แผน 4 ชุด 4 เรื่อง ขับถ่าย ม.2

176

แผนการจดการเรยนรท 4

สาระการเรยนรวทยาศาสตรพนฐาน (ว22101) ชนมธยมศกษาปท 2

หนวยการเรยนรท 1 รางกายมนษย เรองยอยท 1.4 ระบบขบถายของเสย

(เวลา 3 ชวโมง)

ผสอน

นางเอเดยน คณาสทธ ต าแหนง คร วทยฐานะ ครช านาญการพเศษ

โรงเรยนบานกาเกาะระโยง ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสรนทร เขต 1

อ าเภอเมองสรนทร จงหวดสรนทร

177

แผนผงสาระการเรยนรประจ าหนวยยอย

เรองยอย 1.4 ระบบขบถายของเสย

Vao day nghe bai nay di ban http://nhatquanglan1.0catch.com

ระบบขบถายของเสย

ทางผวหนง

ทางล าไสใหญ

ทางปอด

ทางไต

http://nhatquanglan1.0catch.com/

178

1. สาระส าคญ

ระบบขบถายของเสยเปนระบบทท าหนาทก าจดของเสยออกจากรางกาย ของเสยเกดจากกจกรรมทท าในแตละวน การก าจดของเสยม 3 รปแบบ คอ ของเสยทเปนของแขง เชน อจจาระ อวยวะขยถายคอ ล าไสใหญและทวารหนก ของเสยทเปนของเหลว เชน เหงอและปสสาวะ อวยวะขบถายคอ ตอมเหงอและไต สวนของเสยทเปนแกส อวยวะขบถายคอ ปอดและจมก การดแลอวยวะขบถายใหท างานไดอยางปกต การกนอาหารประเภทผกและผลไมจะชวยใหไมเกดอาการทองผก และถายอจจาระทกวน ควรมการออกก าลงกายสม าเสมอและไมควรกลนปสสาวะเพราะจะท าใหไตอกเสบได

2. มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/1 อธบายโครงสรางและการท างานของระบบ ยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธ ของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย

3. จดประสงคการเรยนร

3.1 บอกความส าคญและรปแบบของการขบถายของเสยออกจากรางกายได (K) 3.2 ระบอวยวะทเกยวของในการขบถายของเสยออกจากรางกายได (K) 3.3 อธบายเกยวกบวธการก าจดของเสยของรางกาย ทางล าไสใหญ ทางไต ทางผวหนง และทางปอดหรอทางลมหายใจออกได (K) 3.4 ตระหนกถงความจ าเปนในการดแลสขภาพรางกาย เพอใหระบบการก าจดของเสย ในรางกายเปนไปอยางปกตได (A) 3.5 นกเรยนมพฤตกรรมการท างานกลมทด (A)

แผนการจดการเรยนรท 4 สาระการเรยนรวทยาศาสตรพนฐาน (ว22101) ชนมธยมศกษาปท 2 หนวยการเรยนรท 1 เรอง รางกายมนษย เวลา 25 ชวโมง เรองยอยท 1.4 ระบบขบถายของเสย เวลา 3 ชวโมง

179

4. สาระการเรยนร ระบบหายใจ 4.1 อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบขบถายของเสย 4.2 การปฏบตตนเพอการดแลอวยวะในระบบขบถาย

5. กระบวนการเรยนร

5.1 ขนสรางความสนใจ 5.1.1 ครแจงจดประสงคการเรยนร 5.1.2 ทบทวนเกยวกบระบบตาง ๆ ทเรยนผานมา โดยใชค าถามถามนกเรยนวา 1) เมอเรารบประทานอาหารเขาไป ระบบยอยอาหารกจะท าหนาทในการยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอดจะดดซมอาหารไปเลยงรางกาย กากอาหารทรางกายใชประโยชนไมไดจะถกขบออกทางใด (ล าไสใหญและทวารหนก) 2) เมอเราออกก าลงกายท าไมรางกายจงขบเหงอออกมา (ขบของเสยและลดอณหภมของรางกาย) 3) อวยวะทเกยวของกบระบบขบถายของเสยในรางกายมอะไรบาง (นกเรยนอาจ ตอบวา ทวารหนก ตอมเหงอหรอผวหนง ปอด) 5.1.3 ใหนกเรยนดแผนภาพหรอหนจ าลองอวยวะภายในรางกายมนษย ชใหเหนอวยวะทเปนสวนประกอบของระบบขบถายของเสย ถามนกเรยนวา ระบบขบถายของเสยในรางกายของมนษย เกยวของกบอวยวะใดบาง และอวยวะเหลานนมการท างานสมพนธกนอยางไร 5.2 ขนส ารวจและคนหา กจกรรมนเทคนค STAD โดยจดกจกรรมใหนกเรยนปฏบตตามล าดบดงน

5.2.1 ใหแบงกลม ๆ ละ 3 – 5 คน คละเพศและความสามารถเปนกลมเดม 5.2.2 เลอกประธาน รองประธานและเลขานการกลม โดยสบเปลยนต าแหนงกนแลวให

สงตวแทนรบซองกจกรรม 5.2.3 ใหประธานกลมท าหนาทเปนผด าเนนกจกรรมกลมดงน

1) ประธานกลมเปนผน าอภปรายโดยใหแตละคนศกษาใบความรท 1 เรอง อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบขบถายของเสย โดยใชหนจ าลองอวยวะภายในของมนษยเปนสอประกอบ 2) ใหสมาชกทกคนท ากจกรรมท 1 เรอง อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบขบถาย โดยใชเวลา 1 ชวโมง 3) ประธานกลมรบชดเฉลย แลวแลกเปลยนกนตรวจภายในกลม

180

5.2.4 การประเมนผล ใหแตละคนสรปคะแนนของตนเองและน าคะแนนมารวมกนแลวเฉลยเปนคะแนนกลม ทกคนจะไดคะแนนเทากนจากคะแนนเฉลย บนทกคะแนนลงในแบบบนทก กลมทไดคะแนนสงสดล าดบท 1 – 3 ใหน าไปตดประกาศทปายนเทศหนาหองและรบรางวล 5.3 ขนอธบายและลงขอสรป 5.3.1 ครและนกเรยนรวมกนอภปราย โดยใชหนจ าลองอวยวะมนษยประกอบเพอใหไดขอสรปจากผลการท ากจกรรมท 1 ดงน 1) ระบบการขบถายของเสยในรางกายม 3 รปแบบ คอ รปแบบของแขง ของเหลวและแกส 2) อวยวะขบถายของเสยทเปนของแขงหรออจจาระ คอ ล าไสใหญ และทวารหนก 3) ของเสยทเปนของเหลว คอ ปสสาวะและเหงอ อวยวะทท าหนาทขบปสสาวะ คอไต ซงกรองของเสยออกจากเลอด การกลนปสสาวะนาน ๆ มผลตอการท างานของไตท าใหเกด การอกเสบของไตไดและการดมน าทไมสะอาดกอใหเกดโรคนวในไตได สวนเหงอถกขบออกจากตอมเหงอออกมาจากรางกายทางผวหนง 4) ของเสยทเปนแกสถกขบออกจากลมหายใจ โดยปอดท าหนาทแลกเปลยนแกสคารบอนไดออกไซดออกจากรางกายและรบออกซเจนเขาไปในรางกาย 5.4 ขนขยายความร (ใชเวลา 10 นาท) 5.4.1 ครซกถามวา อาการทองผก เกดจากสาเหตใด คนททองผกบอย ๆ จะมโอกาสเกดโรคใด และจะปฏบตอยางไรในการดแลอวยวะในระบบขบถาย (รบประทานผกและผลไม) 5.4.2 ถานกเรยนไปอยในบรเวณทมควนไฟ จะรสกอยางไร คดวาเปนอนตรายตออวยวะในระบบใดจะปฏบตอยางไรเพอระวงรกษาอวยวะในระบบหายใจ 5.4.3 รวมกนอภปรายเพอใหไดขอสรปในการปฏบตตนเพอปองกนรกษาอวยวะในระบบขบถายของเสยเพอการมสขภาพทด

