตเหต เรารวาสงนนตกลงกลางภเขาหมะทางขวโลกเหนอ ผโดยสารตายไปเกอบหมดเหลออย 4 คน คนท 4 รอเวลาทจะใหมผไปชวยเหลออยหลายวน แตจนแลวจนรอดกไมมวแวววาจะมทางการไปชวยความหวเรมเกดขนทกวน ไมมอาหาร นา ทง 4 คนจงมาปรกษากนวาเพอความอยรอด ควรเอาเนอมนษยคอผโดยสารทเสยชวตมากนเพอตอไปอาจมผมาพบชวยเหลอได ถาไมกนเกดตายขนมากเลยอดกลบบาน 3 คน เหนดวยวาควรเอาเนอคนมากน อกคนหนงบอกวาการกนเนอมนษยไมเปนสงทถกตอง ความคดเชนนเปนความสานกในจตใจสวนลกวาการทาเชนนนไมถกตอง

เราจะเหนไดวาการทชาย 1 ใน 4 คนนน มความเหนคดคานวาการกนเนอมนษยเปนการไมถกตองนน เปนความสานกในจตใจสวนลกวาการทาเชนนนไมถก ตอการอธบายไมไดวาทาไมไมถก แตความรสกวาไมถก ความสานกเชนนในทางปรชญาเรยกวา “มโนธรรม”

ลทธมโนธรรมสมบรณเชอวา ทกสงทกอยางในโลกตองมลกษณะทเปนแกนแทของสงทงหลายทมในสงๆ นนเสมอไป เกลอยอมรกษาความเคมเสมอ ทกกา

Page 21: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

41

ละเทศ ไฟยอมรอนทกกาละเทศะ ความรสกคนอาจตางกนเชนคน 2 คน อยขางกองไฟลกโพรงยงขน จะไดอบอนมากขน ความจรงแลวไฟยอมรอนเทาเดม

มโนธรรมไมใชอารมณ แตมโนธรรมเปนสานกในสวนลกของหวใจ มโนธรรมเปนอนทรยพเศษ ไมใชอนทรยทางประสาทสมผสทง 5 คอ ทางตา ทางห ทางจมก ทางปาก ทางกาย แตเปนอนทรยทเรยกวาปญญา หรอมโนธรรม หรออนทรยทางศลธรรม เปนสวนหนงทางจตหรอวญญาณเปนตวตดสนชขาดความดความถก ความผดซงเปนเรองนามธรรม

บทเลอร (Buttler) นกจรยศาสตรชาวองกฤษคนหนงกลาววา “ในตว

คนเรามสงทเหนอกวาความรสกธรรมดาคอ มโนธรรมทเปนตวชขาดเกณฑทอยในใจเราและตดสนหลกแหงการกระทามโนธรรมจะตดสนตวของมนเอาเองและการกระทาของมนษยมนประกาศลงไปโดยไมมคาแนะนาใดๆ มโนธรรมนนแสดงอานาจของมนออกมาเพอใหไดความเหนชอบหรอประณามผกระทาตามแตกรณ”

มโนธรรมหรออนทรยทางศลธรรมนน มนษยมอยดวยกนทกคนในฐานะทเปนมนษยเปนสงตดตวของมนษยแตเขาเกดมา มโนธรรมม 2 ภาค คอภาคชขาดความดทถกตอง และภาคชขาดความงามทถกตอง

มโนธรรมทมนษยมตดตวนเปนสงสากล แมจะมในทกคนกมลกษณะรวมเปนสากล คอ ทกคนทอยมนภาวะปกตจะมความรสกคลายกน เชน ความรสกวาการชวยเหลอคนตกทกขไดยากเปนสงทด แตอยางไรกตามคนทงหลายกยงคดเหนตางกนอยเพราะความโลภความหลงมาปดบงเอาไว

3. ประโยชนนยม (Utilitarianism) ประโยชนนยมถอวา “หลกเกณฑทจะตดสนการกระทาสงใด สงหนงวาถก

หรอผด ดหรอไมด ชอบหรอไมชอบนนขนอยกบผลทไดรบจากการกระทานน หมายความวา ถามสงสองสงใหเลอกเราควรจะเลอกอยางทใหประโยชนแกเราไดมากทสด”

42

คาวา ประโยชน ในทนหมายถง ความสขนนเอง คาของสงของตาง ๆ ทเรามอยนน กเพราะวาของสงนนพาใหเรามความสข ความด ของมนอยทกอนใหเกดความสขแกเราแตการดวาสงใดมความสขมากนนตองดตวเราและดตวคนอนดวย หมายความวา การกระทานนตองใหความสขแกเราดวย แกคนอนดวยจงเปนหลกของประโยชนนยมทถกตอง

นกปรชญาฝายประโยชนนยม หรอถอหลก มหาสข น เปนฝายทมความคดอนเปนรากฐานของศลธรรมทถอวา “ความถกตองของการกระทาขนอยกบแนวโนมทวา การกระทานนจะกอใหเกดความสข ถาการกระทาใดจะกอสงทสวนทางกบความสข สงนนเปนการกระทาทไมถกตอง

“ผลทเกดจากการกระทาสาคญกวา เจตนา หรอ แรงจงใจ ทกอใหเกดการกระทานนขน”

“แรงจงใจไมมอะไรเกยวของกบศลธรรมของการกระทาแมวามนอาจเกยวของกบศลธรรมของผกระทากตาม”

“ใครกตามทชวยใหเพอนมนษยพนภยอนตราย เขายอมไดชอวา ไดทาถกตองตามหลกศลธรรมแลว แมวาแรงจงใจใหทานนเกดจากหนาท หรอเกดจากความหวงทจะไดรบคาตอบแทนอนคมคาแกความเหนอยยากกตาม

กลาวโดยสรป ประโยชนนยมเปนอนเดยวกบสขนยม ทถอวาความสขเปนสงทดทสดของ

มนษย ความสขทวานนเปนความสขจานวนมากทสด ใชเวลานานทสดเรยกวา มหาสข ศลธรรมถอเปนเรองวทยาศาสตรไมใชเรองความรสก ถอวาประโยชนสขนนคอศลธรรม ประโยชนนยมบางครงจะไมคานงถงกฎหมาย ศลธรรม ขนบธรรมเนยม ประเพณ แตคานงถงประโยชนสขนนแหละเปนสาคญ สงทกอใหเกดความสขแกคนมากท สดมนเวลายาวนานท สดนนแหละคอกฎหมาย คอ ศลธรรม หรอขนบธรรมเนยมและประเพณทถกตองควรทา

4. หลกการนยม

Page 22: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

43

นกปรชญามชอเสยงของกลมนคอ อมมานเอล คานท (KANT 1724-1804) คานทเปนนกปรชญาชาวเยอรมน คานทเหนวา “ความด ความชว ความถก ความผด นน เปนสงตายตว หมายความวา ถาการกระทาอยางใดอยางหนงดมนจะตองดเสมอ โดยไมตองขนอยกบเวลา สถานท สงแวดลอม หรอตวบคคล ใดๆ เลย เชน พดความจรงไมวาจะพดเวลาไหนยอมดเสมอ”

คาทางจรยธรรมเปนสงทมจรง เมอมจรงกตองตายตว และเมอตายตว กจะเอาผลการกระทาตดสนไมได”

“ไมมอะไรในโลกทคดไดวา เปนสงทจะวดความดความชวได นอกจากเจตนาด”คานทถอวา “การกระทาทเกดจากการเจตนาด คอการกระทาตามหนาท”

“การกระทาทเกดจากแรงกระตน หรอจากความรสก ไมใชการกระทาทเกดจากหนาท ไมถอวาเปนเจตนาด เชน แรงกระตนกลมความอยาก ความปรารถนา อารมณ ความรสก เปนตน”

ชวตทมคาคอชวตทอยกบศลธรรม คออยกบหนาทไมใชอยกบความสข หรอความรสก”

“การกระทาตามหนาท มใชการกระทาทมงไปยงทผลประโยชนหรอโทษของการกระทา แตมงไปทตวการกระทานนๆ วาเปนสงทดจรงในตวมนเอง เชน ถา ก. พดจรง เพราะคดวาคนเขาจะเชอ คนเขาจะรก เชนนไมใชการกระทาตามหนาท แตถาเขาพดจรงเพราะคดวาพดจรงมนด ใครจะรกจะเกลยดกชางใคร เชนน การกระทาของเขาจงจะเปนการกระทาตามหนาทและมคาทางจรยธรรมจรง”

“การกระทาตามหนาท ทจะเปนหลกศลธรรมไดตองเปนการกระทาทเปนหลกสากลหมายความวา เมอเรากระทาแลวคนอนเหนกรสกเหมาะสมหรอคนอนทาแลวเราดกรสกวาเหมาะสม เชน เราถอวา ถาเราหว เราขโมยเขาได ทนในทางกลบกน เมอคนอนเขาคดวาเมอเขาหว เขากมาขโมยของๆ เรากน เชนนเรายอมรบไหม เราไมยอมใหเขามาเอาของๆ เราไป จงไมเปนสงสากล การกระทาทไมเขากฎสากลเชนนไมเปนกฎศลธรรม”

สรปความเหนของคานท กมวา

44

-การกระทาทถกตอง คอ การกระทาทเกดจากเจตนาด -การกระทาทเกดจากเจตนาดคอการกระทาทเกดจากการสานกในหนาท -การกระทาทเกดจากการสานกในหนาทคอ การกระทาทเกดจากเหตผล -การกระทาทตงอยบนเหตผล คอ การกระทาทเกดจากศลธรรม -การกระทาทเกดจากศลธรรม คอ การกระทาตามกฎสากล -กฎสากล คอ กฎททกคนในสงคมยอมรบและเหนดวย ความเหนดวยของทกคน…กฎสากล…กฎศลธรรม…เหตผล…ความสานกใน

หนาท…เจตนาด…การกระทาทถกตอง 1.3 จรยศาสตรกบศาสตรอน ๆ (1) จรยศาสตรเปนปรชญาบรสทธหรอปรชญาประยกต มมมมองทตางกนในเรองน บางกลมกถอวาเปนสาขาหนงของปรชญา

บรสทธ เพราะมเนอหาทสมพนธกนกบอภปรชญาและญาณวทยา บางกลมกถอวาเปนปรชญาประยกต เพราะมการนาปรชญาบรสทธคออภปรชญาและญาณวทยาไปตคาใหกบความประพฤตของมนษย แตในวงการปรชญายงไมถอวาจรยศาสตรเปนวชาการแบบศาสตรอน ๆ โดยทวไป ทง ๆ ทมเนอหากระจายอยในวชาตาง ๆ เชน มานษยวทยา สงคมวทยา จตวทยา แตนยมเรยกวา จรยศาสตร (Ethics) อนเปนการรวมทงปรชญาจรยะและวชาจรยศาสตรเขาดวยกน ตาราง เปรยบเทยบจรยศาสตรกบวทยาศาสตรและสงคมศาสตร

จรยศาสตร (Normative) วทยาศาสตร (Positive) จดสาคญทสดของจรยศาสตร เนนเรองความด ความเหมาะสม ปญหาหลกของจรยศาสตรคอ การนยามวา “ด” คออะไร จรยศาสตรเปนเรองของคณคา คณคาคอ ลกษณะทพงประสงค ควรจะเปน นาพงปรารถนา พาใหเราบรรลถงสงใดสง

วทยาศาสตรเปนเรองขอเทจจรง ขอเทจจรงคอการระบถงคณสมบตของสงนน วทยาศาสตรเปนเรองสงเกต ทดลอง ตงทฤษฎ เมอทฤษฎ

Page 23: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

45

จรยศาสตร (Normative) วทยาศาสตร (Positive) หนง เชน นานม มคณคา เพราะพาใหเราถงความเจรญเตบโต

ไดรบการยนยนจงเปนกฎ

ศาสตรตาง ๆ ทไดยกมาทมสวนสมพนธกบจรยศาสตรนนโดยสรปกคอเปนศาสตรทตงอยบนพนฐานของวทยาศาสตร เพอความเขาใจไดงายขนจะยกตวอยางเปรยบเทยบใหเหนระหวางจรยศาสตรกบวทยาศาสตรและระหวางจรยศาสตรกบสงคมศาสตร ดงน วทยาศาสตรตดสนทขอเทจจรง สวนจรยศาสตรตดสนทคณคา การเถยงกนเรองคณคา คอการแสวงหาเปาหมายอนพงประสงค แตตองตงบนฐานของขอเทจจรง มฉะนน เปาหมายจะกลายเปนความเพอฝน ในทางตรงกนขาม ถาเถยงกนแตเรองขอเทจจรง โดยไมมเปาหมาย เรากจะอยในสภาพคนตาบอด เพราะไมทราบวา จดหมายปลายทางคออะไร?

