This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
فرسودهيبافتهاراهبرد جديدي جهت باززنده سازي
بااستفاده از الگوريتم هاي فازي وسيستميشهر
اطالعات مكاني)بافت قديم شهر زنجان: مطالعه موردي(
چكيده
و با محاسبه ميليون130 جمعيت با تخمين1400 در سالو آمار ايران اطالعات بيني پيش رشد نرخ نفر
به فعلي شهرنشيني چهمي شهرها را قطعي براي كنوني برابر مساحت2 حداقل نياز و اگر غالب توسعه سازد
مناطقي. نمايد نياز را مرتفع از اين تواند بخشيمي شهريلهاي دروناما پتانسي افتدمي شهرها اتفاق در حومه
اين اتفاق نه تنها در كالبد.كه امروزه در مقابل نيازهاي جديد زيستي ناكارآمد شده واز درون تهي مي گردند
عد نظريبفاكتور هايي چون. اقتصادي آن نيز متبلور مي گردد–مصنوع بافت بلكه در ويژگي هاي اجتماعي
و تحليل نظريه هاي توسعه كالبدي در بافتهاي قديم شهري اهميت اين بافتها دركالبد شهرها به عنوان،تجزيه
وجود عناصر، اهميت بار فرهنگي اين بافتها، پاسخگويي به نيازهاي جمعيت رو به تزايد،قلب تپنده اقتصادي
ا،و المانهاي با ارزش تاريخي اهميت ولزوم خدمات رساني به اين،ز اين بافتها مشكالت ترافيكي حاصل
و عدم امكان پيشگويي زمان وقوع زلزله،مناطق در زمان بحران از، قطعيت خطر وقوع زلزله لزوم استفاده
و پردازش اطالعاتي ، لزوم احيا وباززنده سازي اين بافتها را دوچندان مي سيستمهاي جديد برنامه ريزي
، تجميع قطعات در ميان راهكاره.سازد اي مختلف احياي بافتهاي قديم شهري، يكي از مهمترين سياستها
متقابل رابطه از بررسي را عبارت شهري ريزي اگر برنامه.فرسوده مي باشد كه داراي ضوابط ويژه اي مي باشد
و مدله سيستم كارگيريبه بررسي اين براي، عملكرد، فضابدانيم انسان و الزم ريزي جديد برنامهايو تكنيكها
و توسعه. است ضروري افزايش شدتبه شهري ريزيو برنامه مديريت براي الزم شهرها، اطالعات با رشد
و راهكارها .ي بعضا متضادي استفاده مي كند پرداخته مي شودشده است كه به دو مورد كه در زمانهاي متفاوت
مي 1889به سال» هنر ساختن شهرها« اتريشي بود كه مهمترين اثر وي كتابوشهرسازوسيت معمارلميكا-الف
سيت خواستار.س داردنرنساويشناسانه از شهرهاي قرون وسط زيباييكامالً برداشتييو در اين كتاب. باشد
و اعتقاد شهريساماندهي فضاها براين.تسج بايد از هنر بهرهيبرآن داشت كه در آرايش فضاهاي شهري بود
و بافت هاي و راه حلها اساس بود كه درصدد زنده كردن فضاها درد نموح هنري را مطريكهن شهري برآمد و
و مقصودي،(.كرد هري را عنوانشنين راه حلهايي، طرحهاي تزئينيچقالب ).40تا39ص:1381حبيبي
و شهرسازان موفق بريتانيايي اواخر قرن بيستم است-ب هم.راجرز از معماران ونچ به عقيده وي، فضاهاي شهري
و وشانتزاعي، قابليت بردا تصاوير ذهني ميپذاشتن را دارند، يعني فضاهايي انعطافگتن . باشند ذير
هاپبر و دستورالعمل ، اصول دريايه نظريات ا راجرز ميگل زندومقطع توان دريافت كه هدف وي،ي حرفه اي او
ميي فضاهاي خدمت رسان از طريق فناورو خلقحذير دركليه سطوپانعطاف هاي كامالً تدوين طرح هاي برتر
و روش. ند عملكردي استچوط مورد نظر وي،كاربري مختليكاربر.باشد و بازسازي است ، نوسازي شيوه اقدام