5.5 ขนประเมน (ใชเวลา 5 นาท) 5.5.1 ประธานกลมรบชดเฉลยกจกรรม แลวแลกเปลยนกนตรวจภายในกลม

5.5.2 การประเมนผล ใหแตละคนสรปคะแนนของตนเองและน าคะแนนมารวมกนแลวเฉลยเปนคะแนนกลม ทกคนจะไดคะแนนเทากนจากคะแนนเฉลย บนทกคะแนนลงในแบบบนทกกลมทไดคะแนนสงสดล าดบท 1 – 3 ใหน าไปตดประกาศทปายนเทศหนาหองและรบรางวล

181

6. สอการเรยนร/แหลงเรยนร 6.1 หนจ าลอง / แผนภาพ ระบบขบถายของเสย 6.2 แบบบนทกกจกรรมเกยวกบเรองตอไปน 6.2.1 ใบความรท 1 เรอง อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบขบถายของเสย

6.2.2 ใบกจกรรมท 1 เรอง อวยวะและหนาทอวยวะในระบบขบถายของเสย 6.2.3 ชดเฉลยกจกรรม

7. การวดผลประเมนผล

สงทตองการวด และประเมนผล

วธการวด และระเมนผล

เครองมอวดและประเมนผล

เกณฑการประเมน

1. บอกความส าคญและรปแบบของการขบถายของเสยออกจากรางกายได (K)

การตอบค าถามในกจกรรมท 1 ขอท 1- 2 ขบถายของเสย

ใบกจกรรมท 1 เรอง อวยวะและหนาทอวยวะในระบบขบถายของเสย

ตอบค าถามไดถกตองในระดบ 3 (ด) ขนไป หรอรอยละ 80

2. ระบอวยวะทเกยวของในการขบถายของเสยออกจากรางกายได (K)

การตอบค าถามและเขยนชออวยวะในระบบหมนเวยนขบถายของเสย ขอท 3 - 5



3. อธบายเกยวกบวธการก าจดของเสยของรางกาย ทางล าไสใหญ ทางไต ทางผวหนง และทางปอดหรอทางลมหายใจออกได (K)

การตอบค าถามในกจกรรมท 1 ขอท 6 -10


ตอบค าถามไดถกตอง ในระดบ 3 (ด) ขนไป หรอรอยละ 80

182

สงทตองการวด และประเมนผล

วธการวด และระเมนผล

เครองมอวดและประเมนผล

เกณฑการประเมน

4. ตระหนกถงความจ าเปนในการดแลสขภาพรางกาย เพอใหระบบ การก าจดของเสย ในรางกายเปนไปอยางปกตได (A)

การตอบค าถามในกจกรรมท 1 ขอท 11 - 15

กจกรรมท 1 เรอง อวยวะและหนาทอวยวะในระบบขบถายของเสย


5. นกเรยนมพฤตกรรมการท างานกลมทด (A)

สงเกตพฤตกรรม การท างานกลม

แบบสงเกตพฤตกรรม การท างานกลม

ผลการประเมนไดระดบคณภาพ 3 (ด) ขนไป

8. ขอเสนอแนะ

……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….………………

9. ความคดเหนของผบรหารสถานศกษา/ผไดรบมอบหมาย

……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….………………

ลงชอ

(นายเกรยงศกด สขชพ) ต าแหนงผอ านวยการโรงเรยนบานกาเกาะระโยง วนท ..... เดอน ................. พ.ศ. …….

183

10. บนทกผลหลงการจดการเรยนร

10.1 ผลการจดการเรยนร

……………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………….. 10.2 ปญหา/อปสรรค

………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………….

10.3 วธแกไขปญหา ………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………….

ลงชอ………………………………………ผสอน

(นางเอเดยน คณาสทธ) ต าแหนงครช านาญการพเศษ

วนท …. เดอน .................... พ.ศ. ……

183

ผสอน

นางเอเดยน คณาสทธ ต าแหนง คร วทยฐานะ ครช านาญการพเศษ

โรงเรยนบานกาเกาะระโยง

ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสรนทร เขต 1 อ าเภอเมองสรนทร จงหวดสรนทร

ชดท 4 เรอง ระบบขบถายของเสย (เวลา 3 ชวโมง)

ใชประกอบแผนการจดการเรยนรท 4

ชดกจกรรมการเรยนรแบบรวมมอ สาระการเรยนรวทยาศาสตรพนฐาน (ว22101)

หนวยการเรยนร เรอง รางกายมนษย ชนมธยมศกษาปท 2

184

ค าชแจง กจกรรมนใชเทคนค STAD (Student Teams Achievement Division) มขนตอนดงน 1. ขนเตรยมเนอหา 2. ขนเกบรวบรวมขอมล 3. ขนสรปผลการเรยน 4. ขนประเมนผล 5. ขนการรบรองผลงานและเผยแพรชอเสยงของทม

โดยจดกจกรรมใหนกเรยนปฏบตตามล าดบดงน 1. ใหแบงกลม ๆ ละ 3 – 5 คน คละเพศและความสามารถควรเปนกลมเดม 2. เลอกประธาน รองประธานและเลขานการกลม โดยสบเปลยนต าแหนงกนแลวใหสง

ตวแทนรบซองกจกรรม 3. ใหประธานกลมท าหนาทเปนผด าเนนกจกรรมกลมดงน

3.1 ประธานกลมเปนผน าอภปรายโดยใหแตละคนศกษาใบความรท 1 เรอง อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบขบถาย โดยใชหนจ าลองอวยวะภายในของมนษยเปนสอประกอบ โดยใชเวลา 1 ชวโมง 3.2 ใหสมาชกทกคนท ากจกรรมท 1 เรอง อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบขบถาย โดยใชเวลา 1 ชวโมง 3.3 ประธานกลมรบบตรเฉลย แลวแลกเปลยนกนตรวจภายในกลม โดยใชเวลา 1 ชวโมง