(2) จรยศาสตรกบวทยาศาสตรกายภาพ จรยศาสตรวาดวยเรองศลธรรมของมนษย โดยทมนษยนนตองอาศยอย

ในทามกลางธรรมชาตอนเปนเรองของวทยาศาสตรกายภาพ ความรเขาใจในกฏธรรมชาตทาใหมนษยหายกลวสงแวดลอม สงผลถงศลธรรมในตวมนษยดวย เนองจากมนษยสมยกอนอาจสรางระบบศลธรรมขนมาจากการไมเขาใจระบบธรรมชาตกได เชน การฆาหญงสาวพรหมจารบชายญตอเทพเจาเพอทาใหคนในเผาปลอดภย เปนตน

(3) จรยศาสตรกบชววทยา มนษยมองคประกอบ 2 ประการคอ รางกายและจตใจ วชาชววทยาให

ความรเกยวกบระบบตาง ๆ ของรางกาย ถารางกายมระบบใดทผดปรกตยอมสงผลกระทบตอระบบศลธรรมของผนนดวย เชน คนสตไมสมบรณยอมเปนการยากทจะใหมศลธรรมครบถวน

(4) จรยศาสตรกบจตวทยา

46

วชาจตวทยาใหความรเกยวกบองคประกอบของจตและพฤตกรรมมนษย วชานจงเปนพนฐานของวชาจรยศาสตร แตจตวทยามขอบเขตทกวางกวาจรยศาสตร เพราะศกษาทงความร ความรสกและเจตจานง สวนจรยศาสตรจะเนนการศกษาทเจตจานงอยางเดยว จตวทยามพนฐานอยทวทยาศาสตร คอศกษาทธรรมชาตของความจรง แตจรยศาสตรศกษาขอเทจจรงทางศลธรรม

(5) จรยศาสตรกบสงคมวทยา สงคมวทยามองโครงสรางของสงคม บอเกดและพฒนาการของมนษย

ขนบธรรมเนยมของมนษย แตจรยศาสตรเนนคณคาทางศลธรรมของปจเจกชนและสงคมสวนรวม แตสงคมวทยาจะมองเพยงขอเทจจรงทเกดขนในสงคมโดยไมตดสนวาถกผด

2. เครองชวดพฤตกรรม วกฤต และมโนกรรมวกฤตในแตละสงคม การทบคคลมบทบาทตอสงคม และปฏบตตามหนาททสงคมยอมรบ มความสาคญเปนอนมาก เพราะทาใหการจดระเบยบสงคมดขน เปนการควบคมสงคมใหเปนระเบยบ ถาคนไมปฏบตตามหนาท ตามบทบาทของตนในสงคมใหสมกบสถานภาพทไดรบ กจะทาใหสงคมเสยระเบยบ ทาใหเกดปญหาและความยงยากใหแกสงคม แนวคดเกยวกบบทบาทซงสรปไดวา บทบาทจะตองประกอบดวยลกษณะ 4 ประการ คอ 1) รสภาพของตนในสงคม 2) คานงถงพฤตกรรมทเกยวของกบผอน 3) คานงถงพฤตกรรมทเกยวกบผอน และ 4 ประเมนผลการแสดงบทบาทของตนเอง ภาระหนาทและความรบผดชอบของบคคล6

2.1 พจารณาเชงบทบาทกบหนาทจรง

                                                            6 ภาระหนาทและความรบผดชอบของบคคล https://sites.google.com/site/khwamrabphidchxb1212/

Page 24: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

47

การกระทาหรอการแสดงพฤตกรรมของบคคลทเปนไปตามความคาดหวงตามตาแหนงในอาชพหรอตาแหนงทสงคมกาหนดขน ซงโครงสรางของบทบาทประกอบดวย ลกษณะทเฉพาะของแตละบคคล การแสดงพฤตกรรมและตาแหนงทครองอย หรอพฤตกรรมทคนในสงคมตองทาตามสถานภาพในกลมหรอสงคม โดย บทบาท (Role) สามารถแยกได 4 ประเภทหลกดงน

1. บทบาททคาดหวง (Role expectation) ทกสงคมจะมบทบาทใหทกคนปฏบตตามแตละสถานภาพ หรอเรยกวา

2. บทบาททกระทาจรง (Role performance) ในชวตจรงทกคนอาจไมไดปฏบตตามบทบาททสงคมกาหนดไว เพราะตองปรบตวใหสอดคลองกบสถานการณ

3. บทบาททขดแยง (Role conflict) การอยในสงคมทกคนจะมบทบาททตองกระทาแตกตางกนหลายบทบาท การแสดงบทบาทหลายบทบาทในเวลาเดยวกน

4. บทบาททถกบงคบ (Role strain) หากในการกระทาตามบทบาทนนเกดความไมเตมใจทจะทาตามบทบาททกาหนดไว หนาท (duty) หมายถง ภาระรบผดชอบของบคคลทจะตองปฏบต เชน หนาทของบดาทมตอบตร เปนตนความสอดคลองของสถานภาพและบทบาทของบคคลทมาของหนาท

1. ผลจากการทคณเปนมนษย 2. ผลจากการทเปนสวนหนงของชวตคนอน 3. เปนหลกในการในความประพฤตหนงของบคคล 4. เปนสงคาดหวงของตนในการทาหนาทตามคณธรรม

ความรบผดชอบ (responsibility) หมายถง ลกษณะของบคคลทแสดงออกถงความเอาใจใส จดจอตงใจ มงมนตอหนาทการงาน การศกษาเลาเรยน และการเปนอยของตนเอง และ ผอยในความดแล ตลอดจนสงคม อยางเตมความสามารถ เพอใหบรรลผลสาเรจตามความมงหมายในเวลาทกาหนด ยอมรบผล

48

การกระทาทงผลดและผลเสยทเกดขน รวมทงปรบปรงการปฏบตงานใหดขนเปนความผกพนในการทจะปฏบตหนาทใหสาเรจลลวงไปได และความสาเรจนเกยวของกบปจจย 3 ประการ คอ พนธะผกพน หนาทการงาน และวตถประสงคแบงประเภทความรบผดชอบไวดงน

1. ความรบผดชอบตอตนเอง หมายถง การรบรฐานนะและบทบาทของตนทเปนสวนหนงของสงคมจะตองดารง

ตนใหอยในฐานนะทชวยเหลอตวเองได รจกวาสงใดถก สงใดผด ยอมรบผลการกระทาของตนเองทงทเปนผลดและผลเสย เพราะฉะนนบคคลทมความรบผดชอบในตนเองยอมจะไตรตรองดใหรอบคอบกอนวา สงทตนเองทาลงไปนนจะมผลดผลเสยหรอไมและจะเลอกปฏบตแตสงทจะกอใหเกดผลดเทานน

2. ความรบผดชอบตอสงคม หมายถง ภาระหนาทของบคคลทจะตองเกยวของ และมสวนรวมตอสวสดภาพของสงคมทตนเองดารงอย ซงเปนเรองทเกยวของกบหลายสงหลายอยาง ตงแตสงคมขนาดเลก ๆ จนถงสงคมขนาดใหญ การกระทาของบคคลใดบคคลหนงยอมมผลกระทบตอสงคมไมมากกนอย บคคลทกคนจงตองมภาระหนาทและความรบผดชอบทจะตองปฏบตตอสงคม ดงตอไปน

1) ความรบผดชอบตอหนาทพลเมอง ไดแก การปฏบตตามกฎระเบยบของสงคม การรกษาทรพยสนของสงคม การ

ชวยเหลอผอน และการใหความรวมมอกบผอน 2) ความรบผดชอบตอครอบครว ไดแก การเคารพเชอฟงผปกครอง การชวยเหลองานบานและการรกษาชอเสยง

ของครอบครว 3) ความรบผดชอบตอโรงเรยน ไดแก ความตงใจเรยน การเชอฟงคร – อาจารย การปฏบตตามกฎของโรงเรยน

และการรกษาสมบตของโรงเรยน

Page 25: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

49

4) ความรบผดชอบตอเพอน ไดแก การชวยตกเตอนแนะนาเมอเพอนกระทาผด การชวยเหลอเพอนอยางเหมาะสม การใหอภยเมอเพอนทาผดการไมทะเลาะและ เอาเปรยบเพอน และการเคารพสทธซงกนและกน

เกณฑตดสนทกลาวมาแลวนนเปนทศนะของนกจรยศาสตร ซงพอจะนามา

เปนเครองพจารณาตดสนสถานการณบางอยางได สาหรบนกสงคมวทยาเหนวา คณคาทางจรยธรรมมคณคาจรงๆ กตอเมอสงคมมนษยนาไปใช ดงนนการตดสนทางจรยธรรมจงตองคานงหลกปทสถานหรอบรรทดฐาน (norms) ทางสงคมซงแบงออกได 3 ประเภท คอวถประชา (folkways) เปนความประพฤตทเหมาะสมดงาม ปฏบตกนมานานจนเกดความเคยชน เชน ขนมประเพณ แบบแผน กรยามารยาท การมสมมาคารวะ การรจกทตาทสง การออนนอมถอมตนเปนตน สงเหลานเปนมาตรฐานสาหรบแตละบคคล และไมมผลบงคบเครงครดนก ถาใครไมประพฤตตาม เชน ไมมสมมาคารวะ ไมออนนอม ไมแตงตวตามธรรมเนยมประเพณ เชน ไปงานศพไมแตงสดา หรอชายทแตงงานกอนอปสมบท สงคมกจะซบซบนนทาตาหนตเตยน หรอไมคบหาสมาคมดวย ทาใหผนนเกดความไมสบายใจ วถประชาเปนเรองของความเหมาะสมไมเหมาะสม ในการแสดงพฤตกรรมทางสงคม

จารตประเพณหรอกฎศลธรรม (mores) เปนบรรทดฐานทางสงคมอกรปแบบหนง เปนเรองทเกยวกบขอหามของสงคมทมความสาคญตอการดารงอยของสงคม หรอเพอสวสดภาพของคนสวนใหญ จารตเปนขอบงคบทมผลสะทอนรนแรง ถาหากไมกระทาตาม เชน หามไมใหลกเนรคณพอแม หามแพทยเปดเผยความลบของคนไข จารตจงเปนเรองทฝงอยในจตใตสานกของบคคล จารตจะกาหนดสงถกหรอผด บญหรอบาป โดยไมตองบอกเหตผล

กฎหมาย ( laws) เปนบทบญญตเปนลายลกษณอกษร และมหนวยงานบงคบ เปนแนวประพฤตปฏบตโดยรฐ มการลงโทษอยางมระเบยบแผน ถาหากไมประพฤตตามกฎหมายทเขยนไว บางครงกนาจารตไปใชในกฎหมายกม ถามการตดสนตามกระบวนการกฎหมายแลวถอวาถกตองชดเจน เปนแบบแผนไดเปนเกณฑ

50

การตดสนพฤตกรรมทางจรยธรรมไดถกตองเพราะกฎหมายมไวเพอประโยชนของสวนรวม โดยยดถอประโยชนของสงคมมากอนผลประโยชนของแตละบคคล ( สพตรา สภาพ , สญญา สญญาววฒน , 2534 : 10)

เกณฑการตดสนจรยธรรม จดเปนเรองชวดคณธรรมจรยธรรมของบคคล ซงอาจกลาวไดวาในการตดสนจรยธรรมน อาจใชการพจารณาโดยเครองวด 2 ประการ คอ สงทกาหนดทศทางของจรยธรรม ซงมแนวคดทางปรชญาและทศนะทาง ศาสนา รวมทง แนวคดของสงคมและหลกปฏบต และพฤตกรรมของบคคล การรบร การประเมนคา การตดสนใจของบคคลวาการกระทาใดถก ผด ควรทาหรอไมควรทา มคาหรอไมมคา สาคญหรอไมสาคญจดเปนสวนหนงของคานยมเปนตวทาหนาทกาหนดเปาหมาย และสรางแรงจงใจใหบคคลมงสเปาหมายทตองการและเปนแนวทางสงเกตพฤตกรรมหรอการประพฤตปฏบตของบคคลหรอกลม การประพฤตปฏบตของคนสวนใหญในสงคม ยอมมคานยมของสงคมแฝงอยภายใน หรอการประพฤตปฏบตทบคคลใดมความพงพอใจ ยอมมคานยมของบคคลนนแฝงอยดวยเชนกน เกณฑการตดสนจรยธรรม จงเปนบรรทดฐานอยางหนงในการประกอบการพจารณาจรยธรรมของบคคลและกลมบคคลสงคมหนงๆดวย.

กรณศกษาปญหาการทาแทง7

การทาแทง หรอการทาลายชวตมนษยทกาลงเกดอยในทองของตน หญงผไดฐานะวา แม แตทาแทงเองจาตองตกอยในภาวะจตทมความบบคน คบแคบ ขดของ ขดเคอง ขนมว พราพราง มดบอด มดมว ปดบง ขณะนนอยางมากขนตามลาดบ จงเปนเหตใหตดสนใจอยางนนได ตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเมอรากเงาอกศลเกดขนอกศลใดยงไมเกดกจะเกดขนตามมาดวย การทาแทงจงเปนปญหาทางจรยธรรมทกวางกระทบครอบคลมการผดศล 5 เกอบทกขอ หรอ เพราะผดมาแลว 4 ขอกมากม

                                                            7 พระมหา วระ วระ กตตวณ เรยนรตลอดชวต พทธจรยศาสตรกบปญหาการทาแทง https://www.gotoknow.org/posts/317271

Page 26: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

51

เมอสงคมมปญหาการทาแทงเกดขน จตใจของผคนในสงคมนทงหญงผทาแทง หมอทลงมอทาแทง คนรอบขางทสนบสนนการทาแทง หรอคนใดทเหนตาม จะดวยความจาเปน จายอม หรอ เตมใจกตาม ยอมเปนผทมมาตรฐานทางจรยธรรมตกตาตามขนาดของเจตนาทกระทา เพอใหการวเคราะหปญหาไดตรงตามหลกคดทางพระพทธศาสนา จงตองนาหลกพทธธรรมในระบบพทธจรยศาสตรมาเขยน มาขบคดดวย แตการขบคดกไมจาเปนตองมาเรยบเรยงถอยคาภาษาใหมดวยตนเองเสมอไป จงขออนญาตนาความเรยงของ พระมหาหรรษา ธมมหาโส มาไว ดงน

หลกพทธธรรมในระบบพทธจรยศาสตรม 2 อยาง คอสจธรรมและศลธรรม สจธรรมคอสวนทเปนความจรงโดยธรรมชาตทพระองคแสดงไวโดยหลกแหงไตรลกษณและปฏจจสมปบาท เปนตน ซงแสดงถงความเปนธรรมฐต ธรรมธาต และธรรมนยามแหงสรรพสงโดยความเปนอยเองตามธรรมชาต สวนศลธรรมนนมรากฐานอยบนสจธรรม เปนแนวทางการปฏบตเพอประโยชนสงสดในทางพระพทธศาสนา คอการเขาถงพระนพพาน โดยมเกณฑหลกในการตดสนการกระทาคอความเปนกศลและอกศล และเกณฑรองคอมโนธรรมความรสกผดชอบชวดตอสงคม

หลกสจธรรม เปนฐานรองรบหลกศลธรรมในพระพทธศาสนา และการทพระพทธองคไมทรงสอนสจธรรมโดยตรงแกผฟงในบางครง เพราะสจธรรมทพระองคตรสรนนมเนอหาละเอยดลกซง ยากแกการทาความเขาใจของปถชน ดงนน เพอใหสจธรรมนนมคณคาตอมนษย พระองคจงสอนศลธรรมหรอจรยธรรมปพนฐานจต อบรมอนทรยของเวไนยสตวใหแกกลากอน ตอจากนนพระองคจงทรงแสดงสจธรรมภายหลง