.ضوعي استمو-موضعي اقدام به صورت
به. رددگبه بعد برمي1990ي، به سالها دومتفكرات راجرز در مقطع نعتصدر اين سالها، شدت عالقه راجرز
و و توجه و شهر بيشتر شدهچيپروابط بر وجوه نامحسوسيكاهش يافته است و فضا، ساختمان ها يده بين مردم
ان وي، براي تكميل عقايدش درخصوص تدوين طرح. است ي اش به اينگذير، در اين مرحله از زندپعطافهاي
درپاست كه رمز انعطاف نتيجه رسيده وپذيري م حاصل نمي ايداريپايداري آنها است ر در ارتباط با محيطگشود،
ص(. يرامونپ ).54تا52همان منبع
معاصر در ايران يه سير در پژوهشي با عنوان تحليل فرآيند توسعه شهري 1379در ايران نيزسيدمهدي عزيزي در سال
).46-37،ص1379عزيزي، مهدي،(.تحول سياستهاي مداخله در بافتهاي كهن شهري مي پردازد
زمينه هاي تئوريك صدر الذكرومطالعات نمونه اي كه دربارة شهرهاي دنياو ايراني شده است، الگوي ويژه اي از
و اجتماعي شهرهاي دنيا وايران ترس ـ فضائي و مشكل سازي صفت تحوالت كالبدي يم مي كنند كه مسئله مندي
. بارز آن است
در سيستم اطالعات مكانينواع مدلهاي تلفيق اطالعاتا
5
و انحصاري مجزا مي كند قابليت تلفيق داده ها GIS يكي از مهمترين قابليتهاي كه آن را به عنوان يك سيستم ويژه
از جهت مدلسازي، و تعيين تناسب اراضي چرا كه در نتيجة. طريق ارزش گذاري پهنة سرزمين استمكان يابي
و مكانهاي بهينه انتخاب مي شود و تركيب معيارها، بهترين نقطه جهت استقرار مراكز جهت تركيب معيارها. تلفيق
.مي باشد روشهاي متفاوتي وجود دارد كه مهمترين آنان به قرار زير
يك)ـ منطق بولين1 و :يا منطق صفر
هـ2 :مپوشاني يارويهم گذاريمنطق
:ـ منطق احتماالت3
: ضريب همبستگيـ4
:شبكه هاي عصبي مصنوعي-5
يا-6 و نامعينمنطق فازي عس: منطق تار ر لطفي زادهك اين نظريه براي اولين بار توسط دانشمند ايراني پرفسور
و.شددانشگاه بركلي آمريكا براي اقدام در شرايط عدم اطمينان ارائه استاد اين نظريه قادر است بسياري از مفاهيم
و و متغيرها و زمينه را براي استدالل، كنترل و مبهم هستند صورت بندي رياضي بخشيده سيستم هاي را كه نادقيق
و اشتراك، متمم، ضرب، جمع،. آورد تصميم گيري در شرايط عدم اطمينان فراهم درجة عضويت پذيري، اجتماع
و مجموعه هاي فازي مي توان توابع. سي اين مدل تلفيق محسوب مي شوندگاما توانهاي اسا براي ايجاد اليه ها
به عنوان مثال اگر براي مكان يابي. را به كار برد.... شكل، هايپربوليكS رياضي چون آستانه خطي، سيگموئيدال،
وأت يا گسل مورد بررسي قرار گيرد، تعيين سيسات شهري چون نيروگاه، چند متغير مانند نزديكي به راههاي ارتباطي
.درجة عضويت به شرح زير خواهد بود
با 4000، مقدار فازي نقطه)1( متري از راه ارتباطي برابر با 1000يعني مقدار فازي نقطه و)0(متري از راه برابربراي تمام اليه هاي ديگر همين. بود خواهد46/0 با استفاده از تابع آستانه خطي برابر با 1600مقدار فازي نقطه
و فضاي منطقه ارزش گذاري مي گردد شايد بتوان بزرگترين ضعف اين مدل را وزن دهي. عمليات را پياده سازيو عقايد متفاوتي است، ناميد ترين مدلهاي تلفيق در علوم با اين وجود از كاربردي. غيراستاندارد كه مبتني بر آراء
. كه در اين پژوهش مورد استفاده قرارگرفته استامه ريزي شهري استمختلف از جمله برن