4. การประเมนผล ใหแตละคนสรปคะแนนของตนเองและน าคะแนนมารวมกนแลวเฉลยเปนคะแนนกลม ทกคนจะไดคะแนนเทากนจากคะแนนเฉลย บนทกคะแนนลงในแบบสรปคะแนน กลมทไดคะแนนสงสดล าดบท 1 – 3 ใหน าไปตดประกาศทปายนเทศหนาหองและรบรางวล

ชดกจกรรมการเรยนรแบบรวมมอ ชดท 4 เรอง ระบบขบถายของเสย (เวลา 3 ชวโมง)

185

จดประสงคการเรยนร

1. บอกความส าคญและรปแบบของการขบถายของเสยออกจากรางกายได 2. ระบอวยวะทเกยวของในการขบถายของเสยออกจากรางกายได 3. อธบายเกยวกบวธการก าจดของเสยของรางกาย ทางล าไสใหญ ทางไต ทางผวหนง และทางปอดหรอทางลมหายใจออกได ค าชแจง ใหนกเรยนศกษาใบความรท 1 แลวตอบค าถามในกจกรรมท 1 และกจกรรมท 2 ใหสมบรณ

ระบบขบถายของเสย

ในการท ากจกรรมตาง ๆ ของรางกายจะม ของเสย เกดขน ของเสยดงกลาวจ าเปนตอง มการขบออกจากรางกาย หากไมมการขบออกจากรางกายจะท าใหเกดความผดปกตขนได ระบบขบถาย เปนระบบทท าหนาทในการขบถายของเสยออกนอกรางกาย การขบถายของเสยออกมานอกรางกายได 3 รปแบบ ดงน 1. การขบถายของเสยในรปของแขง (อจจาระ) ระบบขบถายอจจาระ ท าหนาทขบกากอาหารทเหลอจากการยอยออกจากรางกายในรปอจจาระ อวยวะทส าคญในระบบนคอ ล าไสใหญและทวารหนก 1.1 ล าไสใหญ เปนสวนของล าไสทตอจากล าไสเลก มลกษณะเปนทอขนาดกวาง ล าไสใหญจะท าหนาทดดซมน าและเกลอแรออกจากกากอาหารและขบถายเมอกออกมาหลอลน ใหกากอาหารสวนทแขงเคลอนทผานไปได 1.2 ทวารหนก จะอยตอนปลายของล าไสใหญ มลกษณะเปนกลามเนอหรดและท าหนาทเปนทางระบายอจจาระ

ชดกจกรรมการเรยนร วชาวทยาศาสตร (ว22101) ใบความรท 1

หนวยท 1 รางกายมนษย

ชนมธยมศกษาปท 2 เวลา 25 ชวโมง

เรองยอยท 1.4 อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบขบถายของเสย (เวลา 3 ชวโมง)

186

การท างานของระบบขบถายอจจาระ การท างานของระบบนเกยวของกบระบบยอยอาหาร คอ เมอล าไสเลกยอยเสรจแลว กากอาหารสวนทเหลอจากการยอยจะเคลอนทผานมาทล าไสใหญ ผนงล าไสใหญจะท าหนาท ดดซมน าและเกลอแรออกจากกากอาหารกลบเขาสรางกาย ท าใหกากอาหารแขงตว และขบเมอกออกมาหลอลนใหกากอาหารสวนทแขงตวเคลอนทผานไปสปลายล าไสใหญ ซงเปนสวนทม ความไวตอการสะสมของอจจาระ เมออจจาระเขามาเตมบรเวณนจะท าใหรสกปวดอจจาระและทวารหนกกจะเปด เพอใหอจจาระออกมา สวนประกอบของล าไสใหญแสดงใหเหนดงภาพ

ภาพ 3.1 โครงสรางของล าไสใหญ (ทมา : บญชา แสนทว. 2547 : 15)

2. การขบถายของเสยในรปของเหลว รางกายเราสามารถขบถายของเสยในรปของเหลวได 2 ทาง ไดแก เหงอ และปสสาวะ

2.1 ระบบขบถายปสสาวะ ระบบขบถายปสสาวะ เปนระบบทท าหนาทกรองของเสยออกจากเลอด แลวขบออกนอกรางกายในรปของปสสาวะ อวยวะส าคญในระบบขบถายปสสาวะ ในระบบขบถายปสสาวะ ประกอบดวยอวยวะทส าคญ คอ ไต กรวยไต หลอดไต กระเพาะปสสาวะ และทอปสสาวะ

187

1) ไต (Kidney) เปนอวยวะทส าคญทสดในระบบขบถายปสสาวะ อยดานหลงของชองทองทางดานซายและขวาใกลกบกระดกสนหลงบรเวณเอว ยดตดอยกบกะบงลม ไตของคนเรามลกษณะคลายเมลดถวแดง ขนาดยาวประมาณ 10 – 13 เซนตเมตร มสแดงแกมน าตาล มเยอหมบาง ๆ ไตม 2 ขาง เนอไตแตละขางจะม หนวยไต ทท าหนาท กรองของเสยออกจากเลอด ซงกคอ น าปสสาวะ น าปสสาวะ ม 95 % อก 5 % เปนยเรย โซเดยมคลอไรด แอมโมเนยและสารอน ๆ และดดสารบางอยางทเปนประโยชนกลบสรางกาย เชน น าตาลกลโคส กรดอะมโน สารเหลานหากมมากไตกจะขบออกมานอกรางกาย บรเวณท ของเสยผานใหปสสาวะมารวมกน เรยกวา กรวยไต ตอจากกรวยไต จะเปน ทอไต มลกษณะ เปนทอเลก ๆ มผนงหนาและรแคบท าหนาทเปนทางผานของน าปสสาวะ ลงสกระเพาะปสสาวะ ภายในไตจะประกอบไปดวยหนวยไต (nephron) จ านวนนบลานหนวย ท าหนาทกรองของเสยออกจากเลอด หนวยไตแตละหนวยจะมลกษณะเปนทอ ปลายตนเปนแอง เรยกวา โบวแมนแคบซล (Bowman’s capsule) ภายในแองมขดหลอดเลอดฝอยเปนกระจกเรยกวา โกลเมอรลส (glomerulus) การกรองจะเกดขนทน ดงภาพ

ภาพ 3.2 ระบบการท างานของไต (ทมา : ประดบ นาคแกวและคณะ. 2551 : 37)

188

2) กระเพาะปสสาวะ ตงอยตอนลางของชองทอง โดยอยจากปลายหลอดไต ทปลายของกระเพาะปสสาวะมทอยนออกมาเรยกวา ทอปสสาวะ กระเพาะปสสาวะจะบรรจ น าปสสาวะไดประมาณ 500 ลกบาศกเซนตเมตร แตเมอน าปสสาวะไหลลงสกระเพาะปสสาวะ ประมาณ 250 ลกบาศกเซนตเมตร รางกายจะรสกปวดปสสาวะ อวยวะทเกยวของ ดงภาพ