ศลธรรมเปนสวนทกลาวถงการกระทาทางไตรทวารทมคาทางจรยะตามหลกพทธจรยศาสตรวาตองดาเนนไปเพอการเขาถงเปาหมายอนเปนสจธรรมนน เพราะถาไมมเปาหมายในการกระทา การกระทาตาง ๆ ของมนษยกไมอาจจะบอกไดวาการกระทาดงกลาวนถกหรอผดได เปนแตสกวาทาแลว กาลงทา หรอทาอยเทานน หามลเหตจงใจเบองตนและเปาหมายอนเปนทสดมได แตเมอบคคลเชอวา

52

สงนเปนสงทดทสดสาหรบชวต เชน เหนวาความสขเปนสงทดทสด เปนตน การกระทาตาง ๆ ซงกลาววาด ถก และควร ยอมนาไปสความสขอนเปนเปาหมายนน

เกณฑตดสนคณคาทางจรยะทจะตดสนวาสงนถก ผด ควร ไมควร จงตองอาศยเปาหมายเปนแนว เปรยบเหมอนไมบรรทดซงมปลายขางหนงเปนเปาหมายของการวด และมาตราวดบนไมบรรทดเปนเครองวดวาการกระทานนนาไปสเปาหมาย หรอเขาไปใกลภาวะสดทายแหงการกระทามากนอยแคไหน แตปญหาอยทวามาตรการวดและตดสนคณคาทางจรยะเหลานในพทธจรยศาสตรคออะไร และมอะไรบาง นคอปญหาทจะตองศกษาวเคราะหตอไป

สงทเปนมาตรการทางจรยธรรมทจะตดสนวา การกระทาใดเปนกศลกรรมและเปนอกศลกรรม คอ สงทเปนมาตรการทางจรยธรรมทจะตดสนความเปนกศลกรรม คอกศลมล 3 ไดแก ความไมโลภ ความไมโกรธ ความไมหลง และสงทเปนมาตรการทางจรยธรรมทจะตดสนความเปนอกศลกรรม คออกศลมล 3 ไดแก ความโลภ ความโกรธ ความหลง นกวชาการบางทานกลาววา ศาสนาพทธเปนสมบรณนยมในแงทวา กศลมล 3 กบอกศลมล 3 เปนเกณฑตดสนการกระทาและเกณฑนเปนสงตายตวแนนอน พระพทธศาสนาถอวาการกระทาทงทถกและผดนนจะตองเปนการกระทาทเปนไปอยางเสร แตเปนเสรภาพทสมพนธกบกฎของเหตและผล และทสาคญคอความตงใจหรอเจตนาอนแรงกลาของบคคลทมตอการกระทานน ๆ

เจตนาเปนมาตรการตดสนการกระทาตามหลกพทธจรยศาสตร แตเจตนาเพยงอยางเดยวไม เพยงพอสาหรบตดสนการกระทาของมนษย ดงนน พระพทธศาสนาจงมเกณฑหลกและเกณฑรองเพอรวมในการตดสนอก ดงทพระธรรมปฎก (ป .อ .ปยต โต) ไดกลาวถงเกณฑตดสนคณคาเชงจรยธรรมในพระพทธศาสนาไว 2 ระดบคอ เกณฑหลกและเกณฑรอง เกณฑหลกสาหรบตดสนความทกรรมเปนกศลหรออกศล โดยใชเจตนาและสภาวะแหงธรรมนนทสงผลตอจต และเกณฑรองคอใชมโนธรรมของตนเอง การยอมรบของบณฑต และพจารณาลกษณะและผลของการกระทา

Page 27: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

53

ความสอดคลองของเกณฑหลกและเกณฑรอง คอการใชความเปนกศลมลและอกศลมลและสภาวะทสงผลตอจตใจ เชน ความปลอดโปรง บรสทธ สงบ ความกระวนกระวาย ความเรารอน เปนเกณฑหลกในการตดสน สวนเกณฑอน ๆ ทกลาวถงไดแก เรองทเกยวกบผลของการกระทานน แมศาสนาพทธจะไมถอวาเปนหลกในการตดสนการกระทา แตกตองนามาพจารณาดวย

โดยนยน เกณฑในการตดสนคาทางจรยะของการกระทานน ตองอาศยทงเกณฑหลกและเกณฑรอง เกณฑหลกกลาวคอการพจารณาความเปนกศลและอกศลโดยเจตนาและสภาวะทการกระทานนมตอสภาวะแหงจตนน เปนเกณฑแรกทจะใชเปนเกณฑ เนองจากในการกระทาของมนษยมจตเปนผสงการและเปนใหญในการกระทาทงหมด และมผลมากกวาการกระทาทเกดทางกายและทางวาจา ทงในการกระทาดและกระทาชว เมอบคคลคดและทากรรมอยางใดอยางหนง กระบวนการทางานของจตและเจตนาตามหลกจตนยามและกรรมนยามยอมดาเนนควบคกนไป โดยการอาศยกนและกน แตแยกกนโดยความเปนกฎธรรมชาตทตางกน ดงทพระธรรมปฎก(ป.อ.ปยตโต) กลาววา “เรองจตกบเจตจานงของมนษยเปนกฎธรรมชาตคนละดาน แมวากฎทงสองจะทางานสมพนธกนอยางใกลชด อปมาเหมอนกปตนทขบเรอยนต จตเปนเหมอนเรอพรอมทงเครองจกรเครองยนตทงหมด เจตจานงหรอกรรมเปนเหมอนกปตนทจะชกนาเรอไปทาอะไร ๆ ทไหน ๆ และอยางไร”

สวนเกณฑรอง ใชเปนเกณฑสาหรบตดสนการกระทาหรอพฤตกรรมทมความซาซอนไมวาจะโดยมโนธรรมตอสงคม การยอมรบของบณฑต วธการในการกระทา และผลของการกระทาทมตอตนเองและสงคม ซงการกระทาหรอพฤตกรรมทมความซาซอนกนน จะใชเจตนาเพยงอยางเดยวตดสนนนเปนการไมเพยงพอ และรไดยากในระดบสงคมดงทกลาวไวแลวในตอนทเกยวกบการแสวงหาเกณฑตดสน หรอมาตรการทางจรยะของพทธจรยศาสตร ดงนน เพอใหการตดสนวาการกระทาอยางน ถก ผด ควร ไมควรอยางไร จงตองอาศยเกณฑรองเปนมาตรการทางจรยะอกประการหนงในการตดสนรวมดวย

54

ความจาเปนทจะตองใชเกณฑถง 2 อยางเปนเกณฑในการตดสนน ในระดบเกณฑรอง อาจพจารณาไดจากขอเทจจรงในสงคมในปจจบนประการหนง จะเหนไดวา ลาพงการกระทาบางอยางทางกาย ทางวาจา เมอพจารณาโดยการกระทา (วธการ) และผลของการกระทายอมวนจฉยไดไมยาก สงทแสดงออกมาทางกาย ทางวาจารไดโดยงาย โดยวนจฉยวา ตนเองตเตยนการกระทาตนเองหรอไม บณฑตยอมรบหรอตเตยนหรอไม เปนประโยชนตอตนเองหรอสงคม หรอเบยดเบยนตนและสงคมหรอไม อาศยเกณฑตดสนเทานกทราบไดวา การกระทาเชนน ด ชว ถก ผด ควรหรอไมควรอยางไร โดยไมจาเปนตองพจารณาถงเจตนาในการกระทา แตไมไดหมายความวา การกระทานนบคคลปราศจากเจตนา เพราะเมอไมประกอบดวยเจตนา การกระทายอมไมเปนอนทาและไมจดเปนกรรม

ปญหา คอ สงทเกดขนในลกษณะทสงคมยงมชองวาง ไมสามารถมองเหน ความสมพนธของสงตาง ๆ และไมรวาวธการทจะไปใหถงเปาหมายทตกลงนนได และมอปสรรคขดขวางทาใหไมสามารถกาวไปถงจดหมายทกาหนดไว

1 . การเร มตนช ว ตมนษย เรานบกนต งแตปฏสนธ หลกทางพระพทธศาสนา มวาเมอมองคประกอบ 3 ประการมาประชมพรอมกน ยอมมสตวหยงลงในครรภ องคประกอบทง 3 นนไดแก

1) มารดาและบดารวมกน 2) ขณะนนมารดาอยในชวงเวลาไขสก 3) มวญญาณเกดขนเพอสบกรรมจากภพอน โดยไดทตงอยในครรภมารดา หลก 3 ประการน ถาขาดอนใดเสยแลว การปฏสนธกจะตงขนไมได ในขณะแรกของการปฏสนธ ชวตกาเนดเปนมนษยตงแตเปนกลลรป ซง

ตรงกบขณะทสตวถอ กาเนดดวยปฏสนธจต หรอปฐมจต หรอเปนวญญาณแรก ตรงนถอวาเรมเปนมนษยขนแลว ถาใครทาใหชวตนแตกดบสญสนไปกถอวาฆามนษยตงแตบดนน นคอตวความรททานถอวาเปนความจรง ในทางพระวนย กมบทบญญตสาหรบพระภกษในเรองการทาความผด ทาลายชวตมนษย ขาดจากความเปนพระภกษ ในพระสตรกมพทธพจนตรสไวเกยวกบเรอง กาเนดชวตมนษย

Page 28: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

55

ในครรภมารดา ในพระสตรอกแหงหนง กมพทธพจนตรสแสดงลาดบความเจรญของชวตในครรภทเรยกวา กลละ อพพทะ เปส ฆนะ และปญจสาขา

2. ทาแทง ( abortion) คอ การยตการตงครรภกอนกาหนดคลอด เปนการตายของเอมบรโอหรอทารกในครรภ เกดขนไดดวยการแทงเองตามธรรมชาต หรอการทาใหแทงดวยสารเคมหรอศลยกรรม การทาแทง (หรอภาษาปากวาการรดลก) สวนใหญกระทาโดยนรแพทยหรอสตแพทย สตวเลยงลกดวยนมทกชนดสามารถแทงได แตบทความนเนนทการแทงในมนษย ปจจบนการทาแทงเปนประเดนปญหาทเกยวของกบจรยธรรมและศลธรรม และเปนหวขออภปรายของหลายประเทศในโลก กฎหมายการทาแทงเปนเรองทถกเถยงกนอยางมากในประเทศตะวนตก โดยเฉพาะประเดนทฝายสนบสนนเหนวาการทาแทงเปนสทธของสตรทตงครรภ ขณะทฝายคดคานเหนวาทารกทกาเนดขนมาในครรภมสทธทจะมชวตอยดวยเชนกน

ในมนษย การทาแทงม 2 ประเภทคอ การทาแทงเอง (Spontaneous Abortion) และ การทาแทงเพอการรกษา (Therapeutic Abortion) แตโดยทวไป การทาแทง หมายถงการยตการตงครรภกอนอายครรภครบ 28 สปดาห

ในประเทศไทยนน การทาแทงเปนการผดกฎหมาย โดยกฎหมายจะลงโทษทงหญงททาแทงและผททาแทงใหหญง ตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 301 – 305 แตกมเหตทใหอานาจแกแพทยสาเหตทาแทงใหหญงได ในกรณทหญงยนยอม และ

(1) ความจาเปนเนองจากสขภาพของหญง คอ หากปลอยใหหญงตงครรภหรอคลอดตอไปอาจเปนอนตรายตอหญงผนนได กฎหมายกใหอานาจแพทยทจะทาแทงให

(2) การทาแทงใหแกหญงทถกกระทาผดอาญา เชน ถกขมขนแลวทองเปนตน

3. องคประกอบของปาณาตบาต การทาอกศลตาง ๆ นนทเขาถงกรรมบทกม ทไมลวงกรรมบทกม แตถาลวงกรรมบทแลว การกระทานนสาเรจเปน

56

ชนกกรรม สามารถทาใหเกดในอบายภมได แตถาการกระทานนไมลวงกรรมบท การใหผลปฏสนธในอบายภม กไมเปนการแนนอน เพยงใหผลในปวตตกาล คอทาใหชวตความเปนอยของผนน ตองประสบความลาบากตาง ๆ

การกระทาจะกาวลวงกรรมบทหรอไมนนตองแลวแตองคประกอบ คอปโยคะ ในการกระทานน อกศลปาณาตบาต ทจะกาวลวงปาณาตบาตนน ตองประกอบดวยองค 5 คอ..

1. ปาโณ สตวมชวต 2. ปาณสญญตา รวาสตวนนมชวต 3. วธกจตต มจตคดจะฆา 4. ปโยโค ทาความเพยร เพอใหตาย 5. เตน มรณ สตวตายลง เพราะความเพยรนน

เมอครบองคประกอบทง 5 ประการนแลว กเปนอนกาวลวงกรรมบท แตถาไมครบองคทง 5 กยงไมชอวา สาเรจกรรมบท

การฆาสตว จะมโทษมาก หรอโทษนอย ยอมขนอยกบสตวทถกฆา และความพยายามของผฆา ซงตองอาศยหลกเกณฑ ในการพจารณา 3 ประการดวยกน คอ..