تعيين فرسودگي، ناپايداري بافت قديم براساس استانداردهاي وزرات مسكنبه) سازمان عمران وبهسازي شهري(بر اساس شاخصهاي وزارت مسكن وشهرسازي بافت فرسوده شهري
مي عرصه ازش هايي از محدوده قانوني شهرها اطالق ود كه به دليل فرسودگي كالبدي، عدم برخورداري مناسبو زيرساختهاي شهري آسيب و اقتصادي دسترسي سواره، تأسيسات، خدمات و از ارزش مكاني، محيطي پذير بوده
)١(ا�� �ز → ��� ١٠٠٠ < xا��
=ا����زx
max∆
x-x → ��� ١٠٠٠ < <x
ا��٤٠٠٠
f(x) =
6
و مالكين آنها امكان نوسازي خود به خودي را نداشته ونيز اين بافت. نازلي برخوردارند ها به دليل فقر ساكنين: ويژگيهاي عمومي اين بافتها به شرح زير است.گذاري در آن را ندارند اي جهت سرمايه گذاران انگيزههسرماي
از:ـ عمر ابنيه1 از ها در اين گونه بافت از ساختمان%80بيش مي50ها داراي قدمتي بيش در سال 50باشند يا اگرب آنه گونهسال اخير ساخته شده باشند فاقد استانداردهاي فني هستند ها از ظاهر ساختمان اي كه غير استاندارد بودن
. اي با شدت متوسط را ندارند ها عمدتاً تاب مقاومت در مقابل زلزله ابنيه اين بافت. قابل تشخيص استآن ابنيه مسكوني واقع در اين گونه بافت: بنديـ دانه2 و مساحت عرصه ها به طور متوسط ها عمدتاً زيردانه بودهمي200تر از كم . باشد مترمربعو مصالح به كار رفته در اين گونه بافت:ـ نوع مصالح3 و يا آجر و چوب و آجر ها عمدتاً از انواع خشتي، خشت
و فاقد سيستم سازه و عمودي مي آهن بدون رعايت اتصاالت افقي . باشند اي.ه هستندهاي فرسوده يك يا دو طبق اكثر ابنيه در بافت:ـ تعداد طبقات4اند اغلب از ساختاري نامنظم هاي فرسوده كه عمدتاً بدون طرح قبلي ايجاد شده بافت:هاـ وضعيت دسترسي5
و دسترسي مي برخوردارند بن به گونه. باشد هاي موجود در آنها عمدتاً پياده بست يا با عرض اي كه اكثر معابر آنآن6كمتر از و ضريب نفوذپذيري در .ا كم استه متر بوده
با توجه به اين تعريف وبا بهره گيري از سيستم اطالعات جغرافيايي ،تلفيق متغير ها جهت شناسايي بافتهاي فرسوده:بر اين اساس. استان زنجان نيز قرار گرفته است5انجام گرفته ونقشه حاصله مورد تصويب كميسيون ماده
هكتار 427بلوك با مساحتي نزديك به 741 فوق باشند بلوك شهري زنجان كه واجد يكي از ويژگي هاي1219ازو غير استاندارد، و57بلوك با مساحتي نزديك به 122تقريبا ناپايدار و غير استاندارد بلوك با 356 هكتار كامال ناپايدار
و غير استاندارد هستند190سطحي نزديك به ، به عبارتي بر اساس مصاديق سازمان عمران وبهسا.هكتار ناپايدار زي.هكتار بافت فرسوده بوده كه نيازمند بهسازي ونوسازي است675شهر زنجان داراي
بر283بر اساس اين تعريف، از هكتار جزء بافتهاي فرسوده محسوب 200هكتار محدوده بافت قديم شهر زنجان،بالغ.بلوك آماري پراكنده شده است314شده كه در
مح5در حالي كه مساحت محدوده تنها ازدرصد كل درصد بلوكهاي آماري26دوه شهري زنجان مي باشد اما بيش.درصد كل فضاهاي فرسوده شهري زنجان را در بر مي گيرد29فرسوده وبيش از
):جدول تعيين ميزان فرسودگي بافتهاي شهري زنجان با ضوابط سازمان عمران وبهسازي وانطباق آن با بافت قديم( درصد تمركز در بافت قديم ده شهرمحدو محدوده بافت قديم