ภาพ 3.3 อวยวะทเกยวของกบระบบขบถายของเสยทางไต (ทมา : กระทรวงศกษาธการ. 2548 : 132)

การท างานของระบบขบถายปสสาวะ เรมจากไตจะกรองของเสยออกจากเลอดทอยในเสนเลอดฝอยออกมาในรปของน าปสสาวะ น าปสสาวะเหลานจะไหลไปตามทอเลกในไตและไหลไปรวมกนทกรวยไต จากนนกจะไหลผานไปทอไตทง 2 ขาง ลงสกระเพาะปสสาวะ เมอน าปสสาวะรวมอยในกระเพาะปสสาวะในปรมาณมาก ผนงกระเพาะปสสาวะจะยดและหดตวเพอท าใหเรารสกปวดปสสาวะ เมอกระเพาะปสสาวะหดตวกจะขบน าปสสาวะออกจากรางกายโดยผานทางทอปสสาวะ น าปสสาวะมสมบตเปนกรด และรางกายขบน าปสสาวะออกจากรางกายประมาณวนละ 1 -1.5 ลตร

189

2.2 ระบบขบถายเหงอ ระบบขบถายเหงอ ท าหนาทสกดน าและเกลอแรทรางกายไมตองการออกจากรางกายในรปของเหงอ อวยวะทส าคญในระบบขบถายเหงอ ไดแก ผวหนง ตอมเหงอ 1) ผวหนง เปนอวยวะขนาดใหญหอหมรางกายไว ม 2 ชน คอ ผวหนงชนนอกหรอหนงก ำพรำ เปนผวหนงทอยชนบนสดและมรเปดทผวหนง เรยกวา รเหงอ และ ผวหนงชนหนงแท เปนผวหนงทประกอบดวยตอมไขมน ตอมเหงอและปลายประสาท และ เสนเลอดฝอยมากมาย ผวหนงท าหนาทระบายเหงอ 2) ตอมเหงอ เปนอวยวะทส าคญทสดของระบบน ตอมเหงออยใตผวหนง กระจายอยท วรางกายรอบ ๆ ตอมเหงอจะมเสนเลอดฝอยมากมาย บรเวณทมตอมเหงอมาก ไดแก ใตรกแร ขาหนบ เปนตน บางแหงมตอมเหงอนอย เชน ใบหนา ตอมเหงอจะท าหนาท สกดของเสยทปนอยในกระแสเลอดออกมาในรปเหงอ นอกจากนยงท าหนาทสกดของเสยทปนอยในกระแสเลอดออกมาในรปเหงอ และชวยควบคมอณหภมในรางกายใหเปนปกตดวย ตอมเหงอม 2 ชนด คอ 1) ตอมเหงอขนาดเลก มอยท วผวหนงในรางกาย ยกเวนทรมผปากและ อวยวะสบพนธ ตอมเหงอขนาดเลกมการขบเหงอออกมาตลอดเวลา เหงอทออกจากตอมขนาดเลกนประกอบดวยน ารอยละ 99 สารอน ๆ รอยละ 1 ไดแก เกลอโซเดยม และ ยเรย 2) ตอมเหงอขนาดใหญ จะอยทบรเวณ รกแร รอบหวนม รอบสะดอ ชองห สวนนอก อวยวะเพศบางสวน ตอมนมทอขบถายใหญกวาชนดแรก ตอมนจะตอบสนองทางจตใจ สารทขบถายมกมกลน ซงกคอ กลนตว เหงอ จะถกล าเลยงไปตามทอเปดอย ทเรยกวา รเหงอ อวยวะในระบบขบถายเหงอแสดงใหเหน ดงภาพ 3.4

190

ภาพ 3.4 แสดงตอมเหงอของคน (ทมา : ประดบ นาคแกวและคณะ. 2551 : 37)

2. การขบถายของเสยในรปของแกส (ลมหายใจ) การหายใจของคนเรา เปนการเผาผลาญอาหารเพอใหเกดพลงงาน ซงผลทไดจาก การเผาผลาญอาหาร คอ แกสคารบอนไดออกไซด ซงเปนของเสยทรางกายไมตองการ รางกาย จงขบแกสนออกมาทางจมกโดยลมหายใจออก อวยวะทส าคญในระบบน คอ ปอด กระบวนการก าจดของเสยทางปอดแสดงได ดงภาพ

ภาพ 3.5 แสดงกระบวนการก าจดของเสยทางปอด

(ทมา : ศรลกษณ ผลวฒนะและคณะ. 2546 : 22)

C6H12O6 + 6O2 6CO2 + 6H2O + Energy

กลโคส + แกสออกซเจน แกสคารบอนไดออกไซด + น า + พลงงาน

191

การปฏบตตนเพอการดแลอวยวะในระบบขบถาย

การขบถายของเสยเปนวธการก าจดสงทรางกายไมตองการ ดงนนของเสยทเกดจากกระบวนการตาง ๆ ของรางกาย ตองมการขบออกเพอใหรางกายสามารถท างานไดอยางปกต วธการปฏบตตนเพอการดแลอวยวะในระบบขบถาย มดงน 1. ถายอจจาระเปนประจ าทกวน ไมควรใหรางกายเกดอาการทองผกเปนเวลานาน เพราะอาจท าใหเปนโรครดสดวงทวารได 2. รบประทานอาหารประเภทผกและผลไมใหมาก เพอใหมกากอาหารทชวยในการขบถายไดด 3. ควรออกก าลงกายอยางสม าเสมอเพอ ท าใหรางกายแขงแรง 4. ไมควรกลนการปสสาวะนาน ๆ เพราะอาจท าใหไตอกเสบได

192


1. บอกความส าคญและประเภทของการขบถายของเสยออกจากรางกายได 2. ระบอวยวะทเกยวของในการขบถายของเสยออกจากรางกายได 3. อธบายเกยวกบวธการก าจดของเสยของรางกาย ทางล าไสใหญ ทางไต ทางผวหนง และทางปอดหรอทางลมหายใจออกได 4. ตระหนกถงความจ าเปนในการดแลสขภาพรางกาย เพอใหระบบการก าจดของเสย ในรางกายเปนไปอยางปกตได

ค าชแจง ใหตอบค าถามตอไปนใหสมบรณ 1. ระบบขบถายของเสยในรางกาย มความส าคญอยางไร ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 2. การขบถายของเสยในรางกาย มกรปแบบ อะไรบาง............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 3. ของเสยในรางกายทเปนของแขง เชน อจจาระ รางกายก าจดออกทางอวยวะใด .............................................................................................................................................................. 4. การกลนอจจาระบอย ๆ มผลตอล าไสใหญอยางไร .............................................................................................................................................................. 5. ของเสยในรางกายทเปนน าปสสาวะ รางกายก าจดออกทางอวยวะใด.............................................................................................................................................................. 6. ไต มวธการก าจดของเสย อยางไร ..............................................................................................................................................................