1. รางกายของสตวทถกฆา ถาเปนสตวใหญ เชน ชาง มา โค กระบอ เปนตน กมโทษมาก เพราะชวตนวกกลาปของสตวพวกน ถกทาลายลงเปนจานวนมาก แตถาสตวทถกฆาเปนสตวเลก เชน มด ยง รน ไร เปนตน กมโทษนอย

2. คณธรรมของสตวทถกฆา ในระหวางสตวดรจฉาน กบมนษย ฆามนษยมโทษมากกวาสตวดรจฉาน เพราะมนษยเปนสตวประเสรฐกวาสตวดรจฉาน

สาหรบการฆามนษยกบมนษยดวยกน ฆาผทงมศลธรรม เชา ภกษ สามเณร อบาสก อบาสกา เปนตน มโทษมากกวาผไมมศลธรรม เชนโจรผราย เปนตน ยอมมโทษนอยกวา ถาผถกฆาเปน บดา มารดา พระอรหนต เปนอนนตรยกรรม ยงมโทษมากเปนพเศษ

Page 29: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

57

3. ความเพยรของผฆา อาศยตดสนโดย ปโยคะ คอในขณะทฆานน ไดใชความเพยรพยายาม มากหรอนอย ถาใชความพยายามมาก กมโทษมาก ถาใชความพยายามนอยกมโทษนอย

พทธจรยศาสตรสมพนธกบนตศาสตร 1. การฆาคน เปนการกระทาใหมนษยถ งแกความตาย จดเปน

อาชญากรรมประเภทหนง ทางนตศาสตรแบงเปนสองประเภท คอ การทาใหคนตายโดยเจตนา (homicide) และการทาใหคนตายโดยไมเจตนา (manslaughter) การฆาคนทงสองประเภท ผกระทาตองระวางโทษหนกหรอเบาตามกฎหมายแลวแตกรณ

2. การณยฆาต หรอ ปรานฆาต ( euthanasia หรอ mercy killing; การณยฆาตเปนศพททางนตศาสตร สวนปรานฆาตเปนศพททางแพทยศาสตร[1]) หรอ แพทยานเคราะหฆาต ( physician-assisted suicide) หมายถง

3. การทาใหบคคลตายโดยเจตนาดวยวธการทไมรนแรงหรอวธการททาใหตายอยางสะดวก

4. การงดเวนการชวยเหลอหรอรกษาบคคล โดยปลอยใหตายไปเองอยางสงบ

ทงน เพอระงบความเจบปวดอยางสาหสของบคคลนน หรอในกรณท

บคคลนนปวยเปนโรคอนไรหนทางเยยวยา อยางไรกด การณยฆาตยงเปนการกระทาทผดกฎหมายและเปนความผดอาญาอยในบางประเทศ กบทงผไมเหนดวยกบการฆาคนชนดนกเหนวาเปนการกระทาทเปนบาป

การทาแทง คอ ปญหาขนรนแรง ตามหลกพทธจรยศาสตร หญงททาแทง ชายทสนบสนนใหทาแทง ยอมผดศล ผดธรรม ตามขอท

กลาวแลวขางบนน ขอใดขอหนง หรอทกขอแนนอน จงตดสนวา การทาแทง คอ ปญหาขนรนแรง ตามหลกพทธจรยศาสตร

58

เมอสงคมมปญหาการทาแทงเกดขน จตใจของผคนในสงคมนทงหญงผทาแทง หมอทลงมอทาแทง คนรอบขางทสนบสนนการทาแทง หรอคนใดทเหนตาม จะดวยความจาเปน จายอม หรอ เตมใจกตาม ยอมเปนผทมมาตรฐานทางจรยธรรมตกตาตามขนาดของเจตนาทกระทา ความออนแอทางจรยธรรมอาจทาใหกฎหมายเปลยนแปลงผอนปรน หยอนยาน นาไปสความออนแอทางศลธรรมของสงคม ผคนขาดหรโอตปปะจตหยาบกระดางมากขน บาปอกศลหนกจะคกคามสงคมโลกมนษยตามกฎวฎฎะ กฎไตรลกษณ ในทางลบ ทางตกตาเรวขน

3. ทฤษฎจรยธรรมทปรบใชกบงานสาธารณสข พลเอกเปรม ตณสลานนท (2548) กลาววา จรยธรรมของการบรหาร

ภาครฐจะไมมทางเกดผลสาเรจไดถาผบรหารไมมจรยธรรม แมแตสหรฐอเมรกา ซงเปนประเทศพฒนาแลวกยงใหความสาคญของจรยธรรม เพราะเชอวาการบรหารทยดหลกกฎหมายเพยงอยางเดยวไมเพยงพอ ทจะนาไปสการบรหารจดการทด คณธรรมและจรยธรรมจงมความสาคญตอบคคล สงคม และชาตบานเมอง สงคมใดมผนาทไรคณธรรมจรยธรรม สงคมนนกจะมแตความสบสน วนวาย และขาดความสงบสข เชนเดยวกบในองคกร หากผนาองคกรไรซงคณธรรมจรยธรรม นอกจากจะทาใหตนเองและสถาบนวชาชพตกตาแลว ยงจะทาใหสงคมและชาตบานเมองตองตกตาไปดวย ผนาทใชหลกคณธรรมและจรยธรรมในการบรหารงานยอมกอใหเกดประโยชนตอตนเองตอวชาชพ และตอสงคมหลายประการ คอ

(1) ทาใหไดรบความไววางใจและความเชอมนในการบรหารงาน อนจะนาไปสความเจรญกาวหนาและความมนคงการประกอบวชาชพ

(2) ทาใหไดรบคายกยองสรรเสรญ และเปนทเคารพของผใตบงคบบญชา (3) ทาใหมชวตอยในสงคมอยางมความสข ไรภยนตรายใด ๆ เพราะ

แวดลอมไปดวยบคคลและศษยทใหความรก ความเคารพนบถอ (4) ครอบครวมความอบอนและมนคง เปนแบบอยางทดของครอบครว

ผใตบงคบบญชา และสงคมทวไป

Page 30: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

59

(5) ทาใหองคกรหรอหนวยงานของตนไดรบความรวมมอ สนบสนนชวยเหลอจากประชาชน ชมชน ในการพฒนาอยางเตมท

(6) ทาให ส งคมและชมชนเกดสนต สข และไดรบการพฒนาใหเจรญกาวหนาอยางรวดเรว เพราะสมาชกของสงคมมคณธรรมจรยธรรม 3.1 ทฤษฎทางจรยธรรมมรากฐานมาจากองคความรดาน จรยศาสตร หรอ ปรชญาจรยะ หรอ ปรชญาคณธรรม (Moral philosophy)

ซงเปนศาสตรทพยายามศกษาเพอใหเกดความเขาใจระบบแนวคดหรอสงกปทางจรยธรรม รวมทงตดสนหลกการและทฤษฎทางจรยธรรม โดยการวเคราะหแนวคด เชน วเคราะหความถกตอง ความผด ความพอเหมาะพอควร ความด หรอความเลว (จาเรญรตน เจอจนทร, 2548)

การศกษาทฤษฎทางจรยธรรมจากมมมองของนกปราชญในอดต นกปรชญา นกจตวทยาและนกจรยศาสตร จะชวยใหผเรยนเกดความร ความเขาใจ และสามารถนาความร ความเขาใจมาเปนแนวทางในการบรหารงานและการดาเนนชวตไดอยางมประสทธภาพ ทฤษฎทางจรยธรรมทจะนาเสนอตอไปน เปนแนวคดของนกปรชญาและนกจตวทยาซงเปนทรจกกนอยางแพรหลาย

นกปรชญาในอดตไดกลาวถงจรยธรรมในเชงจรยศาสตรไวหลายทฤษฎ แตจะขอนามากลาวถงเฉพาะทฤษฎทสามารถนามาประยกตใชในการบรหารงานทางสาธารณสขไดเปนอยางด ซง ไดแก

3.1.1 ทฤษฏจรยศาสตรของอรสโตเตล ในทศนะของอรสโตเตล คณธรรม

จรยธรรมทาใหมนษยมองเหนแตสงทมคณคา เปนลกษณะคณธรรมเชงพทธปญญา ซงเกดจากการเรยนการสอนและไดรบการปลกฝง คณธรรมจรยธรรมทเกดจากพฤตกรรมทอยในธรรมชาตของมนษยตองอาศยการอยรวมกน และประพฤตปฏบตอยางถกตองรวมกน คณธรรมจรยธรรมจะตองมลกษณะสภาวะความเปนกลาง ซงความดหรอลกษณะทางสายกลางนนเปนสงททาไดยาก เพราะตองสลดสงทตดอยทปลายทงสองดานทเปนความเขมขนและความออนดอยออก

60

เสยกอน ผทสามารถทาไดจะเขาถงความด คอ การอยด ทาด และชวตประสบความสขโดยมงหวงใหทกอยางเปนไปตามสภาวการณหรอเปนไปตามธรรมชาตอยางแทจรง

ผบรหารสามารถนา “หลกการวาดวยความด ความสข และทางสายกลาง” มาใชในการดาเนนงานเชน ผบรหารตองยดมนในการทาแตสงทด มความเปนกลาง ไมเอนเอยงไปทางใดทางหนงเพราะความรกความชอบ ความโกรธแคนพยาบาท หรอมอคตตอผใตบงคบบญชาดวยเรองสวนตว ตองมการกระจายงานใหแกผรวมงานทกคนตามความร ความสามารถอยางเหมาะสม

3.1.2 ทฤษฎสมพทธนยมทางจรยธรรม (Ethical Relativism) นกสมพทธ

นยมจรยธรรมมองวา ความดไมใชสงตายตว การกระทาหรอการปฏบตอนใดอนหนงจะดหรอชว ผดหรอถกขนอยกบเงอนไขและปจจยหลายอยาง ในสภาพอยางหนงสงหนงหรอการกระทาหนงอาจ จะดหรอถก แตในอกสภาพหนงอาจเลวหรอผดกได

วฒนธรรม ประเพณ วถประชา วถทางการชวตของคนในสงคมซงยดถอปฏบตสบทอดกนมาชานาน เปนพนฐานของหลกจรยธรรมทงหลาย ดงนน จรยธรรมของสงคมนนจงเปนเรองปรากฏตอสายตาของผยดถอซงเปนสงทในสงคมนนยดถอรวมกน คอ เปนความคดเหนทคนในสงคมเหนสอดคลองกนเปนแบบประชามต ดงตวอยางจากสงคมหนง ทภรรยาหมายตองกระโดดกองไฟตายตามสาม แมวาในสงคมนนจะมองวาเปนพฤตกรรมของภรรยาทแสดงความรกและซอสตยตอสาม แตในอกสงคมหนงอาจมองวาเปนความโหดรายทมตอภรรยามากกวา

การยดถอจรยธรรมตามแนวคดของนกสมพทธนยม อาจมลกษณะของการตดสนใจทาสงตาง ๆ ดวยตนเองหรอการใหกลมคนในสงคมเปนผตดสน ซงถอวาเปนขอยตทไมสามารถโตแยงได หรอใชแนวคดของอกสงคมหนงเขาไปหกลางได เพราะถอวาเปนสทธอนชอบธรรมของคนในสงคมนนในเวลานน ๆ

Page 31: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

61

3.1.3 ทฤษฎอตนยม (Egoism) นกอตนยมจะยดถอตนเองเปนหลกหรอยดถอประโยชนสวนตวเปนสาคญ แมเจาตวจะอางวาทาเพอผอนแตผลสดทายกแอบแฝงไวซงประโยชนสวนตน ซงอาจเกดจากแรงขบหรอแรงจงใจภายในของตนเอง ทาใหนกถงแตประโยชนสวนตว ตวอยางเชน นกการเมองทขยนทางานอยางหนกโดยไมเหนแกความเหนอยยาก กระตอรอรนในการหาเสยง เพอใหประชาชนเหนภาพลกษณวาเปนคนด อทศตนใหกบสงคม แตทจรงแลวการทาอยางนนกเพอหวงใหไดรบคะแนนเสยงเลอกตง แตความปรารถนาขอนเปนความตองการทเกบอยภายในใจ ไมไดเปดเผยออกมา ถามองนกอตนยมในเชงจตวทยากอาจมองไดวาเปนการกระทาทเกดจากแรงจงใจภายในของตนเอง ทาใหบคคลตองกระทาการบางสงบางอยางใหสาเรจเพอใหบรรลเปาหมายและเกดความพงพอใจในตนเอง

ผบรหารทยดแนวอตนยมจะมความเชอวา มนษยทกคนมความคดเหนเปนของตนเองและยดถอความคดเหนของตนเองในการตดสนปญหาตาง ๆ โดยคดวาตนเปนทพงแหงตน ซงอาจทาใหผบรหารขาดความเคารพในความคดเหนของผรวมงาน ผบรหารทางสาธารณสขจงตองตระหนกถงความคดเหนของคนสวนใหญและเคารพในความคดเหนของคนสวนนอยดวย โดยคานงถงประโยชนของคนสวนใหญและขององคกรเปนสาคญ

3.1.4 ทฤษฎอรรถประโยชนนยมเชงการกระทา (Act Utilitarianism)

ทฤษฎนมองผลหรอประโยชนทเกดขนจากการกระทาของมนษยเปนหลกในการพจารณาความถกหรอความผด การกระทาทถก คอ การกระทาทกอใหเกดความสขหรอความหลดพนจากความทกข และเปนการกระทาทใหผลแหงความสขแกคนจานวนมากดวย การกระทาทถกตองนเรยกวา “ความด” สวน การกระทาทผด คอ การกระทาทนาความทกขความเดอดรอนมาสคนจานวนมาก การวดการกระทาดงกลาวจงตองพจารณาจากสถานการณและสงแวดลอม เพอนามาคานวณ

62

คาของความสขและความทกขเปนเชงปรมาณ เพราะฉะนน การกระทาทงหลายยอมมผลเปนประโยชนหรอโทษแกผทาตามมาเสมอ

ผบรหารท ม ความเช อตามแนวคดน จะเ ปน ผท ย ดผลงานของผใตบงคบบญชาเปนหลกในการพจารณาความด เขาหลกทวา “การทาด ยอมไดด” และ “การทาไมดกยอมไดรบผลไมด” เชนเดยวกน ดงนน ผบรหารทจะนาแนวคดนไปใชจงตองประสานประโยชนโดยกาหนดสงทใหประโยชนสงสดและยาวนานทสดยดถอประโยชนสขจานวนมากทสดของคนจานวนมากทสดในสงคม ไมคานงถงเจตนาในการกระทาเปนสาคญแตถอประโยชนเปนสาคญ และยดหลกความเสมอภาค

3.1.5 ทฤษฎสขนยม (Hedoniism) ทฤษฎนมความเชอวา ความสขเปน

สงทดทสดสาหรบมนษย ดงนน สงทดคอสงทพาไปสความสข และแนวทางในการนาไปสความสขจะเนนไปทความสขทสมผสไดอยางเปนรปธรรม ความสขทเปนจดหมายของชวตตามความเชอของทฤษฎนแบงออกเปน 2 ประการ (บญม แทนแกว, 2541)

ประการทหนง ไดแก ความสขสวนตน เปนความสขทเนนตวเองเปนสาคญ และใหคณคาของสงนนมากทสด ความสขสวนนไดจากการสมผสถกตองดวยอวยวะรบสมผส เชน ตาด หฟง จมกไดกลน ลนรบรส และผวหนงรบความรสก