ويژگي كيفي تعدادبلوك
درصد
بلوك
مساحت
)هكتار(
درصد
مساحت
ميانگين
مساحت
انحراف
معيار واريانس
تعداد
بلوك
مساحت
)هكتار( مساحت بلوك
و غير استاندارد 65.0 45.9 57.9 122 61839800 7864 6724 18.8 37.7 17.8 56 كامال ناپايدارو غير 22.8 20.8 190 356 25404600 5040 5852 21.6 43.3 23.6 74 استانداردناپايدار
و غير استاندارد 28.0 24.8 427.15 741 50357800 7096 6500 59.6 119.6 58.6 184 تقريبا ناپايدار 29.7 25.8 675 1219 45867400 6667 6359 100 200.6 100 314 مجموع
5 4860 283 مساحت
):نمودار ين ميزان فرسودگي نواحي منطقه با ضوابط سازمان عمران وبهسازيتعي(
7
منطق فازيتعيين فرسودگي، ناپايداري بافت قديم براساسو به همين دليل نيازي به طبقه بندي داده هاي در اين منطق فاصله ها به صورت پيوسته مورد استفاده قرار مي گيرد
م جهت شناسايي پتانسيل.پيوسته نيست و براي مداخله در هاي مداخله در به منظور شناسايي نقاط بالقوه حدوديتهاكيفيت ابنيه كاربري اراضي عرض معبر منطقه بندي تراكمي سازگاري كاربري قدمت متغيرهاي زيادي شامل بافت
و بااز. مورد بررسي قرار گرفت... ابنيه اسكلت ساختمان تعداد طبقات نظام تفكيك قطعات تراكم ساختماني اين رو. متغير كه در جدول زير مالحظه مي شود ماتريس اوليه داده ها شكل گرفت21شناسايي
) جدول مداخله در بافتهاي مورد استفاده جهت اليه:(هر اليه مورد استفاده رديف هر اليه مورد استفاده رديف اليه تعداد كالس اليه تعداد كالس
5 اشغالدرصد سطح611 كيفيت ابنيه1
8)دبستان(فاصله از مراكز آموزشي3312 كاربري اراضي2
11)كودكستان(فاصله از مراكز آموزشي1113 عرض معبر3
98راهنمايي(فاصله از مراكز آموزشي2014 منطقه بندي تراكمي4
و ناسازگاري كاربري5 8)دبيرستان(فاصله از مراكز آموزشي1215 سازگاري
و حرايم تاريخي616ت ابنيهقدم6 3 موقعيت نسبت به آثار
و مستندات قانوني مداخله در بافتهاي فرسوده ،مرجع .1384 شهري
مقررات شهرسازي ومعماري وطرحهاي توسعه وعمران مصوب شوراي عالي شهر"وزارت مسكن وشهرسازي
.1379سازي ومعماري ايران،دبير خانه شوراي عالي شهر سازي ومعماري ايران،
1- Aurobindo ogra , Logistics Management and Spatial Planning for Solid Waste Management System using Geographic information System ,urban planning, map Asia conference 2003. 2- Eastman, I.R. Idrisi for windows clarkobs for cartographic Technology and Geographic Analysis Clark University USA, 1995. 7- MC Donell, Karen Kemp, International GIS Dictionary, Milton Road, Cambridge, 1995. 8-Kevin krizek , Joe power, A planners Guide to sustainable development ,American planning Association(APA)1996 9-shri vastava and nathawat , selection of potential waste disposal sites around ranchi urban complex using remote sensing and GIS techniques ,urban planning, map Asia conference 2003. 10-William Hendrix and David buckly, use of GIS for selection of sites for land application of sewage waste, journal of soil and water conservation, 1992.