ใบกจรรมท 1 เรอง อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบขบถายของเสย

193

7. ของเสยในรางกายทเปนของเหงอ รางกายก าจดออกทางอวยวะใด.............................................................................................................................................................. 8. ตอมเหงอ มวธการก าจดของเสยอยางไร .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. 9. ในกระบวนการหายใจมแกสคารบอนไดออกไซดเกดขน รางกายก าจดออกทางอวยวะใด .............................................................................................................................................................. 10. การท างานของปอด เกยวของกบการขบถายของเสยประเภท แกสคารบอนไดออกไซด อยางไร .............................................................................................................................................................. 11. อาการทองเสย เกดจากอะไร มวธการดแลรกษาและปองกนอยางไร .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. 12. อาการทองผก เกดจากอะไร มวธการดแลรกษาและปองกนอยางไร .............................................................................................................................................................. 13. โรคทเกยวของกบ ระบบไต มอะไรบาง .............................................................................................................................................................. 14. โรคนวในไต เกดจากอะไร มวธการปองกนดแลรกษาอยางไร .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. 15 นกเรยนมวธการปฏบตตนอยางไร เพอการดแลอวยวะในระบบขบถายใหเปนปกต .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................

194

โรงเรยนบานกาเกาะระโยง ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสรนทร เขต 1

อ าเภอเมองสรนทร จงหวดสรนทร

ชดท 4 เรอง ระบบขบถายของเสย (เวลา 3 ชวโมง)

ใชประกอบแผนการจดการเรยนรท 4

เฉลยชดกจกรรมการเรยนรแบบรวมมอ สาระการเรยนรวทยาศาสตรพนฐาน (ว32101)

หนวยการเรยนรเรอง รางกายมนษย ชนมธยมศกษาปท 2

195


1. บอกความส าคญและรปแบบของการขบถายของเสยออกจากรางกายได 2. ระบอวยวะทเกยวของในการขบถายของเสยออกจากรางกายได 3. อธบายเกยวกบวธการก าจดของเสยของรางกาย ทางล าไสใหญ ทางไต ทางผวหนง และทางปอดหรอทางลมหายใจออกได 4. ตระหนกถงความจ าเปนในการดแลสขภาพรางกาย เพอใหระบบการก าจดของเสย ในรางกายเปนไปอยางปกตได ค าชแจง ใหตอบค าถามตอไปนใหสมบรณ 1. ระบบขบถายของเสยในรางกาย มความส าคญ อยางไร

(รกษาสมดลของรางกาย) 2. การขบถายของเสยในรางกาย มกรปแบบ อะไรบาง

(ม 3 รปแบบ คอ ของแขง ของเหลว และแกส) 3. ของเสยในรางกายทเปนของแขง เชน อจจาระ รางกายก าจดออกทางอวยวะใด

(ล าไสใหญและทวารหนก) 4. การกลนอจจาระบอย ๆ มผลตอล าไสใหญอยางไร (ล าไสใหญจะดดน าและสารพษทอยในอจจาระกลบคนสรางกายท าใหอจจาระแขงและ อาจเปนมะเรงล าไสใหญได) 5. ของเสยในรางกายทเปนน าปสสาวะ รางกายก าจดออกทางอวยวะใด

(ทอปสสาวะ) 6. ไต มวธการก าจดของเสย อยางไร

(เปนของเหลวในรปปสสาวะ) 7. ของเสยในรางกายทเปนของเหงอ รางกายก าจดออกทางอวยวะใด

(รขมขนบรเวณผวหนง) 8. ตอมเหงอ มวธการก าจดของเสย อยางไร

(รบของเสยโดยแพรออกจากหลอดเลอดฝอย ขบออกทางผวหนง)

เฉลยใบกจรรมท 1 เรอง อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบขบถายของเสย

196

9. ในกระบวนการหายใจมแกสคารบอนไดออกไซด เกดขน รางกายก าจดออกทางอวยวะใด (ทางลมหายใจโดยผานจมก)

10. การท างานของปอด เกยวของกบการขบถายของเสยประเภท แกสคารบอนไดออกไซด อยางไร (แลกเปลยนแกสจากลมหายใจเขาออก)

11. อาการทองเสย เกดจากอะไร มวธการดแลรกษาและปองกน อยางไร (เกดจากการรบประทานอาหารทมเชอโรคปนเปอน ควรเลอกรบประทานอาหารทสะอาด ปลอดภย ปรงสกใหม ๆ) 12. อาการทองผก เกดจากอะไร มวธการดแลรกษาและปองกนอยางไร

(การขบถายไมเปนเวลา กนอาหารไมมเสนใย ควรรบประทานอาหารประเภทผกและผลไมมาก ๆ และขบถายใหเปนเวลา) 13. โรคทเกยวของกบ ระบบไต มอะไรบาง

(โรคนวในไต) 14. โรคนวในไต เกดจากอะไร มวธการปองกนดแลรกษาอยางไร (ดมน าทไมสะอาดมหนปนสะสมอย ควรเลอกดมน าทสะอาดไมมตะกอนและสงเจอปน) 15. นกเรยนมวธการปฏบตตนอยางไร เพอการดแลอวยวะในระบบขบถายใหเปนปกต 1) ออกก าลงกายสม าเสมอ 2) รบประทานอาหารใหเปนเวลา 3) รบประทานอาหารประเภทผกและผลไม 4) ดมน าอยางนอยวนละ 6 - 8 แกว

เกณฑการใหคะแนนใบกจกรรมท 1

รายการประเมน ระดบคณภาพ 1. ตอบไดถกตองตรงประเดนมากทสดและตอบถกได 13 - 15 ขอ 4 2. ตอบถกตองตรงประเดนตอบถก 10 - 12 ขอ 3 3. ตอบไดแตมสวนถกนอย และตอบถก 7 - 9 ขอ 2 4. ตอบไดนอยกวา 7 ขอและตองใหความชวยเหลอมาก 1

197

แบบสงเกตพฤตกรรมการท างานกลม เรอง/กจกรรมทประเมน ................................................................................ กลมท .................ชอกลม ........................ ชนมธยมศกษาปท ....../...............