ประการทสอง ไดแก ความสขสวนรวมเปนความสขทเนนคนสวนรวมเปนสาคญ การแสดงพฤตกรรมทคนสวนใหญกระทาจงเปนสงด เพราะเปนการชวยใหสงคมมความสขดวย

หลกธรรมททฤษฎสขนยมนาเสนอวาเปนความดสงสด และเปนแนวทางทนาไปสความสขมหลายประการ เชน ทางสายกลาง เบญจศล เบญจธรรม บญกรยาวตถ อทธบาท มงคลชวต อรยทรพย เปนตน นกบรหารการศกษาทตองการความสาเรจและความสขทงในสวนตนและในสวนรวมสามารถนาไปประยกตใชไดในทกประเดน โดยเฉพาะการเปนผมอรยทรพยในตนดวยการมงยด

Page 32: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

63

หลกการแหงวชาชพของตนวา “องคกรทางสาธารณสขเปนองคกรทบมเพาะภมปญญา มงสรางและสงสมความด รวมทงเปนแหลงปลกฝงคณธรรมเพอความสขในการดารงชวต”

3.1.6 ทฤษฎจรยธรรมของคานท (Kant’s Moral Theory) คานทเสนอวา การปฏบตตามหลกจรยธรรมเปนสงทมคณคา เพราะเปนเจตนาทดทเกดจากความตงใจจรงหรอมมลเหตทจงใจใหทาในสงทถกตอง การกระทาในสงทถกตองเปนสงสากล เปนลกษณะการกระทา ตามหนาทโดยเรมทเหตจงใจทด เปนเงอนไขใหเกดการกระทาด และผลจากการกระทานนกจะเปนผลด

การกระทาของบคคลจะมคณคาตามจรยธรรมกตอเมอเปนการกระทาตามหนาท และการกระทาตามหนาทจะตองถกตองตามหลกจรยธรรมดวยจงจะถอวาเปนคตบท (Maxim) ของการกระทาทเปนสากล โดยจะตองมพนฐานทด มความรสกทแฝงดวยเจตนาดเสมอ

ในการบรหารการศกษา ผบรหารจะตองทาตามหนาททจะตองไปเกยวของกบผอนในหรอสถาบนการศกษา ซงไดแก หนาททมตอคร อาจารย นกเรยน นกศกษา รวมไปถงผปกครอง หรอผทอยในแวดวงการศกษาดวย

3.2 ทฤษฎทางจรยธรรมเชงจตวทยา

ในทศนะของนกจตวทยา จรยธรรมของบคคลพฒนาขนจากการทบคคลมประสบการณและการเรยนรจากสงคม การพฒนาจรยธรรมจงเปนลาดบขนของการเรยนร โดยเรมจากการทบคคลมความรความเขาใจเชงจรยธรรมและมเหตผลเชงจรยธรรม ซงนาไปสเจตคตเชงจรยธรรมและการแสดงพฤตกรรมเชงจรยธรรม การศกษาพฒนาการทางจรยธรรมทนกจตวทยาไดศกษาไว จะชวยใหผเรยนเขาใจถงทมาของการแสดงพฤตกรรมเชงจรยธรรมของบคคลไดเปนอยางด ดงตอไปน

3.2.1 ทฤษฎจตวเคราะห (Psychoanalytic Theory) ไดรบอทธพลจากซกมนด ฟรอยด (Sigmund Freud) นกจตวทยาและผนากลมจตวเคราะห ซงเชอวา จรยธรรมของคนเราพฒนาขนในระหวางทมการพฒนาบคลกภาพ

64

บคลกภาพของมนษยมพนฐานมาจากองคประกอบทสาคญ 3 สวน คอ อด (Id) อโก (Ego) และ ซปเปอรอโก (Superego)

อด เปนแหลงพลงงานทางจตเบองตน และเปนทตงแหงสญชาตญาณซงมอยกอน ทเราจะมประสบการณกบโลกภายนอก เปนความตองการแสวงหาสงตาง ๆ เพอตอบสนองความพงพอใจของตนเอง ทเรยกวา สนดานดบ ทมความปรารถนารนแรง ทกอยางปราศจากการกลนกรอง

อโก เปนสวนทจะตอบสนองความตองการของ อด แตอโกจะตอบสนองอดกตอเมอสงทจะกระทานนไมขดกบหลกแหงความจรง (Reality principle) หมายความวา เปนสงททาไดจรง ไมใชการใฝฝนอยางลม ๆ แลง ๆ ซงทาใหคนเรามความยงคด เพราะตองใชสมองหาเหตผลหรอกาหนดการรบร อโกจงเกดจากการเรยนร ทาใหคนฉลาดขน สามารถเปนนายเหนอความอยากทเกดจากอด

ซปเปอรอโก เปนสวนของมโนธรรม (Conscience) ทเกดจากการเรยนรทางสงคม มไดตดตวมาตงแตกาเนด แตจะพฒนาขนเมอเดกอายประมาณ 5 ขวบ ซงเปนชวงทเดกเรมเรยนรวาสงไหนด สงไหนไมดตามความเขาใจของตนเอง โดยเดกจะเรมลอกเลยนแบบ หรอถอดแบบ (Identification) จากผใหญ ซปเปอรอโกจงเปนสวนของความมคณธรรมทสาคญทสด ทคอยเหนยวรงไมใหคนเรากระทาในสงทไมถกตอง ไมเหมาะสม ทาใหเกดความละอายใจ และตองกระทาในสงดทสงคมยอมรบ และละเวนสงเลวทสงคมไมยอมรบ

3.2.2 ทฤษฎของลอเรนส โคลเบรก (Lawrence Kohlberg)

ลอเรนส โคลเบรก (Lawrence Kohlberg) ไดศกษาวจยพฒนาการทาง

จรยธรรมตามแนวทฤษฎของพอาเจต แตโคลเบรกไดปรบปรงวธวจย การวเคราะหผลรวมและไดวจยอยางกวางขวางในประเทศอนทมวฒนธรรมตางไป วธการวจย จะสรางสถานการณสมมตปญหาทางจรยธรรมทผตอบยากทจะตดสนใจไดวา“ถก” “ผด” “ควรทา” “ไมควรทา” อยางเดดขาด เพราะขนอยกบองคประกอบหลายอยาง การตอบจะขนกบวยของผตอบเกยวกบความเหนใจในบทบาทของผแสดง

Page 33: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

65

พฤตกรรมในเรองคานยม ความสานกในหนาทในฐานะเปนสมาชกของสงคม ความยตธรรมหรอหลกการทตนยดถอ

โคลเบรก ใหคาจากดความของจรยธรรมวา จรยธรรมเปนความร ความเขาใจ เกยวกบความถกผด และเกดขนจากขบวนการทางความคดอยางมเหตผล ซงตองอาศยวฒภาวะทางปญญา โคลเบอรกเชอวา การสรางจรยธรรมใหเกดขนในตวเดกนนตองอาศยเวลา เดกจะดหรอเลวเกดจากการสรางเสรมและการสะสมจากการเรยนร ในสภาพแวดลอม โดยอาศยกระบวนการสงคมประกต (Socialization process) จรยธรรมของมนษยเกดจากกระบวนการไตรตรองทางปญญา เมอมนษยมการเรยนรมากขน จรยธรรมใหมกจะคอย ๆ พฒนาขนตามระดบวฒภาวะ เนองจากจรยธรรมใหมไมไดเขาไปแทนทจรยธรรมเกา ดงนน จรยธรรมเกาจงยงมรากแกวฝงอย และพฒนาอยตลอดเวลาตามกาลเวลาทมนษยพฒนาขนจากการเรยนรในสภาพแวดลอม โคลเบรก ยงพบวา สวนมากการพฒนาทางจรยธรรมของเดกจะไมถงขนสงสดในอาย 10 ป แตจะมการพฒนาขนอกหลายขนจากอาย 11-25 ป การใชเหตผลเพอการตดสนใจทจะเลอกกระทาอยางใดอยางหนง จะแสดงใหเหนถงความเจรญของจตใจของบคคล การใชเหตผลเชงจรยธรรม ไมไดขนอยกบกฎเกณฑของสงคมใดสงคมหนงโดยเฉพาะ แตเปนการใชเหตผลทลกซงยากแกการเขาใจยงขนตามลาดบของวฒภาวะทางปญญา

โคลเบรก (Kohlberg) เปนนกจตวทยากลมปญญานยม (cognitivism) ซงมความเชอพนฐานวา มนษยเปนสตวทมสมอง สามารถเกดการเรยนร เพอการปรบตวใหดารงชวตอยในสภาพแวดลอมได โดยนาแนวเชอทางชววทยามาประยกตกบศาสตรทางจตวทยา แนวคดนสอดคลองกบแนวคกของเพยเจต ( Piaget) คอ เชอวา จรยธรรมนนมพฒนาการตามระดบวฒภาวะเชนกน เพราะจรยธรรมของมนษยเกดจากกระบวนการทางปญญา เมอมนษยมการเรยนรมากขน โรงสรางทางปญญาเพมพนขน จรยธรรมกพฒนาตามวฒภาวะ แนวคดนเปนแนวคดแบบสมพทธนยม (Relativism) ซงเชอวาจรยธรรมมความสมพนธกบอาย

66

กาลเวลา สถานท วฒนธรรม และสภาพการณ ซงความหมายวา “ความถกตอง” “ความด” “ความงาม” ขนอยกบเวลา สถานท และองคประกอบอน ๆ

นอกจากนโคลเบรกยงไดศกษาวจย (Kolberg, 1964 : 383-432) โดยวเคราะหคาตอบของเยาวชนอเมรกน อาย 10-16 ป เกยวกบเหตผลในการเลอกทาพฤตกรรมอยางหนงในสถานการณทขดแยงกนระหวางความตองการสวนบคคลและกฎเกณฑของกลมหรอสงคม และนามาสรปเปนเหตผลในการแบงจรยธรรมออกเปน 6 ขน โดยแบงออกเปน 3 ระดบๆ ละ 2 ขน ดงน

ระดบจรยธรรม ระดบท 1. ระดบกอนเกณฑสงคม (pre conventional level ) อาย 2-10

ป การทเรยกระดบนวากอนเกณฑสงคม เพราะวาเดกในวยนยงไมเขาใจกฎเกณฑสงคม แตจะรบกฎเกณฑขอกาหนดวาอะไรด ไมด จากผมอานาจเหนอตน เชน พอแม คร หรอ เดกทโตกวา จรยธรรมในระดบน คอ หลกเลยงการลงโทษและคดถงผลตอบแทนทเปนประโยชน เชน การแสวงหารางวล

ระดบท 2. ระดบจรยธรรมตามกฎเกณฑสงคม (conventional morality) ชวงอายระหวาง 10-20 ป ผทอยในชวงอายนสวนใหญสามารถทจะปฏบตตามกฎเกณฑสงคมเพราะรวาเปนกฎเกณฑ

ระดบท 3. ระดบจรยธรรมเหนอกฎเกณฑสงคม (post conventional level) โดยปรกตคนจะพฒนาขนมาถงระดบน หลงจากอาย 20 ป แตจานวนไมมากนก จรยธรรมระดบนจะอยเหนอกฎเกณฑสงคม กลาวคอคนจะดความหมายของหลกการและมาตรฐานทางจรยธรรมดวยวจารณญาณของตนเอง วเคราะหดวยตนเองกอน โดยคานกถงความสาคญและประโยชนเสมอภาคในสทธมนษยชน โดยปรกตคนจะพฒนาถงระดบนมจานวนไมมากนก

ขนการใชเหตผลเชงจรยธรรม ขนท 1. การเชอฟงและการลงโทษ (obedience and punishment

orientation) พฤตกรรม “ด” คอ พฤตกรรมททาแลวไดรางวล พฤตกรรม “ไมด” คอพฤตกรรมททาแลงไดรบการลงโทษ

Page 34: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

67

ขนท 2. กฎเกณฑเปนเครองมอเพอประโยชนของตนเอง (instrumental relativist orientation) เดกจะเชอฟงหรอทาตามผใหญ ถาคดวาตนเองจะไดรบประโยชน หรอไดรบความพงพอใจ

ขนท 3. หลกการทาตามผอนเหนชอบ (good boy nice girl orientation ) อาย 9-13 ป เปนการทาตามกฎเกณฑของสงคม เพอจะไดรบการยอมรบวาเปนเดกด

ขนท 4. หลกการทาตามกฎระเบยบสงคม (Law and order orientation) อาย 14-20 ป เปนขนทยอมรบในอานาจและกฎเกณฑของสงคม พรอมทจะปฏบตตามกฎเกณฑของสงคม

ขนท 5. หลกการทาตามสญญาสงคม (social contract orientation) เปนขนทเนนความสาคญของมาตรฐานทางจรยธรรมทคนสวนใหญในสงคมยอมรบวาเปนสงทถกตองสมควรปฏบตตาม โดยพจารณาถงประโยชนและสทธซงกนและกน ในขนนสง ถก-ผด จะขนอยกบคานยมและความคดเหนของแตละบคคล

ขนท 6. หลกการทางจรยธรรมทเปนสากล (universal ethical principle orientation) ขนนเปนขนทแตละบคคลเลอกทจะปฏบตตามหลกการทางจรยธรรมดวยตวของมนเอง และเมอเลอกแลวกปฏบตอยางคงเสนคงวา เปนหลกการเพอมนษยธรรม เพอความเสมอภาคในสทธมนษยชน และเพอความยตธรรมของมนษยทกคน นอกจากนโคลเบรก (Kolberg) ยงไดศกษาพบความสมพนธระหวางจรยธรรมกบลกษณะอนของมนษย ทสาคญคอ

1. ความสมพนธระหวางจรยธรรมกบระดบสตปญญาทวไป และความสมพนธระหวางจรยธรรมกบความสามารถทจะผลไดทดกวาในอนาคต แทนทจะรบผลทเลกนอยกวาในปจจบนหรอในทนท ซงลกษณะนเรยกวา “ลกษณะมงอนาคต”

2. ผมจรยธรรมสงจะเปนผมสมาธด สามารถควบคมอารมณของตน และมความภาคภมใจในตนเองและสภาพแวดลอม สงกวาผมจรยธรรมตา