สมาชก คอ .…………………………….……………………………………………………… ค าชแจง ใหท าเครองหมายถก () ในชองทตรงกบความจรง

รายการประเมนพฤตกรรม ผลการประเมน

ดมาก (4)

ด (3)

พอใช (2)

ปรบปรง (1)

1. มการปรกษากนกอนท างานในคณะท างาน 2. มการแบงหนาทและท างานตามหนาททกคน 3. มการปฏบตงานตามขนตอน 4. มการใหความชวยเหลอซงกนและกน 5. มผลงานตรงตามวตถประสงคทก าหนด 6. ผลงานเสรจทนตามเวลา 7. ผลงานมความคดสรางสรรค 8. ผลงานแสดงถงการน าความรทไดมาประยกตใช

สามารถใหค าแนะน ากลมอนได

9. การจดเกบวสดอปกรณเรยบรอยหลงเลกปฏบตงาน 10. ผลงานมความถกตองสมบรณทกกจกรรม เกณฑการใหคะแนน 1. พฤตกรรมหรอผลงานชดเจนดมาก ปฏบตไดทกครง ถอวา ดมาก ให 4 คะแนน 2. พฤตกรรมหรอผลงานชดเจนด ปฏบตไดบอยครง ถอวา ด ให 3 คะแนน 3. พฤตกรรมหรอผลงานไมชดเจนปฏบตไดบางครง ถอวา พอใช ให 2 คะแนน 4. พฤตกรรมหรอผลงานไมชดเจนตองเตอนบอย ๆ ถอวา ควรปรบปรง ให 1 คะแนน

40 100

ไดคะแนน

ระดบคณภาพ รอยละ 80 ขนไป ให ดมาก รอยละ 70 – 79.99 ให ด รอยละ 60 – 69.99 ให พอใช ต ากวารอยละ 60 ให ปรบปรง

สรปผลการประเมน ............................................. ลงชอ.....................................................ผประเมน (...................................................) ................./.............../..................

198

สรปคะแนนชดกจกรรมท 4 เรอง ระบบขบถายของเสย

เลขท ชดกจกรรมท 4

พฤตกรรมกลม (4) ใบกจกรรมท 1 (4) รวม(4)

กลมท ........1

2

3

4

5

กลมท .......1

2

3

4

5

กลมท .......1

2

3

4

5

กลมท .......1

2

3

4

5

รวม

เฉลย

S.D.

เฉลยรอยละ

โดย

นางเอเดยน คณาสทธ

เขาสบทเรยน ออก

บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอนเรอง ระบบขบถาย

(Excretory System)

การก าจดของเสยทางไต

แบบทดสอบ

มาตรฐาน/ตวชวด

บทน า

การก าจดของเสยทางผวหนง

การก าจดของเสยทางล าไสใหญ

ออก

การก าจดของเสยทางปอด

บทเรยน

เรอง ระบบขบถาย (Excretory System)

(Excretory System)

มาตรฐาน/ตวชวด

ว1.1ม.2/1 อธบายโครงสรางและการท างานของระบบ ยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอดระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธ ของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย ว1.1ม.2/2 อธบายความสมพนธของระบบตางๆ ของ มนษยและน าความรไปใชประโยชน

ออก บทเรยน

(Excretory System)


บทน า

กระบวนการตาง ๆ ทเกดขนในรางกาย นอกจากจะใหสงทประโยชนตอรางกายแลวยงใหสงทไมเปนประโยชนทรางกายไมตองการ เรยกวา ของเสย ของเสยทเกดขน ในรางกายมทงทเปน ของเหลว ของแขง และแกส บางอยางเปนพษตอรางกาย ดงนน รางกายจงตองก าจดออกสภายนอก การก าจดของเสยในรางกายท าไดหลายทาง เชน ทางไต ทางผวหนง ทางปอด ทางล าไสใหญ เปนตน

บทเรยน ออก


การก าจดของเสย

ของเสย หมายถง สารทเกดจากกระบวนการเมตาโบลซม (Metabolism) ทเกดขนภายในรางกายของสงมชวต ของเสยทเกดขน ไดแก น า คารบอนไดออกไซด และยเรย นอกจากนสารทมประโยชน แตมปรมาณมากเกนไปรางกายกจะก าจดออก เมตาโบลซม (Metabolism) หมายถง กระบวนการหมนเวยน เปลยนแปลงทางชวเคมทเกดขนภายในรางกายของสงมชวต การก าจดของเสย ในคนเกดขนไดหลายทาง เชน ทางไต ทางผวหนง ทางปอด และทางล าไสใหญ



ไต (Kidney) ท าหนาทก าจดของเสยในรป ของน าปสสาวะ ไตม 2 ขาง มลกษณะคลาย เมดถวด าสแดงแกมน าตาล อยบรเวณชองทอง ดานหลงสองขางใกลกระดกสนหลง ระดบเอว มขนาดโดยประมาณ ยาว 10 cm กวาง 6 cm และ หนา 3 cm

รป ต าแหนงของไต

ทมาของภาพ : http://www.aksorn.com/lib/libshow.asp?sid=533&sara=sci_01&level=S บทเรยน ออก

การก าจดของเสยทางไต


ทมาของภาพ : http://www.wjd.ac.th/~sarawuth/data/030.khub.htm บทเรยน ออก

อวยวะในการก าจดของเสยทางไต


http://www.wjd.ac.th/~sarawuth/data/030.khub.htm



รป โครงสรางของไต

ถาผาไตตามยาวจะพบวา ไต ประกอบดวย เนอเยอ 2 ชน คอ ๏ เปลอกไตชนนอก เรยกวา คอรเทกซ(Cortex) ๏ เปลอกไตชนใน เรยกวา เมดลลา(Medulla) ทอไต

เมดลลา

กรวยไต คอรเทกซ

ทมาของภาพ : http://www.mhhe.com/biosci/ap/dynamichuman2/content/gifs/0175A.gif บทเรยน ออก

โครงสรางของไต


http://www.mhhe.com/biosci/ap/dynamichuman2/content/gifs/0175A.gif





หนวยไต ประกอบดวยทอทขดไปขดมา โดยม ปลายขางหนงตน เรยกวา โบวแมนสแคปซล (Bowman’s capsule)ซงมลกษณะเปนแองคลายถวย ภายในแองจะมกลมเสนเลอดฝอยพนกนเปนกระจก เรยกวา โกลเมอรลส (glomerulus) ซงจะท าหนาท กรองของเสยออกจากเลอด

โบวแมนสแคปซล โกลเมอรลส

หลอดเลอดออกจากหวใจเขาสไต (renal artery)

หลอดเลอดออกจากไต เขาสหวใจ (renal vein)

สหลอดไต

รป โครสรางของหนวยไต บทเรยน ออก

หนวยไต (Nephron)


สวนประกอบของไต

ทมาของภาพ : Campbell, Williamson, Heyden : 701-702 บทเรยน ออก




ขนตอนการกรองเลอดทไต

สารทไมเปนเปนประโยชนทรางกายตองก าจดออก (น า เกลอแร และยเรย หรอปสสาวะ)

ไต

หนวยไต

สารทเปนประโยชน (กลโคส กรดอะมโน และน า)

หลอดไต/ทอไต

กระเพาะปสสาวะ

หลอดเลอดด าเขาสหวใจ

หลอดเลอดฝอย

หลอดเลอดแดงออกจากหวใจ (renal artery)

ทอปสสาวะ


เลอดมากรองทไตนาทละ 1,200 มลลลตร หรอวนละ 180 ลตร กระเพาะปสสาวะจปสสาวะได 500 cm3 และจะรสกปวดปสสาวะเมอ มน าปสสาวะ 250 cm3 คนปกตถายปสสาวะออกมาประมาณวนละ 1-1.5 ลตร

สวนประกอบของน าปสสาวะ น า 95 % โซเดยม 0.35% โพแทสเซยม 0.15% คลอรน 0.6 % ฟอสเฟต 0.15% แอมโมเนย 0.04% ยเรย 2.0% กรดยรก 0.05% ครเอทนน 0.75 % โรคนว เกดจากตกตะกอนของแรธาตไปอดตนทางเดนทอปสสาวะ จะท าใหปสสาวะล าบาก ไตเทยม เปนเครองมอทอยภายนอกรางกาย การปลกไต เปนการน าไตของผอนมาใสใหกบผปวย

ความรเพมเตม


ไตท างานผดปกต ถาไตท างานผดปกต จะท าใหการกรองสารตาง ๆ ผดปกต ซงอาจตรวจพบ สารบางชนดในน าปสสาวะ เชน น าตาลกลโคส กรดอะมโน เมดเลอดแดง ดงนน การตรวจน าปสสาวะจงเปนการตรวจเบองตนเกยวกบการท างานของไต

น าตาลในปสสาวะมสมบตเปน .................... กรด

ถาน าปสสาวะผทเปนโรคเบาหวานมา 1 cm3 + สารละลายเบเนดกต 10 หยด จะเกดตะกอนส .................... ตมในน าเดอด แดงอฐ



คลกเพอแสดงค าตอบ

ผวหนงก าจดของเสยในรปของเหงอ ผวหนงมตอมเหงอ ซงประกอบดวยทอเลก ๆ ขดไปมารอบทอมกลมเสนเลอดฝอย มาพนอย การกรองของเสยออกจากเลอดจะเกดทตอมเหงอน

เหงอ (Sweat)

เหงอประกอบดวย น า 99 % นอกนนเปน เกลอโซเดยมคลอไรด ยเรย แอมโมเนย กรดอะมโน น าตาล และกรดแลกตก เหงอขบออกจากรางกายทางผวหนงโดยผานตอมเหงอ ทอเหงอ รเหงอ รป โครงสรางของผวหนง

ตอมเหงอ

ทมาของภาพ : http://www.med.cmu.ac.th/dept/vascular/human/lesson/lesson4.php บทเรยน ออก

การก าจดของเสยทางผวหนง


ตอมเหงอแบงไดเปน 2 ชนด คอ

ตอมเหงอ (Sweat gland)

1. ตอมเหงอขนาดเลก มอยทผวหนงทวทกแหง ยกเวน รมฝปากและทอวยวะสบพนธบางสวน ตอมเหงออยตดตอกบทอขบถายซงเปดออกทผวหนงชนนอกสด มการสรางเหงอแลวขบถายและระเหย ไปตลอดเวลา ทอณหภม 32 องศาเซลเซยส จะมการขบเหงอออกมาเหนไดชดเจน

2. ตอมเหงอขนาดใหญ พบไดเฉพาะบางแหง ไดแก รกแร รอบหวนม รอบสะดอ ชองหสวนนอก จมก อวยวะสบพนธบางสวน มทอขบถายใหญกวาตอมเหงอขนาดเลก และเปดทรขนใตผวหนง ปกตจะ ไมเปดโดยตรงทผวหนงชนนอกสด ท างานตอบสนองตอการกระตนทางจตใจ สารทขบถาย มกมกลน คอ กลนตว



ตอมเหงอ

รป โครงสรางของผวหนง

ทมาของภาพ : พจนานกรมวทยาศาสตร : 311

ความรเพมเตม

๏ ผวหนงระบายความรอนจากรางกาย โดยมความรอนเสยไปทางผวหนง ประมาณ 87.5 % ๏ ผทออกก าลงกายมาก ๆ จะเสยน าและโซเดยมคลอไรด ไปทางเหงอจงตองดมน า และเกลอโซเดยมคลอไรดทดแทน ๏ ตอมเหงอบางสวนถกควบคมดวยประสาทอตโนวต เมอตกใจหรอมอารมณเครยดจะมการกระตนใหเหงอออกมากผดปกต

หนงก าพรา

หนงแท

ทอเหงอ

ชนใตผวหนง



ล าไสใหญ มความยาวประมาณ 1.50 เมตร ก าจดของเสยในรป อจจาระ โดยออกสภายนอกทาง ทวารหนก อจจาระ คอ อาหารสวนทเหลอจากการยอยและ สวนทยอยไมได หลงจากรบประทานอาหารแลว ประมาณ 8-9 ชวโมง

ทมา : http://www.thaigoodview.com/library/teachershow/bangkok/phunnee_p/sec08p02_di.html

รป โครงสรางของล าไสใหญ ล าไสใหญมตอมสรางเมอก ไมมตอมสรางน ายอย


การก าจดของเสยทางล าไสใหญ


http://www.thaigoodview.com/library/teachershow/bangkok/phunnee_p/sec08p02_di.html





ล าไสใหญท าหนาทสะสมกากอาหารและดดซมสารอาหารทมประโยชนตอรางกาย ไดแก น า วตามน กลโคส และแรธาตพวก Na+

และ K+ ออกจากกากอาหาร ท าใหกากอาหารเหนยวและแขงขนหลงจากนนจงบบตวใหกากอาหารไปรวมกนทล าไสตรงและขบออกสภายนอกเรยกวา อจจาระ

หนาทของล าไสใหญ

รป กากอาหารในล าไสใหญ

ทมาของภาพ : Lee Khee Boon , Chuen Wee Hong : 82

ในล าไสใหญมแบคทเรยอาศยอยจ านวนมาก ทงทเปนประโยชน และทไมเปนประโยชน ทเปนประโยชน เชน ชวยสงเคราะหวตามน B12 และทไมเปนประโยชน คอ เชอโรคตาง ๆ



1. กนอาหารทมกากหรอใยอาหารนอย 2. กนอาหารรสจด 3. ดมน าชา กาแฟ มากเกนไป

4. สบบหรจด 5. ถายอจจาระไมเปนเวลา หรอกลนอจจาระตดตอกนหลายวน

6. เกดความเครยด หรอความกงวลมาก โดยปกต กากอาหารผานเขาสล าไสใหญประมาณวนละ 300-500 cm3

ซงจะท าใหเกดอจจาระประมาณวนละ 150 g

ทองผก เกดจากอจจาระตกคางอยในล าไสใหญหลายวนผนงล าไสใหญจะดดซมน ากลบเขาสรางกาย ท าใหอจจาระแขงยากในการขบถายท าให แนนทอง อดอด ปวดทองหรอปวดหลง ทองผกนาน ๆ อาจเปนสาเหตของ โรครดสดวงทวาร