68

3. โคลเบรก (Kolberg) ไดศกษาจรยธรรมตามแนวคดของเพยเจต ( Piaget) และพบวา พฒนาการทางจรยธรรมของมนษย ไมไดบรรลจดสมบรณในบคคลอาย 16 ป เปนสวนมาก แตมนษยในสภาพปรกตจะมพฒนาการทางจรยธรรมอกหลายขนตอนจนอาย 16-25 ป

4. การใชเหตผลเพอการตดสนใจ ทจะเลอกการกระทาสงใดสงหนงในสถานการณตาง ๆ ยอมแสดงใหเหนถงความเจรญทางจตใจของบคคลไดอยางมแบบแผนและยงอาจทาใหเขาใจพฤตกรรมของบคคลในสถานการณตาง ๆ ได เหตผลเชงจรยธรรมของแตละบคคลเปนเครองทานายพฤตกรรมเชงจรยธรรมของบคคลนนในสถานการณแตละอยางไดอกดวย

ทฤษฏของโคลเบรก (Kolberg) เปนทนยมนามาใชกนมาก โดยเฉพาะอยางยงทฤษฏการใชเหตผลเชงจรยธรรม (Moral Reasoning) เปนฐานความคดของนกจตวทยาและนกการศกษาของตะวนตกเปนจานวนมาก แมในประเทศไทย นกจตวทยาและนกพฤตกรรมศาสตรกไดทาวจยโดยยดกรอบแนวคดของโคลเบรก (เชน วจยของดวงเดอน พนธมนาวน และเพญแข ประจญปจจนก, 25520)

ตามทศนะของโคลเบรก (Kolberg) จรยธรรมแตละขนเปนผลจากการคดไตรตรองซงจาเปนตองอาศยขอมล ขอมลทนามาพจารณาสวนหนงเปนความเขาใจของตนเองเกยวกบสงตาง ๆ และอกสวนหนงเปนประสบการณทไดรบใหม โดยเฉพาะขอมลทไดรบฟงจากทศนะของผอนซงอยสงกวาระดบของตนเอง 1 ชน

วธปลกฝงจรยธรรมตามแนวคดของโคลเบรก (Kolberg) ไมอาจกระทาไดดวยการสอน หรอการปฏบตเปนตวอยางใหด และไมอาจเรยนรดวยการกระทาตาง ๆ จรยธรรมสอนกนไมได จรยธรรมพฒนาขนมาดวยการนกคดของแตละบคคล ตามลาดบขนและพฒนาการของปญญาซงผกพนกบอาย ดงนนหากยงไมถงวยอนควร จรยธรรมบางอยางกไมเกด (ชยพร วชชาวธ และ ธระพร อวรรณโณ ,2534 : 96)

Page 35: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

69

ทฤษฏการปลกฝงจรยธรรมดวยเหตผล (moral reasoning)ของโคลเบรก (Kolberg) ใชกจกจกรรมทสาคญในการพฒนาจรยธรรมคอ การอภปรายและแลกเปลยนทศนะความคดเหน โดยมขนตอนดงน

ขนตอนท 1 ผดาเนนการเสนอประเดนปญหาหรอเรองราวทมความยากแกการตดสนใจ

ขนตอนท 2 แยกผอภปรายออกเปนกลมยอยตามความคดเหนทแตกตางกน

ขนตอนท 3 ใหกลมยอยอภปรายเหตผล พรอมหาขอสรปวา เหตผลทถก – ผด หรอควรทา ไมควรทา เพราะเหตอะไร

ขนตอนท 4 สรปเหตผลของฝายทคดวาควรทาและไมควรทา จากทกลาวมาจะพบวาแนวคดของโคลเบรก (Kolberg) ใกลคยงกบเพยเจต

( Piaget) คอเชอวาพฒนาการทางจรยธรรมของมนษยพฒนาการไดตามวย และวฒภาวะทางสตปญญา พฒนาการทางจรยธรรมของมนษยไมใชการปอนรปแบบ กลาวคอดรปหนงจบแลว ดอกรปหนงโดยทรปแรกไมปรากฏในสายตาอกตอไป แตพฒนาการของมนษยจะคอยๆพฒนาไปตามวน เวลา เจรญขนเรอย ๆ ตามวฒภาวะ จรยธรรมเกายงจะมรากแกวฝงอย และพฒนาตามกาลเวลาทมนษยมวฒภาวะเพมขน เกดเปนจรยธรรมใหมขน จรยธรรมไมไดสรางขนภายในหนงวน คนจะมอปนสยดงามตองสรางเสรมและสะสมจากการเรยนรในสภาพแวดลอมดวยกระบวนการทางสงคม และจะเรยนรไดตามความสามารถของวฒภาวะ ซงกาหนดโดยปฏสมพนธระหวางพนธกรรมกบสงแวดลอม

ในปค.ศ. 1964 แพทยสมาคมโลก (WMA) และองคการอนามยโลก (WHO)

ไดใหความสาคญแก “การเคารพศกดศรความเปนมนษย” (Respect human dignity) ของผปวยเปนหลกการสากลจงไดประกาศเปนหลกจรยธรรมสากลพนฐานของบรการสขภาพดงตอไปนคอ

70

1. การไมทาอนตราย หรอไมทาสงไมด (Non male ficence) การกระทาเพอหลกเลยงสาเหต หรอ อนตรายทอาจเกดขนเปนการใหการพยาบาลดวยความละเอยดรอบคอบและดแลปกปองผปวยไมใหเกดอนตรายโดยเฉพาะผปวยเดก ผทมปญหาทางจต ผปวยไมรสกตว ฯลฯ

2. การตระหนกถงความเปนอสระเปนตวเองของบคคล (Autonomy) สทธของผปวยในการตดสนใจอยางเปนอสระ ใหการนบถอผปวยในความเปนบคคลใหโอกาสผปวยในการตดสนใจอยางอสระ

3. ความซอสตย (fidelity) เปนการกระทาดวยความซอสตยตามพนธะสญญาของวชาชพซงตองมความซอสตยตอตนเองและผอน ซอสตยและรบผดชอบตอหนาทการงาน ไมทอดทงผปวยและ มการรกษาความลบของผปวยทเปนขอตกลง สญญา และพนธะหนาททบคคลหนงทากบอกบคคลหนง เปนการเกบขอมลทเปนอนตรายหรอนาอบอายของผปวยเปนความลบ โดยขอมลของผปวยจะนาไปเปดเผยไดเฉพาะกบบคคลทเกยวของกบการดแลเทานน

4.การกระทาในสงทดและมประโยชน (beneficence) การกระทาเพอประโยชนของผปวยเปนสาคญเปนดแลผปวยถกหลกเทคนค ครอบคลมทงทางรางกายจตใจ อารมณ สงคม

5. การบอกความจรง (veracity) การทแพทยพยาบาลพงพดอธบายบอกความจรงแกผปวยโดยไมมสงใดปดบงซอนเรนเพอใหผปวยไดรบขอมลอยางชดเจนมความเขาใจอยางกระจางชดไดมโอกาสซกถามตามทตนสงสย

6.ความยตธรรม (justice) การกระทาตอผปวยและครอบครวดวยความยตธรรมใหการพยาบาลทกคนเทาเทยมกนไมเลอกชนชน เชอชาต และศาสนา

ทงนในบางสถานการณ อาจเกดการตดสนใจเชงจรยธรรม 2 ดานพรอมกน เชน ในการฉดวคซนใหเดก เกดประเดนทางจรยธรรมไดแก การทาประโยชน คอเดกจะไดรบวคซนปองกนโรค และการไมทาอนตราย คอการฉดยาทาใหเดกเจบ หรออกตวอยางคอ ผปวยเปนมะเรง แตญาตขอไมใหบอกผปวยเนองจากผปวยเคยบอกวา ถาตนเปนมะเรงจะฆาตวตาย เกดประเดนจรยธรรม 2อยางคอ การบอกความจรง

Page 36: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

71

กบ การทาประโยชน ดงนนในการปฏบตการพยาบาลบางครงการตดสนเชงจรยธรรม เปนเรองทซบซอน จงมการเสนอแนวคดทฤษฎจรยศาสตรจากนกจรยศาสตร เพอเปนเกณฑประกอบในการตดสนใจ ปญหาจรยธรรมในการปฏบตการพยาบาล โดยทฤษฏทนยมในปจจบนม 2 ทฤษฏ คอ

1. ทฤษฎประโยชนนยม (Utilitarianism theory) ทฤษฎนเนนวาประโยชนยอมอยเหนอหลกการ โดยเนนการกระทาทดเพอความสขของคนสวนใหญ ถอวาผลของการกระทาท กอใหเกดประโยชนแกคนจานวนมากทสด เปนการกระทาทถกตอง ในทางกลบกน ผลของการกระทาทกอใหเกดโทษแกคนจานวนมาก จะเปนการกระทาทไมถกตอง

2. ทฤษฏหนาทนยม (Deontological theory) เนนทการกระทา โดยเชอวาการกระทาทถกตอง คอ การกระทาตามกฎของหนาททพงกระทา โดยไมใชผลของการกระทามาตดสน มนษยทกคนมคณคา (Value) ทเทาเทยมกน บคคลจงควรไดรบการเคารพในศกดศร และจะตองไมถกกระทา ไปตามเปาหมาย หรอความตองการของบคคล

จะเหนวาทง 2 ทฤษฎนมความแตกตางกนโดยสนเชง ดงนนในการพจารณาตดสน จะตองใชหลกการทมอยผสมผสานใหเขากบสถานการณ และอาจนาหลกจรยธรรมพนฐานอนมาประกอบในการพจารณารวมดวย

จากกรณตวอยาง เรองการฉดวคซนใหเดกนน เขากบหลกทฤษฎทง 2 ขอ ประโยชนนยมคอ หากเราฉดวคซน เดกไมปวยเปนโรค จะไมเกดการแพรเชอใหเดกคนอนดวย และหนาทนยมคอ การฉดวคซนนนถอเปนหนาทของเรา และอกเรองหนงคอ การทผปวยเปนมะเรง แลวญาตขอไมใหบอกผปวย เนองจากผปวยเคยบอกวาหากตนเปนมะเรงจะฆาตวตาย กรณน เราจะตองพจารณาหลายอยางรวมกน เพราะหากเราเลอกทฤษฎหนาทนยม และการบอกความจรง แลวทาใหผปวยฆาตวตาย ในทางกลบกนหากเลอกทฤษฎประโยชนนยม ผปวยไมทราบวาตนเปนมะเรง ผปวยไมฆาตวตายเขากยงอยกบครอบครว ดงนนในการตดสนจงตองมการพจารณาจากหลายๆอยางประกอบกน

72

จรยธรรมในการปฏบตการพยาบาลประกอบดวย 4 ประการไดแก (กาญดา รกชาต, 2543)

1. การพทกษสทธ หรอการทาหนาทแทน (Advocacy) หมายถงการทบคคลกระทาเพอปกปองผอน หรอชวยใหผอนไดรบประโยชน ดงนนในการทาหนาทแทนผปวย พยาบาลจะตองชวยผปวย พทกษสทธของผปวย และเปนตวแทนของผปวย (surrogates) ในการตดสนใจ และลงมอกระทาเพอประโยชนสงสดของผปวย

2. ความรบผดชอบ (Accountability / Responsibility) หมายถง การทพยาบาลมความรบผดชอบในการดแลผปวยตามขอบเขตทกฎหมายกาหนด (legal accountability) และมความรบผดชอบทางจรยธรรม (moral accountability) ซงความรบผดชอบเหลานครอบคลมถง การสงเสรมสขภาพ การปองกนความเจบปวย การฟนฟสภาพ และการบรรเทาความทกขทรมานนอกเหนอจากความรบผดชอบทมตอผปวยหรอประชาชนแลว พยาบาลยงตองมความรบผดชอบตอวชาชพ ตอเพอนรวมงาน ตอตนเอง และตอสงคม ตามทกาหนดไวในจรรยาบรรณวชาชพดวย

3. ความรวมมอ (Cooperation) เปนการมสวนรวมระหวางบคลากรในทมสขภาพ เพอใหการดแลผปวยอยางมคณภาพ แนวคดทางจรยธรรมนเชอวาความรวมมอจะสงเสรมการสรางเครอขายทจะใหความชวยเหลอ หรอสนบสนนซงกนและกน นอกจากน ความรวมมอยงเปนแนวคดของการเสยสละ เพราะเปนการแสดงถงความผกพนของมนษยทเกดดจากการทางานและใชเวลารวมกบผอน

4. ความเอออาทร (Caring) บทบาทของพยาบาลจะตองอยบนพนฐานของการดแลทเอออาทร ซงหมายถง การทพยาบาลมหนาททจะปกปองศกดศรของความเปนมนษย รวมทงการดแลใหผปวยมภาวะสขภาพทด แนวคดจรยธรรมน มคณคาตอสมพนธภาพระหวางพยาบาลกบผปวย และสอดคลองกบหลกจรยธรรมดานการทาประโยชน และการเคารพเอกสทธ / ความเปนอสระ

ปจจบนปญหาการฟองรองทเพมมากขนนน สวนหนงเกดจากสมพนธภาพทหางเหน ของผประกอบวชาชพพยาบาลกบผปวย หรอจากพฤตกรรมของพยาบาล

Page 37: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

73

ทแสดงออกไมเหมาะสม เชน การพดเสยงดง พดไมสภาพ ไมใหเกยรต การใชเทคโนโลยทไมเหมาะสม ขาดความเอออาทร ซงในการปฏบตการพยาบาลนน หากเรายดหลกของความเอออาทร ทาใหเราเกดความปราถนาด อยากใหผปวยหายจากความทกขทรมาน มความเหนใจ ใสใจในปญหาของผปวย มไมตรจต และยมแยมใหกาลงใจผปวย นามาซงพฤตกรรมการแสดงออกทเหมาะสม เกดปฏสมพนธและการสอสารทดระหวางพยาบาลและผปวยหรอญาต

2.2.3 ทฤษฎการเรยนรทางสงคม (Social Learning Theory) แบนดรา

(Bandura) นกจตวทยาในกลมทฤษฎการเรยนรทางสงคม ไดเสนอแนวคดเกยวกบการพฒนาจรยธรรมของบคคลไว ดงน (ชยพร วชชาวธ อางใน ไพฑรย สนลารตน, 2548)