อาการทองผก


สาเหตของ อาการทองผก


1. กนอาหารทมใยอาหารสง เชน พช ผก ผลไม ธญพช ซงเอนไซมในรางกายไมสามารถยอยได เชน เซลลลโลส เฮมเซลลลโลส เพคทน และลกนน ท าใหล าไสใหญบบตวไดด เนองจากกากอาหาร มน าหนกมาก และแบคทเรยในล าไสใหญยอยใยอาหารได กรดไขมน แกสคารบอนไดออกไซด และ แกสมเทน ซงกรดไขมนจะกระตนใหล าไสใหญบบตวเกดการขบถายเรว และชวยลดสารพษตาง ๆ ปองกนโรคมะเรงล าไสใหญ 2. ถายอจจาระใหเปนเวลา

3. ท าจตใจใหแจมในเบกบาน

4. งดสบบหร และหลกเลยงการดมน าชาและกาแฟ

5. หลกเลยงอาหารรสจด

6. ออกก าลงกายอยางสม าเสมอ

การปองกนการเกดอาการทองผก

รป ล าไสใหญ บทเรยน ออก


ของเสยทถกก าจดออกจากรางกายทางปอด ไดแก น า และแกสคารบอนไดออกไซด ซงเปนผลทเกดขนจากกระบวนการหายใจ ของเซลลตาง ๆ ในรางกาย

ทมาของภาพ : สสวท. ชววทยาเลม 2 : 45

รป การก าจดของเสยทางปอด


การก าจดของเสยทางปอด


1. น าและแกสคารบอนไดออกไซดทเกดขนแพรออกจากเซลลเขาสหลอดเลอด โดยละลายปนอยในเลอดกอนทจะถกล าเลยงสงตอไป 2. เลอดทมของเสยละลายปนอยถกล าเลยงไปยงปอด ผานหวใจ เพอสงตอไป แลกเปลยนแกสทปอด 3. เลอดทมของเสยละลายปนอย เมอไปถงบรเวณปอด ของเสยตาง ๆ ทสะสมอย

ในเลอด จะแพรผานผนงของหลอดเลอดเขาสถงลมของปอดและจะถกล าเลยง ไปตามหลอดลม เพอก าจดออกจากรางกายทางจมกพรอมกบลมหายใจออก

ขนตอนในการก าจดของเสยทางปอด



รป โครงสรางของปอด

ทมาของภาพ : http://www.med.cmu.ac.th/dept/vascular/human/lesson/lesson4.php บทเรยน ออก


การไอ การจาม เกดจากการหายใจเอาอากาศทไมสะอาดพอเขาไปในรางกาย รางกายจง

พยายามขบสงแปลกปลอมเหลานนออกมานอกรางกาย

การหาว เกดจากการทมแกสออกซเจนในเลอดไมเพยงพอ หรออาจเกดจากมปรมาณ

แกสคารบอนไดออกไซดสะสมอยในเลอดมากเกนไป จงตองขบออกจากรางกายสะอก กดจากกะบงลมหดตวเปนจงหวะ ๆ ขณะหดตวอากาศจะถกดนผานลงสปอดทนท

ท าใหสายเสยงสน เกดเสยงขน

การไอ การจาม การหาว และการสะอก



วธท าแบบทดสอบ • คลกเพอแสดงโจทยตวเลอก

• คลกเลอกขอทถกทสด

• โปรแกรมจะแสดงผลใหทราบวาถกหรอผด



แบบทดสอบหลงเรยน เรอง ระบบขบถาย

1. รางกายก าจดของเสยออกจากรางกายทางใดบาง

ข. ตบ ไต ล าไสใหญ ผวหนง

ค. ไต ปอด ผวหนง ล าไสใหญ

ง. ผวหนง ล าไสเลก ล าไสใหญ ปอด

ก. ตบ ปอด ไต ล าไสใหญ



2. ขอใดแสดงขนตอนการก าจดของเสยทางไตไดถกตอง

ข. เลอด หนวยไต หลอดไต กระเพาะปสสาวะ ทอปสสาวะ

ค. เลอด หลอดไต หนวยไต กระเพาะปสสาวะ ทอปสสาวะ

ก. เลอด หนวยไต ทอปสสาวะ กระเพาะปสสาวะ

ง. เลอด กรวยไต หลอดไต หนวยไต กระเพาะปสสาวะ ทอปสสาวะ



ข. ปอด

ค. ผวหนง

ง. ล าไสใหญ

ก. ไต

3. ในการทดสอบของเสยทรางกายก าจดออกดวยกระดาษลตมสปรากฏวา ของเสยนนเปลยนสกระดาษลตมสจากสน าเงนเปนสแดง แสดงวาของเสยดงกลาวถกก าจดออกทางใด



4. แพทยจะตรวจพบสารใดในน าปสสาวะของผปวยเปนโรคไต

ข. โปรตน เมดเลอดขาว น าตาล

ค. เมดเลอดแดง โปรตน น าตาล

ง. น าตาล เมดเลอดแดง เมดเลอดขาว

ก. ไขมน น าตาล เมดเลอดแดง



5. ยเรยทพบในน าปสสาวะเปลยนแปลงมาจากสารใด

ข. กรดอะมโน

ค. กรดไขมน

ง. กลเซอรอล

ก. กลโคส



6. ของเสยทก าจดออกทางผวหนงประกอบดวยสารตามขอใด

ข. น าและเกลอแร

ค. เกลอแรและยเรย

ง. น า เกลอแร และยเรย

ก. น าและยเรย



7. ขอใดไมเปนจรงเกยวกบตอมเหงอ

ข. หลอดเลอดฝอยน าของเสยมาสงใหตอมเหงอ

ค. ตอมเหงอขนาดเลกจะขบเหงอไดตลอดเวลา

ง. เหงอขบออกจากตอมเหงอทางรขมขนของผวหนง

ก. ตอมเหงอจะมทอขดเปนกลม



8. ถาผวหนงไมมตอมเหงอจะเกดผลอยางไร

ข. จะไมมไขมนเคลอบผวชนนอก

ค. ก าจดของเสยออกจากรางกายไมได

ง. ระบายความรอนออกจากรางกายไมได

ก. ผวหนงจะมรวรอยเหยวยน



9. โครงสรางใดก าจดน าและแกสคารบอนไดออกไซดออกจากเลอด

ข. ตอมเหงอ

ค. หนวยไต

ง. ถงลมในปอด

ก. ตบ



10. ผบรโภคอาหารชนดใดเปนประจ ามโอกาสเสยงตอการเปนมะเรงล าไสใหญ

ข. สลดไก

ค. น าพรกปลาท

ง. ไกทอด กงทอด

ก. สมต า



ลองท าใหมนะคะ

ตอบผดคะ !


พยายามอก

ท าขอตอไปคะ

++ ถกตองนะคะ ++


เกงมาก








เกงมาก








เกงมาก








เกงมาก








เกงมาก








เกงมาก








เกงมาก








เกงมาก








เกงมาก








เกงมาก

ขอบคณเจาของผลงาน

นางเพญจนทร รตนาภรณวงศ โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย รงสต

สพท.ปทมธาน เขต 1

แผน 4 ชุด 4 เรื่อง ขับถ่าย ม.2

Science