จรยธรรม หมายถง กฎ (Rule) สาหรบการประเมนพฤตกรรม การประเมนนม ลกษณะไมแตกตางจากกฎทางภาษา ท เรยกกนวา ไวยากรณ (Grammar) และกฎเหลานเกดจากการเรยนร

ทฤษฎการเรยนรทางสงคม ถอวา การตดสนทางจรยธรรมเปนกระบวนการตดสนใจเกยวกบความผดถกของการกระทาตามกฎเกณฑตาง ๆ ทแตละคนคดวาเกยวของกบการตดสนใจซงมจานวนมาก ไดแก

(1) ลกษณะของผกระทา ตองดวาเปนเดกหรอเปนผใหญ (2) ขณะกระทาการนน มสตหรอไม (3) ลกษณะพฤตกรรมและผลทเกดตามมาทงในระยะสนและระยะ

ยาววาเปนอยางไร (4) สภาพแวดลอมของการกระทานน ๆ วาเปนอยางไร (5) จะตองคานงถงความรสกของผกระทาผดวาไดรสกสานกผดหรอ

ยง (6) จะตองคานงถงจานวนบคคลและประเภทบคคลตาง ๆ ทไดรบ

ผลกระทบกระเทอนจากการกระทา

74

กฎเกณฑการตดสนใจเหลาน เกดจากการเรยนร ทงท เรยนรดวยประสบการณตรง เรยนรจากการสงเกต และเรยนรจากคาบอกของบคคลอน ๆ ในสงคม ประสบการณทงทางตรงและทางออมทไดรบทาใหคนเราเกดความเขาใจวา การตดสนพฤตกรรมหนง ๆ จะตองคานงถงเกณฑอะไรบาง และจะใหนาหนกแกเกณฑตาง ๆ เหลานอยางไร เนองจากพฤตกรรมของมนษยในสงคมใชเกณฑทแตกตางกนและมการใหนาหนกแกเกณฑทตางกน

2.2.4 ทฤษฎจรยธรรมของบรอนเฟนเบรนเนอร (Bronfenbrenner) บรอนเฟนเบรนเนอรนกจตวทยาสงคมไดศกษาจรยธรรมของเดกในโรงเรยนโดยศกษาเปรยบเทยบในวฒนธรรมทหลากหลาย และไดสรปเปนทฤษฎพฒนาการดานจรยธรรม โดยอธบายในอกมมมองหนง (Boeree, 2003) ดงน

รปแบบท 1 จรยธรรมโดยยดถอตนเอง (Self-oriented morality) คอ การยดถอและใหความสนใจอยทความพงพอใจของตนเอง และจะพจารณาสงอน ๆ ออกไปจากตนเองในบรบทวาตนไดรบประโยชนหรอถกขดขวางผลประโยชน

รปแบบท 2 จรยธรรมโดยยดถอผมอานาจ (Authority-oriented morality) ในขนน เดกรวมถงผใหญจะมจดทตกลงรวมกนอยในตวตนของอานาจ นบจากพอแมจนถงหวหนางานและผมอานาจระดบประเทศ ศาสนามาเปนตวอธบายความถกตองหรอความผด

รปแบบท 3 จรยธรรมโดยยดเพอน (Peer-oriented morality) เปนจรยธรรมทยดถอความสอดคลองกบกลม ไมใชดวยอานาจจากใคร แตดวยเพอนเปนผตดสนวาถกหรอผด สวนใหญจรยธรรมในระดบน จะพบมากในวยรนเนองจากเปนวยทตองการการยอมรบจากกลมเพอน

รปแบบท 4 จรยธรรมโดยยดถอกลม (Collective – oriented morality) เปนจรยธรรมทยนอยขางกลมคนสวนใหญทบคคลนนดาเนนชวตอยโดยไมไดคานงถงตวบคคล หนาทของบคคลในสงคมนนเปนเกณฑทกาหนดใหเปนจดยนทตองคานงถง

Page 38: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

75

รปแบบท 5 จรยธรรมโดยยดถอจดมงหมาย (Objectively - oriented morality) เปนจรยธรรมทไมไดขนอยกบผใด หรอกลมสงคมใด แตจะเปนจรยธรรมทเปนจรงในตวเอง

โดยสรปแลว ทฤษฎทางจรยธรรมจะเปนหลกใหผบรหารและบคลากรทางสาธารณสข ไดเขาใจถงแนวความคดของบคคลในสถานภาพทแตกตางกน การพจารณาจรยธรรมและการใชเหตผลเชงจรยธรรมของบคคลตามแนวคดจากทฤษฎเหลาน อาจเกดขนกบผบรหารไดตลอดเวลาในสถานการณทหลากหลาย จงขนอยวาจะใชรปแบบใดเปนหลกในการพจารณา

คณธรรมและจรยธรรมเปนเสมอนบทบญญตของความดและความงามของจตใจ ทสงผลใหบคคลประพฤตดประพฤตชอบ คณธรรมและจรยธรรมจงเปนองคประกอบทสาคญตอการประกอบวชาชพ ดงจะเหนไดจากการทสานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอนไดกาหนดให จรยธรรมเปนคณลกษณะรวมประการหนงทขาราชการพลเรอนไทยทงระบบจะตองม ผบรหารและผบรหารทางสาธารณสขจงตองแสดงพฤตกรรมทบงบอกถงคณธรรม จรยธรรม และจรรยาบรรณของวชาชพ ซงไมใชเพยงความถกตองตามหลกกฎหมายเทานน แตตองเปนพฤตกรรมทถกตองภายในกรอบของคณธรรมและจรยธรรมทคนในสงคมโดยทวไปยอมรบได นกบรหารทมคณธรรม จรยธรรม เหมาะสมกบวชาชพ จะกอใหเกดความศรทธา ความเชอถอ และความเชอมนในตวผนา ซงจะเปนแรงจงใจสาคญในการสรางความสามคค ความรวมมอรวมแรงรวมใจในการปฏบตงาน เพอมงไปสเปาหมายเดยวกน

4. จรยศาสตรกบการบรหารงานสาธารณสข 3.1 แนวคด องคประกอบและแหลงกาเนดจรยธรรม จรยศาสตร เปนศาสตรหรอวชาวาดวยจรยธรรม (Ethics) จรยธรรม เปน

คาทมความหมายกวางขวาง ครอบคลมไปถงธรรมชาต กฎ ระเบยบของสงคมกฎหมาย กฎศลธรรมตามศาสนา และคานยมของคนในสงคม จรยธรรมเปน

76

พฤตกรรมหรอการกระทาของมนษยทงทดและไมด นกวชาการและนกการศกษาทงในอดตและปจจบนไดใหความหมายของคาวา จรยธรรม ไวหลากหลาย

จรยธรรม หมายถง ระบบการทาความด ละเวนความชว ซงเปนระบบทหมายถงสาเหตทบคคลจะกระทาหรอไมกระทา และผลของการกระทาและไมกระทา ตลอดจนกระบวนการเกดและการเปลยนแปลงพฤตกรรมเหลานดวย สาหรบจรยธรรมในการทางาน หมายถง ระบบการทาความดละเวนความชวในเรองซงอยในความรบผดชอบและเกยวของกบผปฏบต เกยวของกบสถานการณการทางาน เกยวของกบกระบวนการทางานและผลงาน ตลอดจนเกยวของกบผรบผลประโยชนหรอโทษจากผลงานนน ๆ (ดวงเดอน พนธมนาวน, 2538)

จรยธรรม หมายถง หลกของกฎเกณฑทางศลธรรมและคานยมทควบคมพฤตกรรมของบคคลใดบคคลหนง หรอกลมใดกลมหนง เพอพจารณาวาสงใดทถกและสงใดทผด จรยธรรมจะสรางมาตรฐานขนมาวาสงไหนทดหรอสงไหนทไมด เพอใชเปนเกณฑในการตดสนใจ (ชยเศรษฐ พรหมศร, 2549)

โดยทวไปแลว จรยธรรมมกองอยกบศาสนา ทงนเพราะคาสอนทางศาสนามสวนสรางระบบจรยธรรมใหสงคม แตกมไดหมายความวาจรยธรรมองอยกบหลกคาสอนทางศาสนาเพยงอยางเดยว แททจรง จรยธรรมยงหยงรากอยบนขนบธรรมเนยมประเพณและของนกปราชญคนสาคญ ดงเชน อรสโตเตล คานท หรอคานธ กไดมสวนสรางจรยธรรมสาหรบเปนแนวทางดาเนนชวตของคนจานวนหนง โดยนยน นกวชาการบางคนจงเรยก “หลกแหงความประพฤตอนเนองมาจากคาสอนทางศาสนา” วา ศลธรรม (Moral, Morality) และเรยก “หลกแหงความประพฤตอนพฒนามาจากแหลงอน ๆ” วา จรยธรรม (Ethics, Ethicality, Ethical rules) ในทศนะของทานพทธทาสภกข จรยธรรมกคอศลธรรม ซงตรงกบ Morality นนเอง

ดงนน จงอาจสรปไดวา จรยธรรม หมายถง ความประพฤตด ประพฤตชอบ ทงตอตนเอง ผอน และสงคม อนจะกอใหเกดการอยรวมกนอยางมความสข

Page 39: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

77

เนองจาก คาทงสองมความหมายใกลเคยงกนมาก อรสโตเตล นกปราชญชาวกรกโบราณใชคาทงสองคกนวา คณธรรมจรยธรรม (Virtue Ethics) โดยใหความหมายวา หมายถง คณลกษณะทจะทาใหปจเจกชนทงหลายอยรวมกนในสงคมอยางมความสข หรออาจสรปอกนยหนงไดวา การมคณธรรมและจรยธรรมของบคคล ทงในการดารงชวตประจาวน และในการทางานหรอการประกอบวชาชพ จะสงผลใหบคคลมความสขในการอยรวมกนในสงคม

องคประกอบทางจรยธรรม จรยธรรมประกอบดวยลกษณะ 4 ประการ (ปรยาพร วงศอนตรโรจน,

2548) คอ 1 ความรเชงจรยธรรม หมายถง การมความรวาการกระทาใดดและเลว

ควรหรอไมควรปฏบตในทศนะของสงคม เปนความรเกยวกบกฎเกณฑ คานยม หลกธรรม คาสอนทเปนปทสถานของสงคม

2 เจตคตทางจรยธรรม หมายถง ความรสกของบคคลทมตอลกษณะนน ๆ เจตคตเชงจรยธรรมของบคคลอาจสอดคลองกบคานยมของสงคมกได เจตคตเชงจรยธรรมจะรวม ความรและความรสกในเรองนนเขาดวยกน

3 เหตผลเชงจรยธรรม หมายถง การทบคคลใชเหตผลในการเลอกทจะกระทา หรอเลอกทจะไมกระทาพฤตกรรมอยางใดอยางหนง และจะแสดงใหเหนถงแรงจงใจในการกระทานน ๆ

4 พฤตกรรมเชงจรยธรรม หมายถง การทบคคลแสดงพฤตกรรมทสงคมนยมชมชอบ หรองดเวนการแสดงพฤตกรรมทขดตอกฎเกณฑและคานยมของสงคม

คณธรรมจรยธรรมของบคคลโดยทวไป มแหลงกอกาเนดมาจาก 2 แหลง ไดแก

1 แหลงกาเนดจากภายในตวบคคล อรสโตเตลแยกแยะแหลงทเกดคณธรรมออกเปน 2 สวน คอ คณธรรมอนเกดจากพทธปญญา (Intellectual virtue) กบ คณธรรมอนเกดจากศลธรรมจรยธรรม (Moral virtue) คณธรรมอน

78

เกดจากพทธปญญา เปนคณธรรมในระดบปจเจกบคคล ผทมสตปญญาจะสามารถพฒนาจรยธรรมไดดวยหลกของการคดไตรตรอง สวนคณธรรมอนเกดจากศลธรรมจรยธรรม เปนคณธรรมทเกดจากการปฏบตจรง ดวยการเรยนรจากการอยรวมกน เปนการแสดงพฤตกรรมทถกตองซงนาไปสสภาวะของความเปนสข

คณธรรมทงสองทมแหลงกาเนดจากภายในตวบคคลน มพนฐานมาจากธรรมชาตเปนตวกาหนด ซงสามารถแบงแยกออกเปน 2 สวน คอ ตวกาหนดทมาจากพนธกรรม และ ตวกาหนดทมาจากสภาพจต

(1) ตวกาหนดทมาจากพนธกรรม มนษยเกดมาพรอมดวยคณภาพของสมองทจะพฒนาขนเปนความเฉลยวฉลาดดานปญญาโดยไดรบการถายทอดมาจากบรรพบรษผานกระบวนการทางพนธกรรม การพฒนาของสมองจะดาเนนไปตามรหสพนธกรรมทถกกาหนดไวตงแตเกด แมวาการพฒนาดานการคดและสตปญญาจะเจรญพฒนาตอมาภายใตอทธพลของการอบรมเลยงดและสงแวดลอม แตคณภาพสมองทบคคลไดรบการถายทอดมาจะเปนพนฐานเบองตนซงทาใหแตละบคคลไมสามารถพฒนาไดเทาเทยมกน

(2) ตวกาหนดทมาจากสภาพจต ไดแก ความรสกผดชอบชวด ซงเกดจากมโนธรรมทอยในความรสกนกคด ดงนน คณธรรมจรยธรรมจงมแหลงกาเนดจากคณภาพสมองในการคด และคณภาพของจตทสามารถแยกแยะความถกความผดไดเปนพนฐาน สภาพของจตทาใหบคคลสามารถจดจาสงทเปนความเคยดแคน บาดหมางใจ หรอ ความรสกผดตลอดเวลาทเกดจากการตดสนพลาดพลงไป สภาพของจตจงกอใหเกดอารมณและความรสกทอาจนาไปส การมคณธรรมจรยธรรม และ การขาดคณธรรมและจรยธรรมไดเทา ๆ กน

เนองจากคณธรรม จรยธรรมมความสมพนธกบสตปญญา ดงนน ผบรหารทมคณสมบตดานสตปญญาทเหนอกวายอมไดเปรยบในดานการคดและการแสวงหาเหตผล ทาใหรจกพจารณาผลทจะบงเกดขนจากการกระทาของตน นอกจากน ยงสามารถคดแกปญหาทเกดจากการปฏบตหนาทโดยยดหลกเหตผลทไมทาใหตนเองและผใตบงคบบญชาไดรบความเดอดรอนในภายหลงได

Page 40: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

79

2 แหลงกาเนดภายนอกตวบคคล ไดแก กฎ ระเบยบ วฒนธรรม สงคม คนรอบขาง และสถานการณทบคคลประสบอย ซงเปนสาเหตสาคญททาใหคนเรากระทาความด หรอละเวนการกระทาในสงทไมพงปรารถนา

พลเอกเปรม ตณสลานนท ประธานองคมนตรและรฐบรษ กลาวถงแหลงกาเนดจรยธรรม ภายนอกตวบคคล และปญหาทเกดจากการนาไปใชในการบรหารงานภาครฐ ไวดงน

“ ในตารา ไดแบงจรยธรรมออกเปน 2 มมมอง คอ (1) จรยธรรมตามหลกนตรฐ ยดหลกการวา การบรหารงานใดได

ดาเนนการถกตองตามบทกฎหมายถอวาการบรหารงานนนถกตองตามหลกจรยธรรม แนวคดนมผวพากษ วจารณวาอาจมปญหาเรองความไมครอบคลม เพราะกฎหมายมกจะเกดขนภายหลงจากทเกดปญหา และเพอไมใหปญหาดงกลาวเกดซาอกจงออกกฎหมายมาบงคบใช ดงนน กฎหมายทมอยในปจจบนจงไมเพยงพอในการกากบพฤตกรรมการบรหารงานใหอยในกรอบของจรยธรรมไดทกกรณ

จรยธรรมตามหลกนตรฐยงมจดออน กลาวคอ ผมอานาจอาจจะละเวนไมออกกฎหมายเพอลดรอนสทธของกลมตนเองกได ตวอยางเชน ขาราชการระดบสงสงการดวยวาจาใหผใตบงคบบญชาปฏบตในเรองทไมถกตอง โดยตนเองไมตองรบผดชอบ

(2) จรยธรรมตามมาตรฐานจรยธรรม ยดหลกความพยายามแสวงหา วา ความดทควรยดถอควรเปนอยางไร แลวนามาใชเปนมาตรฐานจรยธรรม กาหนดเปนแนวทางปฏบต จรยธรรมตามมาตรฐานจรยธรรมจงมความครอบคลมกวางขวางกวาจรยธรรมตามหลกนตรฐ แตแนวคดนกยงมจดออนทสาคญ คอ ขาดบทบงคบการลงโทษเมอมการละเมด เปนความแตกตางจากจรยธรรมตามหลกนตรฐ

จร ย ธรรมของการบ รหาร น น ม มาต ง แต โบราณกาลในสม ยสมบรณาญาสทธราชย มหลกธรรมของพระเจาแผนดนทเรยกวา ทศพธราชธรรม

80

นนคอ จรยธรรมในการปกครองราชอาณาจกร มหลกธรรมทเรยกวา จกรวรรดวตร คอ วตรของพระจกรพรรด หรอพระจรยาทพระจกรพรรดพงบาเพญสมาเสมอ ม 12 ประการ กเปนจรยธรรมเชนเดยวกน

ปจจบนโลกาภวตนสงผลใหปจจยในการบรหารงานเปลยนแปลงรวดเรวและมาก กอใหเกดคาใหม ๆ เชน รฐชาต รฐตลาด ประเทศพฒนาแลวไดสรางระเบยบใหมของโลก เพอกากบดแลประเทศกาลงพฒนา เรารจกกตกานนในชอวา Good Governance…….”

อทธพลทมผลตอการเกดคณธรรมจรยธรรมในประเทศไทยเรมมขนในสมยรชกาลท 5 ซงอาจกลาวไดวาเปนรากฐานทมาของแหลงคณธรรม จรยธรรมของการบรหารในปจจบน (วรยา ชนวรรโณ, 2546) ไดแก

(1) อทธพลของคาสาบาน กฎหมาย ระเบยบ และวนย หลกจรยธรรมทไดจากคาสาบานถอเปนราชประเพณท ผบรหารบานเมองจะตองกระทานอกเหนอจากกฎหมายทไดระบไววาเปนจรยธรรมหรอวนยของผปฏบตงาน การใหคาสาบานจงเปนการกาหนดพฤตกรรมทเปนคณธรรมจรยธรรม ซงเปนเงอนไขผกมดดวยวาจาทเชอมโยงกบความศกดสทธของพธกรรม ทาใหเกดขอกาหนดแนวทางความประพฤตซงมวฒนธรรมเปนตวกากบ และอาจกลายมาเปนกฎเกณฑไดในทสด

(2) อทธพลของศาสนา ทกศาสนายอมมคาสงสอนเปนศลและธรรม เพอใหผนบถอและศรทธาใหการยอมรบและเชอฟง พรอมทจะปฏบตตามโดยไมมเงอนไข ดงเชน พทธศาสนาซงเปนศาสนาประจาชาตของประเทศไทย ไดกลาวแถลงธรรมในการบรหารจดการและการปกครองแผนดนของพระมหากษตรย อนไดแก ทศพธราชธรรม จกรวรรดวตร ราชสงคหวตถ และราชวสดธรรม เปนตน

(3) อทธพลทไดจากหลกธรรมตามแนวพระราชดารและพระบรมราโชวาท พระบรมราโชวาทของพระมหากษตรยทกพระองคเปรยบเสมอนหลกธรรมในการครองตน ครองคน และครองงาน ไดอยางดยง ดงพระบรมราโชวาทของ

Page 41: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

81

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 9 ททรงใหไวเมอวนท 15 มนาคม 2526 มขอคดสาคญ 5 ประการ ซงจะขออญเชญมาตอนหนง ความวา

พระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว …….การกระทาการงานสรางเกยรตยศชอเสยงและความเจรญกาวหนา

นอกจากจะตองใชวชาความรทดแลว แตละคนยงตองมจตใจทมนคงในความสจรต และมงมนตอความสาเรจเปนรากฐานรองรบ กบตองอาศยกศโลบายหรอวธการอนแยบคายในการประพฤตปฏบตเขาประกอบอกหลายประการ

ประการแรก ไดแก การสรางศรทธา ความเชอถอในงานททา ซงเปนพละกาลง สงเสรมใหเกดความพอใจ และความเพยรพยายามอยางสาคญในอนทจะทาการงานใหบรรลผลเลศ

พระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ประการทสอง ไดแก การไมประมาทปญญา ความรความฉลาด

ความสามารถ ทงของตนเอง ทงของผอน ซงเปนเครองชวยทางานใหกาวหนากวางไกล

ประการทสาม ไดแก การรกษาความจรงใจทงตอผอนและตอตวเอง ซงเปนเครองทาใหไววางใจ รวมมอกน และทาใหงานสาเรจโดยราบรน

ประการทส ไดแก การกาจดจตใจทตาทราม รวมทงสรางเสรมความคดจตใจทสะอาด เขมแขง ทจะชวยใหฝกใฝแตในการทจะปฏบตด ใหเกดความกาวหนา

ประการทหา ไดแก การรจกสงบใจ ซงเปนเครองชวยใหยงคดได ในเมอมเหตทาใหเกดความหวนไหวฟงซาน และสามารถพจารณาแกไขปญหาไดโดยถกตอง....

สาหรบ แหลงกาเนดคณธรรมจรยธรรมในวชาชพทางสาธารณสข มทมาจาก 3 แหลง คอ (สภทร ปญญาทป, 2546) ไดแก

82

(1) แหลงศาสนา ซงเปนแหลงทมาของคาวา จรยธรรม ศลธรรม และคณธรรม จนกลายเปนบทบญญตทเปนกฎ ระเบยบ จรรยาบรรณในวชาชพตาง ๆ

(2) แหลงปรชญา โดยเฉพาะสาขาทเปนคณคาวทยา ซงไดแก จรยศาสตร สนทรยศาสตร ศลธรรม และ ปรชญาการศกษา

(3) แหลงประเพณ สงคม เชน กฎหมาย คานยม วถประชา ภาษา ภมปญญา และวฒนธรรม เปนตน

แหลงองคความรเหลาน ลวนเปนกรอบความประพฤตทนามาสการวางแนวทางการปฏบตตามมาตรฐานของวชาชพ และนาไปสการกาหนดไวเปนจรรยาบรรณวชาชพ เอกสารอางอง ชมศร ชานาญพด.พฤตกรรมเชงจรยธรรมของนกศกษาพยาบาลตามจรรยาบรรณวชาชพ

การพยาบาลในวทยาลยพยาบาลสงกดกองงานวทยาลยพยาบาล สานกงานปลดกระทรวง กระทรวงสาธารณสข ,ชลบ ร : วทยานพนธปรญญาโท ,มหาวทยาลยบรพา, 2536.

จาเรญรตน เจอจนทร. (2548). จรยศาสตร : ทฤษฎจรยธรรมสาหรบนกบรหารการศกษา. กรงเทพฯ : โอ.เอส. พรนตง เฮาส.

ชยเศรษฐ พรหมศร. (2549). สดยอดผบรหาร. กรงเทพฯ : ธรรกมลการพมพ. ดวงเดอน พนธมนาวน. (2538). ทฤษฎตนไมจรยธรรมกบพฤตกรรมการทางานของ

ขาราชการไทย. มมป. (อดสาเนา). ตน ปรชญพฤทธ. (2536). วชาชพนยมของระบบราชการ ในสมยพระบาทสมเดจพระ

จลจอมเกลาเจาอยหว : ววฒนาการและผลกระทบตอสงคมไทย. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

บญม แทนแกว. 2541. จรยธรรมกบชวต. พมพครงท 6 . กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. ประภาศร สหอาไพ. (2543). พนฐานการศกษาทางศาสนาและจรยธรรม. กรงเทพฯ :

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

Page 42: หลักปรัชญาจร ิยศาสตร ์phad.ph.mahidol.ac.th/km/knowledge/ethics1.pdfจร ยศาสตร ท ตรงก บภาษาอ งกฤษว

83

“ปาเปรม“. (2549). ยก 14 พระราชดาร สอน “จรยธรรม” ผนา. หนงสอพมพมตชนรายวน (10 กมภาพนธ 2549 : 11)

พระราชวรมณ. (2530). จรยธรรมสาหรบคนรนใหม. กรงเทพฯ : มลนธโกมลคมทอง.

พลเอกเปรม ตณสลานนท, (2548). จรยธรรมการบรหารภาครฐ. หนงสอพมพมตชนรายวน (10 กรกฎาคม 2548 : 2)

พนจ รตนกล. (2547). คณธรรม. นนทบร : เพชรรงการพมพ. พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต). (2532). พทธธรรม. กรงเทพฯ : มหาจฬาลงกรณ

ราชวทยาลย. พระเทวนทร เทวนโท. ( 2544 ). พทธจรยศาสตร. นนทบร : สหมตรพรนตง. พระเมธธรรมาภรณ. (2544). รปแบบการปลกฝงคณธรรมและอาชพของคนไทยสมยกอน

กบ สภาพปจจบน. ไพฑรย สนลารตน. (บรรณาธการ) ความรคคณธรรม รวมบทความคณธรรม จรยธรรมและการศกษา. กรงเทพมหานคร : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พระวนชย ธนวโส. (2547). “พทธจรยศาสตรกบการโคลนนงมนษย”. พทธจกร. ปท 58 (11 พฤศจกายน 2547 : 36 -41)

แพรภทร ยอดแกว. งานวจยเรอง พฤตกรรมทางจรยธรรมกบภาวะผนาการเปลยนแปลงของนกศกษามหาวทยาลยสยาม.กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยสยาม, 2551.

วรยา ชนวรรโณ. (2546). บรรณาธการ. จรยธรรมในวชาชพ. กรงเทพฯ : ชวนพมพ. วชา มหาคณ. (2546). บทนา : จรยธรรมในวชาชพ. วรยา ชนวรรณโณ (บรรณาธการ).

จรยธรรมในวชาชพ. กรงเทพฯ : ชวนพมพ วทย วศทเวทย. 2532. จรยศาสตรเบองตน มนษยกบปญหาจรยธรรม. กรงเทพฯ : อกษร

เจรญทศน. วทย วศทเวทย และ เสฐยรพงษ วรรณปก. (2530). สงคมศกษา รายวชา ส. 402.

กรงเทพฯ: อกษรเจรญทศน. รงธรรม ศจธรรมรกษ. 2525. “เกณฑตดสนจรยธรรม”. บทใน เอกสารการสอนชดวชา

มนษยกบอารยธรรม. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. สาโรช บวศร. (2526). จรยธรรมศกษา. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภา ลาดพราว.

84

ส. เสถบตร. ( 2536). New Model English-Thai Dictionary. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช.

สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. (2526). จตวทยาตามแนวพทธศาสตร. (เลม 3 ภาค 3 และ ภาค 4). กระทรวงศกษาธการ.

สานกมาตรฐานวชาชพ, สานกงานเลขาธการครสภา. (2548). มาตรฐานวชาชพทางการศกษา. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภา ลาดพราว.

สภททา ปณฑะแพทย. (2527). จตวทยาพฒนาการ. กรงเทพฯ: หอรตนชยการพมพ. สรางค โควตระกล. จตวทยาการศกษา. กรงเทพมหานคร:โรงพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2548. อานวย ยสโยธา. 2541. ปญหาจรยศาสตรเชงวพากษ. สงขลา : มาสเตอรพส. Boeree, C. George. (2003). Moral Development. [On line]. Available from :

http://www.ship.edu/~cgboeree/genpsymoraldev.html. [2004, August 22].

Brown, R. (1968). Social Psychology. New York : The Free Press. Crain, W.C. (1985). Theory of Development. New Jersey : Prentice Hall. Covey, S. (2004). The Seven Habits of Highly Effective People. New York:

Franklin Covey Huitt, W. G. (2002). Moral and Character Development. Valdosta State

University. [Online]. Available from : http://www.wilderdom.com/character.html[2004, June 12].

Tuck-Ladd, C. (2000). Psychological Self Help. Mental health net : Q1 Award. [Online]. Available from : http://www.mentalhelp.net/psyhelp/ [2004, August 2].

Wood, J., Wallace, J., and Zaffane, R. (2001). Organizational Behavior: A Global Prospective. Brisbane : John Wiley & Sons Australia.